Bakounin Antiexousiastikos - Sosialismos

ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ
αντιεξουσιαστικός
σοσιαλισμός
ΜΣΑΝΟΣ / ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΤΗΣ ΑΝΑΡΧΙΑΣ
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ
ΑΝΤΙΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ
ΣΟΣΙΑΛΙΣΜ ΟΣ
Μεταφραστής: Λ. Γούσιος
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ - ΚΑΤΣΑΝΟΣ
Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ
ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ
Ό Μιχαήλ Άλεξάνδροβιτς Μπακοΰνιν (1814-1876)

ύπήρξε άπό τούς βασικούς παράγοντες τοϋ ’Αναρχικού
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΤΣΑΝΟΣ
κινήματος στήν Δ. Εύρώπη καί τήν Ρωσσία. Ήταν γιός
Αριστοτέλους 30 τηλ. 2310 235.683
κτηματία καί πέρασε τήν παιδική του ηλικία στο οικογενει
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ακό κτήμα. Τό 1828 είσήλθε στήν σχολή πυροβολικού της
Πετρουπόλεως καί τό 1833 έλαβε τό βαθμό τού αξιωματικού.
Τό 1835 διεφώνησε με τόν πατέρα του παραιτήθηκε καί
μετέβη στήν Μόσχα προκειμένου νά σπουδάσει. ’Εκεί
εϊσήχθηκε στόν κύκλο τού Ν.Β. Στανκίεβιτς μέ τήν
καθοδήγηση τού όποιου σπούδασε φιλοσοφία. Τό 1837 μετά
τήν αναχώρηση τού Στανκίεβιτς ή καθοδήγηση τού κύκλου
άνετέθηκε στόν Μπακοΰνιν, ό όποιος άφοϋ άσπάστηκε τόν
Έγελειανισμό έπεδόθηκε στήν προπαγάνδησή του, στούς
συγγενείς, τούς φίλους τούς γνωστούς, κυρίως δέ στόν Β.
Μπελίνσκυ, ή πνευματική άνάπτυξη τού όποιου όφείλεται
κατά μέγα μέρος στόν Μπακοδνιν. Τό 1840 μέ τήν βοήθεια
τού Γκέρτσεν ό Μπακοΰνιν μετέβηκε στό Βερολίνο νά
συνεχίσει τις σπουδές του μέ τήν έλπίδα πώς έπιστρέφοντας
στήν Ρωσσία θά έλάμβανε καθηγητική έδρα. Στό εξωτερικό
Εκτύπωση βιβλιοδεσία όμως συνεδέθηκε μέ τόν Άρνόλδο Ροΰγκε καί μέ άλλους
ΑΦΟΙ ΜΥΓΔΑΛΙΑ εκπροσώπους τής άριστεράς παρατάςεως τής έγελειανής
Πλαγιάρι Θεσσαλονίκης τηλ. 23920 29326 σχολής, οί όποιοι συνήγαγαν Επαναστατικές διαθέσεις άπό
τίς φιλοσοφικές θεωρίες τοϋ Έγέλου. Οί νέες διαθέσεις τοϋ
Μπακοΰνιν Εκδηλώθηκαν στό άρθρο: « Ή άντίδραση στήν
Γερμανία. Σημειώσεις Ενός Γάλλου», τό όποιο δημοσιεύθη-
κε στό περιοδικό τοϋ Άρνόλδου Ροΰγκε «Γερμανικές
— 3—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΩΑΚ0ΥΝ1Ν ΑΝΤΙΕΣΟΥΣΙΑΣΤΙΧΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
’Επετηρίδες» (1842), Εφερε δέ τήν όπογραφή «’Ιούλιος σταση τού 1848.

Έλιζάρ». Τό Αρθρο αύτό περατώνεται μέ τήν Ακόλουθη ’ Η Επαφή μέ τούς Πολωνούς πατριώτες καί κυρίως μέ
ιστορική Αποστροφή: «Τό πάθος τής καταστροφής είναι τόν Πολωνό Ιστορικό Τέλεβελ Από καιρό είχε ήδη Αφυπνί
ιστορικό πάθος». Συγχρόνως μέ τήν δημοσίευση τού άρθρου σει τό πατριωτικό αίσθημα τοΰ Μπακοΰνιν, ό όποιος Εθεσε
αύτοΰ ό Μπακοΰνι λαβαίνει τήν Απόφαση νά μήν Επιστρέφει ώς βασικό στόχο του τήν Απελευθέρωση τής Πολωνίας, τήν
στήν Ρωσίσία. Κατόπιν ταξίδευσε στήν 'Ελβετία. ’Εκεί συντριβή τής Αύστρίας καί τής τσαρικής αύτοκρατορίας
γνωρίστηκε μέ τόν Βάΐτλιγκ, 0 όποιος μάταια προσπάθησε καί τήν Ενωση τών Σλαύων σέ μία πανσλαυική όμοσπονδία.
νά τόν προσηλυτίσει στίς Αρχές τοδ κοινωνισμοΟ. Τό 1834 'Ο Μπακοΰνιν μετέσχε τοΰ σλαυικοΰ συνεδρίου τής Πράγας
Εφυγε καί Από τήν Ελβετία. Άρνοόμενος νά Επιστρέφει τοΰ 1848, τό όποιο ώδήγησε στήν Επανάσταση τής 12ης
στήν Ρωσσία καταδικάστηκε Ερήμην σέ στέρηση των ’Ιουλίου. "Ενας Από τούς Αρχηγούς τής έπαναστάσεως ήταν
πολιτικών του δικαιωμάτων. καί ό Μπακοΰνιν. Μετά τήν καταστολή τής έπανατάσεως
Στό Παρίσι γνωρίστηκε μέ κορυφαίους τής λογοτεχνί κατέφυγε στήν Γερμανία όποΰθε Απηύθηνε τήν «Εκκληση
ας καί κοινωνιολόγους όπως ή Γεωργία Σάνδη, 6 Προυντών πρός τούς Σλαύους». Μέ αυτήν καλεΐ τούς Πολωνούς νά
κ.ά. Τήν 29ην Νοεμβρίου τοΟ 1847 στόν πανηγυρικό δείπνο Αφήσου ν τήν Εθνικιστική τους Αποκλειστικότητα, νάάφιε-
λόγω τής Επετείου τής πολωνικής έπαναστάσεως έξεφώνησε ρωθούν στήν πανσλαυική Επανάσταση, προσαρμόζοντας
πολύκροτο φιλιππικό Εναντίον του Νικολάου Α' καί μέ αύτήν πρός τά ίδεώδη τής εύρωπαϊκής Επαναστατικής
καταπληκτική πεποίθηση μίλησε περί τής Επικείμενης δημοκρατίας.
Ρωσσικής έπαναστάσεως, ή όποια κατά τήν γνώμη του είχε Τήν Εποχή Εκείνη διεδόθηκε ή φήμη δήθεν προδοσίας
ώριμάσει τελείως (Σ.Μ. έξέσπασε δέ τό 1905 ύπό τόν τοΰ Μπακοΰνιν, άπό τήν «Νέα ’Εφημερίδα τοΰ Ρήνου»,
Γκαπόνιν καί υλοποιήθηκε τόν Φεβρουάριο 1917 μέ τήν διευθυντής τής όποιας τότε ήταν ό γερμανοεβραϊος κοινωνι
Εγκατάσταση σοσιαλιστικού καθεστώτος, τό όποιο κάλυπτε ολόγος Κάρολος Μάρξ, 'Ο Ανταποκριτής αύτής τής
όλες τίς κοινωνιστικές τάσεις, Ενώ τόν ’Οκτώβριο τού 1917 Εφημερίδας στήριξε τή συκοφαντία του στίς σχέσεις τοΰ
έπεκράτησαν οί τάσεις τών μπολσεβίκων καί ή ’Αναρχία Μπακοΰνιν μέ τήν Γεωργία Σάνδη. Ή Γεωργία Σάνδη
Ετέθηκε Εκτός νόμου καί καταδιώχτηκε άπηνώς). Ή διέψευσε κατηγορηματικά αύτή τήν είδηση μέ Επιστολή σ ’
Απήχηση τού λόγου του αύτοΰ όπήρξε κολοσσιαία. Ό αύτήν τήν Εφημερίδα.
πρεσβευτής τής Ρωσσίας στό Παρίσι Κΐσελεφ, προκειμένου Ή τύχη καί μόνον τόν Εφερε Επικεφαλής τής έπαναστά
νά Εξουδετερώσει τήν Από τόν λόγο Επίδραση, διέδωσε τή σεως τής Δρέσδης (4-9 Μαίου 1849) Ενώ δέν είχε...
φήμη πώς ό Μπακοΰνιν Εργάζεται δήθεν γιά λογαριασμό τής συμμετάσχει σ ’ αύτήν! Ό Μπακοΰνιν συνελήφθη μετά τήν
ρωσσικής πρεσβείας. ' Η συκοφαντία αύτή, ή τόσο σατανι Αποτυχία τής Επαναστάσεως στήν πόλη Χέμνιτζ. Δικαστή
κή ύπήρξε ή κυρία καί πρώτη πηγή τών διαφόρων ριο τής Σαξωνίας τόν κατεδίκασε σέ θάνατο. Ή θανατική
μηχανορραφιών μέ τίς όποιες, όπως άδικα, θέλησαν κατά ποινή όμως μετετράπη σέ ισόβια δεσμό. ’Αργότερα ό
καιρούς νά κηλιδώσουν τήν Επαναστατική τιμή τού Μπα- Μπακοΰνιν παραδόθηκε στήν αύστριακή κυβέρνηση ή
κοΰνιν. Κατόπιν Απαιτήσεως τής Ρωσσίας Απελάθηκε Από όποία τόν κατεδίκασε σέ θάνατο Επίσης. *Η ποινή μετετρά-
τήν Γαλλία, όπου Επανήλθε μετά τήν φεβρουριανή Επανά πηκε καί Εδώ σέ Ισόβια δεσμά.
—5-
ΜΙΧΑΗΛ MHAKOYNIN Α ΝΤΙΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
Τό 1851 ή Αυστρία παρέδωσε τόν Μπακοϋνιν στήν Ό άναρχισμός τοΰ Μπακοϋνιν, ό όποιος ζητοϋσε τήν
Ρωσσία, τόν Τσάρο Νικόλαο Α '. Ό τσάρος έπεδίωκε νά άμεσο κατάργηση τοϋ κράτους, τήν άμεσο όργάνωση τή
γνωρίσει μέσω τοϋ Μπακοϋνιν τά νήματα τής «ευρύτερης παγκοσμίου έπαναστάσεως ύπέρ των καταπιεζομένων, άρ-
συνωμοσίας» εις βάρος τής αυτοκρατορίας. Τήν ίδια νοΰμενος τήν μακρυά περίοδο τής συστηματικής προετοιμα
τακτική ακολούθησε καί ό διάδοχος τού Νικολάου Α λ έ σίας τής έργατικής κινήσεως είχε άπήχηση στά στρώματα
ξανδρος Β \ Ή αίτηση χάριτος τού Μπακοϋνιν άπορρίφθη- τών νεολαιών καί ήμιαστών. ’Αποβλέποντας στήν άμεση
κε. κατάργηση τοΰ κράτους θεωρούσε ότι μέ τή σποραδική
Μέ τήν μεσολάβηση τοϋ θείου του Μουραβινώφ εκδήλωση διαφόρων επαναστατικών κινημάτων στήν Εύρώ-
Άμούρσκυ ό Μπακοϋνιν μετεφέρθηκε νά ζήσει στήν πη θά έπιτυγχάνεται ή έξέγερση τών έργατών καί άγροτών
περιοχή τοϋ Ίρκούτσκ. Στήν περιοχή αύτή είχε άναπτυχθεΐ της. « ’Εξωθούμε στήν άναρχία, έγραφε, όντας πεπεισμένοι
έντονο δημοκρατικό κίνημα ΰπό τόν Πετρατσέφσκυ. Λόγω ότι άπό τήν άναρχία αύτή, δηλαδή άπό τήν έκδήλωση τής
τής σχέσεώς του όμως ό Μπακοϋνιν μέ τόν γενικό διοικητή αχαλίνωτης λαϊκής ζωής, θά προκόψει ή έλευθερία, ή
θείο του δέν κατόρθωσε νά τούς προσεγγίσει, "Οταν ό ισότητα, ή δικαιοσύνη, ή νέα τάξη». Ή κυριότερη
Μουραφινώφ Άμούρσκυ άποσπάστηκε τότε ό Μπακοϋνιν κινητήρια δύναμη, κατά τόν Μπακοϋνιν, είναι όχι τό
έννοιωσε μετέωρος δραπέτευσε μέσω ’Ιαπωνίας καί ’Αμερι όργανωμένο κίνημα τών αποκλήρων (προλεταριάτο), τό
κής στήν ’Αγγλία. Έκει συνέχισε τήν έκστρατεία του υπέρ συγκροτημένο σέ μία Ισχυρή πολιτική όργάνωση, άλλά οι
τής πανσλαυικής ένώσεως. άγροτικές ένώσεις καί κυρίως τά κατώτερα στρώματα τών
Κατά τό διάστημα τοΰ (1864-67) ό Μπακοϋνιν παραιτή έργατών.
θηκε των πανσλαυιστικών του θεωριών, αναθεώρησε τις Τήν σωτηρία τής Γαλλίας, όπου κατά πολύ διέμεινε,
άπόψεις του ώς πρός τήν κρατική μορφή καί τήν τακτική καί τής έλευθερίας κατά τόν Γαλλοπρωσσικό πόλεμο τοϋ
τής έπαναστάσεως καί έθεσε τά θεμέλια τής άναρχικής του 1870 ό Μπακοϋνιν τήν άνέμεινε μόνον μέ τήν έπανάσταση
θεωρίας. τών Γάλλων χωρικών καί έργατών μέ τήν κατάρρευση τοΰ
Στό δεύτερο συνέδριο τοϋ συνδέσμου «Ειρήνη καί κρατικού μηχανισμού καί τήν πραγματοποίηση τοΰ Ιδεώ
’Ελευθερία» (Βέρνη 1808)ίδρυσε τόν «Διεθνή σύνδεσμο τής δους τής έπαναστάσεως. Διεμήνυσε σέ πολλούς φίλους του
σοσιαλιστικής δημοκρατίας», μέ άναρχικές κατευθύνσεις. άνά τήν ύφήλιο νά σπεύσουν καί νά μετάσχουν στήν νέα
*0 σύνδεσμος όμως αύτός δέν έγινε δεκτός στήν Διεθνή γαλλική έπανάσταση. Ό ίδιος μετείχε τής έπαναστάσεως
(Ιούλιος 1808). Διαλύθηκε τότε, ένώ ό Μπακοϋνιν δραστη- στήν Λυώνα, ύπέγραψε μαζί μέ άλλους τό πρώτο "Αρθρο,
ριοποιεϊτο μέσω τής «Μυστικής ’Αδελφότητος» τήν όποια τής όποιας έκήρυσσε τήν κατάργηση τής κρατικής μηχα
είχε συστήσει στήν ‘Ιταλία τό_ 1864, στήν όποια ό νής. Μετά τήν άποτυχία τής έπαναστάσεως μετέβη στήν
Μπακοϋνιν έπεφύλασσε τό δικαίωμα διευθύνσεως όλόκλη- Μασσαλία. Καί άπό έκεϊ στήν ' Ελβετία πλήρως άπογοητευ-
ρης τής Διεθνοϋς. μένος.
Κατόπιν ή ιστορία τής Διεθνοϋς είναι ένας διαρκής Μετά τό 1870 έπεδόθηκε στήν συγγραφή τοϋ κυρίου
άγώνας μεταξύ κατευθύνσεων, τίς όποιες έδινε άφ’ ένός ό έργου του. Άντιδρώντας πρός τίς άπόψεις τοΰ Μάρξ, τοϋ
Μπακοϋνιν, άφ’ έτέρου ό Μάρξ. έδόθηκε ή δυνατότητα νά προβεΐ σέ μιά συστηματική
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ ΑΝΠΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΧΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
έκθεση των ιδεών του. Τό 1871-1874 έγραψε τά κυριώτερα χρησιμοποίησε ώς βάση τής θεωρητικής του διατριβής Επί
έργα του: «*Η γερμανική αυτοκρατορία τοΟ κνούτου καί ή τού άναρχισμοΰ τόν βίο τών Ελευθέρων πολεμιστών («κλε
κοινωνική Επανάσταση», «Κρατισμός καί ’Αναρχία» κ.ά. φτών») τών Ελληνικών βουνών μέχρι τά χρόνια τής
*Η διαγραφή του μέ τόν Γκυγιώμ άπό τήν Διεθνή, παρ’ Έπαναστάσεως καί έγραψε τό -άγνωστο τελείως σήμερα-
δτι προκάλεσε τήν Εκ μέρους του σύσταση τής Ά ντι- έργο του «Σκέψεις ένός ληστοΰ ή ή καταδίκη τής κοινωνί
Διεθνοϋς καί τά γεγονότα τής ' Ισπανίας καί τής Γαλλίας ας».
κατάφεραν πλήγμα στίς έλπίδες καί τίς προσδοκίες του.
«Υπολογίζαμε, γράφει ό φίλος του Ρενδΰς, στίς λαϊκές
τάξεις, οί όποιες δέν θέλησαν ,νά φερθούν μέ πάθος στό
ζήτημα τής ίδικής τους άπελευθερώσεως’ καί μέ τήν
έλλειψη αυτού τού πάθους άπό τόν λαό, παρά τήν όρθότητα
τών θεωριών μας, άπεδειχθήκαμε άδύναμοι». ’ Ενώ σέ
γράμμα του πρός τόν ίδιο Ρενλύς ό Μπακοϋνιν έγραφε:
«Ώρισμένως στίς λαϊκές τάξεις δέν υπάρχει Επαναστατική
σκέψη, έλπίδα πάθος ...». «...Πραγματικά έχω κουραστεί καί
άπογοητευτεΐ...». Ό Μπακοϋνιν πέθανε τήν 1η ’Ιουλίου
1876 σέ ένα νοσοκομείο τής Βέρνης.
Ό Μπακοϋνιν είναι δυνατόν νά θεωρηθεί ώς Ιδρυτής
συστήματος, ή συγγραφική του όμως δράση καί κληρονομιά
Οπολείπεται τής πρακτικής του δράσεως. Τό πολυτιμότερο
μέρος τών όσων έγραψε κεΐται στήν άλληλογραφία του, στά
καταστατικά καί ώρισμένα προπαγανδιστικά φυλλάδια καί
συγγράμματα. "Ολα αύτά φανερώνουν Εξαιρετική διάνοια.
Ή κριτική τού κράτους καί τής Εκκλησίας είναι γεμάτη
πλούσιες ιδέες, τίς όποιες ύπαγόρευε ή Επαναστατική του
διαίσθηση. *Η άνάπτυξη τού σοσιαλισμού στήν ’Ιταλία,
' Ισπανία κα ί' Ελβετία είναι συνδεμένη μέ τό όνομά του. Δέν
είναι λιγώτερη ή σελίδα τήν όποια άφησε στήν ιστορία τής
ρωσσικής Επαναστατικής κινήσεως τοΰ 1870. Σπουδαιότερο
πάντως έργο του παραμένει τό «Κρατισμός καί ’Αναρχία».
Στήν 'Ελλάδα κυριώτερος Εκπρόσωπος τού ’Αναρχι
σμού καί μάλιστα θά λέγαμε, βασιζόμενος σέ αύτοφυή
στοιχεία καί δεδομένα άπό τόν κοινωνικό μας βίο, ύπήρξε ό
ποιητής Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος (1843-1873) ό όποιος
— 8— — 9—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝIN ΑΝΤΙΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
ση. Ένθαρρυνόμενος, παροτρυνόμενος άπό τήν Εθνική μας

I. ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΝΕΑΡΟΥΣ λογοτεχνία, άπό τούς σλαβόφιλους καί τούς πανσλαυιστές,
ΡΩΣΣΟΥΣ ΑΔΕΛΦΟΥΣ ΜΟΥ άπό τούς φίλους τού άστικού πολιτισμού τής Δύσεως, άπό
τούς καλλιεργητές (Σ.Μ.: Εννοεί, τιμαριούχους) φιλελευθέ
*Επαναστατεΐστε πάλι! ΤΗταν λοιπόν, άδύναμοι νά σάς ρους Επίσης, Εκαμε χρήση άπλόχερα όλων τών μέσων,
Εξουδετερώσουν! Αύτό τό διαλυτικό πνεϋμα τού κράτους, τό Εναντίον σας, τά όποια τού Εκληροδότησαν οί Τάταροι καί
όποιο σας συνεγείρει δέν είναι, λοιπόν, τό πρόσκαιρο τά όποια Επίσης άργώτερα Εγιναν άποτελεσματικότερα άπό
άποτέλεσμα μιάς νεανικής Εξάψεως, άλλα ή έκφανση μιας τήν Επίδραση τής γραφειοκρατικής Επιστήμης τών Γερμα
βιολογικής άναγκαιότητας καί ένός πραγματικού πάθους. νών: κνούτο, μαστίγιο, βασανιστήρια, θάνατος στήν άγχό-
’Αναδύεται μέσα άπό τά ίδια τά βάθη τής λαϊκής ζωής. νη καί θάνατος άπό πείνα, ισόβιος κάθειρξη, μαζικές
"Αν οί Επαναστατικές σας ροπές δέν ήταν άλλο είμή μία Εξορίες καί καταναγκαστικά Εργα. Τά Εδοκίμασε όλα,
Εξωτερική άσθένεια, παροδική, ή απλός Ερεθισμός μιάς προκειμένου νά άναμετρήσει τήν δύναμή σας, τήν πείσμονα
κενοδοξίας νέων άνθρώπων, τά ήρωϊκά μας μέσα τά όποια θέλησή σας, τήν πίστη σας γιά τά δικαιώματα τού λαού.
χρησιμοποίησε ή «πατρική» μας κυβέρνηση προκειμένου Τίποτε δέν σάς Εθιξε. Κρατηθήκατε. "Αρα Εχετε
νά σάς θεραπεύσει θά είχαν πρό πολλοΰ στεφθεΐ άπό δύναμη. Πολλοί άπό τούς συντρόφους σας άφανίστηκαν.
έπιτυχία. ’Εδώ καί καιρό, άπό τυχόν παραίτησή σας άπό τήν ’Αλλά σέ κάθε θύμα, τό όποιο Ενταφιάζονταν, δέκα νέοι
Επικίνδυνη μανία τής σκέψεως, ή παραίτησή σας άπό κάθε μαχητές έβλάσταιναν άπό τήν γή... Επομένως τό τέλος τής
άνθρώπινο τό όποιο υπάρχει στόν άνθρωπο, θά είχατε ύπο- αμαρτωλής αύτής αύτοκρατορίας πασών τών Ρωσσιών
βιβασθεϊ -μεταξύ αϋτοϋ τοΰ όχλου τών κυβερνητικών καί τι πλησιάζει...
τλοφόρων ζώων, οί όποιοι ληστεύουν ιόν λαό καί ρημάζουν Ά π ό πού άντλεϊτε τήν δύναμη καί τήν πίστη σας. Μία
τήν χώρα- ζώα καί οί ίδιοι μας. Θά σάς χρειάζονταν ό τίτλος πίστη χωρίς θεό, μία δύναμη χωρίς προσδοκία, χωρίς
τοΰ πατριωτικού τής Λύτοκρατορίας πασών τών Ρωσσιών! ϊδιοτελεϊς σκοπούς! Ποΰθε βρίσκετε αύτήν τήν ρωμαλεό-
*Η άταξική καί παιδευμένη νεολαία τής Ρωσσίας, καί τητα τής συνειδητής καταδίκης όλόκληρης τής ύπάρξεώς
πολύ νέα. Εχει ήδη προκαλέσει θύελλες. Στόν καιρό μας, ύπό σας στήν άνυπαρξία καί άντιμετωπίσεως τών βασανιστηρί
τό δεσποτικό βλέμμα, τό αΰτοκρατορικό βλέμμα τοΰ ων καί τοΰ θανάτου χωρίς ματαιολογίες καί λόγια κενά; Πού
Νικολάου, άν πρόκειται νά ύποστεϊ κανείς τίς μισές βρίσκεται ή βρυσομάνα αύτής τής άνάλγητης σκέψεως τής
δοκιμασίες άπό όσες ύπέστητε σεις τά τελευταία όκτώ - δέκα έκμηδενίσεως, αύτής τής μέ ψυχρότητα λαμβανόμενης
χρόνια, θά απαιτούνταν είκοσι καί περισσότερα χρόνια. άποφάσεως, όπου ένώπιόν της τό πνεύμα φοβάται καί τό
Μετά τούς Εμπρησμούς τού 1861, τόσο κατά τήν α’ιμα παγώνει στίς φλέβες τών πολεμίων μας; ’ Η Επίσημη
διάρκεια τής πολωνικής έξεγέρσεως όσο καί μετέπειτα, καί καί άνεπίσημη λογοτεχνία μας, ή όποια Επιχειρεί νά
Ιδιαίτερα μετά τήν άπόπειρα, ή όποια Εγινε άπό τόν έξωτερικεύσει τήν ψυχή τοΰ ρωσσικοΟ Εθνους, στάθηκε
Κατακόσωφ (Σ.Μ.: Εναντίον τού τσάρου), αυτός ό καλός άναυδη Εμπρός σας. Δέν κατανοεί τίποτε πλέον.
αΰτοκράτωρ 'Αλέξανδρος δέν Εφείσθηκε «προσπάθειες» Ά ν εισασθε πιστοί δουλαγωγοί τού τσάρου καί τού
προκειμένου νά συμπληρώσει τήν πολιτική σας έπιμόρφω- κράτους, καταδότες, δήμιοι, ληστές δημόσιοι ή Ιδιωτικοί
— 10— — Π—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟ ΥΝΙΝ ΛΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙΑΣΤΙΧΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
(«μετά ή άνευ διαρρήξεων») λογικά άνθρωπάρια, ευτελείς Έκεϊνο τό όποιο δέν συγχωρούν σέ Εσάς είναι ότι
φιλελεύθεροι, δολοφόνοι των άγροτών ή των Πολωνών δν άρνεΐσθε καί δέν θέλετε νά γίνετε ούτε ληστές ούτε
είχατε Εξοντώσει χιλιάδες ή δεκάδες χιλιάδων άνθρώπινες όραματιστές. ΑΙσθάνεστε τήν Εσχατη περιφρόνηση γιά τόν
ύπάρξεις αύτή ή λογοτεχνία θά σας κατανοούσε καί θά σας καταπιεστικό αυτόν κόσμο, όσο καί τόν Εξιδανικευμένο
είχε δώσει άμνηστία. Καί δν είχατε προσβάσεις καί τήν κόσμο, ό όποιος, ώς τώρα, είχε καταστεί καταφύγιο τών
βούληση νά Εκδηλώσετε τήν Εκτίμησή σας πρός τούς λευκών ψυχών, οί όποιες Εφευγαν τά αίσχη τής ίσχύουσας
συντάκτες των Εφημερίδων, θά σάς άνηγόρευαν όπερασπι- καταστάσεως πραγμάτων. ’Ιδού, τί προκαλεΐ φόβο στήν
στές τής αύτοκρατορίας, όπως Εκραξαν στήν περίπτωση πατριωτική μας λογοτεχνία. Θέλει νά άγνοεΐ καί τί θέλετε
Μουράγιερ τού δημίου. Αύτά, μέσα στόν βυζαντινοταταρικό καί πού βαδίζετε.
καί γερμανο-γραφειοκρατικό πολιτισμό μας, είναι συνήθεις Τρομαγμένοι οί κ.κ. συντάκτες τών Εφημερίδων τής
καταστάσεις. "Ολα αύτά δέν άντιβαίνουν πρός τόν κυβερνη 'Αγίας Πετρουπόλεως καί τής Μόσχας, άνεκάλυψαν μία
τικό καί δουλαγωγικό πατριωτισμό τής Αύτοκρατορίας σοφιστεία: Άποφάνθηκαν πώς τό κίνημα τής ρωσσικής
Πασών τών Ρωσσιών. νεολαίας πηγάζει άπό τίς πολωνικές διχοστασίες. ’Αδυνα
"Αν είσαστε μία «πρότυπη» νεολαία, συντηρητική ή τούσαν νά διανοηθοϋν ό,τιδήποτε δλλο δειλώτερο ή ήλιθιω-
συναισθηματική, δν θεωρούσατε διασκέδαση τόν ένυπνια- δέστερο!
σμό μέ θέματα τέχνης καί Επιστήμης, Ελευθερίας τών Δέν υπάρχει άτιμώτερο καί περισσότερο άνανδρο άπό
άνθρωπον, θεωρητικώς βέβαια, κατά τίς συζητήσεις σας ή τόν Ερεθισμό τού κακοποιού κατά τού θύματος, τό όποιο
στά συγγράμματα, καί πάλι θά σδς Εδιναν άμνηστεία. Διότι βασανίζει! Καί άπό τήν άλλη πλευρά πρέπει νάείναι κανείς
οί χαίροντες έκτιμήσεως παλαίμαχοι τής Εκφυλισμένης τρομερά ήλίθιος ώστε νά μήν παρακολουθεί δττ μία
αύτής λογοτεχνίας ύπήρξαν κάποτε νέοι... Καί αύτοί άβυσσος χαίνει μεταξύ τού προγράμματος τής μεγαλύτερης
όραματίστηκαν. Και δέν ήταν τότε δλλο, είμή σπουδαστές. μερίδας τής νεολαίας μας καί των πολωνών πατριωτών, ή
Συνεπαρμένοι άπό τίς διάφορες θεωρίες, Εδωσαν όρκο πώς όποια νεολαία μας είναι Εκφραστής τής σοσιαλιστικής καί
θά θέσουν τήν ζωή τους στήν λατρεία Ενός Ιδανικού, στούς Επαναστατικής ιδέας τού ρωσσικοΰ λαού.
εύγενεΐς ήρωϊσμούς, στήν Εξυπηρέτηση τής άνθρώπινης Μεταξύ τής πλειονότητας τών πολωνών πατριωτών καί
Ελευθερίας. Μετά ήλθε ή πείρα. Μία πείρα σχηματισμένη, «ήμών» δέν ύπάρχει τίποτε τό κοινό, είμή μόνο Ενα
στόν άπαισιότερο κόσμο Εκείνων τούς όποιους θά ήταν φρόνημα, Ενας στόχος: Τό μίσος κατά τής Αύτοκρατορίας
δυνατόν κανείς νά διανοηθεΐ. Καί ύπό τήν Επήρεια αυτού τού Πασών τών Ρωσσιών καί ή άποφασιστική βούληση νά τήν
κόσμου Εγιναν αύτό όπου είναι: βλάκες. Παρά τούτο, άναθυ- γκρεμίσουμε όσο τό δυνατόν γρηγορότερα. Αύτό είναι τό
μοΰνται μέ τρυφερότητα τά νεανικά τους όράματα. Καί θά μοναδικό σημείο, στό όποιο Εχουμε ταυτότητα στόχων.
κατανοούσαν τά δικά σας μέ μεγαλύτερη συγκατάβαση "Ενα βήμα όμως άπό Εκεί καί Εμπρός ύπάρχει ή άβυσσος:
δν είχαν τήν πεποίθηση πώς μέσα άπό τίς ίδιες Εμπειρίες καί Εμείς Επιδιώκουμε τήν όλοσχερή κατάλυση τών καταστάσε
τήν Επιρροή τής Ιδιας καταστάσεως πραγμάτων, δέν θά ων Εκείνων, οί όποιες συνιστοΰν τό κράτος τόσο Εντός όσο
άργοΰσε νδρθει ό καιρός, όπου φοβερότεροι παλιάνθρωποι καί Εκτός Ρωσσίας· οί Πολωνοί δραστηριοποιοΰντα μόνον
θά γίνεστε άπό αύτούς. πρός τόν σκοπό τής άνασυγκροτήσεως τού ιστορικού τους
— 12—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ ΑΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙ ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟ ΣΙΑΛΙΣΜ Ο Ι
κράτους. θά ήταν έμπόδιο ώστε ά στήσουμε πόλεμο κατά τίς άκολου-

Κατ’ έμάς τό όραμα αύτό των Πολωνών δέν είναι όρθό. θοΰσες τρεις άλλες πράξεις, ύπό τήν προϋπόθεση όμως στήν
Διότι οίοδήποτε κράτος, όσο καί δν διαπνέεται άπό πέμπτη νά καθίσταντο έφικτή ή συνεννόηση.
φιλελεύθερες καί δημοκρατικές άρχές, έξουθενώνει τίς "Οχι, δέν ύπάρχει έπενέργεια τών πολωνικών δραστηρι-
λαϊκές τάξεις, οι όποιες μοχθούν πρός όφελος μιας μειονόη- οποιήσεων. Είναι μία δύναμη, ή όποια άνεπτύχθηκε διαφο-
τας, ή όποια ζεί στην άπραξία. Οί Πολωνοί όραματίζονται ρότροπα καί ή όποια συνεγείρει καί δονεί τήν ρωσσική
τό άνέφικτο. Διότι μελλοντικώς τά κράτη δέν θά άνασυνι- νεολαία: είναι ή Αφύπνιση τής λαϊκής ζωής.
στοΰνται, αλλά θά καταρρέουν άφανιζόμενα άπό τήν ' Η σύγχρονη αύτοκρατορία έχει μία άξιομνημόνευτη
χειραφέτηση των λαϊκών τάξεων. Βέβαια δέν τό άντιλαμβά- όμοιότητα πρός τήν αύτοκρατορία τοϋ ’Αλεξίου, πατέρα
νονται, καί άδιαμφισβήτητα δέν τό θέλουν όραματίζονται ιού Μεγάλου Πέτρου, ό όποιος παρά τήν κάποια ιστορική
όμως μία νέα δουλεία γιά τό λαό τους. Καί 6ν έπιτύγχαναν του πραότητα, καταλήστευσε καί έμαστίγωσε τόν λαό, χάρι
νά υλοποιήσουν αύτό τό όραμα, όχι μέ λαϊκή δύναμη, ή τής... μεγαλύτερης δόξας τού κράτους καί ώφέλειας τού
όποια θά συνέπραττε άναμφίβολα, άλλα μέ ξένα όπλα, θά «γένους» τών «άριστοκρατών» καί τών γραφειοκρατών.
καθίσταντο έχθροί τόσο σέ μάς, όσο καί στόν λαό τους, τού Κάτι όμοιο μέ αύτό τό όποιο παρατηρεΐται καί σήμερα σ ’
όποιου θά γίνονται οί δέσποτες. αύτόν, ό όποιος αύτοαποκαλεΐται χειραφετητής τών άγρο-
Θά τούς άντικρούσωμε, λοιπόν, έν όνόματι τής κοινω τών, αύτός ό «Εκλεκτός» αύτοκράτωρ ’Αλέξανδρος Β ...
νικής έπαναστάσεως καί τής έλευθερίας όλου τού κόσμου. "Οπως τότε, έτσι καί σήμερα, ό έξαθλιωμένος λαός,
"Ομως Εως τότε έχουμε φιλικές σχέσεις καί χρειαστούμε νά κατατρεγμένος, βασανισμένος, ύποκείμενος στήν έσχατη
τούς συνδράμουμε. Διότι ό στόχος-τους, ό άφανισμός τής φτώχεια καί άποδεκατισμένος άπό τήν έλλειψη τροφής,
Αυτοκρατορίας Πασών των Ρωσσιών είναι καί ίδικός μας έγκατέλειψε τά χωριά του καί κατέφυγε στά δάση. Κατ’
στόχος. αύτόν τόν τρόπο όπως καί τότε, ό μεγάλος αύτός πληθυσμός,
Στά έθνη τής Ρωσσίας, άλλα καί τά δλλα, τά όποια είναι κατανοώντας έπί τέλους τήν αύτοκρατορική αίσχρότητα,
δορυάλωτα άπό τήν Αύτοκρατορία Πασών τών Ρωσιών, δέν δραστηριοποιείται, μή άναμένοντας πλέον τήν χειραφέτησή
είναι έχθρός έπικινδυνωδέστερος άπό αύτήν τήν ίδια τήν του είμή άπό τήν βάση, τόν δρόμο, τόν όποιο τού έχάραξε ό
αύτοκρατορία. ήρωάς του, ό Στέφανος Ραζίν (Σ.Μ.: *0 Στέφανος Ραζίν
Οί Πολωνοί πατριώτες ποτέ δέν κατανόησαν αύτό τό ήταν κοζάκος χωρικός τής περιοχής τοϋ Δόν. Έξεγέρθηκε
πράγμα καί λόγω τούτου ή έπιρροή τους στό ρωσσικό έναντίον τού τσάρου ’Αλεξίου, τό 1667. ’Αρχηγός ένόπλων
έπαναστατικό κίνημα παρέμεινε διακοσμητική. Αύτό είναι τμημάτων άγροτών κατήλθε ώς τήν Κασπία θάλασσα καί
έπικίνδυνο, διότι θά ήταν πραγματικό πλεονέκτημα γι’ πολεμώντας τούς δυνάστες τών ρώσσων άγροτών: «άριστο-
αύτούς, όπως καί γιά μάς ή πρόσαψη έναντίον τους κράτες», παπάδες καί γραφειοκράτες έπεδίωκε τήν σύσταση
κατηγοριών άπό τόν ρωσσικό τύπο. Καί θά είμαστε «’Ελευθέρων Κοινοτήτων τών κατόχων τής γής χωρικών».
υποχρεωμένοι νά παραδεχθούμε ότι κάτι τέτοιο θά λάβαινε Συνελήφθηκε όμως τό 1671 σέ μία άνιση μάχη μέ τά
χώραν είμή μόνο στήν πρώτη πράξη τής σλαβικής τραγωδί αύτοκρατορικά στρατεύματα καί όδηγημένος στήν Μόσχα
ας, ή όποια διαδραματίζεται ήδη. Πράγμα, τό όποιο δέν καταδικάστηκε σέ θάνατο «διά άποκεφαλισμού». Ή ζωή
— 14— — 15—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ Λ ΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙ ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
καί ή πλούσια περιπετειώδης δράση του έγιναν, λαϊκός αύτήν, τήν άγγίζει. Καί δέν είναι 0 άτομικός ήρωας, άλλά ό
θρύλος. Ό ρωσσικός λαός διέπλασε τό όραμα τής έπανόδου όμαδικός, δηλαδή ό άκαταμάχητος. Είναι αύτή ή μοναδική
του άπό τόν τάφο προκειμένου νά τόν άπελευθερώσει άπό τά νέα γενιά, ή όποια άνανεώθηκε καί ύπεράνω της πλανάται τό
αύτοκρατορικά δεσμά. “Ετσι τό... 1870 περίμενε τήν... πνεύμα τού Ραζίν.
δευτέρα παρουσία του... 'Αλλά καί τήν ρωσσική λογοτεχνία ’Ιδού, ή ουσία τοΰ κινήματος αύτοΰ, κατ’ έπίφαση
ένέπνευσε ή Ιστορία τοΰ κοζάκου Στεφάνου. Πολλά είναι τά άθώου. Τό όποιο όμως παρά αύτήν τήν έπίφαση τής
δημοτικά τραγούδια τής Ούκρανίας, τά όποια έγιναν άθωότητας, έμβάλλει τόν τρόμο σ ' δλον τόν δουλαγωγό καί
ραψωδίες τοΰ σχετικού «μύθου». Ό Ίβάν Μπελοΰκιν, πατριωτικά λογοτεχνικό κόσμο σας.
περιέλαβε στό μυθιστόρημά του: « Ό λεμβούχος τοΰ Φίλοι! 'Αφήστε τό γρηγορώτερο αύτόν τόν καταδικα
Βόλγα», τόν μϋθον αύτόν). σμένο σέ άπώλεια κόσμο. ’Αφήστε αύτά τά πανεπιστήμια,
Προαισθανόμαστε τήν προσέγγιση μιας νέας πολυαίμα τις άκαδημίες, αυτά τά σχολεία, άπό τά όποια τώρα σας
κτης συγκρούσεως, μιας ύστερης μάχης μέχρι θανάτου, καταδιώκουν καί μέ τά όποια πάντοτε έπεδίωκαν νά σάς
μεταξύ τοΰ ρωσσικοΰ λαού καί τοΰ Κράτους. άποσπάσουν άπό τόν λαό. Πορευθεΐτε πρός τόν λαό. Έκεΐ
Ποιός θά εΐναι ό νικητής τήν φορά αύτή; 'Αναμφισβή είναι ή θέση σας καί ή σταδιοδρομία σας, ή ζωή σας, ή
τητα ό λαός. *0 Στέφανος Ραζίν ήταν ό ήρωας, άλλά ήταν γνώση σας. Διδαχθείτε μεταξύ αυτών τών τάξεων τοΰ λαοΰ
μοναχικός μεταξύ όλων. Ή άτομική του ρώμη, άληθινώ μέ τά ροζιασμένα άπό τόν μόχθο χέρια ότι όφείλετε νά
τιτάνια, δέν άρκοϋσε προκειμένου νά άντιταχθεϊ άποτελε- ταχθείτε στήν ΰπηρεσία τοΰ λαϊκού σκοποΰ. Καί έχετε καλά
σματικά στήν κρατική δύναμη, ή όποια σέ μέγιστο βαθμό στό μυαλό σας, άδέλφια, δτι ή παιδευμένη νεολαία δέν
είχε διαμορφωθεί. Άφανίσθηκε καί όλα μαζί του άφανίσθη- πρέπει νά είναι ούτε ό δεσπότης, οΰτε ό προστάτης, ούτε ό
αν. Βέβαια όλα θά ήταν τελείως διάφορα σήμερα. Δέν θά ευεργέτης, οΰτε ό δυνάστης τοΰ λαοΰ, άλλά ό μαιευτήρας
άναδειχθεΐ προφανώς άλλος ήρωας τόσο ρωμαλέος καί τόσο τής αυθόρμητης χειραφετήσεώς του, αύτός ό όποιος θά συν
λαοφιλής όπως ό Στέφανος Ραζίν, 0 όποιος συγκέντρωνε τονίζει δλες τίς ένέργειες τών λαϊκών δυνάμεων.
Αλη τήν γενναιότητα των έπαναστατημένων τάξεων στό Μήν έχετε άποκλειστικό σκοπό τήν έποχή αύτή τήν
πρόσωπό του. "Ομως θά άναπληρωθεΐ άπό αύτήν τήν γνώση, στό δνομα τής όποιας έπtδιώκουν νά σάς προσδέ
λεγεώνα των νέων άνθρώπων, οί όποιοι δέν είναι έντεταγμέ- σουν, νά σάς άλλοτριώσουν. Αύτή ή δουλαγωγός έκιστήμη
νοι σέ τάξη, δέν έχουν (ταξική) όνομασία, καί οί όποιοι πρέπει νά ένταφιασθεΐ μέ τόν κόσμο, τόν όποιο έξυπηρετεϊ.
τώρα βιοΰν μία ζωή λαϊκή, συνδεδεμένοι μεταξύ τους μέ τήν Καί στήν θέση της θά προκύψει μία νέα έπιστήμη, νέα,
ίδια σκέψη, τό ίδιο πάθος καί τόν ίδιο στόχο. όρθολογική καί ρωμαλέα, μετά τήν έπικράτηση τών λαϊκών
’Ιδού, ή έγγύηση τοΰ λαϊκού θριάμβου: ή ένότητα τής δυνάμεων,μέσα άπό τά κατάβαθα τής άπελευθερωμένης
νεολαίας αύτής μέ τόν λαό. λαϊκής ψυχής.
Ή νεολαία αύτή άν παραμένει σταθερή καί δυναμική Αύτή είναι ή πεποίθηση τών άριστων άνθρώπων τής
τούτο τό χρωστά στήν άντληση σκέψεως καί άδιάλλακτης Δύσεως, στήν όποια, δπως άκριβώς καί στήν Ρωσία, ό
βουλήσεως άπό τό πάθος τού λαοΰ. Δέν άναζητεΐ ιδιαίτερους παλιός κόσμος τών κρατών, τά όποια βασίζονται στήν
θριάμβους, άλλά λαϊκούς. Ό Στέφανος Ραζίν πέρα άπό θρησκεία, τήν δεισιδαιμονία, τήν νομικιστική άντίληψη,
— 16— — 17—
M IX AHA ΜΠΑΚΟΥΝIN ΑΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙΑΣΠΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
τόν άστικό πολιτισμό, μέ Ενα λόγο μέ τό συμφυές του κή.

στοιχείο: τό κληρονομικό δικαίωμα της ιδιοκτησίας καί Λόγω αύτών, στις καταναλωτικές καί παραγωγικές
έκεΐνο της νομικά Αναγνωριζόμενης οικογένειας, καταρρέει κοινωνίες, οί όποιες συστήθηκαν άπό άστο-σοσιαλιστές,
καί παραχωρεί την θέση του στον διεθνικό καί κατά παρακολουθούμε όλα τά συμπτώματα τής αστικής οικονομι
Ελεύθερο τρόπο διοργανωμένο έργαζόμενο λαό. κής πολιτικής: τό κεφαλαιοκρατικό συμφέρον, τά μερίσματα, οί
Χρησιμοποιούν τό ψέμμα καί σάς λέγουν πώς ή επιδοτήσεις.
Εύρώπη Εχει βυθιστεί σέ λήθαργο. ’Αντίθετα όμως άφυπνί- Ποιό άπό αύτά τά δύο συστήματα είναι τό όρθώτερο;
ζεται. Καί θά είναι κάποιος κουφός ή τυφλός δν δέν Τό πρώτο, έκεΐνο των άστο-σοσιαλιστών, Εχει γίνει
διαισθάνεται ήδη τά προμηνύματα τής μεγάλης μάχης. Αποδεκτό άπό αυτούς, οί όποιοι στους Επί μέρους τομείς τής
"Εχει ένωθεΐ γι’ αύτόν τόν πόλεμο. Καί τείνωντας τό Διεθνούς ένασμενίζονται νά αύτοαποκαλοϋνται πρακτικοί'
χέρι του άνάμεσα από τά κρατικά σύνορα, ό Εργαζόμενος άνθρωποι. Πραγματικώς όμως μόνο κατά τά φαινόμενα είναι
λαός τής Ευρώπης καί τής ’Αμερικής σας προσκαλεΐ σέ μία πρακτικοί. Διότι ή σκέψη τους προσηλώνεται στήν παρακο
συναδελφική συμμαχία. λούθηση τής παλιάς πρακτικής των άστών: τήν έκμετάλλευση
ιής έργασίας άπό τό κεφάλαιο.
Γενεύη, Μάιος 1867. Ποιό άποτέλεσμα είναι δυνατόν νά φέρει Ενας συνεταιρι
σμός, ό όποιος βασίζεται σέ άστικά πρότυπα καί ό όποιος
διευθύνεται άπό μερικές δεκάδες ή Εκατοντάδες Εργατών; Ή
2. ΠΕΡΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ αποτυγχάνει καί χρεοκοπεί, όπότε όδηγεΐ τούς Εργάτες
αυτούς σέ άκόμη μεγαλύτερη άνέχεια άπό Εκείνη, τής
Ποιά Επιβάλλεται νά είναι τά χαρακτηριστικά καί ποιά όποιας έπεχείρησαν νά διαφύγουν, δημιουργώντας αύτόν, ή
τά μέσα τής ένεργοποιήσεως καί της οικονομικής δράσεως επιτυγχάνει, καί τότε μή βελτιώνοντας τήν γενικότερη
των Εργατών τής Διεθνούς, πρό τής κοινωνικής έπαναστάσε- κατάσταση τής Εργατικής τάξεως, όδηγεΐται στήν κατάλη
ως, ή όποια θά Εχει τά στοιχεία Εκείνα μιάς αυτοδύναμης ξη τής κατασκευής ώρισμένων δεκάδων ή Εκατοντάδων
χειραφετήσεως -κατά τρόπο πλήρη καί Εντελή- αύτών; Ή άστών: είναι άκριβώς αύτό, τό όποιο τό Συνέδριο τής
πείρα των τελευταίων Ετών μας υποδεικνύει δύο κατευθύν Λωζάννης έπεσήμανε Επιτυχέστατα αναλύοντας τό όλο
σεις, μία θετική καί μία άρνητική: Τά Αποταμιεύματα τής θέμα:
άντιστάσεως καί τούς συνεταιρισμούς. «Τό Συνέδριο θεωρεί ότι οί άπόπειρες οί όποιες
’Υπό τόν γενικό όρο «συνεταιρισμός» θέτουμε όλα τά καταβάλλονται μέσα στούς Εργατικούς συνεταιρισμούς
ύφιστάμενα συστήματα κοινοπραξίας: δηλ. καταναλωσεως, (όταν αύτοί διευρύνονται διατηρώντας όμως τό σημερινό
Εμπορικής ή Εργατικής πίστεως καί παραγωγής. τους σχήμα) Εχουν ώς άποτέλεσμα τήν δημιουργία Ενός
Κατά τήν ύλοποίηση αύτών των συστημάτων καί τετάρτου Κράτους, τό όποιο Εχει ύπεράνω του Ενα πέμπτο
μάλιστα των θεωριών, οί όποιες Αποτελούν τήν βάση, κράτος, άκόμη άθλιώτερο».
συγκρούονται δύο άντίθετες τάσεις τίς όποιες όφείλουμε νά Αύτό τό τέταρτο κράτος θά συγκροτηθεί άπό Ενα
διακρίνουμε καλά: ή άστική τάση καί ή καθαρά σοσιαλιστι ώρισμένο άριθμό Εργατών, οϊ όποιοι θά συνιστοϋσαν μεταξύ
— 18— —19—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥ S IN ΑΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜ ΟΣ
τους ένα είδος δοτικής Εταιρείας, ή όποια θά άπέκλειε τές».

όπωσδήποτε άπό τά πλαίσιά της τό πέμπτο Κράτος, δηλαδή Αύτό δέν θά ήταν προδοσία;
την συμπαγή μάζα των έργατών οί όποιοι θά ήσαν άμέτοχοι Καί παρ’ όλα αύτά, ιδού τί μάς συνιστούν οί «πρακτι
σ ’ αυτήν τήν συνεργασία καί θά έγίνονταν άντικείμενο κοί» άνδρες! Τόσο στό θεωρητικό πεδίο όσο καί τό
έκμεταλλεύσεως άπό αύτήν έπίσης. πρακτικό στήν συνεργασία καί στήν έξουσία είναι κατά
Αύτό είναι τό άστο-σοσιαλιστικό καθεστώς τό όποιο οί βάση οί έκμαυλιστές καί οί έχθροί τής έργατικής τάξεως.
άστο-σοσιαλιστές όχι μόνο διακηρύσσουν, άλλά έπιχειροΰν Επιδιώκουν Ικανοποίηση δικών τους έπιδιώξεων όχι
νά τό θεσμοθετήσουν μέσα στά πλαίσια τής Διεθνούς. Καί έκείνων τής Διεθνούς. Ά λ λ ά προκειμένου νά ύλοποιήσουν
όλα αύτά συντελούνται τόν καιρό, όπου οί μέν γνωρίζουν αύτό, τούς είναι άναγκαία ή συνδρομή τής Διεθνούς.
κάλλιστα, οί δέ άγνοούν δτι τό σύστημα αυτό άντιστρατεύε- Ε κείνο τό όποιο άπαιτεϊται νά σημειώσουμε εΐναι ή
ται τόν σκοπό τής Διεθνούς. εξακολούθηση τής χρήσεως τής όνομασίας τών «πρακτι
Ά λ λ ά ποιός είναι ό σκοπός τής Διεθνούς; Εΐναι ή διά κών» άνθρώπων, τήν όποία πρόσδωσαν στους έαυτούς τους
τής άλληλεγγύης χειραφέτηση των έργαζομένων όλων των χάρι ίδιοτελών καί άστικών σκοπιμοτήτων, άλλ* όχι άπό
χωρών. Καί ποιός είναι ό σκοπός τής άστικής συνεργασίας; ίδικές τους έπιτυχίες.
Είναι ή άπόσπαση ένός περιορισμένου άριθμητικώς τμήμα
Μεταξύ τους υπάρχουν καί ώρισμένοι καλής πίστεως,
τος των έργαζομένων άπό τήν κοινή άθλιότητα, προκειμέ-
οί όποιοι δέν έπιχειροΰν νά καλλιεργούν άπατηλές κατα
νου νά τούς καταστήσει άστούς, σέ βάρος τής πλειονότητας
στάσεις, όμως αύταπατώνται μή γνωρίζοντας, μή έχοντας
(Σ.Μ. βλ. Β. Γραικιώτου: «'Αναρχία, Κοινωνία καί Έργα- :
όραματισθεΐ άλλη πρακτική, πλήν έκείνης τής άστικής
σία» όπου άναλύεται διεξοδικά αύτό τό θέμα, μέ έλληνικά |
πολλοί άπό αύτούς θεωρούν πώς εΐναι σκόπιμο νά προσφύ-
δεδομένα). Δέν έχουμε δίκαιο, όταν ύποστηρίζουμε ότι αύτή
γουν στήν ίδια πρακτική προκειμένου νά καταπολεμήσουν
ή πρακτική ή όποια τόσο έξαίρεται άπό τούς πρακτικούς |
τήν άστοκρατία. Πιστεύουν άφελώς πώς αύτό τό όποιο
άνδρες τής Διεθνούς, εΐναι μιά πρακτική όλοσχερως άστική, j
Εξουθενώνει τήν έργατιά είναι δυνατόν νά τήν... άπελευθε-
καί ώς τέτοια άναγκαιεϊ νά έκβληθεΐ άπό τήν Διεθνή;
ρώνει καί πιστεύουν πώς γνωρίζουν νά κάμουν χρήση έξ
"Ας θεωρήσουμε πώς χίλιοι άνθρωποι γίνονται άντικεί-1
ίσου άποτελεσματικά μέ τήν άριστοκρατία τών όπλων, μέ τά
μενο έκμεταλλεύσεως καί καταπιέσεως άπό δέκα.
όποια αύτή τούς άφανίζει.
Τί θά είχατε σκεφθεΐ άν μεταξύ αύτών των χιλίωνί
Είναι μεγάλο λάθος. Αυτοί οί νουνεχείς άνθρωποι δέν
άνθρώπων υπήρχαν καί είκοσι ή περισσότεροι, οί όποιοι θά j
υπολογίζουν τό μέγα πλεονέκτημα, τό όποιο παρέχει στήν
άνεκοίνωναν:
άστοκρατία τό μονοπώλιο τού πλούτου, τής έπιστήμης καί
«Άπαυδήσαμε νά είμαστε θύματα. Ά λ λ ά έπειδή εΐναι 1
τής πανάρχαιης πρακτικής, όπως έπίσης καί ή άπροκάλυπτη
γελοίο νά έλπίζουμε στήν σωτηρία όλων των λαών τοΰ|
ή καλυμένη, άλλά πάντοτε άποτελεσματική ύποστήριξη τών
κόσμου καί έπειδή ή ευημερία των όλίγων προϋποθέτει τήν]
Κρατών καί όποιασδήποτε σύγχρονης κοινωνικής όργανώ-
θυσία τών πολλών, δς άφήσουμε τούς συντρόφους μας στήν]
σεως. Θά παλεύαμε όμως άνισα, έλπΐζοντας, σύμφωνα πρός
τύχη τους καί ένδιαφερόμενοι μόνο γιά τούς έαυτούς μας νά]
τή λογική σέ μιά τέτοια έπιτυχία. 1Υπό αύτές τίς προϋποθέ-
γίνουμε μέ τήν σειρά μας άστοί, πανευτυχείς έκμεταλλευ-1
σεις, καί έπειδή άλλωστε τά άστικά όπλα δέν είναι άλλα άπό
— 20— — 21—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ ΑΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
τόν άσύδοΐο άνταγωνισμό, τόν πόλεμο του καθενός νά έπιβάλλετε στήν άριστοκρατία τόν θρίαμβο καί τήν άξια
εναντίον πάντων, τήν ευδαιμονία ή όποια έξασφαλίζεται τού δικαίου σας.
επάνω στά ερείπια των άλλων, αύτά τά όπλα, αυτά τά μέσα, ’Εμείς, θέλουμε έξ ίσου τούς συνεταιρισμούς. Έχουμε
είναι άδιανόητο νά καταστούν χρήσιμα, είμή μόνο στην πεισθεΐ ότι ή συνεργασία σ ’ όλους τούς τομείς τής έργασίας
άστοκρατία, καί θά έξόντωναν κατ’ άνάγκη τήν άλληλεγγύ- καί τής έπιστήμης θά συνιστά στό μέλλον τήν κυριαρχούσα
η, τήν μόνη δύναμη των άποκλήρων {προλεταριάτο). μορφή κοινωνικής όργανώσεως. ’Αλλά συγχρόνως γνωρί
Οι άστοί τό γνωρίζουν άριστα. "Ομως τί παρατηρούμε ζουμε ότι θά είναι άδύνατον νά εύδοκιμήσει, νά άναπτυχθεΐ
άκόμη; καθ’ όλοκληρία, άδέσμευτα καί νά πλαισιώσει όλη τήν
’Ενώ ή άριστοκρατία συνεχίζει νά άντιμάχεται λυσσω- άνθρώπινη έργασιακή δραστηριότητα, άν δέν βασισθεΐ
δώς τά ταμιεύματα τής άντιστάσεως καί τις συντεχνίες, οΐ στην ισοτιμία, δν όλα τά κεφάλαια, όλα τά όργανα
όποιες είναι τό κύριο μέσο ένός ούσιαστικά άποτελεσματι- έργασίας, μέ τήν γή, δέν άποδοθοϋν μέ τούς τίτλους τής
κοΰ πολέμου, τό όποιο οί έργάτες είναι σέ θέση νά κοινοκτημοσύνης, στούς έργαζομένους.
άντιτάξουν έναντίον της, συνέπραξε τελείως -ή άλήθεια Θεωρούμε, λοιπόν, πρό πάντων, τό προαπαιτούμενο
είναι δη έπραξε αύτό μέ κάποιαν άναποφασιστικότητα στήν αύτό καί τήν διοργάνωση τής διεθνιστικής δυνάμεως των
άρχή, ή όποια όμως γρήγορα «όπερκεράσθηκε» μέ τό εργατών όλων των χωρών, ώς βασικό στόχο τού μεγάλου
σύστημα τής άστικής κοινοπραξίας (άστικών συνεταιρι μας Σωματείου.
σμών). ’Ά ν τούτο έπιτευχθεΐ, όχι μόνο δέν θά φέρνουμε
'Απαξάπαντες οί άστοί κοινωνιολόγοι καί πολιτειολό- αντιρρήσεις τήν δημιουργία επιχειρηματικών συνεταιρι
γοι, άκόμη καί οί συντηρικότεροι, υμνολογούν τήν όμορφιά σμών, άλλά τούς θεωρούμε καί άναγκαίους, ύπό όρισμένες
αύτοϋ τού συστήματος σ ’ όλους τούς τόνους, καί οί προϋποθέσεις βέβαια. Καί πρώτα -καί σ ’ αύτό, κατά τήν
κομματικοί δυστυχώς, πολυαριθμότεροι άπό τήν άστοκρατί άποψή μας βασίζουν τό κύριο πλεονέκτημά τους- έθίζουν
α στήν Λιεθνή, προσπαθούν νά συμπαρασύρουν σ ’ αύτήν τούς έργαζομένους στήν όργάνωση, στήν διευθέτηση τών
τήν έκλογίκευση όλο τό έργατικό σωματείο. ζητημάτων τους, χωρίς τήν μεσολάβηση κανενός, ούτε τού
"Ολοι τους φωνασκοδν προσεπικαλώντας μας: αστικού κεφαλαίου, ούτε τής άστικής έπιβλέψεως.
«Έργάτες, συνεργασθεΐτε!». Όταν φθάσει ή ώρα τής κοινωνικής διαλύσεως είναι
Βέβαια! Συστήσετε ώραίους άστικούς συνεταιρισμούς, σκόπιμο νά ύπάρχουν σ ’ όλες ίίς χώρες σ ’ όλους τούς
οί όποιοι θά σας άνηθικοποιήσουν καί θά σάς έξαχρειώσουν τόπους πολλοί άλληλοβοηθούμενοι συνεταιρισμοί, οί όποι
πρός όφελος ώρισμένων έπιτυχημένων έργολάβων, στους οι άν διαθέτουν καλή όργάνωση καί πρό παντός άν είναι
όποιους θά δώσετε τήν δυνατότητα νά σάς χρησιμοποιή δομημένοι στίς άρχές τής άλληλοβοήθειας καί συνεργατι
σουν προκειμένου ν ’ άνεβοϋν τήν (άστική) κλίμακα καί νά κοί ητος καί όχι στήν άστική μονομέρεια, θά συμβάλουν
καταστούν μετά άστοί. Συστήσετε άστικούς συνεταιρισμούς στήν μετάβαση τής κοινωνίας άπό τήν σύγχρονη της
θά σας ναρκώσουν. Καί όφού άχρηστεύσουν όλα σας τά κατάσταση σ ’ έκείνη τής ΐσότητος καί τής δικαιοσύνης,
όπλα, θά σάς καταστήσουν άδύναμους νά διοργανώσετε τήν χωρίς πολλές διαταραχές.
διεθνή σας δύναμη, χωρίς τήν όποια ποτέ δέν θά δυνηθεϊτε ’ Αλλά προκειμένου νά καταστούν δυνατοί καί τελεσφο-
— 22— — 23-
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ ΑΝΤΙΕΣΟΥΣΙΑΣΤΙΧΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
ρήσουν αύτό τους τό έργο, άπαιτεΐται όπως τό Διεθνές πάνδεινα είναι ή έξαθλίωση* καί ότι αύτή ή έξαθλίωση, ή
Σωματείο παρέχει τήν συνδρομή του μόνο σ ’ έ κείνους τούς όποια είναι ή ειμαρμένη των έργαζομένων όλου τού κόσμου,
συνεταιρισμούς οί όποιοι θά λειτουργούν μέ βάση τίς άρχές είναι βασικό προαπαιτούμενο τής σύγχρονης οικονομικής
ύργανώσεως τής κοινωνίας καί ιδιαίτερα τής ύποδουλώσεως
τής έργασίας, δηλαδή των άποκλήρων, στόν ζυγό τής
4 Σεπτεμβρίου 1869. κεφαλαιοκρατίας, δηλαδή τής άστοκρατίας;
Κατανόησες ότι μεταξύ άποκλήρων καί άστοκρατίας
υπάρχει ένας άγεφύρωτος Ανταγωνισμός, διότι τούτο συνι-
3. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΛΙΕΘΝΟΥΣ στα άναπόδραση κατάληξη των μεταξύ τους σχέσεων;
Κατανόησες ότι ή εύμάρεια τής άστικής τάξεως είναι
I. ασυμβίβαστη πρός τήν εύμάρεια καί τήν Απελευθέρωση
των έργαζομένων* διότι αύτή ή μονομερής εύδαιμανία έχει -
«"Εως τώρα θεωρούμαστε, γράφει τό «ΟΡΟΣ» (Σ.Μ.: καί δέν γίνεται διαφορετικά- θεμελιωθεί στήν έκμετάλλευση
«"Ορος», έφημερίδα τήν όποια έξέδιδε ό Κούλερυ), πώς οί καί τήν ύποδούλωση τής έργασιακής τους δυνάμεως, καί ότι
θρησκευτικές καί πολιτικές Απόψεις ήταν Ανεξάρτητες άπό γιά τό ίδιο αίτιο ή ευδαιμονία καί ή Αξιοπρέπεια των
τήν ιδιότητα τοϋ μέλους τής Διεθνούς- καί καθ’ δ,τι Αφορά εργατικών τάξεων έξαρτάται πλήρως άπό τήν κατάργηση
έμάς έντασσόμεθα σ ’ αύτό τό πλαίσιο». τής άστοκρατίας ώς Ιδιαίτερης τάξεως; "Οτι συνεπώς ό
Κατ’ άρχήν θά θεωρούσε κανείς πώς 0 κύριος Κούλερυ πόλεμος μεταξύ των άποκλήρων καί τής άστοκρατίας είναι
έχει δίκιο. Διότι πράγματι, όταν δέχεται ή Διεθνής ένα νέο Αναπόφευκτος καί δέν θά τερματιστεί είμή μόνο μετά τήν
μέλος στους κόλπους της, δέν ζητά νά μάθει άν είναι εξάλειψη αύτής τής τελευταίας;
θρησκευόμενο ή άθεο, άν είναι ένταγμένο στό τάδε πολιτικό Κατανόησες ότι κανείς έργάτης, όσο μυαλωμένος καί
κόμμα ή δέν είναι ένταγμένο σέ κανένα. Καί όποβάλλει τό δραστήριος καί άν είναι δέν έχει τήν δυνατότητα νά
άπλό έρώτημα: Είσαι έργάτη, ή, άν δέν είσαι, έπιθυμεϊς, άνταπεξέλθει μόνος του έναντίον τής τόσο καλά όργανωμέ-
αίσθάνεσαι τήν άνάγκη καί τή δύναμη νά περιβάλλεις νης άστικής δυνάμεως, δυνάμεως ή όποια έκπροσωπεϊται
άνυστερόβουλα, όλοκληρωτικά τό δίκαιο των έργαζομένων, καί στηρίζεται κυρίως άπό τήν Κρατική έξουσία, τήν
νά ένωτισθεΐς μ’ αύτό, παρακάμπτοντας όποιεσδήποτε εξουσία όλων τών Κρατών; "Οτι προκειμένου νά ένδυναμω-
άλλες προϋποθέσεις, οί όποιες θά σέ καθιστούσαν ένάντιο θεϊς πρέπει νά συνεργασθεΐς όχι μέ τούς άστούς -πράγμα τό
σ ’ αύτή σου τήν πρωτοβουλία; όποιο θά ήταν ευήθεια έκ μέρους σου ή έγκλημα- διότι όλοι
Κατανοείτε ότι οί έργαζόμενοι, οί όποιοι παράγουν τά οί άστοί -όλοι οί Αστοί- ώς άστοί είναι άσπονδοι πολέμιοί
πλούτη όλου τού κόσμου, οί όποιοι είναι πλαστουργοί τού μας* ούτε μέ τούς Ασυνεπείς έργαζομένους, οί όποιοι θά ήταν
πολιτισμού καί οί όποιοι έπρομάχησαν γιά τίς έλευθερίες αρκετά δείλαιοι καί θά πήγαιναν νά διακονέψουν τά
των άστών, είναι τήν σήμερον καταδικασμένοι στήν μειδιάματα καί τήν «φιλανθρωπία» τών άστών* άλλά μέ τους
έξαθλίωση, τήν άμάθεια καί τήν δουλεία; Κατανόησε ότι ή τίμιους έργαζόμενους, τούς δραστήριους, οί όποιοι πραγμα
βασική αίτια λόγω τής όποιας ό έργαζόμενος όποφέρει τά τικά έπιθυμοΰν αύτό τό όποιο καί σύ έπιθυμεϊς;
— 24— — 25—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ Λ ΝΤ1ΕΞ0 ΥΠΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
Κατανόησες διι έμπρός στην τρομακτική συμμαχία συνιστά τήν μεγαλύτερη πράξη προδοσίας, σύμφωνα μέ τήν
δλων τών προνομιούχων τάξεων, δλων των ιδιοκτητών, σχετική θέση τής Διεθνούς. Μέ λίγα λόγια έπιβάλλεται νά
κεφαλαιοκρατών, καί δλων τών Κρατών τού κόσμου, ένας άσπασθεΐς μέ ειλικρίνεια καί καθ’ όλοκληρία τίς κύριες
συνεταιρισμός έργαζομένων, μεμονωμένος, τοπικός ή έθνι- αρχές μας, προκειμένου νά άναλάβεις τήν όποχρέωση τής
κός, άκόμη καί άνήκοντας στήν μεγαλύτερη εύρωπαΐκή σχετικής προσαρμογής τών πράξεων σου στή ζωή σου.
χώρα, δέν θά καταστεί δυνατόν νά ευδοκιμήσει' καί δτι Θεωρούμε δτι οΐ Ιδρυτές τού Διεθνούς Σωματείου
προκειμένου νά άντιτάξει αντίσταση σ ’ αυτήν τήν συμμαχία επραξαν μέ φρόνηση μεγάλη, διαγράφοντας πρό πάντων άπό
καί έμπεδώσει αυτή τήν εύδοκίμηση, δεν είναι άναγκαΐο τό πρόγραμμα (Σ.Μ. καλύτερα: συνυποσχετικό) αύτού τοΰ
τίποτε λιγότερο άπό τήν κοινοπραξία δλων τών τοπικών καί σωματείου δλα τά πολιτικά καί θρησκευτικά έρωτήματα.
έθνικών συνεταιρισμών σ ’ ένα διεθνή συνεταιρισμό, Απαι ’ Αναμφιβόλως ούτε άπό αυτούς τούς ίδιους δέν θά έλλειπαν
τείται τό μεγάλο διεθνές ’Εργατικό Σωματείο όλων τών χωρών; ούτε πολιτικές ούτε μή άξιες προσοχής άντιθρησκευτικές
"Αν τό αισθάνεσαι, fiv κατανόησες καλά καί fiv τάσεις. "Ομως δέν θέλησαν νά τίς έξωτερικεύσουν σ ’ αύτό
έπιθυμεΐς πραγματικά δλα αύτά, έλα μαζί μας, όποιαδήποτε τό πρόγραμμα, διότι βασικός τους στόχος ήταν προπάντων,
καί άν είναι άλλωστε ή θρησκευτική καί πολιτική σου ή ενοποίηση τών έργατικών τάξεων όλου τοΰ πολιτισμένου
ιδεολογία. "Ομως, προκειμένου νά δυνηθοϋμε νά σέ άποδεχ- κόσμου γιά μιά κοινή δράστηριοποίηση. Έπιβάλλεται κατ’
θοΰμε, έπιβάλλεται πρώτα νά ύποσχεθεΐς δτι: Ιο θά συνδέ ανάγκη νά έξευρεθεΐ ένα κοινό πλαίσιο, βάσει μιας σειράς
σεις έφεξής τά άτομικά συμφέροντα, άκόμη καί τά οικογε απλών δρων, στούς όποιους θά έκφράσουν πρώτα τήν
νειακά σου, δπως καί τίς πολιτικές ή θρησκευτικές σου αποδοχή τους, οί έργαζόμενοι, όποιεσδήποτε ήσαν οί
άπόψεις καί δραστηριότητες, στό ύπέρτατο συμφέρον του πολιτικές καί θρησκευτικές τους πλάνες, δσο λίγο καί άν
σωματείου μας: τήν πάλη τής έργασίας έναντίον τοΰ συμπεριφέροντο σοβαρά οί έργαζόμενοι άνθρωποι οί όποιοι
κεφαλαίου, έναντίον τής άστοκρατίας στό οικονομικό ύφίστανται τήν σκληρή έκμετάλλευση καί τήν έξουθένωση
πλαίσιο' 2ο δέν θά συμπράξεις μέ τούς άστούς γιά τό ιδιαί
στήν έργασία.
τερό σου συμφέρον 3ο δέν θά θέσεις στόχο τήν προσωπική Ά ν είχαν προβάλλει τήν σημαία ενός πολιτικού ή
του προώθηση, χάρι τής άτομικότητός σου, ύπεράνω τής θρησκευτικού συστήματος, δχι μόνον θά άδυνατοΰσαν νά
έργατικής τάξεως, πράγμα τό όποιο θά σέ καθιστούσε ένώσουν τούς έργαζομένους τής Εύρώπης, άλλά θά δημιουρ
άμέσως άστό, έχθρόν καί έκμεταλλευτή τών άποκλήρων γούσαν μεγαλύτερο χάσμα άνάμεσά τους, έπειδή συντρέ-
διότι δλη ή διαφορά μεταξύ άστοΰ καί έργαζομένου έγκειται χουσας καί τής άγνοιας τών περισσοτέρων ή φιλάργυρη καί
σέ τούτο: δτι ό πρώτος έπιδιώκει τήν εόμάρειά του έκτός τής κατά μέγα βαθμό καταλυτική προπαγάνδα τών παπάδων,
συλλογικότητος ένώ ό δεύτερος δέν τήν έπιδιώκει καί δέν τών κυβερνήσεων καί δλων τών Αστικών πολιτικών κομμά
άποζητά νά τήν άποκτήσει είμή μόνο μέ κοινό στόχο, μέ των, έξαιρουμένων τών... έρυθρότερων, διοχέτευσε πληθώρα
όλους τούς έργαζομένους καί οί όποιοι όπόκεινται στήν παραχαραγμένων άπόψεων στίς έργατικές τάξεις. Καί
έκμετάλλευση τού άστικού κεφαλαίου. 4ο θά παραμείνεις επειδή οί τελευταίες, άποτυφλωμένες πλέον, φανατίζονται,
πάντοτε πιστός στήν έργατική Αλληλοβοήθεια καί άλληλο- δυστυχώς, συνεχώς γιά καταστάσεις έπίπλαστες, οί όποιες
συμπαράσταση, διότι παραίτηση άπό αύτή τήν άλληλεγγύη δέν άποσκοποϋν σέ τίποτε άλλο παρά νά τίς καθιστούν
- 26- — 27—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ ΑΝΤΙΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
τήν άριστοκρατία καί παρεχώρησε τήν θέση της στήν

έθελουσίους καί πειθείνιους δουλαγωγούς, υπηρέτες των άστοκρατία. 'Ο λαός δέν καλείται πλέον δούλος. ’Αναγνω
συμφερόντων των προνομιούχων τάξεων, σέ βάρος των ρίσθηκε βάσει δικαίου γενόμενος έλεύθερος. Στήν πρακτική
ίδικών τους. δμως ή δουλεία του καί ή έξαθλίωσή του διατηρούνται
"Αλλωστε παρατηρεΐται άκόμα μία τεράστια διαφορά πάντοτε.
μεταξύ των δρων τής βιομηχανικής, πολιτικής, διανοητικής Καί θά ύφίστανται πάντοτε, καθ’ δσο χρόνο οί λαϊκές
καί ήθικής έξελίξεως των έργατικών τάξεων στίς διάφορες τάξεις έξακολουθοϋν νά χρησιμοποιούνται ώς μέσα τής
χώρες. Αύτό καθιστά άδύνατο όποιοδήποτε πρόγραμμα αστικής πολιτικής, είτε αύτή καλείται συντηρητική, είτε
ένωποιήσεώς τους σέ ένα μόνο πολιτικό ή θρησκευτικό προοδευτική, είτε φιλελεύθερη, είτε ριζοσπαστική. Ά κόμη
πλαίσιο. ’Επιδιώκοντας τήν προβολή ένός τέτοιου προ καί άν πορεύετο τά έπαναστατικότερα βήματα τού κόσμου.
γράμματος (πλαισίου), δπως αύτό τής Διεθνούς λ,χ., καί Διότι όποιοδήποτε άστική πολιτική, όποιαδήποτε καί άν
θέτοντας απαράβατους δρους είσόδου σ ’ αύτήν τήν Διεθνή ήταν ή μορφή της δέν άποσκοπεΐ σέ τίποτε άλλο εϊμή: στήν
θά έμοιαζε ώς νά έπιδιώκαμε τήν διοργάνωση μιάς αίρέσεως. διατήρηση τής άστικής έπικυριαρχίας· καί άστική έπικυριαρχία
Θά ήταν ώς νά θέλαμε νά δολοφονήσουμε τήν Διεθνή. συνιστά υποδούλωση τών Αποκλήρων.
Καί ένας άκόμη λόγος συντρέχει, ό όποιος άπό τήν, Ποιό ήταν τό έργο τής Διεθνούς; Ύποχρεοΰταν πρώτα
άρχή έπέδρασε έτσι ώστε νά άφαιρεθεΐ τελικά άπό τό νά μεταστρέψει τίς έργατικές τάξεις άπό τίς άστικές
πρόγραμμα τής Διεθνούς όποιασδήποτε πολιτική ροπή άπό πολιτικές, είχε ύποχρέωση νά έξοβλείσει άπό τό πρόγραμμα
τήν έμφάνισή της. της δλα τά άστικά προγράμματα. "Ομως κατά τήν έποχή τής
"Ως τίς ήμέρες μας, άπό τήν έναρξη τής ιστορίας δέν συστάσεώς της, δέν ύφίστατο στόν κόσμο άλλη πολιτική
διαμορφώθηκε ποτέ πολιτική τού λαού (καί ύπό τήν λέξη πλήν έκείνης τής έκκλησίας ή τής μοναρχίας ή τής
αυτή έννοοΰμε τά «κατώτερα» (τά είσαγωγικά τού μεταφρα- άριστοκρατίας ή τής άστοκρατίας. ' Η τελευταία, Ιδιαίτερα
στοϋ) στρώματα τού λαού, τόν μηδαμινό έργάτη, ό όποιος εκείνη τής ριζοσπαστικής άστοκρατίας, ήταν άναντίρρητα
διέθρεψε τόν κόσμο μέ τήν έργασία του- ύπήρξε μόνο ή πλέον φιλελεύθερη καί Ανθρωπινότερη τών άλλων δμως
πολιτική τών τάξεων, οί όποιες άπελάμβαναν προνόμια' ήταν βασισμένες στήν έκμετάλλευση τών έργατικών τάξεων
αύτές οί τάξεις έκμεταλλεύονταν τήν σωματική δύναμη τού καί δέν είχαν άλλο στόχο άπό τήν άντιμαχία τους γιά τήν
λαού, προκειμένου νά διεξάγουν μεταξύ τους συνωμοσίες μονοπώληση αύτής τής έκμεταλλεύσεως. *Η διεθνής λοιπόν
έπικυριαρχίας, ώστε νά έπικάθηται ή μία στήν θέση τής έπιβάλλετο ν ’ άρχίσει μέ τήν μείωση τών άντιξοοτήτων.
άλλης. Ό λαός άπό τήν πλευρά του λάμβανε ποτέ τήν ί Καί έφ· δσον όποιαδήποτε τότε πολιτική, άπό τήν πλευρά
ύποστήριξη τής μιάς καί πότε τής άλλης, πιστεύοντας τής άπαλλαγής τής έργασίας άπό τό στοιχείο τής δουλείας
άόριστα δτι τουλάχιστον μία άπό αύτές τίς πολιτικές είχε ύποστεΐ διάβρωση έκ μέρους τών Αντιδραστικών
έξεγέρσεις, τών όποιων καμμιά δέν δυνήθηκε νά στεριώσει στοιχείων, έπρεπε νά άπορρίψει άπό τούς κόλπους της δλα
χωρίς αύτόν -όμως καμμιά τους δέν έγινε πρός δφελός του- τά μέχρι τότε γνωστά πολιτικά συστήματα, προκειμένου νά
θά έπέφερε κάποια άναθάρρηση στήν αιώνια δουλεία καί δυνηθεΐ νά οικοδομήσει στά έρείπια τού άστικού κόσμου
έξαθλίωσή του. Άπατήθηκε δμως οϊκτρά. Άκόμη καί ή τήν πραγματική έργατική πολιτική, τού Διεθνούς Σωματεί-
μεγάλη Γαλλική ’Επανάσταση τόν έξαπάτησε. ’Αφάνισε
ου· 7 Αύγούστου 1867
— 28- -29—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝ1Ν ΛΝΊΊΕΞΟ ΥΣΙΑΣΤίΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
II τους έργαζομένους άλλοτριωμένους καί άποηθικοποιημέ-

νους άπό τήν καθημερινή έργασία, σέ δηλητηριασμένους,
Oi ιδρυτές τοΰ Διεθνούς Σωματείου των ’Εργαζομένων τρόπος τοΰ λέγειν, σκοπίμως άπό τίς άνήθικες έπιστήμες,
έδρασαν μέ μεγαλύτερη φρόνηση, άποφεύγοντας νά θέσουν τίς όποιες οί κυβερνήσεις μέ συναίνεση καί τών προνομιού
θέματα φιλοσοφικών ή πολιτικών άρχών, ώς προϋπόθεση χων τάξεων, παπαδοκρατία, άριστοκρατία, άστοκρατία τίς
ΰπάρξεως αύτοϋ τοϋ Σωματείου. Καί περιβάλλοντάς το άπό παρέχουν άφειδώλως, καί θά τούς προκαλέσετε φόβο. Θά
άρχής μέ κυρία του άποστολή την οικονομική διαπάλη τής σάς άντικρούσουν ίσως. Δεν ύποψιάζονται όμως ότι όλες
έργασίας έναντίον τοΰ κεφαλαίου. Είχαν τήν πεποίθηση δτι αυτές οί Ιδέες δέν είναι τίποτε άλλο εϊμή ή πιστότερη
άπό τήν στιγμή κατά τήν όποια ό έργαζόμενος θά λάβει έκφραση τών δικαίων τους, ότι αύτές οί άπόπειρες τούς
θέση σ ’ αύτόν τόν χώρο, άπό τή στιγμή κατά τήν όποια θά όδηγοϋν πλησιέστερα πρός τήν υλοποίηση τών άκριβών
πεισθεΐ γιά τό δίκαιό του καί έμπιστευθεΐ στήν άριθμητική τους πόθων. Καί ότι, τό έναντίον, οΐ πολιτικές καί
του δύναμη καί άρχίσει μαζί μέ τούς συναδέλφους του έναν θρησκευτικές προκαταλήψεις -στό όνομα τών όποιων θά
άγώνα άλληλοσυμπράξεως έναντίον τής άστικής έκμεταλ- άντιδράσουν ίσως- είναι ή βασική αίτια τής συνεχίσεως τή
λεύσεως, θά όδηγηθεΐ κατ’ άνάγκη ύπό τήν φορά τών δουλείας καί τής έξαθλιώσεώς τους.
πραγμάτων καί άπό τήν έξέλιξη αύτής τής διαπάλης πρός ’ Επιβάλλεται νά διαχωρίσουμε προσεκτικά τίς προκατα
τήν ταχεία άναγνώριση όλων τών πολιτικών σοσιαλιστικών λήψεις τών λαϊκών τάξεων άπό έκεΐνες τής προνομιούχου
καί φιλοσοφικών άρχών τής Διεθνούς, άρχών οΐ όποιες στήν τάξεως. Οί προκαταλήψεις τών λαϊκών τάξεων, όπως
πρακτική δεν συνιστοΰν τίποτε λιγώτερο άπό τήν δίκαια προαναφέραμε βασίζονται στήν άγνοια καί άντιτίθενται
έκφραση τής αρχής τής πορείας του, του σκοπού του. τελείως στά συμφέροντα τους, ένώ έκεΐνες τής άστοκρατίας
Ά π ό πολιτικής καί κοινωνικής πλευράς, έχουν ώς βασίζονται πράγματι στά συμφέροντα τής τάξεως αυτής
άναπόδραστη συνθήκη τήν κατάργηση τών τάξεων, έπομέ- καί συντηρούνται χάρις στη γενική έγωπάθεια τών άστών,
νως καί τής άστοκρατίας, ή όποια σήμερα είναι ή δεσπόζου παρά τήν υπονομευτική έπίδραση τής άστικής έπιστήμης.
σα τάξη. ’Επίσης τήν κατάργηση όλων των πολιτικών Ο λαός θέλει, άλλάάγνοεΐ. Ή άστοκρατία γνωρίζει, άλλά
κομμάτων, όλων τών κατά τόπους χωρών καί στά συντρίμμια δέν θέλει. Ποιος άπό τούς δύο είναι 6 άσθενής; Ή
τους τήν οικοδόμηση τής μεγάλης διεθνούς συμμαχίας όλων άστοκρατία άναμφίβολα.
τών παραγωγικών τάξεων, τοπικών καί έθνικών. Ά π ό Γενικός όρος: Είναι άδύνατον νά μεταστρέφεις τίς
φιλοσοφικής πλευράς, εκκινώντας άπό τήν υλοποίηση τοϋ απόψεις άλλων, εΐμή μόνο έκείνων, οί όποιοι έχουν αισθητή
άνθρωπίνου ιδανικού, δηλαδή τής άνθρώπινης ευτυχίας, τής τήν άνάγκη τής μεταβολής, αύτοί οΐ όποιοι έχουν στά
Ισοτιμίας, τής δικαιοσύνης καί τής έλευθερίας στήν γή, ένστικτά τους ή τήν έξαθλίωση τής καταστάσεώς τους,
ρέπουν πρός τήν άχρήστευση τών... ουρανίων συμπληρωμά έξωτερικής ή έσωτερικής, αύτό τό όποιο θέλετε νά τούς
των καί όλων τών δραμάτων ένός καλύτερου κόσμου, δώσετε. Είναι άδύνατο νά μεταστρέψετε τίς άπόψεις έκεί
πράγμα τό όποιο θά είχε ώς έπίπτωση τήν κατάργηση τής νων, οί όποιοι δέν αισθάνονται τήν άναγκαιότητα καμμιας
τυπικής λατρείας καί τών θρησκευτικών συστημάτων. μεταβολής, ούτε καί έκεϊνοι οί όποιοι θέλοντας νά άπαλλα-
Εύαγγελισθεΐτε αύτούς τούς δύο στόχους σέ άγγράμμα- γοϋν άπό μία κατάσταση δυσάρεστη έξωθοϋνται άπό τή
— 30— — 31—
Α ΝΤΙΕΣΟ ΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
διάσταση των ήθικών, διανοητικών καί κοινωνικών τους τή σημερινή οίκονομική συγκυρία, μία θέση βελτιωμένη
συνηθειών στην διερεύνηση ένός κόσμου ό όποιος άφίστα- (άπό τήν ύφιστάμενη). Νά καταστεί, παραδείγματος χάριν
ται άπό την ιδεολογία τους. μέ τήν σειρά του άφεντικό ή σύμβουλος τοΰ Κράτους. Στήν
Προσκαλέστε στόν σοσιαλισμό έναν «εύγενή», ό κατηγορία αύτήν έντάσσουμε άναμφίβολα τούς σπάνιους
όποιος τρέφει βουλιμία γιά πλουτισμό, έναν άστό, ό όποιος καί θαρραλέους έργαζόμενους, οί όποιοι, άν καί άτομικά
έπιθυμοΰσε νά ήταν «εύγενής», ή άκόμη έναν έργάτη, ό έχουν τά προσόντα νά υπερκεράσουν τήν έργατική τάξη,
όποιος θά έπιθυμοΰσε μέ όλη τήν δύναμη τοΰ είναι του νά άποστέργουν νά έπωφεληθοΰν τών καταστάσεων, άποδεχό-
καταστεί άστός! Μεταπεΐστε άκόμη έναν άριστοκράτη, μενοι νά συνυποφέρουν μέ τούς συντρόφους τής φτώχειας
πραγματικό ή φανταστικό, τοΰ πνεύματος, έναν ό όποιος καί τής άστικής έκμεταλλεύσεως έπί λίγο χρόνο άκόμη, άντί
στην άλήθεια νά είναι σοφός: όλος, μισός, ένός τετάρτου, μετατροπής τους σέ έκμεταλλευτές μέ τήν σειρά τους. Αύτοί
ένός δεκάτου, ένός έκατοστοΟ σοφός, πλήρης έπιστημονι- δέν έχουν χρεία άλλαγής. Είναι καθάριοι σοσιαλιστές.
κής έπιδείξεως, έπειδή τοΰ έτυχε νά ένδιατρίψει καλώς- Άναφερόμαστε στήν έργατική τάξη, ή όποια εξουθενω
κακώς, σέ όρισμένα βιβλία, όλος άλαζονική περιφρόνηση μένη άπό τήν καθημερινή της έργασία, είναι άμαθής καί
πρός τις άμόρφωτες τάξεις καί 0 όποιος πλάθει στήν εξαθλιωμένη. Αυτή έδώ, όποιεσδήποτε καί άν είναι οί
φαντασία του πώς τόν προσκάλεσαν νά δημιουργήσει μία θρησκευτικές προλήψεις καί πολιτικές προκαταλήψεις, τίς
νέα, κυρίαρχη, δηλαδή έκμεταλλεύτρια τάξη. όποιες έπιχείρησαν καί κατά ένα μέρος δυνήθηκαν νά
Καμμία λογική, καμμία έκδήλωση διαφωτίσεως δέν θά εμβάλλουν στήν συνείδησή της, είναι σοσιαλιστική έν
καταστεί δυνατή νά μεταβάλλει αυτούς τούς δυστυχείς. άγνοια της. Είναι στό βάθος τοΰ ύποσυνειδήτου της καί ύπό
Προκειμένου νά άλλάξουν νοοτροπία, μόνον ένας δρόμος τήν πίεση τής ίδιας τής καταστάσεώς της, ούσιαστικώτερα,
ύπάρχει: είναι ό δρόμος τής πρακτικής δράσεως, είναι ή αληθέστερα σοσιαλιστική, τόσο, όσο δέν είναι δλοι οί
έξάλειψη όποιασδήποτε δυνατότητας προνομιακών θέσεων, επιστημονικοί σοσιαλιστές άπό κοινού. Είναι τέτοια, λόγω
όποιασδήποτε κυριαρχίας καί έκμεταλλεύσεως. Είναι ό ιών καταστάσεων, τής βιολογικής της θέσεως, λόγω τών
δρόμος τής κοινωνικής έπαναστάσεως, ή όποια άνατρέπο- αναγκών τής ύπάρξεώς της, άν καί οί τελευταίες παράγονται
ντας δ,τι συνιστδ τήν άνισότητα στόν κόσμο, θά τούς άπό τις άνάγκες τής σκέψεώς της. Καί στά πλαίσια τής
καταστήσει ήθικώτερους έξωθώντας τους νά άναζητήσουν πραγματικής ζωής οί ύπαρξιακές άνάγκες έχουν πάντοτε μία
τήν εύτυχία τους μέσα στήν ισότητα καί τήν άλληλοσυμπα- δύναμη ισχυρότερη άπό έκεϊνες τής σκέψεως, έφ’ δσον ή
ράταξη. τελευταία υπήρξε πάντοτε ή έκφραση τής ύπάρξεώς, ή
Τά πράγματα διαφέρουν μέ τούς σοβαρούς έργαζομέ- αντανάκλαση τών άποτελεσματικών έξελίξεών της, άλλά
νους. 'Υπότόνδρο«σοβαροίέργαζόμενοι»,έννοοΰμεδλους ούδέποτε ή άρχή της.
έκείνους οί όποιοι πιέζονται ύπό τό βάρος τής έργασίας ’Εκείνο, τό όποιο λείπει άπό τούς έργαζομένους, δέν
τους. "Ολους έκείνους, οί όποιοι διαβιοΰν ύπό δρους πολύ είναι ή πραγματικότητα, ή ουσιαστική άνάγκη τών σοσια
άθλιους έτσι, ώστε κανείς, πέρα άσυνήθιστων περιπτώσεων, λιστικών άναπνοών είναι μόνο ή σοσιαλιστική διανοητική
δέν θά διανοείτο νά έπιδιώξει μόνος, γιά λογαριασμό του, διεργασία. 'Εκείνο, τό όποιο ό καθείς έργαζόμενος ποθεί
μέσα στίς δεδομένες σημερινές οικονομικές συνθήκες καί “πό καρδιάς: μία όντότητα τελείως έξανθρωπισμένη, ύλική
— 32— — 33—
ΜΙΧΑΗΛ Μ Π ΑΚΟ ΥΜ Ν A NTΙΕΞΟ ΥΣΙΑ ΣΤΙΚ ΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
ευμάρεια καί διανοητική εξέλιξη, βασιζόμενη στην δίκαιο-] Μέ τήν παιδεία καί μέ τήν Ενημέρωση;
σύνη, ήγουν στην ισοτιμία καί τήν έλευθερία του καθενός] ’Αναμφίβολα πρόκειται γιά μεγάλα καί ώραΐα μέσα.
(καθ’ έκαστα, και όλων, Αϊτό κοινού) στήν έργασιακήΐ Όμω στήν δεδομένη θέση τών Εργατικών τάξεων είναι
προσπάθεια. Αύτό τό ενστικτώδες ιδανικό τού καθενός, ό] ανεπαρκή. Ό μεμονωμένος Εργαζόμενος είναι Εξουθενωμέ
όποιος δεν όποζεΐ είμή άπό τήν έργασία του, είναι άδύνατο] νος άπό τήν έργασία του καί τίς καθημερινές του μέριμνες,
νά ύλοποιηθεϊ στόν σύγχρονο πολιτικό καί κοινωνικό] ώστε νά είναι άδύνατο νά άφιερώσει τόν ώφέλιμο χρόνο γιά
κόσμο, ό όποιος οΐκοδομήθηκε στήν άδικοπραγία καί τήν τήν έπιμόρφωσή του. "Αλλωστε τί θά προσφέρει αύτή ή
στυγνή έκμετάλλευση τής έργασίας των έργατών. ' Επομέ- Ενημέρωση; Είναι δυνατόν νά ύπάρξουν ώρισμένοί φιλότι
νως ένας σοβαρός έργάτης είναι αύτόχρημα ένας σοσιαλι-1 μοι σοσιαλιστές, προερχόμενοι άπό τήν άστοκρατία, οί
στής έπαναστάτης, έφ’ όσον ή χειραφέτησή του δέν είναι) όποιοι Εμφορούνται άπό μεγαλόψυχη βούληση, άναμφίβο-
δυνατόν νά έπέλθει άλλοιώς είμή μόνο μέ τήν άνατροπή των λα, άλλα οί όποιοι είναι Ελάχιστοι προκειμένου τόν Εργαζό
δεδομένων τού σύγχρονου κόσμου. “Η αυτή ή διοργάνωστ μενο κόσμο καί θά τού προκαλέσουν μία περισσότερο ή λι
τής άδικοπραγίας, μ’ όλη τήν διακόσμηση ιών άποτρόπαι-Ι γότερο δικαιολογημένη δυσπιστία;
ων νόμων καί των προνομιούχων ιδρυμάτων, επιβάλλεται v<j «Ή χειραφέτηση τών έργατών, πρέπει νά είναι θέμα
έξαλειφθεΐ, ή οί έργατικές τάξεις θά παραμείνουν καταδικα] απόλυτης άποκλειστικότητάς τους», άναφέρει τό προοίμιο
σμένες σέ μία αιώνια δουλεία. τοΰ γενικού μας καταστατικού. Καί δικαιολογείται τούτο
’Ιδού ή σοσιαλιστική άντίληψη, τής όποιας τά σπέρμα] άπόλυτα. ’Αποτελεί τό βάθρο τού Σωματείου μας. ’Αλλά ό
τα ένυπάρχουν στό υποσυνείδητο τού καθενός σοβαροί! εργαζόμενος κόσμος είναι έν γένει άμόρφωτος. Ή θεωρητι
έργαζομένου. "Αρα ό στόχος συνίσταται στήν παροχή σ' κή κατάρτιση τοΰ λείπει τελείως. Επομένως δένύπολείπε-
αυτόν δυνατότητας όλοκληρωμένης συνειδητοποίησε ως τοΕ ται είμή ένας μόνο δρόμος: έκεΐνος τής χειραφετήσεως διά
έπιδιωκόμενου" στήν πρόκληση μιάς σκέψεως, ή όποια v<J τής πρακτικής. ’Αλλά ποιά είναι δυνατόν καί έπιβάλλεται
ταυτίζεται μέ τήν έμφυτη κλίση του, διότι άφ’ δτου νά είναι αύτή ή πρακτική;
άντίληψη των έργαζομένων τάξεων προχωρήσει στό ϋψε ’Έχει μοναδικότητα: Είναι ή αλληλέγγυα διαπάλη τών
τοΰ υποσυνειδήτου τους, ή βούλησή τους θά καταστε] εργαζομένων Εναντίον τών Αφεντικών. Είναι οί συντεχνίες,
άποφασιστικώτερη καί ή δύναμή τους άπροσμάχητη. ή διοργάνωση καί ή συνένωση τών ταμείων τής Αντιστάσε
"Ομως σέ τί συνίσταται αύτό, τό όποιο προβάλλεΙ ως.
έμπόδια στήν ταχυρρυθμότερη διεργασία έξελίξεως αύτή^
τής ζωτικής άντιλήψεως στά πλαίσια τών Εργατικών τάξεων 14 Αύγουστου 1861
Ή άγνοιά τους άναμφιβόλως καί κατά μέγιστο βαθμό οΙ
πολιτικές καί θρησκευτικές τους προλήψεις, μέ τίς όποιες ο!
ένδιαφερόμενες τάξεις άποσκοπούν νά υπερφαλαγγίσουν! III
τήν συνείδησή τους καί τήν φυσική τους διανοητικά
ικανότητα. Μέ ποιόν τρόπο θά Εξαλείψουμε αύτήν τήν ’Εάν ή Διεθνής άποδεικνύεται κατ’ άρχάς έλαστική
άγνοια, πώς θά Εξαφανίσουμε αυτές τίς νοσηρές προλήψεις;! ^’αντι τών Ανατρεπτικών καί Αντιδραστικών θέσεων, είτε
— 34— — 35—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥ HIΝ ΑΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
θρησκευτική καταπίεση. Ά π ό τήν άλλη άποψη, ή οικονο

στην πολιτική, είτε στήν θρησκεία, των όποιων φορείς είναι I
μική πάλη Εξελισσόμενη καί διευρυνόμενη όλο καί περισ
Εργαζόμενοι έντεταγμένοι στά πλαίσιά της, δέ τό πράττει
σότερο, θά τού δώσει τή δυνατότητα νά γνωρίσει καλύτερα,
άπό έλλειψη ένδιαφέροντος γ ι’ αύτές τίς θέσεις (ιδέες).;
μέ ένα τρόπο πρακτικό καί μία Εμπειρία συλλογική, ή όποια
Είναι άπαράδεκτο νά τής προσάψομε τήν κατηγορία τής
είναι πάντοτε κατ’ Ανάγκην διδακτικώτερη καί ευρύτερη
άδιαφορίας, διότι τίς μισεί καί τίς άποστρέφεται μέ όλες τίς ]
άπό όποιαδήποτε μεμονωμένη Εμπειρία, τούς πραγματικούς
δυνάμεις τοΰ είναι της, έφ’ όσον όποιαδήποτε Αντιδραστική I
του Εχθρούς, οί όποιοι είναι οί προνομιούχοι τάξεις, στίς
ίδέα συνιστα άνατροπή των ίδιων των άρχων τής Διεθνούς, ]
όποιες Εντάσσονται τό παπαδολόγιο, ή άστοκρατία, οί
όπως Αναλύσαμε στά προηγούμενα σημειώματα.
«Αριστοκράτες» καί τό Κράτος. Αύτό τό τελευταίο ύφίστα-
Τήν ελαστικότητα αύτή, τό τονίζουμε πάλι, τή νj
ται μόνον καί μόνον προκειμένου νά κατοχυρώνει όλα τά
ύποθάλπει ή μεγάλη της σύνεση. Βεβαιωμένη ότι ένας!
προνόμια αύτών τών τάξεων καί νά τίς συνδράμει Εναντίον
συνειδητός έργαζόμενος είναι σοσιαλιστής, λόγω των]
τών αποκλήρων.
σχετικών μέ τήν έξαθλιωμένη κατάσταση άναγκών καί]
Ό έργαζόμενος, ριχειωδών συμφερόντων καί
ότι οί Αντιδραστικές ιδέες -έάν Εχει* δέν είναι τίποτε άλλο*
καταλήγοντας στό σημείο αύτό, δέν θά διστάσει νά
είμή τό παράγωγο τής δγνοιάς του, στηρίζεται σ τή νΐ
αναγνωριστεί καί νά λάβει θέση ώς πραγματικός Επαναστά
συλλογική εμπειρία, τήν όποια δέν θά Αμελήσει νά ΐ
της.
προσαποκτήσει στά πλαίσια τής Διεθνούς, καί ιδιαίτερα!
Τά πράγματα μέ τούς άστούς είναι διαφορετικά. Τά
στήν Εξελικτική πορεία τής κοινής πάλης των Εργατών]
συμφέροντά τους άντικρούουν όποιαδήποτε Αποψη μεταβο
Εναντίον των Αφεντικών, προκειμένου νά Απαλλαγεί Από]
λής τών κοινωνικών πραγμάτων. Ακόμη Αν οί ιδέες τους,
αύτές.
στό θέμα αύτό, είναι άντίθετες, Αν αύτές οί ιδέες είναι πάλι
Πράγματι, άπό τήν ώρα όπου ένας έργαζόμενος καλ-]
αντιδραστικές (ή όπως τίς άποκαλούμε σήμερα «εύγενώς»
λιεργεΐ τήν αύτοπεποίθησή του βάσει τής δυνατότητος]
συνταρακτικές)' αν ή λογική καί ή συνείδησή τους Αντιμάχο
μιας μέλλουσας ριζικής μεταρρυθμίσεως τής οικονομικής!
νται αύτήν τήν μεγάλη πράξη δικαιοσύνης καί χειραφετή-
καταστάσεως, συσπειρωμένος μέ τούς συντρόφους του,]
σεως τήν όποια καλούμε κοινωνική Επανάσταση- Αν ή
άρχίζει νά Αγωνίζεται μέ στόχο τήν μείωση των ώρών]
ουσιαστική κοινωνική -ήγουν ή πολιτική καί συγχρόνως
άπασχολήσεώς του καί τήν αύξηση τοΰ μισθού του. Ά π ό ]
οικονομική- ίσότης τούς προκαλεΐ δέος- Αν στό βάθος τοΰ
τήν στιγμή κατά τήν όποια αρχίζει νά ένδιαφέρεται έντονα!
είναι τους Επιζητούν νά διατηρήσουν ύπέρ του Εαυτού τους
γ ι’ αυτόν τόν τελείως Ολικό Αγώνα, πρέπει νά είμαστε]
τής τάξεώς τους καί τών Απογόνων τους ένα μόνο προνόμιο,
βέβαιοι ότι σύντομα θά έγκαταλείψει όλες τίς ούράνιες]
Εκείνο τής διανοήσεως όπως πράττουν σήμερα πολλοί άστοί
προλήψεις του καί έθιζόμενος, νά στηρίζεται όλο καί]
σοσιαλιστές- Αν δέν τρέφουν μίσος όχι μόνο πρός όλη τήν
περισσότερο στή συλλογική δύναμη τών έργατών, θά]
λογική τοΰ πνεύματός τους άλλά άκόμη καί μέ όλη τήν
άπορρίψει αύτόβουλα τήν συνδρομή τής θρησκείας.
δύναμη τού είναι τους, τήν ύπάρχουσα τάξη πραγμάτων,
Τό ιδο Οά συμβεϊ καί μέ τήν σημερινή πολιτική του. Θά]
τότε είναι δυνατόν νά είμαστε βέβαιοι ότι θά παραμείνουν
χάσει τό βασικό στήριγμά του στον βαθμό κατά τόν όποιο ή]
αντιδραστικοί, Εχθροί τοΰ Εργατικού ιδεώδους σ ’ όλη τους
συνείδηση τού Εργαζομένου θά καταστεί Ελεύθερη Από τήν]
36— — 37—
την ζωή! ’Επιβάλλεται νά τούς έχουμε σ ’ άπόσταση άπό, σεως γιά τήν Επιβαλλόμενη θεμελίωση μιας ίσοπολιτειακής
τήν Διεθνή. καί όρθολογιστικής κοινωνικής όργανώσεως, έπιθυμοΰν
’ Επιβάλλεται νά τούς έχουμε σ ’ άπόσταση, διότι δέν θά | όπως όλοι οί άλλοι άστοί νά συντηρήσουν τήν κοινωνική
εισέρχονταν σ ’ αύΐήν, είμή μόνο προ κειμένου νά μεταδώ άνισότητα, αυτήν τήν γενικότερη πηγή όλων των άλλων
σουν τό μικρόβιο τής άνηθικότητος καί νά τήν άποπροσα-Ι ανισοτήτων. Καί συγχρόνως διϊσχυρίζονται πώς μεριμνούν,
νατολίσουν άπό τόν δρόμο τους. “Αλλωστε ύπάρχει ενα| όπως έμεΐς, καί αύτοί γιά τήν ολοκληρωμένη χειραφέτηση
άλάνθαστο κριτήριο, μέ τό όποιο οί Εργαζόμενοι είναι; τοΰ Εργαζόμενου καί τής εργασίας. Οί αντιδραστικότεροι
δυνατόν νά διακριβώσουν δν ένας άστός, ό όποιος έξαιτεΐ νά I άστοί, κατ’ άντίθεση πρός Εμάς, υπεραμύνονται μέ άξιοση-
γίνει δεκτός στίς γραμμές τους, προσέρχεται σ ’ αύτούς | μείωτο πάθος, τής ίδιας τής αιτίας τής δουλείας τών
χωρίς ύστεροβουλία, χωρίς τήν σκιά τής υποκρισίας καί | αποκλήρων, ήγουν τόν διαχωρισμό τής Εργασίας καί τής
χωρίς άποσταθεροποιητικές ίδιοτελεϊς τάσεις. Τό κριτήριο] ακίνητης ή κεφαλαιοποιημένης ιδιοκτησίας, οί όποιες
αύτό συνιστα τήν βάση των σχέσεων, τίς όποιες συνήψε μέ j εκφράζονται σήμερα μέσω δύο ιδιαιτέρων τάξεων. Καί όμως
τόν κόσμο των άστών. παρουσιάζονται ώς κήρυκες τής άποδεσμεύσεως τής Εργατι
' Ο άνταγωνισμός 0 όποιος ύφίσταται μεταξύ τοΰ! κής τάξεως άπό τόν ζυγό τής ιδιοκτησίας καί τοϋ κεφαλαί
Εργατικού καί τού άστικοϋ κόσμου, λαβαίνει έναν χαρακτή- ; ου!
ρα έντονότερα Εκφραστικό. Ό όποιοσδήποτε σοβαρά] Ποιούς Εμπαίζουν; Τούς Εαυτούς τους ή έμάς; 'Ορισμέ
σκεπτόμενος άνθρωπος τοΰ όποιου τά αισθήματα καί ή νοι σφάλλονται, άπό αγαθή προαίρεση· οί πολλοί όμως μάς
φαντασία δέν έχουν παραμορφωθεί άπό τήν τακτική, ίσως - εξαπατούν. Μας Εξαπατούν καί έξαπατούνται ταυτοχρόνως.
άσύνειδη, έπίδραση φιλοκερδών τεχνασμάτων έπιβάλλεται] "Ολοι τους ύπάγονται στην κατηγορία τών ριζοσπαστικών
νά κατανοήσει ότι, σήμερα, ό όποιοσδήποτε συμβιβασμός καί σοσιαλιστικών άστών, οί όποιοι έθεμελίωσαν τόν
μεταξύ τους είναι άδιανόητος. Οί έργαζόμενοι διεκδικοΰν ] Συνασπισμό τής Ειρήνης καί τής Ελευθερίας.
τήν ισότητα καί οί άστοί έπιθυμοΰν τήν άνισότητα. Είναι όμως σοσιαλιστικός αυτός ό συνασπισμός; Κατ’
Προφανώς ή μία έξουδετερώνει τήν δλλη, Ή μεγάλη αρχή, καί κατά τήν διάρκεια τοΰ πρώτου χρόνου ΰπάρξεώς
πλειοψηφία των άστών οί όποιοι διαθέτουν κεφάλαιο καί του, όπως Επ’ ευκαιρία τό έπισημάναμε αύτό, άντιτάχθηκε
ιδιοκτησία, αυτοί οί όποιοι έχουν τήν ειλικρίνεια νά μέ δέος στον σοσιαλισμό. Τόν προηγούμενο χρόνο, στό
όμολογοΟν αυτό τό όποιο έπιθυμοΰν, τήν έχουν έπίσης καί συνέδριο, τό όποιο συνεκρότησε στήν Βέρντ, άντιτάχθηκε
προκειμένου νά διακηρύττουν (μέ τήν αύτή ειλικρίνεια) τό έντονώτατα στήν άρχή τής οικονομικής ισότητας. Σήμερα,
δέος, τό όποιο τούς προκαλεΐ ή σημερινή Ενεργοποίηση τής αισθανόμενος ότι πεθαίνει καί Επιθυμώντας νά έπιζήσει λίγο
Εργατικής τάξεως. Αυτοί, βέβαια, είναι έχθροί, έχθροί ακόμη, κατανοώντας δέ, τέλος πάντων, ότι καμμιά πολιτική
εύθείς καί άνυπόκριτοι. Τούς γνωρίζουμε, καί όλα έν τάξει... οντότητα δέν έπιζεϊ έκτος τοΰ κοινωνικού προβληματισμού,
"Ομως ύπάρχει καί μία άλλη κατηγορία άστών, οί όποιοι αύτοαναγορεύθηκε «σοσιαλιστικός». Κατέστη άστο-σοσιο
δέν διαθέτουν τήν ίδια δύναμη καί τό Ίδιο θάρρος. ’Εχθροί λιστικός. Δηλαδή προσδοκά τήν Επίλυση τού κοινωνικού
τής κοινωνικής άποδιοργανώσεως -τήν όποια έμεΐς θεωρού- προβλήματος μέ όρο τήν κοινωνική άνισότητα! ’Επιδιώκει
με μεγάλη πράξη δικαιοσύνης- τό άναγκαΐο σημείο έκκινή- καί Επιζητα νά θεμελιώσει τό συμφέρον τού κεφαλαίου καί
— 38— — 39—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝIN ΛΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜ ΟΣ
την επικαρπία τής γης καί ισχυρίζεται πώς μέ αύτόν τόν] Δέν μένει λοιπόν καμμιά αμφιβολία ότι όλη ή άστσκρα-
τρόπο Θά δυνηθεΐ νά χειραφετήσει τους Εργαζομένους!: τία καί μέ τή ριζοσπαστική, δέν ήταν ό κατ’ Εξοχήν
'Επιχειρεί νά δημιουργήσει Ενα ουτοπικό σωματείο. δημιουργός τοΰ καισαρικού καί στρατοκρατικοΟ δεσποτι-
Ποια ή έννοια αύτών των Ενεργειών; Τί τόν Εξώθησε! σμού, τοϋ όποιου σήμερα Επικρίνει τά παράγωγά του. ’Αφού
προκειμένου νά άναλάβει τήν δράστηριοποίησή του σ ’ ΕναΓ όμως έκαμε χρήση αύτών, τώρα Επιδιώκει νά άπαλλαγεΐ άπό
Εργο, τό όποιο είναι τελείως άσυνάρτητο καί στείρο; Είναι] αυτά. Τίποτε τό φυσικότερο. Αύτό τό καθεστώς τήν
εύκολο νά τό άντιληφθόΰμε. υποβαθμίζει καί τήν διαλύει. "Ομως πώς νά άπαλλαγεΐ; Στό
"Ενα μεγάλο τμήμα τής άστοκρατίας Εχει καταπονηθεί·] παρελθόν ήταν θαρραλέα καί δυνατή. Είχε τήν δυνατότητα
άπό τήν δεσποτεία τοΰ καισαρισμοί) καί του στρατοκρατι-j τών Επιτεύξεων, Σήμερα είναι δείλαιη καί άσθενής. Πάσχει
σμοϋ, τόν όποιο ή ίδια όπεστήριξε τό 1848, Επειδή Ετρεφε] άπό γεροντική παρακμή. Κατανοεί άσφαλώς τήν άδυναμία
φόβο πρός τούς άποκλήρόυς (προλεταριάτο). Ανακαλέστε! της καί πείθεται ότι μόνη της δέν είναι σέ θέση νά Επιτύχει
στήν μνήμη σας μόνον τις ήμερες τοΰ ’Ιουνίου, προδρόμους] τίποτε. "Εχει άνάγκη λοιπόν βοήθειας. Καί αυτή ή συνδρο
των ήμερων τοΰ Δεκεμβρίου. Θυμηθείτε τήν Έθνοσυνέλευ-1 μή δέν είναι δυνατόν νά προελθεί άπό άλλου, είμή άπό τούς
ση, ή όποια μετά τίς ήμέρες τοϋ ’Ιουνίου έξετόξευσε άρές] αποκλήρους. "Αρα Επιβάλλεται νά προσεταιρισθεΐ τούς
καί κατάρες καί ύβριζε όμόφωνα' Εκτός μιδς φωνής: τοΰ] άποκλήρους.
περίφημου καί, είναι δυνατόν κανείς ν ’ άποκαλέσει,] ’Αλλά πώς θά τούς προσεταιρισθεΐ; Μέ υποσχέσεις περί
ήρωϊκοΰ σοσιαλιστοϋ Προυντών. (Σ.Μ. τό Εργο τοΰ όποιου] ελευθερίας καί πολιτικής ίσότητος; Είναι λέξεις, οί όποιες
ό άστός Κ. Μάρξ μέ ευτελή Επιχειρήματα, στό έργο του έπαυσαν νά άγγίζουν τούς έργαζομένους. "Εμαθαν άπό τά
λίβελλο: «Ή άθλιότητα τής φιλοσοφίας» Επιχειρεί, άνεπι-1 παθήματα τους, διδάχθηκαν άπό μία σκληρή Εμπειρία ότι οί
τυχώς, νά μειώσει, χρησιμοποιώντας, όχι άδιάβλητα κριτή-] λέξεις αύτές δέν έκφράζουν τίποτε άλλο, Εκτός τής διατηρή-
ρια σκέψεως, μή έχοντας τό θάρρος νά άναγνωρίσει δτι ό! σεως τής οικονομικής τους δουλείας, σκληρώτερης ώρισμέ-
Προυντών Εκινήθηκε καί έδρασε στόν χώρο τής κοινωνικής νως άπό δ,τι προηγουμένως. "Αν, λοιπόν, άποβλέπετε νά
προβληματικής μέ στόχους Επιτεύξεως Επαναλειτουργίας ευαισθητοποιήσετε τήν καρδιά αύτών τών Εκατομμυρίων
τών θεσμών τών κοινοτήτων τών χειρωνακτικά δραστήριο- ί δούλων τής Εργασίας, άναφερθεϊτε στήν οικονομική τους
ποιούμενων Εργαζομένων, όχι τοΰ κρατικού κεφαλαίου καί · απελευθέρωση. Δέν ύπάρχει πλέον έργάτης, ό όποιος νά
τοϋ άστικοΰ «σοσιαλισμού»). — *0 Προυντών μόνος είχε ; αγνοεί ότι τώρα Εκεί Ενυπάρχει τό μοναδικό, σοβαρό καί
τήν δύναμη νά διακηρύξει τόν σοσιαλισμό σ ’ αύτήν τήν βασικό θεμέλιο όλων τών άλλων έλευθεριών. Επομένως
λυσσασμένη μερίδα τών συντηρητικών, φιλελευθέρων καί επιβάλλεται νά τόν Ενημερώσουν γιά τίς οικονομικές
ριζοσπαστικών σοσιαλιστών. Καί δέν πρέπει νά λησμονού μεταρρυθμίσεις τής κοινωνίας.
με ότι μέσα σ ’ αύτούς τούς ύβριστάς τού Προυντών, ΰπάρχει ’Εντάξει, λοιπόν, είπαν οί συνωμότες τής Ειρήνης
ένας μεγάλος άριθμός άστών, οί όποιοι έπιζοϋν σήμερα καί καί τής ’Ελευθερίας, άς τούς μιλήσουμε άς βαπτισθοΰμε
είναι περισσότερο άπό άλλοτε μαχητικοί, καί οι όποιοι καί Εμείς σοσιαλιστές. "Ας τούς ύποσχεθοΰμε οικονομικές
άναβαπτισμένοι στους διωγμούς τοΰ Δεκεμβρίου, έγιναν καί κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, πάντοτε ΰπό τόν όρο ότι
έκτοτε μάρτυρες τής ’Ελευθερίας. έχουν βούληση σεβασμού τών θεμελίων τοϋ άστικοΰ
— 40— —41 —
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝIN ΑΝΤ1ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
πολιτισμού καί τής άστικής κυριαρχίας: τήν Ατομική καί IV

κληρονομική Ιδιοκτησία, τό συμφέρον τοϋ κεφαλαίου
καί τήν έπικαρπία τής γης. "Ας τούς δημιουργήσουμε τήν Τό Διεθνές Σωματείο τών ’Εργατών, προκειμένου νά
πίστη ότι μέ αύτά τά προαπαιτούμενα, τά όποια κατοχυρώ παραμείνει πιστό στίς διακηρύξεις του καί νά μήν έκτραπεΐ
νουν σ ’ έμάς τήν έξουσία καί στους έργαζομένους τήν άπό τόν μόνο δρόμο, ό όποιος είναι δυνατόν νά τό όδηγήσει
δουλεία, ό έργάτης έχει δυνατότητα χειραφετήσεως. σέ καλό λιμένα, έπιβάλλεται, πρό παντός, νά προφυλαχθεΐ
"Ας τούς καλλιεργήσουμε τήν πίστη ότι προκειμένου νά άπό τίς έπιρροές καί τών δύο αύτών μορφών τοϋ άστικοΟ
υλοποιήσουμε όλες αύτές τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, σοσιαλισμού: τούς όπαδούς τής άστικής πολιτικής, ή όποια
έπιβάλλεται πρό πάντων νά προκαλέσουμε μία ώραία περικλείει καί τούς άστούς έπαναστάτες, άλλά καί έκείνους
πολιτική έπανάσταση, μόνον πολιτική, τόσο έρυθρωπή, τών άστικών συνεταιρισμών, οί όποιοι καλούνται «πρακτι
ώστε νά τήν θεωρούν θεσπέσια άπό πολιτικής πλευράς, ώς κοί» άνθρωποι.
μέ πτώσεις κεφαλών -&ν κρίνεται άπαραίτητο- άλλ ’ όμως μέ "Ας άξιολογήσουμε τούς πρώτους.
τόν μεγαλύτερο δυνατό σεβασμό πρός τήν θεά ιδιοκτησία. ' Η οικονομική χειραφέτηση, όπως προαναφέραμε, συνι-
Μία έπανάσταση άκριβώς ίακωβινική· μέ μία λέξη, τέτοια, στά τήν βάση όλων τών άλλων έλευθεριών. Περικλείσαμε μέ
ή όποια θά μάς καταστήσει κύριους τών πραγμάτων. Καί αύτές τίς λέξεις, τήν γενική πολιτική τής Διεθνούς.
μόλις καταστούμε κύριοι, θά έκχωρήσουμε στούς έργαζομέ-; ’ Αναγινώσκομε πράγματι στό αίτιολογικό τοϋ γενικού
νους... αυτό, τό όποιο είναι στίς... «δυνατότητες» μας καί μας καταστατικού τήν έξης διακήρυξη:
τίς... θελήσεις μας!... «... Ή υποταγή τής έργααίας στό κεφάλαιο είναι ή πηγή
Έκεΐ ύπάρχει τό άλάνθαστο κριτήριο άπό. τό όποιο τής οποιοσδήποτε πολιτικής δουλείας, πνευματικής καί υλικής,
δόνανται οί έργάτες νά διακριβώσουν έναν ψευτοσοσιαλίζο- καί λόγω αύτοΰ ή οίκονομική Ανεξαρτησία τών έργατών, είναι ό
ντα, έναν άστο-σοσιαλιστή: άν άναφερόμενος στήν έπανά μέγας στόχος, υπέρ τοϋ οποίου θά πρέπει νά ένεργεϊζαι
σταση, ή, άν προτιμάτε, τήν κοινωνική μεταρρύθμιση, τούς όποιαόήποτε πολιτική δράση».
λέει πώς ή πολιτική μεταρρύθμιση έπιβάλλεται νά διενεργη- Είναι φανερό ότι ή όποιαδήποτε πολιτική κίνηση, ή
θεί πρό τής οικονομικής μεταρρυθμίσεως· άν άντιδρά έπί τού όποια δέν έχει άμεσο καί πρώτιστο άντικειμενικό σκοπό τήν
ότι πρέπει νά διεξαχθούν καί οί δύο συγχρόνως, ή, έπίσης, οριστική καί όλόπλευρη οίκονομική άνεξαρτησία τών έργαζο-
ότι ή πολιτική έπανάσταση δέν πρέπει νά είναι τίποτε άλλο, μένων καί ή όποια δέν έχει έγγράψει στό λάβαρό της κατά
είμή ό κύριος καί καίριος μοχλός τής καθολοκληρωτικής τρόπο άποφασιστικό καί εύδιάκριτο τής άρχής τής οικονομι
κοινωνικής διαλύσεως, τότε άλλάξτε δρόμο· διότι ή ήλίθιος κής ισοτιμίας, ή καλύτερα τόν όλοκληρωτικό έπαναπροσδιο-
είναι ή ένας υποκριτικός έκμεταλλευτής. ρισμό τού κεφαλαίου στίς σχέσεις του πρός τήν έργασία ή
ακόμη τήν κοινωνική μεταρρύθμιση, συνιστά τελείως
21 Αύγούστου 1869 αστική πολιτική κίνηση καί ώς τέτοια έπιβάλλεται νά τεθεί
έκτος Διεθνούς.
Έπιβάλλεται έπομένως νά άποκλεισθεΐ δίχως άναστο-
λές ή πολιτική τών άστο-δημοκρατών ή άστοσοσιαλιστών,
— 42— — 43—
ANT1ESO ΥΣΙ ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
οί όποιοι λέγοντας πώς «... ή πολιτική έλευθερία είναιή πολιτικής έλευθερίας, δέν θά Απαντούσε εΐμή μόνο μέ τήν
πρώχη προϋπόθεση τής οικονομικής Ανεξαρτησίας», είναι έπωδό ένός πολύ γνωστοΰ τραγουδιού:
Αδύνατο νά έννοοΟν ύπό τίς λέξεις αύτές Αλλο πράγμα, εΐμή:
oi μεταρρυθμίσεις ή ή πολιτική έπανάσταση έπιβάλλεται:
νά διεξαχθοΰν πρό των οικονομικών μεταρρυθμίσεων ή τής ΜΗΝ ΟΜΙΛΕΙΤΕ ΓΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ:
οίκονομικής έπαναστάσεως. ΟΙ έργαζόμενοι έπιβάλλεται νά Η ΦΤΩΧΕΙΑ, ΙΔΟΥ Η ΔΟΥΛΕΙΑ!
συμπράξουν μέ τούς περισσότερο ή λιγώτερο ριζοσπαστι
κούς άστούς, προκειμένου νά υλοποιήσουν μαζί τους τό Καί πράγματι θά πρέπει κανείς νά Αγεται καί νά φέρεται
πρώτο, ύπό τήν προϋπόθεση, βέβαια, νά πραγματώσουν,] άπό αύταπάτες τόσο, ώστε νά διανοείται πώς ένας έργαζόμε
παρά τήν Αντίθεση τών Αστών, τό δεύτερο. νος, στά πλαίσια τών ύφισταμένων οικονομικών καί κοινω
’Εκφράζομε μεγαλοφώνως τήν διαμαρτυρία μας έναντι-] νικών συνθηκών, είναι δυνατόν νά άξιοποιήσει, όπως πρέπει
ον αυτής τής διαβρωτικής θεωρίας, ή όποια δέν θά είχε Αλλη ] τίς πολιτικές του έλευθερίες. Στερείται δύο πραγμάτων: τής
Απόληξη γιά τούς έργαζομένους, εΐμή νά τους καταστήσει] άναπαύσεως καί τών ύλικών στοιχείων.
ένεργούμενα έναντίον τών ίδιων τών έαυτών τους καί νά τούς ] "Αλλωστε δέ τό είδαμε καί στήν Γαλλία, τήν έπομένη
ρίξει καί πάλι στην έκμετάλλευση τών άστοκρατών. τής έπαναστάσεως τοϋ 1848, τής ριζοσπαστικώτερης, τήν
' Η προηγούμενη κατάκτηση τής πολιτικής έλευθερίας] όποια θά ήταν δυνατόν νά διανοηθεΐ κανείς - άπό πλευράς
δέν σημαίνει τίποτε Αλλο εΐμή τήν Απομόνωσή της,] πολιτικής;
μεταθέτωντας γιά τό μέλλον, τουλάχιστον γιά τόν πρώτε Οί Γάλλοι έργαζόμενοι δέν ήσαν βέβαια, οότε Αδιάφο
καιρό, τίς οικονομικές καί κοινωνικές σχέσεις στην κατά-Ι ροι, ούτε προχειρολογοΰντες. Καί παρά τήν εύρεϊα, καθολι
στάση στήν όποια έχουν περιέλθει: δηλαδή τούς ιδιοκτήτες! κή ψηφοφορία, έπιβάλλεται νά συμπράξουν μέ τούς άστούς.
καί τούς κεφαλαιούχους μέ τά πλοΰτη τους καί τούς] Πρός τί; Διότι στερούντο τών ύλικών προϋποθέσεων, οί
έργαζομένους μέ τήν έξαθλίωσή τους. όποιες κρίνονται Αναγκαίες προκειμένου νά καταστεί πραγ
Πέραν αύτοϋ, όταν κατακτηθεί ή έλευθερία, λέγουν, θά] ματικότητα ή πολιτική έλευθερία- διότι παρέμειναν δοϋλοι
άποβεΐ όργανο στούς έργαζομένους, προκειμένου νά άπο-1 μιάς καταναγκαστικής, λόγω πείνας, έργασίας, ένώ οί
κτήσουν μετέπεια τήν ισότητα ή τήν οικονομική δικαιοσύ-| ριζοσπαστικοί, οί φιλελεύθεροι, Αλλά καί οί συντηρητικοί
νη. αστοί, οί μέν δημοκρατικοί τής προηγουμένης, οί δέ
Ή έλευθερία, πραγματικώς, είναι ένα μοναδικό καί] νεοφώτιστοι τής έπομένης, έρχονταν -έφευγαν, ένεργοϋσαν-
ίσχυρό μέσο. Τό θέμα είναι νά γνωρίζουμε ότι οί έργαζόμε-1 μιλοΰσαν, δραστηριοποιοϋντο καί συνωμοτούσαν έλεύθερα,
νοι είναι σέ θέση νά τό άξιοποιήσουν, ότι θά Ανήκει] οί μέν χάρι στίς προσόδους τους ή στήν κερδοφόρο Αστική
πραγματικά σ ’ αύτούς ή, άντί αύτών, όπως γίνεται ώς τις] τους θέση, οί δέ χάρη στόν προϋπολογισμό τοϋ κράτους, τόν
ήμερες μας, ή πολιτική τους έλευθερία θά είναι ένα] όποιο όχι μόνο διατήρησαν, άλλά καί τόν διόγκωσαν
πρόσχημα, μία Απάτη. περισσότερο.
"Ενας έργαζόμενος, στή σημερινή του οικονομική θέση,] Τίς έπιπτώσεις τίς γνωρίζουμε: Καί πρώτον οί ήμέρες
στά πλαίσια τής όποιας θά έρχοντο νά τοϋ μιλήσουν περί] τοϋ ’Ιουνίου- μετέπειτα ώς Αναπόδραστη συνέπεια, οί ήμέ-
— 45—
ΜΙΧΑΗΛ MflAKOYNJN ΑΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
ρες τού Δεκεμβρίου. κοινωνικούς δεσμούς, όλες τίς έξαρτήσεις συμφέροντος,

’Αλλά, θά άντιτάξουν, οί έργαζόμενοι, οί όποιοι φρονί- , εξαρτήσεις καί πνευματικές, ματαιοδοξίας καί ψυχής, μέ τήν
μεψαν λόγω τής ίδιας τους τής έμπειρίας, δεν θά άποστέλ-| άστοκρατία. "Ας κατανοήσει πρώτα ότι καμμία συνταύτηση
λουν άστούς πλέον στις συντακτικές καί νομοθετικές δέν είναι δυνατή μεταξύ άποκλήρων (προλεταριάτου) καί
Συνελεύσεις- θά άποστέλλουν άπλός έργατικούς, "Οσο καί τής τάξεως έκείνης, ή όποια... άδυνατώντας νά ζήσει
άν είναι φτωχοί, θά δυνηθοϋν νά έξασφαλίσουν τήν δέουσα] χωρίς τήν έκμετάλλευση τής άλλης είναι ό ούσιαστικός
διατροφή στους βουλευτικούς τους! ’Αντιλαμβάνεσθε ποιες εχθρός τού προλεταριάτου.
θά είναι οί έπιπτώσεις; Οί έργατικοί βουλευτές, μετατοπιζό-Ι ’Αφού παρατήσει τελείως τόν κόσμο τών άστών, δς
μενοι σε συνθήκες άστικοΰ βίου καί σέ άτμόσφαιρα άστικών ] έλθει νά τεθεί κάτω άπό τό λάβαρο τών έργαζομένων, τό
πολιτικών ιδεών, παύοντας νά είναι έργάτες τής πράξεως] όποιο έχει έπάνω του γραμμένο: «Δικαιοσύνη, Ίσότης,
προκειμένου νά καταστούν όργανα τού κράτους, θά κατα-] ' Ελευθερία ύπέρ όλων. Κατάργηση τών τάξεων καί οίκονο-
στοϋν αυτοί -καί ίσως άστικώτεροι, τών άστών! Διότι οί| μική ίσότη όλων. Κοινωνική διάλυση». Θά γίνει μετά χαρας
άνθρωποι δεν πλάθουν τίς καταστάσεις. Άντιθέτως. Οί] αποδεκτός».
καταστάσεις είναι έκεΐνες οΐ όποιες διαπλάθουν τούς] Καθ’ 6,τι άφορδ τούς άστοσιαλιστές όπως καί τούς
άνθρώπους. Καί ή πείρα μάς διδάσκει ότι οί έργάτες άστοί] έργάτες άστούς, οί όποιοι θά έλθουν νά μδς μιλήσουν περί
δέν είναι λιγότερο έγωπαθεΐς άπό τούς έκμεταλλευτέ συνδιαλλαγής μεταξύ τής άστικής πολιτικής καί τού
άστούς ούτε λιγότερο έπιβλαβεΐς γιά τό Σωματείο, άπό δ,τι] έργατικσΟ σοσιαλισμού, δέν έχουμε νά δώσουμε, είμή μία
είναι οί άστο-σοσιαλιστές, οϋτε λιγότερο κενόδοξοι καί] συμβουλή: Δείξτε τους τήν άποστροφή σας.
γελοίοι άπό τούς «έκλεπτυσμένους» άστούς. Διότι οί άστο-σοσιαλιστές προσπαθούν νά διοργανώ-
"Ο,τι καί δν πράξουν, δ,τι καί δν είποϋν, όσο ό | σουν σήμερα, μέ δέλεαρ τόν «σοσιαλισμό», μία πρωτοφανή
έργαζόμενος θά παραμένει άποτελματωμένος στην σημερινή] εργατική δραστηριοποίηση άποσκοπώντας στήν κατάκτη-
του κατάσταση, δέν θά διαφαίνεται γι ’ αυτόν καμμία δυνατή] ση τής πολιτικής έλευθερίας, μιας έλευθερίας, ή όποια,
έλευθερία. Καί όσοι έχουν τήν γνώμη πώς έπιβάλλεται] όπως είδαμε, δέν θά έξυπηρετούσε είμή μόνο τήν άστοκρα-
πρώτον νά κατακτήσει τίς πολιτικές του έλευθερίες, χωρίς ΐία. Διότι οΐ έργάτες, άνερχόμενοι στό ύψος τής θέσεώς
καμμία άναφορά στά ζέοντα προβλήματα τού έκσοσιαλι-] τους, ένημερωμένοι καί πορευόμενοι βάσει τών άρχών τής
σμοΰ χωρίς προφορά αύτής τής λέξεως, ή όποια έγινε Διεθνούς, διοργανώνονται πράγματι καί αρχίζουν νά συ
έφιάλτης τών άστών, δηλαδή τήν κοινωνική διάλυση, τοθ] γκροτούν μεγάλη δύναμη, όχι έθνική, άλλα διεθνή· όχι,
λέουν μόνο: Κατάκτησε πρώτον τήν έλευθερία αύτή πρός βέβαια, προκειμένου νά έξυπηρετήσουν τούς σκοπούς τών
χάρι μας, προκειμένου νά δυνηθοϋμε μετέπειτα νά τήν] άστών, άλλά τούς δικούς τους. Καί διότι άκόμη καί γιά τήν
άξιοποιήσουμε σέ βάρος σου!... υλοποίηση αύτοΰ τού άστικοΰ ιδεώδους μιας καθολοκληρω-
"Αν ένας αστός διαποτισμένος άπό ένα μέγα πάθος] τικής πολιτικής έλευθερίας, μέ δημοκρατικές άρχές, άπαι-
δικαιοσύνης, ϊσοπολιτείας καί ανθρωπιάς, έπιζητα σοβαρέ τεΐται μία έπανάσταση. Καί έπειδή ούδεμία έπανάσταση δέν
νά έργασθεϊ γιά τήν άνεξαρτησία τών άποκλήρων (προλετο έχει τήν δυνατότητα έπιτυχίας είμή μόνο μέ τήν συμμετοχή
ριάτου), άς άρχίσει νά κόβει όλους τούς πολιτικούς καί] τού λαού, έπιβάλλεται αύτή ή δύναμη, παύοντας νά
— 47—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚ0ΥΝ1Ν ΑΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
υποβάλλεται σέ δοκιμασίες γιά λογαριασμό των άστοκρα-ί Θά ένημερώσει γιά τίς άρχές της. Διότι άποτελώντας οί
τών, νά άξιοποιηθεϊ έφεξής γιά τόν θρίαμβο τοϋ λαϊκοί αρχές της τήν διαυγέστερη έκδήλωσή τών συλλογικών
στόχου, τοΰ στόχου όλων αύτών οί όποιοι έργάζοντα^ συμφερόντων τών έργατών όλου τοΰ κόσμου είναι ή
έναντίον τών έκμεταλλευτών τής έργασίας. συνείδησή της: καί συνιστοϋν όλη τήν ζωτική δύναμη τής
Τό Διεθνές Σωματείο τών ’Εργατών, πιστό στίς διακηπ Διεθνούς. Θά ένημερώσει όσο δύναται πλατιά- δέν θά
ρύξεις του, δέν θά συμμετάσχει ποτέ σέ μία πολιτικέ υπολογίσει τήν άντίδραση τών άστών. "Ετσι ό καθείς
άναστάτωση, ή όποια δέν θά έχει βασικό καί άμεσο στόχε εργάτης, άποβάλλοντας τήν διανοητική καί ήθική νάρκω*
τήν καθολοκληρωτική οικονομική άνεξαρτησία; Δ η λαδί ση, μέσα στήν όποια έπιχειρούν νά τόν ξαναρίξουν, νά
τήν κατάργηση τής άστοκρατίας ώς Ιδιαίτερης οικονομικής καταλάβει τήν θέση, ή όποια τοΰ άνήκει, θά γνωρίσει καλά
τάξεως, άποσπασμένης άπό τίς λαϊκές τάξεις. Ούτε σΐ τί πρέπει νά έπιθυμεΐ καί νά πράττει' καί ποιές είναι οί
όποιαδήποτε έπανάσταση, ή όποια άπό τήν πρώτη ήμερε προϋποθέσεις γιά τήν κατάκτηση τών άνθρωπίνων δικαιω
άπό τήν πρώτη ώρα, δέν θά άναγράψει στό λάβαρό της τήν μάτων.
κοινωνική διάλυση. Έπί όσο θά παρατηρούμε, τακτικά, μέσα στά πλαίσια
"Ομως οί έπαναστάσεις δέν πρέπει νά γίνονται άντικεί^ τής Διεθνούς έπιρροές, οί όποιες έμφανιζόμενες πώς
μενο αύτοσχεδιασμοΰ, Δέν πρέπει νά διεξάγονται αϋθαίρετβ αδιαφορούν γιά τίς άρχές της, θά έπεδίωκαν νά τίς
οϋτε άπό άτομα, ούτε άκόμη καί άπό τά ισχυρότερο εμφανίσουν ώς άχρηστη θεωρία καί οί όποιες έπιχειρούν νά
σωματεία. Πέρα όποιασδήποτε καλής θελήσεως καί συ να παρασύρουν τούς έργαζόμενους στον πολιτικό, οικονομικό
μοτικότητος, φέρονται πάντοτε άπό τήν δίνη τών πραγμο καί θρησκευτικό «ευαγγελισμό» τών άστών, τόσο θά διεξά
των. Είναι δυνατόν νά τίς προεικάσομε, διαισθανόμενο^ γεται μία ένημέρωση περισσότερο δραστήρια καί άνυπόκρι-
μερικές φορές τήν προσπέλασή τους· όμως άδυνατοϋμε νΟ τη.
έπιταχύνουμε τήν έκδήλωσή τους. Θά διαδοθεί, θά όργανωθεΐ καί θά ισχυροποιηθεί δά
Πιστεύοντας σ ’ αύτήν τήν άλήθεια διερωτούμαστε μέσου τών συνόρων όλων τών χωρών τόσο, ώστε μόλις
Ποιά πρέπει νά είναι ή άκολουθητέα άπό τή Διεί έκσπάσει ή έπανάσταση καθοδηγούμενη άπό τήν φορά τών
πολιτική κατά τήν διάρκεια αύτής τής περισσότερο πραγμάτων, νά δημιουργηθεΐ μία ισχυρή δύναμη, ή όποια νά
λιγώτερο μακροχρόνιας περιόδου, ή όποια μας χωρίζει άπΟ γνωρίζει τί μέλλει νά πράττει. Νά είναι σέ θέση νά τήν
τήν τρομερή αυτή κοινωνική έπανάσταση, γιά τήν όποιο δαμάζει καί νά τήν στρέφει πρός τήν κατεύθυνση, ή όποια
όλος ό κόσμος σήμερα έπείγεται; εξυπηρετεί τά λαϊκά συμφέροντα. Μία σοβαρή διεθνής
’Αποστασιοποιούμενο - όπως έπβάλλουν οί διακηρύξει όργάνωση τών έργατικών σωματείων όλων τών χωρών,
του, άπό όποια έθνική καί τοπική πολιτική, θά προσδώσε ικανή νά άντικαταστήσει αύτόν τόν πολιτικό κόσμο τών
στό έργατικό κίνημα όλων τών χωρών έναν χαρακτήρο κρατών καί τής άστοκρατίας ή όποια άπέρχεται.
σαφώς οικονομικό, όρίζοντας ώς στόχο τήν μείωση τών Περατώνουμε αύτή τήν πιστή έκθεση τής πολιτικής τής
ώρών έργασίας καί τήν αύξηση τών μισθών. Τά μέσα γιά τήν Διεθνούς, μνημονεύοντας τήν τελευταία παράγραφο τοΰ
έπίτευξη αύτοΰ τοΰ στόχου είναι: οί συντεχνίες τών έργατι-jj αίτιολογικοΰ τού γενικού μας κανονισμού:
κών τάξεων καί ή δημιουργία ταμείων Αντιστάσεως. « Ή ένεργοποίηση, ή όποια συντελεΐται μεταξύ τών
— 48— — 49—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ ΑΝΤΙΕ-ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
έργατών των περισσότερο έκβιομηχανισμένων χωρών δέ ϋφίστατο, εΐμή αύτή ή διαφορά τής έκπαιδεύσεως καί τής
Εύρώπης, δημιουργώντας νέες έλπίδες, διαβεβαιώνει κατά μορφώσεως έντός όλίγου χρόνου θά δημιουργούσε καί δλες
τρόπο έπίσημο ότι δέν θά διαπράξει πάλι τά σφάλματα τοΐ τίς άλλες (ύπάρχουσες), έως δτου ό άνθρώπινος κόσμος θά
παρελθόντος». έφτανε στό σημερινό του σημείο, δηλαδή θά είχε διαιρεθεί
σέ μία τάξη δούλων καί σ ’ ένα μικρό άριθμό κυρίων, ύπέρ
28 Αύγουστου 1867 τών όποιων θά μοχθούσαν οί πρώτοι, 6πως συμβαίνει
σήμερα.
Άντιλαμβανόμασθε τώρα, πρός τί οί άστοί σοσιαλιστές
Η ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ δέν έπιδιώκουν, εΐμή μόνο λίγη περισσότερη άπό τήν
παρεχόμενη έκπαίδευση στόν λαό, ένώ έμεΐς, οί σοσιαλδη
1 μοκράτες, άπαιτούμε πλήρη Εκπαιδευτική άγωγή γιά τόν λαό,
όλόπλευρη παιδεία δσο καθολική είναι δυνατόν, κατά τήν
Τό πρώτο θέμα, τό όποιο θά έξετάσουμε σήμερα εϊν πνευματική κίνηση τού αΐώνος έτσι, ώστε νά μήν καταστεί
τό άκόλουθο: στό μέλλον δυνατόν μία τάξη νά ύπερφαλαγγίσει άλλη σέ
' Η άπελευθέρωση των έργαζσμένων τάξεων (Σ.Μ.: μόρφωση καί θά έχει τήν δύναμη νά γίνει ή έξουσιαστική.
ΜΑΖΩΝ) θά καταστεί πλήρης, άφ’ ότου ή έκπαίδευση τί Οί άστοί σοσιαλισταί έπιδιώκουν νά διατηρηθούν οί τάξεις
όποιας τυγχάνουν είναι κατά πολύ ύποβαθμισμένη έναν καί νά έκπληρώνει ή καθεμία, κατ’ αυτούς, ένα κοινωνικό
έκείνης τών άστών, έφ’ δσον θά όρίσταται μία το ρόλο: Ή μία, παραδείγματος χάρι, (νά άσχολεΐται) μέ τήν
πολυάριθμη ή όχι, ή όποια άπό τήν γέννησή της θά μετέχω έπιστήμη καί ή άλλη μέ τήν χειρωνακτική έργασία. Έμεΐς
τών προνομίων μιας άγωγής πληρέστερης; Προβαίνοντο επιθυμούμε, άντίθετα, τήν όριστική καί όλοσχερή κατάργη
σ ’ αύτό τό έρώτημα δέν είναι ώς νά τό άναλύομε; Δέν γίνετε ση τών τάξεων, τήν ένοποίηση τής κοινωνίας καί τήν
έμφανές ότι μεταξύ δύο άνθρώπων, οί όποιοι διαθέτουν τί κοινωνική καί οικονομική έξίσωση δλων τών άνθρωπίνων
ίδια νοητική Ικανότητα, έκεΐνος ό όποιος έχει περισσότερε υπάρξεων έπί τής γής. Μέ τήν διατήρησή τους θά έπεδίωκαν
γνώσεις, έκεΐνος τοΰ όποιου ό νους θά καταστεί ευρύτερο νά μειώσουν, νά μετριάσουν καί νά έξωραΐσουν τήν
λόγω τής έπιστημονικής μορφώσεως καί έχοντας κατανοί ύπάρχουσα κοινωνική άνισότητα καί τήν άδικία, αύτές τίς
σει καλύτερα τήν άλληλοσύνδεση τών φυσικών καί κοινών ιστορικές προϋποθέσεις τής σημερινής κοινωνίας, ένώ έμεΐς
κών γεγονότων -αύτό τό όποιο άποκαλοΟμε νόμους τί θέλουμε νά τίς άφανίσουμε. Ά π ό τούτο συνάγεται τό
φύσεως καί τής κοινωνίας- θά κατανοήσει καλύτερα κι) συμπέρασμα 6τι μεταξύ ήμών καί άστών σοσιαλιστών δέν
έναργέστερα τόν χαρακτήρα τής κοινωνικής δομής, δπο είναι δυνατόν νά προκόψει καμμία συμφωνία, ούτε συμβιβα
ΰφίσταται, θά αισθανθεί έλευθεριώτερος, θά καταστεί άν σμός, ούτε άκόμη καί συμμαχία.
κειμενικά περισσότερο έπιδέξιος καί δυνατώτερος άπό δ,^ "Ομως, θά άντιτάξουν (καί είναι τό επιχείρημα, τό όποιο
ό άλλος; Αύτός ό όποιος είναι κάτοχος περισσοτέ μας τό παρουσιάζουν τακτικά καί τό θεωρούν άπροσμάχητο)
γνώσεων, θά έξουσιάζει, κατά συνέπεια, έκεΐνον, 0 όποΐ πώς είναι άδύνατον όλη ή άνθρωπότη νά έπιδοθεΐ στήν
γνωρίζει στοιχειώδη πράγματα. Καί έάν μεταξύ δύο τάξε έπιστήμη: Θά λιμοκτονούσε! Επιβάλλεται, λοιπόν, δτανοί
— 50— — 51—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝIN ΑΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙΑΣΤίΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
μέν μελετούν, οί άλλοι νά έργάζωνται, προκειμένου νά \ όλοένα, καί περισσότερο. Καί ότι οί μακάριοι έπικαρπωτές
παράγουν τά άπαραίτητα μέσα βιοπορισμού, πρώτο χάρι] τής έργασίας τοϋ λαού γίνονται μακαριώτεροι ένώ οί
των εαυτών τους καί έπέκεινα τών άνθρώπων, οί όποιοι] εργαζόμενοι δυστυχισμένοι. “Ας παραβάλλωμε τόν μυθικό
έχουν έπιδοθεΐ σέ πνευματικές ένασχολήσεις. Διότι οί] πλούτο τού μεγάλου αριστοκρατικού, χρηματιστικού, έμπο-
άνθρωποι δέν έργάζονται μόνο χάρι τοϋ έαυτού τους: Οί] ρικού καί βιομηχανικού κόσμου τής ’Αγγλίας μέ τήν
έπιστημονικές τους επιτεύξεις, όχι μόνο διευρύνουν τό| έξαθλιωμένη θέση τών έργατικών τάξεων αύτής τής χώρας·
άνθρώπινο πνεΰμα, μέ τήν έξεύρεση νέων έφαρμογών στην άς ξαναδιαβάσωμε τό τόσο άπλό καί τόσο δραματικό
βιομηχανία καί τήν άγροτική οικονομική, άλλα καί γενικό-] γράμμα, τό όποιο έγράφτηκε προσφάτως άπό ένα νουνεχή
τέρα τήν πολιτική καί κοινωνική ζωή βελτιώνουν τούς έν] καί τίμιο χρυσοχόο τού Λονδίνου, τον Ούώλτερ Ντάγκαν, ό
γένει όρους ζωής τών ανθρωπίνων ύπάρξεων, χωρίς ούδεμία] όποιος δηλητηριάσθηκε αύτοβούλως μέ τήν γυναίκα του καί
έξαίρεση. Οί καλλιτεχνικές τους δραστηριότητες έξευγενί-] τά έξη παιδιά του, μόνον καί μόνον νά άπαλλαγεϊ άπό τίς
ζουν τήν κοινωνική ζωή... ταπεινώσεις, τήν άθλιότητα καί τά βασανιστήρια τής πείνας
Κάθε άλλο, βέβαια! Τήν μεγαλύτερη μομφή τήν όποια] καί θά άναγκασθοϋμε νά παραδεχθούμε οτι αύτός ό
προσάπτομε στην έπιστήμη καί τίς τέχνες, είναι ότι, έπειδή! πολιτισμός δέν είναι, άπό ύλικής πλευράς, είμή μόνο
δέν καθίστανται μέτοχοι τών εύεργετικών τους άποτελεσμά-1 καταπίεση καί έρείπια γιά τόν λαό.
των καί δέν έξασκοΰν τήν ζωτική έπίδρασή τους εϊμή μόνο] Ύφίστανται, βέβαια, οί σύγχρονες πρόοδοι τής έπιστή-
σέ ένα μικρό τμήμα τής κοινωνίας, προκαλοϋν τήν έξαίρεση] μης καί τών τεχνών. Αυτές οί πρόοδοι είναι άσΰλληπτες!
καί έπομένως τήν ζημία τής μεγάλης πλειονότητας. Ναί, είναι άλήθεια. ’Αλλά όσο μεγαλύτερες είναι τόσο πε
Πρέπει νά άναγνωρίσομε σήμερα προόδους στήνΙ ρισσότερο συμβάλλουν στή διανοητική δουλεία. 'Επομέ
έπιστήμη καί τίς τέχνες, πράγμα τό όποιο άναγνωρΐσαμε] νως 5έ καί στήν υλική τήν έξαθλίωση καί τήν ταπείνωση
ήδη μέ τόσην περίσκεψη στήν μεγάλη ανάπτυξη τοθ| τοΰ λαού. Διότι έμβαθύνουν όλοένα τήν άβυσσο, ή όποια
έμπορίου, τής βιομηχανίας, τών πιστώσεων, τοϋ κοινωνικού] χωρίζει ήδη τήν πνευματική θέση τού λαού άπό εκείνην τών
πλούτου. Δηλαδή μέ ένα λόγο, στίς περισσότερο πολιτισμέ-] προνομιούχων τάξεων. Ή πρώτη άπό πλευράς διανοητικής
νες χώρες τοΰ κόσμου. Αύτός ό πλούτος γίνεται άντικείμενοί ίκανότητος, είναι σήμερα, βέβαια άρκετά δποτονισμένη, λι
ίδιοποιήσεως πράγμα τό όποιο έπιτείνεται καθημερινώς, μέ] γότερο τετριμμένη, λιγότερο σοφιστική καί λιγότερο δια-
τήν συγκέντρωσή του σέ όλιγώτερα όλοένα χέρια καί! βρωμένη άπό τήν διεκπεραίωση άδικων συμφερόντων, καί,
έκτοπίζοντας τά κατώτερα στρώματα τής μεσαίας τάξεως,] συνεπώς, είναι ισχυρότερη άπό τήν αστική νοημοσύνη.’Αλ
τούς μικροαστούς, τούς άποκλήρους. Μ ’ ένα λόγο ή έ-] λά πρός άντιστάθμισμα αύτή ή τελευταία διαθέτει γιά τόν
ξέλιξη αύτοΰ τού πλούτου βρίσκεται σέ άμεση συνάρτηση έαυτό της όλα τά όπλα τής έπιστήμης. Καί αύτά τά όπλα εί
μέ τήν διογκωμένη άθλιότητα τών έργαζομένων τάξεων. ) ναι μοναδικά. Τυχαίνει πολλές φορές ένας πολύ έξυπνος
’Από έδώ συνάγεται τό συμπέρασμα ότι ή άβυσσος ή όποια! εργάτης νά ύποχρεώνεται νά σιωπά έμπρός σ ’ έναν άνόητο
χαίνει μεταξύ τής μακάριας καί προνομιούχου μειονότητος | σοφό, ό όποιος τόν πλήττει όχι μέ τό πνεΰμα τό όποιο
καί τών έκατομμυρίων τών έργαζομένων, οί όποιοι είναι οί j διαθέτει, άλλά μέ τήν παιδεία, τής όποιας ό έργάτης δέν
ζωοδότες της, μέ τό έργο τών χεριών τους, εύρύνεται < αξιώθηκε καί τήν όποια έν τούτοις, ό άλλος κατάφερε νά
— 52— — 53—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝ1Ν Α ΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
λάβει, έπειδή, δσο καιρό ή άνεγκεφαλικότης του έξελλίσσε- άστοκρατίας κατά τό πρώτο τόσο, ώστε θά άφομοιωθεί λίγο
ται έπιστημονικώς οτά σχολεία, ή έργασία τού έργαζομένου άργότερα μέσα στό προλεταριάτο, πάντοτε λόγω αύτής τής
τόν ένέδυε, τόν στέγαζε τόν διέτρεφε καί τού έξασφάλιζε τεραστίας συγκεντρώσεως τοΰ πλούτου σέ λιγώτερα χέρια.
όλα τά άπαιτούμενα, δασκάλους καί βιβλία, άναγκαΐα γιά Πράγμα τό όποιο θά είχε ώς άναπόφευκτη άπόληξη τόν
τήν παιδεία του. διαχωρισμό πάντοτε τής κοινωνίας σέ μία μικρή μειονότη
' Ο βαθμός γνώσεων ό όποιος άπονέμεται στόν καθένα, τα, ή όποία θά διαθέτει ύπερβολικό πλούτο, σοφία,
δέν είναι πάντοτε ό "ίδιος, οϋτε άκύμη καί στην άστική τάξη, κυριαρχία καί σέ μία πελώρια πλειονότητα άθλιων προλετα
τό γνωρίζουμε καλά. Καί έκεϊ έπίσης ύφίσταται μία ρίων, άμαθών καί δούλων.
διαβάθμιση, ή όποια διαμορφώνεται όχι άπό τήν ίκανότηια ] Είναι ένα γεγονός τό όποιο πρέπει νά έξεγείρει δλα τά
των άτόμων άλλά άπό τήν περισσότερη ή λιγότερη έπιστημονικά πνεύματα, δλους αύτούς οί όποιοι έννοιάζο-
οικονομική δυνατότητα του κοινωνικού στρώματος άπό τό νται γιά τήν άνθρώπινη άξιοπρέπεια τήν δικαιοσύνη,
όποιο προέρχονται. Παραδείγματος χάρι, ή άγωγή τήν δηλαδή τήν έλευθερία τού καθενός μέσα στήν ίστορία, άπό
όποια λαβαίνουν τά παιδιά τής μικροαστικής τάξεως, τήν Ισοτιμία όλων. Είναι λόγω τοΰ ότι οί έπιτεύξεις τοΰ
έλάχιστα άνώτερη έκείνης τήν όποια δύνανται οί έργαζόμε-] πνεύματος, δλες οί μεγάλες έφαρμογές τής έπιστήμης στή
νοι νά λαβαίνουν, είναι σχεδόν άμελητέα σέ σύγκριση μ ’ j βιομηχανία τό έμπόριο καί γενικώς τόν κοινωνικό βίο, δέν
έκείνη, τήν όποια ή κοινωνία παρέχει άφειδώς στήν μεσαία] άπεδείχθησαν ώφέλιμες είμή μόνο στις προνομιούχες τά
καί τήν άνώτερη άστική τάξη. ’Ακόμη, τί παρατηρούμ;] ξεις καί μάλιστα στήν κρατική έξουσία, αύτή τήν αιώνια
' Η μικροαστική τάξη, ή όποια τουλάχιστον πρός τό παρόν] προστάτιδα δλων τών πολιτικών καί κοινωνικών άδικιών·
είναι έντεταγμένη στήν μεσαία τάξη, γιά λόγους μόνον] ούδέποτε τίς λαϊκές τάξεις. Δέν άπομένει είμή νά καταγγείλ-
καθαρής κενοδοξίας άφ’ ένός, καί άφ’ έτέρου λόγω τής] λομε τίς ραδιουργίες αυτές έτσι, ώστε ό καθείς έργάτης, ό
δευσμεύσεώς της πρός τούς κεφαλαιούχους, βρίσκεται τόν] οίοσδήποτε σοβαρός κήρυκας τής άπελευθερώσεως τής
περισσότερο χρόνο σέ μία κατάσταση άκόμη περισσότερο] έργασίας νά συμβάλλει στήν δικαιοστασία τών πραγμάτων.
άθλιώτερη καί ταπεινωτικότερη άπό τοΰ προλεταριάτου.] Ποιά δύναμη συντηρεί άκόμη σήμερα τίς προνομιούχες
’Ακόμη, όταν άναφερόμαστε στις προνομιούχους τάξεις,] τάξεις μ’ δλη τήν παροιμιώδη ευμάρειά τους καί τίς
δέν έννοοϋμε αύτήν τήν... ταπεινή άστοκρατία, ή όποια, άν| μοναδικές άπολαύσεις, παρά τήν τόσο μεγάλη άγανάκτηση
διέθετε λίγο περισσότερο νοΰ καί καρδιά, θά έσπευδε] τών λαϊκών τάξεων; Μήπως μία δύναμη συνδεδεμένη μ’
νά συνενωθεί μέ έμας, προκειμένου νά πολεμήσομε τήν| αυτούς; Ό χ ι, είναι πρό πάντων ή δύναμη τού κράτους, στά
μεσαία καί μεγαλοαστική τάξη, ή όποια δέν τήν συνθλίβει) πλαίσια τοΰ όποιου έξ άλλου τά παιδιά τους Ιδιοποιούνται
λιγότερο άπό δ,τι αύΐή συνθλίβει τό προλεταριάτο. Καί 6ν ή | σήμερα -όπως γίνεται πάντοτε- καί τά κατώτερα, έκτός
έξέλιξη τών οίκονομικών πραγμάτων τής κοινωνίας είχε] έκείνων τών έργατών καί στρατιωτών. Καί τί συνιστά
αύτή τήν φορά κατευθύνσεως γιά δέκα τό πολύ άκόμη] σήμερα, κατά προέχοντα λόγο, τήν δύναμη τών κρατών;
χρόνια -πράγμα τό όποιο θεωρούσε άδύνατο- θά γινόμαστε] Είναι ή έπιστήμη.
μάρτυρες άκόμη τής πτώσεως τού μεγαλύτερου μέρους τής] Ναί, είναι ή έπιστήμη. Έπιστήμη τής διακυβερνήσεως,
μεσαίας άστικής τάξεως στήν σημερινή κατάσταση τής] τής διοικήσες καί έπιστήμη τής οικονομίας. ’Επιστήμη
— 54— -5 5 -
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ ΑΝΤ1ΕΞ0 ΥΣΙΑΣΤΙΧΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
άφαιμάξεως των λαϊκών τάξεων, ένώ αύτές δέχονται τούτο Εργαζομένων τάξεων, άπό τήν πλευρά τής πολιτικής, καί
άδιαμαρτύρητα. Καί άν τυχόν άρχίσουν νά διαμαρτύρονται j κοινωνικής τους άπελευθερώσεως, δέν πρέπει νά συγκρίνου
νά τούς έπιβάλλεις τήν σιωή, τήν ύπομονή καί τήν ύπακοή,Ι με τήν πνευματική τους κατάσταση κατά τούς περασμένους
μέ μία δύναμη έπιστημσνικώς διοργανωμένη. ’Επιστήμη] αιώνες. ’Επιβάλλεται νά έξετάσουμε άν, μετά μία ώρισμένη
τής έξαπατήσεως καί τού κατακερματισμού των λαϊκών] Εποχή καί δώθε, ένώ είχε γίνει κατάδηλη ή διαφορά θέεως
τάξεων Ετσι, ώστε νά άδυνατοϋν, ώς μή άλληλοσυνεργαζό-1 μεταξύ αύτών καί τών προνμιούχων τάξεων έχουν προκύψει
μενες καί μή συντονίζουσες τίς δυνάμεις τους, νά δημιουρ πρόοδοι στό ίδιο Επίπεδο μέ τίς τελευταίες αύτές. Διότι, Εάν
γήσουν μία δύναμη ικανή νά τά ανατρέψει (τά κράτη), ί υπήρξε ίσότης μεταξύ αύτών τών δύο κοινών προόδων ή
’Επιστήμη στρατιωτική, πρό πάντων, ή όποια, μ ’ όλα τά] πνευματική άπόσταση ή όποια παρεμβάλλεται μεταξύ των
Εντελέστατα όπλα της καί τά τρομερά καταστροφικά της* σήμερα καί τού προνομιούχου κόσμου θά είναι ή ίδια. "Αν
όργανα, τά όποια είναι... «θαυματουργά» (Σ.Σ.: ώς λ.χ. στήν] τό προλεταριάτο άναπτύσσεται περισσότερο καί ταχύτερα
περίπτωση τής μάχης του Μεντενα, τήν 3 Νοεμβρίου 1867)ί | άπό τούς προνομιούχους, αύτή ή άπόσταση θά σμικρύνεται
’ Επιστήμη τής μηχανικής τέλος, αύτή, ή όποια δημιούργη- S άναγκαίως. Ά λ λ ’ άντίθετα ή πρόοδος τού Εργαζομένου
σε τά ατμόπλοια, τούς σιδηρόδρομους καί τούς τηλέγρα- i πραγματοποιείται μέ άργότερο ρυθμό καί κατά συνέπεια
φους. Τούς σιδηροδρόμους, οί όποιοι Εντασσόμενοι στήν ί είναι υποδεέστερη έκείνης τών κυρίαρχων τάξεων, κατά τό
Εξυπηρέτηση, τής στρατοκρατικής στρατηγικής, δεκαπλα- ; ίδιο χρονικό διάστημα, ή υφιστάμενη αύτή άπόσταση θά
σιάζουν τήν άμυντική καί Επιθετική δύναμη των Κρατών. αυξάνεται. *Η άβυσσος, ή όποια τούς χωρίζει καθίσταται
Καί οί τηλέγραφοι, οί όποιοι μεταβάλλουν τήν πάσα | βαθυίερη, ό προνομιούχος έγινε δυνατότερος, ό Εργάτης
κυβέρνηση σέ μία Λερναία "Υδρα μέ Εκατό, χίλια χέρια τής έγινε περισσότερο έξηρτημένος, περισσότερο δούλος άπό
παρέχουν τήν δυνατότητα νά είναι πανταχοΟ παρούσα, νά τήν Εποχή τήν όποια λάβαμε ώς άφετηρία. Ά ν έκινήσομε
Ενεργεί, νά συλλαμβάνει παντού. Συγκροτούν όλοι αύτοί οί καί οί δύο, τήν αύτή ώρα, άπό δύο διαφορετικά σημεία καί
μηχανισμοί Εν τέλει, τόν φοβερώτερο πολιτικό συγκεντρω άν προηγεΐσθε 100 πόδια άπό μένα πραγματοποιώντας έσεΐς
τισμό, ό όποιος ποτέ άνεφάνηκε στόν κόσμο. 60 καί Εγώ 30 μόνον πόδια (βήματα) άνά λεπτό, σέ μία ώρα ή
Ποιός, λοιπόν, άμφισβητεΐ ότι όλες οί πρόοδοι τής άπόσταση ή όποια θά ύπάρχει μεταξύ μας δέν θά είναι πλέον
Επιστήμης δίχως καμμία Εξαίρεση, δεν άπέβηκαν - Εως Εδώ, 100, άλλα 280 πόδια (βήματα). (Σ.Μ. στήν πραγματικότητα
παρά τήν αύξηση τού πλούτου και τής δυνάμεως τών 100 πόδια (βήματα) σέ μία ώρα).
Κρατών, σέ βάρος τής εύημερίας καί τής έλευθερίας τών Τό παράδειγμα τούτο παρέχει μία ιδέα τελείως άκριβή
λαϊκών μαζών, τού προλεταριάτου: ’Αλλά, θά παρατηρούσε γιά τίς άντίστοιχες προόδους τής άστοκρατίας γιά τίς
κάποιος, οί Εργατικές τάξεις δέ Επωφελούνται καί αύτές; άντίτοιχες προόδους τής άστοκρατίας καί τού προλεταριά
Δέν έχουν έκπολιτισθεΐ περισσότερο κατά τόν αιώνα μας, του έως Εδώ. Οί άστοί προχώρησαν ακόμη περισσότερο άπό
άφ’ δτου κατά τούς προηγούμενους αιώνες; τούς προλεταρίους στόν δρόμο τού «πολιτισμού», όχι
Στό σημείο αυτό θά πρέπει νά δώσουμε μία άπάντηση Επειδή ή πνευματική τους συγκρότηση ήταν «φυσιολογικά»
τήν παρατήρηση τού διάσημου γερμανοΰ σοσιαλιστού δυναμικώτερη Εκείνης τών τελευταίων -σήμερα μέ πάσα
Λασσάλλ. Προκειμένου νά διακριβώσουμε τήν πρόοδο τών βεβαιότητα θά δύναται κανείς νά ισχυριστεί τό άντίθετο-
— 56— — 57—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΛΚΟΥΝΙΝ ΛΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
άλλά έπειδή ή κοινωνική καί οικονομική όργάνωση τής έναν μεγάλο άριθμό.
κοινωνίας ύπήρξε ώς σήμερα τέτοια έτσι, ώστε οΐ άστοί
Τά μέλη τού Διεθνούς Συνεταιρισμού των ’Εργαζομέ
εΐχαν τήν δυνατότητα νά γίνονται μέτοχοι τής παιδείας, ένω
νων διεκδικουμε τήν Ισοτιμία. Καί έπειδή τήν έπιζητοΰμε
ή έπιστήμη υπήρχε χάρι αυτών, τό δέ προλεταριάτο είχε
δικαιωματικά έπιθυμοϋμε έπίσης καί μία πλήρη έκπαίδευση
καταδικασθεΐ σε μία καταναγκαστική άμάθεια έτσι, ώστε j υπέρ όλων.
καί δν προοδεύει -οϊ πρόοδοί του είναι πασιφανείς- τούτο
"Ομως, δν τύχει έκπαιδεύσεως όλος ό... λαός, ποιος θά
δεν συντελεΐται μέ τήν συμπαράσταση τής άστικής κοινωνί
δείξει μετά προθυμία (χειρωνακτικής) έργασίας (θά προβάλ
ας, άλλά μέ τήν άντίθεσή της. λουν τό έρώτημα). Ή άπάντησή μας είναι άπλουστάτη:
Συμπεραίνομε. Κατά τη σύγχρονη όργάνωση της j
"Ολοι ύποχρεοννται νά έργάζονται καί όλοι δικαιούνται νά
κοινωνίας οί πρόοδοι τής έπιστήμης άπέβησαν αίτια τής ϊ
μορφώνονται. Στό σημείο αύτό άπαντοϋν συνήθως πώς
άντίστοιχης άγνοιας τού προλεταριάτου, όπως έπίσης οί ,
αυτή ή άνάμειξη τής βιομηχανικής έργασίας μέ τήν πνευμα
πρόοδοι τής βιομηχανίας καί τοϋ έμπορίου συνετέλεσαν]
τική άπο βαίνει τόσο σέ βάρος τής μιδς, όσο καί τής άλλης:
στήν έμφάνιση τής άντίστοιχης έξαθλιώσεώς του. Πνευμα-Ι
οϊ έργαζόμενοι θά είναι κακοί έπιστήμονες καί οί έπιστήμο-
τικές καί υλικές πρόοδοι συνέτειναν έπομένως άπό κοινού]
νες δέν θά καταστούν εϊμή σπαραξικάρδιοι έργάτες. ’Ιδιαί
στήν έπίταση τής δουλείας του. Ποιό συμπέρασμα συνάγε-j
τερα δέ στήν σύγχρονη κοινωνία, όπου τόσο, ή χειρωνακτι
ται; "Οτι έπιβάλλεται νά άποβάλλομε καί νά πολεμήσομε!
κή έργασία, όσο καί ή πνευματική είναι έξ ίσου παρερμη-
αύτήν τήν άστική έπιστήμη, όπως άκριβώς έπιβάλλεται νά|
νευμένες άπό τήν τελείως έπίπλαστη άπομόνωση, στήν
άποβάλλομε καί νά πολεμήσομε τόν άστικό πλούτο. Νά τά|
όποία άμφότερες έχουν περιπέσέί. ’Αλλά έχομε τήν βεβαιό
πολεμήσομε καί νά τά άποβάλλομε, Οπό τήν έννοια αυτή]
τητα ότι στόν δραστήριο καί όλοκληρωμένο άνθρωπο όποι-
θεωρείται ότι κρεμνίζοντας αύτή τήν κοινωνική τάξη]
αδήποτε άπό αύτές τίς λειτουργίες, μυϊκή ή νευρική, έπιβάλ-
πραγμάτων, στήν όποια ιδιοποιούνται αύτά άπό μία ήϊ] λεται νά άναπτύσ&εται παράλληλα καί ότι μακρυά όποιασ-
περισσότερες τάξεις, έπιβάλλεται νά άπαιτήσομε νά κατα-|
δήποτε άλληλοαντικρούσεως- έπιβάλλεται ή καθεμιά νά
στοΰν στοιχεία τού κοινού καλού.
υποστηρίζει, νά διευρύνει καί νά ένισχύει τήν άλλη· ή
έπιστήμη τού σοφού θά καταστεί γονιμώτερη, χρησιμώτερη
31 ’Ιουλίου 1869. καί πληρέστερη, όταν ό σοφός παύσει νά άγνοεΐ τήν μυϊκή
έργασία καί ή έργασία τού έπιμορφωμένου έργαζομένου θά
καταστεί έπιδεξιώτερη καί έπομένως παραγωγικότερη έκεί-
II νης τού άνειδίκευτου έργαζομένου.
"Ετσι συνάγεται τό συμπέρασμα ότι, πρός τό συμφέρον
"Εγινε φανερό ότι έφ’ όσον ύφίστανται δύο ή περισσό^]
τής ίδιας τής έργασίας, όπως καί πρός τό συμφέρον τής
τερες βαθμίδες έκπαιδεύσεως γιά τά καθ’ έκαστα κοινωνικά!
έπιστήμης έπιβάλλεται νά μήν υπάρχουν πλέον έργάτες ή
στρώματα θά ύπάρχουν άναγκαίως τάξεις, δηλαδή οίκονομι-1 διανοούμενοι -άλλά μόνον άνθρωποι.
κά καί κοινωνικά προνόμια γιά ένα μικρό άριθμό.-Ι
Συμπερασματικά συνάγεται καί αύτό, ότι οί άνθρωποι,
«καλόψυχων» άνθρώπων καί ή δουλεία καί ή έξαθλίωση γιά|
οι όποιοι διαθέτουν άνώτερη νοημοσύνη, έχουν λάβει
— 58— — 59—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ ΑΝΤΙΕΣΟ ΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟ ΣΙΑΛΙΣΜ Ο Ι
λανθασμένη κατεύθυνση πρός τόν έγωϊστικό κόσμο τής ούτε γιά περιφρόνηση. "Ολοι θά δώσουν τά χέρια. Καί όταν
έπιστήμης, όταν έμφωλιάσουν έκεΐ, ένωτίζονται πρός τούς ενωθούν θά προχωρήσουν μέ νέα διάθεση σέ νέα έπιτεύγμα-
τρόπους καί όρους τοΰ άστικοϋ βίου, μεταστρέφουν όλα τά τα, τόσο στήν έπιστήμη, όσο καί τήν ζωή.
έπιτεύγματά τους χάρι τής προνομιούχου τάξεως, στή\ Δέν πρέπει λοιπόν νά τρέφομε φόβο γιά τό ένδεχόμενο
όποια ανήκουν καί αυτοί. Αυτοί οί άνθρωποι αν έστω μία μιας τέτοιας έπισκιάσεως, έντελώς παροδικής, τής έπιστή
φορά τεθούν αλληλέγγυοι όχι στην φαντασία μόνον καί στά μης. Νά τήν προσδοκούμε μάλιστα μέ όλη μας τήν δύναμη.
λόγια άλλα στην πρακτική, μέσα στήν εργασία, θά διοχε*! Διότι θά έχει ώς άποτέλεσμα νά έξανθρωπίσει τούς διανοου
τεύσουν τελείως τά επιτεύγματα καί τίς εφαρμογές τής μένους καί τούς έργαζομένους ταυτοχρόνως, νά συνταιριά
έπιστήμης πρός τό συμφέρον όλων. Καί, πρό παντός, θό ζει τήν έπιστήμη μέ τήν (κοινωνική) ζωή. Καί είμαστε
μειώσουν τό άγχος τής έργασίας καί θά τήν Εξευγενίσουν,» βέβαιοι, ότι μόλις κατακτηθεί αύτή ή νέα βάση, οί πρόοδοι
τήν έργασία, ή όποια άποτελεΐ τό θεμέλιο τής κοινωνίας*! τής άνθρωπότητος, τόσο στήν έπιστήμη, όσο καί τήν
Είναι ενδεχόμενο, στήν πολύ ή λίγο μακρόχροντ κοινωνική ζωή, θά υπερκεράσουν ό,τιδήποτε έχομε άπαντή-
μεταβατική έποχή, ή όποια κατά φυσική νομοτέλεια θά σει, ό,τιδήποτε Εχομε διανοηθεΐ.
διαδεχθεί τήν κοινωνική κρίση, οί περισσότερο προηγμένες^ 'Όμως έδώ προκύπτει Ενα άλλο Ερώτημα: "Ολα τά άτομα
έπιστήμες νά ύποβιβασθοΰν ούσιωδώς σέ σχέση μέ τή\ έχουν τίς ίδιες δυνατότητες νά «άχθοΰν» στό αύτό Επίπεδο
σημερινή τους θέση. ’Επίσης άποτελεΐ άδιαμφισβήτηι παιδείας; ”Ας φαντασθοΰμε μία κοινωνία όργανωμένη κατά
γεγονός ότι ή πολυτέλεια καί ό,τιδήποτε συνιστά έκλέπτυν-ϊ σύστημα ϊσοπολιτείας καί μέσα στήν όποια, τά παιδιά, όταν
ση τοΰ κοινωνικού βίου, θά πρέπει νά τεθεί έκποδών άπό τήν| γεννηθούν, θά έχουν τήν ίδια άφετηρία έκκινήσεως, τόσο
κοινωνία, καί θά καταστεί άδύνατο νά έπανεμφανισθεΐ ώς| καθ’ ό,τι άφορά τόν πολιτικό τομέα, όσο καί τόν οικονομι
αποκλειστική άπόλαυση, άλλά ώς έςευγενισμός τοΰ βίου] κό καί κοινωνικό. Δηλαδή θά έχουν έντελώς τήν ίδια
όλων μας,μόνον τότε, όταν ή κοινωνία μας θά καλύπτει τίς] διατροφή, τήν ίδια παιδεία, τήν ίδια άγωγή. Δέν θά
άνάγκες όλων μας. "Ομως αύτή ή προσωρινή έπισκίαση τής] έμφανισθοΰν μεταξύ των Εκατομμυρίων αύτών άτόμων,
άνώτερης έπιστήμης θά άποβεΐ άραγε τόσο μεγάλο κακό;1 άπειρες διαφορές δράσεως, φυσικών ροπών, ιδιαιτεροτήτων;
Αότό, τό όποιο θά στερηθεί σέ άνάτασι, δέν θά τό κερδίσει] ’Ιδού, τό μέγιστο Επιχείρημα τών άντιπάλων μας, τών
σέ διεύρυνση τής βάσεώς της; ’Αναμφίβολα θά υπάρξουν] αστών καί τών άστο-σοσιαλιστών. Τό θεωρούν άπροσμάχη-
λιγώτεροι διαπρεπείς έπιστήμονες, όμως συγχρόνως θά ; το. ”Ας προσπαθήσομε λοιπόν, νά τούς όποδείξομε τό
ύπάρξουν άπείρως λιγώτεροι άμόρφωτοι. Δέν θά υπάρξουν* άντίθετο. Κατ’ άρχή μέ ποιά λογική βασίζονται στήν άρχή
πλέον αυτοί οί όποιοιδήποτε άνθρωποι οί όποιοι.,, ύπερυ- τών άτομικων ικανοτήτων; Είναι δυνατή ή έξέλιξη τών
ψοΰνται στά... ούράνια, άλλά, άντί αύτών, έκατομμύρια ικανοτήτων στά πλαίσια τής σημερινής κοινωνίας; Είναι
άνθρώπων, έξαθλιωμένοι σήμερα, καταπιεσμένοι, θά προχω δυνατή ή έξέλιξή τους σήμερα σέ μία κοινωνία ή όποια θά
ρούν μέ άξιοπρέπεια στήν γή. Κανείς ήμίθεος, κανείς Εξακολουθήσει νά έχει ώς θεμέλιό της τό κληρονομικό
δούλος. Οί ήμίθεοι καί οί δούλοι θά έξανθρωπισθοϋν δικαίωμα; Κατά τεκμήριο, όχι. Διότι άπό τήν στιγμή κατά
άμέσως, οί μέν κατεβαίνοντας οί δέ ανεβαίνοντας τήν τήν όποια ύφίσταται κληρονομιά, ή σταδιοδρομία τών
κλίμακα. Δέν θά υπάρχει πλέον θέση, οϋτε γιά θεοποιήσεις, παιδιών δέν θά είναι άποτέλεσμα τών ικανοτήτων τους καί
— 60— —61 —
της άτομικής τους αύτενέργειας. Θά είναι πρό πάντων] τήσεως, τά όποια είναι οί βασικοί συντελεστές τών
συνάρτηση τής τύχης, τού πλούτου, τής έξαθλιώσεως των κοινωνικών έξελίξεων: ώς λ.χ. τής άνθρώπινης νοήσεως καί
οικογενειών τους. Οί πλούσιοι κληρονόμοι, άλλά άνόητοι] τών ύλικών άγαθών- μόνον τότε θά δυνηθούμε νά είποΰμε μέ
θά τύχουν μιας άνώτερης παιδείας. Τά περισσότερε μεγαλύτερη βασιμότητα άπό δ,τι άλλοτε, ότι τό καθένα
όξυδερκή παιδιά τοΰ προλεταριάτου θά έξακολουθήσουν ν<3 άτομο είναι παράγωγο τών έργων του. Ά π ό αύτό συνάγεται
είναι κληρονόμοι τής άγνοιας, όπως άλλωστε παρατηρεΐιαν ότι προκειμένου νά εύτυχήσουν όλες οί άτομικές ικανότητες
σήμερα. Δέν είναι λοιπόν, ύποκρισία νά διακηρύσσομε καί νά μήν παρεμβάλλονται έμπόδια στήν όλοκληρωτική
ό,τιδήποτε τόσο μέσω τής σημερινής κοινωνίας, άλλά καί| καρποφορία τους, έπιβάλλεται ή κατάσταση τών άτομικών
μιας έστω κοινωνίας μεταρρυθμισμένης ή όποια θά έξακε προνομίων, πολιτικών ή οίκονομικών, δηλαδή όλες οί
λουθοΰσε παρά ταΰτα νά στηρίζεται στήν άτομική ιδιοκτη τάξεις, νά καταργηθοΰν. Απαιτείται ή κατάργηση τής
σία καί τό κληρονομικό δικαίωμα· δέν άποτελεΐ μία αίσχρί άτομικής Ιδιοκτησία καί τού κληρονομικού δικαιώματος·
άπατη ή άναφορά περί άτομικών δικαιωμάτων βασιζομένων άπαιτεΐται ό οικονομικός, πολιτικός καί κοινωνικός θρίαμ
στίς ατομικές δεξιότητες; βος τής ίσότητος.
Μας βασανίζουν τόν νοΰ μέ θέματα περί άτομικής "Ομως όταν θριαμβεύσει καί θεμελιωθεί ή ίσότη, θά
έλευθερίας. Καί παρά ταΟτα έκεΐνο τό όποιο μας έξουσιάζει παυσει νά ύφΐσταται όποιαδήποτε διαφορά μεταξύ τών
δέν είναι βέβαια ή άνθρώπινη άτομικότη, ή άτομικότη έ\ ικανοτήτων καί τών βαθμών δράσεως τών διαφόρων άτόμων;
γένει, άλλά ή άτομικότη ή πριμοδοτούμενη άπό τή\ Θά ύφΐσταται βέβαια. "Οχι όμως καθ’ όσο βαθμό έμφανίζε-
κοινωνική της τάξη. Είναι λοιπόν ή τάξη. Ά ν ένα άτομε ται σήμερα. Ά λλά θά υπάρχει αναμφίβολα. Είναι μία
διορατικό τής άστοκρατίας άπετολμοϋσε νά έξεγερθεϊΐ άλήθεια παροιμιώδης καί ή όποια ποτέ δέν θά παύσει νά
έναντίον των οίκονομικών προνομίων αύτής τής άξιοσέβα-Ι είναι άλήθεια: ότι σ ’ ένα δένδρο δέν ύπάρχουν ποτέ δύο
στης τάξεως, τότε θά παρατηρούσατε πόσο αυτοί οί άστοί,Ι φύλλα τελείως όμοια. ’ Ενισχύοντας τήν λογική θά άποτελεΐ
οί όποιοι μέχρις ώρας δέν μιλούν είμή μόνο περί άτομικής] τούτο πάντοτε άλήθεια καίσέ συνάρτηση μέ τούς άνθρώπους
έλευθερίας, θά έδειχναν σεβασμό γιά τήν δική του!] έφ’ όσον οί τελευταίοι άπστελούν ύπάρξεις συνθετώτερες
'Ομιλούν περί άτομικών ικανοτήτων! Μήπως δέν παρατη-| άπό τά φύλλα. "Ομως αύτή ή διάσταση, μή συνιστώντας
ροΰμε καθημερινώς δτι τίς μεγαλύτερες έργατικές καί] δυσμενή κατάταση, είναι, άντίθετα, όπως όρθά παρετήρησε
άστικές ικανότητες βρίσκονται στήν άνάγκη νά θέσουν] ό Γερμανός φιλόσοφος Φένερμπαχ, πλούτος τής άνθρωπό-
στήν διάθεση καί μάλιστα νά σκύψουν ταπεινά τόν αύχένα] τητος. Λόγω αύτής ή άνθρωπότη συνιστά ένα συλλογικό
ένώπιον των κληρονόμων τών χρυσών άγελάδων; Ή | σύνολο, διά μέσου τοΰ όποιου ό καθείς συμπληρώνει τόν
άτομική έλευθερία, δχι ή προνομιούχος, άλλά ή άνθρώπινη] άλλο καί έχει τήν άνάγκη τών άλλων έτσι ώστε αύτή ή
όχι ή προνομιακή, άλλά ή άνθρώπινη, οί πραγματικές] άτέρμων διαφοροποίηση τών άνθρωπίνων μονάδων άποτελεΐ
δυνατότητες τών άνθρώπων είναι άδύνατο νά έξελιχθούν] τήν βασική αιτία, τό βάθρο τής άλληλεγγύης τους, ένα
όμάλά μακρυά τής Ιδέας τής ίσότητος. "Οταν υπάρξει ϊσότη] σημαντικό προ απαιτούμε νο τής ίσότητος.
άπό τήν άρχή, γιά όλους τούς άνθρώπους τής γής, τότε Κατά βάθος, άκόμη καί στά πλαίσια τής σύγχρονης
διατηρώντας πάντοτε τά βασικά δικαιώματα τής άλληλεξαρ-] κοινωίας, άν παραδεχθούμε τήν ύπαρξη δύο κατηγοριών
— 62— —63—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝ1Ν ΑΝΤΙΕΞΟ ΥΣ1ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
άνθρώπων-. τίς μεγαλοφυΐες καί τούς άφρονες καί δν] στήν ούσιαστική δημοκρατική καί λαϊκή συγκρότηση τής
άφαιρέσουμε άπό αύτούς τίς διαφορές, οί όποιες δημιουργή-j συλλογικής της δυνάμεως, τήν δυνατότητα νά καταστήσει
θησαν τεχνητά υπό τήν έπίδραση χίλιων δύο κοινωνικών] αυτές τίς σπάνιες μεγαλοφυΐες λιγότερο άπαραίτητες,
κατατάσεων, όπως λ.χ. τής άγωγής, τής παιδείας, τής] λιγότερο... προβληματικές καί ούσιαστικά περισσότερο
οικονομικής καί πολιτικής καταστάσεως, οί όποιες διαφο ωφέλιμες γιά όλους μας. Διότι δέν πρέπει νά λησμονούμε
ροποιούνται τόσο σέ κάθε κοινωνικό έπίπεδο, όσο καί μέσα] τόν λόγο τού Βολταίρου «Υπάρχει κάποιος, ό όποιος
στην οικογένεια σχεδόν, θά παρατηρούσαμε άπό πλευράς] διαθέτει περισσότερο νοΰ καί άπό τίς μεγαλύτερες εύφυΐες.
των διανοητικών ικανοτήτων καί τής πνευματικής δράσεως] Είναι ό κόσμος όλόκληρος». ’Απομένει, λοιπόν, πλέον νά
ότι οί περισσότεροι άνθρωποι έχουν πολλά κοινά σημεία ή | άνασυγκροτήσομε τόν κόσμο όλόκληρο' μέ βάσή τήν
τουλάχιστον είναι ισοδύναμοι καί ότι ή άδυναμΐα τού] μεγαλύτερη δυνατή έλευθερία, στηριζόμενη στήν όλοκλη-
καθενός, σχεδόν πάντοτε άντισταθμίζεται άπό μία Ισότιμη] ρωμένη ισοτιμία: οίκονομική, πολιτική καί κοινωνική έτσι,
δύναμη κατά τρόπον, ώστε είναι άδύναμο νά είποδμε πώς | ώστε νά μην έχομε πλέον τίποτε νά φοβηθούμε άπό τίς
ένας άνθρωπος σ' αύτήν τήν κοινωνία θά είναι άνώτερος ή | αύταρχικές καί άπολυταρχικές φιλοδοξίες των μεγαλοφυι-
κατώτερος άπό κάποιον άλλο. ών.
Οί περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι όμοειδεΐς, άλλά] Καθ’ ό,τι άφορά τό θέμα τής παραγωγής μεγαλοφυιών
ισοδύναμον έπομένως ίσοι. Συνεπώς υπάρχει μόνο, κατά τήν \ μέσω τού σχολείου, δέν πρέπει καθόλου νά τό διανοούμεθα.
άποψη των άντιπάλων μας, τό σημείο ειδοποιού διαφοράς \ ■Άλλωστε κανείς άπό αύτούς τούς μεγαλοφυιεϊς δέν είχε
ιδιοφυών καί άφρόνων. δώσει δείγματα άπό τήν παιδική του ήλικία, ούτε τήν
Ή άφροσύνη καί τούτο τό γνωρίζουμε, είναι μία εφηβική, ούτε άκόμη καί τήν πρώτη του νεότητα. Άναδεί-
φυσιολογική καί κοινωνική ασθένεια. ’Επιβάλλεται, λοι χθησαν τέτοιοι μόνο κατά τήν περίοδο τής ώριμότητός του.
πόν, νά βρίσκει νοσηλεία στά νοσοκομεία καί όχι στά; Καί πολλοί δέν άναγνωρίσθησαν εΐμή μόνο μετά τόν θάνατό
σχολεία. Καί δικαισύμασθε νά έλπίζουμε ότι ή συγκρότηση τους. *Ενώ πάμπολλοι άπό τούς μεγάλους άνδρες οί όποιοι
μιας ύγειοΰς κοινωνίας περισσότερο σώφρονος καί μάλιστα πέθαναν καί οί όποιοι κηρύχθησαν ώς άνώτεροι άνθρωοι
ένδιαφερόμενης γιά τήν φυσική καί τήν πνευματική ύγεία) κατά τήν νεότητά των έκλεισαν τήν σταδιοδρομία τους μέσα
των άτόμων άπό 6,τι ή σύγχρονη καί ή ίσοπολιτειακή στήν άπόλυτη άπραξία.
συγκρότηση τής μέλλουσας κοινωνίας, θά έπιφέρουν τήν ί Ούδέποτε, λοιπόν, κατά τήν παιδική ήλικία ούτε κατά
όλοσχερή έξάλειψη άπό τό πρόσωπο τής γής αυτής τής τήν έφηβική ήλικία κάποιου, είναι σέ θέση κανείς νά
τόσο έξουθενωτικής γιά τό άνθρώπινο είδος άσθένειας. προσδιορίσει τά συμπαρομαρτοΰντα πλεονεκτήματα καί
Καθ’ ότι άφορά τίς μεγαλοφυΐες, έπιβάλλεται νά παραδε μειονεκτήματα τών άνθρώπων, ούτε τόν βαθμό τών Ικανοτή
χθούν πρό πάντων ότι εύτυχώς ή δυστυχώς -όπως τούς των τους, ούτε τίς φυσικές των ροπές. "Ολα αυτά τά πράγμα
άρέσει- δέν προέκυψαν στήν ιστορία είμή μόνο ώς σπάνιες τα δέν έκδηλώνονται καί δέν προσμετροΰνται είμή μόνο μέ
έξαρέσεις όλων των γνωστών κανόνων καί δέν άποτελούν τήν έξέλιξη τών άτόμων. Καί έφ’ όσον ύπάρχουν πρώιμες
κριτήρια μελέτης τής κοινωνικής όργανώσεως. 'Εκφράζομε φύσεις καί άλλες όψιμες -fiv καί καθόλου δέν είναι
τήν εύχή ότι ή κοινωνία μελλοντικώς θά άποκτήσει μέσα μειωνεκτικώτερες, ώρισμένως μάλιστα άνώτερες- καθίστα-
-6 5 -
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΜΝ ΛΝΤ1ΕΞΟ ΥΣΙ ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
ται γνωστό ότι κανείς καθηγητής, κανείς δημοδιδάσκαϊ καταστεί πραγματικότη.

δέν θά δυνηθή ποτέ νά κατευθύνη τήν σταδιοδρομία καί τ<! ’Επειδή κανένα πνεύμα, όσο δυνατό καί δν είναι, δέν
άντικείμενο τής έργασιακής δράσεως, τήν όποια θά έπιλέ- είναι σέ θέση νά πλαισιώσει όλες τίς έπιστημονικές
ξουν τά παιδιά, όταν προσεγγίσουν τήν ήλικία τής έλευθερί^ γνώσεις, καί έφ’ όσον άπό τό άλλο μέρος μία γενική γνώση
ας. όλων τών έπιστημών είναι άναγκαία γιά τήν όλόπλευρη
Έ τσι, συνάγεται τό συμπέρασμα, κατά τό όποίο άνάπτυξη τού πνεύματος, ή διδασκαλία θά χωρισθεΐ σέ δύο
κοινωνία μή έξετάζοντας καθόλου τήν οόσιαστική ή πλα·| μέρη: τό γενικό μέρος, τό όποιο θά καθορίσει τά βασικά
σματική διαφορά των ροπών καί των δυνατοτήτων των νέωιί στοιχεία όλων τών έπιστημών, δίχως καμμία έξαίρεση,
καί μή έχοντας κανένα μέσο νά προσδιορίσει ούτε καί τ<3 καθώς έπίσης καί τήν ούσιαστική, άλλά όχι έπιφανειακή
δικαίωμα νά καθορίσει τήν μέλλουσα σταδιοδρομία τών γνώση τού συνόλου τους- καί τό ειδικό μέρος διηρεμένο
ων, έχει υποχρέωση, χωρίς καμμία έξαίρεση, νά παράσχε άναγκαίως κατά πολλές όμάδες ή σχολές άπό τίς όποιες ή
άγωγή καί παιδεία τελείως Ισότιμες· καθεμία θά πλαισιώσει σ ’ όλη τους τήν έξειδίκευση έναν
ώρισμένο άριθμό έπιστημών, οί όποιες άπό τήν ιδιοσυστα
7 Αύγουστου 1869. σία τους έπιδέχονται άλληλοσυμπλήρωση.
Τό πρώτο μέρος, τό γενικό, θά είναι υποχρεωτικό γιά
όλα τά παιδιά. Θά συνιστα -άν είναι δυνατόν νά άποκαλέσο-
III με έτσι- τήν άνθρωπιστή παιδεία τού πνεύματός τους,
άντικαθιστώντας τήν μεταφυσική καί τήν θεολογία καί
' Η παιδεία σ * όλους τούς τομείς πρέπει νά παρέχεται καθορίζοντας συγχρόνως στά παιδιά μιά όπτική γωνία
Ισοτιμία πρός όλους, συνεπώς δέ έπιβάλλεται νά είνο αρκετά όξεία έτσι ώστε όταν έλθουν στήν έφηβική ήλικία,
πλήρης, δηλαδή νά είναι σέ θέση νά προπαρασκευάζει έν^ θά δυνηθούν νά έπιλέξουν, μέ έπίγνωση τού στόχου τους,
νέο, καί τών δύο φύλλων, τόσο γιά τόν κόσμο ττ τήν ειδικότητα, ή όποια προσιδιάζει περισσότερο πρός τίς
διανοήσεως, όσο καί τόν κόσμο τής πρακτικής, προκειμ ατομικές τους κλίσεις, τήν έπιθυμία τους.
νου νά δύνανται όλοι νά γίνονται όλοκληρωμένοι άνθρωπε Είναι δυνατόν, δίχως Αμφιβολία, έπιλέγοντας οί έφηβοι
Ή θετική φιλοσοφία, έκδιώκοντας άπό τό νού τού^ τήν έπιστημονική τους είδίκευση έπηρεασμένοι άπό κάποια
θρησκευτικούς μύθους καί τίς μεταφυσικές φαντασιώσει αίτια έσωτερική ή έξωτερική, νά σφάλλουν κάποτε καί ίσως
μάς παρέχει τήν δυνατότητα τής διακρίσεως τών στοιχείο δείξουν προτίμηση κατ’ άρχή είδίκευση καί σταδιοδρομία,
τής μέλλουσας έπιστημονικής έκπαιδεύσεως. Ώ ς βάση οί όποιες δέν θά είναι έκεΐνες οί όποιες προσιδιάζουν πρός
έχει τήν γνώση τής φύσεως καί ώς κορωνίδα τήν κοινών»: τίς δυνατότητες τους.
λογία, Τό Ιδανικό, παύοντας \|ά είναι ό ρυθμιστής κο "Ομως έπειδή έμεΐς οί ζηλωτές δέν όποκρινόμαστε άλλά
έκβιαστής τής ζωής, όπως παρατηρεΐταισ’ όλα τά θρήσκε είμαστε είλικρινεΐς άπέναντι στήν Ατομική έλενθερία, έπειδή
τικά καί μεταφυσικά συστήματα, δέν θά είναι έφεξής τίπε σχό όνομα αυτής τής έλευθερίας άπεχθανόμαστε μ’ 6λο
περισσότερο άπό τήν έσχατη καί όμορφώτερη έκφανση το^ μας τό είναι τήν άρχή τής έξουσίας, όπως καί όλες τίς
πραγματικού κόσμου. Παύοντας ν* άποτελεΐ όνειρο, δυνατές έκδηλώσεις αότής τής «θείας»» άρχής, τής άντιαν-
— 67—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝ1Ν ΑΝΤ1ΕΞΟΥΣΙΛΣΓΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
' Η βιομηχανική παιδεία, σέ άντιστοιχία μέ τήν Επιστη

θρωπιστικής· Επειδή άπεχθανόμαστε καί καταδικάζουμε άπό
μονική, θά άποτελέσει δύο Επίπεδα: τήν γενική διδασκαλία,
όλο τό βάθος της άγάπης μας γιά τήν Ελευθερία, τή\
αυτή ή όποια θά πρέπει νά παρέχει στά παιδιά τήν γενική
πατρική Εξουσία, δπως καί Εκείνη τού Εκπαιδευτικοί»]
πρακτική Ενημέρωση Επί όλων τών βιομηχανιών, δίχως
’ Επειδή τις θεωρούμε τό Ιδιο φθοροποιούς καί καταστροφή
καμμία Εξαίρεση, δπως Επίσης καί τήν ιδέα τοϋ συνόλου
κές καί Επειδή ή καθημερινή Εμπειρία μάς διδάσκει ότι
τους, τό όποιο άναφέρεται στόν ύλικό πολιτισμό, τήν όλική
οικογενειάρχης καί ό Εκπαιδευτικός, παρά τήν ύποχρεωτικί
θεώρηση τής άνθρώπινης Εργασίας καί τό ειδικό μέρος,
καί παροιμιώδη τους σύνεση, λόγω αύτής, πλανώνται γκ3
κατατμημένο σέ βιομηχανικές όμάδες περισσότερο είδικώς
τίς δυνατότητες των παιδιών τους εύκολώτερα άπό δ,τι τι!
συνδεδεμένες ή μία μέ τήν άλλη.
ίδια τά παιδιά' καί Επειδή λόγω αύτοΰ τού τόσο ανθρώπινοι:
Ή γενική παιδεία θά πρέπει νά προπαρασκευάζει τούς
νόμου, τού θλιβερού καί καταστροφικού, κατά τόν όποιο
νέους νά είναι σέ θέση νά Επιλέγουν Ελεύθερα τήν ειδική
καθένας άνθρωπος ό όποιος άσκεΐ Εξουσία δΕν υπολείπεται
όμάδα βιομηχανιών καί μεταξύ τών τελευταίων αυτών, τήν
ποτέ σέ καταχρήσεις, οί Εκπαιδευτικοί καί οϊ οίκογενειάρ
τελείως είδική βιομηχανία γιά τήν όποια θά Εκδηλώνουν
χες, διαμορφώνοντας αύταρχικά τό μέλλον των παιδιών^
ιδιαίτερη προτίμηση. Μόλις εΐσέλθουν σ ’ αύτήν τήν
άπευθύνονται πολύ περισσότερο στίς δικές τους προτιμή^
σεις παρά στίς φυσικές προδιαθέσεις τών παιδιών Επειδή^ δεύτερη φάση τής βιομηχανικής άγωγής, μέ τήν συμπαρά
σταση τών καθηγητών τους θά πραγματώσουν τά πρώτα
τέλος τά σφάλματα τά όποια συντελοϋνται άπό τήι
δοκίμια τής ύπεύθυνης Εργασίας.
δεσποτεία είναι πάντοτε πολυαριθμότερα, περισσότερε
Μέ τήν βιομηχανική καί Επιστημονική άγωγή θά
καταστρεπτικά καί λιγότερο έπανορθωτά άπό Εκείνα, τι!
υπάρχει Επίσης άναγκαίως ή πρακτική διδασκαλία ή
όποια συντελοϋνται στό όνομα τής Ελευθερίας, προ φυλάσ
καλύτερα μία σειρά άλληλοσυνδεδεμένων Εμπειριών, όχι
σομε άπό όλους τούς Επίσημους καί άνεπίσημους, πατρικούς
τής ούρανίας, άλλά τής άνθρώπινης ήθικής. ' Η θεία ήθική
καί μικροπρεπείς κηδεμόνες τοϋ κόσμου, όλοκληρωμέν
είναι βασιζόμενη Επάνω σέ αυτές τίς δύο άνήθικες άρχές:
τήν Ελευθερία τών παιδιών Επιλογής καί διαμορφώσεως τής
δικής τους σταδιοδρομίας, τόν σεβασμό τής Εξουσίας καί τήν περιφρόνηση τής
άνθρωπότητος. Ή άνθρώπινη ήθική κατ’ άντίθεση, δέν
Ά ν διαπράξουν σφάλμα, τό ίδιο σφάλμα τό όποιο θέ
οίκοδομεϊται είμή Επάνω στήν περιφρόνηση γιά τήν
διαπράξουν θά τούς χρησιμεύσει ώς άποτελεσματική διδα
Εξουσία καί στόν σεβασμό τής Ελευθερίας καί τής άνθρωπό-
σκαλία γιά τό μέλλον καί χρησιμοποιώντας τήν γενική|
τητας. Ή ούράνια ήθική Εκλαμβάνει τήν Εργασία ώς
άγωγή, τήν όποια θά Εχουν λάβει ώσάν φως, θά δυνηθοΰν
έξευτελισμό καί ώς τιμωρία. Ή άνθρώπινη ήθική όμως
εύκολα νά έπανέλθουν στόν δρόμο, τόν όποιο οί φυσικές
θεωρεί αύτήν ώς άνώτατη προϋπόθεση τής άνθρώπινης
τους ροπές ποσδιορίξουν.
εύημερίας καί άξιοπρέπειας. ' Η ούράνιος ήθική, κατά μία
Στά πλαίσια τής καθολικής παιδείας μέ τήν έπιστημονι-|
Εκλογίκευση, όδηγεΐται σέ μία πολιτική ή όποια δέν
κή ή θεωρητική διδασκαλία, Επιβάλλεται άπαραιτήτως νά]
άναγνωρίζει δικαιώματα, είμή μόνο σ ’ αύτούς οί όποιοι,
συντρέχει καί βιομηχανική ή πρακτική διδασκαλία. "Ετσι]
λόγω τής προνομιούχου οίκονομικής τους θέσεως, είναι
μόνο θά προκόψει όλοκληρωμένος άνθρωπος: 0 Εργαζόμε-]
νος ό νοήμων καί ό γνωρίζων. δυνατόν νά ζουν μή Εργαζόμενοι. Ή άνθρώπινη ήθική όμως
— 69—
— 68—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΜΝ Α ΗΤΙΕΞΟ ΥΣΙΑ ΣΤΙΧΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
κοινωνίας. ’Αλλά όμως Επιδιώκεται ή μεγαλύτερη δυνατόν

δέν άποδέχεται είμή μόνο αύτούς, οΐ όποιοι Εργάζονται.]
άποδέσμευση τοϋ καθενός άπέναντι στίς έπιταγές τής
Άποφαίνεται ότι μόνον μέ τήν Εργασία ό άνθρωπος]
έξουσίας, άπέναντι σ ’ όλες τίς άνθρώπινες βουλήσεις τόσο
Εξανθρωπίζεται.
τίς συλλογικές, όσο καί τίς άτομικές, οί όποιες θά ήθελαν νά
'Η αγωγή των παιδιών, άρχόμενη άπό τήν Εξουσία,]
τούς Επιβάλλουν όχι τήν φυσική τους Επίδραση, άλλά τόν
Επιβάλλεται κλιμακηδόν νά έξελλίσσεται σέ περισσότερη]
νόμο τους.
έλευθερία. ’Αναμένομε άπό τήν Ελευθερία, άπό θετικι1
Καθ’ δ,τι άναφέρεται στήν φυσική Επίδραση, τήν όποια
πλευρά, τήν όλοκληρωμένη ανάπτυξη όλων των δυνάμεων,]
άσκοϋν οί άνθρωποι μεταξύ τους, συνιστά μία άκόμη άπό τίς
οί όποιες ένυπάρχουν στόν άνθρωπο. Καί άπό άρνητικής]
προϋποθέσεις τής κοινωνικής ζωής, έναντίον των όποιων ή
πλευράς τήν όλοκληρωτική άπελευθέρωση τής βουλήσε
άντίδραση θά ήταν τόσο μάταιη δσο καί άνέφικτη. Αύτή ή
τοϋ καθενός, ή όποια βρίσκεται άπέναντι τής βουλήσε
Επίδραση συνιστά τήν ίδια τήν βάση, όλική πνευματική καί
τοϋ άλλου.
ήθική τής άνθρώπινης άλληλεγγύης. Τό άνθώπινο όν,
'Ο άνθρωπος δέν είναι καί ούτε θά καταστεί δυνατόν ■
δημιούργημα τής άλληλοεξαρτήσεως των κοινωνικών με
άποδεσμευθεί άπό τις φυσικές νομοτέλειες, ώς καί
λών, διαβιώντας μέσα στους φυσικούς νόμους, είναι δυνατόν
κοινωνικές νομοτέλειες. Οί νόμοι (νομοτέλειες) αύτοί
ΰπό τήν Επιρροή αίσθημάτων, τά όποια Εκπορεύονται άπό τό
όποιοι διαχωρίζονται σέ δύο κατηγορίες πρός μεγαλύτε
Εξωτερικό περιβάλλον καί μάλιστα τήν Εκτός αύτοϋ, ξένη
μελέτη τής έπιστήμης, δέν υπάγονται είμή μόνο σέ μία καζ
κοινωνία, νά άντιδράσει έναντίον της μέχρις Ενός βαθμοδ,
μοναδική κατηγορία, διότι είναι όλοι έξ ίσου φυσικοί νόμοι,!
άλλά θά ήταν άδύνατο νά διαφύγει άπό αύτήν, μή τοποθετού
νόμοι τής ειμαρμένης, οί όποιοι συνιστοΰν τήν βάση καί
μενο συγχρόνως σ ’ ένα Επίπεδο άλληλο βοή θείας καί μή
τό ίδιο προαπαιτούμενο τής ύπάρξεως έτσι, ώστε κανένο
ύφιστάμενο κείθε νέες Επιρροές. ’Επειδή γιά τόν άνθρωπο, ή
άνθρώπινο όν δέν θά είχε τίς προϋποθέσεις νά έπαναστατή-<
ζωή Εκτός τής κοινωνίας καί όποιασδήποτε άνθρώπινης
σει έναντίον τους, δίχως τήν συνέπεια τής μετέπειτε
Επιδράσεως ή άπόλυτη μόνωση συνιστά πνευματικό, ήθικό
αύτοκτονίας του.
καί ύλικό θάνατο. ’ Η άλληλοσύμπραξη δέν είναι παράγωγο
Α λλά έπιβάλλεται νά διαχωρίσουμε τελείως αυτούς
άλλά ή Χδια ή μητέρα τής άτομικότητας καί Επομένως ή
τούς φυσικούς νόμους άπό τούς έξουσιαστικούς, τε
άνθρώπινη προσωπικότη δέν είναι δυνατόν νά δημιουργηθεΐ
δεσποτικούς, τούς πολιτικούς, τούς θρησκευτικούς, τε
καί άναπτυχθεΐ Εκτός τής άνθρώπινης κοινωνίας.
ποινικούς καί τούς άστικούς, τούς όποιους οί προνομιούχοι
Τό σύνολο τών βασικών κοινωνικών Επιδράσεων,
τάξεις έθεσαν στό ιστορικό γίγνεσθαι, πάντοτε στίς κατο
Εξωτερικευμένο άπό τήν άμοιβαία ή γενική συνείδηση μιάς
στάσεις τής έκμεταλλεύσεως τής έργασίας των έργατικό
άνθρώπινης όμάδος περισσότερο ή λιγώτερο εύρείας,
τάξεων, οί όποιοι ύπό τό πρόσχημα μιας πλασματικής
καλείται κοινή γνώμη. Καί ποιός άγνοεΐ τήν τόση Ισχυρή
ήθικής ήσαν πάντοτε ή πηγή τής βαθύτερης άνηθικότητας
Επιρροή τήν όποια Εξασκεΐ ή κοινή γνώμη σ ’ όλα τά άτομα;
καί οΐ όποιοι άπεσκοποΰσαν νά ύπερφαλαγγίσουν τίς λαϊκές
"Η Επιρροή τών περισσότερο άπαγορευτικών καί περισσό
έλευθερίες. ’ Ασύνειδη καί μοιρολατρική συμμόρφωση πρός|
τερο δρακόντειων νόμων είναι μικρή σέ σύγκριση μ* αύτή.
όλους τούς νόμους, οί όποιοι άποσπασμένοι άπό τήι
Επομένως αύτή είναι καί ή κατά βάσι παιδαγωγός τών
άνθρώπινη βούληση είναι ή ίδια ή ζωή τής φύσεως καί τής]
— 71 —
— 70—
άνθρώπων. 'Από τούτο συνάγεται τό συμπέρασμα δη,: διαταραχή, προκειμένου νά μεταβληθεί ή διάρθρωση τής
προκειμένου νά νουθετήσουμε τά άτομα, έπιβάλλεται, πρό| κοινωνίας, τό ίδιο έγκλημα, τό ίδιο πταίσμα έπαναπαράγε-
πάντων, νά νουθετήσουμε τήν κοινωνία αύτή καθ’ έαυτή* ται τόν άλλο χρόνο, μάλιστα στόν ίδιο βαθμό, έπί μία
έπιβάλλεται νά έξανθρωπίσομε τήν δημοσιά (κοινή) γνώμη : περίοδο 10, 20, 30 έτών καί ώρισμένες φορές καί περισσότε
ή τήν ψυχή της. ρο. Καί αυτό, τό όποιο είναι περισσότερο σημαντικό είναι
δτι ή μεθοδολογία τής παρανομίας τους άνανεώνεται τόσες
14 Αύγούστου 1869. φορές στό ένα δσες καί τόν άλλο χρόνο. Παραδείγματος
χάρι, ό άριθμός των δηλητηριάσεων, των δολοφονιών κατ’
αύτόν ή τόν άλλο τρόπο παραμένει συνεχώς ό ίδιος. Πράγμα
IV τό όποιο όδηγεϊ τόν διάσημο Βέλγο στατιστικολόγο Μ,
Κετετέλ νά αναφέρει τά άκόλουθα όξιοσημείωτα: «Ή
Προκειμένου νά καταστήσομε ήθικούς τούς άνθρώ-: κοινωνία προπαρασκευάζει τά εγκλήματα καί τά άτομα δέν
πους τό έχομε άναφέρει καί άλλοτε, έπιβάλλεται νά ; πράττουν τίποτε άλλο περισσότερο, άπό τήν έκτέλεση
καταστήσομε ήθική τήν κοινωνική σφαίρα. αυτών».
' Ο σοσιαλισμός, βασιζόμενος στή θετική έπιστήμη δέν ■ Αύτή ή άνακύκλωση των κοινωνικών καταστάσεων δέν
άποδέχεται τό δόγμα τής έλεύθερης έκλογής τελείως. θά ήταν δυνατόν νά ύφίσταται, άν οΐ πνευματικές καί ήθικές
Παραδέχεται δτι αύτά τά όποια καλούνται κακία καί άρετή προδιαθέσεις των άνθρώπων, καθώς έπίσης καί οί ένέργειες
των άνθρώπων, είναι τελείως τό παράγωγο τής κοινής' τής βουλήσεώς τους, είχαν ώς πηγή τήν έλεύθερη επιλογή.
έπιρροής τής φύσεως αυτής καθ ’ έαυτής, καί τής κοινωνίας. Αύτή ή λέξη τής έλεύθερης έπιλογής ή στερείται έννοιας ή
Η φύση ώς έθνογραφική, φυσιολογική καί παθολογική σημαίνει δτι τό άνθρώπινο δν καθορίζεται αυτόματα άπό τόν
έπιρροή παράγει τά δικαιώματα καί τίς τάσεις, οί όποιες ίδιο τόν έαυτό του πέρα όποιασδήποτε έξωτερικής έπιρρο
καλούνται φυσικές, ενώ ή κοινωνική συγκρότηση τίς ής, είτε φυσικής είτε κοινωνικής. ’Αλλά άν ήταν έτσι τά
άναδιπλώνει· παύει ή διαστρέφει τήν έξελικτική πορεία. πράγματα, έπειδή όλοι οί άνθρωποι θά ένεργούσαν αυτό
"Ολα τά δτομα, δίχως καμμιά έξαίρεση, είναι σέ πασα βουλα θά παρετηρεϊτο στόν κόσμο ή μεγαλύτερη αναρχία.
περίπτωση τής ζωής τους αύτά, δπως ή φύση καί ή κοινωνία 'Οποιαδήποτε άλληλεγγύη θά ήταν άδιανόητη μεταξύ τους
τά διέπλασαν. καί δλα τά έκατομμύρια των βουλήσεων, άπολύτως άνεξάρ-
Χάρις σ ’ αύτήν τήν φυσική καί κοινωνική ειμαρμένη τητες ή μία άπό τήν άλλη καί άντιτιθέμενη ή μέν στήν δέ θά
είναι δυνατή ή έφαρμογή τής στατιστικής έπιστήμης. Ή όδηγούντο στόν όλεθρο' καί τούτο θά τό έπιτύγχαναν
έπιστήμη αύτή δέν έπαναπαύεται μόνο στή μελέτη καί τήν μάλιστα άν δέν ύφίστατο ύπεράνω αύτών ή κυριαρχική
άπαρίθμηση των κοινωνικών φαινομένων, άλλά διερευνά βούληση τής θείας πρόνοιας, ή όποια... «θά τίς καθοδηγού
τόν δεσμό καί τήν σχέσι τους μέ τήν συγκρότηση τής σε, όταν θά διαταρράσσοντο» καί ή όποια έξουδετερώνο-
κοινωνίας. Ή έγκληματολογική στατιστική, παραδείγμα ντάς τες, θά έπέβαλε σ ’ αύτήν τήν άνθρώπινη σύγχυση τήν
τος χάριν, παρατηρεί δτι στήν ίδια τήν χώρα, στήν ίδια «θεία» τάξη...
πολιτεία, άν δέν έπέλθει καμμία πολιτική καί κοινωνική Παρατηρούμε έπίσης δτι οί θιασώτες τής άρχής τής
— 72— —73—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΜΝ ΑΝΤΙΕΞΟΥΠ ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
έλεύθερης έκλογής υποχρεώνονται, άπό τήν λογική νάί ιεραρχία, τήν τάδε δυναστεία, τήν τάδε τάξη.
Αναγνωρίσουν τήν ύπαρξη καί τήν δράση τής θείας] Παρομοίως ή «θεία» πρόνοια καθιστά άδύνατη όποια-
πρόνοιας. ’Αποτελεί τήν βάση δλων των θεολογικών καί] δήποτε έπιστήμη, κάτι τό όποιο συνιστα άπλούστατα
μεταφυσικών έπιστημών, Ενα μοναδικό σύστημα, τό όποιο] άρνηση τής άνθρώπινης λογικής. "Η προκειμένου νά τήν...
έπί άρκετό καιρό χειραγώγησε τήν άνθρώπινη συνείδηση] Αποδεχθούμε, «πρέπει» νά... άρνηθούμε τό ούσιαστικό της
καί τό όποιο άπό πλευράς άφηρημένης σκέψεως ή τής] νόημα! ’ Από τήν στιγμή, κατά τήν όποια ό κόσμος
θρησκευτκής καί ποιητικής φαντασίας, φαίνεται όμως] κυριαρχείται άπό τήν «θεία» πρόνοια, δέν κρίνεται «σκόπι
πραγματικώς άπό μακριά ΰλο άρμονία, καί μεγαλείο. Τό] μο» νά διερευνούμε περί φυσικής άλληλεξαρτήσεως τών
μόνο τρωτό είναι δτι ή Ιστορική πρακτική ή όποια] γεγονότων, άλλά μιδς σειράς έκδηλώσεων τής ύπέρτερης
συνδέεται πρός αύτό ύπήρξε πάντοτε φρικτή καί δτι τό αύτό] αυτής βουλήσεως, τής όποιας τά θέσφατα, όπως άναφέρει ή
σύστημα άδυνατεΐ νά άντιτείνει σέ μία έπιστημονική] (Σ.Μ.: καλουμένη) «άγια γραφή», είναι καί έπιβάλλεται νά
πρακτική. παραμένουν Απροσπέλαστα γιά τήν άνθρώπινη σκέψη, γιά
Πραγματικά, διαπιστώνουμε δτι έπί δσο διάστημ τόν φόβο μήπως «άπωλεσθει» ό «θείος» τους χαρακτήρας.
κυριάρχησε στήν γή τό ούράνιο δικαίωμα, ή μεγάλη] *Η «θεία» πρόνοια δέν συνιστα άρνηση μόνον τής άνθρώπι
πλειονότη τών άνθρώπων έγινε άντικείμενο έκμεταλλεύσε- νης λογικής, άλλά έπίσης καί τής λογικής έν γένει. Διότι
ως, δυναστεύσεως, βασανισμών, άποδεκατισμοΰ μέ κτηνω-Ι όποιαδήποτε λογική Ανάγεται σέ μία φυσική νομοτέλεια ή
δία, δίχως οίκτο. Διαπιστώνουμε άκόμη δτι, καί σήμερα, έν! όποία άντιμάχεται μέ τήν «θεόθεν» έλευθερία. ’Αποτελεί
όνόματι τής θεολογικής ή μεταφυσικής «ιερότητας» πάντα*] τόν θρίαμβο τοϋ παραλόγου Οπό τό βλέμμα τοϋ άνθρώπου.
τε έπιχειροΟν νά παρασύρουν τίς λαϊκές τάξεις στήν] Αύτοί οί όποιοι θέλουν νά καλούνται «πιστοί» υποχρεώνο
δουλεία. Καί μάλιστα, Ίσως είναι άδύνατο νά γίνει διάφορε*] νται νά άπαρνηθοΰν τόσο τήν έλευθερία, δσο καί τήν
τικά. Διότι άπό τήν στιγμή κατά τήν όποια έμφανίζεται μία] έπιστήμη. Καί έκθέτοντας τούς έαυτούς τους στήν έκμετάλ-
θεία βούληση, ή όποια κυριαρχεί, δεσπόζει τού κόσμου τής] λευση, στίς κακουχίες άπό τά «προνόμια τού θείου», θά
φύσεως καί τής άνθρώπινης κοινωνίας, ή άνθρώπινη] έπαναλάβουν μέ τόν Τερτυλλιανό: «Πιστεύω, διότι είναι
έλευθερία έξαφανίζεται. Ή βούληση τοϋ άνθρώπου είναι] παράλογο», μέ τήν προσθήκη τού τόσο... «λογικού», δσο...
άναπόδραστα άδύναμη έμπρός στή θεία βούληση. Ποιό] τό προηγούμενο: «Καί έπιθυμώ τήν άδικία».
συμπέρασμα συνάγεται; "Οτι έπιδιώκοντας νά προασπίσουν] Καθ ’ δ,τι άφορά έμάς, οί όποιοι δέν άποδεχόμασθε τήν
τήν άφηρημένη ή φανταστική μεταφυσική έλευθερία τών] μακαριότητα ένός άλλου κόσμου καί οί όποιοι έπιθυμοΰμε
άνθρώπων, τήν έλεύθερη έκλογή, ύποχρεώνονται νά άπαρ-1 τόν όλοσχερή θρίαμβο τής άνθρωπότητος σ ’ αυτήν τήν γή,
νηθοϋν τήν ούσιαστική τους έλευθερία. Καθ' δσο θά] παραδεχόμασθε μέ ταπεινοφροσύνη δτι δέν κατανοούμε
ΰφίσταται ή παντοδύναμη καί πανταχοΰ παρούσα «Ιερότη»,] τίποτε άπό τήν θεία λογική καί δτι μάς άρκεΐ ή θεία λογική,
ό άνθρωπος θά παραμένει δούλος. ’Αφανίζοντας γενικά ή| ή στηριζόμενη στήν έμπειρία καί τή γνώση τής άλληλεξαρ
«θεία πρόνοια» τήν έλευθερία τού άνθρώπου, δέν Απομένουν] τήσεως τών φαινομένων, τόσο τών φυσικών δσο καί τών
είμή τά προνόμια, δηλαδή τά ειδικά δικαιώματα, παραχωρη-1 κοινωνικών.
μένα άπό τήν «θεία» χάρη πρός τό τάδε άτομο, τήν τάδε] Αυτή ή άποταμιευμένη, συντεταγμένη καί βασιζομένη
— 74— —*75—
στήν λογική έμπειρία, χήν όποία άποκαλοΰμε έπιστήμη, μας την καί οί άλλες θά έκλείψουν.
άποδεικνύει 6τι ή «έλεύθερη έκλογή» συνιστδ ένα άπαράδε- "Εχομε μεγάλον φόβο, παρακολουθώντας τόν Ανύπαρκτο
κτο μύθο, ό όποιος άντιβαίνει πρός την φύση των πραγμά-j ζήλο, τόν όποιον έπιδεικνύουν οί προνομιούχοι τάξεις στό
των, "Οτι αύτό τό όποιο άποκαλοΰμε βούληση δέν είναι] θέμα τής ήθοπλαστικής, ή πράγμα τό όποιο είναι τό αύτό,
τίποτε άλλο, είμή τό άποτέλεσμα μιας άσκήσεως των) τής έξισώσεώς τους μέ τούς έργατικούς, έχομε αύτόν τόν
νευρικών ιδιοτήτων, "Οπως καί ή φυσική μας δύναμη δέν! φόβο, ότι ό θρίαμβος αύτός τής δικαιοσύνης δέν θά καταστεί
διαφέρει κατά τίποτε άπό τό άποτέλεσμα τής χρήσεως τών: ποτέ πραγματικότη, είμή μόνο μέ κοινωνική έπανάσταση.
μυών μας. Καί ότι, συνεπώς, καί ή μία καί ή άλλη είναι : Δέν θ’ άναφερθοΰμε σ ’ αύτό σήμερα. 'Απλώς θά μείνομε
άποτελέσματα τής φυσικής καί κοινωνικής μας ζωής,] στήν διακοίνωση αύτής τής άλήθειας, ή όποία είναι βέβαια
δηλαδή των φυσικών καί κοινωνικών προϋποθέσεων, στά| τόσο εύγλωττη. Διότι, όσο ή κοινωνική σφαίρα δέν
πλαίσια τών όποιων γεννάται τό άτομο καί μετά Αρχίζει καί] ήθικοποιεΐται, ή ήθικοποίηση τών άτόμων θά είναι Ανέφι
άναπτύσσεται. Καί άναφέρομε πάλι ότι 6 καθένας άνθρωπος, I κτη.
σέ όποιοδήποτε σημείο τής ζωής του, είναι τό πράγωγο μιας \ Προκειμένου νά καταστούν οί άνθρωποι ήθικοί, δηλα
συναρμοσμένης έπιρροής τής φύσεως καί τής κοινωνίας.; δή άνθρωποι όλοκληρωμένοι, ύπό τήν όρθή τού όρου έννοια
Ά π ό αύτό συνάγεται τό συμπέρσμα ότι αύτό τό όποιο ••άνθρωποι», Απαιτούνται τρία στοιχεία: γέννηση σέ ϋγιει-
δημοσιεύσαμε στό προηγούμενο φύλλο τής έφημερίδας μας, νές συνθήκες, παιδεία πλήρης καί όρθολογική (ή όποία νά
άληθεύει: "Οτι προκειμένου νά έπιχειρήσομε τήν ήθικοποί- στηρίζεται σέ μία Αγωγή μέ βάση τόν σεβασμό τής
ηση τών Ανθρώπων, έπιβάλλεται ή ήθικοποίηση τής έργασίας, τής λογικής, τής Ισότητος καί τής έλευθερίας) καί
κοινωνικής τους σφαίρας, μία κοινωνική σφαίρα, στήν όποία τό καθένα άτομο,
Προκειμένου νά τήν ήθικοποιήσομε, ύπάρχει μόνον | μεταλαμβάνοντας τήν πραγματική έλευθερία θά είναι ούσια-
ένας τρόπος: ή κατοχύρωση τοΰ θριάμβου τής δικαιοσύνης, \ στικά βάσει δικαιώματος καί Αντικειμενικά, όμοιο μέ όλα τά
δηλαδή τής πληρέστερης έλευθερίας τοΰ άτόμου, στά; άλλα.
πλαίσια τής πλέον όλοκληρωμένης Ισοτιμίας τοΰ συνόλου. Αυτή ή σφαίρα ύπάρχει; "Οχι. "Αρα, έπιβάλλεται νά
(Είπαμε ήδη ότι άπό τήν έλευθερία προσδοκούμε άπό τήν τήν θεμελιώσομε. ’Εάν στήν σφαίρα, ή όποία ύπάρχει, ήταν
μία πλευρά τήν δσο τό δυνατόν πληρέστερη άνάπτυξη όλων δυνατόν νά θεμελιώσουν σχολεία, τά όποια θά παρείχαν
τών φυσικών ικανοτήτων τοϋ καθενός άτόμου καί άπό τήν στους μαθητές μία Αγωγή, τόσο πλήρη, όση θά ήταν
άλλη πλευρά τήν Ανεξαρτησία τον, όχι άπέναντι των δυνατόν νά διανοηθοϋμε, θά ήσανσέ Θέση νά διαμορφώσουν
φυσικών ή κοινωνικών νόμων άλλά άπέναντι τών νόμων, Ανθρώπους δικαίους, έλεύθερους καί ήθικούς; "Οχι, διότι
τούς όποιους θά θεσμοθετήσουν οί άλλες Ανθρώπινες Αποφοιτώντας άπό τό σχολείο, θά ήταν στά πλαίσια μιας
βουλήσεις είτε συλλογικές είτε άτομικές). Ή άνισότη τών , κοινωνίας, ή όποία θά κατευθύνεται άπό τελείως Αντίθετες
περιστάσεων καί των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ώς καί ή Αρχές. Καί έπειδή ή κοινωνία είναι πάντοτε δυνατώτερη άπό
έλλειψη τής Ατομικής έλευθερίας Αποτελούν τήν Αναγκαία τά άτομα, δέν θά υπήρχαν άλλα περιθώρια γι ’ αύτά: θά τά
διαπίστωση. Ιδού ή μεγάλη, ή συλλογική Αδικία, ή όποία έξουσιάση, δηλαδή θά τά άποηθικοποιήσει. Μάλιστα, ή
παράγει όλες τίς έπίλοιπες άτομικές Αδικίες. Καταργεϊστε σύσταση τέτοιων σχολείων είναι άδύνατη στήν σημερινή
— 76— — 77—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΛΚ0ΥΝ1Ν ΛΝϊΊΕΞΟ ΥΣΙΑΣΤΙΧΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
κοινωνία. Διότι ή κοινωνική ζωή πλαισιώνει τά πάντα, έξουθενωτικής έργασίας, μέ τήν άθλιότητα καί τήν άβεβαιό-
κυριαρχεί στά σχολεία, δπως καί τήν ζωή των οίκογενειών j τητα γιά τήν αύριο ώς άποζημίωση.
δλων τών άτόμων, τά όποια συμμετέχουν σ ’ αύτήν. "Οχι κύριοι, παρά τόν 6λο σεβασμό σας γιά τό μεγάλο
Οί παιδαγωγοί, ot καθηγητές, οί γονείς, είναι όλοι τουςϊ πρόβλημα τής καθολικής έκπαιδεύσεως άνακοινώνομε δτι
μέλη τής ίδιας κοινωνίας, όλοι λιγώτερο ή περισσότεροί σήμερα δέν έγκειται έκεϊ τό μεγάλο λαϊκό πρόβλημα. Τό
έπιρρεασμένοι ή άποηθικοποιημένοι άπό αύτήν. Πώς θά ] βασικό θέμα είναι έκεΐνο τής οικονομικής του άπελευθερώ-
παρείχαν στούς μαθητές κάτι, τό όποιο δέντό έχουν οί ίδιοι; σεως, άπό τήν όποία θά προέλθει άμέσως ή πολιτική καί
'Η ήθική δέν γίνεται διδακτή εΐμή μόνο μέ τήν διαγωγή.! συντομότατα ή πνευματική καί ήθική του άπελευθέρωση.
Καί έπειδή ή κονωνιστική ήθική είναι άντίθετη πρός τήν| Συμπερασματικώς, παραθέτομε τήν λύση τήν όποία
κρατούσα σήμερα, οί έκπαιδευτικοί διαποτισμένοι άναπό-| υίοθέτησε μέ ψήφισμα τό Συνέδριο τών Βρυξελλών (13
δραστα άπό αύτήν τήν τελευταία, θά έπρατταν έμπρός στούςί Σεπτεμβρίου 1868).
μαθητές τους τό τελείως άντίδρομο έκείνου τό όποιο θό «Έχοντας τήν πεποίθηση δτι τήν στιγμή αύτή είναι
διεκήρυττα, "Αρα, ή κοινωνιστική παιδεία είναι άνέφικ άνέφικτη ή διοργάνωση μιάς όρθολογικής παιδείας, τό
στά σχολεία δπως καί τις σύγχρονες οικογένειες. Συνέδριο καλεΐ τά διάφορα τμήματα νά διοργανώνουν
"Ομως καί ή καθολική παιδεία είναι αντικειμενικά, δημόσιες διδασκαλίας, τηρώντας ένα πρόγραμμα έπιστημο
άδύνατη: οί άστοί δέν έπιθυμοϋν τά παιδιά τους νύ νική ς διδασκαλίας, προκειμένου νά θεραπεύσουν τό σύντο
καταστούν έργάτες· καί οί έργάτες στερούνται τών μέσων ι μο δυνατόν τίς άδυναμίες τού έκπαιδευτικού συστήματος, τό
παράσχουν στά παιδιά τους μία έπιστημονική παιδεία. όποιο ύφίσταται σήμερα οί έργάτες. Θεωρείται φυσικό δτι ή
Συμπαθώ πολύ αύτούς τούς... καλούς άστοσοσιαλιστές^ μείωση τών ώρών έργασίας ώς πρωταρχική βασική προϋπό
οί όποιοι φωνασκοΰν πάντοτε: « Ά ς δώσομε παιδεία καί, θεση».
άγωγή στον λαό καί μετά άς τόν άπελευθερώσομε»ς Βέβαια, άναμφίβολα, οί έργάτες θά συμβάλλουν στη
’Αντίθετα, έμεΐς υποστηρίζομε: «"Ας άπελευθερωθεΐ πρώτο δύναμη, στά προγράμματα έκπαιδεύσεώς τους, στά πλαίσια
καί έπειτα άς μορφωθεί». Ποιός θά διαπαιδαγωγήσει τόν τών συγχρόνων Ολικών συνθηκών. 'Όμως, μή δεχόμενι τίς
λαό; Μήπως έσεΐς; "Ομως έσεΐς δέν τόν μορφώνετε, τόν σειρήνες τών άστών καί άστοσοσιαλιστών νά τούς μεταβάλ
δηλητηριάζετε έπιχειρώντας νά τού έμβάλλετε στό νού δλε λουν γνώμη, θά συντείνουν τίς προσπάθειές τους, στό
τίς θρησκευτικές, ιστορικές, πολιτικές, νομικές καί οίκονο μεγάλο θέμα: τής οικονομικής άπελενθερώσεως, ή όποία
μικές προκαταλήψεις, οί όποιες παρέχουν έγγύηση στί έπιβάλλεται νά είναι ή τροφός δλων τών άλλων άπελευθερώ-
ύπαρξή σας έναντι τής δικής του, οί όποιες συγχρόν σεων.
δολοφονούν τήν νοητικότητά του, υποβαθμίζουν τήν δίκαιτ
έπαναστατικότητά του καί τήν βούλησή του. 21 Αύγούστου 1867.
Τόν άφήνετε νά συντρίβεται ύπό τό βάρος τής καθημε-j
ρινης του έργασίας καί τού λέτε: «’Εκπαιδεύσου!». 0d
έπιθυμούσαμε πολύ νά σας παρακολουθούσαμε όλους «σύν
τέκνσις» νά άποκτάτε μόρφωση μετά άπό 13, 14, 16 ώρε
— 78— — 79—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ ΑΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙ ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
Πρόγραμμα του τμήματος τής Συμμαχίας τής 5ον, Θεωρεί ότι όλα τά πολιτικά (άνεξάρτητα) καί
Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας στην Γενεύη. μάλιστα τά δεσποτικά κράτη, τά όποια ύφίστανται σήμερα,
περιωριζόμενα τώρα (στά έργα) των διαχειριστικών λειτουρ
Jov.'H συμμαχία κηρύσσεται άθρησκη- Επιδιώκει τή\ γιών των δημοσίων ύπηρεσιών τής χώρας, όφείλουν νά
κατάργησι τής λατρείας, τήν Επιβολή τής Επιστήμης στίς έξαφανισθοϋν στά πλαίσια τής παγκόσμιας ένώσεως των
θρησκευτικές δοξασίες καί τής Ανθρώπινης δικαιοσύνης Ελευθέρων συνεταιρισμών, τόσον των άγροτών, όσο καί των
στην έπουράνια. βιομηχανικών.
2ον. "Εχει ώς στόχο, πρό πάντων, τήν όλοσχερί 6ον.*Αδυνατώντας τό Εργατικό πρόβλημα νά Εξεύρη
καί τελεσίδικη κατάργησι των τάξεων καί τήν πολιτική, τήν πραγματική καί όριστική του λύσι άλλοιώς, εΐμή μόνο
οικονομική καί κοινωνική ισότητα των άτόμων «άμφοτέ στή βάσι τής διεθνούς Εργατικής άλληλεγγύης όλων των
ρων» των φύλων. Καί προκειμένου νά όδηγηθοϋμε έκε χωρών, ή Συμμαχία δέν δέχεται όποιαδήποτε πολιτική,
ζητεί, πρό πάντων, τήν κατάργησι τού κληρονομικού δικαιώ βασιζόμενη στόν ύποθετιΚό πατριωτισμό καί τόν άνταγωνι-
ματος έτσι, ώστε στό μέλλον ή άνταμοιβή νά είναι άνάλε σμό των Εθνών,
μέ τήν παραγωγή του καθενός. Καί, κατά τήν άπόφασι τε 7ον.’Αγωνίζεται γιά τόν παγκόσμιο Συνεργατισμό
Συνεδρίου των Εργατών στις Βρυξέλλες ή γή, τά έργαλεΐο όλων των τοπικών συνεταιρισμών διά μέσου τής Ελευθερίας.
καί ό,τιδήποτε κεφάλαιο, καθιστάμενα συλλογική ΐδιοκτι
σία όλης τής κοινωνίας, πρέπει νά άξιοποιοϋνται μόνο άπέ
τούς έργαζομένους, δηλαδή άπό τούς άγροτικούς καή 'Ομιλία στό Συνέδριο τής Βασιλείας
βιομηχανικούς συνεταιρισμούς. (10 Σεπτεμβρίου 1869)
3ον.’Επιδιώκει γιά όλα τά παιδιά των δύο φύλων, ήδϊ
άπό τήν γέννησί τους, τήν ισοτιμία των μέσων άναπτύξεΐι I
δηλαδή διατροφής, άγωγής καί έκπαιδεύσεως, σ ’ όλε
τούς βαθμούς τής έπιστήμης, τής βιομηχανίας καί των Τό θέμα τής κτηματικής Ιδιοκτησίας
τεχνών, βέβαιη ότι αυτή ή ισοτιμία, πρώτον οικονομική κο
κοινωνική, θά δημιουργήσει τίς προϋποθέσεις μιας μεγαλύι Ή μή παρουσία τών Αντιπροσώπων τής ’Αγροτιάς
τερης φυσικής ισοτιμίας των άτόμων, Εξαλείφοντας όλες τί δέν Αποτελεί λόγο άμφισβητήσεως τού δικαιώματος τοΰ
πλασματικές άνισότητες μιας κοινωνικής όργανώσεως τόσς Συνεδρίου μας νά διατύπωση τίς θέσεις του στό θέμα τής
σφαλερής, όσο καί άδικης, κτηματικής Ιδιοκτησίας.
4ον.’Αντίθετη πρός οΐονδήποτε δεσποτισμό, μή άνα (Στό σημείο αύτό θά πρέπει νά άναφερθή ότι λαμβάνω-
γνωρίζοντας άλλη πολιτική μορφή άπό τή δημοκρατική κο ντας τόν λόγο κατά τήν έναρξι τοΰ Συνεδρίου ό Μπακούνιν
άποκρούοντας τελείως όποιονδήποτε άντιδραστικό συνδυο Επιχειρεί νά άνατρέψη τά Επιχειρήματα τού γάλλου Αντιπρο
σμό άπορρίπτει έπίσης οίαδήποτε πολιτική πράξι, ή όποίί σώπου Τουλαίν, ό όποιος ήταν όπαδός τοΰ Προυντών. Ό
δέν θά συντείνη κατά τρόπο άμεσο καί εύθύ στόν θρίαμ{ Τουλαίν Εζήτησε άπό τό Συνέδριο νά μή λάβη καμμία
τής Εργατικής ύποθέσεως Εναντίον τού Κεφαλαίου. άπόφασι στό θέμα αύτό, διότι, όπως είπε «δέν νομίζω ότι
— 80— — 81—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ ΛΝΤΙΣΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
δικαιούμασθε νά Αποφασίζομε περί τής συλλογικότητας τής \ μέ τήν πολιτική καί νομική κατάργησι τοΰ κράτους, τό ό
γης έρήμην τών Αντιπροσώπων τών Αγροτικών ενώσεων).' ποιο Αποτελεί τήν έπικύρωσι καί τήν βασική έγγύησι τής
Τό Συνέδριο δεν Αποτελεί είμή μόνο μία μειοψηφία.] σύγχρονης ιδιοκτησίας καί όλων τών έκδηλώσεων, οΐ
"Ομως σέ όλες τίς περιόδους ύπάρξεώς του ήταν δΙ όποιες συγκροτούν τό νομικό δίκαιο. Καί τήν πραγματική
Αντιπρόσωπος τών συμφερόντων όλόκληρης τής Ανθρωπό-1 άπαλλοτρίωσι παντοΰ, όπου είναι δυνατόν, άπό τήν ίδια τήν
τητος. Τό 1789, ή Αστική μειοψηφία Αντιπροσώπευε τΑΙ φορά τών γεγονότων καί τών πραγμάτων.
συμφέροντα τής Γαλλίας καί τοΰ κόσμου. Προεκάλεσε τήν Καθ’ 6,τι Αφορά τήν μετέπειτα διοργάνωση λαμβάνο-
Ανοδο τής Αστοκρατίας καί μόνον μία διαμαρτυρία έγινε ντας ΰπ’ δψει 6τι ή οίαδήποτε παραγωγική έργασία είναι
ύπέρ του προλεταριάτου, έκείνη του Μπαμπέφ. Είμασθε οί| Αναγκαίως συλλογική έργασία. Καί δτι ή έργασία, ή όποια
συνεχιστές του. *Η μειοψηφία μας ταχύτατα θά καταστή] Αναληθώς άποκαλεΐται Ατομική είναι ακόμη μία έργασία
πλειοψηφία. συλλογική, διότι θά ήταν Ανέφικτη δίχως τήν συλλογική
Κατ’ άντίθεσι πρός ό,τι λέγεται, ή συλλογικόττ έργασία τών προηγουμένων καί συγχρόνων γενεών.
συνιστα τό θεμέλιο τής Ατομικότητος. Ή κοινωνία διαμορ Καταλήγω μέ τό θέμα τής αύξήσεως τών Αρμοδιοτήτων
φώνει τόν άνθρωπο. ’Απομονωμένος, θά ήταν Αδύνατο νά| τών συνεταιρισμών, ή όποια προετάθηκε άπό τήν πλειοψη
έκφράζεται καί νά διανοείται. Καί έπιβάλλεται νά Αναφέρο-| φία τής έξεταστικής έπιτροπής. Προτείνεται τοΰτο τόσο
με δτι οί αυθεντίες, όπως ό Νεΰτων, ό Γαλιλαΐος κ.ά., δέν θά έντονα, δσο αύτή ή ένεργοποίησι τών συνεταιρισμών
είχαν τίποτε έξεύρει (έφεΰρει, Ανακαλύψει) δίχως τήν καθιστά περισσότερο ένοχη τήν συγκρότησι της σύγχρονης
έργώδη προσπάθεια τών προηγούμενων γενεών. 'Υπάρχει κοινωνίας, άπό τήν βάσι ώς τήν κορυφή, ένώ τό σχέδιο τής
κάποιος περισσότερο πνευματώδης Από τόν Βολταΐρο: Είναι μειοψηφίας τάσσεται ύπέρ τοΰ κράτους.
ό κόσμος. *Η μεγαλύτερη διάνοια, έάν Από τό πέμπτο έτος Είμαι Αποφασιστικός Ανταγωνιστής τοΰ κράτους καί
τής ήλικίας της περιωρίζεται σ ’ ένα Απόμακρο νησί, δέν τής όποιασδήποτε Αστικής πολιτικής του.
θά παρήγε τίποτε Απολύτως. Τά άτομα είναι ένα μηδέν,] Ζητώ τήν καταστροφή δλων τών τοπικών καί εθνικών
δίχως τήν συλλογικότητα. ’ Η Ατομική ιδιοκτησία δέν ήταν κρατών καί τήν Ανοικοδόμησε στά ερείπιά τους τοΰ
καί δέν είναι είμή ή έκμετάλλευσι τής συλλογικής έργασίας^ Διεθνούς ’Εργατικού Κράτους.
Είναι Αδύνατο νά έξαλείψομε αυτή τήν έκμετάλλευστ
διαφορετικά, είμή μόνο έγκαθιδρύοντας τήν κοινοκτημοτ I ’Οκτωβρίου 1869.
νη. Ζητώ, λοιπόν, Από τό Συνέδριο νά λάβει σοβαρ
ύπ’όψει του τά έξης ψηφίσματα:
Ψηφίζω υπέρ τής κοινοκτημοσύνης, είδικώτερα τής
II
κτηματικής, καί γενικώτερα τοΰ οίονδήποτε κοινωνικοί
πλούτου μέσα στά πλαίσια τής κοινωνικής άναδιαρθρώσε Τό θέμα τοΰ κληρονομικού δικαιώματος
ως.
Περιμένω Από τήν κοινωνική άναδιάρθρωσι τήν δικαι-j Μεταξύ τών συνεταιριστών, οΐ όποιοι θεωροΰν πώς,
ωματική Απαλλοτρίωση όλων τών συγχρόνων Ιδιοκτησιών! έφ’δσον έψήφισαν ύπέρ τής κοινοκτημοσύνης δέν είναι
— 82— — 83—
σκόπιμο νά ψηφίσουν τήν κατάργησι τοΰ κληρονομι» τού κληρονομικού δικαιώματος.

δικαιώματος, καί τών συνεταιριστών, οί όποιοι, όπως έμε "Εγινε μεγάλη άναφορά σέ θέματα πρακτικής. Αϊ,
θεωρούν πώς εΐναι σκόπιμο καί μάλιστα άναγκαϊο νά λοιπόν, έντάσσεται, στό πλαίσιο τής πρακτικής ή πρότασί
ψηφίσουν, παρατηρεΐται μία μικρή διαφορά, άπό πρώτης μου γιά τήν κατάργησι τού κληρονομικού δικαιώματος.
όψεως. ’Ανέφεραν σήμερα πώς ή μεταβολή τής άτομικής
’Αποβλέπουν τελείως στό μέλλον. Καί λαβαίνοντες Ιδιοκτησίας σέ συλλογική θά συναντήση μεγάλα προσκόμ
σημείο έκκινήσεως τήν συλλογική Ιδιοκτησία, ΘεωροΟν δτι ματα στους άγρότες καί τούς μικροϊδιοκτήτες γής.
είναι άστοχο νά άναφέρονται στό κληρονομικό δικαίωμα.| Πράγματι, άν έφ’ δσον κηρύσσομε τήν κοινωνική
’Αντίθετα, έμεϊς έκκιναμε άπό τό παρόν. Είμασθε διάλυσι, έπιχειρούσαμε μ ’ ένα διάταγμα νά άφαιρέσομε τήν
τό θριαμβεΟον βασίλειο τής άτομικής Ιδιοκτησίας ιδιοκτησία άπό αύτά τά έκατομμύρια τών μικροΐδιοκτητών,
προχωρώντας πρός τήν κοινοκτημοσύνη, άπαντοϋμε θά τούς όδηγούσαμε δμως πρός τήν πλευρά τής άντιδράσε-
έμπόδιο, τό κληρονομικό δικαίωμα. ως. Καί προκειμένου νά τούς ένετάσσαμε στήν έπανάστασι,
Οί άπόψεις του γενικού Συμβουλίου άναφέρουν πο θά έπρεπε νά προβούμε σέ χρήσι βίας έναντίον τους: δηλαδή
έφ’ όσον οί νομικές πράξεις είναι πάντοτε ή συνέπεια τών άντίδρασι.
οικονομικών άρκεΐ νά μεταβάλλομε τίς τελευταίες προκει- Πρέπει, λοιπόν νά έπιτρέψομε στούς μικροϊδιοκτήτες
μένου νά θέσωμε έκποδών τίς πρώτες. νά είναι κάτοχοι τών κτημάτων τους... "Ομως δν δέν
Είναι άδιαμφισβήτητο δτι δλα αύτά, τά όποια άποκα καταργήσετε τό κληρονομικό δικαίωμα «τί μέλλει γενέ-
λοΟνται νομικό ή πολιτικό δικαίωμα, δέν ήταν στην ίστορίβ σθαι»;
τίποτε περισσότερο άπό τήν έκφρασι ή τό προϊόν μι Θά μεταβιβάσουν αύτές τίς μικρές Ιδιοκτησίες στά
συνωμοσίας. ’Αδιαμφισβήτητο έπίσης είναι δτι άΐ| παιδιά τους ύπό τήν συναίνεσι τού κράτους καί μέ τίτλο
κατέστηκε άπόρροια πράξεων ή γεγονότων προηγουμ ιδιοκτησία. Θά συντηρήσετε, θά διαιωνίσετε τήν άτομική
συντελεσθέντων, τό δικαίωμα άποβαίνει μέ τήν σειρά το ιδιοκτησία τής όποίας ψηφίσατε τήν άναγκαία κατάργησι
πρόξενος μεταγενεστέρων γεγονότων- καθίσταται τό ΐδι καί τήν μετατροπή της σέ συλλογική.
γεγονός πολύ πραγματικό, πολύ ίσχυρό, τό όποιο έπι βάλλε-3 Άντιθέτως, άν δίαν έπιτύχετε τήν κοινωνική διάλυσι,
ται νά άνατρέψομε, δν έπιδιώκομε νά όδηγηθοδμε σέ μία| άπαιτήσετε τήν πολιτική καί νομική κατάργησι τοΰ κρατι
τάξι πραγμάτων διάφορη άπό τήν ύπάρχουσα. κού συστήματος- δν καταργήσετε τό κληρονομικό δικαίω
"Ετσι λοιπόν, τό κληρονομικό δικαίωμα, άφοΰ κατέστη! μα, τότε τί θά άπομένει στούς άγρότες;
ή φυσική κατάληξι τής αύθαίρετης ίδιοποιήσεως τού] Τίποτε άλλο. ’Εκτός άπό αύτήν τήν Ιδιοκτησία,
φυσικού καί κοινωνικού πλούτου, άπετέλεσε άργώτερα τό| άπεκλεισμένη άπό αύτήν τήν νομική κατοχύρωσί της καί ά
θεμέλιο τού κρατικού συστήματος (Σ.Μ.: ό δρος «πολιτικέ πό τήν ίσχυρή νομική προστασία τού κράτους, θά παραδοθή
κράτος» είναι άδόκιμος) καί τής νομικής οϊκογένειας, οί| άμέσως στήν μεταρρύθμισή ύπό τήν φορά τών πραγμάτων
όποιες άποτελοΰν έγγύησι καί έπικυρώνουν τήν ότομική| καί τών έπαναστατικών δυνάμεων.
Ιδιοκτησία.
'Επομένως, έπι βάλλεται νά ψηφίσομε τήν κατάργησι | 18 Σεπτεμβρίου 1867.
—84— — 85—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ ΑΝΤΙΕΣΟ ΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
Θέσεις της εξεταστικής έπιτροπής όποιο είναι τό έπιβεβλημένο προκειμένου νά διασωθούν άπό
καθ’ 6,τι αφόρα τό κληρονομικό δικαίωμα, τήν πείνα).
τίς όποιες άπεδέχθηκε Κανείς πολιτικός καί δικαστικός νόμος, όσο αόστηρός
ή Γενική Συνέλευσι των τμημάτων στην καί άν είναι, δέν θά είναι είς θέσι νά θέση τέρμα σ ’ αύτήν
Γ ενεύη. τήν δεσποτεία καί τήν έκμετάλλευσι' κανείς νόμος δέν θά
ήταν σέ θέσι νά έπιβληθή έναντίον τής φοράς τών
Συμπολίτες! πραγμάτων κανείς δέν θά δύνεταν νά άνατρέψη αύτήν τήν
Τό θέμα αύτό, τό όποιο πρόκειται νά γίνη άντι κείμενο] δεδομένη κατάστασι τής άναπαραγωγής δλων αυτών τών
συζητήσεων στό Συνέδριο τής Βασιλείας, χωρίζεται σέ δυο] φυσικών συνεπειών. Ά π ό τούτο συνάγεται τό συμπέρασμα
μέρη, άπό τά όποια, τό πρώτο περιλαμβάνει τήν άρχή, τό | ότι έφ ’ όσον ή ιδιοκτησία καί τό κεφάλαιο παραμένουν άπό
δεύτερο τήν πρακτική έφαρμογή τής αρχής. τό ένα μέρος καί ή έργασία άπό τό άλλο, τά μέν συνιστώντας
Τό πρόβλημα άρχής έπιβάλλεται νά έξετασθή ύπό δύο] στοιχεία τής άστικής τάξεως, ή δέ τούς άποκλήρους
όπτικές γωνίες; άπό τήν άποψι τής χρησιμότητος καί τής] (προλεταριάτο), ό έργαζόμενος θά είναι ό δούλος καί ό
δικαιοσύνης. άστός (Σ.Μ. κεφαλαιούχος, «είσοδηματίας», δημόσιος υ
Ά π ό τήν πλευρά τής άπελευθερώσεως τής έργασίας! πάλληλος, καί άετονύχηδες έλευθερίων έπαγγελμάτων) θά
έπιβάλλεται ή κατάργησι τοϋ κληρονομικού δικαιώματος;] είναι τό άφεντικό.
Διατυπώνοντας τήν έρώτησι αύτή, έπιβάλλεται κατά] Ά λ λ ά τί τίθεται ώς διαχωριστικό τής ιδιοκτησίας καί
τήν άποψί μας νά τήν άναλύσομε. Ή άπελευθέρωσι τής:] τού κεφαλαίου άπό τήν έργασία; Τί συνιστά, άπό οικονομι
εργασίας είναι δυνατόν ποτέ νά σημαίνη άλλο πράγμα, πέρα] κής καί πολιτικής άπόψεως, τήν διαφορά τών τάξεων; Τί
τής άποδεσμεύσεώς της άπό τόν ζυγό τού κεφαλαίου καί τής καταλύει τήν Ισότητα καί διαιωνίζει τήν άνισότητα, τήν
Ιδιοκτησίας; Α λλά πώς είναι δυνατόν νά δημιουργήσομε] έπικυριαρχία τών λίγων καί τήν δουλεία τών πολλών; Είναι
έμπόδια τόσο στό ένα, όσο καί στό άλλο στήν έξουσίασι καί] τό κληρονομικό ζήτημα.
έκμετάλλευσι τής έργασίας, άφοϋ, άποχωρισμένα άπό] ’ Επιβάλλεται μήπως νά γίνη άντικείμενο άποδείξεως ότι
αύτήν, θά γίνουν μονοπώλιο στά χέρια μιας τάξεως, ή όποία,] τό κληρονομικό δικαίωμα δημιουργεί όλα τά οικονομικά,
λόγω τής άποκλειστικής της έπικαρπίας, άπαλλαγμένη άπό] πολιτικά καί κοινωνικά προνόμια- είναι πασίδηλο ότι ή
τήν άνάγκη τής έργασίας πρός έπιβίωσι, θά έξακολουθήστ διαφορά τών τάξεων δέν συντηρείται είμή μόνο άπό αύτό.
νά ιδιοποιείται, άλλά καί νά συντριβή τήν έργασία καί Λόγω τού κληρονομικού δικαιώματος, οί φυσικές διαφορές,
καρποΰται γιά λογαριασμό της τά προϊόντα τής γής καί τέ όπως άκριβώς καί οί παροδικές τής τύχης ή τής έπιτυχίας, οί
κέρδος άπό τό κεφάλαιο· και ή όποία ένισχυμένη μέ αύτό τόΐ όποιες είναι δυνατόν νά έπισυμβοΰν μεταξύ τών άτόμων καί
άπόκτημα, ληστεύει άκόμη περισσότερα, όπως τό πράττει] οί όποιες θά άπαιτεΐτο νά έξαλειφθούν, όπως άφανίζονται τά
παντού σήμερα, μέ όλα τά κέρδη τών βιομηχανικών καί] άτομα, διαιωνίζοντάΐ; jγίνονται άπολιθώματα, όπως λέει ό
έμπορικών έπιχειρήεων, μή δίνοντας τήν δυνατότητα στοΐ λόγος, καί γινόμενες πατροπαράδοτες διαφορές, δημιουρ
έργαζομένους, οί όποιοι συντρίβονται άπό τόν άνταγωνισμόϊ γούν τά έκ γενετής προνόμια, καθιερώνουν τίς «άξιες» καί
τόν όποιο διενεργούν άναμεταξΰ τους (άντί έκείνου, τό| καθιστάνονται μία διαρκής πηγή έκμεταλλεύσεως έκατομ-
— 86— — 87—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΛΚΟΥΝΙΝ ΑΝΤΙΕΞΟ ΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
μυρίων Εργατών άπό τίς χιλιάδες ιών άνθρώπων οΐ όποιοι παρέχει στούς κληρονόμους, είτε γενικά είτε μερικά, τήν
γεννήθησαν εύδαίμονες. δυνατότητα διαβιώσεως δίχως προσωπική Εργασία, άφαιρώ-
’Επί δσο θά ύφίσταται τό κληρονομικό δικαίωμα, είναι ντας άπό τήν συλλογική έργασία, τά εισοδήματα άκινήτων,
άδύνατη ή όποιαδήποτε οικονομική, κοινωνική καί πολιτι τά συμφέροντα τού κεφαλαίου. ’Απαιτούμε νά παύσουν νά
κή ισοτιμία των άτόμων καί έπί όσο χρόνο θά ύφίσταται είναι άντικείμενο μεταβιβάσεως διά τού κληρονομικού
άνισότη, θά ύφίσταται καί καταπίεσι καί έκμετάλλευσι. δικαιώματος: τό κεφάλαιο, ή γή καί όλα έν γένει τά Εργαλεία
”Αρα, άπό τήν πλευρά τής πλήρους έπελευθερώσεως τής καί οί πρώτες ύλες τής έργασίας. ’Επιβάλλεται, διά παντός,
έργασίας καί των Εργαζομένων, έχομε ύποχρέωσι νά νά καταστούν συλλογική Ιδιοκτησία όλων τών παραγωγι
ζητούμε τήν κατάργησι τού κληρονομικού δικαιώματος. κών συνεταιρισμών.
Έξυπακούεται ότι δεν Επιδιώκομε νά καταργήσομε τήν ' Η ίσότης καί κατά συνέπεια ή άπελευθέρωσι τής
φυσιολογική κληρονομικότητα ή τήν φυσική μετάδοση των έργασίας καί τών Εργαζομένων δέν είναι δυνατόν νά
βιολογικών καί διανοητικών ικανοτήτων ή, προκειμένου νά Επιτευχθούν άλλοιώς, είμή μόνο μέ τό τίμημα αύτό.
διατυπώσομε τήν άποψί μας μέ μεγαλύτερη ένάργεια, τών ’Ελάχιστοι είναι οί Εργαζόμενοι, οί όποιοι δέν κατα
μυϊκών καί νευρικών Ικανοτήτων τών γονέων στά τέκνα νοούν ότι στό μέλλον ή Εξάλειψι τού δικαιώματος κληρονο
τους. ' Ωρισμένως ή μετάδοσι αύτή είναι γεγονός δυσάρεστο μιάς θά καταστή ή ύπέρτατη συνθήκη τής ίσοπολιτείας. "Ο
διότι μεταδίδει τίς φυσικές καί διανοητικές άσθένειες τών μως ύπάρχουν καί ώρισμένοι οΐ όποιοι έχουν Ενδοιασμούς
προηγουμένων στίς συγκαιρινές μας γενεές. ώς πρός τό θέμα τού κληρονομικού δικαιώματος, τό όποιο
"Ομως τά καταστροφικά άποτελέσματα αυτής τής μετα- τυχόν καταργούμενο, πρό μιας κοινωνικής άνακατατάξεως ή
δόσεως είναι άδΰνατο νά άντιμετωπισθοΰν, είμή μόνο μέ τά όποία θά διασφαλίζη τήν τύχη δλων τών παιδιών (όποιεσδή-
Επιτεύγματα τής Επιστήμης στόν τομέα τής κοινωνικής ποτε καί άν είναι οί συνθήκες ύπό τίς όποιες γεννοϋνται) τά
ύγιεινής, τόσο στήν άτομική, δσο καί τήν συλλογική. Καί παιδιά τους, μετά τόν θάνατό τους, θά έχουν μέλλον μελανό.
άπό ένα όρθολογικό καί ίσοπολιτειακό κοινωνικό σύστημα. — «"Ομως, πώς!», λέγουν, «συγκέντρωσα μέ τόν
Αύτό τό όποιο Επιδιώκομε, αύτό τό όποιο Επιβάλλεται ιδρώτα τού προσώπου μου καί μέ πάμπολλες στερήσεις 200,
νά Εξαλείψομε είναι τό κληρονομικό δικαίωμα, τό όποιο 300 ή 400 φράγκα καί τά παιδιά μου δέν θά έχουν τήν
βασίζεται στήν νομοθεσία καί τό όποιο συνιστα θεμέλιο τής δυνατότητα νά κάνουν χρήσι τους;!»
νομικής οικογένειας καί τού Κράτους. — Βεβαιότατα, δέν θά τά χρησιμοποιήσουν. ”Ω -σέ
Έξυπακούεται ότι δέν είναι στήν πρόθεσί μας ή άντάλλαγμα θά διεκδικήσουν άπό τήν κοινωνία, δίχως ζημία
κατάργησι τής συναισθηματικής κληρονομιάς. Ύ πό τήν τών φυσικών δικαιωμάτων τού πατέρα ή τής μητέρας,
όνομασία αυτή νοείται τήν κληρονομιά, μέ τήν όποια διατροφή, άγωγή, παιδεία, τήν όποία δέν θά είσθε σέ θέσι νά
μεταβιβάζονται στά χέρια τών παιδιών ή τών φίλων μας τούς τήν παράσχετε μέ 30 ή 40 χιλιάδες φράγκα. Διότι είναι
άντικείμενα ευτελούς άξίας (οικονομικής), τά όπόΐα όνήκαν πασίδηλο ότι, όταν καταργηθή τό δικαίωμα κληρονομιάς,
στους νεκρούς φίλους ή γονείς τους, τά όποια, λόγω τού ότι Επιβάλλεται ή κοινωνία νά άναλάβη ύπ ’ εύθύνη της όλες τίς
έχρησιμοποιοΰντο έπί πολύ χρόνο άπέκτησαν τήν προσωπι δαπάνες τής φυσικής, ήθικής καί πνευματικής προαγωγής
κή σφραγίδα. ' Η σοβαρή κληρονομιά, είναι έκείνη, ή όποία δλων τών νέων «άμφοτέρων» τών φύλων, οί όποιοι θά
— 88— — 89—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΛΚΟΥΝΙΝ ΑΝΤΙΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
γεννηθούν ατούς κόλπους της. Κατ’ αύτόν χόν τρόπο θά τής ζωής μέ Αξιοπρέπεια, Συμβαίνει, διότι ό καθένας ή
καταστή ό άνώτατος προβλεπτής της. περίπου ό καθένας, βρίσκεται στήν ανάγκη νά κάμη χρήσι
Καταλήγομε ατό σημείο αυτό, διότι εισερχόμαστε στό τής παραγωγικής του δυνάμεως σέ τομείς έργασίας οι όποιοι
ζήτημα τής γενικής έκπαιδεύσεως, σέ θέματα τοϋ όποιου θά δέν ταυτίζονται πρός τίς ένδιάθετες ροπές του. Συμβαίνει
σάς ένημερώση μία άλη έπιτροπή ένημερώσεως. τέλος, διότι στά πλαίσια αύτής τής κοινωνίας, ή όποια
'Υπάρχουν πολλοί, οί όποιοι ισχυρίζονται πώς, δν έδραιώθηκε στήν «θεολογία» (Σ.Μ. ή ύπογράμμισι ϊδική
καταργηθή τό δικαίωμα κληρονομιάς, θά έκλειψη καί ιό μας) καί τήν νομική έπιστήμη, ή δυνατότη τής διαβιώσεως
μεγαλύτερο κίνητρο, τό όποιο ώθεΐ τούς ανθρώπους πρός κάποιου δίχως προσωπική του έργασία, θεωρείται ώς
την εργασία (ή «τό έργάζεσθαι»), "Οσοι σκέπτονται κατ’ τίτλος καί ώς προνόμιο. Καί ή ΰποχρέωσι τής έργασίας
αύτόν τόν τρόπο συνεχίζουν νά «εκλαμβάνουν» την έργασία κάποιου προκειμένου νά έπιβιώση ώς σημείο... πτώσεως!
ώς ένα άναγκαΐο κακό, ή, άναφερόμενοι θεωρητικά δς προσωπικής, ώς τιμωρία, ώς... όνειδος!!!
είποΰμε, ώς τό αίτιατό (συνέπεια) τής κατάρας, τήν όποια (Σ.Μ. "Ησίοδος: "Εργο ούδέν όνειδος, Αεργία τό όνει
έδωσε ό Θεός, οργισμένος, στό δυστυχές άνθρώπινο γένος δος).
καί στήν οποία (κατάρα), από παράδοξη ιδιοτροπία, περιέ 'Η ήμέρα, κατά τήν όποια καί ή σωματική, ή χειρωνα
λαβε όλη τήν δημιουργία του. κτική καί ή διανοητική συγχρόνως, έργασία θά θεωρηθή ό
Δέν εισερχόμαστε σ ’ αυτήν τήν αυστηρή «θεολογική» μεγαλύτερος τίτλος των άνθρωπον, ώς τό σημείο τής
(Σ.Μ. ή ύπογράμμισι ίδική μας) διερεΰνησι, λαμβάνοντας ώς δυνάμεως καί τού άνθρωπισμοϋ τους, ή κοινωνία θά
βάσι τήν άπλή μελέτη τής Ανθρώπινης ιδιοσυστασίας, θά έπιβιώση* όμως ή ήμέρα αύτή δέν θά φθάση, έφ όσον
δίδαμε τήν άπάντησι σ ’ αυτούς τούς διασύροντες τήν έξακολουθή νά κυρίαρχη ή βασιλεία τής ανισότητας, έφ’
εργασία, ότι αυτή (ή έργασία) πέραν του είναι ένα κακό ή όσον τό κληρονομικό δικαίωμα δέν καταργεΐται.
ένας σκληρός καταναγκασμός, είναι σέ όποιοδήποτε άνθρω Ή κατάργησι αύτή θά είναι δίκαιη;
πο, ό όποιος έχει τίς φυσικές δυνατότητες, μία ανάγκη. ’Αλλά, fiv άπό αύτήν έξαρτάται τό συμφέρον όλου τοϋ
Προκειμένου νά βεβαιωθήτε γιά τούτο, (λέγομε ότι) είναι κόσμου, πώς θά θεωρείτο άδικη;
δυνατόν ό καθείς νά έχη τήν έμπειρία άπό τόν ίδιο τόν έαυτό ’Επιβάλλεται νά διαχωρίσομε καλά τήν ιστορική,
του. "Ας τό ρίξη επί ώρισμένες ήμερες σέ μία τέλεια πολιτική, νομική δικαιοσύνη άπό τήν ορθολογική ή τήν
απραξία, ή καλλύτερα σέ μία στείρα έργασία, στατική, πολύ Απλώς Ανθρώπινη. "Η πρώτη δέσποσε τού κόσμου ώς
ανούσια καί θά διαπιστώσει πώς είναι ό δυστυχέστερος καί τήν έποχή μας καί δόμησε μία καταβόθρα αιματηρών
άχρειώτερος μεταξύ όλων των ανθρώπων! 'Ο άνθρωπος άπό καταπιέσεων καί Αδικιών. "Η δεύτερη έπι βάλλεται νά μάς
τήν ίδια τήν φύσι του βρίσκεται στήν άνάγκη νά τρώη, νά Απολύτρωση.
πίνη, νά διανοείται, νά εκφράζεται. ”Ας διερευνήσομε, λοιπόν, τό κληρονομικό δικαίωμα
"Αν ή έργασία σήμερα κατέστη μισητό πράγμα, τούτο άπό τήν πλευρά τής Ανθρώπινης δικαιοσύνης.
συμβαίνει, διότι είναι υπερβολική, κτηνώδης καί κατανα- "Ενας άνθρωπος, φερ’ είπεΐν, άπέκτησε άπό τήν έργασία
γκαστική· διότι καταργεί τήν άνάπαυσι καί δέν δίδει τήν του ώρισμένες έκατοντάδες χιλιάδων φράγκων, "ένα έκατομ-
δυνατότητα στούς άνθρώπσυς νά μετέχουν στήν άπόλαυσι μύριο, καί δέν θά δικαιοΰτο νά τά κληροδοτήση στά παιδιά
— 90— — 91—
του! "Ομως θά ήταν τούτο προσβολή φυσικού δικαιώματος. Ά ρ α, προκειμένου νά συνέχιση νά έχη άπαιτήσεις καί
Άπεδείχθηκε κατ’ έπανάληψι, δτι ένας μεμονωμένος νά δρα καί μετά τόν θάνατό του, είναι άναγκαΐο ένα νομικό
έργαζόμενος δέν θά παράγη περισσότερα άπό δσα καταναλί- παραμύθι ή πολιτικό ψεύδος. Καί δεδομένου δτι είναι
σκει. Προκαλοΰμε έναν πραγματικό έργαζόμενο, δηλαδή άδύνατον νά ένεργή τοΰ λοιπού άπό «μόνος» του, θεωρείται
έναν έργαζόμενο, ό όποιος στερείται προνομίων, νά κερδίση σκόπιμο κάποια δύναμι, όποιαδήποτε -δπως τό κράτος- νά
δεκάδες, έκατοντάδες χιλιάδες φράγκων, έκατομμύρια!! άναλάβη νά πράττη γιά λογαριασμό του καί έξ όνόματός
Αύτό, βέβαια, τοΰ είναι δυσεπίτευχτο. "Αρα, δν ΰπάρχουν του, έπιβάλεταή!) τό κράτος νά έκπληρώνη τίς έπιθυμίες
στήν σύγχρονη κοινωνία άτομα, τά όποια κερδίζουν τόσο ένός άνθμώπου, ό όποιος μή ύπαρχων πιά, στερείται καί
μεγάλα ποσά, αύτό δέν όφείλεται, βέβαια, στήν έργασία βουλήσεως.
τους, άλλά στά προνόμιά τους, δηλαδή σέ μία άδικία Καί σέ τί συνίσταται ή δύναμι τού κράτους τότε, άν δέν
νομικώς θεμελιωμένη, ή όποια τούς έπιτρέπει νά τά είναι ή δύναμι όλου τού κόσμου όργανωμένη σέ βάρος δλου
αποκτούν. Καί, έπειδή, δ,τι δέν άποκτάται άπό τήν ίδική τού κόσμου καί πρός όφελος τών προνομιούχων τάξεων;
τους έργασία άποκταται άπό τήν έργασία των άλλων, Είναι πρό πάντων ή παραγωγή καί ή συλλογική δύναμι τών
δικαιούμασθε νά είποΰμε δτι τά άποκτήματα είναι ληστείες, έργαζομένων. Είναι θεμιτό, λοιπόν, οί έργαζόμενες τάξεις
οί όποιες ένεργούνται άπό προνομιούχα άτομα είς βάρος τής νά μεταβιβάζουν στίς προνομιούχες τάξεις τίς κληρονομιές
συλλογικής έργασίας μέ τήν εύλογία καί τήν προστασία τού τους, οί όποιες άποβαίνουν ή βασική πηγή τής έξαθλιώσεως
κράτους. καί τής δουλείας τους; Είναι δυνατόν νά κατασκευάσουν μέ
Καί συνεχίζομε. τά ίδια τους τά χέρια τά σίδερα, τά όποια τούς δένουν αυτά
'Ο ληστής (ό όποιος προστατεύεται άπό τόν νόμο) τά χέρια;
κάποτε καί αυτός πεθαίνει. ’Αφήνει («καταλείπει») μία Καί καταλήγομε. Εΐναιάρκετό οί άπόκληροι (προλετα
διαθήκη ή έξ άδιαθέτου τά κτήματά του ή τά κεάλαιά του ριάτο) έργαζόμενοι νά δηλώσουν δτι δέν έπιθυμοΰν πλέον νά
στά παιδιά του ή τούς γονείς του. ’Αποτελεί τούτο έκφρασι συνηγορούν όπέρ ένός κράτους, τό όποιο έπικυρώνει τήν
τής έλευθερίας του καί των άτομικών του δικαιωμάτων. ' Η δουλεία τους έτσι, ώστε νά έξαλειφθή φυσιολογικά τό
βούλησί τόυ πρέπει νά γίνη σεβαστή. κληρονομικό δικαίωμα, τό όποιο είναι συγχρόνως νομικό
"Ομως ένας άνθρωπος είναι νεκρός. ’Εκτός τής ΰπάρξε- καί πολιτικό, καί τό όποιο άντιβαίνει πρός τά (θεμελιώδη)
ως, όποιαδήποτε ήθική ή όποιοδήποτε άνθρώπινο αίσθημα, άνθρώπινα δικαιώματα. ’Εάν καταργηθή τό δικαίωμα τής
τό όποιο θά τού προκαλούσαν οί γεμάτες στοργής άναμνή- κληρονομιάς θά καταργηθή καί ή νομική οικογένεια καί τό
σεις των παιδιών του, γονέων ή φίλων, άν, βέβαια, ήταν γι’ κράτος.
αύτό άξιος, ή τής δημόσιας άναγνωρίσεως άν είχε παράσχει "Ολες οί κοινωνικές πρόοδοι έχουν συντελεσθεϊ άπό
κάποια πραγματική έκδούλευσι στό δημόσιο, δέν υπάρχει έπιτυχεϊς καταργήσεις τού κληρονομικού δικαιώματος.
πλέον. Δέν έχει, λοιπόν, οΰτε έλευθερία, ούτε δικαίωμα, ούτε Πρώτον καταργήθηκε τό... άπό θεού κληρονομικό
άΐόμική βούλησι. Είναι άπαράδεκτο τά φαντάσματα νά «δικαίωμα», τά παραδοσιακά προνόμια ή ή (παραδοσιακές)
έξουσιάζουν καί νά έπηρεάζουν τόν κόσμο, ό όποιος εί τιμωρίες (οικονομικά έπιτίμια), τά όποια άπό μακρού
ναι ό κόσμος των υπαρκτών δντων! θεωρούντο ώς συνέπειες τής εύλογίας ή τής θείας τιμωρίας.
— 92— — 93—
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ Α ΚΤΙΚΞΟ ΥΣΙΑΣΗΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
Μετά καταργήθηκε τό δικαίωμα τής κληρονομιάς των κή εργασία καί (συλλογική) ιδιοκτησία, ώς τήν γενική
πολιτικών ελευθεριών, πράγμα τό όποιο είχε ώς άποτέλεσμα αγωγή καί παιδεία.
τήν άναγνώρισι τής λαϊκής κυριαρχίας καί τής ίσότητος ’Αδυνατούμε νά καθορίσομε έκ τών προτέρων τόν
τών πολιτών έναντι τοΰ νόμου. χαρακτήρα τών μεταρρυθμίσεων αύτών, διότι θά πρέπει
Σήμερα, προέχει ή κατάργησι τοΰ δικαιώματος τής αναγκαίος νά προσαρμόζονται πρός τήν ιδιόμορφη κατά-
οικονομικής κληρονομιάς, προκειμένου νά άπελευθερώσο στασι τής συγκεκριμένης έκάστοτε χώρας. ’Αλλά σ ’ όλες
με τόν έργαζόμενο, τόν άνθρωπο καί νά θεμελιώσομε τήν τίς Χώρες, ό σκοπός είναι ό ίδιος: ή έμπέδωσι τής
βασιλεία τής δικαιοσύνης στά έρείπια όλων τών πολιτικών συλλογικής έργασίας καί κτημοσύνης καί ή έλευθερία τοΰ
καί θεολογικών άδικιών τοΰ καιρού μας καί τοΰ παρελθό καθενός μέσα στήν ισότητα όλων τών ανθρώπων.
ντος. Ή μεθοδολογία τής έπαναστάσεως θά είναι, βέβαια,
Τό τελευταίο θέμα, τό όποιο άπομένει νά άναπτύξομε περισσότερο συνοπτική καί άπλή. Οί επαναστάσεις δέν
είναι έκεΐνο τών πρακτικών μέτρων, τά όποια έπιβάλλεται ένεργοϋνται ποτέ, ούτε από άτομα οδτε άπό σωματεία.
νά ληφθοϋν προκειμένου νά καταργηθή τό κληρονομικό 'Οδηγούνται άπό τήν πίεσι τών γεγονότων. Ό Διεθνής
δικαίωμα. Συνεταιρισμός δέν άποσκοπεΐ νά ένεργήση τήν έπανάστασι,
'Η κατάργησι τοΰ κληρονομικού δικαιώματος εΐναι δυ άλλά οφείλει νά έκμεταλλευθή τις περιστάσεις καί νά τήν
νατόν νά γίνη κατά δύο τρόπους: ή μέ έκεϊνον τών προγραμματίση μέ περίσκεψη όταν θά έκσπάση λόγω
ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων ή άκόμη μέ έκεϊνον τής τής άδικίας καί τής άδυναμίας τών προνομιούχων τάξεων, οί
κοινωνικής έπαναστάσεως. όποιες όλοένα γίνονται περισσότερο έκδηλες.
Μέ τόν τρόπο τών μεταρρυθμίσεων, είναι δυνατόν νά ’ Εμείς έπιβάλλεται νά κατανοήσομε ότι κατά τήν πρώτη
γίνη σέ χώρες εύνομούμενες, οί όποιες σπανίζουν, άν δέν ήμερα τής έπαναστάσεως τό κληρονομικό δικαίωμα θά
είναι άγνωστες- έκεΐ ή τάξι τών ιδιοκτητών καί τών καταργηθή μαζί μέ τό κράτος και τό νομικό δικαίωμα πρός
κεφαλαιούχων, τών άστών, διαπνεόμενη ΰπό αρχές φρονή- χάρι τοΰ σκοπού τής οικοδομήσεως στά έρείπια όλων αύτών
σεως, οί όποιες σήμερα τις λείπουν καί κατανοώντας, έπί τών αδίκων καταστάσεων, τοΰ νέου διεθνούς κόσμου, τοΰ
τέλους, ότι «ήγγικε» ή ώρα τής κοινωνικής έπαναστάσεως, κόσμου τής έργασίας, τής επιστήμης, τής έλευθερίας καί
θά επιθυμούσαν νά προσέλθουν, κατά τόν έπιβαλλόμενο τής ίσότητος, ό όποιος θά συγκροτηθή άπ’ άκρου σ' άκρο
τρόπο, σέ συμβιβασμό μέ τόν έργαζόμενο λαό. Μόνον στην μέ τήν ελεύθερη σύμπραξι όλων τών παραγωγικών συνεταίρο
περίπτωσι αύτή είναι δυνατή ή προσέγγισι τής ειρηνικής σμών.
μεταρρυθμίσεως, μέσω σειράς τροποποιήσεων, όρθώς συλ- Ή ’Εξεταστική ’Επιτροπή σάς προτείνη τίς ακόλουθες
λημμένων καί ειρηνικά διακανονισμένων μεταξύ τών έργα- λύσεις:
ζομένων καί τών άστών, μόνον έτσι θά ήταν σέ θέσι νά Πεπεισμένη ότι τό κληρονομικό δικαίωμα είναι μία άπό
καταργήσουν τελείως, σέ είκοσι ή τριάντα χρόνια, τό τίς βασικές αιτίες τής οικονομικής άνισότητος, κοινωνικής
δικαίωμα τής κληρονομιάς καί νά έγκαταστήσουν στήν θέσι καί πολιτικής, ή όποια κυριαρχεί στόν κόσμο·
τοΰ συγχρόνου κόσμου τής ιδιοκτησίας, τής έργασίας ι ότι έκτος τής ίσότητος δέν είναι δυνατόν νά ύπάρξη
δού λείας) καί τής μονοδιάστατης μορψώσεως τήν συλλογι έλευθερία, ούτε δικαιοσύνη καί ότι θά ΰφίσταται πάντοτε
— 95—
καταπίεσι καί έκμετάλλευσι δουλεία καί έξαθλίωσι γιά τούς

Αποκλήρους (προλεταριάτο), πλούτη καί κυριαρχία υπέρ
τών έκμεταλλευτών τής έργασίας τοϋ λαού'
τό Συνέδριο Αναγνωρίζει τήν Ανάγκη τής γενικής καί
όλοσχεροϋς καταργήσεως τοϋ κληρονομικού δικαιώματος.
' Η κατάργησι αυτή θά ύλοποιηθή κατά τήν πορεία τών
γεγονότων, είτε διά τής όδοΰ τών μεταρρυθμίσεων, εΧτε τής
έπαναστάσεως.
28'Αύγουστου 1869
— 96—
αντιεξουσιαστικός
σοσιαλισμός
Ο αντιεξουσιαστικός σοσιαλισμός
εκφράζει την προσπάθεια
του πραγματικά φιλελεύθερου
ανθρώπου για να απελευθερωθεί
απ' τα δεσμό της δουλείας,
τα οποία του έχει επιβάλει το κράτος,
αφ' ότου κατέλυσε την αυτό-οργάνωση
και αυτονομία των ελευθέρων κοινοτήτων.

Bakounin Antiexousiastikos - Sosialismos

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bakounin Antiexousiastikos - Sosialismos

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ

Ό Μιχαήλ Άλεξάνδροβιτς Μπακοΰνιν (1814-1876)

’Επετηρίδες» (1842), Εφερε δέ τήν όπογραφή «’Ιούλιος σταση τού 1848.

ση. Ένθαρρυνόμενος, παροτρυνόμενος άπό τήν Εθνική μας

κράτους. θά ήταν έμπόδιο ώστε ά στήσουμε πόλεμο κατά τίς άκολου-

τόν άστικό πολιτισμό, μέ Ενα λόγο μέ τό συμφυές του κή.

τους ένα είδος δοτικής Εταιρείας, ή όποια θά άπέκλειε τές».

τήν άριστοκρατία καί παρεχώρησε τήν θέση της στήν

II τους έργαζομένους άλλοτριωμένους καί άποηθικοποιημέ-

θρησκευτική καταπίεση. Ά π ό τήν άλλη άποψη, ή οικονο

πολιτισμού καί τής άστικής κυριαρχίας: τήν Ατομική καί IV

ρες τού Δεκεμβρίου. κοινωνικούς δεσμούς, όλες τίς έξαρτήσεις συμφέροντος,

ται γνωστό ότι κανείς καθηγητής, κανείς δημοδιδάσκαϊ καταστεί πραγματικότη.

' Η βιομηχανική παιδεία, σέ άντιστοιχία μέ τήν Επιστη

κοινωνίας. ’Αλλά όμως Επιδιώκεται ή μεγαλύτερη δυνατόν

σκόπιμο νά ψηφίσουν τήν κατάργησι τοΰ κληρονομι» τού κληρονομικού δικαιώματος.

καταπίεσι καί έκμετάλλευσι δουλεία καί έξαθλίωσι γιά τούς

You might also like

Bakounin Antiexousiastikos - Sosialismos

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bakounin Antiexousiastikos - Sosialismos

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ

Ό Μιχαήλ Άλεξάνδροβιτς Μπακοΰνιν (1814-1876)

’Επετηρίδες» (1842), Εφερε δέ τήν όπογραφή «’Ιούλιος σταση τού 1848.

ση. Ένθαρρυνόμενος, παροτρυνόμενος άπό τήν Εθνική μας

κράτους. θά ήταν έμπόδιο ώστε ά στήσουμε πόλεμο κατά τίς άκολου-

τόν άστικό πολιτισμό, μέ Ενα λόγο μέ τό συμφυές του κή.

τους ένα είδος δοτικής Εταιρείας, ή όποια θά άπέκλειε τές».

τήν άριστοκρατία καί παρεχώρησε τήν θέση της στήν

II τους έργαζομένους άλλοτριωμένους καί άποηθικοποιημέ-

θρησκευτική καταπίεση. Ά π ό τήν άλλη άποψη, ή οικονο­

πολιτισμού καί τής άστικής κυριαρχίας: τήν Ατομική καί IV

ρες τού Δεκεμβρίου. κοινωνικούς δεσμούς, όλες τίς έξαρτήσεις συμφέροντος,

ται γνωστό ότι κανείς καθηγητής, κανείς δημοδιδάσκαϊ καταστεί πραγματικότη.

' Η βιομηχανική παιδεία, σέ άντιστοιχία μέ τήν Επιστη­

κοινωνίας. ’Αλλά όμως Επιδιώκεται ή μεγαλύτερη δυνατόν

σκόπιμο νά ψηφίσουν τήν κατάργησι τοΰ κληρονομι» τού κληρονομικού δικαιώματος.

καταπίεσι καί έκμετάλλευσι δουλεία καί έξαθλίωσι γιά τούς

You might also like

θρησκευτική καταπίεση. Ά π ό τήν άλλη άποψη, ή οικονο

' Η βιομηχανική παιδεία, σέ άντιστοιχία μέ τήν Επιστη