Professional Documents
Culture Documents
PORADNIK KONSTRUKTORA
ł2UIU
W książce omówiono 7.asady konstruowania uchwytów obróbkowych oraz 1. Wiadomości ogólne o uchwytach 7
ich elementów: w;t.alaJ:\CYcb. oparowycb i podporowych, zamocowują l.l. Uchwyty obróbkowe, przynądy obrabiarkowe i oprawki do narzędzi 7
cych, prowadzących nanędzia, ustalających uchwyty na obrabiarkach, 1.2. Cel stosowania uchwytów obróbkowych . . IO
podziałowych, złącmych oraz korpusów uchwytów; padano równiei w- 1.3. Opłacalność stosowania uchwytów obróbkowych 12
1.4. Elementy uchwytów obróbkowych . 14
sady przeprowadzania obliczeń zwtąz.anyc.h 7. projektowaniem uchwytów
obróbkowych oraz kolejność postf:powania pny projektowaniu. Treść
książki uzupełniają pnykJady oblic?.eniowc, tabhce elementów uchwy- 2. Ustawianie pn:edmiotu obrabianego w uchwycie lff
tów oru tablice pomocnicze potrzebne przy ich konstruowaniu. Książka 2.1. Bazy obróbkowe i wymiary obróbkowe . . . . . . 15
jest przemaczona dla Inżynierów I techników - konstruklor6w uchwytów 2.2. Sześć stopni swobody prz.edmiotu obrabianego i ich odbieranie lU
i technologów, a poza tym moie służyć jako pomoc dla studentów wy- 2.3. Pojęcie ustawienia przedmiotu obrabianego w uchwycie 10
d.z.lałów mechanicznych wyższych uczelni techn1cmych 2.4. Powierzchnie ust.alajqcc przedmiotów obrabianych . . . . . • 25
!?.5. Wybór baz obróbkowych J powierzchni ustalających w przedmiocie
obrnbi:lnym . . . • . . . . . . . . . . • . • 32
2.6. Konstrukeja elementów ustalających przedmiot obrabiany w uchwycie • 33
2.6.1. Cechy prawidłowego ustal3nia przedmiotu • . . . . ·· . . :i:i
2.6.2. Wybór rodzaju ustalenia i elementów ustalających . 34
2.6.3. Blędy występujące w prudmlot.ach obrabianych . . 40
2.6.4. Elementy do ustalania pnedmiotów płaszczymami . . . . . 42
2.6.5. Elementy do ustalania przedmiotów powierz.chn.i ami walcowymi ze-
wnętr:i:nymi • • . . . . . . . . · · · · · · · 52
Podstawki pryzmowe 52. Elementy ustalające z otworami walcowymi 59
Mechanizmy samocentrujące 62. Elementy centrujące z p6łotworami 75.
UsUllanie powierzchnią walcową zewnętrzną i dużą plasz.czyzną 77.
!.G.G. Elementy do ustalania pnedmiotów powierzchniami walcowymi we-
\!. nętrUlYlDi {otworami walcowymi) . . . . • . . . . . . 78
M1•chanizmy samocentrujące 78. Mcch:mizmy samozaciskowe 92. Poje-
dyncze czopy I kołki 94. Ko1lti ustalające pełne i ścięte 96. Obliczanie
wyCU>kości kołków i czopów ustalających 102.
zIJ,7. Elementy do ustalania priedmiotów powierzchniami sto~owymi . 104
l.fl.8. Ell•mcnty do us~lania przedmiotów powierzchniami kulistymi . 107
Ił tł. 1-:lt!menty do ustalania przedmiotów gwintem . . . . • . . • 108
©Copyright by Wydawnictwa Naukowo-Techniczne
11110. t:temcnty do ustalania prLedmiot6w powierzchniami o regularnie pow-
Warszawa 1D56, 1981, 1087 lnrr.njqcym sie zarysie . . . . . . . . . . . . . . 110
Uslnt.inlc k61 zębatych 110. Ustalanie przedmiotów wielowypustami
I wfoloknrbaml 114.
All rights re rvcd
U tolnnlc prz dmiot6w według rys trnserskich 114
Printed In Polunii Ullalanlc prxcclmiotów Wl'dług obrysu ll!'i
l'r llłł nic 11rlr.dmlolu w uchwycie llD
JSHN fl3·2114 0741 11 I( n lruk J P-lcm ntOw oporowych • 12:!
lt 11 lruł\ J I m nt6w 110dporow) ch 121
i•
3. Zamocowywnnic przedmiotu obrobinnt>go w udHV.)'cic 127
I 2 2,
:'I I. Ce<;hY prawidłowego
znmocowywama pul!dminlów 127 113. ~!IZ
.3.2. Wielkość sUy zamocowania pri.cdmiolu • . • • 127 li.!ł . I •
~3
'1.3 Wybór miejsc z.amocowanln i kierunków dz1ałama stl iamoco\\an a • 129 1.1.3.~ 2 I
3.4. Zamocowania sztywne l elastyczne . . 134 ll.4
136
2 1
15. Zamocowania bez.posrcdnlc I pośr1..-dnic • . • . . . 203
3.0. Zamocowania jednomiejscowe i wiclom1e1:.cowc oraz kdnoprudmlo-
towc i wlelopriedmiotowc . . . . . . • . . . . • 136 1. Ułatwianie obsługi uchwytu, mechunizncjn
3.7. Konstrukcja elementów z.amocowuj(\cych przedmiot obrabiany w uch- uchwytów
wycie . • . . . . • 138 2 !.l
Wybór rodzaju iamocowanla 138 7.l.
:ł.7.1.
138
l,;latwian_ic n:CZl!ej obsl~gi uchwytu . . . •
3.7.2. Zamocowania gwintowe . . • . . . . 7.1.1.Wkładanie 1 WYJmownrue przedmiotu obrabianego I
Konstrukc1a elementów z.amocowujqcych 138. Obhcum1c siły zamoco- 7.1.2. ZamoC"owywanie przedmiotu obrabianego 21fj
wania 1wintowego 157. 71.3. Usuwanie wiórów z. uchwytu . . . ~ 2tiil
3.7.3. Zamocowania klinowe • . • . 158 7.1.4. Pomiar przedmiotu obrabianego w uchwycie 21
3.7.4. Zamocowania mimośrodowe 1 krzywkowe . . • . . . . . 160 7.1.5. Pn:csu~anl~ ~chwytu na obrabiarce . 27Z
Znormnliz.owane dociski mimośrodowe 160. Zasada działania doc1 ków 7.2. .Mcchanuacia 1 automatyzacja uchwytów 273
mimośrodowych 161. Określanie warunku sa mohamowności oraz oblł ''74
czan1~ średnicy docisku mimośrodowego 1 wzniosu mimośrodu 163. Obli-
cumic promienia sworznia l sz.erokości docisku 165. Obliczanie siły za. 8. Korpusy uchw.) łów
27!J
mocowania doc l~ków mimośrodowych 166. Projektowanie docisków i za- 8.1.
cisków mimośrodowych 167. Walki mimośrodowe 168. Dociski krzywko- Rodzaje korpu ów uchwytów
Ił 2. Korpusy s talowe . . . . !:7G
we 169. Znlcty i wndy zamocowań mimośrodowych i krzywkowych 171. Ił 3.
3.7.5. Zamocowanln diwl11niowe 171 Korpusy zeliwne • • . . 277
114. Korpusy ~ lekkich stopów • ~7
3.7.6. Zamocowania spn:!ynowe . 176
łl.S. Korpusy z tworiyw sztucznyt·h . . . 282
~1.7.7. Znmocownnia .!i iłą odśrodkową 177
3.7.8. Zamocowania pneumatyczne . . . . . . . . • 178
IJ.b.
Wymagania h."t·hnologlcznc s tawiane korpusom uch\~ yló ' '113
Uwagi ogólne 178. Cylindry (siłowniki) pneumatyczne 179. Komory pn<'u-
'1,7.
Wymn1:anł11 ek11ploatacyjne }ltawlanc korpu<;óm uchwyt6: "U'l
:.!117
matyczne (i;llowniki przeponowe) 183. Mcchanizmv zwięk~zające :illę 7.a-
mocov.ania 187. Elementy instalacji spri:żoncgo powietrza 192. 9. Elemt'nty :d qczne uchw.) tów
3.7.9. Zamocowanie hydrauliczne . . 197
3.7.10. Zamocowania pneumohydrauliczne . :?03 !I I, Rod;i;aJe riołqc?.Cń stosowan) h w budowie uchwytów
3.7.11. ZamoC'owania mechanohydraullczne • 207 (} 2. Pohtczc111;1 spoc:z) nkowc clcml'llt6w uchwvtów 2łl1ł
3.7.1!?. ZOmocowanła ręczne i nożnc . 210 V 3. l'ołączcuia ruchowe ch·mf.!nlów uchwyt6~· zug
2111
-4. Ustawianie i zamocowywanie uchwytów nn obrabiarkach 211 IO.
4.1. Uwagi ogólne . • . • . . . . . . • • . 211 IO I,
4.2. Ustal:\nie I zamocowywanie uchwytów wykonujących ruch obrotowy 21 :ł projektowaniu uch\\·y-
4.2.1. Elementy ustalające i zamocowujące . 213 JU.2. 2ll
4.2.2. Bląd ustalenia uchwytu . . . • • • • • • . • . • 217 IO 3
4.3. Ustalanie i zamocowy\1.-anic uchwytów wykonujących ruch prosto- 298
1113 1. 20!1
liniowy . . . . • . • . . • . • • • • . • • 218 10 :ł..!. 2fj I
4.4. Ustalanie 1 zamocowywanie uchwyl6w poznstając ych w spoczynku pocl- IO 3 3 2110
c·zas obróbki przcdmlot6w 222 IO:. 4 3WI
5. u~talnnie nurzędzio względem uchwytu 22G J' „
I04
J
J04 2.
IC)fl
:JO'
,111'1
5.1. Hodzajc elementów ustalających narzęd;i;1a 22G 10 4 !1111
5.2. Ustnwlaki . • • • . • 227 311
5.3. ł;lemcnty prowndzqcc narzt;dzia • . • • • . • • 229
5.3.1 . Tuleje ustalnJ;irc 1 prowadzące nnn.1;dirn • . . 229
Tull!Jkl wh•rt:m1ki1• 229. B1;1d ustulC'nln nun.'-duu w tulejce wkrum kicJ IO<łA
2:1~. TulcJP do uchwytów wytncznrsk1ch 2311.
3.IO
rl :u. 2'ł!> 11rz~clm.loll;
0
Tu ll•Jc prowudittt'l' nal'l.(l<hlu • • • ·o 331:
1;. :1 .:ł. lh 1.r1d11111m kopiowi• • . • • • • 241 nl11ll 1J1lt'11 nln ł1 irir .
t'1•I i 1. 1lt11 ntu ow.ml 1 11n::irlz.c·11 kopiowych 241 , 1Jru1dt 11l 1 ko11luw1• cho
111111 liki 111 lokc11I nch 241 , IJR4dtmlla ko1>iow1• do ubrllhkl 11n h1•wr tłoklt1dno OhtÓhkl
I n1 h 2'1R ' 331
u l111il11\\ lt Ili'"'\'"'' 'l;Jł
li I
Il
,...
li
li
"
Wykot tublic . 458 1. WIADOMOSCI OGOLME O UCHWYTACH
Tablice pomocnicze 459
Uterutura. 463
Skorowidz rzeczowy 467
a) b)
1 h wy t J•• 1t lu u1 zttt.17.cn 1\ ktoi c slu y albo do u .tuwicn1a pr:zcdmlotu Pr z y r z q d (o ur 11 hl 1 1 k o \\ y) j1•i;t to urzqdzenic, które sumo\\ 1 µ17•
11111 111 ncgo (nad 11H11 mu okrdlonc•go poloicnia) na obrabiarce, albo do za. dluzcnic łańcucha kincnmlyc:rnqtn obrabiarki 1 ;csl przcznaczon" do roz ci w
1 11ucuwnniu go nn nlcJ, nllJo wrcs;:cic spełnia obie te funkcje razem • Ponadto
11
nia JCj moiliwości obróbkowych prn.!z realizowanie dodatkowych, potr1 •bn)ch
uo '"'Yl molt' być w razie potrzeby zaopatrzon~: w elem:nty, ~t?rc. służą ~o przy obróbce ruchów w ukladtit•: przedmiot obrabiany-narzędzie. Przyrządom
I" ln1tmłn dodatkowych zadań, np. do prowad.zerua narzędz:i. (tuleJk1 w_i~r~rsk1e jest np. stół obrotowy 1 na frezarce (rys. l-2c), który umozliwia obróbki: c11u:lq
w uchwytnch wiertarskich) oraz w elementy lub mechanizmy umozli':"'1ajqce kole3nych przedmiotów P, ustawianych i zamocowywanych w uchwycie 2 poci
11 cl wnnu• pricdmiotowi podczas jednej operacji szer egu kolejnych okreslonych czas obróbki uprzednio założonych przedmiotów; przyrządem jest tnk1.c gło
1wl11 ··ń w1gl~dcm obrabiarki i narzędzia (bez potrzeby odmocowywania przed- wica ·wielowrzecionowa do wiertarki jednowrzecionowej, podzielnica ilµ.
111111111), juk np. mechanizmy podziałowe. Ponieważ nazwy „uchwyt" i „przyrząd" są szeroko stosowane w przemyślr
Nu ry!I. 1-2a pokaumo uchwyt frezarski służący do ustawienia i zamocowa- maszynowym poza obróbkq mecha niczną skrawaniem (istnieją uchwyty i przy-
n pr)'1•clmiotu obrabianego P, w którym ma być obrabiany rowek, a na rys. rządy spawalnicze, montażowe, do obróbki cieplnej itd.), uchwyty do mech11•
I •ti uchwyt wiertarski przestawny, w którym wierci się w przedmiocie P nicznej obróbki skrawaniem sq nazywane dla odróżnienia uch wy ta m i o b-
ul\\lH y 1. dwóch stron, w kier unkach pokazanych strzałkami. po odpowiedn im r ó b ko wym i, a przyrządy - p r zyrząd a m i obr a bi ark owy mi.
u t y, 11'11111 uchwytu na stole obrabiarki. W dalszej treści poradnika zajmować się będziemy wyłącznie uchwytami
obróbkowym.i.
Uchwyty obr óbkowe - w zależności od zakresu stosowania - dzieli sii; m1
uniwersalne, specjalne i specjalizowane.
f, Uch w y t o b r ó b ko w y u n i we r s a 1 n y jest to uchwyt, który może
służyć. do obróbki przedmiotów o różnych kształtach i wymiarach lub ~ róż
nych operacjach, wykonywanych na różn ych obrabiarkach. Do uchwytow uni-
wersalnych należą np. uchwyty tokarskie samocentrujące dwu- i· trójszczc:ko-
we i imadła maszynowe.
Uchwyt o b r ó b k o w y s pe c j a 1 n y jest to uchwyt przystosowany do
zw1ązywania z obrabiarką tylko określonego przedmiotu (rzadziej kilku pr7.ccl-
miotów o zbliżonych kształtach) do jednej (rzadziej kilku) operacji wykony-
wanej na tym przedmiocie.
Uchwyt obróbko w y spec ja li z o w a ny jest to uchwyt uniw1•r-
:mlny, w którym dokonano przeróbek lub który uzupełn iono elementami spP-
CJalnymi. w celu dostosowania go do przedmiotu lub operacji, do których
w swym zwykłym stanie nic nadawał się. Podkreślić należy, że takie „specja-
lizowanie" uchwytów uniwersalnych jest znacznie ekonomiczniejsze niż projek-
towanie i wykonywanie uchwytów spec3alnych, pod warunkiem, ie przepro-
wadzo:ie przeróbki uchwytu umożliwiają przywrócenie go do pierwotnej po-
staci - uniwersalnej. Typowym uchwytem specjalizowanym jest np. trójszczc::-
kowy uch\vyt tokarski samocentrujący, zaopatrzony w specjalne szczęki przed-
„Uiwioac na rys. 2-85d-f.
Poniewaz większość typowych uchwytów uniwersalnych została znormali-
Rys. 1-2. Uchwyty specjalne: a) !rezarski; b) wiertarski przestawny, c) fre-
zarski 2 połączony z przyrządem uniwersalnym l (stołem obrotowym) 7.0\\ nnn i jest produkowana przez wyspecjalizowane zakłady, w poradniku kon-
trukcją tej grupy uchwytów zaJmownć się nie będziemy.
W obu tych uchwytach występują elementy ustalające przedmiot: płasz Uchwyty obróbkowe można klasyfikować wg różnych kryteriów, np. ze
clyzn y A korpusów 1 uchwytów oraz kołki ustalające 2 i elementy zamocowu- wtr.lc:du n:i cechy konstrukcyjne (trzpienie, tarcze, skrzynki itd.), wykonywane
Jącc przedmiot: Japy dociskowe 3 na rys. 1-2a i docisk wahliwy 3 na r ys. l-2b, pr~ci: uchwyty podczas obróbki ruchy (obracaJące się, wykonujące ruch prosto-
a ponadto w uchwycie wiertarskim są osadzone tulejki wiertarskie 4 (elementy lub ~ rzywotiniowy zwrotny, nieruchome), ilość miejsc na przedmioty obrabiane•
do prowadzenia narzędzi - wierteł). Ucdnop~ :dmiotowc, wieloprzedmiotowe) itd. Najczę~ciej jednak stosUJ" sh:
Opr a w ka jest to urządzenie, które służy do ustawienia i zamocowania 11odldnł uchwyt6w obróbkowych ze względu na sposób obróbki, do jakiego mn-
n arz<:d:dn (lub narzt:dzi) na obrabiarce. Oprawkami są n p. uchwyty do wierteł, 1!1 łuiy~, 11 wic:;c rouóinia sic: uchwyty: tokarskie, frczarskie itd. (rys. 1-3),
rozwiertaków I gwintowników, trzpienie frezarskie, wytaczadła, opr awki do 87.c •'UÓln11 odminnt: uchwytów do okrcślun'iich ~posobów obróbki, np do
nozy tokarskich itp ntn czy wl rccnaa, tnnowil) 11 c h w ty cl 11 obróbki grup o w" J
to uchwyty tuk kon5tnaownm, 1111 111 w n eh wykonywać jr.tln.1kow~
n Uchwyty i11ucJ11ln1• pruwl1• :r.nw z•• spdniają obie podstawowć funkcji.', lJ nlu- op r ej :n pn dm ot11 h ró ni cy h li k 111 1111 I " •mh1ra1111 (pn:cdmlot
1 1111 ual 1\\ 1111111 I do tnmoc• wywnnla przedmiotów obrabianych. I I ił n li hnnlo lt!tnl )
l. z w I ~ k s 1 e li I c w yu I l ) o c I o D r n D I :.i r k 1 p r 7. c 7.~
:i Skroccnic czasu pomocnlc7• ł(o op11rncJi zuiywanego nn Z<'lłoit•nic i nlJ1,cm
przi>dmiotu obrabianego, gd)i <."Zynno!lci te wykonuje się łatwiej i szybc.·1PJ,
gdy przedmiot jest obrabinny w uchwycie. Czas ten można nawet w ogólt• wy-
- { spec]Oltl0n'(U11! } t•liminować przez za.stosowanie obróbki wahadłowej lub ciągłej, ponicwui pn:y
L-~~~- I obu tych sposobach obróbki zdejmowanie przedmiotu obrobionego i zaklnd::m11•
nas~pnego odbywa się podczas obróbki innego przedmiotu, wcześniej inlożo•
I I
-
Uchi.\-yt do ob rób k i w a h o. d ł owej ma dwa (rys. 1-5) lub więcej
c) miejsc do zakładania przedmiotów i miejsca te są na przemian przestawiane
w położenie obróbki i w położenie obsługi, tj. zakładania i zdejmowania przed-
miotów. Kolejność obróbki przedmiotów P głowicą frezową 1 w uchwycie frc-
zarskim do obróbki wahadłowej jest następująca:
położenie I: stóŁ przesuwa się w kierunku strzałki i rozpoczyna się obróbko
prz'!drniotu Pl, podczas której zostaje założony do uchwytu przedmiot P2:
położenie Il: po zakończeniu obróbki przedmiotu P2, podczas której obrobiony
przedmiot Pl zastąpiono przez przedmiot P3, uchwyt zostaJe przekr~ony
Rys. 1-4. Uchwyl specjalny do obróbki grupowej o 180° wokół osi O;
polotcnie Ili: rozpoczyna się obróbka przedmiotu P3, podczas której przedmiot
• . we. kazano na rys. 1-4. Uchwyt ten 1'2 zostanie zastąpiony przez przedmiot P4;
Przvklad uchwytu do obrobk1. grupo b!·odpon·c w trzech róznych rod1.ajach
· . · · lu olworow na o „ · od - polO:r.f!nic IV: po zakończeniu obróbki przedmiotu P4, podczas której przedmiot
służy do wiercenia w1_e l . . Przedmiot obrabiany ustala się na
przedmiotów na obrabiarce ze~p~ oweJ. 1 uchwytu i zamocowuje płytą 2, do- P3 ;.ostał zastąpiony przez przedmiot P5, uchwyt zostaje ponownie przekr~
wyst~p1e. łorl?usu komory pneumat.ycznej 3. Odchylana cony o 180°;
po w iednirr. walcowym
· t pod dna amem · połoz nic V: po obrobieniu czterech pr1cdmiotów cykl powtarza się, a miano-
ciskaną do prze d ~io _u . . . nie płyty:? w celu wymiany ob ro b'io •
podkładka 4 _umozhw1a szyb~1c zdeJmowa . . \\ :de rozpoczyna się obróbk::i przc.-dmiotu P5, podczas której przedmiot P4
nego przedmiotu na nast~pn~. . ln Do ob-óbki grupowcJ stosu3e o lanie zastąpiony przez przedmiot P6 itd.
· t chw'\!tcm specJa ym. • · d ó' Obróbko w takim uchwycie jest pr:r.erywana tylko na czas potrzebny do
Opisany uchwy l 3es u " . liz vane h-ióre przystosowuje s1ci: o r z-
się jednak głównie uchwyty specJ~ O\ . któr;•ch elementów albo pr:icz r c- m1 ny połozenia uchwytu.
nych przedmiotów albo przez wym1~n~ n~~ ytu Do obróbki 'grupowej mogą t chwyt do obróbki ci q glej (rys. l-2c) jest zawsze wieloprzcdm'o-
. . chwyty w1ertars 1e s
;c
gulac,N położenia pewnych _elemenk~ow łuupo~ •(p.atrz p. 11.4), uchwyty tok:\r- low
v m
1 przedmioty o!:>rnbianc P w sposób ciągły (najczęściej ruchem obroto·
k nn rysunku - d7.i~ki uzyciu stołu obrotowego 1 dostają się kol<:Jno
wit:c s~zyc np. u m'cnnymi tulejami (rys. 2-51) itd.
skie zaciskowe z wy 1 111 J h rw w połozt>nic obróbki, a następnie w położenie obsługi, gdzie zostnja
rlJ ll' 1 7. tqpionc przP1. nnl>l<;pnc, nic obrobione przedmioty. Obróbka nic jest
61 pr~ rywnn:i, C• c.-zas trwnnia operacji jest równy czasowi mnszynow~m11
1.2. Cel stosowania uchwytów obróbkowych „ p mo nlc7.y prnktycznic równa si<: zeru), Obróbka ciągł::i jest wi1:c hur-
. ·eh ma na celu obniżenie kosztów pro~ukcJ1 wydnjn ou ohrńbki wnhndłowcj, g<.lyi przy tej ostatniej czns trw:tni 1
S tosowanie uchwytów obrobkow~ . .k
· · br6bki w wvm u cz o
e"o t.Wi"kc;za si~ taka! sto-
...
Jl równo 11: umi ew u mnszynowi:go i połowy c7.nsu pomocnic11 go :m-
or:iz zwH:kst~nie dokłn d no'.c1 o . ' . : . :tich umoiliwin bo\. iem: 111 ~ml n~ poło ni 1 uchwytll.
pw(1 1. un1<'nno ci wyrobów Obrobka w ucm\!'
Il
Prz.,;prov.·adzenie śr.1 lych obho:cń dotyczących opłacalności uchwytu przed
Jrgo zaprojektowaniem nif! j t mozliwc, gdyi brak do tego dokładnych danych
dotyczących kosztu jego znpro;cktowania i wykonania, czasu trwania operacji
w tym jeszcze nie zaprojektowanym uchwycie itd. Dlatego też opłacalność
uchwytów specjalnych określa się z konieczności z większym lub mniejszym
przybliżeniem, posługując się różnymi odmianami wzorów matematycznych.
Rys. 1-6. Uchwyt do jednoczesnej obróbki które uwzględniają więcej lub mniej czynników wpływających na opłacalność
kilku przedmiotów uchwytu specjalnego.
Do celów praktycznych wysbrcza określenie opłacalności uchwytu z nie-
wl I 7t lll 1lo!;d jednocześnie pracujących narzędzi, np. przez zastosowa- równości
ł du , 111 1l11nrkowcgo - głowicy wielowrzecionowej na wierbrcc JCd-
lo11ow1 J
I Io 1 u n 1 obr obkę kilku przedmiotów (rys. 1-6). dzięki czemu czas
u~
an(b - p} ( 1 , 1 ~0 ) [1.1]
1 I I wyb ruu w narzędzia l występuje tylko raz dla całego kompletu . ak
nl1 ulir nh1.1nych przedmiotów, a nie dla każdego z nich, jak przy ob- l I 100
IK>J dyn 7.yt'l1 przedmiotów.
I'1 lwy1 11•nac (w niektórych przypadkach) parametrów skrawania, co Jest gdzie: Lr - koszt uchwytu w zł, 11 - przewidywany okres amortyzacji uchwy-
d ·11,k1 pewniejszemu zamocowaniu przedmiolu w uchwycie mz bcz- tu w latach, b - koszt operacji wykonanej bez uchwytu w zł, p - .koszt ope-
11ilnlo n.1 obrabiarce. racji "';-ykonanej w uchwycie w zł, n - produkcja roczna przedmiotu obrabia-
~ lu :1 o w n n i e m n ie j d o k ł a d n e j o b r a bi a r k i, ~dyż przy nego w szt.1 N - narzut kosztów ogólnych w •/o, k - koszt eksploatacji uchwy-
i11ir I> " w udlwybch zwykle dokładność obróbki wzrasta. tu (konserwacja, remonty itp.} w O/e.
;, 111 111 c J s z cni e ilości braków, gdyż dokładność obróbki w wie- Koszt uchwytu w zł przyjmuje się orientacyjnie na podstawie porównania
lu uchw.) lach (np. wierbrskich} zależy głównie od dokładności działania sa- z kosztami p<;>dobnych, już wykonanych uchwytów specjalnych; w tym celu
rnqJu uchwytu, a w mniejszym stopniu od umiejętności robotnika ob"lugują konieczne jest posiadanie katalogu-cennika typowych uchwytów specjalnych,
u obrnl>i:irkę. dawniej już wykonanych.
4. z n st q pic n ie robot n i ka wyk w a 1 i fik o w a n ego p r z cz Orientacyjne okresy eksploatacji uchwytów· dla uchwytów bardzo skompli-
pr y,y u cz o n e go (z powodów podanych w punkcie 3.), dzięki czemu robot- kowanych. i drogich - 5-;-6 lat, dln uchwytów średnio drogi.eh - 3-;-4 lata,
ni• y wykwnliCikowani mogą być kierowani do robót trudniejszych. dla uchwytów prostych w budowie i tanich - 172 lata; pamiętać przy tym
u. Zmniejszenie wysiłku psychicznego i fizycznego należy, że w produkcji wielkoseryjnej uchwyt jest w użyciu prawie bez przer-
r 11 ho t n i k n (czynności pomocnicze, jak ustawianie i zamocowywanit' przed- wy i okres jego eksploatacji określa sic: na 2-;-3 lata.
11m1tr'1w, ustalanie położenia narzędzia itd. są przy obróbce w ucbwyt:ich łatwiej- Jezeli nierówność [1.1] nie jest spełnioM, uchwytu specjalnego nie opłaca
21• tiu wykonani:i) oraz zwiększenie bezpieczeństwa pracy. litC: projektować.
Ponieważ przy małej ilości przedmiot6w obróbka ich w uchwytach specjal-
1.3. Opłacalność stosowania uchwytów obróbkowych nych z reguły się nie opłaca, w produkcji jednostkowej i małoseryjnej obrób-
ka przedmiotów powinna się odbywać głównie w uchwytach uniwersalnych
Oplac ilność stosowania uchwytów uruwersalnych nic podlega dyskusji , w lub w ogóle bez uchwytów. Przedmioty są wtedy ustawiane i zamocowywane
'~ :r.gh:du nn szerokie możliwości ich stosowania. Inaczej jednak przedst:iwia sit: bezpośrednio na obrabiarkach. Przy takiej produkcji duże usługi mogą odda-
prnwa, gdy chodzi o achwyty specjalne, są one bowiem zv,-ykle znacznie droz- \\al: wspomniane już uchwyty specjalizowane oraz uchwyty składane z części
,. od uniwl'rsalnych, gdyz trzeba je ::;pecjalnie projektować i wykonu)c się uniwersalnych (patrz p. 11.5). Jeżeli wykonanie uchwytu specjalnego do jakiejś
j1• :iazwycnj w jednym egzemplarze, podczas gdy typowe uchw)'ty uniwersalne operacji jest niezbędne, to musi on być tani, z czym wiąże się prosta budow:i,
produkuje się seryjnie, co obniża ich koszt wykonania. Poza tym uchwyty spc- o z.e materiały (długotrwałość uchwytu nie jest tu wymagana) i mniejsza
cJ:ilmc są przeznaczone najczęścieJ tylko do jednego przedmiotu i jedne) opc- pr \\ ność.
1 urJt. W produkcji wielkoseryjnej i masowej wymagana jest przede wszystkim wy-
Dlrttl•go tc7. prz<'d każdorazowym podjęciem decyzji, czy do pPwneJ o per cji ok sprawność. działania uchwytów, natomiast ich koszt odgrywa mniejszq
wykonywnn\ij na określonym przedmiocie ma być zaprojektowany uchwyt s pe- r ile:, poniewaz rozkłada się na wielką ilość przedmiotów obrabianych. Dlatego
l'j dny, czy leż nic, nnleiałoby spr:iwdzic, czy koszt takiego uchW')'lll b<,.-du ni~ l uch\\yty do takich produkcji powinny umożliwiać jak największe skró-
zv <•d o zczi.:dności uzysknnych w wyniku stosowania go, ltd ri: '~ Jlr7. tWll) m nl l n u pomocniczego
• operacji prze1naczoncgo na ustawianie• mocowanil'•
11• pni dmioty ohrahinnP IX' uchwytu bylyhy tnń l ocl •lir ł n~ ch d mocowywnme i WYJmownnic przedmiotów 7. uchwytów.
w uchwyc11 11 W <' lu r.mnf jS7. nln cuinu pomocnlct1 l o to llJ" it; obrobki; wahacllowt1
<'I I 1, mech 1\17. ej..: mocow ni pn dml t \ 11r fito owanie urzqd1t'l1
111 um t c ll) Ch h~l11 uli 11y h lt1 , ut 1 ł • 1 d wum, I 11 t 1wlnnl,
I t \ u Ił\ I h ltd
'J'rwnlośc ud1wytuw do produkcJ1 wiclkoscryJne_J lub mU!iOW~J musi być d~· 2. USTAWIANIE PRZEDMIOTU OBRABIANEGO W UCHWYCI
ia, nulcży wii.-c wykonywać JC z lcpsz'.fch matc.rn1lo~, ob:a.b1onych c1cpln1c,
0 ponadto należy przy ich projcktowaruu przew1dywac mozhwość latweJ wy-
miany szybciej zuzywajqcych się ich części.
1
li'!.; nm le 1)Yll1 10H t n :
n) I• .1 / y mon l n tu w 1i, tJ 1Ja1 y ti>chnologicznt• p1·zyj1:lc przy 111onlnł. u b) r; pt: c J a 1 n a, JCŚh du J•'J wykor1ystania trzrbn dodatkowo obrobi~ J:l
1 polu (lub wyrobu), w edu okrf.'slcn 1a położenia jaki<.'jś części zespołu w7.głl:-- kąś powierzch nię przed miotu, chuci.11. z punktu widzenia działania przedmiotu
1l11111.1 " 'r oz11.1 trywnn<.'j, ta dodatkowa obróbka jest zbc:dnn.
h) 1, z y o IJ rób ko w c, tj. bazy technologiczne przyjęte w procesie ob- Przykładem bazy naturalnej jest płaszczyzna A na rys. 2-3, która po uprzcd-
1 uhkf i!'/. • t'l (przedmiotu obrabianego), w celu określenia w tej części położenia nieJ obróbce (przewidziane) na rysunku v.')'konawczym przedmiotu) może być
I I J powierzchni przy jej obróbce albo w celu określenia położenia jakiejś bez dodatkowej obróbki wykorzystana jako baza do wykonania ctworu. Na-
linii lub punktu przy obróbce powierzchni, która sama lub z innymi po- tomiast obrobiona płaszczyzna A czterech nóźek na rys. 2-4 jest bazą specjalną
'°li 1 ćhninm 1 wyznacza tę linię lub punkl (i zastępczą.), gdyż nie tylko obróbka tej płaszczyzny, lecz także same nóżki są
lło\\ lcr1chnia obrabiana jest zawsze związana z bazą obróbkową bezpośred dla przedmiotu funkcjonalnie zbędne i wykonuje się je jedynie dla ułatwienia
nio (I> łr1. okrci.lcnic bazy) - wymiarem lub warunkiem dotyczącym położenia ustawiania przedmiotu do obróbki innych jego powierzchni.
I d m bazy (np. równoległość lub prostopadłość}, albo i wymiarem i wa-
1 unklt m µoloicnia. Np. na rys. 2-1 - płaszczyzna A jest bazą obróbkową dla
' h ru Ił, l~tórego oś ma być równoległa do płaszczyzny A i znajdować się
1 llt stlo l a od niej. o o
o o
Rys. 2-1. Baza obróbkowa A, ot wór
obrabiany B, wymiar obróbkowy po-
łoźenia a i wymiar obróbkowy po-
wierzchni d
Rys. 2-2. Podział baz obróbkowych· I nafJJrr:lnI I 1~1 obróbkę określonych powierzchni. Dlatego też w dalszej treści poradnika wy-
miary, które mają być uzyskane w projektowanym uchwycie, będziemy dla
upms1c:enia określać ogólną na zwą wymiarów obróbkowych, bez
w1r,ll;dU na to czy będą one wymiarami ostatecznymi, czy też międzyoperacyj-
NiC'znlcżnie od powyższego podziału baza obróbkowD może być:
a) n a t u r a 1 n a, jeśli do jej ·w ykorzystania (jako bazy obróbkowej) nie 11yml.
J•' t 11olr7cbnn dodatkowa obróbka jakiejś powierzchni przedmiotu, zbędna Z punktu widzenia konstrukcji uchwytów konieczne jest rozróżnianie w y-
:r. JHtnktu widzenia działania gotowego przedmiotu w zespole, do którego on HlI aa r 1'> w ob r 6 b k o w y c h po ł oż c n i a po wie r z c h n i w przedmio-
llllł• 1 ty,
1 I wyminr6w obróbkowych samych powierzchni (rys. 2-1),
1mnl1•wo7. uchwyt mo:i:c mieć wplyw prawie wyłącznie na pierwszy z tych dwóch
11 l'o1lilal IJnz nn rzeczywiste i wyobraźalne, który dotyczy nic tyl.Ko baz obrób-
roclrn jl)w wymiarów obróbkowych. Sprawa ta jest szerzej omówiona w p. 10 4 1.
k11wyd1, lcrr. w zy tk lrh bnL, zarówno konstrukcyjnych, jak i produkcyjnych, n ie
1:111\a l w norrnl J>N°6.1/M 01151 „Dokumentacjo technologicma. Obróbka i montaż.
0
J
2.1. Szełć stopni swobody przedmiotu obrabianego I Ich "ując · uchwytu i masa prz1·dnt1ol11l urnz nic może zmieniać swego polon'nin
odbieranie dokoła osi x i 11· Natomiast pn1•dnnot w postaci twle1 osadzony na trzpieniu
walcowym (rys. 2-7) ma pozostawione tylko dwa stopnie swobody: zajmowonua
Kazdy przedmiot w przestrzeni (rys. 2-5) ma sześć st op n i s w ob od Y. dowolnych połozeń wzdłuż osi % i dokoła tej osi.
a mianowicie moic się poruszać w trzech wzaJemnic prostopadłych kierunkach
x. y i z (lub w dowolnym kierunku wypadkowym) oraz obracać się dokoła osi
równoległych do tych kierunków (lub dokoła dowolnej osi wypadkowej).
Ry:;. 2-7. Przedmiot Pozbawiony
czterech stopni swobody
1 ,
!
"t:>
1 D j
płaszczyzny
__j
na wymiar et
trezowania rowka o wymiarach a, b, c i d
Ry , 2·8. Ustalenie przedmiotu P d o
-- 9
Mlnoruuitawny
---- -
4- 9 9
.L
~
IK"l•6J11y aprt.ężony
Rys. 2-12. Ustnlanie przedmiotów łącznie z ich opieraniem
0-r0 CT-r-0
Odb1r-ranic przadmiotowi stopni swobody nie mających wpływu na wynik <>Uia.cu-nia punktów oporowych 1111
obróbki nazywa si~ o p ie r a n ie m p r ze d m i o tu.
Rozroi:nianic ustalania i opierania przy odbieraniu pncdmiotowi obrabiane- •laf)
.c. ® e>
mu st<1pni swobody ma nie tylko znaczenie teoretyczne, lecz także ważne na-
st«;pstwa praktyczne, ponieważ elementy oporowe mogą być macznie mniej do-
kładnie wykonane i rozmieszczone w uchv.'Ycie niż elementy ustalające (choć
-
rurhont)
·- - -
kształty majq cz~to takie same, jak np. listwy 2 na rys. 2-8b i 2-12b), co zmniej-
~ -®- -6-
sw koszt wykonania uchwytu, bez szkody dla dokładności jego działania
11uoł1l1•y
~
Należy podkreślić, iz nie zawsze można za pomocą elementów oporowych po- .lQi.
7.bawić przedmiot tych wszystkich stopni swobody, których nie odebrały mu ele-
mrnty ustalające. Dotyczy to takich przedmiotów o kształtach obrotowych, któ-
re S:\ całkowicie symetryczne względem osi powierzchni ~talającej (rys. 2-llb
i 2-15a) Przedmiotom takim nie można odebrać jednego stopnia swobody -
r l(t•IITTtany
.o..
-
<7 ę
zaJmowanin dowolnego położenia dokoła osi powierzchni ustalającej - a można 1-
--
••n •flMt.wny ę ę
~
Jl'dynit' unlt'ruchomić w uchwycie przez zamocowanie w dowolnym położeniu
wzgh:dt•m b•j osi Poniewaz jednak w przypadku całkowitej symetrii wszystkie ~
~
niu swobody niP mn żadnego prnktycznego znaczenia.
~
fł{HlW.SJtty 6p1'7!,)1A)lly
.JnJ... wyniku z tych rozważań, nic należy utożsamiać odbierania przedmioto- 6-r-O
wi !!lo1mi gwobody z. pozbnwicnlcm go możliwości poruszania się, gdyż w pcw-
"i'ru 1,..,...a.. olUCUil~nlrt6wU1ta1 J eh
nyd1 przypadkach pr:rt'dmiol może być calko\\'icie unieruchomiony, a nic mieć HJ•h ,.,.,„
~I.I ~ :>.
-
• ~1 •oporowych ltd. Pnedmlot obrabiany traktuJealc Ja]CtJ pr~~ho·
otl1·ł11 111y1·h w >'.y•.tk1ch stopni swobody.
"r.d••.tcb łlilrj ~ ltUakWw "l'OrtiW)th • ll<11n1ł11 ł'N·~/M.01162 I
W tul il :!·I pocl111111 .:1 11innc11 nin umowne punktów ustalających i oporo- .-thl&lłll• ffil•Mnltn•• n1'col11r tlot>tnlaml U•IA'•I• rui I op•ru•>ml urh•;~:;,i;::~::::.tcJ uoriul~ t1i•• 11rar•
wy h klóru IJf.!<I to ownnc w tx'lwmntnch ustawiania przedmiotów '' łszt j 1116 I łf llów u łlwtlńw unękaw h I
t• 1 I I 11 I I Pu wy'/111 i nln pita 11·1y'l.ny u1.y"'·n sit: tr11>ch takich ł unktOw,
I! •• •
-
IHll I u•k-n dod11k.otro m.
7i a1AiJ!•lt inr " ..,_. „
- ~
do wy.mac21;nia prostcJ - uw6ch 1mnktuw itd . Tablica tu zawicra ponadto nic
Tablica I• I (td >
- które 01naczenia róznych cl m ntów uchwytów wg PN-55 M-01152, sto owan
w dokumentacji technolog1czn j, lecz mało przydatne w konstrukcji uchwytów
tJina un•a IJ\lllkl<'>w r.&m()C()WllJll<'yCh 211>ecjalnych.
Oprócz ustalania i opierania przedmiotów obrabianych, konieczne JCSl nie-
kiedy dodatkowe ich podpiera n i c (rys. 2-13).
l"'J"'lynrty
EB @)
n'
--
l""lwoJllY E9 E9 @)-@
Rys. 2-13. Podpieranie przedmiotu
wahliwy
1 EB @)
!'odpieranie stosuje się gdy:
n) przedmiot jest mało sztywny i może się uginać pod działaniem sil skra-
Om&<'1„n1a \oo1.lel~o powienchni u.'łt.awei:ych element.ów ust.&lajllC)'ch i \\. nla.
oporowych u) przedmiot musi być zamocowany w miejscach, w których nie styka sic;
K3%talt.. I Oxna.cu.>nie
I Pnyklad Kształt I ()maczenie
I Prtyklad i uchwytem i zachodzi obawa odkształcenia go przez elementy zamocowujące,
c:) powierzchnia obrabiana znaJduje się ua części przedmiotu położonej dn·
lel u od miejsca ustalenia i zamocowania, tak że mogą wystąpić drgania zmnlcJ-
pla~lu - ~ pry%DlOWY
u Yu 11 jqcc dokładność obróbki.
Pod p ie r a n i c ma więc na celu tylko usztywnienie przedmiotu i przc-
rnic sił działaj:icych na niego. Przy podpieraniu nie występuje nigdy od-
'" r nie stopni swobody, ponieważ. w kierunku działania elementu podporo-
kulu~y ' ('\
~'"' stoikowy ~
~ wi: •o przedmiot ma już zawsze odpowiedni stopien swobody odebrany przez
u l I nie lub opar cie.
rowkowany, gwin·
;}kw
o ~ :J.A. Powierzchnie ustalające przedmiotów obrabianych
towany, wielo- M
wnlcowy
wypustowy
Il( róznia się cztery rodzaje powierzchni, którymi przedmiot styka się z elc-
Oznacicni& kolków oraz trzpieni 1 tulei stałych i roz(>rtinych 111 ntami uchwytu:
I) po wierzch n ie ust al aj q ce, których zetknięcie z odpowiadają
' )'llll •m elementami uchwytu nadaje przedmiotowi żądane położenie w kia-
Trzpień 11tały, tu· runk eh wymiarów obróbkowych, które mają być uzyskane w danej opcra-
-ł-
Trzpień ror.pręiny,
leja et.&Ja, kolok V tuleja uciskowa JI,
lltollły pelny 2) po w i c r z c h n i e op o ro we, których zetknięcie z elementami oporo-
m uchwytu nad:.ije przedmiotowi określone położenie w kierunkach nic
OUIM'zeni.& rodzajbw napedu ml"Chaniz:m6w 1.&IDOCOWUjlłC'}"t:h v. „ inych z wymiarami obróbkowymi, które mają być osiągnięte w dane j
r cja,
()macu nic ~.pęd Owacum• ) po w i c 1 z c h n i e pod p o ro w e, które stykają się z element3mi pod-
Napęd
\IO yml uchwytu,
4) pow i rzchnie zamocowania, które stykają się z eleml' ntami
E 111 o~ujqcymi uc-hwytu.
elektryczny
.
puouniatyczny p l'r ) :r: tych mch:nJÓW powierzchni przedstawiono na rys. 2-14. W pr.:edmio-
l' n1 h) ć frezowana płaszczyzna .1.\. Jedynym wymiarem obróbkowym j t!SL
1111 r o, Jodyn :r.ntem po .... ierzchnlq ustalającą przedmiotu jest plaszctyz-
U kl rej 1. lknll;ct' z płaszczytną lJl J~orJ)ll u uchwytu określa Poloi nic•
- I 111 t\I w I runku wyminru o Po\ I r7. hnl c i 1> przedmiotu 11 po-
H l'\'(:.t.ny lub mny
li)'drtmlr hnlnrnl 01 rowynu, (tdyt. I' tl 1 I trh 7. kołkami opor<>W)'llll 2
„ \\
Jl)'
~
h Il' rd111 1towi top11h \~ I I 1 mk 1t h 111 • 7. \\ 1oz.111y1 h ~·-
-
~
I.----? ~
111u111•m obróbkowym J>owtf·rzchninmi 7nmocowant;i s.t powwrl<'hnl 1'.' 1 1" „,
11 lal Jl\l"q. J~ro c11•J Jf:l'L .... 1„ ~ '"' --·-. .
kn Mt; z uchwy~rn pow1l'I zchnl mai 11 l.1lnj:\cymi, którt• czns.~
_
e_
rn_s_
q~lJ
,-.~
.,„-n-r-
11··1 ·-oh ·
(str:wlkl wllknz.ujq kierunek d1.ialanla si l znmocowuJricych przedmiot) .
S7.1•rStcgo omówieni:\ wymagają tylko powierzchnie ustalające. W zasadzie róbkowyrni 11, a cz."lscm nic. Gdy powiPrzchnia ustal::iJąc:-i me pokrywn si1: z IJ.1 .
pow1<'rzchniami, którymi pr;redmiot styka się z elementami ustalającymi uchwy- z11 obróbkowq, to musi byc z Ol'} :.1. wiązana wymiarem lub warunkiem w1.0Jl'ITI .
tu, powinny być bazy obróbkowe przyjęte do danej operacji, v..'Ydajc się więc, m•go połozenia, albo i jednym 1 drugim.
ł r• WJ>rowadzanlc nowego pojęcia - powienchni ustalającej - jest niepotrzeb- Przy zastępowaniu bazy obróbkoWCJ wyobrażalnej przeż związaną z nią po-
w1ertthnię ustalającą wystc;puje zwykle błąd ustalenia (patrz p. 10.4). Uruknql•
ne•. Pnmi<;tać Jednak należy, że często nie można lub nawet nie powinno się
\I tnla~ przt-dmiotu w uchwycie bezpośrednio bazami obróbkowymi. Przypadki
co można w tym przypadku jedynie przez zastosowanie w uchwycie mechaniz-
mu samocentrującego (patrz p. 2.6.5) lub samoustalającego (patrz p . 2.6.4) No
takie zachodzą:
prz} kład bazą obróbkową do toczenia zewnętrznej powierzchni walcoweJ tulei P
n.1 rys. 2-15a jest oś tej tulei. Przyjęcie za powierzchnię ustalającą (w danym
llrz}:p~d.ku centrującą). powierzchni B tulei powoduje po nałożeniu jeJ m1
t rzp1en stały 1 wystąpienie bł<;du ustalenia w postaci odchyłki współosiowo -
1 «', wywołanej istnieniem nieuniknionego w tym przypadku luzu pomiędzy
powier:chniami trzpienia i tulei. Ten błąd ustalenia spowoduje, że po obróbce
\\~stąp1 .taka sa_ma odc~ylka współosiowości powierzchni B względem po-
\\ tc~zchru A tulei, w wyruku czego grubo!.ć a ścianki tulei będzie niejednakown
\1 (mniejsza po tej stronie, po której przy ustalaniu i zamocowywaniu wystqpił
luz między. t~eją i trz~ieniem 1). Błędu tego można uniknąć tylko przez obrób-
ki: na trzpieniu rozpręznym (patrz p. 2.2.6), a więc w uchwycie mającym mc-
chnmz.m samocent rujący.
Gdy baza obróbkowa jest rzeczywista, czyli jest powierzchnią przyjęcie ln-
r.h.(J) • p • ' © : ""J. powierzchni za ustalającą prowadzi zawsze do pojawienia się błędu usta
Ll\__j___ _____,_ .. J " tll;t
Ponieważ błąd ustalenia powoduje zmniejszenie dokładności wykonania op<•
1 CJI,powierzchnie ustalające nic pokrywające się z bazami obróbkowymi po
"lnno s~«: stosowa.~ tylko wtedy, kiedy nic można tego uniknąć lub gdy da Jl'
Rys. 2-14. Przedmiot P po:ibawiony to w~ razną korzysc, Jak np. znaczne uproszczenie budowy uchwytu i latwoM
wszystkich stopni swobody: A - po- J••r.u obsługi.
wierzchnia obrabl:rna, B - po"'-ierz- Rys 2-15. Bazy obróbkowe: a) wyobra-
cbnia ustolajqca, C i D - powierzchnie żalna - os otworu w przedmiocie P; Powierzchnie ustalające dzieli się na główne i pomocnicze.
oporov.re, E i F powierzchnie zamoco- b) rzeaywista - płaszczyzna 8, obra-
Po\~· ie r z c h n i a ust a 1aj ą ca jest głów n a, jeżeli ustalenie niq
wania, Bl - powierzchnia ustawcza biana równocześnie z zalewą od niej
uchwytu płaszczyzną ;\ I rzcdm1otu w uchwycie odbiera przedmiotowi co najmniej trzy stopnie swobo-
d Główną powierzchnią ustalającą może być większa płaszczyzna (ustalenll'
a) gdy baza obróbkowa jest wyobrażalna (np. oś otworu na rys. 2-15a), ni odbiera trzy stopnie swobody), dłuższa powierzchnia walcowa wewnc:trzna
b} gdy przyj<;cie bazy obróbkowej rzeczywistej za powierzchnię ustalającą U 1 zewnętrzna (odbiera cztery stopnie swobody), dłuższa powierzchnia sto:r.-
powoduje jedną lub więcej z następujących trudności: i \\tł {odbiera pięć stopni swobody) oraz - rzadziej - bardziej złożone po·
1) czasochłonne lub niepewne ustalenie przedmiotu w uchwycie,
v. l 1 zchnie (np. gwint).
2) niedogodne i długo trwające zamocowywanie przedmiotu w uchwycie, l talcnie przed.miotu główną powierzchnią ustalającą nadaje mu zwykli•
3) bardzo złożoną budowę uchwytu, d nc położenie w kierunku najważniejszym dla wyniku obróbki.
4) niekorzystny rozkład sił działających podczas obróbki na przedmiot I' om o cni cz a po w i c r z c h n i a ust a I a j ą ca odbiera przedmiotowi
i uchwyt, U.'ltałaniu dwa lub jeden stopień swobody.
5) możliwość występowania drgań lub odkształcenia przedmiotu podczas I I ość'> baz obróbkowych w poszczególnych opcracjnch
obróbki, l b 1 o b k o w Y c h n i e p r ze k r a cz a n i g d y trzech. llość baz obrób
c) gdy powierzchnia, która jest bazą obróbkową innej powierzchni, jest wra21 k1 wvch, J3ką n:ilcży przyjąć w określonej operacji, zależy od kształtu pr:r.r.d-
z nią obrabiana w jednej operacji, jak na rys. 2-15b, gdzie płaszczyzna A oraz 1nlol11 uraz od kształtu i położenia powierzchni, które mają być obrobione: w tt•J
jej baza obróbkowa - płaszczyzna B 1> - są frezowane jednocze śni e; pła 1 •1)()1 CJ•, lj. od ilości i kierunków wymiarów obróbkowych oraz warunków
szczyzna ustalająca C jest tu bazą obróbkową tylko dla płaszczyzny B.
We wszystkich tych przypadkach, kiedy przedmiot ustala się w uchwycie
nic bazą obróbkową. lecz zastępczą powierzchnią, ta ostatnia jest powierzchnią liJJ Il.V ubr6bkOWC, które SI\ j~'<fllOCZCŚnie powierzchniami USlaJającymJ, l\3/.YWlll11'
h 1 m I i: l y k o w y m I.
11 lltu.y obróbkowe ohrablnnc r6wnoc:..'.d1'lie z 1.alciny mi od nich powierzchniami ' SI iwo ,,llo łł" - u1ml 1>1 tYJ•,to w ca.lej ksiąi.cc nn !yczPn11 r111lo •
,. red.)
11neywn11 11 bnz.ami aprzi:to nyrni.
wt1ny111 111'11wyci1•,
,J,•foli bazy obróbkowe pnedmiotu wybrnnc do pewnej operacJ1 s:1 ucc.zy-
\\ h;lf'. to ilośt• powierzchni ustala)ącyC!h JCSt ró\vna Hości baz i najcz~~Cl<'J po- Powierzchnie ust11laj,cc Raicm
l<t y WllJll :;ir: one 'l'ak jest np. na rys. 2-16a, gdzie płaszczyzny A . B i C są
J• <11\m·icsnit' bazami obróbkowymj i powierzchniami ustalającymi do obróbki Nr główna I pomocniczne
- odcbra-
nycb
Pozosta-
wione
Schemat u~talenia' 1
ot wm 11 I>, ornz na rys. 2-16b, gdzie jedyną bazą obróbkową do frezowania pła stoprue
stopni
l!l?.l'iyzny Jl nu wałku jest jęgo powierzchnia walcowa A, a właściwie dowolna $WObody swobody
k.sztlllc powierzchni
h\•lruw,1 h, i ta suma powierzchnia A jest powierzchnią ustalającą. ' ~
a) jł b) ,-t.JP c)
I
·~
2
I 3 .ti 5 6 7
o
~
@1 d~JP ro
plaszczyzna
2 - 5 1 .
2 .
o
Rys. 2-16. Powierzchnie usta- ~
~
przcdmiotow obrabianych płaszczy-
płaszczyzna
2
zna 6 - .
,Jeżeli natomiast przyjmuje się do pewne) operacJi b~zę obróbkową wyobra- 1 .
żalną, to ilość zastępujących ją (z korueczności) powierzchni ustalających może
wynosić od jednej do czterech, w zależności od kształtu przedmiotu i powierzch-
ęa
powierzch-
ni ustalających. Na przykład na rys. 2-15a bazę wyobrażalną- oś tulei - za-
nia
st11piono przy ustalaniu jedną powierzchnią ustalającą - powierzchnią otwo- - 5 1
ru B. na rys. 2-16c do ustalenia przedmiotu wzglę_dem pionowej płaszczyzny •• płaszczy-
walc.owa
'
2
symetr ii (bazy obróbkowej wyobrażalnej) muszą być wykorzystane dwie po- zna
wierzchnie ustalające - płaszczyzny B (patrz rys. 2-29), a na rys. 2-16d do ~~
3
wycentrowania przedmiotu wzgli:dem osi :t: potrzebne są cztery powierzchnje
ustalające: B, C, D i E. powierzch- powie- .... •li~}
~!
We wszystkich przykładach pokazanych na rys. 2-16 główną powierzchnią nia rzchnia
-
' 6
ustalającą jest płaszczyzna A, pozostałe zaś powierzchnie ustahjące są pomoc-
nicze.
llości stopni swobody odbieranych przedmiotowi przez ustalenie go w uchwy-
cie - w zależności od kształtu powierzchni ustalających - podano w tabl. 2-2.
~
Wlllcowa
2
walcowa
1
W-$1 .
{@ fJ
Oprócz podziału powierzchni ustalających na główne i pomocnicze rozróż powicrzch-
nia się powierzchnie ustalające naturalne i specjalne (podobny podzjał baz nia
fi - 5 1
obróbkowych został omówiony w p. 2.3). stożkowa
Po wie r z c h n i ą u s tal a j ą cą n a t u r a l n ą Jest powierzchnia usta- 2 .
lająca surowa lub obrobiona z dokładnością i gładkością nie widtszą od poda-
w
nej na rysunku wykonawczym przedmiotu Stwierdzić tu nalezy. że w prakty- powicnch-
ce większość powie rzchni ustalaj<lcych stnnowią właśnie powicnchnie ustalają
ce naturalne. Niekiedy jednak przedmiot mn taki kształt. że trudno w nim „ nia
kulis ci
- 5 1
„ '
I~
\0 .
wybroć powierzchnie ustolające n:ituralnt• (;r.wlaszcza główną). Wówczas wyko-
2 ' _,., I I
B(D
nr1 lub wit;ct•J), d<> których znlicza si~:
ra,1,~-
u) pow11·1 ::chni · 11u1-tlmlotu, ktMc wg Jt'go rysunku \\.-ykonawczego miały
tlchni•
pozo<Jlal· 11lllo\\.r\ 1d1 ponl1•w11r. w tym :>Innie sq za mało dokładne i gładkie.
1
Ił I 2
wal •>w.
wl1,1 ullr11hlu :rni Jl:J Jl• cj11lni1• il 1 to, zc!Jy je moino było wykorzystać jako po-
wl1 1 nlll\I u tnl J11ec, -
" ·-
.-
-
1-
1 2 l 4 s I 6
I .,.,.
7 Rysunek Objaśnienie
-
IO
r1chnia
stotltowa
s
- - 5 1
@9 2.
[]]
usunięty w jednej z końco'N}'ch operacji obróbkowych.
(fJ 8)
powie-
n:cbn1a
li
kulista
- - 3 3 2. Powierzchnie A czterech specjalnie w przedmiocie od-
lanych nóżek twon:q wraz z dwt>ma dokładnie obrobionymi
3
otworami B specjalne powierzchnie ustalające, :i te same Po·
wienchnie A i osie otworów B - specjalne bazy obróbkowe.
11 Symbole elementów uawającydi - patn tabl. Z.I.
Nóiki siu.tą jednocześnie do zamocowywania pr.zedmforu
Cyfry podonc Pod nu wami powlcru:bni o:maczaj4 ilośt Qdbicranych stopni .wobody.
w uchwytach do tótnych operacji.
'
t
\\
' ,A
je ~unięty w jednej z ostatnich operacji, służy juo spetjalM
powierzchnia ustalająca, odpowiadaj14ca bazie obróbkowej -
osi przedmiotu.
!I.
S. W tJoku silnika spalinowego sq wytWOrzone specjalne po-
wienchnie ustalające: obrobiona doltbdnie powicrzthnu1 A
otworu oraz nakiełek B w nadlewie przeznaczonym do obcię
cia po zakończeniu obróbki tłoka. Sq to bardzo cz~ro eto-
sowan~ spctjalnc powierzchnie ustalające w dokach.
o 31
L') drnh1lkowo wykonnn1·, obrobione powicrichnic, które są funkcJulUł lnie 111~n·j itp., ,t rysunki ich p1 nwl nigdy nic "•I dla kon ~truk lura dost~1mc; h ':t.("h.i
:r.1.J~dn · w Jlrzt•dmJocte obrabianym; do tego rodzaju powierzchni ust.nlających Jlf"l.Y tym pami~tn ć, że powi1·rzchnitt ustulaJqC(! wybrane do pierwsze3 op<'rncj1
n11t'cjrtlnych nalc:cq przede wszyslkim nakielki w większości walków (rys. 2-17b). cikwślają położenie wszystkich pow1euchni obrabianych względem powicrzch
l)alsil' przykłady powierzchni ustalających specjalnych podano w tabl. 2-3. na, które mają pozostać nie obrobione; gdyby więc np. do obróbki przedmiotu
Wytworzcrue w przedmiocie powierzchni ustalających specjalnych często pnr.dslawionego na rys. 2-18a przyjąć za powierzchnię ustalającą w pierwszeJ
smucmio ułatwia i upraszcza budowę wielu uchwytów do obróbki tego przed- 11111'racji powierzchnię B, która ma być obrabiana, zamiast powierzchni A, która
miotu, gdyz raz obrobione dokładnie powierzchnie ustalające specjalne mogą 111 1 pozostać surowa, to w gotowym przedmiocie położenie powierzchni A będzie
liyć wykorzystywane w wielu operacjach. Ponadto zwiększa się często doklad- 11 1•własciwie (rys. 2-18b), jeżeli naddatek na obróbkę powierzchni B był nfejcd-
110~1'.· obróbki przedmiotu. Z drugiej jednak strony, do wytworzenia takich po- 11.1kowy na całym obwodzie;
w 11•rz('hni ustalających konieczne są dodatkowe operacje lub zabiegi obróbko-
we, w wielu przypadkach wykonywane w uchwytach specjalnie do tego celu
nlrn111otruowanych, co zwiększa koszty wykonania przedmiotów. Dlatego też po- I
wi r•u hnłl' ustalające specjalne należy stosować tylko wtedy, gdy dają one wy-
1 t.111• korzyści technologiczne.
I Ołlkrl'slic należy, że powierzchni ustalającej specjalnej nie zawsze odpowia-
11, hnw obróbkowa specjalna. Na przykład na rys. 2-17b bazą do obróbki po-
wknch111 U wałka jest jego oś, która jest bazą obróbkową naturalną (choć wy- lly1 2-18. Pr?.edmiot wykonany: a) dobrze;
hJ i le - na skutek przyjęci:i niewłaściwej
11l1rt17.11l11.1), nutomiast zastępujące ją przy centrowaniu przedmiotu na kłach po- powierzchni ustalającej -
wi. 1 ·f·lmi.• stożkowe A nakiełków są powierzchniami ustalającymi specjalnymi.
W pl':y1iadku odwrotnym, tj. gdy baza obróbkowa jest specjalna, powierzchnia h) jeżeli przedmiot będzie całkowicie obrabiany, za powierzchnie ustalające
u„1 d11J11cn jest zawsze też specjalna. 111h•~y prz;imować te powierzchnie, które mają najmniejsze naddatki na ob-
r 1Jk1•, gdyż w przeciwnym razie na powierzchniach z małymi naddatkami mozc
l11:iknqć materiału na obróbkę.
l .S. Wybór bu obróbkowych i powierzchni ustalających " Pr zy u s t a 1a n i u p r z e d m i o t ó w j uż c zęści ow o obr o~
w przedmiocie obrabianym h I n n y c h:
•) %.'l powierzchnie ustalające :należy przyjmować powierzchnie już obro-
Usltllenie przedmiotu jest (obok zamocowania go) najważniejszą funkcją każ ni11.
dego uchwytu, gdyż od prawidłowości ustalenia zależy w znacznej mierze czy h> J< zeli przedmiot ma złożoną budow~. pożądane jest, aby raz wybrane po-
wymiary obróbkowe, osiągane podczas obróbki w tym uchwycie, będą we lt n:chnie ustalające (obrobione) pozostały niezmienne w ciągu całego procesu
wszystkich przedmiotach zawierać się w granicach założonych tolerancji, bez I 1 1hk1 przedmiotu, a co najmniej aby były jednakowe w tych operacjach,
wzgl~du na to, że przedmioty obrabiane różnią się nieco wymiarami, kształta których będą obrabiane najdokładniejsze powierzchnie przedmiotu. W zasa-
mi i wzajemnym położeniem ich powierzchni. Dlatego też zagadnieniu ustala- 1 h• J••dnak wraz z uzasadnioną zmianą baz obróbkowych powinny się zmieniać
nia przedmiotu w uchwycie, a zwłaszcza wyborowi baz obróbkowych i po- I 11 w11•1zchnie ustalające.
wierzchni ustalających, należy poświ~ać wiele uwagi Powierzchnie ustala.jące powinny być tak wybrane, żeby przedmiot usta-
Wyboru baz obróbkowych w przedmiocie obrabianym dokonuje w zasadzie 1y w uthwycie nic odkształcał się pod działaniem sił zamocowania i sil skra-
technolog planujący przebieg obróbki przedmiotu. Konstruktor uchwytów, któ- mi
ry ma zaprojektować uchwyt do określonej operacji, ma więc zwykle bazy ob- 1 1ow,,..rzchnią ustalającą może być w pewnych przypadkach powierzchnia,
róbkowe narzucone, a sam dokonuje wyboru powierzchni ustalających. I 11 rnn być w danej operacji obrobiona. Wówczas elementy ustalające uchwy-
Przy wyborze powierzchni ustalających w przedmiocie obrabianym należy 1 lllll 7. byc odejmowane po zamocowaniu przedmiotu (rys. 2-63).
przede wszystkim dążyć do tego, aby powierzchniami ustalającymi były bazy
obróbkowe przedmiotu (wyjątki od tej zasady - patrz p. 2.4), gdyż unika się
wtedy błędu ustalenia (patrz p. 10.4). 6. Konstrukcja elementów ustalających przedmiot obrabiany
Podstawowe wytyczne dotyczące wyboru powierzchni ustalających:
l , P r z y us t a 1 a n i u p r z e d m i o t ów s ur o w y c h (półwyrobów)
w uchwycie
w u c h w y ci e d o pi er w s ze j op e r a c j i:
n) jC'śli przedmiot nie będzie obrabiany całkowicie, za powierzchnie ustala-
I • • , Cechy praw i dłowego ustalania przedmiotu
Jqc:c należy przyjmować te powierzchnie, które pozostaną nie obrobione w go- \ I nl1 pr:t•·dmtotu J<..'St prawidłowe, jeśli:
towym pr.~c:dmio<:ic, gdyż tolerancje wymiarów tych powierzchni oraz ich po- ) p1 1 lmlul Jo't;t ustalony w sposób jednomaczny, tzn. gdy elementy ustn-
lo:.:cnia w półwyrobie (odlewie, odkuwce itp.) są zwykle mniejsze od tolerancji m 1J 1 t łtic kszl:ilty i są tak rozmH' .n•zonc, że przedmiot może być usta-
nmltltlllww nn obróbkc: na powierzchniach, które mają być obrabiane; rzeczy- tu hwycle lylko w jednym, i 11ł 1nym polo1.eniu (t.'lbl, 2-G, ry:;. 8 i {l),
wl .t 1 Wl1 lko Ć tych n.1tl1hltków (W crnnicnch tolerancji) najczęściej nie jest kon- ym lrl 1 jf.'fto ksztnllu dopu r 1 d\\ 1 lub wir.tej ji·t.lnnkowych poi<>·
utr uklu1n\\1 uohwyt11 im uin, Im wyniku ona z wymiarów modelu, mntrycy I ut- ni m • lu wpływu 11 w nlk 1111 llld J11< 1111 11.1 ry•i 2·1 11,
• 31
b) crn!ł uslult•mu prz1'thruotu Jl'St krOtk1, tzn. gay J: tu:.uwun.) :.powµ u .„- kowe I odpo\~lad.&Jllril 1111 r1o~irnchnlc ui;tal~J'\CC)
h•nl11 J•''ll prosty, n elemt'nty ustalające sq lak uks,t ittowanc i rozmHszczone,
:1 1 prn•dmlot lnlwo jest u:.;lalić i nic zakleszcza się on przy zakładaniu na ele- .c:
!."'
111<'11\y U'-talaj4cc lub przy wkładaniu go między te elementy, ~
Odpo-
l) pr1Pdmiot jest u.c;talony pewnie, tm. nic ma skłonności do odsuwania się w1adai'ł- Odpowia-
eo
1111 "łl'llll'Otów ustalających lub zajmowania względem nich nie przewidzianego ca jej dające im
o.
o .d
pulnt<1nia pod działaniem sił zamocowania i sił skrawania. .B:aza główna Bazy pomocnicze ] u
Przykłady
NI ~bróbko- ;.... .,,>.
wa
powie- obróbkowe powicnch- „<> .a .8
N (schematy ustalenia)ll
2.6.1. Wybór rodzaju ustale nla I elementów ustalaj,cych nchnia nic uStala- -~ V O
uscala- jące o
~ -g ~
zależy od sposobu obrób-
--
o.
l(n1lwJ u1>lalcnia przedmiotu obrabianego w uchwycie j\c:a .., E ·-0..C:
V
1 , kJiitoltu, wymiarów i żądanej dokładności obróbki powierzchni obrabia- N
o
w11tl1;ch'm powierzchni obrabianych.
~
1: :talty wh;kszości przedmiotów obrabiany~h są utworzone z większej lub
mnitJJ!l::tt•J ilości prostych brył geometrycznych, a zwłaszcza prostopadłościanów, I - - 2 6
wnlruw I :;tozków, stykających się ze sobą albo przenikających się nawzajem.
lllrtti•uo 1>owicrzchniami ust.alającymi przedmiotów obrabianych są najczęściej
pl 1 i zyrny oraz powierzchnie walcowe i stożkowe, zewnętrzne i wewnętrzne -= '-
uchwytu (wielkości produkcji) oraz od błędów kształtu, wymiarów i wzajem- l'lłnczy- taplasz- .A
~[]'
płaszczyzna
przypadkach dają zbyt małą dokładność ustalerua, gdyż między nimi i przed- powicm:hnic
symetrii - 6
miotem obrabianym mogą występować luzy (rys. 2-15a}, które zmniejszają do- tych walców
kładność ustalenia. Pozn tym często nic nadają się one do ustalania przedmio- 2 walców
tów powierzchniami nic obrobionymi, z powodów podanych niżej.
Elt-mrnly uslalajqcC' nastawne, najczęściej w postaci konstrukcyjnej iden-
tyc tnl'J ze· śrubami i wkrc:tami dociskowymi (rys. 2-23). używane są głównie
clo 111Hrilnnln prr<'<imiotów powirr1chniami nie obrobionymi. Okresowe nasta-
wln11u r l1•1111•11h\w 11st11l ljqc:ych j1'Sl cz1~slo konieczne przy obróbce odlewów i od-
I 11w11I , uily~ 11dltiW)' 11.n 111ow111w 1. dw6t'h różnych modeli lub odkuwki wvko-
"
·-- -
oł walca
l
powicnchnia
ICIO Wlllc:a - 5•>
@) :Oni
3!1
-
- -5 I
I -
"-
OJ po-
wfad:ii:t· Odpowfa-
~
o„ Odpo-
watada!~-
I Odrow11da· ł8.
~ .c
„.„.„.1 .
a jej daj'cc im ca JCJ )(\CC 1m o ..c::
n1m1 Jłu:a
Nr obrót>ko·
gl6wna Bazy pomocnicze ] „u>. 'O>. ~
Przykłady
Nr
główna Bazy pomocnicze ] u
>.
~ >.
Przykłady
powie- obróbkowe powimch- „ .o„ .oo
~ (schematy ustalenia)» powie- obróbkowe powierzch- u
e 1! (schenuty usrolenin)''
.it " o
wa wa czchnia .O D
nchnia nie ustala- nie wtala-
ustalają- jącc
'i"' 'O"o „oił: ustaJają- jące
'O Ił
o..,
o
8.
--
en
~
o.
2..... ~~
G·a
"- I
ca
- 5·a
-u
::i
o
„
~~
o.
-
,„
9 oś otworu
walcowego
powic.rzchnia
tego otworu
- ~)
@) ~ 11luzczy- powie-
Jna ay· nchnia
- - l 5u
f---1$ l
!'
f -#!~}
11 walca lca plaszczyzna
powierzchnia ta płaszczy-
-
t!JJł ~
oś otworu
tego otworu
j płaszczyzna
'" prostopadła
do osi zna
511
10 i płaszczyzna - 6
symetrii
prostopadła
do płaszczy-
li
"~
~I
zny symetrH uł po-
-- płaszczy-
zna
taplasz-
czy.zna
1- I wl~rzch- - - 1 511
ta płaszczy- ni wal- powie-
~a
zna i po- (IWCj rzchnia
płaszczyzna wierzchnia Wtwn~ tego
-
~©-
11 i pwzczyzna otworu o osi 6 1111\C'J otworu
płaszczyzna
symetrii l~ccj w (o~ ot- I ta płaszczy-
-
--
płaszczyźnje
symetrii
- ~ _Jo. \...
'" _.,ru
I
I prostopadła
do osi
zna
51)
11
ltt~~-~I
I muzcnia punktów ugQJ3~cycb i oporowych - pau~ tabl. 2-1.
powicnchnic 1
l t11n1 tofljcnswobody(mozliwośczajmowaniarotnych połotcńnao«oloosi x) pozostaje nieodebrany. Znakiem 1
osie 2 orwo- tych Otwo-
12
rów
- 6 1 mno na achcmatach wymag:anicprostopad1Q4ci powichchnl obnabbnej \\'Zsl~= &Jównej powitrzchni u.talojll(d
rów
-'~
n w 111c w dwóch różnych matrycach, albo w tej samej matrycy, ale w róznych
t 1111111•h jej zuzycia, mogą się różnić dość znacznie wymiarami.
F.I m nly ustalające ruchome stosuje się wtedy, gdy muszą one być odl'j-
13
,_
oś po-
wieachni ta po-
- - 1 5s>
@§:t i\ •Wllnr· lub gdy ich połozenie względem przedmiotu musi być dostosowywane
I 1 k 1 •ft-go kolejno obrabianego przedmiotu. Do tej grupy elementów us lala-
yc:h nnlc.:zą głównie mechanizmy samoustalające (patrz p. 2.6..t) i mechaninny
walcowej wierzch-
ntru1ące (patrz p. 2 6.5 i 2.6.6). Mechanizmy samoustalającc i samoct·n-
~ 1Ehr
zewnętrz- nia wal-
31J
17
Pow1crx..:hnia
I .
Jest powie-
Najcz~icj Stosowane elementy I l'rl}kbdy I'• •wicn'"hnia
I Jest rowie·
ncluuą
Na1c;1~'.cicj stosowane elementy _Przykłady I
przedmiotu
nchnią
ustalającą
ustalające uchwytów
I
!rysunek tablica
rm:Jmiotu usrah11ącą
usmlającc uchwytów
I
rysuMk tablica
,_ -
kolki oporowe ze łbem wypuk- mechanizmy samoustalające lub
trzpienie usrawcze
mechanizmy samouscalające lub
2-63a
2-63b
samoccnrujące 2-12,
kolki oporowe ze łbem płaskim 1 2-20c Il
rys. 6
p~tki oporowe rowkowane 2-25a r711;! trzpienie stale 2-llb
główną
plaszczyma korpusu 2-24 3-2, główną mechanizmy samoustalające lub
płaszczy ma
rys. 28 samocentrujące
I
I
samocentrujące 2-67
pomocniczą
plaszczyma korpusu
kliny
2-24 - nic obrobio-
pomocniczą
śruby i wk.r~ty dociskowe 2-85a
kolki oporowe ze łbem płaskim
- wpusty11
rowki w korpusie uchwytu 1J
2-27a
2-27b
na
- główną
--
elementy z otworami sto:żkowymi
---- - - -- -
-- -
-- -
2-86
mechanizmy samouscalająccn , 2-29 2-6, 'li
kołki oporowe ze Jbem płaskim
r na
rys.S obrobiona
I płytki pryzmowe
macbanizmy samousrolające lub
2-85b
obrobiona kołki
-przesuv.tnc
- ---- - - 2-13,
2-87
elementy z otworami walcowymi 2-7, mechanizmy samouslalające lub rys. 4
pomocniczą
. samocentrujące 2-13,
walcowa
zewnętrzna
elementy z półotworami walco-
wyau 2-56
.rys.4
= --
I rys. 2
główną podstawki pryzmowe 2-33b nie obrobio- 1 . •elementy z gniazdami stożkowy-
mechanizmy samouscaJające lub 2-48a, n• pomocruczą
mi !2-89
obrobiona samoceo1ującc b
2-7,
rys. 6 r n•
-- glówną
--
lub
- - ---
clc:mcnty z gniazdami stożkowy-
ohrob1on1
~ocniczą mi 2.g9
=-
nic nbrobio- mechanizmy samouscalające lub
pomocniczą
clemcoty z otworami walcowymi
płytki pryzmowe
2-89
2-4la ł l!ll!
1111
ul•tob1una
- - ---
romocniezą
samoccntruJ'lCe
mechanizmy samoustaJajqcc lub
-
2-90
-
pomocniczą kolki oporowe ze lbcm plaskim 2-łlb samocentrujące 2-90
mechanizmy samou.stalającc lub I
- al6Wl1'1 lub I
elementy z awintem wcwntlri:· 1 2· 14,
samoccncrującc 2-42 ulirnh1u11~
n11 pum~1<111 llł 11yn1 2·92b ry8. I
-
311
,,._
j cSl powu~- l'rzykbJy
-
l'uwkrzchnia Najczękiej stosov.-.ne elrm my
rzchnią
l
-
rrzc.lm101u
USt3Jająat
ustalająceuchwytów
r)'łunck tabhaa
8\\intu\U
- gl6wnlł lub
-
obrobioiu trzpienie gwintowane 2-91
wcwnę t r:zna pomocni~
I u r<1w1arza-
~
z:a„
1ątv11111~ główną lub wałeczki 2-93a
obrobiona
rysic ;ti:Y.. pomocni~ kulki 2-93b
I ł r cdmlotu mogq by<" w1gh;dem siebie przesunięte (prz1.?sadzoni')
n~tnnym
-
obrobiona g(6wn'1
rrzpicnie z tak.im samym pow-
tarzającym się zarysem 2-9óa 18 -··-·--·----9. er„
~
/·--·- .„ -·-··
.J
łl
11: w nlt'Wlu .1·1wynl p11l~l~• nil! "~f h,'d• m innych poww&~l·hn1 111z dmlolu (np równolc głości płnszc1y1.0y ustnlaJ:-ict•j .11 pr1cdmiotu wzglc:dem pła
1•7.y1nv ulho ni 1iok1 ywajqcn s1<; z osią inneJ powit:1 zchni /Il 111 hwytu korpusu Jest najmniC'j~za.
111 cprostopndl.1 do pl
il le w zyslkfr lrZ\' kolki powinny być stale, jeśli jednak przedmiot
wnkowcJ), .
c) powierzchnie s lm:kuwf• mogq mieć tnkie same błędy jak pow1erzchnso k ukntnllownny, w na trzech kolkach spoczywa niepewnie (rys. 2-2lb),
walcowe, z tq różnicą, z" z.nrniasl niewielkiej zbieżności mogą mieć nieprawi- k11ll 6~ nnt„ty z:1 t<"!p1ć samonastawną płytką 1 (rys. 2-21c), która sty-
<d111111l •in w dwóch miejscach albo zastosować elementy podporowe
dłową zbieżnosć.
ł ~9)
ł l1;1lu n 1 r>rawidłowosć położenia płaszczyzny ustalającej przedmiotu
l .6.4. Elementy do ustalania prudmiołów płasz.c1y1nami ł n j\\ lri 1w1eJ byłoby stosować kołki ze łbem wypukłym (rys. 2-
Plnszczyzny nie obrobione wykorzystuje się jako główne powierzchnie ustalają· 1 h r• lyCtnte kolek t:lk1 styka się z przedmiotem w jednym punkcie.
ce najczęsciej tylko w pierwszej operac31. Do ustalania przedmiotów p~aszyczn In k trudno JCSt uzyskać dokładnie jednakowy wymiar h we wszy-
nie obrobioną, gdy jest ona główną po"'-ierzchnią ustalającą przedmiotu, s to• h kolknch (rys. 2-20a), są one stosowane dosć rzadko.
liUJe się zwykle (rys. 2-20): Ilu rn nnd~tym (rys. 2-20b) stosuje się tylko wtedy, gdy istnieje nie-
\ o pn•~uwania się przedmiotu podczas obróbki w płaszczyźnie sty-
lu kolkami, a wi«:e wtedy, gdy brak w uchwycie elementu, który
a) b} 111 ł!lły .krnwnnia działające równolegle do płaszczyzny styku przed-
' e. lk ml Kołków ze łbem naciętym nie stosuje się do płaszczyzn obro-
i!'i~ 1:·~
1 mur. nnstqpić usz~odzenie powierzchni ustalających przedmiotu.
' J to uje aii: kołki ze łbem płaskim (rys. 2-20c), które można prze-
Rys. 2~20. Kołki oporowe (stosowane lak ~ J1 In wy oko ć po wtłoczeniu w korpus uchwytu, w wyniku czego
jako ustalające): a) ze łbem wypukłym, ll11lrwgo Ich wykonywania przed montażem uchwytu.
b) ze łbem naciętym; c) ze łbem pła skim
Ilu 111ły inmo<'owywania przedmiotów ustalanych na kołkach -
a) kołki oporowe •> ze łbem wypukłym, 111 k11lkl w lwrpusic uchwytu powinny być przelotowe, gdyi ułatwia
b) kolki oporowe 1 > ze łbem naciętym (tabl. 12-5), k li 1w w r117.tr! ich uszkodzenia. Jeżeli przewiduje się wielokrotną
c) kołki oporowe 1> ze łbem płaskim (tabl. 12--ł}, I \\, 11' t1•rlnl korpusu uchwytu jest miękki i zachodzi obawa
d) śruby, wkręty. 1 t 1 \\l.OrÓ\\ 1111 kołki, to można stosować kołki wymienne z gwin-
W rzadkich przypadkach stosuje się równiei do ustalarua płaszczyzną ni 11\\ li\\ 1c w tulejkach hartowanych, wciśniętych w korpus
obrobioną płytki, a niekiedy i całe płaszczyzny korpusu uchwytu (gdy pło 1)
czyzna ustalająca przedmiotu utworzona jest z kilku niewielkich pol) h I ro łroryanych do obróbki malej ilości przedmiotów stosuje
Ponieważ płaszczyznę wyznaczają trzy punkty nie leżące na jedneJ pro t t kołków śruby (rys. 2-22b), a w przypadkach gdy pożądana
do ustalenia potrzebne są trzy kołki (rys. 2-21a), przy czym rozmieszcza 1 J ula Jl JJOło7cnia elementów ustalających, stosuje się śruby
w trójkąt, tak aby odległości mic:dzy nimi byly jak naJwiększc, gdyz wttx!y "'"' (r~ 2 :.?2cl
t m IJ~ w dwóch (lub wit;cej) operacjach ustalany tą samą
I 1111.J onq, • l•'llll'nly ustalające w uchwytach do tych operacji
al b) C 1 nt k r.tnlt 1 "'ymiary oraz rozmieszczenie, gdyż inaczej
.Ll~' [<i>„---~ I ' odu nit równri <'I nn j<>go płaszczyźnie ustalającej - może
c :;,;t1 • r h Ul h\ )'ltich nieco rózniące się położenia, co zmniejszy
~~. ł
.! I ~-·-·-] Yk inn11l 1
.Afr'"'\ c)
...,... ~.
c)
f- ffi
\:p' /'
·+ ~"/.
...!-
f<D
~
Rys. 2-21. Ustalanie przedmiotów 111
cxyznami nie obrobionymi: o) In
~ _„~ trzech kolkach; c) na dwóch ka lk
i samonastawnej plyk1• I
i> Niektóre elementy ustalające mają takie same kształty jak elcmcnly OIK'lf
mimo iż spełniają w uchwytach odmienne funkcje. Dotyny to xv. tosu:io I t
i płytl•k, klóre choć sq w normach nazywane „oporo\l.yml'', rn(lnl\ h)~ 1to ow
r(1wnc> Jakn elementy oporowe, jak 1 uslol:ijqcc.
1>11 u• I.lal llltl pr11 <.lm1olów płmszczyzną nic obu1h on , tli,)' J 11t mm p<>lllQCll J
l'lll 1x1w11•riTh111q ust 1lnJ11ci1, stosuje :>i~ 7.wykle kołki z• łbem 111 kim lub n1b
n:istawn" (rya. 2-23).
Nnjc1~śc1cJ wykon.ystywnnym do ustalania pn, dmli>lów w uchwytuch ro
dzn1c·m powicnchni j st obrobiona płaszczyzna. Gdy płnszczyrn:i taka J<'S l gl6\\
ną powi<'richnit1 ustalającą, jako elementy ustala)ące uchwytu sto!>UJe s1q.
a) kolki oporowe ze łbem płaskim,
b) płaszczyzny korpusu uchwytu,
c) płytki oporowe rowkowe i gładkie.
Przy ustalaniu przedmiotu płaszczyzną obrobioną trzeba zwracać uwi1 Plylkl 011t1rowć (sto 'lwanc r6wniez jako ustalające): a) płyt
ka rowkownna; b) płytka gladka
na to, żeby t>lemcnty ustalające uchwytu nie uszkodziły obrobionej powicrzchn
Dlatego tez kołków ze łbem płaskim używa się do ustalania przedmiotów pl
sTczymami obrobionymi jedynie wtedy, gdy nie ma niebezpieczeństwa , i b kl t mllJlt lnk dobranq szerokość, że krawędzie ich w widoku
s1 ly dz1ałajqcc na przedmiot spowodowały wgniecenie weń kołka lub ugic:cfo •I 1 hoch:Ą nil mcbic, i sq wykonane pod kątem 45°, co umożliwia
przedmiotu, co mozc si~ łatwo zdarzyć, jeśli przedmiot jest \ltykonany z m ~k 1\ tnl{ 110 płytknch, w dowolnych kierunkach, przedmiotów, które
kit•go m:ilt!riału nlbo m:>. mało sztywną budowę. u t I j ccJ mają Jakieś wgłc:bienia lub rowki.
Przedmioty małe i sr<..'<łniej wielkości ustala się zwykle bezpośrednio na cl ltrowuj le~ no JCdnakowq wysokośc po przykręceniu ich do
klnd~ic obr_obionej płaszczyźnie korpusu uchwytu (rys. 2-24). Poniewaz Jcdn 1k lu
pow1crzchn1a korpusu stykająca się z przedmiotem powinna być niewielka, gdy
ułatwia to jej obróbk~ i zmniejsza koszt, a poza tym mniejszą powicrr.chn
ł~tw~ej jest oczy?c~ć z wiórów, w korpusie wykonuje się zwykle płytkie wcł
l"cma, pozostawiaJąc J3ko występy tylko powierzchnie ustawCZl', tj. te mit J
:-.ca, które majq sic: stykać 7. przedmiotem (rys. 2-2ła). Należy przy tym pamł
tać, żeby przedmiot wystawał ze wszystkich stron trochę poza płaszczyin
ustawczą korpusu, gdyż wtedy płaszczyzna ta zużywa się r ównomierni"••J 1
1.aś powierzchnia ustalająca przedmiotu jest mniejsza od płaszczyzny ustawc J
uchwytu, to w tej ostatniej tworzą się na skutek zużycia wglębienia, któr~ mo
gą sic: stać przyczyną nil'prawidłowego ustalani<- przedmiotów (rys. 2-24b)
a) 1 b) 2
wówczas połozcnit• µr1c•dmiotu nic bc:dzie zalezało od ko h•jnc1 i d1lnłania cl
mentów znmocowujqcych.
Przykłady ustalania przedmiotów płaszczyznami zawiera tabl. 2-6. Rn und: Objdnic.nic
Jeżeli dwie płaszczymy równolegle przedmiotu są pomocniczymi powicruh
niami ustalającymi, odpowiadającymi wyobrażalnej bazie obróbkowej - pl
szczyź:nie symetrii, to jako elementy ustalająee uchwytu stosuje się:
a) wpusty (rys. 2-27a), gdy płaszczyzny ustalające przedmiolu są jl'go po
wierzchniami wewnętrznymi,
b) rowki w korpusie (rys. 2-27b), gdy płaszczymy ustalające przedmiotu
1. Samonastawny element ustalający 1 o trzech
jego powierzchniami zewnętrznymi,
niew1elkich polach ustawczych AI, który pod
c) mechanizmy samoustalające (rys. 2-28, rys. 2.29).
naclskicm pn:cdmioru przyjmuje tak.ie poło
tcnic, ii wuyslltie trzy pola AI •tykaj' aie
z pluzcz)'Zll.ll ustalaj'~ pncdmiotu. Stosowa-
ny bywa do ustalania przedmiotów płaszczyzną
Rys. 2-27. Ustalanie przedmiotów wx. 1
dem płaszczyzny symetrii za p om ocq at nic obrob100' i zastępuje jeden kołek ustalaj'cy
łych elementów uchwytu ataly. Mote być również uiywll.ny jako clancnt
ororowy.
~J~;==
mechanizmów samoustalającycb: a) h> u t 1 11
wzglc;dcm płaszczyzny symetrii: c) u1Uil J
·względem osi syrnrtrii
t.
Cl
S a m o us ta 1 a ją cy m nazywa się mechanizm. którego pow1erzch•
nie ustawcze Al (rys. 2-28a) są ruchome i związane ze sobą w taki sposób, t.o ł
mogą jednocześnie i z równą prędkością zbliżać się i oddalać od siebie; są on
przy t ym w każdym położeniu równo oddalone od pewnej, stałej dla danego
mechanizmu płaszczyzny y-z, prostopadłej do kierunku powier1chni ustawczych
-g c+i
•
()
Zmnil•ji11cnic blc;du t, mo:ma tu uzyskać przez znslo owu11l1• lloł k.1 us lulają
cego (rys. 2-32c), Wówczas
[2.4a)
oJM d) I
.#......-.....„.
lown1wj pr:cc~ błąd te, rozróżnia się dwa przypadki:
u~róhl owq jest oś powierzchni walcowej przedmiotu obrabianego.
) J ·st Wtt'dy równy rzutowi bł~du c„ na kierunek wymiaru w
li 0 IJ), czyli
r, = CeCOS r - Tdcosy
tli 1 1 141
(2.6]
2sin ~
2
lry f>Omi~dzy kierunkiem błędu r„ i wymiaru w.
k11 run«'k l.Jlc:d.u te pokrywa się z dwusieczną kąta ~. a kierunek
Wt:CO w Jest zaw~c promieniowy, przy obliczaniu błc:du '••
li
W bróbkową
( jest tworząca powierzchni W"lco•"e.
„ ..... J przedmiotu obra-
•W l patrz wzór [10.4a] i objaśnienie do niego)
c, - tcCOsy+ Td = Tdcosy + T,
- 2 2 sin~ - 2 [2. 91
2
ly h :r.ą obróbkową jest tworząca położona nad lini AB
'·38:i, to ą , np. two-
c, Tdcosy
«
+ -Td2 -_ -Td
2 ( · cosy· - + 1) [2.9a]
?
-
sin -2 · «
s102
d~~
.::;a.:~J
- ~- I
-ts
Pl>lif!adv: f. Dane: ft =Qft i rp='!": z rorm;~arraJ: cJ •40J9
't r-óhkowq jest t\\ orząca położona poniże3· linii AB (np. tworzą-
'a
<-90•
~ 2. {kme: 1' ::D,8 i rp„21s'; z flXTIOIJratr1U: Csm-D,.f
~d ;~( sm
~s~
2
-l) [2.9b]
it
I do lf'J operacji na podstawce pryzmoweJ
~
J j wykorzystuje się nie obrobione powierzchnie walcowe
J ko powierzchnie ustalające pomocnicze (schemat ustalenia 6
tnr.t1lami ustalającymi są wtedy zwykle:
y rnowa stała lub nastawna (rys. 2-4la i 2-43e),
Zast~pując kąt y przez kąt środkowy <p (rys. 2-38b) otrzymujemy wzOr
t. = Tdcos<p
. «
+ Td2 12 I I
2 sm 2
07
• 1y grownq pawlen:""""''' „ ~ r·--·--~ „-„ •-- _ _
Wlfl11chniu wnlcowa obrobiunn (l'lcht.?mat u,<11talcnla 13 lub 14 z tabl. 2-4), jako
I nll'nty ustalające uchwytu •.Lo:łujc :uę:
n) podstawki pryzmowe, jak przy ustalaniu powierzchnią walcową nie obro-
hlonq,
h) płaszczyzny ustawcze korpusu uchwytu,
c) elementy z otworami walcowymi,
cl) mechanizmy samoustalające i samocentrujące,
Rys. 2.-42. Ustalenie n) t•lcmenty z p6łotworami walcowymi.
o przedmiotu W7.g!ędem l'rzykład ustalenia przedmiotu powierzchnią walcową na phlszczyźnie kor-
płaszczyzny symetrii w
Q pomocą płytki pryzmo- t •1 uchwytu przedstawiono na rys. 2-44. Bazą obróbkową oraz główną po-
wej i ustalacza pryzmcr h 1 :<·hmą ustalającą przedmiotu jest jego powierzchnia walcowa, a właściwie
wego
_.:=-=-.=:::;:
I•
*I:
I
e)-
~., I G Z. Elementy ustalające z otworami walcowymi
łAl1 nic przedmiotu walcowego przez włożenie go w otwór stałego elementu
łlllDMcego (rys. 2-45) stosuje się głównie wtedy, gdy powierzchnia ustalaj~ca
0 · , . d1ntotu jest dokładnie obrobiona., gdyż występuje tu zawsze większa lub
1 J 1a odchyłka współosiowości e, która może obniżyć dokładność ustalenia.
t„vm sposobie ustalania często trudno jest przedmiot zamocować. Typowy
ldud zastosowania takiego ustalenia jest przedstawiony na rys. 4 w tabl 2-7.
lł;robione powierzchnie walcowe przedmiotów wykorzystuje się najczęściej
11ntrowania przedmiotów w uchwytach tokarskich i szlifierskich. W celu
1 11i11 1;1·1a odchyłki współosiowości nie stosuje się jednak do obróbki dokładnej
wl :r:mia z rys. 2-45, lecz różnego rodzaju mechanizmy samocentrujące, któ-
urno1liwiają całkowite usunięcie lużu między przedmiotem i uchwytem, dzię-
~~,~
część ustalającą przedmiotu jako wałek podstawowy (z jednq odchyłką średni a)
cy - ujemną), to mw;i wymiar średnicy otworu w uchwycie wyrazić w postaci
b}
E~-~
~- - J
(2.13)
i odpowiednio rozdzieHć sumę L -i- Td'. Rozpatrzmy to na przykładzie.
oo
2.fl.5.:J. Mt.•chani.1.my J1n111<>l'rnlruJ11cc t'ul• Jl' uic1skov„•c ma111 zwyl<lc• kl\t t1l11zk,1 ,\IJ (rys. ~-'iljC, Ci}, ntllominst l\llL
1111 lł'i'll.1 Ml-Ożkowcgo w korpu~iu wynrrnl 20° lub 31°, w zależności od konslruk
M c c h a n i z m c m s n m o c en t r u j ą cy ro nazywa się mechanizm samo- t Jl 1111!Chnnizmu samoccntrujqcego. '1'1' rMoi.ce k~tów p~wodu~ą l~pszc p~z~ll·
ustalający przedmiot względem osi, dokoła której będzie on wykonywał ruch Jl 11111 powierzchni stożkowych podcws zac1skarua tulei, a w1ęc i pewn1<'J~Z<'
obrotowy podczas obróbki. 11 11h11wnnic przedmiotu oraz silniejsze zamocowanie go u wylotu tulei.
Mec.nanizm samocentrujący może mieć dwa elementy ruchome umieszczone Nn tys. 2-49 przedstawiono tuleję zaciskową 1 centrującą przedmioty P:
naprzeciw siebie (rys. 2-28c), trzy elementy ruchome rozmieszczone co 120° (np. 1 ~r1 cłnlcy równej średnicy otworu w tulei (rys. 2-49a) oraz o średnicy mni<'j-
w normalnym uchwycie samocentrującym trójszczękowym) lub większą ich ' J (1·y-. 2-49b) i większej (rys. 2-49c). Jak wynika z porównania rysunków,
ilość (zwykle parzystą), jak np. w uchwycie samocentrującym pokazanym na JH1y ~1t·dnica przedmiotu jest mniejsza, styka się on z tuleją w trzech punktach
rys. 2-48a, gdzie tuleja zaciskowa 1 ma cztery powierzchnie ustawcze A1, które (Ił 141t I wzdłuż trzech tworzących), gdy zaś średnica jego jest większa od
mogą równocześnie zbliżać się lub oddalać od osi dzięki temu, że tuleja jest <11111•y otworu tulei - w sześciu punktach, przy czym przedmiot może ulec
nacięta w czterech miejscach (rys. 2-51a). ty 111 przypadku uszkodzeniu przez ostre krawędzie przecięć tulei. Poza tym
Mechanizmy samocentrujące s.ą bardzo szeroko stosowane, mimo iż często wi lulcja zaciskowa - w zależności od jej położenia wzdluź osi w korpusie
mają dość złożoną budowę, gdyż zwykle służą jednocześnie do zamocowywania H hw)'lu 2 - styka się z nim w podobny sposób i w położeniu pokazanym na
przedmiotów, dzięki czemu unika się oddzielnych mechanizmów zamocowują f ~··l'lb krawędzie jej szczęk mogą się wykruszać oraz uszkadzać stożkowy
cych. Poza tym są one prawie zawsze w większym lub mniejszym stopniu uni- lW 11 w korpusie. Wprawdzie można tego uniknąć wykonując odpowiednie pła-
wersalne. · łtlc d1:da A na tulei (rys. 2-49d), jedna.kie należy podkreślić, że mechanizmy
Kilka uchwytów z różnego rodzaju mechanizmami samocentrującymi przed- rn 1r,; ntrujące z tulejami nacinanymi działają dokładnie· jedynie wtedy, gdy
stawiono na rys. 2-48-:-2.54. I I 11111'Jn średnicy przedmiotu obrabianego jest niewielka, gdyż wówczas od-
Do obróbki niewielkich przedmiotów stosuje się dotychczas najczęściej IMI 1 nln szczęk tulei, które nigdy nie są ściśle jednakowe, są małe.
uchwyty z tulejami zaciskowymi. Przykład takiego uchwytu pokazano na rys.
2-48a. Mechanizm samocentrujący składa się z tulei zaciskowej 1 i nakrętki 2.
Przy nakręcaniu nakrętki na korpus 3 uchwytu cztery szczęki tulei zbliżają się
ku sobie i ich powierzchnie ustawcze Al centrują oraz zamocowują przed-
miot.
Aby szczęki tulei zaciskały się równomiernie, nakrętka jest centrowana i pro-
wadzona dokładnie na korpusie otworem walcowym B. W związku z tym pa-
sowanie gwintu nakrętki z gwintem korpusu musi być luźne, gdyż inaczej na-
krętka mogłaby się zakleszczać na korpusie (uzyskanie ścisłej współosiowości
• I 4f1 Tuleje zaciskowe: a) b) c) położenie szczęk przy centrowaniu przedmio-
gwintów z powierzchniami walcowymi w obu elementach jest trudne). tów o róinych średnicach; d) ~cięcia na stożkowej powierzchni szczęk
Inną odmianę uchwytu z tuleją zaciskową pokazano na rys. 2-48b. Tutaj tu-
leja 1 jest przesuwana poosiowo przez nakrętkę 2 w korpusie 3 uchwytu, co ł 1 11•1 ugrnniczenia zakresu użytkowania nie oiają tuleje zaciskowe pokazane
powoduje zbliżenie się ku sobie szczęk tulei. W tym rozwiązaniu tuleja styka t~ i-r>O, których zakres mocowania dochodzi do 4 mm. Pierwsza z nich
się powierzchnią kulistą A ze stożkową powierzchnią Al nakrętki, dzięki cze- ' !\Oa) sk łada się z kilku lub kilkunastu płytek połączonych ' gumą przc-
mu niewspółosiowość nakrętki względem korpusu 3 nie ma wpływu na prawi- 111 ri•'lt 1irzcz otworki w płytkach·. Guma ta przy zamocowywaniu przedmiotu
dłowość działania mechanizmu i dlatego nakrętka Irie jest prowadzona otwo- lufo Ac:l~ni(ta, a przy odmocowywaniu rozsuwa płytki do położenia wyjścio-
rem walcowym na korpusie, jak na rys. 2-48a. W korpusie jest osadzony do- 1 W clrngicj tulei (rys. 2-50b) płytki osadzone przesuwnief\v rowkach kor-
datkowy kołek 4, który uniemożliwia wciąganie w uchwyt przedmiotu przez ' 111li I Rll przy odmocowywaniu przedmiotu rozsuwane sprężynkami.
przesuwającą się tuleję.
Rys. 2-48. Uchwyty z tulejami zaciskowymi IC)'lll :&·!Ili 'T·ulr.Jo ~. 1el sk11w1• o dutysn 1.akr<'sie mocownnla
62 Cl3
Dodv.tkowq 7.alctą tego rodzaju tulejek zaciskowych jc•st to, 7l' płytkf w ca- l'n:y ustalaniu pricdmiotu w lulci 1uci kowcJ może wystqpić błqd poosio-
łym zakresie mocowania przylegają na całej długości do przedmiotu obrabiane- 1 11 talnnia c. (rys. 2-52), gdyż µrzcdmiot jest wciągany do uchwytu prlf'Z
go, co zwiększa pewność zaciskania. 14' 1Jr1y zaciskaniu, jezeli 3ego przesuw poosiowy nie jest ograniczony przt•z
'!'uleje zaciskowe zwykle (rys. 2-48 i 2-4.9) mają trzy lub cztery przecięcia, Wll'dni element osadzony nieruchomo w korpusie uchwytu (np. kołek 4
2-48b). Wielkość błędu ustalenia poosiowego wynosi
gdy średnica ich otworu nie przekracza 60 mm, oraz sześć przecięć, gdy śred
nica wynosi do 120 mm. Szerokość przecięć w tulejach waha się od 0,2 mm
w tulejach o średnicy otworu 1 mm do 2,5 mm w tulejach o średnicy otworu [2.l 7J
ponad 60 mm.
W tulejach zaciskowych można oprócz przedmiotów walcowych centrować
przedmioty o przekroju kwadratowym, prostokątnym, sześciokątnym (rys.
2-5la-c) itd , a nawet niewielkie prz.edmioty o dowolnych kształtach (rys.
2-51d, e).
s &E•*~
..:-5:?. Błąd te przy ustalaniu
ttdmiolu w tulei zaciskowej
~ C®Elł1 ~[6 Q9 ~
1 tł 7J1wiera tabl. 2-7.
r 2-53 przedstawiono uchwyt z ma są zaciskową (zwany również uchwy-
h lropla.stycz~ym) .. W uchwycie tym mechanizm samocentrujący składa
11kośc:1enneJ tulei 1, wtłoczonej w korpus 2 uchwytu, półstałej masy za-
•lłitt~'tlJ 3 wypełniającej pierścieniową przestrzeń dokola tulei tłoczka 4 śru-
f) g) h) J) 110dkJadki 6. Przy wkręcaniu śruby 5 następuje wstduęcie tłoc~ka 4
' uchwytu.' co pow~uje ~naczny wzrost ciśnienia w przestrzeni wypeł
ł są. zaciskową. C1smerue lo wywołuje sprężyste odkształcenie cienkiej
tul 1, a t:Ym sam~m wycentrowanie i zamocowanie przedmiotu umiesz-
••1111 upr.i:cdruo w tulei. Podkładka 6 służy do ograniczenia ruchu śruby, gdyż
Rysunek Objaśnienie
&
,·~..: z podstawki pryz.mo'\\-~j 1 i w;suv.inego kollca 2.
działkę kątową, co umożliwia ich równomie mc
Mechanizm ten służy do ustalania paedmio-
,
(oczywiście w przybliżeniu) dokręcanie.
t6w względem ich płaszczyzny symcuii :-z
~ prostopadłej do plaskiego ści~ A.
'.%
z
l.l7
Tablica 2-7 (cd I Tablica Z-7 (cd.)
9.
r.n
1':abllt•:r. :.!-7 (ni>
lir• Z·8. :t~łlm lenie w1orow l d:anyc h efo 11hllr111nl.1. wymfarów cienkOhtiennych
tulcl iadsko\\)th i roipręinych
U.) u111:k Ob1dn1cnic
15.
N1jwiększy przenoszony
M, M, lO'gz l hgD N mm, gdzie D, g i :: w mm I >-
D g = 0,015D+0,5 g = 0,025D
moment skręcający 2 I
() D
zależy od stosunl..-u
długości cienkościennej części
payjmuje się
g/D i od współczynnika najmnic1 T.ci
z tabl. 2-10
tulei k, którego wartoł\I 2
> I> -
4 I g = O,OlD + 0,5 g .,., 0,02D
D D
Długość cz~ci
jeśli I <
kD
2
- J to li I y- ___:__
w . ::
4
> 1 ,- 8 g = O,OlD+0,25 g = 0,015D
kDV
tulei sty-
A<ająccj się z przedmiotem
11 Tn.blir.i 2-10. Wartości współczynnika k
. . •.
1esh
ponieważ
zaś
kD
l >--,to /1 = -
2 2
tr-
Szerokość kołnierzy 1: I, = 2,5 JD Tablica 2-11. Srcdnice tłoczków
r
-
Promień zaob'ąglerua r> g 1 111y, zgod1111~ z tabl 2-8 średnicę otworu w tulei cienkościennej
·-
1
dla tulei osadzonej otworem na korpusie uchwytu ( ; I dlugc••l: tulei L = 80 mm.
gdy otwór ustalający w przedmiocie jest wykonany \\ 'I I 111k1 t11h•i (wg tnbl. 2-9) dla l > -~- (80 > 25) wyniesie
klasie dokładności
. d D-2g- H-2mm
gdy otwór ustalający w przedmiocie jest wykonany w
y 0,015·50 !-0,5 = 1,25 mm
lub 9 klasie dokładności mnlC'j nlr• średnicy D tuki w jej środkowej części, przy za-
Srcdnica powierzchni, d ,,.. D - 2g-2H+2 mm l tulol mn własności podane w tabl. 2-8
którą tuleja styka si~ d dla tUlei osadzanej w otworze korpusu uchwytu• d
z korpusem powierzchnia ustalająca przedmiotu jest wykonana Wt I/) O 003 · 50 0,15 mm
klasie dokładności y tulcJ11 i 111 z1·tlrniot<'m
d = D + 2g+H+ 2mm
gdy powierzchnia ustalająca przedmiotu jest WJ~Oll I •Hl,980 0.045 mm
w 7 lub 8 klasie dokładności
I llCI r.nmocowa ni pr1cdmiotu (wg tabl. 2-8)
d D +2g+2H-2 mm
0,10.> mm
Wysok ość komury na rnast: znci skową
s -
H 2 J 50 = 7 , 37 ~ 7 ,4 mm
Ciśnienie w komorze potrzebne do zamocowania przedmiotu
2 ID·E·g 2·0.15·2.05·10"1,25
p =- ns-- -- - 50 ! = 30,8 MPa
1
"rt'~t ~in J~. te:. zaletę, ze przy ce~tr~waniu przedmiot zostaje dociśnięty d~
a więc l/l zawiera się między 0,5 i 0,8. • • d1.1ęk1 ~zemu jego połozenie poosiowe jest ściśle określone.
Z kolei obliczamy szerokość kołnierzy tulei
lu uzys kania dokładności działania mechanizmu samocent ·
w pr~zynach przeszli!owuje się na jedną średnic" po wio· _ruJ.ąchcgdo,
3 - I I I J kkim zaciśnięciu. ' zeruu ie o
lt = 2.5 J 50 = 9.2 mm
i wreszcie średnicę powierzch~ tulei stykaiącej się z korpusem uchwytu
d - D 1 2g + 2H-2 = 50 + 2·1.25 -.- 2·7,4 - 2 - 65.3 mm
W zasadzie do wywoływania ciśnienia w komorze z masą zaciskową słu ży
tłoczek wciskany przez śrubę, gdyż łatwiej wtedy zapewnić szczelność. Gdy ni
ma miejsca na tłoczek stosuje się samą śrubę, ale wtedy gwint musi być wy-
konany w I klasie.
Srednicę tłoczka d oblicza się w zależności od średnicy i długości l cienko.
ściennej części tulei (tabl. 2-11), a długość jego części roboczej przyjm uje si~
równą (l,8-2)d. Pasowanie tłoczka z otworem w korpusie powinno być suwll·
we (H6ih5 lub otwór H7 i tłoczek dotarty do niego z luzem do 0,01 mm). Tłoet Jł.> • 2-55. Spręiyny krążkowe:
n) r owkowana; b) pełna
ki wykonuje się ze stali 45, hartowane do 45 HRC. $red.nice kanałów dopr ow -
dzających masę zaciskową do przestrzeni roboczej uchwytu są zwykle równ
średnicy tłoczka.
Istnieje wiele odmian mas zaciskowych o różnym składzie chemicznym. Je<ł ·
na z mas częściej w Polsce używanych ma następujący skład {orientacyjne w.ar-
tości w częściach wagowych): polichlorek winylu - 39, trójkrezylofosloran -
58, olej lotniczy - 2, stearynian wapnia - 1.
Na rys. 2-54 jcsi• przedstawiony uchwyt zaciskowy ze sprężynami krl\iko-
wymi. Mechanizm samocentrujący składa się z pakietu sprężyn krążkow ych l,
podkladki 2 i nakrętki 3, prowadzonej otworem walcowym na korpusie 4 uch wy
tu, podobnie jak na rys. 2-48a. Przy nakręcaniu nakrętki podkładka 2 spin
cza stożkowe sprężyny, I co po\voduje zwiększenie się ich średnicy zcwnętn.n J,
a zmnfoJszcnlr • rdnicy wewnętrznej, i przedmiot zostaje wycentrowany o
~am<>eow:iny,
, podnosząc oś dolnego p6łotworu względem osi O wrzeciona obra-
~ (rys. 2-57b). Wówczas błąd r; wyniesie
, _ + Td+Td· [2.19]
Co- - 4
zamocowywaniu przedmiotu istnieje mniejsze niebezpieczeństwo uszkodzcn 1 •t11 ł ran ie powierzchnią walcową zewnętrzną i duią płaszczyzną
jego dokładnie obrobionej powierzchni ustalającej, zwłaszcza gdy element c n t1 tnlnnie przedmiotu płaszczyzną obrobioną jest łatwiejsze i pewniej-
trujący 1 i zamocowujący 3 są wykonane w postaci wkładek z miękkiego m ł Inni<· obrobioną powierzchnią walcowil, gdy przedmiot ma powierzch-
teria1u, np. z fibry. Oczywiście do wycentrowania i zamocowania przcdmlol l 'l walcową A i jednocześnie duzą plaszczyznQ ustalającą B (rys.
potrzebne są dwa takie urządzenia z półotworami.
Dwie odmiany konstrukcyjne wkładek z pólotworami przedstawiono n a) b) e) f}
ffiJ
rys. 2-56c.
Przy tego rodzaju ustaleniu przyjmuje się średnicę półotworu równą śr
~
nicy przedmiotu (d' = d), gdyż przedmiot wkłada się w półotwór z góry, lu
jest więc tu niepotrzebny. Błąd Ee przy tym ustaleniu wynosi (rys. 2-57a)
Td+Td' [2.18)
2
Aby błąd ten był jak najmniejszy, należy tolerancję Ti:· przyjmować m t
choćby z obliczeń wynikało, że meże ona być większa.
a)
'W
'' ucl'" ytuh Oh\ orllml wa teowymi
M u11rk Objafoicnic
u
l()'łl!llCk Objaśnienie
Rysunek Objnśnicnic
•
przy ustalaniu wsuwan}' do uchwytu walek 5 - przesuwając się w prawo - spy-
nku prostop2dfym do oti kclSó • I' cha kolnicrum A tuleję. rozprężną z kor-
wsuwa się - przy scho -r.mym kotk pusu 3 uchwym.
jącym 1 - a1: do oparcia o z.dcrzni
źcn!e J). po czym "''Y'uwa si~ ~:okk I 9. Trzpień rozpTęŻny dwuszczękowy do ob-
swym stożko\"\;m końcem i:up:ow:du róbki przedmiotów z otwonuni centrującymi
miot na wWciwc miejsce i nast~fl o średnicy 10715 mm. Rozchylanie się.
go c:zę-ści'l walcową (położenie li). szczęk jest powodowane pacz wkręcanie '
powinien być umicszczcny ~Id śruby rozpierającej I. Trzpienie takie dzia-
łości od osi kołka, aby ten - W>" łają dokładnie tylko wtedy, gdy otwór cen-
się - odsuwał przedmiot od zdcn uujący w przedmiocie ma małą colerancję.
mię 3, które jest osadzone na \V U
łqczooym z ~kojckią (cie pok11.an
sunku) służy do wysuwania i chO\ 10. Trzpień samocentrujący z tuleją roz-
prężną przeznBczony do obróbki p.rzedmio-
ka.Jdli pricdmiotm3 być ustal 1uy 111
kolkach, to mechanizm uruclumi.J tów z nieprzelotowym otworem. Centrowa-
ki powinien być wspólny dla obu. nie i mocowanie przedmiotu odbywa się
przez pokręcanie no~tki 2 z gwintem róż
nicowym (gwint w prawej części nakrętki .
ma mniejszy skok niż w lewej jej części), co
powoduje wsuwanie się tulei rozpręt.nc!j 3
na stożkowq część korpusu 1 trzpienia. W kie-
7. Tunku poosiowym przedmiot jest ustaJany
czołem korpusu trzpienia.
7. Trzpień roiprężny
miotów z otworem nieprzelotowym. J
Janie się szcz~ 1 wywołuje tnpitl\
jest wciągany w korpus 3 ci~nrm l r 11. Trzpień samoocntcujący z tuleją roz-
c:zonym przez wrzeciono obrabnar I prężną 1 o dwóch powierzchniach stoiko-
clumianym przez IWUto ręczne lub wych. Tuleję rozpręia łącznik 2, przesuwa-
pncumatycmy. 11'' y ricr(cień stożkowy 3.
83
Tabtioa 2-l2 (cd.)
Objaśnienie
K)'lun~k
Ryso.nek Objwuenie
110\\\;.
==..._--------------~~-
u
Tólbllcol :?- 1!! (rd I
Tablica. 2-1! (cd.)
Rysunek Objaśnienie
Objaśnienie
19.
19. Trzpień samocentrujący z dwoma r11•
kietami sprężyn krążkowych 1, które cmtn.• 23. Trzpień samocentrujący ze spręży
ją i zamocowujq pnc:dmiot na obu końc:r h
nami krążkowymi, słuZący do jedno-
jego otworu, a poza cym, wyprostowując 1 , czesnej obróbki kilku przedmiotów.
dociskają równocuśnic: przedmiot do kol
nierza trzpieni a.
20.
20. Trzpień z walcową powierzchnią ust.'11\
czą i sprężynami kr:likowymi J, przcznaao
ny do obróbki pnedm.iotów z dokładnie: wf 24. Trzpień samocentrujący z dwiema wprę
konanym otworem. Sprężyny krąźkowc spd żyn:uni śrubowymi 1 i 2. Dokręcanie nakręt
niają tu głównie rolę elementu ki 3 powoduje ściskanie sprężyn, na skutek
jącego przedmiot:. czego sprężyna 2 zwięksi.a średnicę i centru-
je oraz zamocowuje przedmiot.
21.
21. Trzpień samocentrujący ze spręży„ Ufi
kr:likowymi przeznaczony do obróbki pnc I
2S. Trzpień rozsuwny z trzema szczęłtruni 1
miotów z otworem nieprzelotowym. P l"' td
osadzonymi w rowkach korpusu 2. Centro-
miot zostaje wyccnttowany i zamoeo1vo1n
wanie i mocow.ullc przedmiotu odbywa si~
przy poltt~u ~ 1, króta za 1
pod naciskiem kfa konika obrabiarki, przy
średnictwcm tulejki 2 i pierścienia 3 wy\\l
czym kieł ten powinien być obrotowy.
ra nacisk na sprężyny kr\Zkowc 4. Ustal n
poosiowc przedmiotu - płaszczyzną Jn1
otworu .
27.
27. Uchw}t roz.suwn}' z szdd
A-A ~. Płyta wiertarska ustalana w otwonc przed-
kolkami 1, prz;taym;'Wallymi p
miotu ur.ądzenicm z trzema wysuwnymi szczę
sprężyny picricicniowc 2. Dzicłl
kam.i 1. Pncsuw szczęk jest ograniczony przez
stosowaniu dźwigni 3 wysuwan c
odpowiednio ukształtowaną pokrywę 2.
kołków w pbszczymic A-.A
niczaldnc od wysuwania się bi
w plaszCZ)'inie B-B, co umoill
centrowanie przedmiotów z&rub
obrobionym otworem.
(0-----~
\JJ1 "~· a-----i
b) B
(~}---r·
Rys. 2-75. Ustalenie przedmio-
tu na płaszczyźnie korpusu u-
·~ y
chwytu i na kołku ustalają- O. Ustalenie przedmiotu na p la- Rys. 2-77. Schemat ustalenia przedmio-
cym CJ:y/.nie i dwóch kołkach tu dwoma otworami: a) na dwóch kol-
kach pełnych; b) na kołku pełnym i
~ciętym
Błąd sposobu ustalenia '•(rys. 2-75a) oblicza się z zależności (2.26).
Przy ustaleniu przedmiotu płaszczyzną i otworem walcowym może wyst~· t~go rodzaJu ustaleniu główną powierzchnią ustalającą jest płaszczyz
powa ć równiei błąd kątowy c, w płaszczyźnie prostopadłej do osi czopa (rys. (ry 2-78a), zaś pomocniczymi powierzchniami ustalającymi są powierzch-
2-75d). Błąd ten oblicza s ię z przybliżonego wzoru l 11 otworów, przy czym płaszczyzna ustawcza Al uchwytu odbiera przed-
„.,nu1i.1.1,I l1"%y s~pnie swobody, kołek pełny 1 - dwa stopnie swobody, a kołek
(Td+L+Td )sin~ Jnk JUZ wspomniano - jeden stopiell swobody.
tg'• = {) [2.27) (lf't dmiot można było nałozyĆ Otworami 0 średnicach dJ+Tcfl i d2+Tcłl
2r-(Td-t-L...LTd) cos-z fu t wieniu osi a± T.2 na kołki o średnicach dl'-Tdt i d2'-Ta •
oraz
który wynika ze wzoru (2.8] przez podstawienie~ = 180° i zastąpienie Td prtet ł li ni u osi kołków w uchwycie a'± T;· (rys. 2-78b) przy najbardziej
(Tc1-l-L +T6 .).
lll~m 1biegu rzeczywistych wartości tych wymiarów (np. jak na
2.6.G.4. Kołki us talające pełne i ścięte ) llt. rokość b ustawczej (czynnej) części kołka ściętego musi wynosić
Do ustalania przedmiotów jednym lub dwoma otworami walcowymi, kt6ryrh
powierzchnie są pomocniczymi powierzchniami ustalającymi , stosuje się zwykł
b ~ - L.·d.2' - [2.28]
Ta.+ T.·-L.
kołki lub czopy ustalające,, pełne i ścięte.
Na rys. 2-76 przedstawiono przykład ustalania przedmiotu płaszczyzn:i A upros:tc:r.(•nia obliczeń do wzoru tego można podstawić wymiar no-
r ł111r.y
rl2'.
oraz powierzchniami B i C dwóch otworów walcowych o osiach równolcglyth
' ' kulka ściętego nie powinna jednak być mniejsza niż 0,5 mm
Jako elementy ustalające pomocnicze zastosowano dwa kołki: pełny I do olwn 1
, /·:) ~ &ł1
niemy uzyskać między kołki<'m 2 i otworem przedmiotu obrabia-
c)
ł li t.yc !:zcrokość b kołka ściętego.
'' yhorze otworu, który ma być osadzony na kołku pełnym, należy
'13 • I
le; następującymi wskazówkami:
t ·. .
li tolcrnncje średnic obu otworów nie są jednakowe, na kołku pel-
~~ (•T-·]
a-t- i pricdmiot otworem o mniejszej tolerancji.
li nica otworu o mniejszej tolerancji jest mała, a średnica dru-
Rys. z-79. Określanie błędu '• 11r u r.nacznic większa, to lepiej jest zastosować kołek pełny do otworu
Rys. 2-78. Ustalenie pr:r.cdmi?tu na pła stalaniu pnedmiotu na plasza.y 11
szczyźnie korpusu uchwytu 1 na dwóch na dwóch kołkach
kolkach I któryś z otworów jest z pewnych względ ów „ważniejszy", osadzać
l l!ini otworem na kołku pełnym.
Przy ustaleniu przedmiotu otworami na dwóch kołkach mogą
następujące dwa błędy: . . -79a) którc•go wl
a) błąd przesunięcia przedmiotu w k1erunku x (rys. 2 '
wynosi
Ee;r = Td1+Li+Td1'
• • • i..~~ wartość: przy polotc11lu l r
b) błąd kątowy '•· który osiąga naJw1ę,..,"'ł
miolu Juk na rys. 2-79b. Wówczas 0,011 mm:
ffi ffi
lu ' który umożliwia ukośne ustawien~rz"?m1otu J ~łaszczymą Al uchwy-
1 k'łtowy E.: oblicza się ze wzoru te saę przedmiotu (jak nti rysunku).
tgt. = T. +(a'-a)+T•.
l (2.36)
~
Rys. 2-80. Odmiany kolkćw ustalających: a) kolek ścf~ty z kol-
a)
nicrzcm; b) kolek pełny z
kołnierzem; c) d) kołki z gwintem
[2.39]
.,
ztego powodu me o ro ionc . h·....+ h tylko jako powierzchnie
miotów wykorzystuje się do ustaleni~ w buc. ..., 'us-~~la1·ncq jest wtedy zwykle
. ocnicze Główną pow1erzc mą " t
usta laJące pon:' . . żka a elementy ustalające uchwytu s y·
płaszczyzna w1ększeJ ~sta~ sto ' dini t ustalają tylko jeden punkt osi
a
kające się z powierzchnią stozkową prze o u
s tożka. h
·-++~
a) b) _J
f1~
t•. Ustalenie ( rz.cd.miotu po- Rys. 2-87. Ustalenie przedmiotu płasz
1lą sto!kową w stozicowym gnie- czyzną i sto.lkowym otworem na trzpie-
d:zie korpusu uchwytu niu wysu~-nym
up~ wysuwne trzystronnie ścięte (rys. 2-87), ustalające jeden punkt osi
1 to ko" ego,
houizmy samocentrujące.
1 llrl) p:id kach głó\ "llą powierzchnią ustalajqcą jest zwykle płaszczyzna
~ ~ym koricu otworu stożkowego.
e) tul ntn przedmiotów obrobionych otworem stożkowym, gdy jest on
1 "h.:r1.chn1:1 ustalającą, stosuje się:
~
1 1• 1 ni 1tm:kowc sta le (rys. 2-88a),
( 2 ll6b, c).
a) c)
. . w uchwytach
Tablica 2-13. Ustalanie pnedmJotow powier~chniami stoli.owymi
Tablica 2-13 (cd.)
Objaśnienie
Rysunek I . ncdmiotu długun ot;;o
rem · Rysllllek
Objafoienie
5,
1. Centrow:uue P. tuleja 2 osa-
0 malej zbieżnośo. Prz~~ wyró~ujc
dzona suwliwie na t:rzplem~ 1 •. o- 5. Ustalanie podobne do poprzedniego,
ual błędy zbieżności sro7.ków w P
n~ lecz dla przypadków, w których główną po-
necięta
ewent rzedmiomch. Tuleja 2 jest
1.
szc::teg6lny P
w jednym m1e1scu l
. · · dlatego przy-
.
wierzchnią ustalającą jcsc płaszayzna wew-
"
d0i...-,...~ 1u nakrę
P t k i 4 USU11Jęty cał-
zostaje .
nętrzna B. W ścięty kolnierz trzpienia I są
wtłoczone trzy kolki ustalające 2. Z:ikfacla-
.,,........... . · · · uzp1emei:::. 1.
kowicie luz między i:ią 1 '"' mejmov.'30ia nie przedmiotu odbywa się jak na rys. 4,
Z gl...łu na kon1cczno."
elr:r„tki po odkręceniu nakrętki 9 i odsunięciu tulei
W7. """ •
przy wym1arue ·
Pnedmiotów obr.1- .
na " • . . e to stosUje sl~ główme centrującej 4 na odpowiednią odleglość w le-
bianych, roZWt~z:uu obróbki jett wo.
wtedy, gdr czas masz:~owy . nc-
długi... . . ID oiliwosc używania n2 ppod
I ISlllleJC
. dWóch takich uzpieni. Wówt"ZU . -
mllln obróbki przcdmioru na jednym 0:p1e- I np11 nie stożkowe stałe stosuje się zwykle, gdy powierzchnia otworu stoż
~
ruu robo tm"k ru1"mu:e • z .drugiego trzp1co1a
' jest powforzchnią ustalającą naturalną (patrz p. 2.4), a kły - gdy
powierzchnią ustalającą specjalną w postaci nakiełka (rys. 2-88b) lub
-· ,
prze dmi ot)"u.ż obrobiony i z:lkłada nns.ępny 11
1 (fazy) jak na rys. 2-88c.
. rzedmioru p!:iszgzną (głów· ty obrobiony otwór stożkowy
przedmiotu jest powierzchnią ustalającą
po-
· chnia ustalająca) o:ai: r. elementy ustalające uchwytu stosuje się takie same jak do ustalania
2 Ustalanie P kr6tk"m
· 1
na powu~n . C520:eniu pr:ml ' t
Ir ilotu Ot\t;orem stożkowym nie obrobionym.
tworem stożkov.;m. Po w:m •
2. o
m . ru::
. ·e korni"u I uC.1lWJ1U
iotu na pbszczyzm
nakr~tkę stoz.kov.-ą e1~
•r -
2 tu1
) I I.idy ustalania przedmiotów otworami stożkowymi podano w tabl. 2-13.
układa się p . : . CU i WSt!Wll SI (
3 P rzcci~ w 1cdoym rrue1s ' Elementy do usfafania przedmiotów powierzchniami kulistymi
• boku podkładk~ z wyc:;ocm
· · '-• P'> czym
a
z kręca się nakręlkę, usta 13}\
• c i z:unocowu i,1 przedmiotów powierzchniami kulistymi zewnętrznymi
stosuje się
o przedmiot
jąc . r6wnoczc~• ·e. Wad:t
. tego ror.
. podkład \'I _C7nie elementy z powierŻchniami ustawC?.ymi stożkowymi (rys.
wiązania są luźne c:zę!o: tulc1a _ 3I le.(nie od tego, czy powierzchnia kulista jest główną, czy też po-
ka, 4, które mogą łat'l110 zg1n:}c.
3• z· tą róznic:ą,
. . ·· g
iz lt:.-~
3 Ustalanie podobne do poprz..~nit
vw•"ł
powietzd:uti'\
D u 1•
na
łającą jest ,_
tu pwszczyma , .
CZOIDW3
Usulan
I
4. I·
„ (2 l J
Tablica 2-15. Wartości inv a= tg a-« P~zykJad 2.6 Obliczyć średni d al zk 0·
I tu samocentrującego do szlifow:ia :tw~~u ; ~~f; ;:~= Ti szcz:k u~hwy
(110
Cz~ćliczby
wspólna dla O' 5' 10' 15' 2()' 25'
I
30' 35' 40' 45' 50' 55' NaJP1erw obliczamy
=
danyc~~ .z= 48, m, 2,5 mm, <to= 200, x =O 2 l =O 15
' • o • mrn.
o nas ępuJących
w~zystkich
kolumn d,, = 2,5·48 = 120 mm
11 0,00 2394 2449 2506 2563 2621 2680 2739 2800 2862 2924 2987 3052
12 0,00 3117 3183 3250 3318 3387 3457 3528 3600 3673 3747 3822 3808 n„=~+2·02
~„ 2 • · 25tg20°
• O,lS
-~= 4,216 mm
13 0,00 3975 4053 4132 4213 4294 4376 44.'W 4544 4629 4".'"16 4803 4892
14 0,00 4982 5073 5165 52S8 5353 5448 5545 55-13 5742 5842 5943 6046 s" = 2,5n-4,216 = 3,638 mm
15 0,00 6150 6255 6361 6469 6577 6687 6798 6911 7025 7140 7256 7374 •następnie
16 0,0 0749 0761 0773 0786 0798 0811 0823 0836 0842 0862 0876 0889
17 0,0 0902 0916 0930 0944 0958 0972 0987 1001 1016 1031 1().16 1061 5
18 0,0 1076 1091 1107 1123 1139 1155 1171 1187 12().1 1220 1237 1254
d~4·3,638 = 4,547 mm
19 0,0 1271 1289 1306 1324 1342 1360 1378 1396 1415 1433 1452 1471
20 0,0 1490 1510 1529 1S49 1569 1589 1609 1630 1650 1671 l692 1713 Przyjmujemy d = 5 mm i obliczamy z kolei
21 0,0 1734 1756 1778 1800 1822 1844 1866 1889 1912 1935 1958 1982 . 4,216 . 5
22 0,0 2005 2029 2053 2077 2102 2127 2151 2176 2202 2227 2253 ZZ79 mv «r = - 120 + lllv 200+ 120 cos20°
- 48n = 0,02892
23 0,0 2305 2331 2358 2384 2411 2439 2466 2494 2521 2549 2578 2606
24 o,o 2635 2664 2693 2722 2752 2782 2812 2842 2873 29().1 2935 7966 P<> czym w tabl. 2-15 znajdujemy ex,= 24°43' i obliczamy
25 0,0 2997 3029 3061 3093 3126 3159 3192 3225 3258 3292 3326 3360
26 0,0 3395 3429 3464 3500 3535 3571 3607 3643 3680 3717 3754 3791
120·cos20°
27 0,0 3829 3867 3905 3943 3982 4021 4060 4100 4139 4180 4220 4261 " = 2 cos 24°43' = 62 •07 mm
28 0,0 4302 4343 4384 4426 4468 4511 4554 4597 4640 468-1 4728 4772
29 o.o 4816 4861 4906 4952 4998 5044 5090 5137 5184 5231 5279 5327
30 0,0 5375 5424 5473 5521 5572 5622 5672 5723 5774 5825 5876 5928
ri = 62,07 + ~ = 64,57 mm
31 0,0 5981 6034 6087 6140 6194 6248 6302 6337 6412 6478 6524 6580
32 0,0 6636 6693 6751 6808 6866 6925 6984 7043 7103 7163 7223 7284 Al.Jy sprawdzić czy wałeczki b d ta
33 o,o 7345 7406 7468 7531 7593 7656 7720 7784 7848 7913 7978 80.H 11nl •ń koła wierzchołko· ę ą wys wały ponad zęby koła, obliczamy
w rw ze wzoru
34 0,0 8110 8176 8243 8310 8378 8446 8514 8583 8652 8722 8792 886~
35 o,o 8934 9006 9078 9150 9223 9296 9370 9444 9517 9594 9670 T - d,, 1 I (!+ ) 120 -
36 o, 0982 0990 0998 1005 1013 1021 1029 1037 1045 1053 1061
97%
1-070
"'-2 2 -+Cl+0,2)2,5=63 mm
x ma=-
37
38
o,
O,
1078 1086 1094
1181 1189 1198
1103
1207
1111 1120 1128
1216 1226 1235
1137 1145 1154
1241 1253 1263
1163
1272
117?
l Zl'I ,t'";~~~·~~::~~~~:. r1 jest większy od r w (64,57 > 63), wałeczki będą wysto,„
39 o, 1291 1301 1310 1320 1330 1338 1349 1359 1369 1379 1389 P•I?
u d~~~·1 ·1 d ~ulek do centrowania kół walcowych o zębach śrubowych (rys
40 o, 1410 1420 1430 1441 1451 1462 1472 1483 1494 1515 1515 1526
) o >1 c a SJ~ także ze wzoru [2.44] , ale zastępując mo przez wartość modu~
41 O, 1537 1548 1559 1570 1581 1593 1604 1616 1627 1639 1650 16()2 I rmn nego. oza tym przy obliczaniu promienia .,.1 szczęk uchwytu należy
42 O, 1674 1685 1697 1709 1721 1734 1746 1758 1770 1783 1791 1808 I b otrzymaną ze wzoru [2.46J podzielić przez cos /3 (/J - kąt pochylenia
43 O, 1820 1833 1846 1858 1871 1884 1897 1911 1924 1937 1950 1964 • nn walcu podziałowym).
~~ 1t~f :~::~:;::rrbyć us~alone (np. do wiercenia otworów) wg "płaszczy-
44 O, 1977 1991 2005 2018 2032 2046 2060 2074 2088 2103 2117 21:.ł l
1
45 O, 2146 2161 2175 2190 2205 2220 2235 2250 2265 22SO
2296 23 11 ! j ~. ębu nuędzyzębncgo, to jako pomocniczy element usta-
46 O, 2327 2342 2358. ~4 2390- Z.W6 Z422 2438 2454 2487 _504
2471 u c su~ "atrzask obejmujący jeden z zębów kola (rys 2-93d) lub h
47 O, 2521 2537 2554 2571 2588 2605 2623 2640 2658 2675
2693 2711 v. vr qb (rys. 2-93e). · we o-
48 o, 2728 2746 2765 2783 2801 2820 2838 2857 2875 2913 2·1~:
2894 11trow1.min na zębach kół zębatych stozkowych (w celu szlifo •
49 O, 2952 2971 2990 3010 3029 3049 3069 3089 3109 3129
3150 3170 1 i ścu~) ~tosuje się różnego rodzaju uchwyty w których eleme:~~
50 o, 3191 3212 3232 3253 3274 3296 3317 3338 3360 3382
3404 '420 lt1 1 h~azwyczaj w ilości c · · · 6) b ' ·
l11ym p!t.:rtcicniowym k ~ naJmnieJ ywaJą~ kulki umieszczone
SI o, 3448 3470 3492 3515 3538 3560 3583 3606 3629 3653 3676 37 iO I l ml (rys 2-93f) I bo57ty·~· sz~no osadzone w uchwycie kolki Z<'.'
52 O,
o,
3724 3748 3772 3796 3820 3845
4098 4124 4150
3869 3894 3919 3945 3969 •J!i.'i
4177 4203 4:' \() l.'57 428, „,,, I ł6 . u s oz owymi albo wypusty ukształtowane po-
' w~c.; w r°'li:d7.yzębnvch w kole. Wszystkie · te rozwiqznnia są mnlo
"
5l
!l'J
o,
o.
4020 4046 4072
4339 4367 4394
4(.82 4712 .1 71 ;
4122 4151 4479
~177.:l 4802 <t8łi
'1507 4536
48td ·l!łll~I__ I
5i>.t oJ(12) 1(dli
li 'ó::O o:o
' : 1n1All u t przy ~qd ro wnrc1• st1Jikn podzfałowcgo ponad 1000
i'" n~ ClfjÓI Ol w1dłOWL 1 llll UW 111111, Dint 'ifO lC1 ('Orllz 17.fJM'f'f
- l hwyty W 11 m 111 m <'1n lr11f111wrn J1 ,,: "'i. 1„
jest wkładka pierścieniowa z tworzywa srluemego (najczęściej epoksydow '11'1 traserskie wykorzystuje się
do ustalania przedmiotów (zwykle o zło
z odtworzonym w niej - przy użyciu wzorcowego koła zębatego - „negn' h kształtach lub dużych) najczęściej
jako pomocnicze powierzchnie usta-
wem" uzębienia koła stożkowego. gdy główną powierzchnią ustalającą przedmiotu jest większa płaszezy
oł robion (rys. 2-97) lub obrobiona powierzchnia walcowa.
2.6.10.2. Ust alanie przedmiotów wielowypustami i wielokarbami ko l'lementy ustalające uchwytu stosuje się:
Powierzchnie walków wielowypustowych i wielokarbowych wykorzystuje ) rD\\ ki nacinane na korpusie uchwytu lub na przymocowanym do niego
jako główne powierzchnie ustalające tylko wtedy, gdy otwór w elemencie Uli\ lnym elemencie (płytce, słupku); rowki te są zwykle o przekroju trój-
łającym uchwytu może być przeciągnięty przeciągaczem do części wŚpółpr m, z jedną ścianką pionową (rys. 2- 97a), a przedmiot ustala się prze-
jącej z obrabianym walkiem wielowypustowym, gdyż dokładne wykonanie t li go tak, aby rysa na nim znalazła się na wprost krawędzi pionowej
kiego otworu w inny sposób (np. przez dłutowanie) jest bardzo trudne i k rowka w uchwycie;
towne.
Do ustalania przedmiotu jednym wypustem. którego powierzchnie bod aj '
są pomocniczymi powierzchniami ustalającymi (odpowiadającymi bazie ob
kowcj - płaszczyźnie symetrii tego wypustu), stosuje się elementy w kstt . --··~
cie widełek stałych (rys. 2-95) lub odcbylnych. Główną bazą obróbkow
wtedy zwykle oś przedmiotu i jest on ustalony nakiełkanu na kłach.
Otworem wielorowkowym ustala się przedmiety obrabiane:
a) n a trzpieniu wielowypustowym; tego rodzaju ustalen\Q _jest kon i~
gdy w połączeniu wielowypustowym centrowanie zachodzi na bokaal" 1 c)
ucl>~_tu; ='--·===
~--~·31
stów (r ys. 2- 96a);
\JilJlanic przedmiotów wg ' 'I
kich: a) c) za pomocą row- , .
a)
o·ou•ie
Cfl wskazruka
b) „
pomo-
d)
~, ~ wF
runku pbkazanym strzałkami (zasuwki wchodzą w rowki pierścieniowe w yko
nane w nóżkach). Następnie na pokrywę 7 nakłada się płytę 10 ustalając J
na kolkach 8 i zamocowuje się ją zarzutkami 14, które wchod7.ą w rowki kol • . . «~
ków 8. Wycięcie w płytce 13 umożliwia przełożenie jej przez śrubę w pO JO- Poło~e~:=~~=~:ęuJeam). bf)) cp)rdz.y) prztyl pr~cstale~u go; e) przy ustaleniu
, us a emu prawidłowym
krywie 7.
Po złożeniu w ten sposób uchwytu przystępuje się do ustalenia przedmiotu
W tym celu przesuwa się go wewnątrz uchwytu za pomocą śrub w takie JlO"'
łożenie, w którym zarysy jego, obserwowane przez poszczególne płytki z m11
prze:Groczystej, pokrywają się w przybliżeniu z rysami naciętymi na tych płyt
kacli. W celu uzyskania możliwie dokładnego ustalenia przedmiotu, płytki n 1
leży w uchwycie umieszczać blisko miejsca, które będzie zajmować przcdml t
Dlatego też w omawianym przykładzie - zarys przedmiotu w widoku z n6r
został nacięty nie na płytce 11, lecz na płytce 13, położonej znacznie bliżej prr I
miotu.
Ponieważ sprawdzanie położenia przedmiotu wymaga ciąglego przekrc:cnnl
uchwytu, plyty 1, 7 i 10 oraz nóżki 2 są wykonane z lekkiego stopu, por. \ 1
zaś elementy oraz końcówki nóżek są stalowe, żeby nie zużywały sic: t b
szybko.
Po nad:miu przedmiotowi wymaganego poloieni3 dokr<:e
:1dcjmUJC sic: płytc: JO I na j~j miejsci · nH~da si„ plJ ł I
" n f' G rol'Wl re I l
Tablica 2-16. PnJkłady pnestaJania przedmiotów w uchwytach
Tablica !-li (ocl.)
Rysunek Objaśni:oie
Rysunek Objaśnienie
4.
L 1. Ustalenie przedmiotu „'alc:owego o dwóch
~·-·1
średnicach na dw6ch podstawbcb rryzmo- M
wyc:h o tóźoyc:h wysokościach. Umienie
~
: ! 4. Przesalcn.ie przedmiotu przy ust1laniu
~
takie jest błędne, gdyt na r;kutck v.-aiuf> obu
średnic prudmioców (w granicach tolerancji)
go plasz~ i powicnchni~ waJm'R1'.
,,
- równoległość osi poucugólnych prud-
Ponieważ odległość a osi powierzchni wal·
miorów wzg!~ płaszczymy A uchwytu cowcj od płaszczyzny będzie różna w po·
~1-r-. ,
szczeiólnych przedmiotach, b~ one 7.llj•
nie będzie zapewniona. Prawid1owy $p0)6b
~ mowały niepnawicUowe polożenia w uchwy·
ustalenia pokaz=mo na dolnym .ry5unku:
przedmiot spoc:eywa na jednej dłuższej pod- cie. Wh.ściwe rozwillZIJlie ustalenia przedsta-
fr=·- · - -- wiono na dolnym rysunku.
%~--==f-·:f
stawce prymiowcj i podtrZymywany j~t
na cieńszym końcu nastawnym elementem
I podporowym.
2. '·
~~
2. Paescalenie pncdmiotu przy wtalaniu S'. Pn:cstalenic przedmiotu przy ustalaniu
go tnem.a walcowymi nadlewkami o osiach JO powicrzclmil\ walcową i równoleglł do
rówooległyc:h. Wskutek różnic w rozstawie- niej płasz~ Róto.ice w W)'milll7.c a w.
. niu nadlewków w poszczególnych przedmio- poszczególnych przedmiotach spowodują,
tach (• granicadl tolerantjJ) ~ one zajmo- te będą one zajmowaly nicprawidlowe poło
wały nieprawidlowe połotcnia w uchwycie, ---t- żenia w uchwycie. Jedno z możliwych popra·
ponieważ zawuc tylko jeden z nadlewków
a=!'\ r-q;-.- wn)'Ch rozwiązań takiego ustalania polwano
:~
ł~ ·. „ ~
będzie si~ stykał z dwiema ściankami odpo· --€":}--} ... ' )-+
n:i rysunku prawym .
~~
6. Przcst.alcn.ie przedmiotu wyn.ibjącc z u·
sunku u dołu.
scalania ao dwiema rónoleglymi I'~·
znami A i B. Ponicważ ze względu m ko·
nicczność unil:ni~ drgań podczas obróbk.i
przedmiot ma być zamocowany z dwórJa
.3. 1uon (w Jticrunłcu sU'Zlliek), będzie sie stykał
3. Przestalcnie przedmiotu poJe12jqcc na z uchwytem płasz~ A lub B, wzal«too.
jednocusnym ustaleniu go dwoma om ~ci od tego, króry element zamocowuj~
mi współosiowymi na czopie o dw6c:h ued zostanie uruchomiony wczdniej, a ponadw
nicach. Tego rodzaju ustalenie nie tylko P przy zamocowywaniu drugim dociskiem
jest dokładniejsze od ustalenia na jednym przc.-d.miot może ulec odkształceniu. Prawi·
z otworów Gak na rysunkach z dołu), I d.lowy sposób ustalenia przedstawiono na
~
mote nawet uniemożliwić w ogóle %11loknł rysunku prawym: dzi~ki zastosowani u kol·
~5~~
przedmiotu, jdcli oba otw0ry w n m n ka 1, który wysuwa si~ pod działaniem spr~·
będą łciśle współosiowe. Us..alić pntdlll iyny, wu;ystlcie przedmioty b~d.ą stykały
należy tylko jed.n}'Dl Otworem - d In z uchwytem tą samą pJaszczyznq A. Kolek J,
~
. . ·~
lub górnym, zalrinie od tcao. który :t n
jest dokladniei W)kot12t1y Jul> „
po unieruchomieniu śrub:t docisko~ :!, mn·
te rrn:nosić Iii~ z:&mocownnia wywicnanit
w danti oi'ICn I 1trzcz m:a1Juj~cy ai~ na wpron n iri;o clcmcm
mooowuJccy.
b) obie powierzchnie ustalające obrobione zostały jednocześnie, gdyż wtedy
błąd ich wzajemnego położenia jest mniejszy.
Prawidłowe rozwiązanie - bez przestalenia - jest przedstawione na rys.
2- 102!. Przedmiot jest ustalony tylko płaszczyzną B i podparty elementem
wysuwnym 1 stykającym się z płaszczyzną A.
Inne przykłady częściej spotykanych rodzajów przestalania podano
w tabl. 2-16.
~--i
1.8. Konstrukcja elementów oporowych . .r-··
cl:::
Elementy oporowe stosuje się wtedy, gdy nie zachodzi potrzeba odbierania
I I•
przedmiotowi przez elementy ustalające wszystkich stopni swobody i gdy pod-
czas obróbki ma1ą działać na przedmiot znaczne siły skierowane równolegle do
i I.
jego głównej powierzchni ustalającej. Elementy oporowe odbierają wówczas i .I
przedmiotowi pozostałe stopnie swobody i prze1mują siły skrawania, a jedno-
cześnie często umożliwiają dogodne zamocowanie przedmiotu (patrz p. 2.3).
._ ___.L ..l J=. ..J....J-----'
Elementy oporowe mogą być: )•· 2-l~ Elementy oparowe s:im(lnasta- Rys. 2-105. Zastosowanie elementu 7.11•
n : a) płytka półokrągła; b) płytka :z.e bierającego w postaci kołka l
a) s ta ł e, przy czym można tu wykorzystywać te same elementy, które swormic.>m
służą do ustalania przedmiotów pomocniczymi płaszczyznami, a więc płaszczyz
ny korpusu oraz kolki i płytki oporowe (rys. 2-22 i 2-25), lub stosować ele- b) samonastawne, które podpierają przedmiot ze stalą siłą, niezależni1 od
menty specjalne, przymocowane do korpusu uchwytu (rys. 2-103); lJ ługującego uchwyt.
1-:l<'ment podporowy styka się najczęściej z jedną z powierzchni ustalających
ł 1 cdmiotu lub z powierzchnią do niej równoległą (rys. 2-102f) i dlatego zbyt
b) c) łka siła \o,,-ywierana przez element podporowy na przedmiot może go od u
i od elementów ustalaJących lub wygiąć. Z tego powodu elementy podporowe
•
~ ułowanc (rys. 2-106a, b) należy stosować tylko do podpierania przedmiotów
I 1 yc.h i ciężkich, inne zaś przedmioty podpierać elementami samonastawnymi
~
2-106c), działającymi ze stałą, niezbyt dużą siłą.
Nn rys. 2-106a przedstawiono najprosls-zy element podporowy. Jest nim znor•
li owany kolek oporowy nastawny (tabl. 12-6). Kołki takie stosuje się głów
Rys. 2-103. Elementy oporowe stale· a) b) c) osadzone na bocznej ścianie uch\\"l1u: do podpierania przedmiotów w miejscach łatwo dostępnych, gdzie moina
d) ~ jego podstawie
\\Obodnie pokręcać ręką lub za pośrednictwem pręta włożonego w otwór
lmerzu kolka. W przypadkach gdy trzeba podeprzeć przedmiot w mit~j cu
b) n as ta w n e (zwykle samonastawne, aby mogły zmianą swego położenia dno dostępnym stosuje się elementy podporowe uruchamiane z daln, n1>
kompensować bł~y k~ztałtu przedmiotów obrabianych); przykłady elcrr.entów 1 mocą mechanizmu śruba-klin jak na rys. 2-106.
oporowych nastawnych przedstawione są na rys. 2-104-. I v1>owe rozwiązanie elementu podporowego samonastawnego przedstawiono
Oumiam:: elementów oporowych stanowią tzw. elementy zabiera1ącc, któr r :.H06c. Kołek podporowy 1 jest dociskany do przedmiotu sprężyną 2,
odbieraj1 przedmiotowi wycentrowanemu na trzpieniu lub w otworze uchwytu 1 t~pnw zaciskany w tym położeniu przez śrubę 3 za pośrednictwem kołkn 4.
możliwoSć obracania si<: dookoła osi, względem której przedmiot jest wycen
trowany. Takim elementem zabierającym jest np. kołek 1 w uchwycie toknr
skitn przedstawionym na rys. 2-105.
8. Zabc.:epiC'CZ'cnic ~a podporo•
wego przed zanicczyszcze:n.icm - pr2tt
odpowiednie ukształtowanie korpusu
i założenie kaptura 1 na kolek podporowy.
4. Urządzenie podporowe, które lk.ladA
się zklina 1, §ruby 2 wkr~nc1 w k.orpm
uchwytu i nakrętki 3. Pokri;canie n kret 9. Inne zabe7.picczc.nlc uriądZ(;nln pód-
ki powoduje przesuwanie 11ic kilu• I porow i;o - v J)omQC\ wkładki filcowej
t, przykrytej pb'tkq :!.
Przy projektowaniu elementów podporowych należy zwracać uwag~ na to, ZAMOCOWYWANIE PRZEDMIOTU OBRABIANEGO
aby do otworu, w którym przesuwa się kołek podporowy, nie mogły dostawać
się drobne wióry i zanieczyszczenia, gdyż wtedy kołek może się zacinać w otwo-
W UCHWYCIE
rze. W tym celu najczęściej osadza się na górnej części kołka odpowiecruego
kształtu kołpaczek 2 (rys. 2-106b) lub umieszcza się w otworze pierścień gu-
mowy 5 (rys. 2-106c).
W przypadkach gdy trzeba podeprzeć przedmiot w dwóch lub więcej miej•
scach, należy stosować urządzenia podporowe, składające się z kliku elemen-
tów podporowych związanych ze sobą i wspólnie uruchamianych, gdyż inaczej
wzr„sta znacz.nie czas pomocniczy zakładania przedmiotu. Kilka rozwiązan
konstrukcyjnych takich urządzeń podano w tabl 2- 17.
Odmienne od omówionych urządzenie podporowe przedstawiono na rys
2-107. Część obrabiana przedmiotu - oddalona od miejsca ustalenia i zamo-
cowania - jest tu podparta przez zaciskające ją szczęki 1, które wraz ze śru
bą 2 i wkładkami stożkowymi 3 mogą się przesuwać w kierunku strzałki. DziękJ
temu podczas zaciskania szczęk za pomocą rękojeści 4 przedmiot nie Jest przci
szczęki odginany. Po zaciśnięciu przedmiotu dalsze pokręcanie rękojeści 4 ~
woduje zblizanie się ku sobie stożkowych wkładek 3, które rozchylają przeci(t.c
u dołu szczęki i w ten sposób unieruchamiają je w rowkach korpusu uchwytu
[i~ r-
ł.„ cowującego na większe pole powierzchni przedmiotu. Obrobione powierzchnie
u11talające i oporowe przedmiotu chroni się przed uszkodzeniem najczęściej
i•rzez zwiększanie pola ich styku z odpowiednimi elementami uchwytu.
7-
Rys. 3-1. Siły działające na przedmiot Przy zamocowywaniu przedmiotów ustalonych płaszczyzną na trzech kol-
.. J podczas obróbki kllch ze łbem wypukłym (rys. 2-20a) należy pamiętać o tym, żeby nacisk na
1>owicrzchnię przedmiotu stalowego lub żeliwnego nic przekracz;:rł: 2000 N
Dokładne określenie najmniejszej siły zamocowania, jaka jest potrzebna do dlu kołków o średnicy d = 10 mm, 5000 N dla d = 16 mm, 12000 N dla d
~5 mm i 30000 N dla d = 40 mm Dla przedmiotów z metali nieżelaznych
zabezpieczenia stałości położenia przedmiotu w uchwycie, jest niemożliwe. gdyż
niektóre z wymienionych czynników ulegają zmianom podczas obróbki przed- WArlo~ci nacisków powinny być o 30-40'/e mniejsze, a przy mocowaniu przed-
l?liotu. Na prz:yklad siła skrawania waha się w zależności od wahań grubości miotów ustalonych płaszczyzną nic obrobioną na kołkach ze łbem naciętym
naddatku na obróbkę, stopnia jednorodności materiału, stanu narzędzia (ostre (rya. 2-20b) wartości nacisków mogą być o 1000/o większe. Gdy przedmiot jest
czy przytępione) itd., sama zaś siła zamocowania ró~eż waha się podczas ob- ' talony na trzech kolkach ze łbem płaskim lrys. 2-20c) lub na ~lytkach
ff}'lł 2-25), nacisk jednostkowy elementu zamocowującego na przedmiot nif'
róbki, bo ·występują sprężyste odkształcenia przedmiotu i elementów uchwytu,
zgniot powierzchni przedmiotu itd. wbw.:n przekraczać 40 MPa.
Z drugiej strony - rzeczywista siła zamocowania przedmiotu zależy od
wielkości siły zewnętrznej działającej na mechanizm zamocowujący i od jego
przełożenia, zwiększającego lub zmniejszającego przyłożoną silę zewnętrzn ) . Wybór miejsc zamocowania i kierunków ddałania s ił
Rzeczywista siła zamocowania może więc wahać się, jeśli wahać się będzie sil zamocowania
7cwnętrzna, co występuje szczególnie wyraźnie, gdy siła ta jest wywoływan
pr7.cz mięśnie człowieka. Ogólnie bowiem przyjmuje się, że siła ręki ludzki J c J s c e m z a m o c o w a n i a p r z e d m i o t u nazywa się miejsce przcd-
może się wahać od 150 do 400 N, co powoduje, że przy ręcmym uruchamianiu 1tu, w którym działa na niego sila zamocowania.
elementów zamocowujących rzeczywista siła zamocowania waha się w bnrdto Ilu miejsc zamocowania, ich rozmieszczenie i kierunki działania sił .zame>-
szerokich granicach. An11' 2alei-1 od:
Dlal<'go tez silę zamocowania przyjmuje się zwykle z dui.ą nadwyżką. zwr •) wl tkośc; i kierunku działania sił skrawania,
<'njąc tylko uwagę na to, żeby wywołane przez nią sprężyste odkształceni
h) kJlzt.ałtu, wielkości i stopnia sztywności przedmiotu,
przedmiotu znajdowało się w granicach tolerancji i żeby nic nastąpiło uszltodz •
nic powierzchni dokładnie uprzednio obrobionych. Nieprzekroczenie pewnej d I Uo 1 i położenia elementów ustalających, podporowycli i oporowych •
puszcu1ln<'J siły zamocowania ma szczególne znaczenie, gdy przedmiot jest m to
sztywny J wykonnny z miękkiego materiału, gdyż przedmiot taki bardzo lnlwu
11legn odkształc<.'niom, zwłas7.cza że usunięcie warstwy materiału podcznll olJ
r6bki c11;·.to zmniejsza je~zcze jego sztywność. Ponieważ ~ robotnik oh ł li
Jncy uchwyt znmocowuJc przedmiot .zwykle jak może najsilniej, komitru'kt
11r.hwytuw musi w tnkich JH7yp:idkach stosować elementy zamocowUJllC 11 hu
duw11• 1111111 ino:r.llwinJqc j zbyt :;1lnc wmo('owanie przedmiotu .
Nnjl 11lr j du t go c 1 i nndnJ 1 11: m chnnizmy uimoco uj
I h d1 uli n , j ko W'JW r j c nn pn. dmlot l I , l
l " 11 11 hm h fll>t wy
a) ") przedmiotu od elementów ustal · h w · ·
do pr•"'dst . aJącyc . YJątk1 stanowią przypadki podobne
..... aWlonego na rys 3-4 gdzi I d · ·
Je się przy położeniu uch. • . k e g a .szą pow1erzchruę obrabianą uzysku-
p f'2eJ·mowa ...4 .ły kr ~u J8 na r)'s. 3-4b, oraz przypadki w których
....e 51 s awarua przez ełeme t · . .' .
tlproszczenie budowy uchwytu. n zamocowujący umozliw1a zńaczne
Rys. 3-2. Rozmicsz.czcnie elementów zamocowujących względem pn.edmiotu i uchwy- lł.)·s. 3-4. Zamocowanie przedmio-
tu ~u na kątowniku ; a) siła skrnwa-
nl:a Pa i sila zamocowania F ma- a) b)
' kierunki zgodne, ale na i;kutek
Miejsca zamocowania powinny znajdować się, jefoli to jest możliwe, na omentu wywołanego silą Pa
wprost stałych elementów ustalających lub oporowych uchwytu jak n 1 rudmiot jest podczas obróbki
rys. 3-2a. rywany i powierzchnia obro-
ona jest . nierówna; b) siły P,
Umieszczanie elementów zamocowujących na wprost elementów ruchomych ł maJą kierunki przec!wne. ale
jest niepożądane, gdyż zmusza do wzmacniania budowy tych elementów, o~nt Wy\\."O)aoy silą Pa tvlko
a samo zamocowanie staje się mniej pewne. lchyla p~miot, dz.!~ki czemu
ZamQCOwywanic przedmiotów w miejscach nie podpartych powoduje czc:- wierzchnia obrobiona jest glad- ,_;fl:!":'ff,;:;;;~f.;-...,J...,
sza ~
sto odkształcanie przedmiotu (rys. 3-2b) i dlatego jest dopuszczalne tylko wtt.t.y,
gdy przedmiot jest sztywny. Należy przy tym pami<itać, że miejsca zamocowo•
nia muszą znajdować się wev.'llątrz figury utworzo'lej przez elementy uslalajqc Jp,zeJi ~ejsca ~amocowania mają znajdowac się naprzeciw pomocniczych
uchwytu (pole zakreskowane nn ryS< 3-2c, d). Jeżeli przedmiot ma być zamoco• w~"rz~hm US~Jących lub oporowych przedmiotu (rys. 3-5a b) to należy
wany w jednym miejscu, to poiqdnne jest, aby to miejsce znajdowało się w J>O• m dac o tym, ~e na skutek nieuniknionych błędów wykonani~ V.:artość rze-
bliżu środka figury utworzonej przez elementy usWające, gdyz wtedy siła Ul ,>'~1~ !,ąta m.1ędzy pł~szczyznami ustalającymi (r-ajczęściej 90°) różni się
mocowujqca rozkłada i:;ię równomiernie na wseystkie elementy ustalające. w 1 r , d~ośc1 podanei na rysunku wykonawczym przedmiotu obrabianego
.Miejsca zamocowania powinny znajdować się na wprost dużych plaszcZ}>J:n 9(~ t~~a u ~dy plaszc~yzny te mają być wzajemnie prostopadle. kąta 90°
ustalających lub oporowych przedmiotu, zwłaszcza gdy płaszczyzny 1e zajmuj H\ o .•~1aru oczy~v1stego, na rysunku nie podaje się). Powoduje to przy
położer.ie poziome, natomiast unikać należy umicszczanin elementów zamoc: ~ 'j
~amu przedmiotu mpment Fa, jeśli kąt " jest mniejszy od 900 jak
wujących na wi;rost walcowych powierzchni niewieL'tich elementów ustal r)s. -:>a, albo moment Fe jeśli kqt , jest większy od 90° (rys. i.Sb).
cych (np. I-olków, jak na rys. 3-2e)', gdyz takie zamocowanie jest słabe, a p
wierzchnfo otworu w przedmiocie, zwykle dokładnie obrobiona, mote łntw
ulec us:.kodzcniu. c)
Kierunek działania sił znmocowania F powinien być w zasadzie prostop dly
do powicrzchrJ styku przedmiotu z elementami ustalajqcymi lub oporo\
uch}\'ytu (rys. 3-3a). Unika się dzięki temu niebezpieczeństwa unoszenia J 1
odsuwania przedmiotu od elementów ustalających uchwytu pn.ez cłem t
zamocowujące, a sil::i potrzebna do zair.ocowania przedmiotu jest -...tedy na
mniejsza.
a~ ..1. „ c) 1
~---- -~
~wk
P, Rys. 3-5. Określanie
punktu przyłożenia sity
, zamocowania
Rys. 3-3. Poloienlc sił skrawania i sil za.mocowania względem przedmiotu obr 11
nego i uchwytu
kami obok siebie {rys. 3-5c). Ponieważ jedna~ i tutaj może wystąpić momer l h jego ele~cntów - za dure (ze względów wytrzymałościowych) albo ni1•
F.!!, gdy punkt przyłożenia A siły F znajduje się na osi kołka i kąt «=I= 90 n :izyskac ~aganej si~y z'.lmocowania. W takich razach trzeba prz<'Wl•
2 '" uchwy~1e ~wa lub ~1ęcc1 elementów uruchamiających. Należy jednak
{rys. 3-5d), punkt przyłożenia siły F obniża się o odcinek :z: (rys. 3-Sc). przy czym '1 t~ pam1~tac, aby miały one - jeżeli to jest możliwe - jednakowi'
a) JCżeli ciężar Q przedmiotu jest mały w porównaniu z siłą F, co zdarza sl tałLy 1 wynuary. Jest to szczególnie ważne, gdy elementem uruchamfojq-
najcz~sciej, to :r należy obliczać ze wzoru Jest. nakrętka lu_b łeb śruby, gdyż wtedy robotnik obsługujący uchwyt
~ uzy.~ał ~ylko. Je~ego klucza, co przyspieszy zamocowanie przedmiotu .
x= µb (3.1)
ybkOSC: dzlal~.1a siły zewnętrznej, przyłożonej do elementu uruchamJn-
b) jeżeli ciężar Q różni się niewiele od siły F, czyli zamocowanie ma b o, zaJczy od JeJ charakteru. Zamocowanie przedmiotu jest zwykle nn jpo-
słabe, to x na!eży obliczać ze wzoru jszc w~y, gd_y zew~ętrz~a siła jest siłą mięśni człowieka i gdy pn.y
\~"Ywaruu m~s1 on uz?-w~c dodatkowych narzędzi, np. kluczy. Najszyb-
x - ~
2 -ufa~b)
• I
[3.2] ś ~mocow~e uz;:skuJe się_ w~ed!• ~dy zadaniem obsługującego uchwyt
ł,li lko pr~em1eszcze?-1c pe\\."DeJ dzwigru lub naciśnięcie jakiegoś przycisk u,
Stosowanie kołków wypukłych (rys. 3-5e) zamiast płaskich nie daje korzy 1 ocowarue przedmiotu nas~uje samoczynnie, jak np. przy zamocowaniu
ści, gdyż wprawdzie wymiar c jest mniejszy od d 2, ale rzeczywisty punkt styk 1 nat.)c=nym lub elektromagnetycznym
poszczególnych przedmiotów z kołkiem jest zmienny. ajcz~sciej stosowane sp_osoby zam~cowywania, w zależności od ilości przl•d-
W takich przypadknch wielkość siły zamocowania oblicza się uwzgl<:dniaj 6w zamocowywanych Jednocześnie w uchwycie, podano w tabl. 3-1.
siłę skraw::mia, a mianowicie:
1.•Jeżeli siła zamocowania F i siła skrawania P 1 mają kierunki zgodne (r) Tablira 3-1. Sp0soby zamocowywania przedmiotów w zaldnoścl od ich lloścJ
3-5e), to i w ielkolci
F = P.:r1 -
przy czym wzór {3.3) uwzględnia ju~ ,,zapas"
X
[3.31
bezpieczeństwa, gdyz z siłłj
h
Ilo~ć
elementów
Ilość
elementów
zamocowujących uruchamiających
I Zastosowanie
współd ziała ciężar przedmiotu i ewentualna składowa siły P„ skierow I-e .den
1e ·1e
wie .
1edcn I -
wi~
I
w dół
2. Jeżeli siła zamocowania F i
(rys. 3-3d), to należy przyjmować
siła
F=2P.
skrawania P. mają kierunkj
- - _I I +
Niewielkie przedmioty, dopuazo:alne
niezbyt silne zamocowanie
Trudne do zamocowania pncdmioty
Cz.u zamocowania przedmiotu obrabianego stanowi cz~sto znaczną c + +
czasu pomocniczego {nawet ponad 75tJfo) i dlatego przy projektowaniu uch
tów obróbkowych należy dążyi: do tego, aby zamocowanie przedmiotu trw
- --- (prymitywny sposób zamocowania)
Trudne -
do l:lmoa>wania prudmfoty
+ +
/ Jak najkrócej. Szybkie zamocowanie przedmiotu osiąga się gdy:
a) ilość elementów zamocowujących jest niewielka,
- - - (prawidłowy sposób zamocowania)
b) kon.c;trukcja elementów zamoco~'Ujących umożliwia szybkie ich nastnw Niewielkie przedmioty plask.ie ulotonc
+ +
nie wzgl~<.lcm przedmiotu (np. przekręcanie) lub usuwa konieczność takiego 11 .~ ---
--- -
-. - w pakiet
stawia nia,
c) ilość elementów uruchamiających, czyli elementów przejmujqcych
wnętrznc siły przeznaczone do zamocowania przedmiotu, jest mała i S'ł
~
'1-35
cw
IZ-36 fl-39 Il-IO tZ-ł7
3.7. Konstrukcja elementów zamocowujących przedmiot obrabiany
w uchwycie
3.7.1. Wybór rodzaju zamocowania
Ponieważ rodzaj i sposób zamocowania przedmiotu zależy w znacznym stopniu
od kształtu i rozmieszczenia element.ów ustalających, projektowanie elementów
ustalalących i zamocowujących przedmiot po\vinno się odby\\."ać jednocześnie
f2-4t i 12-41
m
Przy wyborze rodzaju zamocowania należy się kierować wskazówkami po
danymi w punktach 3 1-7-3.6, biorąc przede wszystkim pod uwagę kształt, w! J fZ-~
kość i sztywność prz.edmiotu oraz wielkość i położenie jego powierzchni ust
l<ijących, oporowych oraz obrabianych i rodzaj obróbki, a szczególnie wielko
oraz kicrur.ek działania sił skrawania.
W zasadzie należy dążyć do tego, aby zamocowywanie przedmiotu trv; I 1
jak n ajkrócej. Jedynie w przypadkach projektowania uchwytów prowizory
nych do niewielkiej ilości przedmiotów oraz uchwytów do operacji, w który h
czas obróbki maszynowej ;est długi, można stosować m:1k, szybkie zamo
'] ,WW~lfJ~bt5-s s
12- Ut f2 55
\vania. W pierwszym przypadku, jeśli już nie można obyć się bez spc<:jaln t?. 60
uchwytu, to nalczy dążyć do tego, aby miał prostą budowę i był tani, co cz<;
wiąże si~ z mnieJ sprawnym dzialan.em uchwytu. W drugim zaś przyp d
przedmiot obrobiany jest zwykle duży i konieezne jest zamocowywani
w wielu miejscach, a najszybsze zamocowania - wielomiejscowe - cz~ to 11
mogą być zastosowane, gdyż albo budowa uchwytu zbytnio sit:: komplikuje, oll
siła zamocowania w poszczególnych miejscach jest zbyt mała i znmocow 1
jest niepewne. Ponieważ mamy zwykle do czynienia z przedmiote m d ro
pod1egajqcym obróbce na wielu obrabiarkach, a czas zamocow<inia j" l to 11 fZ-o3
kowo mały w porównaniu z czasem obróbki, dopuszcza się nieco dłu żej trw j
ale za to pewniejsze zamocowywanie przedmiotu.
.
J<~
!!i!!!!!.
L
ł nlifierskie}, gdyż walcowy otwór na śrubę uniemożliwia zsunięc ie się łapy
a przedmiotu pod działaniem siły odśrodkowej. w przypadku gdyby nakri.;tk 1
Odkręciła się nieco. Łapę taką usuwa się znad przedmiotu przez obrócenie jl'J
u pewien kąt (najczęściej o go•). Kolek oporowy z gniazdem stożkowym l (lnlil
li 98) ułatwia ustawianie łapy w położeniu zamocowania, zabezpiecza lapr:
pucd obróceniem się, gdyby nakrętka zluźniła się nieznacznie, i zapolm:gll
Ullkadzaniu miękkiego korpusu uchwytu przez łeb śruby 2.
ł.apy z rys. 3-12b, c są pr:rez.naczone do zamocowywania przcdmiot6w w
'6Wwytach wykonujących podczas obróbki powolny ruch prootoliniowy lub
b)
,•1 I I'
',1„:,1:I ~. . \
[!~ lI l~
L.:.Jll~'
I
I I - I · I
I
'1:ł '
,• ' ....
Rys. 3-13. Zastosowania podkładek kulistych: a) brak podkładki kulistej pod na· łtu 3-15. Łapy dociskowe specjalne: a) wygic:ta;
krętką powoduje zglnanle śruby; b) podkładka kulista l osadzon:i w podklade ~)z samonastawn=1 k oncówką
stożkowej 2 zabezpiecza śrubę prud z.glnaniern; c) nakr~tka z kołnierz.em kuli•
at)lm 3 oraz podkładka stożkowa 2 spełniają to samo z.adanlc
/
TabUca 3-2. Zamocowania gwintowe J>rzedmiotów obrabianych
Rysunek Obja§nienie
1.
1. Docisk specjalny, którego powierzchnia A
stykająca się z przedmiotem jest walcowa.
Rys. :l-17. Zwiększanie siły zamocowania pnedmiótu
przez zmniejszanie stosunku a : o długości ramion łapy Obniżone położenie łba śruby 1 umożliwia
(diwigni) pr:aejście narzędzia tuż nad dociskiem. W celu
wyjęcia przedmiotu z uchwytu docisk odsuw.i
c)
3. Docisk kątowy zmieniający kierunek d4ia·
lania sHy zamocowania.
10.
6.
6. Docisk specjalny zamocowujący przed-
miot jednocześnie VI dwóch kierunkach
RozwiJłzanie takie motna nosować, gdy po- 10. Docisk hakowy 1 uruchamiany kluc-ant
wierzchnia zamocow:mill A przedmiotu jest fajkowym, wkładanym w kwadratowy lub
nie obrobiona, gdyi zęby docisku mogą ją szdciokltcny otwór w nakrętce 2.
uszkodzić.
7.
11.
7. Docisk spetjalny do jednocusnego :zamo-
cowywania paedmiot6w w d'l\-óch wzajem-
nie prostopadłych kierunkach.
11. Docisk wahliwy z wkładką 1 z fibry, sco-
sow:iny w przypadkach, gdy powierzchnia
zamocowania przedmiotu jest powierzchni:t
walcową dokładnie obrobioną.
8.
Rysunek .
Objaśn ienie
Rysunek Objaśnienie
18.
14.
18. Domk specjalny do jcdnocr.esnego za-
mocowywania dwóch przedmfot6w w dwóch
14. Zamocowanie dwwniejscowc przcdmio-. kierunkach.
ru od spodu dociskami li;Ąrowymi, stoSOW1.lle
głównie w uchwytach wiertarskich.
16.
17.
27.
23. 27. Zamocowanie ptzedmiotu azczęq 1
utworzoną przez odpowied.oic przecięcie
23. Zamocowanie wieloprzcdmiotowe sze- w korpusie uchwytu. Rozwiązanie to mote
regowe z za.stosowaniem rieńclcniowych być stosowane do niewielkich przedmiotów
przekładek.
i przy tolerancji szerokości przedmiotu nie
rn:ckraczajlfCCj 0,3 mm.
28.
25.
26.
30. Zamocowanie przedmiotu od spodu
przy użyciu dwóch śrub 1i2, z ll:t6rych jed·
.., na ma gwint prawy, a druga lewy, co powo•
~~=~~~~1 duje, io przy pokręcaniu rękojcści4 3 'ruba 2
przesuwa się o odcinek odpowiacbj~cy
sumie 5koków gwintowych obu śrub. Pozwala
to, mimo ograniczonego kąta obrotu ręko
.!. jeści, nn odsunięcie śruby 2 od przed.miotu
na odległość umoiliwisjqcą wyjęcie go z u-
chwytu.
Rysunek Objaśnienie
32. 33.
32. Zamocowanie za pomoq łruby docisko-
wej 1 z ltońcówko11 waJcową 2. Rozwi:µ.anic
to ma tę uletę w porównaniu z z:unocowa-
nicm bczpo~rcdnim śru~ docisltowt, te
końcówka 2 nic obraca się, nie mote wiec
porysować powiench.oi 7.amocowania przed-
miotu.
,
34.
33. Inne rozwiip:anic umocowania
i końcówką wa!cov.„.
$rubą
•
!„___ _
I
klacłn się na ~rzed1~1iot w taki sposób, aby mógł częściami AJ otworów pn: j
wania przedmiotów, albo przenieść nakrętkę pod pncdmiot i użyć jako. cl Jłr cz n~_ętki na sru_bach,_ po czym pokręca się go w kierunku strzałki i do
mcntu zamocowującego podkładki z wycięciem, jak np. na rys. 3-20b. .Nnto łlrQ a koieJno nakrętki.
miast w przypadkach gdy siła zamocowania może być Itfcwielka (np. w nit Do zam?Cowywa?ia przedmi?tów przez o~·ór. którego powierzchnin j l
których uchwytach wiertarskich), można zastosować nakrętkę szybkomocuJ \\ lcrzchruą ustala.iącą przedmiotu, u.zywa się prawic wyłącznie śrub dwu
cą (tabl. 12-66) jak na rys. 3-20c. Nakrętka taka nu . prze,~·ier~ny uko l Ir nnych, wkr~anych w czop ustalający uchwytu (np. rys. 10·5). Powod 11111
otwór o i.rednicy nieco większej od średnicy śruby, tak ze mozna Ją s?.ybko n U> J"Sl zn~czny .koszt obróbki i marnotrawstwo materiału występuJ~cc prly
sunąć na śrubę (rys. 3-20d) i pokręciwszy ją nieznacznie zamocować pncdm t konyw.m1u t~k1ego czopa wraz ze śrubą jako jednego elementu, a po;rn t.} m
Na rys. 3·21 przedstawiono zwyk.ly docisk krążkowy. do którego zdj odZl'ntc g'"mtu podczas użytkowania uchwytu zmusza do wymiany cali
1 p 1 n.1 nowy. 1111
lub założenia konieczne jest całkowite odkr~cenie nakrętki. Docisków tuki I
używa się w uchv„rytach przeznaczonych do operacji: w których c.u•s rn I dodskó~\' ~qzk~wy~h należy również zaliczyć omowione poprzednio pod-
nowy jest długi, jak np. przy jednoczesnym nacina?1u zębów. w kilku kol h dki r. v.ycu~c1cm, Jesh są one elementami zamocowującymi jak np. nu
z<:batych. Tam gdzie zależy na szybkim zamocowaniu przedmiotu moznn 11 I W Nw JCst natom~ast dociskiem, lecz tylko elementem poŚrcdnicuicyni,
docisku z większym otworem i podkładki z wycięciem (rys. 3-21b) luh cioci k I >dklnrlkn pr1cdslaw1ona na rys. 3-21 b. mimo iż należy do urząd z· mn ~a-
ze znormalizowaną podkładką odchylaną (tabl. 12-85), jak na rys ~i·"l uj Ro
ostatnie rozwiązanie jest lepsze, gdyż podkładka jest przykrc:conn do dn I " I 17.> I> tikach gdy 7ałci.y nn znmocuwnniu przedmiotu w określonych niii•J-
wkrętem, nic może wi~c zagubić się, j3k to się cz~ to zdarz:\ z lu nymj I
11 lub ł! ły pow111nchnu1 czołu otworu j · l nic obrobiona, 2nrt11nsl ~loci krn,
kładkami
h to uj si~ cl0<'1 k1 trójk tn {r,y 3 ?2n) łuh prostokqlM (ry 3-22bJ
hllw n (r t Plf'rnf'ntv ?.1mo<owuJ1( • pul
I Il
I II
t II l
11 k
„ "''
I I J
I,, h
w I li
musi być odsuwany dość daleko od przedmiotu w celu wyjęcia go z uchwytu .
Przykład urządzenia ze śrubą szybkomocującą przedstawiono na rys. 3-2·l,
W urządzeniu tym śruba dociskowa 1 jest osadzona w przesuwnej tulei 2,
która jest zabezpieczona przed obrotem oraz wysunięciem się z korpusu uchwy-
tu śrubą 3. W celu odmocowania przedmiotu należy zluźnić śrubę 1, odchylić
podkładkę i przesunąć śrubę wraz z tuleją i stopką w położenie oz.naczont•
liniami punktowymi, po czym moina przedmiot wyjąć z uchwytu w kierunku
/·-t-··-....._,__ pionm.vym. Przy zamocowywaniu przedmiotu postępuje się odwrotnie.
, ··+-- '\.
~-+
1....-~-----,-- ' '
Rys. 3-24. Urządzenie z.amoco-
'''ujące ze śrub:t dociskową
nybkomocującą i dociskiem
wahliwym
Rys. 3-22. Dociski specjalne: a) trójkątny; b) prostokĄtny
Urządzenie takie umożliwia zamocowywanie przedmiotów w czasie wielo·
b) krotnie krótszym niż przy zastosowaniu zwykłej śruby dociskowej, którą trw-
lia wykonać wiele obrotów, aby odsunąć ją na taką samą odległość od pr7.cd-
tmotu.
Jeżeli stopka wahliwa zamocowuje przedmiot w kierunku, w którym ma
on być wyjmowany z uchwytu, często konieczn~ jest usunięcie stopki wraz .z1•
•rubą znad przedmiotu. W takich pr7.ypadkach osadzamy zwykle śrub<: do-
d kową w zarzutce pionowej (rys. 3-25a) lub poziomej {rys. 3-25b).
b)
~ --~·- /tJ
Na rys. 3-25c przedmiot zamocowany jest znormalizowaną stopką docisko- nych przypadkach zastępować je łapami hakowymi (rys. 3-27c oraz tabl. 12· 10:.J
wą płaską 2 {tabl. 12-112), a na rys. 3-25d - znormalizowaną stopką wahliwą i 12-104) lub łapami płaskimi (rys. 3-27d).
wpuszczaną 2 {tabl. 12-111). Znormalizowane są równie,l zarzutki: pozioma 3 Przy stosowaniu śrub i łap hakowych należy pamiętać o tym, że śruby lr•
z rys. 3-25b (tabl. 12- 116) i pionowa 4 (rys. 3-25c i tabl. 12-115) oraz śruby oczko- Oapy) muszą być obracane o pćwicn kąt (zwykle F:::J 90°) po założeniu i pr11 il
we S (tabl. 12-47) i widełki 6 {tabl 12-125). Na rys. 3-25c zastosowano nakrętkę wyjęciem przedmiotu z uchwytu i że często łeb śruby (docisku) jest umicsr.c7.0•
kulistą 7 {tabl. 12-60) i podkładkę stożkową podwieszaną 8 (labl. 12-86), w celu ny w miejscu niewidocznym dlit obsługującego uchv.-yt. Dlatego też nn wl-
uniknięcia opadania podkładki na śrubie 5 przy jej odchylaniu po zluzowaniu d0C2.Dym końcu śruby powinno się umic!izczać jakiś znak (np. rowek) w kn•
nakrętki. zujący położenie łba lub - lepiej - wydłużyć koniec śruby i wbić weń koll k
Jeżeli do tego rodzaju zamocowania jak na rys. 3-25 normalna śruba oczko- w płaszczyżnie symetrii łba (rys. 3-27b). Kołek taki wskazuje położenie llm
wa jest z.a krótka, to można ją zastąpić śrubą dwustronną (tabl. 12-36) osadzo- śruby i może jednocześnie służyć do pokręcania i przytrzymywania tTully
ną w końcówce oczkowej (tabl. 12-48), jak na rys. 3-25f. w żądanym położeniu podczas dokręcania nakrętki.
Należy unikać osadzania śrub dociskowych w płytkach wiertarskich, gdy-i:
Poza omówionymi rodzajami zamocowań gwintowych elementy gwintow •
występują bardzo często w urz(\dzeniach ustalająco-zamocowujących (tabl, 2-7
przy zamocowywaniu przedmiotu płytka może ulec odkształceniu i oś tulejki
zmieni położenie (rys. 3-:!6), co może być powodem złamania wiertła. Jeśli i 2-12) i w zamocowaniach złożonych (np. gwintowe-klinowych).
jednak takie zamocowanie jest konieczne, należy zwif;kszyć grubość płytki Przykłady różnego rodzaju zamocowań gwintowych podano w tabl. 3-2.
i użyć śruby dociskowej pokręcanej ręcznie (np. śruby z łbem skrzydełkowym). 3.7.2.2. Obliczanie siły zamocowania gwin towego
a nie kluczem. ·
Siła zamocowania F za pomocą śruby wynosi:
a) gdy śruba dociskowa styka się czopem soczewkowym z przedmiokm
a~
w jednym punkcie (rys. 3-28a)
F _ _ Frt N
..,
~
r,, tg (w+e)
~r- ··-. I
b) gdy czop śruby dociskowej Jest
F=
płaski
F,Z
{rys. 3-28b)
-- N
·~„' .,.,, tg (w+e)+0,67µr:
[3.7)
a)
IT I k JW)'fH
<'isku mimośrodowego przedmiotu o grubości g-To• to w położeniu początko
Kąt oc: ze wzoru (3.15]
wym, jak na rys. 3-34a, między dociskiem i przedmiotem o największej gru-
bości g istnieje luz L,,.1", który ułatwia wkładanie pnedmiotów pod docisk. 1,55-0.5·1,4 (\: = 56°44'
COS.>.: = ---~-- = 0,5484;
Przedmiot o tej grubości zostanie zamocowany po obróceniu docisku o kąt 1,55
wslt;pny A,., (rys. 3-34b). Zamocowanie przedmiotu o grubości n:ijmniejszej
!1 T 0 (rys. 3-3-k) nastąpi po obróceniu docisku o dodatkowy kąt ''•· Kąt •:tr Kąt-'·
JCSl więc kątem roboczym, obejmującym tę część obwodu docisku, która sty- 180°-~'°-~' =- 180°-69° 13 • - 550 4-t4' = ~
~h
4003'
knć i;ię będzie z przedmiotami o gruboścj pośredniej. Kąt :t, jest kątem zapa-
sowym, zapewniającym prawidłowe działanie docisku (zabezpieczającym przed 3.7.4.3. Określenie warunku samohamowności oraz obliczanie średnicy docisku
,,przekręceniem się" docisku pou punkt B) mimo luzów i błędów wykonania mimośrodowego i wzniosu mimośrodu
docisku oraz je?go zuzywania się. Podstawowym warunkiem prawidłowego działania docisku ~ośrodow;go
Kąt ex,~ przyjmuje się w zależności od miejsca na obrót rękojeści, który ~st 1·ego samohamowność, która jest konieczna. żeby po usuruę~u zk.rewnę r~
musi wynosić '•· +~,. Zwykle kąt ee,..= 60° 790(). Kąt (\: przyjmuje się co J'- • · 1
nej siły zamocowującej docisk me z uzo~
at się pod wpływem s1ł s awania
11njmniej równy 30°, wobec czego kąt a, waha się zazwycz3j w granicach działających na przedmiot podczas obróbki
60 . 90°.
Między tolerancją T,, kątami : a:"', ~. i ,,, oraz mimosrodowością c istnieje c)
:ścisłn zależność, a mianowicie
Q) b)
e - - To - mm [3.12]
cos ~ ... + cos ~z
.Tnk wynika z powyższego wzoru mimośrodowość e docisku musi być więk
Gzn, gdy kąty ~ ... i ~, są duże, tzn. gdy kąt o;, jest mały hr= 180c-<\w-t\,).
Ponteważ jednak zwiększenie mimośrodowości e powoduje konieczność zwit;k·
rmmia również średnicy docisku, gdyż inaczej docisk może nie być samohamow- µF r '/{/J? .d) ~.
ny (patrz niżej), nie należy kątów ~"' i ~: zbytnio powiększać.
Mimośrodowość e można również obliczyc wychodząc z tolerancji T 0 oraz
'ł~/ ~~//, o•~ ~~
nłotoncgo luzu L.., 1„ i przyjmując zamiast kąta ~= zapas na niedokładna · , · · d wy krą7.kowy: a) sily działające na docisk po odjf;ciu
llys. 3-35. DoclliK numosro. o mlmo:.rodowy Jako klin nawinięty na walec; c) poło
vykonania i zużycia (wznios odpowiadający kątowi ·': omówiono niźeJ), równy lll te\\n~trzneJ. F;; _b} dkr~ck przy ktorym kąt V.'W.iosu 6 osiąga największ.q wa r-
0,5 ·r,.Wówczas e oblicza się ze wzoru nie doci~~ć~f>~::Cb~::~~icnno~ci kąta wzniosu docisku krążkowego
3T„ +2L,,.1„
e= 4
mm [3.13} Po zaciśnięciu docisku mimośrodowego i po odj.ęciu ~cwnętrmej sily znmo-
. · F (rys 3-35a) na docisk działają następu:iące siły·
priy czym po obliczeniu e należy sprawdzić, jakie wartości przybiorą k ty ~owują~J = • • F która w·uwołuJ'e moment Fe sin A usiłujący zluzo-
1. Siła zamocowarua • ·J
\w 1 ,,, posługując się wzorami
„
wa docisk. ) · d · ł ·ą
e-L"''" (3. 14]
„. s·ła
1
t · i'F' która wywołuje moment /tF (r--e cos ~ przeciw z1a a1 cy
arcta I •
COSC%w =
e •lur.owaniu sit: docisku. · t Fr również.
3 Siła tarcia na sworzniu 1'1F1, która wywoluJe momen l-'1 1 1t
e- 0 ,5T11 Ir c iwdziaJający zluzowaniu się docisku. . . •.
cos rt, = (3.Hi) J\ hy docisk nie zluzował się, musi być być spełruona mer6wnosc
e
Fe sin~ ~p F(r -e cos ~)+.a1F1r1 [3.16]
t•uyklAd 3.J Obliczyć mimośrodowoSć 11
docisku krqż.koWł.'go oraz kqty: w c, lu uproszczenia obliczeń można składnik 1i 1 F11·~ po~ijać,. traktując l~r~
1, I mm, :l nnjmni~jszy lu7. Lm 1„ ma wynosić I mm
I „ J••śli 7', n swon:niu jako zabezpieczenie przeciw zluz~waruu su: ~ocisku p~db~~~~~
M1mośrotlowo ~ oblicznmy po.'llugując ni~ w.7.0rcni (3 13) 111 m 11 skr wanin. Ten sposób obliczania docisków m1mosrodowyc, ~ 'I.
1
1 ,włony d lCJ • k · k lcowy (rys
,. l,55 mm
• •
MlmC> ród morna traktować jako klin nawinięty n~ rąie. wa , ·
\,) I q\ po hyll'nin tego klina, zwnny kątem wzntl.'ISU mimośrodu 1), J• st
r.1 wi ru (3 Ml
o
Jeżeli nierówność (3-18) nic jest spełniona. to docisk j~t samohamowny
jedmk w przeciwieństwie do zwykłych klinów - zmienny i waha się od w gramcach od ~ = 0° (rys. 3-36b) do ~, obliczonego z zależności
<) = Ot) w punkcie A mimo~rodu (rys 3-35c) do Ómu przy ' = 90°-'5.,.oz, przy
esin«1
czym sin Ómo.r = c/r (położenie pokazane na rys. 3-35c), po czym maleje do [3.20)
wartości b = 0° przy "l - 180°, czyli w punkcie B Charakter zmienności ką r -eCOS«1
ta ó jest pokazany na rys. 3-35d. następnie od :\ 1 jest niesamohamowny do !\i obliczonego z zależności
Po przekształceniu ,.skróconej'" (bez składnika /ł 1F1 r1 ) nierówności [3-16) e sin (180°-~r)
otrzyl!lujemy warunek samohamowności [3 .21)
µ = T ecos(l80°-aJ
esin~
(3.17]
T - eCOSI\' ~}l a dalej, aż do .:x = 180°, jest znów samohamowny.
W przypadkach, gdy docisk musi być samohamowny tylko poza pewnym
Jak wynika z rys. 3-36a, lewa strona nierÓ\VDOści przedstawia tg 6, wobec „
k'łtem LX~ (większym od 90") do"= 180°, promień oblicza się ze wzoru [3.21),
czego. aby nacisk mimośrodowy był samohamowny w danym punkcie, musi podstawiając do niego założony kąt r<: i mimośrodowość e.
być tg l>~;t, czyli kąt wzniosu mimośrodu w tym punkcie musi być równy Wznios mimośrodu h wzrasta od wartości h,,.1„=O przy a= 0° {rys. 3-3tłc)
lub mniejszy od kąta tarcia docisku o przedmiot lub element zamocowujący, do h,,,= = 2e przy ~ · 180° (przy :\ = 90° h = e). Przebieg zmienności wznio-
któremu przekazuje siłę zamocowania. su pokazano na rys. 3-36d.
Wznios h dla danego punktu obwodu mimośrodu wynosi (rys. 3.36c)
b} h. e{l-cosa) mm [3.22]
Różnica wzniosów dwóch punktów obwodu mimośrodu wskazuje, jaka mo-
„ być największa tolerancja grubości przedmiotów, które mają być zaciska·
ni· częścią mimośrodu między tymi punktami.
2e
r,;;;;=:: . - mm [3.2:1)
:isme,
Kd 1c ~ - kąt tarcia docisku o sworzeń.
1 rokość b docisku oblicza się z zależności
Określanie \\'flrun
Rys. 3-36.
sarńohamowności d oc! ku ml
mośrodowego i jego w:wl u
b -~ ---
F mar mm (3.241
2TpdOJ>
e
-~µ
r 13 161'1 N/mm [3 25]
Współczynnik tarcia /.' przyjmuje się zwykle równy 0,1. Wówc1.as w r111
samohamowności mimośrodu na calym obwodzie przedstnwin ie: nn l 11 1
e~O.lr
Siłę zamocowania przedmiotu przez docisk mipiośrodowy w dowolnym punk Rys. 3-4-0. Określanie położe
cie A jego obwodu (rys. 3-39) obliczamy ze wzoru nia docisku mimośrodowego
względem przedmiotu
F= Fi:l N [3261
[lg(~ + uH-tgeJrro ·
W przypadkach gdy docisk mimośrodowy zamocowuje przedmiot Z<l pośrt cl-
gdzie F; - zewnętrzna siła zamocowująca w N, zwykle przyjmuje sic: tli ł ~ łll twem innego elementu, np. docisku płytkowego, należy odcinek .1lB przyJ11 ć
ręki 150 N, ! - ramię siły F: w mm, fJ - kąt tarcia mimośrodu o prz, ~ m lt l równy różnicy położeń docisku płytkowego przy zamocowywaniu przedmio tów
lub pośredni element zamocowujący, (!1 - kąt ·tarcia mimośrodu o s wori • 1 Kr.anicznych grubościach g i g-T9 •
a - kąt wzniosu mimośrodu w danym punkcie, obliczany ze wzoru Kolr.jność obliczeń przy projektowaniu docisków mimośrodowych spccJUI ·
t
g
"= r -e ecost\
sin ex
łl)'ch jesl następująca:
I J icli kąt obrotu docisku ma być ograniczony ze wzglQdów konstruk-
Jnych, zakłada się ką~y ixw i t\,.
Z1• wzorów [3.12] lub [3.13} oblicza się mimośrodowość e.
:t l'romimi docisku r oblicza się ze wzoru [3.19], gdy docisk ma być samo-
" ny. ny no całym obwodzie, albo ze wzoru [3.21J, gdy docisk ma byc samu-
' ' 1 \\ny tylko poza kątem"' "° większym od 90° .
•I
. I Oł.Qnr, tokąt :-., rnoż 11n ohllc•7,y{ w na ·
wzoru al wwln . 1t ,1111 k 1t 1 11111
' 11, 11 \ (p nownh i w ur u (a • I)
•
3.7.4.1. W•lki mimośrodowe 3.7.4.8. Dociski krzywkowe
Poza dociskami mimośrodowymi używane są niekiedy do zamocowywania Dociski krzywkowe płaskie (rys. 3-43) różnią się od docisków mimośrodowyc:h
przedmiotów wałki mimośrodowe (rys. 3-łla). W walkach tych powierzchnie krążkowych zarysem, którym jest nie okrąg koła, lecz spirala (zwykle Archi-
walcowe A i C (prowadzące) są współosiowe, a powierzchnia B - mimośrodo medesa). Zasada działania tych docisków jest taka sama jak docisków mimo·
wa. Jeśli wałek taki ma przenosić niewielkie siły, to może mieć tylko jedną środowych.
powierzchnię prowadzącą (rys. 3-4lb). Przykład zastosowania wałka mimośro Zarówno dociski mimośrodowe, jak i krzywkowe, mogą być pojedyncze (rys.
dowego jest przedstawiony na rys. 3-4lc. Pokręcanie rękojeści wałka 1 powo- 3-33 i 3-43a) lub podwójne (rys. 3-43b).
duje tu zamocowanie przedmiotu dociskiem 2.
i
L .. .J==::;::=.....ł_
Rys. 3-43. Dociski krzywkowe: a) pojedynczy; b) podwójny
Rys. 3-41. Wałki mlmośrodo· W dociskach spiralnych (rys. 3-43a) kąt wzniosu (r::l'I. 3-44a) oblicza si<: 21'.l
we i ich z.aslosowanie d o ~'Zoru
mocowywanla przedmiotów
uchwytach h
tgc5 = - [3.20 1
2m-„
Walki mimośrodowe stosuje się, gdy nie jest potrzebny duży skok mimO<-
śrotlu h lub nie jest wymagana samohamowność mimośrodu. idzie: h - skok spirali (wznios na 360':1) w mm, r.., - promień wodzący spirali
Przy zamocowy\vaniu za pomocą wałka mimośrodowego (rys. 3-42) samo· w mm.
hamowność w danym punkcie czopa 1 jest zapewniona, gdy spełniony j l
warunek
esin (ix.l...p)
tg<) = ~µ (3 271
r -e cos tix +{J)
. t Ił esln«
gdzJC g„ = - -.
T1-T
Czop mimośrodowy jest samohamowny na całym obwodzie, gdy jest nm
hnmowny w najbardziej niekorzystnym położeniu, tj. przy ' = 90°-ó •
przy czym sin 6..,a.r = e/ r.
Wznios h czopa waha się tak samo jak w dociskach krążkowych o<l O do
Dla danego punktu obwodu czopa wznios wynosi
Rys. 3-44. Dociski spiralne
h. = e[ + su:~:tp) J-(r mm
1 1 - r) (3 2 lJ
l onicwni h/ 2:t jest wielkością stałą dla danej spirali, kąt {J maleje ze wzro-
11 m .,. . K1tt ten jest największy w punkcie A spirali, a najmniejszy - w punk-
ił.
Aby docł k spiralny był samohamowny w danym punkcie C, musi być spl'l-
t I n \I. ur unek
h
-~ ,, 13 30)
2nrvc
Cl I klrnn i prz dmlot~rn lub po r1 d
Ponieważ kąt ó maleje od punktu A do punktu B, docisk spiralny jest samo- w prawo, a czop wkręta znajduje się w cz~ści B rowka. Po założeniu przedmiotu
hamowny na całym obwodzie, gdy jest samohamowny w punkcie A, czyli musi trzpień dosuwa się w stronę przedmiotu, a następnie pokręca się go w prawo,
być spełniona nierówność przez co czop wkręta wchodzi w część A rowka i przedmiot zostaje zamocow11ny
h stopką dociskową 4.
---~ 1t [3.31] Inne rozwiązania zamocowania bagnetowego podano w tabl. 3-3.
2:rr.omln
Silę zamocowania takim dociskiem oblicza się ze wzorów: [3.7], (3.8). {:ł!lt
Przyjmując /.' =
0,1 otrzymamy ó.,.11.r = 5° 43' i ó.,.1n = 3°30'. Zakres zmien- lub [3.10] w zależności od tego, jak ukształtowany jest element zamocowujący
ności kąta 6 jest więc
w dociskach spiralnych znacznie mniejszy niż w do- przedmiot.
ciskach mimośrodowych (porównaj rys. 3-44c z rys. 3-35d), co jest zaletą do-
cisków spiralnych 1>. - 3.7.4.!}. Zalety i wady zamocowań mimośrodowych i k:Yzywkowych
Dociski spiralne mają jeszcze jedną zaletę w porównaniu z mimośrodowy Zaletą zamocowań mimośrodowych i krzywkowych jest szybkość działania . Un
mi, a mianowicie kąt ~może być nawet większy od 180°, dzięki czemu można wad tego rodzaju zamocowań należy zaliczyć:
przy mniejszych wymiarach docisku zamocowywać przedmioty o większej to- a) mniejszą siłę zamocowania przedmiotu w porównaniu z zamocowanlnmi
lerancji grubości w miejscu zamocowania. Wadą docisków spiralnych )est ich gwintowymi, przy takiej samej przyłożonej sile zewnętrznej,
większy koszt wykonania. b) duży nacisk jednostkowy występujący na powierzchni styku z pn.cd-
Wznios h„ spirali w dowolnym jej punkcie wynosi (rys. 3-44b}: miotem lub z innym elementem urządzenia zamocowującego, co stwarza nic •
bezpieczeństwo uszkodzeń; nacisk ten można nieco zmniejszyć jedynie przct.
h·oc0 1.większenie średnicy docisku,
hA= -3600 mm [3.32}
c) zależność w znacznym stopniu prawidłowości działania od dokładno ki
Przebieg zmienności wzniosu spirali jest przedstawiony na rys. 3-44c (po- wykonania: wady tej nie mają tylko konstrukcje nastawne (rys. 2 w tabl. 3-:.1),
równaj z rys. 3-35d). k lore mają jeszcze tę dodatkową zaletę, że można je regulować w miarę zu-
Spiralę Archimedesa można również stosować jako zarys docisków kuto t) cia.
kowych. Zamocowania złożone, w których występowałyby dociski mimośrodowe lub
Dociski spiralne projektuje się zwykle samohamowne na całym obwod7.1C! kriywkowe, są rzadkie, gdyż z elementami gwintowymi nie dają się powią1~ć
Kolejność projektowania jest następująca: tuchy takich docisków, a w połączeniu z elementami klinowymi można slo-
I. Zakłada się kąt °'• i po podstawieniu go zamiast l\ oraz T 9 przed młohl ilWać jedynie dociski o dużej średnicy i dużym skoku (klin może być tylko
zamiast h„ do wzoru [3.32) otrzymuje się skok spirali h. eh ugim ogniwem, za mimośrodem lub krzywką) . Te trudności powodu ją, ~··
2. Ze wz-0ru [3.31] oblicza się r.,, "''" i dodając do niego h otrzymuje I uwit lokrotnianie siły zamocowari mimośrodowych i krzywkowych daje f:lC:
T "' mozo po Czym Wykreśla Się Spiralę.
w praktyce bardzo rzadko przeprowadzić.
Położenie kąta l\r na obwodzie spirali zależy od przyjętego luzu L,..1„, ml Pr.tykłady zamocowań mimośrodowych i krzywkowych podano w tabl. 3-3.
dzy dociskiem i przedmiotem o największej grubości, tak samo jak w przyporl
ku docisków mimośrodowych (rys. 3-40).
.7.S. ZamocowanJa dtwlgniowe
.
Siłę zamocowania za pomocą docisków spiralnych oblicza się ze wzoru {3 21il 1. ITIOCO\\ ania dźwigniowe są stosowane najczęściej w postaci oddzielnych 10-
Odmianę zamo<:owań krzywkowych stanowią tzw. z am o co w a n i a b R IK 16w, które slużą do bezP<>Sredniego zamocowywania przedmiotów na stołnc h
n c to we (rys. 3-45). Budowa i działanie takiego urządzenia zamocowuj 1 Ir biarek. Jako elementy uchwytów obróbkowych występują znaczni<? r:.,1-
ccgo bagnetowego są następujące. W korpusie l uchwytu jest osadzony ohr Ił 1t I• J, gdyz ze względu na dość znaczne rozmiary mogą być stosowane tyłku
towo trzpień 2, w którym jest wykonany rowek o specjalnym kształci e (rowr k w uuf.ych uchwytach.
ten jest pokazany dodatkowo w rozwini~ciu). $cianki boczne w czt!śCi A rO\\ Prz.yklnd urządzenia zamocowującego dźwigniowego jest przedstawiony no
ka sq po\vierzchniami śrubowymi o kącie \vzniosu ~ 5", tn część r owkl1 J l 3-46. Urządzenie to (rys. 3-46a) składa się z korpusu 1, dźwigni z ri:ko-
więc krótkim odcinkiem bruzdy gwintu prostokątnego. W rowek l1'1.Jll ni 1
wchodzi czop wkręta 3. W położeniu od.mocowanym trzpic11 JCSL od u11 t
Tablica 3-3. Zamocowania mimośrodo"e i knywkowe
Tablica 3-3 (rd.)
Rysunek Objaśnienie
Rysuneł: Objaśnienie
2.
3.
4.
9. 14.
12.
111.
-Qj_·
f~ ~ ~
nych t> {wg PN-79/M-73204) wynoszą: 8, 10, 12, 16, 20, 25, 32, 40, 50, 63, 8-0, 100
125, 160, 200, 250, 320 i 400 mm iJ, średnice tłoczysk: 4, 5. 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18,
~
20, 22, 25, 28, 32, 36, 40, 45, 50, 56, 63, 701 80, 90, 100, 110, 125, HO, 160, l oO,
200, 220, 250, 280, 320 i 360 mm 'l, a skoki tłoków łub nurników (wg PN-79/M-
-73205): 25, 50, 80, 100, 125, 160, 200, 250, 320, 400 i 500 mm''·
Przy wyborze wielkości cylindra należy najpierw założyć silę na tłoczysku a
potrzebną do zamocowania przedmiotu w uchwycie, a następnie obliczyć śr~d· d=2,'łt O,D8 b=J+01 Z c=3,Z
ni_cę d otworu w cylindrze. czyli jego średnicę nominalną. W obliczeniach
przyjmu je się ciśnienie powietrza p = 0.4 MPa. W cylindrach jednostronnego Rys. 3-53. a) schemat cylindra pneumatycwego jednostronnego działania; Il) dwu·
działania (rys. 3-53a) średnica d wynosi stronnego działania; c) d) e) f) wymiary gniazd do pierścieni uszczelniającyt;11
--- o przekroju okrągłym
F:1F.
d = 1 ,1 317
l/ P mm [3.34)
Do uszczelniania tłoków w cylindrach stosuje się albo pierścienic uszc;wl-
niające o przekroju rowkowym (tabl. 12-136), albo o przekroju kołowym (tabl
gdzie: Fz - siła potrzebna na tłoczysku w N, F, - siła oporu sprężyny w N,
p - cisnicnie sprężonego powietrza w MPa, 'l - sprawność cylindr •,
12-135). Połączenia spoczynkowe elementów cylindra zaleca się uszczelniać pi ·r-
śeieniami okrągłymi i średnicy 2,4 mm, a gniazda wymiarować jak na rys
z uwzględnieniem tarcia ruchomych części; orientacyjnie 11 = 0,9 dla cylindrów
o średnicy d ~ 200 mm i 11 = 0,8{) dla cylindrów mniejszych.
3-53c-;.-f.
W cylindrach dwustronnego działania {rys. 3-53b) siła na tłoczysku pr.ry 3.7.8.3. Komory pneumatyczne (siłowniki p.rzeponowe)
jego ruchu w kierunku .strzałki 2 będzie mniejsza niż przy ruchu w kierunku 1 Cylindry pneumatyczne stosuje się głównie wtedy, gdy skok tłoczyska ma być
Dlatego też. jeżeli tłok ma wykonywać ruch roboczy w obu kierunkach, l , "1r,kszy niż 35 mm. Przy mniejszych skokach Uoczyska lepiej jest stosować
średnicę d trzeba obliczać dla kierunku 2, posługując się wzorem k o m or y p o e u m a t y c z n e (rys. 3-54), zwane siłownikami przeponowy-
, / 4Fz nu lub membranowymi, które w porównaniu z cylindrami mają następuj~1c13
d - 11 V p-+d,t mm r3 35) tłll<'ty:
a) mniejsze wymiary, a więc zajmują mniej miejsca,
gdzie d, - średnica tłoczyska w mm.
b) większą szczelność (praktycznie powietrze nie uchodzi z przestrzeni ro-
Natomiast jeśli tłok będzie wykonywał ruch roboczy w kierunku 1, to śr
ł>OC7"J),
nica d b~dzie wynosiła
t l znacznie dhri!szy okres użytkowania i łatwość remontu.
d = l.1311~ mm i3 3GI
" rl
Wadą komór jest wspomniany już mały skok tłoczyska. Skok ten może wy•
do 50 mm, ale występuje wtedy tak duże odkształcenie przepony, że silu
Po oblic?.eniu średnicy d należy ją zaokrąglić do najbliższej ~cdnicy t.1 na tloczysku znacznie maleje. Dlatego lei w praktyce nie wykorzystuje i;1i:
malizowanej. k •ków większych niż 35 mm.
Nn rys. 3-54a przedstawiono komor<: stalą, stosowaną do uchwytów nit'
tl Tego rodz.aju cylindry pneuma!yclne są szczegółowo omówione w ksi t v. Ykonuj:1cych ruchu obrotowego podczas obróbki w nich przedmiotów. Korp\ll'I
dr hab. in:i:. W. ~zenajc ha ,.Przynądy i uchwyty pneumat)czne". WN1', Wnr k 1111ory ~klndn się z dwóch części I i 2, między którymi zaciśnięta jest prw
1975 oraz mgr inż. D. Stawiarskiego „Urządzenia pneumatycmc w Clbr;ib 11 11 J, wykonana z tkaniny nasyconej gumą. Grubość przepony wynosi 6 : 7
1 PrLYCU\dach''. Wyd. 2. WNT, Warszawa 1975. W książkach tych oml'l\\I m, I'' zy cr.vm moie ona być talerzowa, jak na rys. 3-54, albo płaska. Sprr,źon„
takie - mh;dzy innymi - sterowanie pneumatyczne uchwytów, J>Olllfnlc:t ł \I. 1 \ric doprowadza się do przestrzeni roboczej przez końcówkQ I. Pud
nif'cznrikl w niniejszrj ksi;iżce. plywc111 c 1n1cnia powietrza przepona prU?suwa się w prawo, wywicrnjqc na·
Il 'l'nk:!I· ryli nd rów hydraulil·lnych, I I Il t t t'«"lkt: oporową 5, w klórcJ JPHL o. 1d2onc tloczysko 6. Gwinti,wciny lw-
•1 W, 1fosr1 wi1,k z1, w nazi>• potrzeby, nnlciy dol>h:rnt z dn~ li po(l I \1 ) k l11 Ey cło łqt'Z"n111 •o t. o•ll't.•Wll"Clnim c>h•inc>ntc>m uchwytu obróh-
li zh nr.irm,1111) h JUU p1 i. y ny 7 I R rnr J li I I p1'1.1 rioni: do poloi1•T1in wyj .• IOW•'f'C>
•1 W 1rl•• I wl k 7.fl, w r lt polu by, n 1h w. d w ł 1 nlu po wl1 trr, 1 k 11 y O lu q do prz.ymo O\\ 01111 ko
li h li I I 11 I h (ł 0
d U h )'\li Ol I '" IW(
Rys. 3-55. Sposoby łączenia przepony z tłoczyskiem i korpusem komory pnc\.111\
tycznej
tłoczysku, ale jednocześnie ograniczony zostaje skok tłoczyska, gdyż przy więk
szym skoku siła na tłoczysku spada nieproporcjonalnie szybko, ze względu na
duże straty spowodowane odkształcaniem przepony.
Optymalne warunki u.zyskuje się przy dJd = 0,6-:-0,8, gdyż wtedy użytecz
ny skok tłoczyska dla przepon talerzowych wynosi (0,270,22)d, a dla przepon
płaskich (0,15-:-0,18)d, zaś siła na tłoczysku spada do 0,7+0,8 wartości obliczo-
nej dla położenia wyjściowego. lłJs. 3-58. Cylinder pneumatyczny dwutłokowy (podwójny) i komora dwuprzcponowri
Siła F~ na tłoczysku komory jednostronnego działania (rys. 3-57) wynosi (podwójna)
F= = 0,2p(d+ d1 j'-F. N [3 37]
W . ~lu uzyskania wi~kszej siły stosuje się niekiedy cylindry lub komory
gdzie: p - ciśnienie powietrza w MPa, d - średnica czynnej części przepony
podwo1~e. (~ys. 3-58), ?<'U:ójnc itd. Ponic':"aż jednak wymagaJą one więcej mi<' j
w mm, d 1 - średnica tarczki oporowej tłoczyska w mm, F. - siła spręż yny
1ca, lepieJ Jest uzysk1wac zw1c:kszeme siły zamocowania za pomocą odpowicd-
przy wysuniętym tłoczysku w N. ulch mechanizmów, które równocze:inic przenoszą sile: z tłoczyska na elementy
Przy obliczaniu siły na tłoczysku komory dwustronnego działania z pł aski umocowujące uchwytu.
mi przeponami należy uwzględniać dodatkowe straty na odkształcenie drugiej
przepony i na tarcie w miejscu uszczelnienia tłoczyska, które wynoszą łąc7.nl ~'1 8.t . l\1echanizmy zwiększające si ł~ uimocowania
:!5+30° a. Sił~ na tłoczysku komory dwustronnego działania, przy doprowadza
niu powietrza spręzonego do przestrzeni przecrwległeJ tłoczysku, oblicza su: r W u.mocowaniach pneumatycznych jako właściwe elementy zamocowuj:wc
wzoru
pr 1!dmiot stosuje się najczę5cic) takie same elementy jak w zamocowanioch
(3 38) Mwh1tov>'ych i mimośrodowych. a wic:c łapy dociskowe, szczęki, kołki wysuwne
'I f.lementy te są uruchamiane przez urządzenia pneumatyczne zwykh• 7.a po-
n gdy powietrze dochodzi do przestrzeni po stronie tłoczyhka - ze wzoru dn:elwem łącznika, który Z\11.;ązuje elementy zamocowuj!łce z tłoczysk1 m
F: = 0,14pCd +dslt-di N (3 3 ) landra lub komory pneumatycznej.
tcli elementy zamocowujące uchwytu znajdują się daleko od cylindra
gdiit• d1 - średnica tłoczyska w mm. t I f1rzy obróbce na tokarkach, gdy uchwyt jest zamocowany na jednym koń-
Srednicę d, otworu w przewodzie doprowadzaj:i<'ym sprc;:źonc powi1•tn: d ' "rr.cciona, a cylinder na drugim}, lepiej jest zastosowac rozwiązanie, w klo-
cylindra lub komory oblicza się ze wzoru '\ przy ruchu roboczym tłoka tłoczysko jest wciągane do c~·lindra, niz takit>,
hl l\'m tloczy~ko )est podczas ruchu roboczego tłoka wysuwane z ('vlindra•
d,ms. - 1 / 25 ~vt mm 13 I) I in ost.ntnim bowiem przypadku łącznik, którym jest zwykle pręt, m~si mfrĆ
wnit J 7.ll budow~ ze względu na niebezpieczeństwo wyboczenia.
gdzie: tl - pr~dkość przepływu powiclna pnc7. r1rzcw6) w m łl (7.wyklt ' J Ju:.i: \\!ipomniano, do zwir.;kszama siły zamocowania (w stosunku do siły
15+20 mis), t - zalozony czns nnp1 lnil'OIU cyllnctr 1 lul> l c11nn1 y w , Q Iw 1111.]J n.1 tłoczysku) służą różne mechanizmy (wzmacniacze, multiphka-
nhJ~to. c pr1l's lr1„nl roboczej (cylimh 11 luh komory) \\ mm' I t rn w) 110 I tll 1 lly) N11lczy j<'<ln:tk pa.mi<:tać, że stosowanie takich mechanizmów powo-
c•y limira ~ lr,11• 'I• flit' długo~i skoku tłoka, a zatem i wydłuźcnie cylindra, jc1.:;H chce•
ł 1 t kl m przesuw "lcm~ntu zamocowuJąctgo. Dlatego l'- . to .own-
Ił li h n mów %w1r,:ksza)qcych 111; uamocowa111a JCSl korzystne glown11•
1~ pr ( 1w l'lcmentów mo wuj 1C)Ch pnedmtol ma być m cw1t•l-
t1 hdc (I łwdnlc yllndr w mm, l, Ił dl k 111 Im l w
I ł) ('0\\' tnf I hyly mo~
l (d' d d1 d,)I, 11111 I I 4
n) od.mocowaniem w razie spadku ciśnienia w sieci sprężonego powietrza
dodatkowe zabezpieczenie oprócz zaworu zwrotnego),
b) drganiami, w razie gdyby działały na niego podczas obróbki siły więk
c od tych. dla których obliczono silę na tłoczysku cylindra.
Spośród wielu rodzajów mechanizmów zwiększających silę zamocowania
ajczęściej są uż:,·wane mechanizmy dźwigniowe, klinowe i przegubowo-diwig-
I nlowc.
s Trzy cylindry pneumatyczne z mechanizmami dźwigniowymi przedstawiono
J! 1 rys. 3-59. Są to rozwiązania o charakterze uniwersalnym, tak samo jak ko-
r ra pneumatyczna z mechanizmem dźwigniowym (konstrukcji „Koprotech'')
knzana na rys. 3-60. Zastosowania tych cylindrów przedstawiono na rys. 3-61,
dwa przykłady zastosowania mechanizmów klinowych - na rys. 3-62. Rolki
) le w tych mechanizmach zmniejszają znacznie siły tarcia, które są duże,
I) w celu kilkakrotnego zwiększenia siły zamocowania zmniejsza się kąt po-
hylcnia klina ~ (patrz p. 3.7.3). Samohamowność mechanizmu z rolkami osią-
o)
a)
d)
F, ;;;;-- _!z_ [
2
l - -
tg(,\ 1 {J)
~,µ,
h
JN [3.45)
uzy knć
.wynosil-5-:7° f' 7.nm1~ownnl11 przedmiotu o najmniejszej grubości w miejscu
:1nn1ocowam.11. J rzy n~nicj Z..)<'h kqlnch występuje niebezpieczeństwo usz.kodze.. b)
11111 rncch11mzmu, poni?"'.nt tw1c1okrotnicnie sily zamocowania jest wtedy bar-
lłto duzc. Współczynniki tarci Pr'%YJmuje się równe O,l-+0,15. Siła F. może
być wy~oływana przez srul;c:, docisk mimo5rodowy, cylinder pneumaty~y lub
hydrnuhczny itd.
, Do ~ad tego r?dzaju mcch.nnizmów należy zaliczyć to, że powodują one
cz~~to tozbudowame uchwytu i ze trzeba je chronić przed wiórami i innymi
i.mll'Czyszczeniami, gdyż w przeciwnym razie działają wadliwie. Ponadto nie
11 I one samohamowne.
~~
~ - -. __::_:___. Rys. 3-68. Zawór bezpiccz ńslwu 7.\1. r
--
!:ita
a)
c)
p„ >pr f.1-„>pz
p„,p1-cismrn:e wr„-v:trz?e i 7tl'>~!rme
uszczelniająt')'ch poł'\cnnia ści 1 1 2, po skręceniu zaś obu C?.~ści nakręlką 3 tulcJka fj z rowkami ro~uw 1
T ablica 3-1. Wymiary rowków do pierścieni okrągłych nieco kulki i umożliwia przepływ oleju.
spoc1ynkowe (rys. 3-i7c-c)
Przewody urządzeń hydraulicznych wykonuje się w zasadzie z rur sttilt1·
dl D,
I D, I a
I b c
I '• I r
r, = wych ciśnieniowych bez szwu, wg PN-73 II-742-łO, a do łączenia ich z in11y1111
elementami urządzeń używa się 2normalizo\\•anych łączników.
l
D
Przewody miedziane wolno stosować tylko przy ciśnieniach mniejszych od
9,3-18,3 „_,4 (D · 05)
L-.-
,
(D O 7)
0,1•
I
'D-42)••·11
•
(D t-4)•'"
\ 1,s1... 3·•·'!
3
·-„••.= 4,4 4• .: 0,1 0,5 2
6,3 MPa i to pod warunkiem całkowitego zasłonięcia ich, w celu zabezpieczeni
przed uszkodzeniami mechanicznymi,
l9,3-25,3
-
}Q,2-10,2
- {D+O,S)-M
--
J •ł,S
(D 5,1 )~ • 0
II
4-1,2-56,2 3 (D 1J-t.1s Ml2X1.5, .Ml4Xl,5, l\116Xl,5, Ml8Xl,5, ~120 X l.5, .'.\122Xl.5, ::\1:!4 X l,5,
60-80 (D · 0,8)-u.:l
I
(D t 5)••-~·
I I . ~
M27 .A 2, 1\I30 X 2, M33 X 2, M36 X 2, l\I39X2, M-12X2, M-t:iX2, l\.I-18 X2, 1152X 2,
- «)
'i J
2-79·..,-,-1 (0+ 1.1)_„„ I (O· IO.Z)'''"
łO J"
89 "'-139 2 5 7f (D+l,4)-o.a: \ (D+ 9 ,s) . -
-ł 5 „e,1. 7 ~.S
'
7,8 „.~
10,5 ···'
o;2 l 1.~J
M5G X 2, :\l60 X2, M6-1X2, M68X2 i M72X2.
S~rat:· ciśnienia przy przepływie oleju przez rurki zwiększają si-: ze wuo-
tcm prędkoS<:1 przepływu i lepkości oleju. Straly te przy prędko~ci przepływu
·-
1 19,2-209,2 l
' \ ' (D T J ,8). •.• (D t 9 'sy•.ł oleju hydraulicznego 3-:--1,5 m s, temperaturze 40° i niezbyt dlugich pn1•wo-
- dnch są nieznaczne, tak że można je pomijać. Nie należy jednak skracać 1111e•
wodów przez ich ostre zagic:cia, gdyż wtedy opory przeplywu znacznie wzr~1st.1-
lub
0,94DJ:::;;;; D:::;;;; 1,02Dl Jq: promienie zagięc przewodów nie powinny być mniejsze nu pi~ciokrotn
6rcdnica ze\\.'Tiętrzna rurki. Straty na tarcie w przewodach bierze się pod UWtlf.N
. . ć 'ówne średnicom Di w tabl. 12-135 tylko przy dł ugosci przewodu wic:kszej od 1 m.
Srr;?dnice Di zaleca się pr7:YJ~owa r di do uszczelniania połączeń gwint
Pierścienie okrqgłe stosuJC sic: pona o
wych (rys. 3-78). . . . hni mi nie powinien być wic:k 'i J.7.1 O. Zamocowania pneumohydraullczne
Luz mi<:dzy uszczelmanym1 pow1erzc a
luzu w pasowaniach: h między tłokiem i cylindrem,
dzenia zamoC'Owujqcc pncumohydraulicznc, które stanowią połączenie urz 1
Hłl/f~ _ w połączeniach ruchowyc - np. 1 pneumatycznych z hydraulicznymi, jednoczą zalety obu tych rodznjuw
H!.l/h9 _ w połączeniach spoczynkowych. dzeń, ponieważ można je stosować wszędzie, gdzie jest sicr spr~zon r,1•
w1t•trza , a jednocześnie uzyskUJC się wysokie ciśnienie, co umożliwia zmnli j
r 1c w;,ntiarów całego urządzenia .
W porównaniu z zamocowaniami hydraulicznymi zamocowania pncumoh~
uliczne mają następujące zalety:
J) i'lt rowanic i regulacja cz~ści hydraulicznej układu odbywa si~ w J o
I pneumatycznej, dzięki czemu unika sic: droz.szej aparaturv steruj J
lt ulicznc1;
W układzie takim sifa F na tłoczysku (lub tłoc:l)•skach) docisków hydrat:licz-
nych napędzanych przez opis:llle urządzenie wynosi
d!
F = F.., di - F, N [3 46]
n
pr-~y ciśnieniu 15 MPa Docisk z rys. 3-82c ma średnicę tłoka od 25 do 50 mm
i przy ciśnieniu 15 MPa siła na jego tłoczysku wynosi do 28 OOO N.
Dociski z rys. 3-82a, b, c osadza się w gładkich otworach ścianek uchwytów
(rys. 3-82a) lub w specjalnych podstawach (rys. 3-82c) i zabezpiecza "pierście
niami \Osadczymi, albo wkręca się je gwintem A (rys. 3-82a, b} w odpowied-
nie gwintowane otwory w uchwycie. Końce tłoczysk docisków hydraulicznych
mają gwintowane otwor.y, w które można wkręcać różnego rod·,aju końcówki
dociskowe 3, wywierające nacisk bezpośrednio na przedmiot obrabiany lub na
elementy zamocowujące, np. łapy dociskowe. R; s. 3-84. Cylinder pncumohydrauliczny
Odmienną budowę ma docisk hydrauliczny pokazany na rys. 3-82d. Tłok 1 o ma1ym skoku tłoka
tt'go docisku jest wydrążony, dzięki czemu docisk można przykręcać śrubą 2
do podstawy lub ściany uchwytu Docisk ten ma średnicę tłoka .;o lub 50 mm sprężone doprowadzane do prz tr . 1
s•rzen1· B zost . ł es zeni L przesuwa tłok 1 w le\vo i oleJ· z I ....
l przy ciśnieniu 15 MPa wywiera nacisk do 22 500 K • aJe przet oczony przez k c . · •„
Oprócz cylindrów pneumohydraulicznych napędzających dociski hydraulicz- powoduje przesuw Uoka 3 Po , . rowc . _w tul_e1 _2 do przestrzeni IJ, en
ne. stosowane są cylindry wykorzystywane bezpośrednio do zamocowywania naciskiem spręi:yny 4, przy. wy;::ztc:aoni~ł:~~;~r wy;śc1owego o~bywa się pod
przedmiotów lub do uruchomiania elementów zamocowujących uchwytu. Trzy Inne, proste roz\viązanic c lindr P za .przestrzeni A.
tego rodzaju cylindry przedstawiono na rys. 3-B3 do 3-85. T'--S 3 P.5 W . . y a pneumohydrauhcznego przedstawiono 11
rozwiązaniu tym dop d · .
str7eni Jl cylindra pneumatyczne or~wa zam~ PO\~~trza spręzoncgo d o p1z
J • - • •
'biorn1lt rXt/µ
Orientacyjne ilości docisków hydraulicznych, jakie mogą być przyłączane 4. USTAWIANIE I ZAMOCOWYWANIE UCHWYTÓW
do jednej pompki, wynoszą: dla pompki z rys. 3-86 od 2 do 7, dla pompki NA OBRABIARKACH
z rys. 3-87 od 5 do 16, a dla pompki z rys. 3-88 od 3 do 8, przy czym mniejsze
wartości dotyczą docisków o średnicy łO mm, większe zaś - docisków o śred
nicy :!O mm. Podkreślić należy, że wraz ze wzrostem ilo5ci docisków przedłuża
się czas zamocowania przedmiotu, gdy zależy '' ięc na szybkim zamocowaniu
przedmiotu - nie można przyłączać do jednej pompki zbyt wielu docisków
hydraulicznych.
~ Wh ?;'i~ W
lly11. 4-1. Uchwyt wicrlnrskl do wicr-
cun!a dwóch otworów ustalony nu po-
chylej podslnwlc
Tablica 4-1. Ustalanie i zamocowywanie na obrabiarkach uchwytów, klóre wykonujq
ki, do której elementy uchwytu ustalające go na niej zostały dopasowane.
podczas obróbki pnedmiotów rueh obrotowY
Przeniesienie uchwytu na inną tokarkę o takiej sameJ końcówce wrzeciona
może spowodować znaczny nawet niekiedy błąd au (w danym przypadku nie-
Rysunek Objaśnienie
współosiowość uchwytu z wrzecionem) na skutek różnic w zużyciu końcówek
i biciu wrzecion. Nawet uchwyt zakładany wielokrotnie na jedną obrabiark<:
będzie po pewnym czasie wykazywać niewspółosiowość z wrzecionem wskutek
nierównomiernego zużywania się powierzchni koilCÓ\\."ki wrzeciona i wzrasui- 1.
jących luzów między wrzecionem i uchwytem. Dlatego też bezpośrednio na
koncówce wrzeciona ustala się zwykle duże uchwyty do niezbyt dokładnej ob- l. Trzpień tokarski wycentrowany w
róbki, które ze wzgl~du na ich masę pożądane jest osadzać możliwie blisko kłach. Zabieranie trzpienia w ruch obro-
przedniego łozyska wrzeciona, w celu uniknięcia zwisu uchwytu i zbyt wiel- towy odbywa s1~ za pomocą zabierak.a I,
kiego obcląicnia łożysk tokarki. osadzonego na spłaszczonym końcu
trzpienia.
Ustalanie uchwytu 3 na końcówce wrzeciona za pośrednictwem tarczy za-
bierakowej do uchwytów tokarskich 1 (rys. 4-4) umożli~ia przenoszenie uchwy-
tu z jednej obrabi;:irki na drugą, bez względu na kształt 1 wymiary końcówki
wrzeciona, dzięki znormalizowaniu w tych tarczach, otworów służących d 1 2.
cenh'owanh i zamocowywania uchwytów (tabl. 12-119) oraz wkładek centru· 2. Uchwyt zaciskowy tokarski wycen-
jących 2 (labl. 12-29). Poza tym ustalenie uchwytu za pośrednictwem tarcr.:11 trowany chwytem stożkowym w gnu:i-
jest znacznie dokładniejsze mz ustalenie bezpośrednio na końcówce wrzecion , dzie końcówki wrzeciona obrabiarki J 7.Ą·
gdyż otwór centrujący A i czoło B tarczy wykańcza się po założeniu jCJ 11 mocowany za pomocą śruby dwustron·
końcówkę wrzeciona tokarki, na której tarcza ma byc uzywana. co zapc\\nl nej 1, przewleczonej pnu wrzeciono,
wspólosiowość otworu A tarczy z wrzecionem i prostopadłość czoła B do o Podkładki 2 i nakrętki 3.
obrotu wrzeciona.
Tarcze zabierakowe do mocowania uchwytów spc"jalnych na toknrkn h
z kołnierzowymi i stożkowymi końcówkami wrzecion są znormalizow n
3. Uchwyt tokarski, wycentrowany n1
(tabl. 12-117 i 12-118). Znormalizowane są także półwyroby tych tar
końcówce wrzeciona tokarki za po'red·
(tabl. ] 2-120).
nictwcm tarczy zabierakowej do uc:hwv•
.Ka tokarkach rewolwerowych uchwyto'\'YCh uchwyty są osadzane na k tów tokarskich 1 i wkładki cen1rui11cc1
cówce wrzeciona, tak samo jak na tokarkach. ~a tokarkach karuzclow do uchwytów 2 (patrz tabl. U-29). Uch ·
uchwyty sq umieszczane na stole obrabiarki i centrowane za pomocą l j W}t jest przymocowany do tarczy l 1.-.ch:•
ncj 1> wkladki osadzonej w centrującym otworze \\alcowym, wykonnn rema śrubami 3, które są prl lotonc:
w stole obrabiarki (tabl. -1-1, rys. 5). przez gładkie otwcry w korpusu• I uc.li
Na szlifierkach do szlifowania na okrągło uchwyty centruje si · t k \\-j°t\l i wkręcone w gwintowane umory
jok na tokarkach. W przypadkach gdy szlifierka jest zaopatrzona w sp w tarczy 1. W przypadkach gJy lhy
tarczę do uchwytów, osadzoną na stale na ko11cówcc wrzeciona pn:cdr przeszkadzają, śruby molna urnu: 1
wcgo, kształt i wymiary elementćrw centrujących uch\'.:yt nalezv dosl jale na I}"Sunku prawym, wykorzyatu1 c
do tej tarczy. Wyminry i tolerancje powierzchni ustawcr.· eh t 1kich tnr do tego celu gładkie otwory w 111rcxy I
wskazówki dotyczące osadzania na nich uchwytów obróbkowych są poCI '" i wykonując otwory gwintowane: w km ·
zazwyczaj w instrukcjach obsługi dołqc?an~·ch do obrabinrck prtt:z wytw t pusic uchwytu.
Na obrabiarkach do kół r.<:batych uchwyty centruje si~ nnjcr" 1 j ł
otworC!m w korpusie uchwytu na s pccJalnym 1rzp1cnlu (tl1bl 4-J, r~ 7 •
<lzonym w stożkowym gni<•żdzlc stołu obrabinrki (slrug11rk1 ty1111 ~In 11 I I
low ). h11dż tc~ 7.tl 1>omocq wyst<:pu wolco\\cgo lub wklndld Ctłllrn
w otworze stołu, jale nn tokarkach karuz<•ło\\yc h (frcr.ru kl oliw c Int \\f) I
Wrr>"zci1• podohni<• j.1k na toknrknch, w kl irh ( liflcrk1 1)' 1111 t 1 •f') tuh • I 4. Uchwyt tokarski osadzony bc1po·
średnio na gwintowej końcówce wr ie·
kowym g11i1•Mzi• "1 Zf'Cli.llln i podp11rd1 m n d1 UJjlm ko 1cu kl m li 1 I
ciona tokarki.
trzymk11
Tablica 4-1 (rd.) Ka dłutownicach i na uniwersalnych stołach obrotowych uchwyty centruj•
:.ię
zwykle otworem na trzpieniu osadzonym w stole lub jak na tokarkach ka·
Rysunek Objdnienic ruzelowych.
Przykłady ustalania i zamocowywania na obrabiarkach uchwytów wyko-
5.
nujących podczas obróbki przedmiotów ruch obrotowy podano w tabl. 4-1 .
5. Uchv.-yt wycentrowany za pomocą
wkładki specjalnej J na stole tok.3r~ 4.2.l. Błąd ustalenia uchwytu
karuzelowej i zamocowany śrubami mło
teczkowymi 2 i oaluętlwni 3. Większe wartości błędu "• przy centrowaniu uchwytów n a wymienionych ohrn-
hlarkach występuj:i
wtedy, gdy centrowanie odbywa się za pomocą wkładki
ntrującej (rys. 4-4) lub czopa centrującego (rys. 9 w tabl. ł-1), w obu tych
6. przypadkach występuje bowiem luz który powoduje niewspółosiowe polozc·
nic uchwytu wzgl~em wrzeciona obrabiarki. W innych przypadkach centrowa·
6. Uchwyt szlifienki wyccntrow:my n:s nln uchwytów (np. przy centrowaniu uchwytu tokarskiego ch\.\~ytem stozkowym
walcowym występie tarczy 1 osadzonc1 w gnieździe końcówki wrzeciona) błąd o„ osiąga mnie}Sze wartości i dlatego
na końcówce wrzeciona i zamocowany ograniczymy się do om6wienia jedynie ceńtrowania za pomocą wkładki h1h
erze.ma śrubami 2. <ropa.
7.
tg a„=
T"+ Tt>·+0,054
[4.2a]
a
BI, d n. powoduje skręcenie elementów ustalających przedmiot, przez co
1 l~puje błąd ustalęnia przedmiotu analogiczny do pokazanego na rys. 2-'70.
I d l "n n:iltży obliczać podobnie, uwzględniajqc kształt i położenie powic•rzch-
łl obr nhinnych przedmiotu względem czopów ustalających uchwyt na obru
ł lar t:c W prnktyce można błąd Gu znacznie zmniejszyć przez dosuni~ci~ obu
IJ ÓW i korpUSU Uchwytu do jednego Z boków SrOdkowego rowka StO}U obnr
11 kl pn d przymocowaniem uchwytu do stołu.
V. pu1Ly r'łr.ho1n" 2 (rys. 4-10) nadają s i ę szczególnie do ustalania du~ych
I kich uchwytów, gdyi wtedy można je przesuwać po stole i po nnd1111lu
•• • n go J>Ołotcnln wsunąć ~ obu końców wpusty.
I ni otworów n cz.opy l 1b r •W w n 1 kami ni albo wpu lv powłnuo
n dol ł dn~ml w) r I m ntaml Wlt loJ 1cyml 1u lmwt
Tablica oł-3. Ustalanie i zamocowywanie na obrabiarkach uchwytów pozostający<'ll
w spoczynku podczas obróbki l)rzedmiotów
Rysunek Objaśnienie
~
nięciu go do listwy 4 i do jednego z kotków 5
W charakterze nożek 3 ufyto kolki oporOW<'
(rnbl. 12-4).
lł)'IJ ~ 11 u 11w t
Tablica J-3 (cd.) wiertarki; wymiary te muszą jednak być większe od szerokości rowków w stoli
wiertarki, gdyż w przeciwnym razie nóżki mogą wpadać w rowki podczas prz1
Rysunek O!>jaśnicnie suwania uchwytu.
Nóżki do uchwytów wg rys. 4-llb są znormalizowane (tabl 12-122). Uchwy„
ty wiertarskie nieruchome nie mają zwykle nóżek, a stykają się ze stoi• 111
5. obrabiarki większymi płaszczyznami korpusu.
Jeśli kształt korpusu uchwytu nie umożliwia nadania mu wszystkich 1qd
5. Uchwyt wiertarski ustalany plasiayzna- nych położeń, to stosuje się dodatkowe elementy ustalające 1>, bądż przymu• u „
mi A i B korpusu do wiercenia Otv.'OŃ>W wane na stałe do korpusu (tabl. 4-3, rys. 5), bądź też stanowiące oddzieln:i c \ •
przez tulejki 1 i 2, a płasz~ C i odchyl- (rys. 4-1).
ną nóżką 3 - do wiercenia przez tulej kę 4. Uchwyty do przeciągania wewnętrznego są ustalane zwykle podobnie cln
uchwytów tokarskich, tj. walcowym występem korpusu lub za pomocą wkl:icll
w otworze tarczy czołowej obrabiarki. Uchwyty te są przymocowywane du
płyty śrubami wkładanymi w rowki teowe tarczy (tabl. 4-3 rys. 6).
Przykłady ustalania i zamocowywania na obrabiarkaeh uchwytów wicrlt11 •
skich i uchwytów do przeciqgania podano w tabl. 4-3.
6.
u W pewnych przypadkach - uniwersalne stoły pochylne.
6. Uchwyt do pncciuania olworu wicin·
rowkowego ustalony na tarCZY przcciuark1
plaszc:zy2n4 A i występem ccntruj'cym B.
Uchwyt jest przymoa>w:my do tarczy śru·
bami 1.
7.
S.1. Ustawiaki
Ustalanie narzędzia według ustawiaka polega na zetknięciu ostrza narzędzia 1
(rys. 5-1) z płytką ustawczą do narzędzi 2, przyłożoną do gładko i dokładna1•
obrobionej powierzchni roboczej A ustawiaka 3, który jest przymocowany do
\ korpusu 4 uchwytu. Aby narzędzie po ustaleniu znalazło się w żądanym poło7.c „
niu w stosunku do przedmiotu obrabianego w tym uchW;>cie, powierzchnia A
ustawiaka musi znajdować się w ściśle określonej odległości od powierzchnl
ustawczej uchwytu, na której będzie spoczywać odpowiednia powierzchnłn
ustalająca przedmiotu obrabianego. W omawianym pl'Zypadku, aby można byłh
w przedmiocie uzyskać przez frezowanie wymiar' a, powierzchnia A ustawhll((l
5.f .· Rodzaje elementów ustalających narzędzia powinna znajdować się w odległości c = a - b od powierzchni ustawczej U
uchwytu.
Us ta l en i e n ar z ę d z i .a; czyli nadanie mu określonego położenia wzglę
dem przedmiotu obrabianego, może być:
a) bezpośrednie, jeżeli do ustalenia narzędzia wykorzystuje się bezpośrednio
powierzchnie przedmiotu obrabianego,
b) pośrednie, jeżeli do ustalenia narzędzia wykorzystuje się e 1 em en t
ust a 1 aj ą cy n ar z ę dz ie, .2llajdujący się w uchwycie.
Ponieważ bezpośrednie ustalanie narzędzia trwa zwykle dość długo, a do-
kładność ustalenia zaleiy w znacznej mierze od umiejętności robotnika obsłu•
gując:ego obrabiarkę, przy projektowaniu uchwytu należy - jeśli jest to po-
trzebne i możliwe - przewidzieć odpowiedni element ustalający narzędzie, gdyf:
przez to skraca się czas jego ustalenia.
Ushlenie położenia narzędzia względem przedmiotu z.a pośrednictwem od·
powiednich elementów wbudowanych w uchwyt stosuje się głównie w opel"' •
cjach frezarsldch i wiertar.lkich, ponieważ w tych operacjach ustala się nan«:• Rys. 5-1. Ustalanie narzę Rys. 5-2. Określanie blędu On ustalenia nan:<;dz.I
cizie na wym iar obr 6 b ko wy położeni a (patrz p. 10.4.1). Przy in· dLia przy utyciu ustawiaka przy utyciu ustawiaka i płytki ustawcze.}: l -
nych sposobach obróbki występuje często ustawianie narzędzia na wym i n r i płytki ustawczej ustawiak, 2 - płytka ustawcza, 3 - kolek u·
stalający, 4- korpus uchwytu
o b r ó b ko w y p o w i e r z c h n i (np. na średnicę powierzchni obrabianej
przy toczeniu), przy czym ob..róbka odbywa się w kilku kolejnych pr„cj&cl • h
Błąd ustalenia narzędzia on (patrz p. 10.4.4.1) przy użyciu ustawiaka i płytki
narzędzia, połączonych ze zmianą jego polożenia w kierunku wymfaru obr6h
kowego. Przy takiej obróbce ustalenie narzędzia za pomocą dodatkowt'go •I u lawczej (rys. 5-2) równa się sumie tolerancji: Tn• wymiaru n', który okrcd,1
J>Ołozcnie płaszczyzny ustawczej ustawiaka względem odpowiedniego elementu
mentu w uchwycie byłoby bardzo trudne, a często w ogóle niemożliwe, 1 dl
• lłltr\ l ojąccgo przedmiot, i tolerancji Tb grubości b płytki ustawczej do nnrz(Jdotl
tego zastępuje się je albo ustawianiem narzędzia wg podziałek nn odpowlrll
(lł1hł 12-17)
nich mechanizmach obrabiarek, albo za pomocą zdejmowania tiw. próbnyd1
wiórów. a. = T •.+ Tb [5.1)
Rozróżnia się trzy rodzaje elementów ustalających narz~dzia :
C:1lyuy narzędzie ustalało się przez bezpośrednie zetknięcie go z powi~r7.ch·
1. Ust '.lwi a ki, które służą do ustalania nan:~i w kiurunku wyml rów 111 1\ ui:tnw1:tka, wówczas wymiar c byłby równy a, ale wtedy nnrzęd:dc przy
obróbkowych przed rozpoczęciem obróbki przedmiotów. k tdy111 prtc•jsciu nad ustawinkicm (podczas pracy uchwytu) dotykałoby itu
2. Elementy prownclzqc„, ltt(iw shu·1do11 tnh1nl I J>t 1\ I 1111111lohy flU uszkodzić lub •. 11110 ulr•c uszkodzeniu. Dlatego lt>i nor7.r,rl1.lrl
nor11;dd Jub tylko do ich JH "" n(I ni nocJc.r.nn o1Jr6bkl ł rr. dmlot(łw I 11 tall! h: za 1>0 rctJn1rt" · m 1)1 tkl 11 1 1wctl"j, kt6rq po ustalt•niu nRrtc,'Ch:lu
todrnju •I mcnl6w nnl t. 1ul J w 11ar klo I wyt ex nik or „ Wf""' 1 • JI041 nh,r,o, d1 kl • 11111 111wta11jc 11111,.'d~y u~lowl 1kł11m r n ~
ko11 O\ 111 1 I 1 11 równy •lniłl ł t•I ~I
Trzy wielkości płytek ustawczych do narzędzi o grubości b r6wn<'J I
Tablica 5-1. ustalanie narzędzi względem uchwytów za p0mocą ustawlak6w i 5 mm są znormalizowane {tabl. 12-17). W celu uniknięcia pomyłek przy ul
laniu narzędzi, w każdym w:irsztacie obróbki skrawaniem powinny byt .to
Objaśnienie wane płytki ustawcze tylko jednej grubości.
Rysunek
Znormalizowane są również cztery rodzaje ustawiaków (tabl. 12-18). Opn
ustawiaków znormalizowanych stosuje się niekiedy ustawiaki spccj!ilnc, 1•ł6
nie do ustalania narzędzi kształtowych (tabl 5-1, rys. 2 i dalsze).
1. 1. Ustalanie frcza urc::zowcgo uzystronncio Ustawiaki stosuje się najczęściej do ustalania frezów, rzadziej - no~y
za pomOQł ustawiaka górnego 1 (tabl. 12-18) karskich, strugarskich i innych narzędzi.
i płytki ustawczej 2, przykładanej do usta- Usta!anie narzędzi za pomocą ustawiaków odbywa się co pewien C7.:Uł,
wiaka kolejno w położeniu poziomym i p!o- każdej \Vymianie narzędzia stępionego na ostre.
noW)-m. Przykłady ustalania narzędzi za pomocą ustawiaków są podane w I.nul O
„.
4. Ustalacie in.aego frez.a k.,.qu.)10 o
opane na tej samej zasadzie co poprzednie.
s.
5. Ustalanie Crcza za pomoą spccµ!nc o Rys. 5-3. Znormalizowane tu-
odchylnego ustawiaka 1, bez użyci11 pif' lejki wiertarskie
ustawczych..
Tu 1ej ki w i e r ta r ski e st a ł e {rys. 5-3a, d) stosuje się:
n) do ustalenia i prowadzenia narzędzia, gdy otwór ma być obrabinny lyl
J dnym narzędziem;
h) do ustnlcnia i prowadzenia pierwszego narzędzia, gdy otwór mu li
6. t1hr1&1.Jlany kilkoma narzędziami; po obróbce tym narzędziem albo pu(•d111/
wyjrnuj sic; z uchwytu i obrabia otwór dalej w innym uchwycie lub b
6. Ustalanie nob 10\oln~ en 1 do IO 11 hwytu, alllo płyt<: wiertarską odchyla się lub zdejmuje i zuklmln In
czoła przcd'Jbiotu. Dn u1u1lcn a lu lult•Jk ml s tnlymi do nast~pncgo narzędzia;
wia.lc 1 i plytb ll tlWc:i.11 J,
t) do u tnlcnill i prownd7.cnt nnwi<!rlnk;i; po obróbce nim wierci sic: <11\11
Il rr. d m o n dnicy mnu•j J od r dntcy tulPjki, prowndwnym w n 11w1<
nlu \\.)'kańcr. 1 I~ oLwór n r 1 I 11111 110w 111owuch:ony111 " tul Jcc,
11 I I ni tuli J I I 11ny h l r. mir tmy h
Tulejki stale z kołnierzem (rys. 5-3d) należy stosować gdy: tulejki wymienne do otworów (/) 16H'1 i (/) 18H7 powinny w zasadzie mieć J d
1) tulejka bez kołnierza (rys. 5-3a) byłaby zbyt słaba z.e względu rui małą nakową średnicę zewnętrzną D = 26 mm (kolumna dmu, wieTSz ,,18" w tab
grubość icianki, . . . . . 12-13), co powodowałoby pomyłki przy ich wkładaniu w tulejki s~łe. W taki
2) płyta wiertarska jest cienka (ustalenie tuleJki częścią walcową i pła- pnypadkach tulejkę do otworu mniejszego - (/) 16H7 przyjmu1e się z wlrl
57.CZ~ kołnierza jest w tym przypadku pewniejsze), sza „18" w tablicy, a do otworu (/) 18H7 tulejlu: o jeden ro~ar ~ększll (z wl I
3) e201o kołnierza tulejki ma służyć jako powierzchnia oporowa dla zde- sza ,,22" w tablicy). Nie jest to sprzeczne z normą, poruewaz kolumna dl!!•
rzaka osadzonego na narzędziu. . . . określa tylko największy otwór, jaki można wykonać w tulejce o okl'eślonyc
W innych przypadkach można stosować zarówno tulejki stałe z kołnierzem, wymiarach zewnętrznych. Teoretycznie można więc (gdyby to było nlczb<;chu
jak i bez kołnierza. . nawet w największej znormalizowanej tulejce wymiennej o średnicy lJ •
Znormalizowane tulejki wiertarskie stale są w płytkę w1ertarsq bardzo = 62 mm wykonać otwór do prowadzenia narzędzia o średnicy np. 2 mm.
lekko wtłaczane (H7/p6), gdyi przyjmuje się, że nie ~e się wymieniać tu- Tulejki wiertarskie wymienne naleiy zabezpieczać przed obracaniem Ir: n
lejek przez cały okres użytkowania uchwytu (~y~~ tulejld na_stępuj~ ~zwy skutek tarcia o nie narzędzi.a i przed wysuwaniem się z tulejki stałej pod n
czaj po 10 000-12 OOO wierceń). Jeśli jednak istnie~e ?bawa, ze tuleJki .stałe ciskiem wiórów. Znormalizowane tulejki wymienne zabezpiecza się najcn:śch
trzeba będ.zie wymieniać ze względu na szybsze zmycie spowodowane. 01eko- znormalizowanymi wkrętami (rys. 5-4, tabl 12-15) lub płytkami (rys 5- tl
rzystnymi warunkami pracy, lepiej jest ążyć do prowadzenia nar~ tu- tabL 12-US), 1<1.hre stosuje się głównie do dużych tulei Dwa inne, ;zadzi~J sl
le j ki & a :n ie n n ej l, osadzonej w tulejce stałej 2 (rys. 5-4) i za~1ecz_o sowane zabezpieczenia tulejek wymiennych pokazano na rys. 5-:>b, c 7..ul 2
nej wkrętem 3 (tabl. 12-15) przed wysunięciem się. P:_zy. ta~:°1 rozwiązani.u pieczenie powinno być tak skonstruowane, aby ruch obrotowy nar~z1a ni
tulejka stała nie zużywa się, nie ma więc potrzeby wyb13arua 1e1 z płyty i ~ci powodował oswobodzenia tulejki.
skania nowej tulejki, wymiana zaś zużytej tulejki zamiennej na nowii Jest
bardzo łatwa.
Rys. 5-4.. Tulejka wiertarska zamienna Rys. 5-5. Sposoby zabezpieczania tulejek wiertarskich wymiennych przed ubr c
niem 1lę ł wysuwaniem z tulejek stałych
1. 6.
1. Specjalna tulejka wicnarska stahdo wierce- 6. Tulejka wymienna do wiercenia b"Zcth hl1
nia otworu w trudno dostępnym miejsc:u. Roz- siebie położonych otworow. Tulejka jc~l 1111
szerzenie otworu w górnej części tulejki skraca lana kołkiem 1 wprowadzanym kolejni> w I•
prowadzenie n.anędzia do wymaganej długości rowki w kołnierzu tulejki stałej. T a ostJtnt" 111
I oraz ułatwia doprowadzenie chlodziwa. dzonajcst przylgowo w płycie wiena r..kuj I
mocowana nakrętką 2, a nie wciskana I
zwykle - gdyż przy wciskaniu trudno h>·lol
2. kiślc zachować wymagane poloicmc fll\\ i.;
w koln.icrzu.
2. Tulejka wiertarska stała ścię:ta skowe w celu
zabezpieczenia mu::z~ia przed zlama.oicmprzy
wierceniu otworu w pochylej ściance paetfmio-
7.
tu.
10.
S. Tulejka wicrrank:l wymirnna lllup Df't•
tn0na w rc'kojcki ut.cw111qcc wy1m • I
z tulejki łlalel. 10. Trzpień ustalajl\cy i prow11W-4cy 11anc1li11
7.e specjalnie do 1caa celu W}'konunym cmv11tt11
Przy wierceniu otworów w materiałach dających wióry krótkie i łamliwe
(np. żeliwo) odległość między dolnym czołem tulejki i przedmiotem powinna gdyż wprawdzie największy możliwy błąd kątowy o„ położenia osi 11
-tulejek,
wynosić 0,5-71 średnicy wiertla (rys. 5-6a), aby wióry mogły swobodnie wydo- rzęcb:jazmniejsza się gdy tulejka jest dh.1,ga (rys. 5-7a, b), ale zwiększa sit: t 1
stawać się z wierconego otworu na boki, na powierzchnię przedmiotu. Przy eie i pogarsza chlodzenie narzędzia oraz odprowadzanie wiórów, co powodu
wierceniu zaś otworów w materiałach tworzących wióry długie i niełamliwe szybsze zużywanie się narzędzia i tulejki.
(np. stal średniej twardości) czoło tulejki powinno znajdować się: Skośne ustawienie osi wiertla wywołuje błąd liniowy CJn (rys. 5-7c), kti'11
a) blisko przedmiotu (rys. 5-6b), gdy powierzchnia czołowa otworu jest do- osiąga maksymalną wartość u dolnego końca otworu
kładnie obrobiorut i gładka, gdyż w ten sposób zapobiega się uszkodzeniu tej
w
powierzchni przez wióry, które wydostają się nie na nią, lecz w rowkach wiertla
nad tulejkę,
o.- (a+b+c)W
a 2
[5.:l]
gdzie W - największy, a L - najmniejszy luz pasowanii.. Rys. 5-9. Określanie błędu an przy ustalaniu
Odchyłki współosiowości c 1 i e2 przyjmuje się w obliczeniach zwykle równe narzędzi w uchwytach wiertarskich
0,0025 mm.
Należy podkreślić, że w tym przypadku błąd ustalenia przedmiotu ł: - O, 4. Błą~ a" rozstawi~nia d wóch otworów (rys. 5-10). Błąd ustalenia nn 1·ii:ih:
ponieważ· w kierunku wymiaru obróbkowego w przedmiot nie jest ustal?ny dla wym1aru w wynosi w tym przypadku
względem osi czopa 2 (luz L 4 jest znacznie większy od L 1) , a
tylko płyta w1e1 -
tarska (i narzędzie) jest ustalona względem przedmiotu. Poza tym dokladno [5 łJ
dtiałania obrabiarki nie ma wpływu na wymiar w (ma wpływ tylko na śr I
nicę otworu - ze względu na możliwość rozbicia go - a średnica ta j<$t \t;~ g~: Lur i L,,,.-: średnie luzy między tulejkami wymiennymi i nn~dd 11
miarem obróbkowym powierzchni), wzór [10.l] przybierze więc w t) m prz~ l.;,r
i LMr - średnie luzy między tulejkami stałymi i wymiennymi.
padku postać uproszczoną Pozostałe oznaczenia jak we wzorze [5.3].
T '° ~a. (5.5)
lub T„ nic są zbyt duze, uzywac należy wzoru (5.5].
.„
Sr~~e luzy obli~ si~ ze '_"Zoru (5.4), a do sprawdzenia czy luzy 1~ 11 , t~,
2. Przedmiot obrabiany i płyta wiertarska są ustalone na jednym czop1
ustalającym (rys. 5-Sb). Tutaj błąd ustalenia wynosi
o. = T~+Lur+ Lzl, +L,,,.+ 2(2e, ~ r,) (5 flł
gdzie: Lin - średni luz między tulejką ustalającq i c...-op ·m u„tnli1J cym, ~
odchyłka współosiowości otworu w tulejce ustalającej w1r:l~d m jcJ powl n h
ni zewnętrznej.
Pozostale oznaczenia jnk we wwnc (5 3).
$rcdnic luzy oblic1.a I~ z wioru (5 4) , li priyd tn 11r yj te rn wl
nia uchwytu sprawdt 1~ pr y 11 yd 11 w111ru 110 IJ. f t'I)' ' )' t I' 1J t 1 bi lty1, O JO c
11 In leni 1 t. rout wł 11
. ys 5 10 otwory są obrabiane tylko przez tulejki stale,
przez tuleję stałą wytaczadło. z jednym nożem było możliwe, otwór w tej tul
Jeżeli w u ehwycie z r . - musi mieć średnicę d większą od wymiaru a (rys. 5-11), a w przypadku wyt•
to wzór [5.8] przybiera postać [5.8a) czad.la z: kilkoma nożami, których wierzchołki nie leżą po jednej stronie WJ
o.= T:.0+ Lu,.+Lu,+ 4e1 taczadła. tuleja stała musi mieć otwór o średnicy większej od najwii:ktzl'K
otworu w przedmiocie, obrabianego tym wytaczadłem.
•-'-d 5 z Oblir...uć błąd ustalenia wiertła o. przy obróbce otw.or':1 <bim: Tuleje stałe do uchwytów wytaczarskich nie różnią się kształtem od tut
P nya= · · _„ · · li
w pr:redm.iocie pokazanym na rys. 5-9a, JeLe wym.i
·ar w w przedmiocie wynosi jek wiertarskich, są tylko cu:sto znacznie większe. Tulei wymiennych prn\\ I
nigdy nie zabezpiecza się przed poruszaniem się w tulejach stałych, gd>'.
50 ± 0,04. . . . .„ . e (z tabl. 12-13) o średnicy D = wióry nie wychodzą przez tuleję, a więc nie wypychają jej z tulei stalcj, a tar
Dobie;amy tuleJki wiertarski... ~~/m6 tulejki stałej z tulejką wy- cie między ściankami obu tulei, większe od tarcia między wytaczadłem i tul••J
= 22m6 i obliczamy luzy w pasowaniu
wymienną, zabezpiecza tuleję wymienną przed obrotem.
mien.ną posługujllC się tabl 12-152:
Dla o~oru 22F7: odchyłka ~ = 0,041 mm i odchyłka ~ =
0,020 mm
Dla wałka 22m6: odchyłka es = 0,021 mm i odchyłka ei = 0,008 mm
Naw.-.„;e:rzy luz pasowania: L =EI-es= 0,020-0,021 = -0,001 mm
J - r- ES · - 0041-0008 = 0033 mm
Największy luz pasowania: W = -ei - • • '
piału jak na rys. 5-20c. Rolka toczy się wówczas po linii c-c kopiału i n6:i: 1h1r
ra pierwszą warstwę materiału o grubości c 1 • Przez pokręcenie kopiału o pi
wien kąt po każdym przejściu noża, uzyskuje się coraz większe zagłębiani<> 1111
Rys. 5-18. Urządzenie do kopio· jego w materiał i wreszcie, gdy rolka toczyć się będzie po linii b-b kopiał ~
wania na tokarce
(rys. 5-20b), nóż nada otworowi w przedmiocie ostateczny kształt. ZalctQ opl
sanej konstrukcji jest możliwość nastawienia dowolnej głębokości skrawanlt
Kopiał 1 przedstawiony na rys. 5-18 jest kopiałem je~ostr~nnym. ~rzy sto- przy każdym przejściu narzędzia.
sowaniu takich kopiałów należy pamiętać o tym, aby nóz ~a)dował. s~ę. po J
samej stronie przedmiotu co rolka względem. _kopiału! gd.yz wt~Y_ Jesh roik _
z jakiegoś powodu odsunie się od_ kopi~ noz. ~dsume s1ę rówmez od pr1cd A-A 8-8
miotu i nie nastąpi jego uszkodzenie lub ruewłasc1wa obróbka. .
Oprócz kopiałów jednostronnych stosuje się kopiały p~askie dwust.ronn~
(rys. 5-19), w których rolka jest prowadzona dwustroi_mie w <>?p~w1cdnlo
ukształtowanym rowku. Kopiały takie są używane głównie do ob~obk1 zgrub--
nej 0 dużym przekroju warstwy skrawanej. Przy stosowaniu takich kopi lów
w urz~dzeniu kopiowym zbędny jest ciężar 6 (r}'S. 5-18).
„
a) promień „ zaokrąglenia wierzchołka noża n.je powinien. b~l: wi~kszr <J t 2. Stół obrotowy uniwersalny 3 (przyrząd obr~biarkowy) z napędem mechn
najmniejszego promienia Tw„ wklęsłego zaokra.glerua w przedmioetc (rys. (). I) łllC:.!nym.
b) w kopiałach dwustronnych (rys. 5-19) suma promieni „„ i T, powlnn I 3. Uchwyt z rolką prowadzącą 4, który jest przymocowany w odpowicdn m
„
mniejsza od najmniejucgo promienia nrłn wklęsłego zaokrąglenia w im: am m c•jscu do korpusu obrabiarki
cie, jeżeli r„+Tr = r,., 1„, to zarys kopiału ma w punk~ie A ~trn 11rr 1 I I 4, Podst.'lwa 5, umieszczona na prowadnicy 6, zamocowanej na s lolr. 7 fn
>
(rys. 5-22c), jeżeli zaś r" +T, r ml•u to kopiał nie da się zaprojcktowA , r rkl Podstawa może wraz ze stołem obrotowym i uchwytem obról.Jknwym
c) kąt pochylenia zarysu przedmiotu względem osi nic mozc 11n~kr 1 ł ru• uwnć się w kierunku strzałki, tj. w kierunku równoległym do pl:t ~cty111y
gdyi nacisk kopiału na rolkę bardzo wtedy wzrasta; 11ri 1od:r.qccj przez oś stołu obrotowego i oś rolki. W celu zapewnieniu t 11"11"
d) w miejscach, gd1ic zarys przedmio~u ~est bardzie~ złoiony, n n
,,. r.yl ni I rolki 4 do kopiału 2, podi.tnwn. jest dociskana w kif"!run1<11 rolki lho
wył n•ślac :r.arya rolki w kolejnych ·połozeruach, gdyz inac7.cj m•> 111 111 ·cl • r (jnk nary. 6 lll), lbo in Jl(Hnocą innego un.ądzt:ntn (np cyl11\ll1u
n11!(h1kl11tł11y tn1 y lwp111lu.
J111 urn t cr.m•r:o)
z 1y kuplnlu 11111 y wykrc Inc w in0Wwi1• Clmym J!OWii:k l',c:n u P~ y obróh ko11 •W J 1 IQ n 1J
\I) u y kuj• I• wli,I ll1. doki dnoł6
w_ pnypadku gdy frez i rolka są współosiowe i o jednakowej średni
(rys. a-2_Ga) zarys kopiału, który znajduje się pod przedmiotem, jest idcntycttl
z uzys~\\'tmym zarysem przedmiotu. Tak samo jest w pnypadku gdy n 1lk
zastępuJc walcowy trzpień freza stykający się z kopiałem który jest u ml~
czony na przedmiocie (rys. 5-26c). '
~łka II!oże. być walcowa (rys. 5-24 i 5-26a) i wówczas kopiał ma bocM
po~erzchme pionowe, albo stożkowa {rys. 5-26b) i wtedy kopiał ma buc:r. 11
powierzchnie skośne. Pierwsze rozwiązanie jest łatwiejsze do wykonania i t 1
sze, a": ma tę. wadę, że w miarę zmniejszania się średnicy freza na sku l
os.trzen~a wytlllary p~zedmiotów stają się coraz więk.s7.C. Wady tej nie mn rn
v.:iązarue z rolką sto~o~ą, gdyż ~ejszanie się średnicy freza moznn w~
rownać przez _odpowiednie podnoszerue rolki (rys. 5-27) lub jej opus7C7.Anl
wzgl«:dem kopiału.
a) po jednej stronie osi obrotu stołu (rys. 5-24), Przy pr~j~ktowaniu kopiałów frezarskicb należy pamiętać, że:
b) po przeciwnych stronach osi obrotu stołu (rys. 5-25), a} prom.Jen freza r, nie może być większy od najmniejszego promienia r 1
c) na jednej osi (rys. 5-26). wklęsłego zaokrąglenia w przedmiocie, "'
Działanie urządzenia kopiowego przedsta\\.'ionego na rys. 5-24 jest następu• b) promień rolki r, po~en być mniejszy od sumy najmniejszego promienlJ
jące. Podczas obróbki przedmiotu stół 3 obraca się i rolka 4 tocząc się po ko- r "''". ~u~ego ~okrąglerua w przedmiocie i promienia r1 freza (rys. S-2nt1)
piale 2 powoduje odsuwanie się i zbliżanie przedmiotu do obracającego sli: gdyz maC'zeJ kopiał nie da się zaprojektować,
frcza, przez co uzyskuje się żądany zarys przedmiotu. Jak widać z r ysunku ~).w przypad.ku ~opiałów s:fw~tr~nnych suma promieni r1 i r, powJnn11 hyl
zarys kopiału jest tu podobny do zarysu przedmiotu obrabianego. ~e~sza od naJmrueJszego promienia r.., 1„ wklęsłego zaokrąglenia w pm tl
Budowa i działanie urządzenia kopiowego przedstawionego na rys. 5-25 1 l nuoc17 (~k samo jak dla .kopi'.116w tokarskich - rys. 5-22c).
taka sama, jedynie frez 2 i rolka 1 są umieszczone po przeciwnych stronach o Jezch rolka. 2 ma ~yc s~~k.owa (rys. 5-.28b), to zarys kopiału I n alc1.y wy
obrotu stołu 3 i w związku z tym zarys kopiału 4 nie odpowiada zary...owl maczać dla naJszerszeJ częsc1 i dla odpowiadającego jej promienia r, rolki
przedmiotu obrabianego.
Rys 5-29. Wykreślanie zarysu kopiału, gdy Rys. 5-30. Wykreślanie uiry~ k opi 1 1
frc~ 1 rolka znajdują się po jednej. stronie
dla przedmiotu z rys. 5-29a, łtdf fr
i rolka znajdują si~ po pn.cclY. r Y fi
osi obrotu ~tołu: a) zarys prze~otu ob- stronach osi obrotu stołu
rabianego; b) zarys kopiału
3. Z punktu O prowadzi się pęk promieni. 5-31. Uchwyt do kopiowania r~cz Rys. 5-32. Uchwyt do frezownnln k pl
nego na frezarce wego na 1rezarce dwuwrzcclrmow<-j
4. Wyznacza się drogę 2 osi freza. Droga t.a leży w odleglo!;c.l .,., od
przedmiotu. Z obrabiarek specjalnych' do frezowania kopiowego przy użyciu kopl11ł11
5 Na promieniach poprowadzonych z punktu O odkładn ie: c:>d punktów I I inlk1 czc:sto są stosowane jeszcze niekiedy frezarki dwuwrzecionowe. W Jt cl
przc~ię~i3 1. krzywą 2 odcinek a, równy stalej (załozoncj) odi nło mJ l li m :r. wr.wcion (rys. 5-32) osadza się frez, a w drugim rolkę prownd:r.l,lcq I,
osiami fr<'zn i rolki. l{ońcc 0 1, O ... ~eh odcinków wyznacr.nJ11 dro (.J I dm!ot 7.nś i kopiał 2 sq umieszczone na podstawie uchwytu obok rlrhh ,
rolki. 1 llr(~ł11śc1 równej rozstnwienhi wr1ecion. Obwodzenie rolki po koplnle, n wic,c
6. z punkll>w 0 1 , O .. 1.nl<rcślt1 sic: luki promieniem równym pr m I\ d 1won 1• r.qdnncgu t.ory u przedmiotowi, uzyskuje irie przc.7. od po\\ lt rlnh
r, rolki krc; Ani knth 3 I 4, kl r 1wr 1w1 •Jq stół krzy-.lowy 5 ol11oh1111 ki w rul"!1
1\ rolki Obwiedni l J l I \!\\owy w dwó<h 1 1 ni I I 'I' rlłych kicrunkn<'h (111 kl rly 1 uch w j •cl
r; \\'yl I l
liki V 111 I I
1' I unku J t n I k11nuj 1 łN wn: lonn)
Kopialy takie projektuje się w następuiący sposób (rys. 5-33a): 6. MECHANIZMY PODZIAŁOWE
1. Wykreśla się w powiększeniu zarys 1 przedmiotu.
2. Wykreśla się drogę 2 osi freza. Droga ta leży w odległości r 1 od zarysu
przedmiotu.
3. Ponieważ zarys dro&i rolki 4 jest w tym przypadku identyczny z zary-
sem drogi 2 freza, z szeregu punktów Ol• 0 2 „. na krzywej 2 zakreśla się łuki
promieniem równym promieniowi r~ rolki.
4. Wykreśla się obwiednię 3 kolejnych położeń rolki. Obwiednia ta jest
zarysem kopiału.
a)
-„
c::I
~
„r.>
...
E"
'<
„
c:
'::'
~
„
'<
„ć.
a::i
c
~ tlł
I
"< ~
Q.
~
c:
~
.a
D
2
-;:
o
~
'C
-
~
„
Ol
I
szerszy niż podziału liniowego. Dlatego też, w celu uniknięcia częstego kon- Właściwy uchwyt obróbkowy (specjalny) umieszcza się na czopach O i IQ
struowania i wykonywania kosztownych, specjalnych uchwytów z mechaniz- i przykręca się śrubami wkładanymi w rowki :eowe tarczy 4 i w otwory kot
mami do podziału kątowego, konieczne było opracowanie rozwiązań unh.,.er- nier:za tulei 8. Zmiana położenia uchwytu obrobkowego wraz z przcdn11ot 'li\.
salnych. Rozwiązań takich istnieje wiele, a wszystkie one dzielą się na dwie obrabianym (podział) odbywa się przez wyciągnięcie tłoczka 5 :zatr1.11 k11
grupy: z gniazda (naciśnięcie pedału), przekręcenie uchwytu rękojeści~ 11 i wp;o.w \ 1
- uchwyty podziałowe z poziomą osią obrotu (rys. 6-3), dzenie zatrzasku do następnego gniazda, po czym przekręcenie rękOJC ·1 I
z gwintowaną piastą powoduje dociśnięcie czoła tarczy 4 do wspornika 2.
- uchwyty podziałowe z pionową osią obrotu (rys. 6-6).
Uchwyty podziałowe dwuwspornikowc są używane prawie wyłą C'lllll' il
W uniwersalnych uchwytach podziałowych tarcza podziałowa jest zawsze wiercenia w dużych przedmiotach otworów z kilku stron (na wicrtarkurh 11111
tak ukształtowana, że możliwe jest ustalanie na niej i zamocowywanie różnych mieniowych).
uchwytów specjalnych, w których z kolei ustawia się i zamocowuje przedmioty
obrabiane Takie połączenie uniwersalnego uchwytu podziałowego z prostym
już zwykle w budowie uchwytem specjalnym jest znacznie racjonalniejsze, niż
wykonywanie do obróbki każdego rodzaju przedmiotu uchwytu podziałowego
specjalnego. Występuje tu pewna analogia do operacji tokarskich, w których
używa się uniwersalnego uchwytu samocentrującego, zaopatrzonego w szczęki
specjalne, dostosowane do kształtu przedmiotu obrabianego, chociaż połącze
nia. uniwersalny uchwyt podziałowy - specjalny uchwyt obróbkowy nie moż
na uważać za uchwyt specjalizowany.
Uniwersalny uchwyt podziałowy z poziomą osią obrotu przedstawiono na
rys. 6-3. Tarcza podziałowa 1 jest osadzona na tulei centrującej fi, z którą
może się obracać w tulei 4, wciśniętej w korpus 3 uchwytu. W tulei 5 wycięte
są naprzeciw siebie dwa rowki, w których są umieszczone specjalne wpusty
czółe nkowe 6, wchodzące w pierścieniowy rowek walk3 7. Takie połączenie Rys. 6-5. Spec1alny uchwyl wier-
tarski podrialowy do podziału ką
wałka 7 z tuleją 5 umożliwia pokręcanie tej tulei wraz z tarczą podziałową, to\o\ Cgo
podczas gdy wałek 7 pozostaje w spoczynku. Przez otwory w korpusie
uchwytu i w wałku 7 jest przewleczony wałek mimośrodowy 8, uruchamiany Specjalny uchwyt podziałowy z poziomt\ osią ohrotu jest prwchtnwiony
rękojeścią 18. Przy obrocie rękojeści w kierunku strzałki mimośrodowa czę.śl: na rys. 6-5. Uchwyt ten służy do wiercenia w przedmiocie dwóch otworuw \ ,
wałka 8 naciska wkręt oporowy 9, wkręcony w wałek 7, i powoduje doci śni~ Płyta podzialowa 1 jest osadzona na czopie 2, który może się obraca w tulf'I 3
cie tarczy podzialowej 1 do czoła korpusu uchwytu. Takie zamocowanie tarczy W płycie podziałoweJ są umieszczone d'"·ie tulejki 4, w które na przeml n
podzia łowej odbywa się po dokonaniu każdego podziału. jest wprowadzany tłoczek 5 zatrzasku (wg tabl. 12-21) osadzonego w korpus1 n
Zatrzask ustalający składa się z tulei 10, tłoczka 2, sprężyny 11 i wkręta 12, uchwytu.
którym reguluje się napięcie sprężyny. Pod naciskiem sprężyny tłoczek 2 wcho- Ponie\\o-aż wiercenie małych otworów przez tulejkę 7 jest operacją lckk
dzi kolejno w tulejki 13 (gniazda) rozmieszczone w równych odstępach kqto- płyta podziałowa nie jest zamocowana do korpusu uchwytu po kaid}rn pod7:1 11
wych w tarczy podziałowej. Do wyciągania tłoczka 2 z tulejek 13 służy wałek W uchwytach duzych i przeznaczonych do cięższych oper:\cji, .1 zwlaszc:r. 1
uzębiony 14 z rękojeścią 15. Wałek ten zazębia się z zębatką naciętą na czc:śc '"-tedy. gdy podczas obróbki mogą występować silne drgania, ~ak ~P · p1 iy Ja• •
tłoczka 2. zowaniu zamocowvwanie tarczy podziałowej po kazdym podziale Je51 lrnnwcz•
Zaślepka 17 (wg tabl. 12-29) zabezpiecza przed dostaniem się wiórów i 2: • ne. Tak 'właśnie z;staly rozwiązane uchwyty przedstawione na rys. c;.;-: 1 Il I
nieczyszczeń do tulejki. lnne sposoby zamocowywania tarczy podziałowej pokazano na rys. Il-li 1 li•7.
Na tej samej zasadzie są zbudowane zatrzaski walcowe zębatkowe (tahl
12-23)
Uchwyty specjalne ustala się na płaszczyźnie A tarczy podzinłow<'j, nu c:r,o
pi!' walcowym trzpienia 16 oraz wpustem w rowku pro:;tokątnym B, n r. 1mo
cowuje się je śrubami wkładanymi w rowki teowe C.
Uchwyty takie noszą nazwę uchwytów podziałowych jcdnow"pornlkowy h
gdyi. przedmiot wraz z uchwytem specjalnym jest przymocowany d1J jcdn
korpusu (wspornikn). Do obróbki dużych i cic:żkich pr1t'dmiol6w utyw 1
uchwytów pod1.inlowych d' li\\ f>{lrnikowych Pnyklad tnkl so uchw}'lll J>f7.
:1lawiono nn rys. G--l.
Po pod t "y I lll.!h\\ yh1 I . I I ymocownnc dwu w porn1kł 3 I :r w l n ni"-
!' J I 7. 11111 lrrony w L11 t I I I
I fi dni tw m u I I I t
t 11
Zamocowywanie tarczy podziałowej 1 przedstawionej na rys. 6-6 odbyw11
się za pomocą urządzenia z masą zaciśkową. Przy wkręcaniu tłoczka 2 tulc•jn
cienkościenna 3 zaciska czop centrujący 4, a jednocześnie kołki 5 wywic rnJ11
nacisk na podkładkę 6, zamocowując tarczę 1.
Na rys. 6-7 tarcza podziałowa 1 jest zamocowana przez dokrę,canie nakr~tki :i
z rękojeścią.
We wszystkich opisanych konstrukcjach zamocowanie tarczy nastqpuj1•
w kierunku poosiowym. Rozwiązania takie są lepsze niż rozwiązania, w klc'1
rych siła zamocowania działa na tarczę w kierunku promieniowym, gdyt.
wtedy następuje skasowanie luzu na czopie z jednej strony, co wpływa u jcrnnir•
na dokładność podziału.
W omówionych wyżej uchwytach podziałowych do ustalania i zamocowy
wania tarczy podziałowej służą dwa oddzielne mechanizmy, uruchaminw
dwiema rękojeściami, co przedłuża czas dokonywania podziału. Istnieje jcdnnk
wiele rozwiązań uchwytów podziałowych, w których czynności: odmocowani1•
tarczy podziałowej, wyciągnięcie zatrżasku z tulejki, wprowadzenie go w nn
stępną tulejkę oraz ponowne zamocowanie tarczy dokonywane są jedną ręko •
jeścią. Przykład takiego rozwiązania jest przedstawiony na rys. 6-8.
Jest to uchwyt podziałowy z pionową osią obrotu. Tarcza podziałowa l jL·~ł
tutaj wymienna i może być wykonana jako część specjalna, np. z tulejkom!
rozmieszczonymi w nierównych odstępach kątowych. Tarcza ta jest wyccnlro„
wana w wytoczeniu kołnierza tulei 2 i przymocowana do niego śrubami. Zn-
trzask składa się z tłoczka 3, dwustronnej krzywki czołowej 4 7. rękojeścią :1,
tulei 6 z krzywką, pierścienia 7 z krzywką i sprężyny S. Piorście11 7 jest
na tłoczku 3 zakołkowany, a krzywka 4 jest osadzona obrotowo. Rękojeść .'i
przechodzi przez podłużny (w kierunku pionowym) otwór w tulei 9, na któri'J
w dolnej części jest wykonany rowek A O dno tego rowka opiera się kolek IO,
którego ścięty klinowo drugi koniec wchodzi w przecięcie stożkowego picrściP
ma 11.
Przy obrocie rękojeści 5 w kierunku strzałki krzywka 4 przesuwa si~ po
krzywkach 6 i 7 do położenia pokazanego na rys. 6-8b, a sprężyna 8 wcisk,1
tłoczek 3 w tulejkę 12. Jednocześnie wraz z rękojeścią 5 obraca si~ tuleja !J
początkowo ślizgając si~ dnem rowka A po kolku 10, a następnie wcisknjrw ł(o
w przecięcie pierścienia 11. Pod naciskiem kolka 10 pierścień ten rozchyla i;lt:
1 zsuwa ku dołowi dociskając tuleję 2 kołnierzem do płaszczyzny B korpusu
PrZ) podJ.iale kątowym (rys. 6.12a) występuje błąd kątowy o„. którego n.1j-
większa wartosć wynosi
przy cz~· m
tg<> = w,+ei+e,
T
gdzie: \r, - największy luz między tłoczkiem 1 zatrzasku i tulejką .:: tgn1117.-
dem). w~ - największy luz między tłoczkiem 1 i korpusem 3 zatrzasku, 'f " -
tolerancja kątowego rozstawienia otworów na tulejki w płycie uchwytu, t.' 1 -
odchyłka współosiowości otworów w tulejkach z ich powierzchninmi :w•
''--nętrznymi, e2 - odchyłka współosiowości otworu w korpusie zatrzasku z jl'go
powierzchnią zewnętrzną, e, - odchyłka współosiowości części tłoczka u !ni
nej w tulejce i części prowadzonej w korpusie zatrzasku (e~ = O, gdy cały Ilu •
czek ma jedną średnicę. jak np. na rys. 6.5).
Błąd kątowy c) jest tym mniejszy, im większy jest promień r. Poza tym , J•'•
zeli JlOWierzchnia obrabiana w przedmiocie, jak np. otwór na rys. 6.12b, 7.nUJ
duje się bliżej osi obrotu tarczy podziałowej niż zatrzask, to błąd liniowy µ1 ze ·
sunięcia powierzchni obrabianej jest mniejszy niż wtedy, gdy zatrzask 1nuJ-
Ry:.. 6-9. Zatrzask walcowy sprzężony duje się bliżej osi obrotu, a powierzchnia obrabiana - dalej.
L
w obliczeniach bł~du "P pomija się zwykle wpływ luzu mii.~zy otw~r~m się, aby zawsze :cał_mowa.t pr~wjdlowe położenie względem osi obrotu tnrcz.y
w korpusie uchwytu i czopem centrującym obrotową tarczę mech_am2~m pooz1a- ~lowej. Czasami ..można zwiększyć dokładność działania mechanizmu PQ
lowcgo, jak również błędy wykonania te?o otworu i cz~pa, pcruewa~ prly ~lo dzjałowego przez wspólne wykonywanie niektórych otworów w tarczy poc.h:l 1-
sowanym zazwyczaj pasowaniu H'7, g6 rmędzy czopem 1 korpusem_ \~pływ lyc~t łowej i w korpusie mechanizmu.
wszystkich czynników powoduje zwiększenie błędu o-;> o v.:art~śc ~ 7.~<lu
Luz między czopem centrującym i korpusem uchwytu ma natom1~sl istotne zna-
= 1• Podział kątowy moie być również dokonywany przez ustalanie korpu 11
uchwytu różnymi pła6zczyznami na stole obrabiarki (wiertarki, szlifie rki cło
czenie dla działania me<"hanizmu podziałowego przy rozpatrywan.1u w7.u 1emne.go p~). Przykład takiego uchwytu wiertarskiego podziałowego pr7.ed t ,
położenia tłoczka 1 zatrzasku (rys. 6.13), tulejek 2 i czopa ccntr~J?l·ego 3 w ~1e wiono na rys. 6-14. W uchwycie tym wierci się kolejno w przedmiocie olwm y
runku promieniowym (od osi obrotu tarczy 4). Przy niewła~1wym bowi~m przez tulejki 1, 2, 3„.., ustalając uchwyt na stole wiertarki płaszczyznami \,
doborze luzów oraz tolerancji wymiaru r i niekorzystnym zbiegu wslyst~1ch B, C„ ..
odchyłek współosiowości (e1, e!,...), których warto5ci przyjmuje się 7.\•.:ykle row-
ne 0,0025 mm, tłoczek zatrzasku może nie wchodzić w tulejki 2.
6.A. Załnaski ustalające mechanizmów podriałowych
Oprócz zatrzasków ustalających, których budowa i działanie opisane zostnly
w p. 6.2 i 6.3, istnieje wiele innych, mniej lub bardziej skomplikowanych roz•
wiązań takich zatrzasków. Kilka z nich przedstawiono na rys. 6-15 i 6-16 or~~
w tabL 12-21-:-12-23.
~~~~//
.
6-~6.
Rys.
~
Zatrzaski do uchwytów
d
•
podziałowych
w· nego na rys. 6-16b odbywa się tak
Uruchamianie zatr~asku prze ~av. io . kólko zębnte i zębatka są tu za-
~ ~
takie stosuje się niekiedy do wstępnego ustalania tarczy podziałowej (rys. 6-18n)
snmo jak na rys. 6-3 i 6-4, z t~ r ~cą, ;:on na walku 3 i przez wycięcie A
stąpione przez pierścien l z ~ołk1e~k -, ~sa. kie~u strzałki kołek 2 wchodzi
w tłoczku 4. Przy ~kręcamu wa-J a t :. 5 umieszczonuj w tarczy pOdziało-
w wycięcie A i wyciąga tłoczek z u ci ,
weJZ~trzask na rys. 6-16c 1cst wyciągany z gniazda (tulej) za pomocą spręzo
nego powietrza. . . wy (często ścięty tak samo jak kołek
Tłoczek ustalający mozc by~. wa1c~ 6-l7 b) Teoretycznie dokładniejszy
ustalający - rys. 2-76) lub st~zkow\ ~~żkowe~o gdyz nie występuje wtedy
podział uzyskuje się przy uzyciu _tłocz. ~ .k w p~aktyce jcdr.ak zwiększone Rys. 6- la Odmiany zatrzasków do podziału kątowego
luz a (rys. 6-17a) między tłoczkiem i e1 ą.
W O."llawianych wyżej mechanizmach podziałowych oś zatrzasku byln 7.n·
a) b} c) '4'SZe równoległa do osi obrotu tarczy podziałowej. Na rys. 6-18 pokazano kłlkn
ratrzasków o ruchu prostopadłym do osi tarczy. Z dwóch kształtów rowkńw
trapezowych w tarczach podziałowych (rys. 6-18a-d) lepszy jest rowek trnpc-
7.owy niesymetryczny (rys. 6-18b-d), w którym tylko ścianka A, leiąca nn pln-
:szczyinie przechodzącej przez oś tarczy, jest ust.alająca. Takie rozwiqzanic JC l
dokladnieJsze i równocześnie łatwiejsze do wykonania.
Zatrzaski tłoczkowe do podzinłu na obwodzie tarczy (rys. 6-18c) S'\ 'wtllw
filosowanc. ponieważ wykonanie otworów na tulejki jest trudniejsze od wyko·
nunia rowków.
7. UŁATWIANIE OBSŁUGI UCHWYTU, MECHANIZACJA a)
~·
I .AUTOMATYZACJA UCHWYTÓW
iii
i i I
Rys. 7-1. Elementy ulatwiajqce
wkladanie przedmiotów do u-
chwytu: a) wspornik; b) po-
most rolkowy
!/
7.t. 1Jłatwianie ręcinej obsługi uchwytu
7.f .f. Wkładanie I wyjmowanie przedmiotu obrabianego ~b)
wł!I
Wkładanie i wyjmowanie przedmiotu z uchwytu może być czasami utrudnione
z powodu:
a) niedogodnego do uchwycenia kształtu przedmiotu, •
b) dużCJ wielkości przedmiotu,
c) dużej masy przedmiotu, d) e)
d) n iedogodnego położenia środka ciężkości przedmiotu w pozycji, w jakiej
należy go wkładać do uchwytu,
e) małych luzów między powierzchniami ustalającymi przedmiotu i c lc men•
t arni ustalającymi uchwytu (występuje wtedy często zaklcszcumic si~ przed·
miotu).
Dlatego też przy projektowaniu uchwytów nalezy pamiętać o t ym, :z.cby
wkładanie i wyjmowanie przedmiotów mogło si~ odbyi.vać s zybko 1 l>cz trud·
no~ci .
17 I J
się r~cc i unosi pnctłmlol do góry. Umknqć zakkszczenia można
(7.2) muliejszenie wysokości kołków (patrz p. 2.6.6.5).
gdzie: D - najwi<:ksui średnica wkładanego przedmiotu, lJ, - na1mnic1sza śred Trudne jest również wyjmowanie przedmiotów, które są wkładom!
nica otworu ustalającego, 0 1 - najmniejsza średnica otworu wprowad ~Jąccgo, wicie w otwór w uchwycie (rys. 6-H). I tutaj zastosowanie wyrwtnal um
L - najmniejszy luz mi<:dzy otworem ustalającym i przedmiotem (L = D1 ·-D), liwia szybkie wyjęcie przedmiotu.
k - współczynnik zależny od długości otworu ustalającego (k przyjmuje się od W uchwytach, których korpusy mają kształt skrzynki, moznn cz:i ami ul 11
0,18 dla otworów krótkich do 0,27 dla długich). wić wyjmowanie przedmiotów przez wykonanie w ściankach bocznych olworuw
Przy zakładaniu cięższego przedmiotu otworami na dwa kołki (rys. 7-2g) na- umożliwiających włożenie rąk do wn<:trza uchwytu.
leży pamiętać o tym, żeby jeden z kołków był wyższy, gdyż wtedy łatwiej jest
przedmiot nałożyć.
7. f .2. Zamocowywanie przedmiotu obr1blar.ego
Jeśli przedmiot, który ma być wkładany od góry do uchwytu w kształcie
llb"zynki, musi być trzymany z boków przy wkładaniu , to między bocznymi Ręczne zamocowywanie przedmiotów odbywa się albo za pomoc;i kluc7. ,
ściankami korpusu uchwytu i przedmiotem należy przewidzieć wolrut prze- rym pokręca się nakrętki łap dociskowych lub tp., albo przez bezpo rcdnl ~ 'I
strzeń do swobodnego manipulowania rękami. wieranie ręką nacisku na różnego rodzaju rękojeści , nakrętki doci ko\\ ltrl
Przy wyjmowaniu przedmiotu z uchwytu mogą w_ystępować takie same trud- (rys. 'i--t). W pierwszym przypadku należy zwracać uwagę na to, aby w 7.Y tk lr
no!ci jak przy wkładaniu go, a niekiedy nawet większe, gdyż przedmiot moze
mieć po obróbce jeszcze mniej dogodne do uchwycenia kształty niż przed obrób·
ką. Poza t.ym należy pamiętać, ze po obróbce przedmiot moze się nieco od
a) b} c)
kształcić na skutek wyzwolenia się wewnętrznych naprężei1 w materiale (np
po wstępnej obróbce odlewów), na krawędziach obrobionych powierzchni mo ~ {----===-·-3
~--- $
gą pozostać zadziory, utrudniające lub nawet uniemożliwiające wyjęciP. przed· f}
miotu, jak np. na rys. 7-3a. Prawidłowe rozwiązanie uchwytu przcdi:.tnwiono
na r ys. 7-3b. Wykonany tu w trzpieniu 1 rowek A ułatwia wyjęcie przedmiotu
h)
Również wytoczenie w korpusie uchwytu z rys. 4 w tabl. 2-7 zabezpiecza przed-
miot przed zaczepieniem się zadziorami przy wyjmowaniu.
Trudności przy wyjmowaniu przedmiotu występują niekiedy, gdy jest on
ustalony na płaszczyźnie uchwytu i na jednym lub dwóch kołk::ich, ~dyz prz)
niewielkich luzach między kolkami a przedmiotem moze on zostać zaklcszczo lłys. 7-1. Elementy obsługi: a) rękojeść slala; b) rc:kojeść długa; c) d) gl r~k •J
ny na kolkach, jeśli przechyli go się nieco przy wyjmowaniu. W takich przy• 'Qciskowe; e) nakrc:tka z. przetyczką stalq: () nakrc:tka z przetycz.lc.1 11rz uw11 1,
h) kółko n:czne
padkach stosuje sic: wyrzutniki (rys. 7-3c, d), które zsuwają przedmiot z kol
ków, lub odpowiednie wyjęcia w korpusie uchwytu (rys. 7-3e), w które wkłndn
dokręcane nakrętki (jeśli ich jest kilka) miały jednakowy wymiar „poci I h111 i ',
o) gdyż w przeciwnym razie trzeba używać kilku różnych kluczy, co prz dlu
c) czas mocQwania. W drugim przypadku v.:szclkie rękojeści powinny hyć l I
uk:i>ztałtowane, żeby uchwycenie ich ręką było wygodne i pewne, ponl w 1
unięcie się ręki z rękojeści, która często jest mokra i śliska. moi b\'Ć 111 y
cJ.yną uderzenia się o jakąś wystającą część uchwytu i skaleczenia r~kl Poz
tym powierzchnie r<:kojeści powinny być gładkie, aby nie mogły powod11w •
obrażeń naskórka rąk. Pod tym względem najniebezpieczniejsze są pow1end1111
r dclkowane 1 dlatego zakres stosowania śrub i nakrętek radełkowanyc h nn•
lciy ograniczać głównie do przypadków, w których służą one tylko do <Mlknl•
swgo regulowania wzajemnego położenia elementów, bez użycia wic:l\v:1'J t1lly.
d)
7.t .l . Usuwanie wiórów z uchwytu
\\ aory powstające podczas obróbki skrawaniem mogą powodować:
) nieprawidłowe ustalenie przedmiotu, jeśli dostaną się m.i<;dzy pncumlól
ł 1>0wicrzchnic ustawcze uchwytu,
hl u z.kodzcnie powierzchni przedmiotu lub uchwytu, albo uszk1x.lr.1•1u • ri11 -
Cd ł •
Il> • "1 3 I 11 mrn1, ul l\\I Ją \\.) Jmo\li 1.lc 1ir1 dml il w''' h\\Jl 1
1
) imnlt-jncnic do1 I u chloch:iwa Jo n11ri~ł:l:l:t i ohrabl arnJ pow r )1111,
Oli
d) przedłużenie czasu obsługi, jeśli usuwanie wiórów z uchwytu jest utrud- c)
nione, e) •
e
e) okaleczenia - zwłaszcza rąk - obsługującego uchwyt. , .
'
Dlatego też przy projektowaniu uchwytów należy przewidywać środki za- ....
pobiegające szkodliwemu działaniu wiórów.
Wióry mogą być usuwane z uchwytu albo podczas obróbki przedmiotu, albo l
po zakończeniu obróbki, przed włozeniem do uch\\rytu następnego przedmiotu.
f} ń) k}
W pierwszym przypadku usuwanie wiórów powinno odbywać się samoczynnie,
ze względu na bezpieczeństwo pracy (uchwyt najczęściej znajduje się w ruchu).
Osiąga się to przez wytworzenie w korpusie uchwytu pochyłych płaszczyzn,
po których wióry mogłyby się zsuwać pod wpływem własnego ciężaru lub pod
działaniem chłodziwa (rys. 7-5). Naleey zwracać uwagę na to. aby w płaszczyz
nach, po których mają się zsuwać wióry, nie było żadnych zagłębień w po-
staci rowków lub otwor ów, gdyi hamują one odpływ wiórów.
Rys. 7-7. Rozwiązania elementów usWających ułatwiające usuwanie wiórów
!uinnew odJ?OWiedruch
u
zaniec~z~zcnia: ~akie kształtowanie elementów polega na pozo lnwli
m1eJscach ':"'olnej przestrzeni w postaci rowka (ry . 7-71i),
podtoczerua (rys. 7-7e, !), płytkiego otworu (rys. 7-7g-j) itd. w duiych płn•
szczyznach ustawczych wykonuje się rowki (rys. 2-24d).
Naletyży równie~ U\~ażać na to, aby wi.óry nie dostawały się między r iu:hoill•
1
;,emen mecba~zmow uch~tu i nie powodowały ich wadliwego di 1 Inni 1
a lb tym celu nal~zy np. kołki podporowe zabezpieczać kapturami (rys ·~~IOHh)
p o uszczelkami ? ostr~ch krawędziach, przylegających do kołka (r;i, 2-IOGi l
rzykłady zabezpieczenia przed wiórami innych elementów przeds'- · '
rys. 'i-8. . l.d\"lOno n
b) b}
LL~
śrub 2, lecz i dwoma kolkami l , możliwie daleko od siebie umieszczonymi,
W takich połączeniach kołki są elementami ustalającymi łączone części i pod ·
legają obciążeniom ścinającym, a śruby są elementami zamocowującymi i prze·
noszą obciążenia rozciągające. Przykłady łęczenia dwóch i trzech części kor-
pusu kołkami i śrubami przedstawiono na rys. 8-3b, c.
Korpusy składane z części specjalnych są dość kost:towne, gdyż zwykli'
wszystkie części składowe są całkowicie obrabiane. Mają one jednak tę zaleli:,
LL== ze można je szybko wykonat i dlatego są niekiedy stosowane jako kor pusy
uchwytów prowizorycznych o uproszczonej budowie, przy uruchamianiu no
wych produkcji. chwyty takie wykonuje się z tanich materiałów i są om•
używane do chwili wykonania właściwych, wysokosprawnych uchwytów, po
~~
czym uchwyty prowizoryczne przekazuje się na zJom.
Nowoczesne sposoby budowy uchwytów składanych - patrz p . 11.4.
~D
odlewu w formie.
Przykłady ukształtowania korpusów uchwytów z takich półiabryknll1w
przedstawiono·na rys. 8-6.
Przy projektowaniu specjalnych korpusów _żeliwnych należy unikać 7.hyl
zawiłych kształtów, gdyż wtedy modele muszą być składane z części , a ponncll11
d) e} koniecme jest wykonywanie skomplikowanych rdzennic, co znacznie zwu:k:;r.
Jl ~
koszt uchwytu.
I
JJ I
I
I
b)
f} o}
~
e l e
Rys. 8-4.
kątna;
Przykłady ż<'liwnych p6lfabrykat6w korpusów uchwytów: a) płyll\ JlT
b) płyta olm1gla; c) kątownik nie użebrowany; d) kątowniki utcbr v. I
c) ceownik; f) teownik nie użebrowany; g) teownik ui.ebrowany
~-
e
m --
I
~
Rys. 8-6. Uchwyty, których korpusy zostały wykn·
nane z półfabrykatów pokazanych na rys. 8-4 i ll•a
m
wania odlewu, bądź wreszcie zmniejszenie ilości rdzeni:
d c - -=i. - - -- b 1. Unikać miejscowych skupień materiału (rys. 8-7a), gdyi powoduj„ lu
powstawanie jam i pęknięć oraz nadmiernycb naprężeń w matcrinł.-..
r----- I 2. Projektować ściany o jednakowej w przybliżeniu grubosci (ry n 7hl
It _ _ _ j ___ JI &iany wewnętrzne odlewu powinny być jednak nieco cieńsze o<I :ks ir1 le
·r=--=p---,
IL._ _ _ _ _ _ _ JI
wnętrznych i obrzezy (rys. 8-7c), aby stygnięcie całego odlewu nusl1;pow1ll11
mozliwie równomiernie (ściany zewnętrzne i obrzeża stygną szybci"J c ~ I 1 n
"'••wnętrznych o tej samej grubości).
3 Jeżeli ściany nie mogą mieć jednakowej grubości, to przC'J ŚCte ~ l cln 1
l(rubości w drugą powinno być łagodne (rys. 8-7d).
i. Unikać ostrych kątów mit:dzy ścianami (rys. 8-7e).
c) 5. Stosować pochylenia odlewnicze (rys. 8-7f), które ułatwiają wyJmow 1111•
modelu z formy.
6 Nadlewy, w których mają być wykonywaoe otwory, projcktowrd· wi~k ~
nit to jest potrzebne (rys. 8-7g), gdy;i; mogą one być w odlP.wi<' pr11• unh~ tł' 11 a
1kulck mniej dokładnego (i tańszf'go) wykonywania modeli, które flr1N~1111cw11
•łl do Jl-dnorazowt>go zaformow.u1in korpusu uchwytu
'I Powlcl'.z<'hn1t\ które mllJ 1 h) • 11hr1.1bianc, powinny wyslnw:i{: punacl p o
wl rx hnsc, które maJą pozo. t
Cl blatu tylko z J"um J s trony, to I 11 ·
li 711)
lt)s 8°5 l'nykl idy llv. ll)'Ch I ólr
I , b) 110ćl • l 1wrt \li)'tuk 1, c)
Rys. 8-8. Elementy stalowe zabezpie-
~jące korpus z lekkiego stopu przed
zbyt szybki."ll zużyciem
10. W celu zmniejszenia naprężeń zginających, które mogłyby spowodoY. ać 2. Gdy zaleiy na zmniejszeniu masy korpusu uch wytu. Uwzględniając na-
zlamaaie korpusu (rys. 8-7k), należy stosować żebra wunncniające h11> odpo- wet, ie pewne elementy uchwytu (zamocowuJące i inne) muszą być wykon<irw
wiednie podparcie korpusu 2e stali, całkowita masa uch,vytu z korpusem z tworzywa epoksydowego jest
:~ do 3 razy mniejsza od masy uchwytu metalowego.
11. L'}czyć otwory odlewnicze (rys. 8-71), gdyż wówczas zmniejsu1 si•' 110
rdzeni i mogą one być pewniej osadzone w formie. Do 'vażniejszych zalet tworzyw sztucznych (oprócz małej gęstości) zalic7.ył
nalc7.y łatwość i szybkość odwzorowywania kształtów przedmiotów z dokład
no ·cil! rzędu O.Ol do 0,05 mm, co umożliwia często un iknięcie obróbki, łatwo„(:
8.4. Korpusy z lekkich stopów dokonywania przeróbek i napraw oraz odporność na działanie czynników che·
marmych. Do wad tworzyw sztucznych nalei4: gorsze własności mechanicznt•
ud t;l:il! i zchwa, chociaż laminaty z tworzyw szluc.znych mają wytrzymnlośi·
blifoną do stali niskowęglowych, większy współczynnik rozszerzalności cicplm•J
I 11111i"J57.a odporność na podwyższone temperatury.
•l Hll ie dane nu temat tworzyw u.tucznych używanych w budowie ud1wylnw
1 I rnotn 1 w poz, :?, :ł i 17 spisu 1111 rntury "••u: w artykule mpr 111 • s. Mik111:-
II ,.z1to ow ni tworzyw ntucw eh kon h ukcJi rx1mOC'y wnr ?.Lotow1~h",
, , ł nlk". t> i, 2 I 3 I g r
uchwytu, przy czym jego boki (w odpowiednim położeniu korpusu), dla inpo·
bieżenia wypływaniu tworzywa, są zasłonięte kartonem.
Na rys. 8-11 przedstawiono kilka sposobów łączenia elementów metalowyd1
uchwytu z elementami z tworzyw sztucznych: a) płytki lub kolki 1 z nnci<;dlł •
mi, umieszczone w podstawie metalowej 2 przed zalaniem tworzywem, b) ~1 uby
hakowe, c) śruby osadzone w tulejkach, d) śruby zalane bezpośrednio tworzy-
wem. e) tulejki z gwintem zewnętrznym, f), g) tulejki z kołnierzami , h) kolek,
j) płytka ustalająca metalowa.
y U1l11J
ment korp usu, który utrudnia obróbkę, zaprojektować jako cz<:ść oddzielną, .& 1l!Jb!E.
tj. wykonać korpus składany.
~b. 111
Powierzchnie obrabiane korpusu powinny mieć jak najmniejsze wymiary,
gdyż zmniejsza to czas i koszt obróbki oraz ułatwia uzyskanie wyższej doklad-
nosci. Dotyczy to przede wszystkim płaszczyzn ustalających, którymi korpus I
uchwytu ma się stykać z obrabiarką. Płaszczyzny te należy przerywać plylkimi
~ ~
wgł<:bicniami (rys. 8-12), bądź to surowymi (jeśli korpus jest odlewem) bądź
,
też obrobionymi mało dokładnie.
b)
Rys. 8-1 2. Ukształtowa
nie korpu!>ów uchwytów
W&l' I
I Zlllllicjsza}ącc plaS?.czyz-
I
I
I
I
I
•I ny dokładnie obrabiane: średnic otwo-
Rys. 8-15. Stvpniowanie Błędne i prawidłowe ukszlnl·
Rys. 8-16.
I
I
I I I a) tarcza z pierścieni o rów wspolosiowych w korpusie uchwy- towanic wlotów i wylótow otworow c1 h·
I I
I I
I wym w)1oczcniem; b) tu rabianych
I I I
I plyta z popn.ecwym\
I
I i ! wgl~bicniam1
Otwory współosiowe najlepiej jest proJektować o jednakowej śrC'dnity,
a jeśli średnice takich otworów muszą się różnić, to należy umożliwi c irh
obróbkę w jednej operacji (rys. 8-15).
Oobrm , ....__
Nie należy projektować otworów o osiach skośnych względem czół (ry ,
~ Ryo
~~·
8-13. K"pus.
noleglych p}:iszczyzna<:h
<ÓW- 8-16), gdyż przy wykonywaniu takich otworów może nastąpić złamanie 1111-
rz~a.
obrabianych
Nalefy unikać otworów stożkowych, ktorc są trudniejsze do wykonania o•I
walcowych.
a)
$ruby ze lbcm sześciokątnym mniej nadają się do łączenia elementów
\1chwyt6w z. nastc:pujących powodów:
1. W przyp:idkach gdy łeb śruby wystaje ponad element łączony (rys. 9-lb).
łatwo jest o niego skaleczyć rękę, gdyż krawędzie lba są często nierówne i ostre
na skutek silnego dokręcania kluczem.
2. W przypadkach, gdY. łeb śruby jest wpuszczany w element łączony (rys.
9-lc) pogłębienie na łeb sruby musi mieć tak duzą średnicę, żeby można było
wprowadzić klucz nasadowy. Pogłębienie takie nie zawsze można wykonać ze
względu na brak miejsca, a poza tym jest ono zbiornikiem drobnych wiórów
i zanieczyszczeń.
Dlatego też śruby takie stosuje się do łączenia elementów uchwytów głów Rys. 9-5. Sposoby zabefp1ecz. in in czo-
nie w miejscach zakrytych. położonych daleko od miejsc obsługi. pow przed o braca nie m !'lę i 'J.Jysu•o\ a-
Wkręty {rys. 9-ld) są używane tylko w przypadkach gdy z:imocowa nic mo- n iem z k orpu:;u uch\\~ tu
że byc niezbyt silne. Pożądane jest, żeby łby były chowane w element Jączony
(rys. 9-le). Połączenia wtłaczane stosuje się głównie przy lączeniu różnego rodznJu ~ 111
Poni eważ śruby nic zapewniają stałości wzajemnego położenia elementów ków i czopów oraz tulei z korpusem lub innymi elementami uchwytu (r
Jączonych , gdyż możliwe są zawsze przesunięcia w granicach luzu a (rys. 9-la), 9-5a--d). Duże czopy zabezpiecza si<: przed poruszeniem się w o tworze za 11•1
połączenia gwintowe stosuje się zawsze razem z połączeniami kołkowymi {rys. mocą wkrętów (np. 9-lc i 9-5a), nakrętki (rys. 9-5b) lub kolka (rys. 9-5c). N
9-2), które ustalają ścisle położenie elementów łączonych Kołki walcowe (wtła leży unikać zabezpieczania c7.opów w sposób pokaz<my na rys 9-5d, gdyz truli
czane) są używane częściej niż stożkowe, gdyż są pewniejsze w dzial:rniu. no jest wtedy wykonać otwór gwintowany, a poza tym wkręt za bc·:r.piccznJllC\
Do ustalania wzajemnego położenia dwóch elementów łączonych potrzebne są ulega cz~to podczas eksploatacji uchv.rytu zakleszczeniu lub odksztalcC'niu i 111
dwa kolki. Sposoby kh rozmieszczania względem siebie oraz względem s r ub można go u:o unąć w celu wyjęcia czopa.
zamocowuj~cych są pokazane przykładowo na rys 9-3 (patrz również
rys. 8- 3b. c).
Przykłady zastosowania kołków do łączenia walków z innvmi eleme ntami 9.3. Połączenia ruchowe elementów uchwytów
uchwytów przedstawiono na rys. 9-4, przykład zaś spec jalnego"° połączenia kol-
ko\l.icgo płyty wicrtarskieJ z korpusem uchwytu - na ry.s. 2-100. Połączen iaruchowe drobnicj~zych elementów uchwytów (docis kó\'.', usluł C1.'/
pryzmo•vych itd.) z korpusem zostały już omówione w rozdziałach po w11;-
conych. konstrukcji tych eleme ntów. Tutaj ograniczymy się więc d o om6 ,, 11
a) nia połączeń ruchowych wic:kszych elementów lub grup ele mentów uch'>' )' tu
.
I I
'
z korpusem.
Połączenia ruchowe takich elementów uchwytu z korpusem mogq !Jy._·:
I I a) przesuwne, tj. elementy ruchome mogą w y konyv.·3ć wzgh:dem korp u u
o)
I tylko rucb prostoliniowy,
b) b) obrotowe, tj. elementy ruchome mogą wykon;rwać wzgl11d1•m korpu u
tylko ruch obrotO\\.")',
c) odchylne (przegubowe)
la = a + d(l + ctg;) (9.] J Rys. !1-8. Centrowana• tarczy Rys. !1-9. Uchwyt wiertarski z odch) 111.1 plyl
podzfałowcj względem korpu- wierta rskq
'>U uchwytu
% .l-:
I
Przy projektowaniu uchwytów z odchylnymi płyUlmi wiertarskimi nnl
pamiętać, że dokładność działania takich uchwytów zależy w znacznej mi1•1
od prawidłowości połoi;enia tulejek wiertarskich, a więc i płyty 1 po zamkul
ciu uchwytu. Dlatego też należy unikać większych luzów między płyt 1
i swo:rmiem 2 oraz zapewnić dokładnie pionowe położenie osi tulejek wicrta
skicb przez zachowanie ściśle jednakowego wymiaru a w płycie wiert:1 nild
- Hf'h6-
i w korpusie uchwytu. Również przesunięcia płyty na boki powinny być nur
niczone przez suwliwc pasowanie bocznych płaszczyzn płyt i innych cl1•1111
tów z korpusem.
Kilka sposobów łączenia przegubowego płyty wiertarskiej z korpu
uchwytu pokazano na rys. 9-1 O
Zamocowanie płyty wiertarskiej za pomocą zapadki (rys. 9-9) stoSUJC li
wtedy, gdy na płytę nie będą działały siły pionowe, skierowane ku gon
W pnypad.kach działania takich sił zamocowanie musi być silniejsze i 1 •\
niejsze i wtedy używa się zacisków mimośrodowych (rys. 9~1l a), ~rub oc~
~flit1- - - -- - .A-A
c)
\")'eh (rys. 9-Ub), śrub z łbem płaskim (rys. 9-llc) lub innych elementów
mocowujących. Należy jednak unikać konstrukcji. w których występujq wl•
~
sze siły działające prostopadle do płyty wiertarskiej, gdyż wywołują on~ 111
prężenia zginające i mogą spowodować odkształcenie płyty.
W celu ograniczenia kąta obrotu płyty wiertarskiej stosuje się niekit'dy 1!l
powiednio ukształtowane zderzak.i (rys. 9-12).
Rys. 9-10. Polqczcnia przegubowe odcbylnych cł:?menlów z. korpu~cm : •1>. płyta wier -
tarska ustalona dokładnie w rowkach korpusi; i na swonntu (trzy rod1:'1Je pa90v.:an),
b) plyla odchylnn z rowkil'm, w który wchodzi wysti:p korpusu (w widoku z gor1>:
c) zamocownnie pncdmlolu ud dołu listwą odcbylną i śrubą ucz.kow;\: I - korpus
ut:hwytu. 2 - płyta odchyłna
b)
w~
Rys. 9-11. Przykłady zamocowania płyt odchylnych do kor1111 ów u(hwyt w
powierzchnie są „ważniejsze" od innych. Jeśli np. tuleja 1 przedstawion,1
1O. PROJEKTOWANIE UCHWYTÓW OBRÓBKOWYCH rys. 10-la jest elementem, który ma utrzymywać w stałej odległości dwo I
elementy 2 i 3 na wałku 4, to ze \\.rzględu na prawidłowość położenia clPlll
tów 2 i 3 na wałku wazne jest, żeby czoła tu1ei 1 były ściśle równoległe W1A
dem siebie i prostopadłe do osi otworu w tulei, natomiast niewspółosiow
zewnętrznej powierzchni walcowej i otworu tulei nie odgrywa roli. Je~ li
tuleja.taka ma być łożyskiem {rys. 10-lb). to v."tedy konieczna jesl ścisła ...,. 1
osiowość obu powierzchni walcowych, a dokładność wykonania czół mon
niewielka.
a) b)
Przy projektowaniu uchwytu należy na jego budowę patrzeć z następują W zmniC'JSzeniu mozna rysować tylko uchw·yty duże o prostej budo\V
cych punktów widzenia: przedmiotu obrabianego, nnrzęd7Ja, oprawki do na- przy czym ic:h bardzie) skomplikowane podzespoły składające si«: z drobny
rzędzia, obrabiarki. narzt:dzia pomiarowego oraz pracownika, który b(:dzic czę~ zaleca się dorysowywać w podziałce l: l obok głównych rzutów rys1111I
uchwyt obsługiwał. W szczególnosci zaś nalezy pam1~tać o następujących W pawir;kszeniu r~·sujc się tylko bardzo skomplikowane fragmenty ud\\\ l
ogólnych wytycznych: narysowanego\\• pod1iałcc 1: I oraz uchwyty małe i o złożonej budowie. W l3
L W uchwycie powinno hyc dostatecznie dużo mic1sca na wkladanie i \\'YJ- o~nauńm przyp:idku dobrze jest obok właściwego rysunku wykonanego w 1
mowanic przedmiotów. wii;kszcniu dorysowac główny widok uchwytu w podziałce 1 : 1, dln lt•Ji ,
2. Ustalenie przedmiotu powinno być pewne i jcdno:maczn~..Jczcli te samP orientacji co do rzeczywistych wymiaró\„' uchwytu.
powierzchnie przedmiotu są przyJmowane jako ustalające \\' kilku operacjach ,
10.3.l. Rysunek 1łoieniowy uchwytu
to elementy uslalaJącc w uchwytach do tych operacji powinny mieł Jedna-
kowe kszta ł ty i wymiary Przebieg wykonania rysunku złożeniowcgo uchwytu rozpatrzymy nn p1 :1
3. Zamocowanie przedmiotu powinno być szybkie i p1:wne oraz nie powo- kładzie.
dować odkształccii przedmiolu Przypt.:sćmy, ie w przedmiocie przcdstawi1mym na rys. 10-2a należy w I\(
4. Dostęp do elementów zamocowujący<\h, a zwłaszcza do '•łemcntu.v, które nicrzach .1\, D i C wywiercić po dwa otwory 1J 11. W przedmiocie tym '' '''
uruchamiają mechanizmy zamocowujące, powinien byi: ł:tl\V,j'. bione są juz płaszczyzny D, E, Fi G oraz otwór H.
5. Budowa uchwytu powinna zapewniać łatwy odpływ wiórów podcza." Bazą obróbkową głowną - ze względu na małą długość otworu Il - ~
obróbki prwdmiotu i mozność łatv.:cgo czyszczenia uchwytu, u szczcgolnie po- dzie tu płaszczyzna E (baza rzeczywista). bazami obróbkowymi pomocnlczyl
wierzchni ustawczych C!lcmcntów ustalających. (wyobrazalnymi) ~-da: oś otworu H i płaszczyzna symetrii przcdmiolu .ll
6. Budowa uchwytu powinna umożliwiać dogodny dopływ chłodziwn do Xatomfast po\1,•icrzchniami ustalającymi będą płaszczyzna E, powil'rzrlu
ostrza na rzędzia. otworu H i płaszczyzna G, prostopadla do płaszczyzny symetrii x-z.
7. Budowa uchwytu powinna umożliwiać obserwacji: miejsc obrabianych
i dokonywanie pomiarów przedmiotu w uchwycie, jeżeli jest to potrzebne.
8. Budowa uchwytu powinna umozliwiać obróbki: przedmiotu nar7.Gdziami a. b)
normalnymi.
9. Uchwyt nic powinien hyc cic:żki (zwłaszcza uchwyty do obróbki wykan-
czaJqCeJ 1 uchwyty wiertarskie, które są zwykle przcst.awfane lub przckr~ca ~'
<:::>'
...,
. i'
nc), a jednocześnie budowa Jego powinna byc dostatecznie sztywna. żeby nic ~
odkształca ł się ani przy 7.amocowywaniu przedmiotu. ani podczas obróbki. ....I
10. Wszędzie, gdzie to jcsl mozliwe, należy stosowac elementy znormah-
70wane.
11. Elementy szybciej zuzywającc się od innych powinny być wykonam•
z lepszych materiałów lub obrabiane cieplnie, a poza tym należy przcwid;m:ć
ich łatwą wymianc:.
12. Ze wzg lędu na bezpieczer\stwo pracy, wszelkie wystające cz<;ści uchwy-
tów wykonujących szybki ruch obrotowy powinny być osloni~tc. a wszystka.•
ostre krawqdzic uchwytów - zaokrąglone lub stępione
13. W celu zwiększenia wydajności pracy uchwytu (a wii:c 1 obrahin1ki)
i zmniejszenia wysiłku fizycznego i psychicznego robotnik.i nalczy dqzyć do
mechanizacji i autom3tyzacJi dział:i.nia uchwytów, 2włnS7.CW przy \\i~k.'>7. j r1rc1
dukcji .
14 Tolr?r:incje w~ mu1r6w uchy, yt6w 1>owinny h}ć tylko tnm m 11 (\\ Id )
1~dz1" 111 je t n:cc:y\' l cit• konie n , r,dyt mnC%c.'J I o :r.t uch\\) tu n 1 p h
1111• \\ rra .t 1
Ustalenie przedmiotu będzie w tym przypadku równoznaczne z ustawie- de wykonanym. Z twardszego i bardziej odpornego na ścieranie Ullll I ( lu
niem go, ponieważ ustalenie płaszczyzną E odbierze prudm1otow1 trzy stopnic Do ustalenia przedmiotu płaszczyzną E wykorzystano więc czoło El kul11l1 r
swobody, ustalenie powierzchnią otworu II - dwa stopnic swobody i wreszcie na czopie 1, który stuiy do ustalenia przedmiotu otworem H. Czop ten hc;•I I
ustalenie płaszczyzną G - ostatni stopień swobody (możllwo;ć obracania się wykonany ze stali 15, nawęglany na powierzchniach El i Hl i h artoWAll)
naokoło osi otworu Il). Schemat ustalenia przedstawiono na rys. 10-2b. Należy .Mechanizm samoustalający do ustalania przedmiotu względem pln 7.<~)'fll
zwrócić uwagę na to, ze ze względu na możliwe wahania wymiaru g w gra - &ymetrii x-z składa się z dwóch kolków 2, które są osadzone w płytce .1 1 111 o
nicach tolerancji element ustalający przedmiot według płaszczyzny symetrii .:r-=: wadzone w tulejkach 4 wciśniętych w korpus uchwytu. Dosuwa nie- olJu kul
powinien być samoustalający. k6w do przedmiotu i ich odsuwanie odbywa się przez wkręca ni <.• {.ruhy l
Poniewaz podczas obróbki na przedmiot będą działały niewielkie sity, moz- w tulejk~ stalową 6 lub wykręcanie z niej. Sruba nie powinna być wk11,cn11i
na go zamocowac tylko w kierunku prostopadłym do głównej płaszczyzny ust.n- lx-1pośrednio w otwór gwintowany w korpusie uchwytu, gdyż w razi1• u ?.ko
łającej, tj. w kierunku strzałki 1, tym bardziej, ze element samoustalający, dtf'nia lub zużycia gwintu w otworze korpus uchwytu musiałby ulec pr •
który będzie się przesuwał w kierunku strzałki 2, będzie równicz spełmał rolt: róbce.
elementu zamocowującego. Ponieważ w kołnierzu B mają być wiercone otwory, a jednocześnie po 1
Kolcjnosć czynności przy konstruowaniu jest następująca: dane jest, żeby odległość między kołkami 2 była jak największa, o:>io kolkfi"
l. Rysuje się zarys przedmiotu w tylu rzutach. ile ich będzie potrzebnych '"' umieszczone nie w płaszczyźnie poziomej, leqz przekręconej o pew1c11 I QI
do zrozumiałego przedstawienia konstruowanego uchwytu wiertarskiegu 11lylka 3 nie zasłania wówczas otworów w tulejkach wiertarskich.
Przedmiot należy zawsze rvsować według wymiarów podanych na rysunku 3. Po elementach ustalających przedmiot rysuje się e 1 em c n t y t• , l
wykonawczym, ~ uwzględnieniem ewentualnych naddatków na obróbk~ nil I n J ą ce polo że n i c n a r z c: d z i. W danym przypadku clemcntnml tym
odpowiednich powierzchniach. Nie powinno się nigdy przedmiotu kopiowa<: t,._'(fą tulejki wiertarskie stałe 7, 8 i 9 (rys. 10-4), gdyż otwory m aJ:\ hy1' lylk<
z rysunku wykonawczego po podłożeniu go pod kalkę, na której uchwyt m wiercone. Ze względu na konieczność wkładania przedmiotu do ucll\\ yt \
być narysowany, gdyż niekiedy kształt przedmiotu na rysunku wykonawc7.ym
jest nieco niezgodny z wymiarami, zwłaszcza jeśli na rysunku były wprown f'
dzane zmiany. Kopiowanie takiego rysunku, nie wykonanego dokładn ie w prz)• r,' r;
jętej podziałce, może być powodem błędów konstrukcyjnych i wadliwego dz.lu·
łania uchwytu.
2. Po narysowaniu przedmiotu projektuje się najpierw e 1 e m c n ty u s l Il
1 a j ą ce p r z cd m i o t obrabiany (rys. 10-3). Ponieważ uchw~·t ma by
f!f~f 1
długotrwały (produkcja wielkoseryjna), przedmiot nie powinie n być ustalnn)'
płaszczyzną E bezpośrednio na płaszczyźnie miękkiego korpusu uch\\ ytu (n 1
korpus przewidziany Jest znormalizowany ceownik żeliwny), lecz na elcrncn 1
,-r·-·1-··-,
p~f~ : . ±-:
: I l
.... ( __J__ •.. -L
. .-·
-·-·~
' . - „~
~
~2.?.„~==F==V'/.1
w kierunku strzałki, tulejki 8 muszą być osadzone w plycie wiertarskiej odej-
mowanej lub odchylnej. Poniew.aż przedmiot jest wykonany z żeliwa, a wię<:
z materialu dającego wiór kruchy i krótki, między przedmiotł'm i tulejkami
pozostawiono odstęp wynoszący około polowy średnicy otworów wierconych.
4. Następnie projektuje się elementy zamocowujące. Jak już wspomniano,
wystarczy przedmiot docisnąć płaszczyzną E do czopa 1. NajlalwieJ osiągnąć
to za porrocą śruby dwustronnej 10 (rys. 10-5), podkładki z wycięciem 11 i na-
krętki 12.
A-A
I
Rys. 10-6. Uchwyt wjcrl<Jrski do przedmiotu z rys. 10-2
1 ,,
w+r„ 0.106 1 0 ,030
o.ona 1111n
2
lit! przykład ilustrujący celowość wymiarowania na rysunku złożeniow)
Inny
a) c) pokazano na rys. 10-8a. I tutaj podanie na rysunku wymiaru a'~ okri'Ś T;- ,
~-ącego be~pośrednio po!ożcnie osi. ~ulejki wiertarskiej 1 względem twom 1c1•J
kołka 2 Jest prostsze i lepsze ruz podawanie: tolerowanego wymiaru li'
rysunku w~·k?naw~ym płyty 3 oraz - na rysunku wykonawczym kolka 2
~Jt~~waneJ sredn1cy d i dopuszczalnej odchyłki współosiowości powierzch
::rl
b}
110 iJ
'' '\I\•· ' .to11 JCSt lą cz~ściq tolerancji T"" wymiaru obróbkowego, k t6r11 rn po
kr) bi d zw1q2any z ustałcn1cm przedmiotu w uchwycie.
' zywj&cic, przy projcktownniu U<.'hwytów należy :r.awsze c.J.1iyc do t 1 o,
1by obli zony l~orc tyczny ł.ll 1d u tnlcnin t był mniejszy od l'dop
Okrr I m e \\ r lości li h \ )'fh hl~clów r, 11 8 omowmn1J w Jllllll t111 h
IO I !l
wymiarów uchwytu, które maJą wpływ na bł~dy • i c;, zwlaszcia gdy tolerancje
Nalezy wobec tego albo:
le przyjęto pierwotnie (do obliczenia r i n) dość małe.
a) zmniejszyć tolerancję Ti wymiaru wiążącego powierzchnlfi usł~1l iJ i
Jeśli natomiast po podstawieniu obliczonych w3rtości liczbowych bh:dów:
z bazą obróbkową do wartosc1 co najv.J'żej
.r. o is do nierÓ\\'ności flO. J] nie jest ona spełniona, to należy dążvć do zmniej-
szenia wartOŚCl błędów c i o (na wartoSć ołędu s konstruktor uchw;ytów nit- T~ = EdoplJ = 0,127
ma wpływu, ponieważ błąd ten jest związnny z zastosowaniem w danej ope- a więc np. T~ = 0.12 mm:
racji sposobem obróbki). Jeśli zaś, mimo zmniejszenia ~.-artości błędów i; i o. b) przyjąć za powierzchnię ustalającą płaszczyznę C, tj. bazę obróbkO\\'łl (I
nierówność (10.l] nie Jest w dalszym ciągu spełniona. wówczas konieczna jest płas~czyzny A (rys. 10-14). w lym przypadku (patrz tabl. 10-1, rys. 3) l 1
3Jbo zmiana sposobu obróbki, albo nastawianie narz~dzia na wymiar obrób- a Wl(,'C błąd ustalenia w ogóle nic wystąpi; 1
kowy dla każdego obrabianego przedmiotu oddzielnie c) ~ększyc tolerancję wymiaru obróbkowego (jeśli to jest możłi\\1 l er
Spelni,..nie nierówności [10.l] mozna oczywiście uzyskać również przez zwięk wartosc1 co najmniej l
szenie tołerancJi 'l' wymiaru obrobkowego. Jest to Jednak sposob bardzo rzad- T~=0,22 mm
ko stosowany, gdyz najczęściej zmiana tolerancji T" nie jest w ogóle możliwa .
gdyż wówczas cdop;:A = 0,15 = T„
a poza tym musi ona być zaakceptowana przez biuro konstrukcyjne, które za-
projektowało przedmiot obrabiany.
Błąd a można zmniejszyć przez zacieśnienie tolerancji wykonawczych od-
Przykład 10.2. W wałku przedstawionym na rys. 10-15 należy przefrC7.0\\
'OW<.'k symet~yczny wzgl~cm osi wałka, a = 0,04 mm, s - 0,1 mm (7. l:ibl. I o
powiednich elementów uchwytu, natomiast błąd / - przez za~tosowanie jed-
dla frezownnia obwodowego, gdyż rowek - o długości 100 mm - będzie \\~
nego z następujących sposobów:
konany fr~zem tarczowym). Sprawdzić. czy mo:.:na zastosować sposób ustal ni
a) zmniejszenie tolerancji T, wymiaru ::. wiążącego powierzchnię uę;taJającą 11rwdstaw1ony na rysunku.
z bazą obróbkową, co powoduje zwykle zwiększenie kosztów obróbki;
b) zmianę sposobu ustalenia lub powierzchni ustalającej.
Zagadnienie to rozpatrzymy na przykładach.
.fi-~
f'n -
A ef sin
2
Wub c h•gu, że '" ~ op•• (0,113 0.098) ustalenie przedmiotu obrnbian•
> >
I ud lµ\\'\C pryzmowcJ b~z1c mozliwc t;lko przy'zacie:snieniu tolc1nnc ,~
11
11 li U <J. (10 lub przy zmianie wartości kąta ~ podstaw·ki (:wkloclu111v. .:r• 1, I
r Al J 1 I 1111> mozc ull.'c zmianic)-
1) lllllll'J z•·nac tolcranc1i śn•dnic~· wałka:
Rys. 10-14. Ustalenie przedml tu 7. ry1 T;
to~1:1, klon• ('hminuje bł4tl ustni 11! 1 o 098 2Sf0450 skąd T;u = 0,098 · 2 · 0,707 0.l:ł8 rnm
Dopuszczalny błąd ustalenia r110 p dla wymiaru obróbkowego 11 30. w wii;c zmnac1szyć cło \\ 1tt11 I ,„
u
nosi (patrz wzór (10.2])
0,127 mm
I) J(J
0l I 1
o 616 ł k .,
110
Błl(dy J. i ,., możn:i obliczyć: dopiero po dobraruu kształtów 1 tolerancyj w):-
leżności od :zecz)"~istych ~artości wymiarów z1 i z2, wiążących bazę obrób-
miarów tych elementów uchwytu, od których te błędy zalezą. Dlatego tez, kową z po.wterzchnią ustalającą. Ponieważ zaś narzędzie będzie nastawione n·1
przyjmując pewien schemat ideowy uchwytu, nie można od razu sprawdzi~.' sta~ ~miar obróbkowy po.łożenia (z1 ..1 z.?+w) od płaszczyzny Cl, zmienno~
czy rozwiązanie to będzie prawidłowe, lecz nalezy często przeprowadz1c polozerua baZ>'. B w uchwycie spowoduje, że wymiar rzeczywisty w będzie sic;
analizę pewnych elementów uchwytu. Aby mozna było stwierdzić, czy nie- ~ahał w kole_Jno obrabianych przedmiotach w granicach sumy tolerancji T
równość [10.1] będzie spełniona, konieczne jest wię<: często dość daleko po- 1 T~%· w;·~1aro.w zl .i z2. Tę ~chyłkę wymiaru w nazywamy błędem n i~~
suni~te opracowanie konstrukcyjne uchwytu Nie ma to JCdnak ·większego zna- pokr~ wania. s.1ę powierzchni ustalającej z bazą obr ób-
czenia i nic powoduJc straty czasu, gdyż konstruktor, znając przyczyny błę kową E„, a naJ~1ększa 'Nartość tego błędu może wynieść: r„ = T. 1+T. •
dów ~ i n, może w znacznym stopniu wpływać na ich wartość. a przypadki, .. Gdyby przednuot był ustalony płaszczyzną D (rys. 10-16bJ to bląd ,· 2 wy
w których po analizie tych błędów trzeba zarzucić projektowane rozwiązanie ruoslby
_ tylk_o t„-:-
- T u. z~s· w przypadku ustalenia płaszczyzną' B (rys. 10-16c)
" •
uchwytu i zastqpić je innym, są stosunkowo rzadkie. t„ - O, gdyz pow1erzc~1a ustalająca jest jednocześnie bazą obróbkową
Jeśli podczas obróbki przedmiotu w projektowanym uchwycie należy uzy-
wiew p~padku ~dy k_1erunek wymiaru z wiążącego bazę obróbkową z po
skać kilka wymiarów obróbkowych położenia, to obliczanie ich błędów t: i 11 . rzchnią ustalającą Jest zgodny z kierunkiem wymiaru obróbkowes:o w
należy przeprowadzić dla każdego ·wymfaru oddzielnie. (Jak. na rys. 1~16), bł~d ten ró\\.•na się tolerancji T, wymiaru wiążącego (luh
~~e t~eranc1 1 \vyrruarów wiążących) bazę obróbkową z powierzchnią ust:i-
t0.4.3. Błąd ustalenia e I jego składowe aJącą:. przypa.d.kach gdy kierunki te nie są zgodne jak np. na rys 10· 17
wartosc E„ wynosi ' '
10.ł.3.l. Błędy składowe bh:du r.
W zależności od tego, jakie powierzchnie przedmiotu obrabianego zostaly przy- t„ = T ~ cos {J [10.:łj
jęte za powierzchnie ustalające. oraz \V zależności od sposobu ustalania i ro- gdzie. fJ - ~~t ostry między kierunkiem wymiaru obróbkowego kierunk1c 111
dzaju zastosowanych elementów ustalających, bazy obróbkowe poszczególnych wymiaru w1ązącego bazę obróbkową z powierzchnią ustalającą.
prz<:dmiotów po ich ustaleniu w uchwycie będą zwykle z.a1mowaly nieco różne . Ze ~0.ru [10.3] w!Ilika, że błąd t„ równa się rzutowi tolerancji T, ~y
położenia względem nastawionego narzędzia. Spowoduje to niedokładność wy- ~1~ ~ązącego na kierunek wymiaru obróbkowego w. Wzór ten waż.ny }•'SL
konania wymiaru obróbkowego, którą nazywać będziemy b ł ę d c m u s t a- ~~ez ~ przypadk~ gdy kieru.nki w~arów w i z są zgodne (p = o0 i CO!> f
le n i a r. Na błąd ten składają się dwa błędy cząstkowe: )._ Je_sb baz~ obrobkow~ związana 1est z powierzchnią ustalającą łańcuchl'lll
1 Błąd niepokrywania się powierzchni ustalającej z bazą obróbkową - T„ wyrmarow, wzor ten przybiera postać
(patrz p. 10.4.3.2). . = TucosfJ,+TrtCOS/J!+ ... + TzaCOs /J.
t„ (10 311)
2 Błąd sposobu ustalenia - r, (patrz p 10.4.3.3).
czyli błąd t~ równa się sumie rzutów tolert.tncJi wymiarów wiążących na ku~
Oba błędy składowe t.„ i '• są od siebie zupełnie niezaleine, tzn. ie czyn- runek wymiaru obróbkowego.
niki wpływające na powstawanie błędu c„ nie mogą neutralizować wpływu
czynników wywołujących błqd r, i na odwrót.
Obliczanie błędu c podano w punkcie 10.4..3.4.
J0.4.3.2. Błąd niepokrywania się powierzchni ustalającej z bazą obróbkową - r.
Rozpatrzmy przykład ustalenia przedmio.tll przedstawi~~Y na ry~. 10-lt>a. I~~!'~
„ 1-:~„
W pr.ledmiocic tym m~ być wykonany otwor .4 w odległoSCI w (wymiar obrób-
kowy położenia) od obrobionej p)aszczyzny B. (baza ~brób~owa). Zą po.w1crlch-
I~ ·~~
nH: ustalająca przyjęto pła~zcz.yznę C przedrmotu, ktora me po~ry,~·a s1.ę z bazą kibJ//7///7/7
obrobkową, ta ostatnia w ustalanych kolejno przedmiotach będzie się więc znaj· lły11. 10-17. Niezgodno~ć kierunków
dow.ifa w rózny"h odległościach od płaszczyzny ustawczej Cl uchwytu, w Uł• wymiarów: \1liąUłcego :t i obróbko- Rys 10-18. Baza obróbkowa (l>Ś otworu)
związana z dwiema powwrzchn1arnl 11·
wego w
stalającymi
kl
Całkowite uniknięcie błędu en uzyskuje się tylko przy pok r Y w a n i u
się bazy obróbkowej z powierzchnią ustala1ącą, co występuJe w następują ustalające przy wykonywaniu otworów C i D, gdyż byly dla tych olw1J1
cych przypadkach: bazami obróbkowymi, przy wykonywaniu otworów E i F powinny byt: u1
a) gdy bazq obróbkową jest powierzchnia ustala1ąca (rys. 10-16c), pione przez inne powierzchnie ustalające - powierzchnie otworow < I
których osie (jak wynika z wymiarów wl do wł) są bazami obróbkowymi 11l•
b) gdy bazą obróbkową jest tworząca powierzchni ustalającej (np. tworząca a
rów Ei F.
na rys. 10-19a), punkt tej powierzchni lub 3ej oś (w przypadku powie:zchni
obrotowcJ), 1ak np. oś O powierzchni walcowej na rys. J0-19b albo srodek 10.ł.3.3. Bhtd sposobu ustalenia - r,
(w przypadku powierzchni kulistej). Znając kształty i rozmieszczenie powierzchni obrabianych oraz rodzn1 ohl
Pon ieważ uniknięcie błędu r" ułatwia uzyskanie wymiaru obróbkowego bfarki, na której ma byc wykonana operacja, konstruktor wybiera poi" • J
w grai icach wymaganej tolerancji (obrabiarka i uc?wyt mog~ ·być wtedy ~eJ przedmiotu, jakie ma on zajmować względem obrabiarki i narzędzia podCJ
dokładne), nalc:ty - jezeli nie utrudnia to ustalema przedmiotu - tak dobie- obróbki. Z położenia całego przedmiotu wynika położenie jego powit nc I
rać: powierzchnie ustalające przedmiotu, aby błąd En równał się z<'!ru. W związku ustalających, co z kolei pozwala konstruktorowi na dobranie odpowlt'clna
z tym, jeśli w poszczególnych operacjach obróbki przedmiotu następuje uza- rodtaJU i ksztaltu elementów ustalających, które mają zapewnić przedmt0lo
sadniona zmiana baz obróbkowych, powinny równiez ulegać zmianie powierzch- wymagane położenie w uchwycie.
nie ustalające przedmiotu. Rozpowszechniona szeroko tzw. ,.zasada niezmien- Powierzchnie ustalające poszczególnych jednakowych przedmiotów 111;1
ności powierzchni ustalających" oparta na twierdzeniu, iż naJwyiszq dokład się nieco między sobą kształtami i wymiarami na skutek błędów wykon lf
ność obrobk1 uzyskuje się wówczas, gdy raz obrane powierzchrue ustalające nic (np. powierzchnie ustalające walcowe majq różne średnice w granicad1 to
sq zmieniane podczas całego procesu obróbki przedmiotu, jest więc błędna i bez.- rancji), a elementy ustalające uchwytów mają również z tych samych pow
krytyczne jej sto..:owanie prowadzi do pogorszenia, a nic polepszenia obróbka. dów odchylema od wym.iarów nominalnych (także w granicach tolt•r 1111 J
Rozpatrzmy odpowiedni przykład. Dlatego te%, zaleznie od kształtów powierzchni ustalających oraz rodit1J11 2
stosowanych elementów ustalających, poszczególne przedmioty obrabiurw 1·1
sto zajmują nieco różniące się polożenia w uchwycie. Ponieważ może to mi
ujemny wplyw na dokładność obróbki, przy wyborze elementów usbl,1JQCY
nalezy sprawdzać ich przydatność do zamierzonego sposobu ustalenia. Spr 11
dzanie to polega na zbadaniu, czy i o ile różnić się będą graniczne poloh n
powierzchni ustalających poszczególnych przedmiotów przy załozonym po
bie ustalenia.
Wielkość przesunięcia każdej powierzchni ustalającej jest równa wi1•l1<11
przesunięcia jej zarysu w płaszczyznie przechodzącej przez wymiar oba 1)hk
v.'Y, na którego dokładność ma wpływ położenie rozpatrywanej pow11 1~eh
ustalającej. Na przykład przy ustalaniu na podstawce pryzmoWcJ wilk
w którym ma być przefrczowany rowek w odległości w od jego osi 11)
A 10-21a), sprawdzenie przydatności tego sposobu ustalenia polegać bt:dzl1• I
okrcsleniu przesunięcia zarysu A wałka (w zależności od jego średnicy) w pl
szczyżnie przechodzącej przez wymiar w, tj. w płaszczyźnie rysunku.
' Przy określaniu przesunięć zarysu powierzchni ustalająceJ przc•clm111
b- .J
ustalonego na określonym elemencie ustalającym nie można badać prz1·•.1111I
Rys. 10-19. Pokrywanie c;i~ powierz- Rys. 10-20. Przcdml l, w klćrym do ub
róbki otworów 1': 1 I-' nnlcź~ pn.yjqc Int dowolnie obranego punktu tego zarysu, a pewnego punktu charakk1 ys ly~
chni ustalające) z baią obróbkową n••go, gdyi; zarys powierzchni ustalającej może się zmieniać (np 7.llt y 11
powi cn.c h nłc Uf.lałnJ c niz. w popn. dni ł
o~f;ICJI wil'nchni ustalająccJ walcowej zmienia się wraz ze zmianą średnicy), '1'11 \( I
punktem charakterystycznym dla zarysu kołowego powierzchni uslrtluJ111
;ok nn rys. 10-2la jest środek O tego koła (oś walcowej lub o;tozkowct 11
wit>ut·hni ustalającej), zaś dla zarysu w postaci odcinka proste J {zn• y pl
11n·zyzny - odcinek AB na rys. 10-21b) - każdy punkt tego .odcinku
Okrt>ślmy dla przykładu wielkość przesunięcia zarysu walkn ust:.ilour>go I
po•I l 1wcc pryzmowcj (rys. 10-2lc). Jak wynika z rysunku, śr0<kk O zn• y
JlOW11.·rzchni ust.nlajqn•J o ~rcdnicy d „d może przcsuwnć '>h: w 11!1»1111 1•1
1oh r ncj1 7'11 w granic eh
fi
bazą obróbkową, albo jest związana z jedną bazą obróbkową, to błąd 1 1 111
obliczać dla każdego v.rymiaru obróbkowego oddzielnie. Wynika to z lt'ł{
w po~zczególnych przedmiotach obrabianych wzajemne położenie powli·ti
ustalających może być różne w granicach tolerancji zarówno wymiarow
i innych warunków (równoległość, prostopadłość itd.) wiążących te pow1 ;
nie. Dlatego też przy ustalaniu przedmiotu kilkoma powierzchniami możn
pewnić niezmienność położenia tylko jednej powierzchni ustalającej (zw
głównej), pozostałe zaś będą zmieniać swe położenie względem nieJ w A•
Rys. 10-21. Ustalenia przcdmiolów: cach tolerancji. Na przykład na rys. 10-23 niez.mjenne położenie będ2ic r. •J
a) na poostawce pryunowej; b) wala tylko główna płaszczy.zna ustalająca A, natomiast pomocnicza płasr1 :i:'
na płaszczyźnie korpusu; c) bl1'd ustalająca B będzie zajmowała względem niej różne położenia w granicnc •
c~ przy ustalaniu na podst:iwce
pryunowe1 lerancji kąta 90°.
n 1 r,y unl
ltys lll·~ z •i
· · bli n e bt„du 1 gdvi w więk- a) jeśli kierunki te są zgodne Td/2 przyjmuje się ze znakiem plus, a j1 I
Czynniki te w znacznej mierze ulatw1aJą o cze 1 . .., •· . .
s:r.ośc; spotykanych pr7.ypadków kierunki wymiaru obrobkowego i bł~~u rr są są przeciwne - T J2 przyjmuje się ze znakiem minus: na przykład przy 11 t 1
igod~~ i wówczas c, L• (rys. t0-22a) lub są wzajemnie prostopadłe i ''tedy leniu jak na rys. 10-27, gdy bazą obróbkową jest tworząca a. to
c = O (rys. 10-22c). · h ·
• Przv obliczaniu bll;du '• nalezy zwracać uwagę na lo, czy pow1erzc _ma us a-
t
t.=t.cosy - -
Ta
2
-=
Td
2 +-Tc!2- =T„
·- · te · tzn czv błąd 1 ntc wvstą-
lająca i baza obróbkowa pokrywają su:. czy z me. · - " -
natomiast gdy bazą obróbkową jest tworząca b, to
i, czy też -W')'Stąpi. { -'- 0)
P ·e pokrY"''a si<> z powierzchnia ustalającą r„ -r .
Jeśli baza obróbkowa nl ... T" _ T„
to w ogólnym przypadku c, - r. cos r-
(10 .4} 2 2
'• = c.cos ł'
kierunkiem wymiaru obrobko- b) Jeśli e!eme~ty ustalając.e stykają się.~ obrotową po\1tierzchnia ustalaj c~
gdzie y - kąt ostry między kierunkiem t we wszystkich kierunkach, Jak np. w trOJszczęko'\\o-ych uchwytach samoc n
wego w.
jest r ówny rzutowi bh:du cle- trujących (rys. 10-26b) to T ,J2 przyjmuje się ze znakiem plus,
Wvnika stąd, ie błąd sposobu ustaleni~ c) jeśli elementy ustalające nie zapewniają styku obrotowej powicrr.chn
obróhkowcgo u· (rys. 10-25) "·
menl~ ustalającego 1„ na kierunek wymiaru ustalającej z nimi w żadnym określonym kierunku (rys. 10-28), to t, r,.
Gdy E~ = O, to oczywł~c1e i r, = O.
promieniowo.
10.4.3.4. Obliczanie błędu ustalenia - s
Błąd ustalenia / jesl sumą błędów r„ i e~ (patrz p. 10.-1.3.l) określa wic;c naj-
większe przesunięcie bazy obróbkowej danego wymiaru obróbkowego ,.... kie- l wymiar w t. == T,
runku tego wymi~ru. jakie wymknie na skutek ustalenia przedmiotu określo
nymi powicrzchn:ami i w określony sposób w uchwycie obróbkowym. Błąd c
jest zatem najwii:kszym błędem wykonania \\.")'miaru obróbkowego, jaki może
być spowodowany przez ustalenie przedmiotu
t = r„+e, [10.5}
Obhczanie błędu r„ omówione zostało w p. 10.4.3.2, a błędu 11 w p. 10.1.3.3 2 wymiar w e,.,.,. T,
i przy opisywaniu poszczególnych odmian elementów ustalających w rozdz. 2.
Obliczenie błędu c polega. \vię<: na zsumowaniu obu tych błędów (oczywiście,
jeżeli r„ = O, to c r„ a jeżeli c, = O, w c = c„), a następnie należy sprawdzić
=
czy obliczona wartość c nie przekracza tdop ze wzoru [l0.2), przy określonych
(również za pomocą obliczeń) wartościach błędów o i s.
Jezeli ze sprawdzenia wyniknie, że f >
tdop• to trzeba zmniejszyć '• lub r..,
posługując się jednym ze sposobów omówionych w p. 10.4.3.2 i 10 .\.3.3. 3 wymiar w e.,, - O
W tabl. 10-1 sq zestawione wzory do obliczania błędu t d la n3jcz<:ściej spoty-
kanych rodzajów ustalenia przedmiotów. Ze wzorów tych można obliczyć t.,, 0 ,.,
tj. największy błąd c jaki może wystąpić przy danym rodzaju ustalenia.
Należy zawsze dążyć do tego, żeby błąd E był jak najmniejszy. ale przez wy- a - w2
bór właściwego rodzaju ustalenia, nie zaś przez zacieśnianie tolerancji wyko- wymiu wl e„. =--- Ti,
3438'
nawczych uchwytu.
Teoretycznie jest zawsze możliwe takie ustalenie przedmiotu, przy którym 4 b - wl
nie wystąpi ani błąd c„, ani błąd r,, a więc i błąd c będ1Jc równy zeru. Jednakże wymi:ar w2 c„, ... J:i'3ir 1~
bardzo często budowa uchwytu jest wtedy tak złożona, że bt~dy wykonania
i działania uchwytu przewyższają błąd ustalenia. jaki wystąpiłby w uchwycie
(T4' - w minumh)
o prostszej budowie, w którym zastosowano gorszy teoretycznie sposób ustale-
nia. Poza tym uchwyty o złożonej budowie są droższe i zv;yklc mniej dogodne
do obsługi. równolegl~ćrowka do
W podanym dalej przykładzie obliczania błędu ustalenia zastosowano celo- płaszczyzny A tl/o
wo niewłaściwy sposób ustalenia, ażeby wystąpiły w nim różne rodzaje błędów symetrię polożcnia
wymiar td
S} metrię pobżenia
7 ro\\-'ka względem osi 12 wymi:lr w t„= T,
o~oru c,,.. o
(1 - kołek rozprężny)
wymiar Q t'„ T:
~~
symetrię położeni o 13 wymiar to
I~
(I - kołek rozprężny,
2 - przesuwny cle-
mem ustalający)
14 wymiar w
7,
t „ = . --
2 sin
J..r-~-~-·n wymiar w „„ o
:?
symetrię położenia
9 ·ł ®-r I*
a. . I
rowka względem osi
- -~ł
d,, r,2'
d
otworu t„• .,,. o
h',( ( 1 - kolek stafy ścięty) 15 wymiar w T"
„„ - 2
wymiar m t„ = O
symetrię położenia
rowka względem osi
10 orwotu r ,,. """ O ló wymiar w
( I - kolek przesuwny
w kierunku strzalck)
11 1~(
2 17
ofn wymiar t:1 t„ o
Tablica 10-l (cd.)
TabHra IO I 11
wsp6losiowość otworu
18 wymiar w c _
"
T
2
4( , z powierzchnią A
sin-
2
25 współosiowość otworu
T~
19 wymia r w = 2 z powierzchnią A
F"w
'
16 wymiar w I I
20 wymiar w c„= O
-w-
wymiar w e„ = O
21 symetrię rbwka wzglę
dem osi walka
27 wymiar w e
w
_ T, ( -
2 I '
I
r~
wsróh,siowołć ut\\oru
2.3 r • wymiar w 2
i. powłc rtchmq 1-I
(1 stały ckmcnr u~ -
('"
rnl.1i11c:y)
Tablica 10-1 (cd.) Tablica. 111· 1
Podczas obróbki Błąd ustalenfa Nr Szkic ustalenia Podczas obróbki Błąd usralcnl11
Szkic ustalenia należy uzyskać
należy uzyskać
'l'<-ymiar w
(1 - stały element us- e,,, = O 36 wymiar w
30
talający)
wymiar w
37 rw-1s···
L . , . ..l. o. ' . ~
wymiar w
symetrię
rowka
położenia
względem osi
(Ll -
~S.)'IH =o
zbicżnoS1; ot\\"
T„ ~~ .
31 (1 - stały element us- otworu
calający)
2 sin
2 wymiar w
symetrię położenia
rowka względem osi e,.. ~ O
38 otworu
(1 - przesuwny ele-
wymiar w ment ustalający)
32 (1 - srały element us- e,.. = T;
talający)
e„ -
wymiar w
symetrię położenia
rowka wzgJędem osi (11 - zbicino'' otwo
o
(-?-:-r„,) otworu ł\yt11 -
33 wymiar w
= o,s
sm - wymfar r11
2
symetrię położenia
rowka względem osi e..,- T.
otworu
11
„ (1 - przesuwny ele- o
34 wymiar w (',.. T„·tg <1 I ment ustalający)
2 \In \
wymiar w
symetrię poloienia
r.., ()
rowka w7.ględcm osi
li ot\\ioru
ł)
I'>••
(J pric~uwnv cłc-
I~ ł (.t il) 1t1c11r 11s111 t.iJ.1i:y)
>'S
I
'J'. 1
Dla wymiaru wl bazą obróbkową jest płaszczyzna A. natomiast powtcrzch- :\a błąd " składają się następujące błędy:
ni11 ustalającą jest płaszczyzn a B. Występuje tu więc niepokrywanie się bazy a) błąd z am o co w n n i a p r z cd miot u - o„
obrobkowej z powierzchnią ustalającą, a wymiarem wiążącym jest wymiar zl. b) b ł ą d u s ta I en i a u c h w y t u n a ob r a bi ar ce - Ou,
Dla wymiaru u:2 bazą obróbkową jest oś O, która jest związana 7. d\\.iema
c) b ląd ust ale n i a n ar z ę dz i a względem uchwyt u - cJ.
powierzchniami ustalającymi B i C wymiarami .:2 i z4. Powierzchnie B i C są
{patrz rozdz. 5),
między sobą związane wymfarami z3 i =5. I tu również występuje wic:c niepo-
krywanie się bazy obróbkowej 7. po"ierzchnią ustalającą . d) błąd pod z i a lu - np (tylko w uchwytach podziałowych)
1 Obliczamy błędy t" dla obu \11:ymiarow obróbkowych. Db wymiaru tt'I o= o.:+o„ i On I 0 11 (10 .6)
l„, = T„i W przypadkach gdy konieczne jest obliczenie dopuszczalnego n przy danych
gdy1. kierunki wymiarów wl i d są zgodne. Dla wymiaru u·~ mamy z· wzo- 'f is (patr z p. 10.4.2), nalezy posługiwać się przekształconym wzorem (IO li,
'u f 10.:fa] a mianowicie
12
.o
~„ ·-~
„.o ~
·O
"'
::I
-"'
~
~
o„
o
- oo
oo
I
....
N
In
-o I
v
I
N
- o
oo
'° I I ~ó
oo
N.,:,
-o
oo
li\
o
o
lr1 p. 10.4.l), na które uchwyt nie ma wpływu , natomiast nie odnosiq su
wymiarów obróbko.wych położenia, na które uchwyt ma wpływ. Dlatego t11t.
y obróbce na tokarkach i szlifierkach, gdzie na wymiary położenia m 1
o "'c: -"' trływ bicie wrzeciona i niewspółosiowość tarczy do uchwytów (jeśli jeJ Uty
8...
.,,
N ~ o "' N
-o'° o ....
-o I o "' ą J•-st potrzebne) względem wrzeciona, można przyjmować do obliczen bici•'
- o I I oo - o
oo
oo oo •·dona równe 0,00570,01 mm (zależnie od obrabiarki) i odchyłkę wspol„
I
•
-6
I o
uwości tarczy do uchwytów z osią wrzeciona 0,02 mm. Przy projektownnl11
h\\ytów wiertarskich przyjmuje się s =O, gdyż o dokładności wymhlr6w
I ~
d: ooo
o oo
lt'I N ...... I I
"'o o
~ <"'l -
o 11'1
11'1 N fC)1t•nia, tj. rozstawienia osi otworów w przedmiocie, decyduje nic obrabic11 •
o
o
~
g -
N
060 oo I narzędzie, lecz dokładność rozstawienia osi tulejek w płycie wiertarskiPJ,
dokł::idność ta jest w obliczeniach uwzględniana w błędzie On·
11'1 o
N
......
o
"Cl
o o o
"' <'i ....
Oo O l I I
~<O"'
- o
ooo oo
o o
11'1 N
~ ~
o
;;:
N
d '°6
"' ~~~ I I ~o
<"). o C?.
-:. o
~~~E_
~. "!.
c
~
o o o oo
N
~·
fi'„ 8 ....
('I
~
N
N
.!! >:
"'"'
Ci. .„c. '°
"' ii>-
N
o
....
N o C' o
~<'!.~ I 1 I I
o 11'1 oo
..... - o
ooo Ioo ~~
"'
~
a
:o - - .sc.
o
...
N I'.)
"O
,__
ooo
„
"° i?
.D
o .o
o
-<.I
ws
·c;
a
o
'°
"'
6N "' co
ooo...... "'
o I I
oo
'<!'N
oo
in " ' ao
N
ooo
-o
oo -
.... co
"'
oo
....
::I
o
'°
"'
o
I
:o
e
.D
o
- -----
"O
....
N
....
•o
~
o
-
o
N
o
"O
o "' co
<"l_,0
ooo "' -
"' ao
oo - 11'1 co
...,
oo
O N
N-O
00~0
-O
~~
oo
- - „N~
o o
N
-o
...
o I
N
o-
-o
oC"'ł o""
ooo oo
..... o
11'1 lt\
N .....
li'\ li'\
oo
N - ~~ó
ooc
~e
oo
•u
..,,
o :.il
-gc: .D I~ ~
-o Cl Ol ...
~~ •i::~f. j „ ~
l(
o o
Q
li .D
~ ~
.a~
.g 2c. :S :a
.o
~o 2~~
... o •
~o
"O .o. ,.. ""o N "O N "t:J ,I)
....
-M
~ :8
~ .g
11. NORMALIZACJA W BUDOW IE UCHWYTOW f 1.2. Normalizacja pojedynciych części
Jako elementy uchwytów wykorzystuje się w szerokim zakresie (zwła57.cr.a J1
ko elementy złączne i zamocowujące) rózncgo rodzaju znormalizowane cze: •
maszyn ogólnego przeznaczenia, jak: śruby, wkręty, nakrętki, podkładk i, wpu
sty itd. Poza tym, szybko postępujący r ozWÓJ konstrukcji uchwytów i cor 1
powszechniejsze ich stosowanie spowodowało powstanie nowej grupy 1m; I
maszynowych - typowych części uchwytow obróbkowych, jak tulejki wicrl 11
skie, łapy dociskowe itd.
Niektóre z nich zostały znormalizowane w skali państwoweJ (PN), w1~k
~ość objęta jest obecnie normami branżowymi (BN) lub zakładowymi (główni•
większych zakładów).
Ogółem normy dotyczące części uchwytów oraz tych części masz) n og6łn
go przeznaczenia, które są wykorzystywane w budowie uch\'.ytów, obejmuj
ponad 100 różnych części. Wyciągi z tych norm oraz z norm podst~nvoY. ych
potrzebnych konstruktorom uchwytów, są podane w rozdz. 12, a zastosowania
poszczególnych części znormalizowanych omówione zostały w rozdz. 2+!1 P01
tym znormahzowanych jest wiele elementów instalacji d o napędów i s!Prow 1
hydraulicznych. Elementy te mogą mieć także zastosowanie w budowie hydr 111
licznych uchwytów obróbkowych.
11.1. Uwagi ogólne
Znaczenie normalizacji w budowie uchwytów polega na skróceniu czasu pro- 11.3. Normalizacja iespołów
JCktowania i wykonywania uchwytów oraz na obniżeniu kosztów zarówno po-
szczególnych części, jak i całych uchwytów. Dotychczasowa normnlizacja w zakresie zespołów o ok:reślon~ m pr:tc1.n C7.''
niu objęła :
Korzyści te uzyskuje się w wyniku: 1) kilkn odmian zatrzasków do uchwytów podziałowych (patrz rozdr.. 1 or''
a) możliwości zaopatrywanfa zakładu w potrzebne cz~ści i zespoły znorma- tabl. 1.!-21 do 12-23),
lizowane, produkowane przez wyspe~Jalizowane w tym kierunku zakłady (je- 2) ustalacze pryzmowe (patrz p. 2.6.5 i tabl. 12-10),
śli taka scentralizowana produkcja istnieje); przy tym rozwiązaniu koszt jed- 3) samozaciskowy zamek rolkowy (patrz p. 11.4).
nostkowy części jest mniejszy, a jakość na ogól wyższa niż przy wykonywaniu
jednq lub kilku takich samych części we własnym zakresie,
11 .4. Normalizacja całych uchwytów
b) możliwości wykonywania przez zakład (w braku produkcji scenlralizo-
wanej) części lub zespołów znormaiizowanych, przyjnamniej częściej używa W tym dziale normalizncja w ciągu długiego okresu czasu dolyczyłn \\yłącr.nir
nych, w większych ilościach i przechowywania ich w magazynie do czasu, gdy głównych wymiarów uchwytów o charakterze najbardziej uniwersnlnym to
b<;dą potrzebne, kich jak uchwyty samocentrujące trzyszcz~kowe oraz imadła maszynowe, prr.~
t-zym normy nie przesądzaly ani roz.,..'iązania konstrukcy3ncgo uchw) tu, an
c) zaoszcz<:dzeniu czasu potrzebnego na „wymyślanie'' kszt1\ltów i wymia-
rów różnych części przy projektowaniu uchwytu, przez zastąpienie tej czyn- tym barrl7iej szczegółów jego budowy.
W lntnch szesćdziesiątycb ukazały się dwie normy uchwytów wi1·rtor klei
nosc1 dobraniem odpowiedniej odmiany i wielkości części lub zespołu mormn- • lupowych (rys. 11-'l i 11-2), zawierające rysunki wykonawcze wszyslkid1 c21;
lizow::inego; dodatkową korzyść stanowi to, że sporządz:rnie rysunków wyko- li, u wi~c umożliwiające wykonywnnie tych uchwytów bezpośrednio w opn11·11
nnwczych czGści znormalizowanych jest niepotrzebne,
wiertarską 3 i pilotem 4 opuszczają się aż do zetknięcia się płyty 3 z pr1Nl11
tern, po czym silniejsze przyciśnięcie rękojeści powoduje samohamowne
mocowanie przedmiotu przez tarcie krzywki 6 o słup 2. Przy pokręcan iu 11
jeści w odwrotnym kierunku następuje najpierw odmoc~wanie przcdrnl\
a następnie podniesienie płyty wiertarskiej.
Ponieważ pewne zamocowanie przedmiotu U2yslruje się przy położeniu
kojeści pokazanym na rysunku, górna powierzchnia przedmiotu, z którl} m
zetknąć płyta wiertarska, musi się znajdować w określonej odległości od pl'
czyzny A korpusu uchwytu. Uzyskuje się to przez dobranie grubości pl)
umieszczonej na korpusie w zależności od wysokości przedmiotu.
Wymienne płyty wiertarskie ustala liię dwoma otworami - na czopir. lt
:? i na pilocie -I, prowadzonym w tulejce 8. oraz zamocowuje nakrc:tknm
Ucho 10 ułatwia przesuwanie uchwytu po stole obrabiarki.
Uchwyt może być wykonywany w czterech wielkościach.
Uchwyt wiertarski dwusłupowy zębatkowy (PN-60,M-61127), poka7.any
R ys. 11- I Znormalizowany uchwyt wiertarski jednosłupo"''J' z krzywką rys. 11- 2, różni się od poprzedniego głównie tym, że płyta wiertarska JCSt «>
dzona na dwóch słupach 1 i 2, między kt6rymi umieszcza si~ p.rzedmioly oh
bianc, i że do zamocowywania przedmiotów słuiy tu samozaciskowy :r..111
rolkowy Z (PN-60/M-611 31) oraz watek skrętny 3 i wydrążony wałek 7.<:hal)
1'' 1,481'',t
mi:
(i - 0,52d1, ) N
mz \
(U li
W systemie tym korpusy, podstawy i inne większe części mają wykon1111
równych odstępach otwory gwintowane M6, M8 i M!2, mniejsze z:uł c 1
otwory gwintowane, otwory przelotowe do śrub i otwory podłużne. l:.1łct
części odbywa się tu więc tylko przez skręcanie śrubami i nakrętk111111,
uprzednim dokładnym ustawieniu wzajemnym tych części przy użyciu u
wersałnych narzędzi pomiarowych Przykład uchwytu zbudowanego z tal
części przedstawiono na rys. 11-8.
" ""'1-
1
I
.
~- .i ·- 1.., l
~~
• ·-ł';
~ 1
I' H:
';1'
·--...
I
I
I I
.[fJ ~~
:1
I
I I
li 11
-
' ---~=:'!4!._..,.„_ ·11 d 1
wości jakie daje, komplet taki niełatwo się amortyzuje. Dlatego też organiza- 11. TABLICE POMOCNICZE
cyjnie gospodarka kompletami polega zwykle na tym, że tworzone są bazy wy-
posażone w takie komplety i obsługiwane przez odpowiednio wyszkolony per-
....
TabUca 12-1. Kołki unalaJ,.ce z kołnierzem pełne i ścięte
sonel. Bazy te montują z posiadanych części uchwyty i wypożyczają je za-
kładom produkcyjnym na określony czas.
W Polsce istnieje kilka takich wypożyczalni uchwytów składanych , a poza
tym niektóre zakłady posługują się własnymi kompletami części unjwersal-
nych. .f!{v)
/
mm
l'J
"•(„)
4 do 6
L
18 IO
"· '· 1. J
24 12
8 do 10 28 16 JO 16 2.S J
'6 24
29 12
10 do 12 34 111 12 18
44 211
32 14
„ 12 cl<> 16 J8 20 16 22
50 )2
„ 16 do 20
36 16 • 1,(1
44 24 18 26
60 <IO
Pt Ca Pl.Cb
.f/{v)
mm
li
tfll (..
II
I duł•>
"· d,
'· '· '· s
I I I :
"
I
4 do 6 24
28
10
14
6 10 M5 8 1,6 2,S si 0,6 O,B mm
'27 10
- -- - - -- -1-- -- d'I (..
d,,••) I, I,
ponad 6 do 8 33
J 37
16
20
8 u M6
I 10
I I 10 I
28
1- -- 12
I .„ 8 do lO
J2
36
12
16 10 16 MS 1 12 2,5 3 12 1 1
20 do 25 34
52
18
36
16 2 I,
I 45 25
-- ,__
3ł 14
38 12 o,oos '"'"~ 25 do 32 42 22
„ 20 4 2
10 do 12 44 18 12 18 MlOX l 16 14 1,5 60 11
40
54 28
--
'I
.. 12 do 16
44
50
62
14
20
32
16 22 Ml2Xl,25 18 17 1,8
'"'""d )2 do 40
42
S4
75
17
29
50 ' I
li
52 16
4 -- -- 50 18
„ 16 do 20 61 2S 18 Ui Ml6 x l,5 20 22 1,6 '~"' •d 40 do 50 68 36 32 6 3
76 40 88 56
'i - - 4 -- '- a
56 18
„ 20 do 2S 66 28 20 32 Ml6 X l,S 22 27
83 45
I' 6S
-- s 1~ i!,tll
lttlllłCK' UCJnlcy d nakiy dob1C'1llł W uktn~ od 1~dancj dc>kfadnotd u,t„ltnra 111 ~c<Jml,1111 ulu al 1
20
„ I I
25 do 32
I
87
95
32
SO
25 40 M20 x l,5 25 2,5 :ł/I
„„, inr •·•l«anclc: at!. ' '· dl puy 2•1· Jtnlu, i~ arwur w przedmiocie Jc.o1 !>IWOlttn , •• „1t1u"""Ylll Uli
Ał••trl•I I •)toft.lni• fn w 111Jl 1. I
1
'- • n..-u1 t l'I Ca tl I <nr l'I • 1 I :14) l11h l'l.Cb J ,,. I .
> Tolcninek •rednky d nalcty doblcr1 w ralt1no4tl ,J 14dan•I d<!U o.tlll!4d 11"01 • j1f Id 111 Qlm1ł!I•
ZalC"C"•n<' łnlcu<t~: t;f>,f7, tll 1••1)' ul Cl'l•u. :lfl fltWruc w I ft' htu Ir l~t (ił„ I mt jlO!h 1Wmo Jfll li '
Ili '-' r antt r l 'I .'
M8tl't11I ł "I~'"'"'"" I•~ "" ••I
I I) 1,
I I• 1• l'I ~ H1„ (i ~
"'' rdcH•
lj lt11ł l'I f J I
Tablica 12-4. Kołki oporowe ze łbem płaskim
mm
d
I L
I hu.U)
I "·~1 I r~
(/ (!!}
I •
JO Kimlte plim1 id/fv{A)
6 4 1,2
12 6
„ tabl IZ-141
!l ,;====t-1 1 10
12
18
b
IO
6 1,6
0,6
16 6
12 20
25
10
16
8 1,6
~·
fa//LIZ-142
20 8 I
16 2S 12 10 2 L
32 20 mm
2S 10
I ~. 1
'"''· I
~
20 36
4S
20
32
12 2 I
"· L n
" I
1 I "·
4
•
/ 11 I 1.
...
M11crial - sial 55. m :SI u
28 l2 :!5 64:
Wykonani.-- hQnowane, twardość min 48
HAC, czernione z "'>'i•tki~ powi<!ncbni
25 36
52
20
36
16 2,5
1118
32
40
8 3.2 u o 80
43
61
J!.\
lilJ6
40
60 Le u H
• !i
o l rcdni.:)• d••
01nae?.Cnit:: 32 12
l
-- - I
A
aa ~·•
l'LKy d L. 40 20
:o SS
-
,,•
!S
32
56 36
20 2,S
IDO
as 40
32 10 •,! 18 6 45 az 60
70 SI> 40 1UO as u
!O 18 u
40 16
60
i----
"
es 80
IOU
•
fi
1n
56 32
2S ) ~ ,__ Id
'° 70
90
45
63 łll2
n
40 u s·• Ul o
41
48
58 a~
60
08
11
IT
Jil4 80 s:
~·
liO Ila 10,5 jl llH
··~
lh!Ulał - ""'' weP>wa -.nikenna o ~ R. > MPa, ap. 1IAI •~. ioo
W1bma.nlt - &wardoild PO obr6"-depJneJ -aac 40 i ~. oa1 4 -.
0-J~ PU.4l<I.
mm
---- Norma Plf-łlSJl(-eJ.mł ...i.n tlodalkowowymf...,. koltów a ln'tntem ll$0 l M#O.
„ I
d I..
I I ""„. I I
I I I Jl I r
12
I 16
20
25
6
10
16
I 8 2,5
I 1,2 1,6 o,6
I
I
20 8
16 12 3 2
HI -
25 10
I 32 20
\
20 I 25
36
10
20
I
12 J 1,6 l
32
--
-=--r-t 52
12
2()
36
I
I
16 4 2 l,S I
Lt1J
A _);.Q.'
.„.„ l
32 12
„
l
Ile--
40 20
2 2,, mm
_
32 20
56 36
li
...
:. ~
70 SO
i= ·~ A
40 l(l ' li
„, lot.I
„...
M.a1cnal 1 W)·),onano< - jalo. w
40 50
„,1: 2.' 4 ~ li tł M•ł
„
IH
„ 7tl Mti • łt
"'---I
MM<
••bi. 11 u li łl
Cl tHtN n~ Pl Kn fi I '° 1
Tablica 12-8. Podpórki samonastawne Tablica H-10. U1talaese Pt'JSm•we
A
mm
B
I 12 :zo
I„ 32
A
Doim
L
"„„ 45
li
75
22
90
I
I
",
4 Ml Ma MlO
d, Mf M6 Ml
doOłfl
H '' 10' 6
12
"'- 20' 6
20 25•
IT
mm :ao
i.- 2' '2
Spręi)'l\9 Sruba Rę.kojdć Kolek NalaęWI t. 12 u lł
s
"~ :.i,1. \
:; 1 8
.I
J, H wg tabl. Jwg ubi. wg tabl. wg tabl. ~PLSaB,
d,
d di d,
mrn\mn
I
12-25 12-49 12-73 12-27 12.-55
l l M6
I~~o I !:! \ : I
4-0 2~ >< 22
41 9 X37 M6 X 16
10 55
74
1 41
55 49 6S
77 175
87 15X47 M6 x 20 50 3 x 2S M6 Tablica U-U. Tulejki wildan1de stałe 1- kolnier&a
16 4 X J0 M6
r-r---f/(~~)
19 X 6S M6 X25 60 u A - tllltdld hdUtle, B -dbllló, V - bat4tn <
20 88 I 63 M il Iu 18 I 56 92 102 I
ł> !re4.aJce ~ atabcb do Jll'OWadzi,nJ.a Allt I• I
Materiał: lr.orput l -
icliwo Z125, tnpicn Z - ual N7, :zadsk J i jruba 4 - Jnt 45.
Wyl:oruinic: korpus l - ~ciowo obrobiony, powicrz.chnic surowe malowane, trzpień 2 bsnoWany, r.nrdośc
llllJcJl1cb.
W DlełnoKl od dopwozcaloeJ o<lch»lkl „p0t.„1,
55-58 RHC, zachk S - hartowany, twardojć min 42 HRC, iruba ł - ulepsz.ona do 25-28 HRC. zrozrółola1l~dw1olr.laaytule!et : t1 n JMICl•••M w
O:tnac:u:nic: PLSa d.
I oaeo.lo tulejld. '
łlitaterlM'- toleftd o 4rednlcy D < 18 mm ~~ •1•11
łld•Jld o &mnley D > 18 mm ie 11.&1115.
Tablica 12-9. Płytki opGrowe gładkie 1 rowkowane WJloAUla -tulefld A 1tall N9B hartowano ,,..,
llRC G:l~M. tnleJld "" alt.li 1$ 1111wt11l1M I ,;„,
Pl.llL łtrardoit RJłC tofn. GO.
Omacll'llie: l'J.Ta Dx.I t lob rtTa Dxl 11.
IDm
Dl1"11
I
I
~~,I '• I'· '· l klua " taJrc.•H·•
łt•dnl ... Jl
- o 1
A" I .B•• C"
a
,____
. 1 I lC
1-1,8 li
• -
• l ,l: 1.ł. l.ł ,
1.6: u : I.li
f@"--s®'S~
~
0"
1,8--!.& 6 I !: :.::~.tł
l
~.ł-4.S ___!_ t.8: •. 11,2
~1 --1,--1,- 3.S-4 8. Ił us _ 7 ,
- o.oo:> 0,01
..!:!:.!:!.L'
--
4 --$ 8
fhl~ i<f'O~ltie 1/fptC •.s: •.~; 6
---
mm
. S-41
ł-8
10 lł !O ~
12
!,u t,5
0,$
~ : M_;_ft
o.G:7:fV•
11-10 _ 1_ 5_
B L IL•,• D 4
'· li,
• 10-ll
lt- 1$
12 t.o z.s
18
1 .$ !
~n••
li Ił"
~ .!.!.:...!.'; ,,.,,.
16
63 10,4 10.S 6,.5 15
33
30
6 1l 16-łB
l6 28 M
21 - 1~11 : 1••·
90 111-tt
80 U,4 13,5 8~ 20
fO 8 1,!I ~:!-2'
/''IJ) :IO 45 ---
35
SO
o.ooo 0.011 &O; tD j li: ft"
t~ Ił. u: 111 1 •
20 42~ !.6 8
125 l!ft-aó ł2
50 ł6 o IMI --- _1111, llV'
25"
100
160
16,4 13,5 8,S 25 ~'i
Ił 2 14 ICl-U
„ .... ~ - - ~
'8
I '---
- U,U"
• :'"·•a"
..
125 20,S 16,5 li )()
6~
10 :i.• l!I _.,!•-n M Ił
~ •••
~
0 1 0 ; 011
32
180
/
'° ·~~ = d"=o • - Pl•.111 11,1111 -'1: 111 l »"'
Ma1orial - 1t1l IS . "=Ał e h ~~ IJo•.J!01 u••
W)l<C1n1nlr - n•..,tilł•n~, lurtuw1ne, l"'irJtoł
, mln ~fi lllł~, otWi!ff ml " ~ ,__Jl, 1\1_ - .-11 ~~~. ' ·~i.!""~ -
tl1nii„ li 10• 111 K• li t luh l'I "' Jl
Tablica 1%-11. Tulejki wierlarskie a\&łe z kołnierRm
J,lł-2.,&
e V -
'5
- -- ·- 8
l l
o.!
2
-
n
IA"jlr: jcul 4
1··I·· I '· l, J ,. , ,. , ,. , ,. , R
"'
,
2,0-8,S e
--- 1-
9 o- 10 1e - IS 15 t! 1
8 s ł.5
7 66•
3,8-4 8 12 16
-7 10
-11 ---
2,5
0.005 O.OJ
„ -e
6-R
12 20 25
10
-12 -u -18
18 16
l ,.26
-
l,5
0,5
- ---
6
7, 5
-- --
GO' n.oo~
·~
8
- 10 -u --- - - s - 10
te 211 se 15 2& 22 10
' 0..5 8.6
60•
5-e
e-s
10 10 20 ,_ - 1,25 1.5
1! 15 3
10-1!
lll-1.\
!!O 30 u
Jil
22
30
34
211
SO
1. 5
2
11,5
13
--- --
8-10
--- ---
IS
-18 --- - 0.5 15 JR ~
- - -30 -39 -SG 1 5,5
34•
18-22
--- --- - 30- -- - -- -
SO
Sł
35 .....!
4%-4ll I S6 67 78
55 7-ł
&I? 82
08
7&
s S,6
lG 2 7 :n;s
36,5
1:!,$
2s• 0,0llM
22- 28
!!O S6 - n- -,_
łS
H
o,ooe O.Olli " 4 -tuldki ltr<IWe. B - d.lusle. C - b&nlio dJuale,
u s QlleJu a tabl.
lblAll'lał - Jat u.u.
5 Wyltona.W.e-Jak tu.le.lek 1. ~ 12-11
2&-SO 42 46
iat~dMnlceD t.ale}ek]ltOw~cb koleJoenar~ w przypadku ob róbki oiworu dworna lub Lricma 11a
~ 45 S4
80-SS ł8 52 r~hhunl:
1
85-42 65
,_ -
69
---
I) 0---4
I •-o I e-s I s-10 I10-12 I12- 16 I16- 1s I11!:;21-;:; ~e Ili
t ,3 10,26
u~
u-..8 SO 67 eł S.5 l!.Q lt,25 15 18 2!.$ 1:6,r.
50
- 62
- - -14 ooo \\ lrrlło
S,% ł,9 o.a S.8
u
11,25 IS,25 Ili 19 2ł \iii,&
'8-65
55-U
70
78 82
s
- • 0.0111 S.7
S,9
5,S
5,8
'1,ll U ,ZG 17 20
!!0.6
:?3,&
24.1'1
28.&
li
17
18
ro
Ili
llł
110
- -
·-
Tablica 1%-lł. Tulejki wierlankie zamienne
Tablica 1%-J~. Wkręty za~pieaaj'4>9 do tulejek wień&rsk:icb
I
lI
Prul&iecie
!IV falJl.12-UZ
OllD
I
I
i-1
ll(ffll) Do łul•Ji'k
' "· "· '· „ „ •tr.Uhl.
40 .B&ł ~t)
I su
1!- J2J
12-lł
aa
)(8
k8
klo
18
12
27
aa
u
18
22
u
-2!_
13
lłl
2ł -
7.5
0,5
l.ł
15
6
8
lo.5
u
'
u
1
a
--
--- .
10
us
1e,5
"'~~
l ,łł
1.11!
2,ł
2,H
2.88
a.e
1,6
2
2.s
o-o
D
11-11!
12-:JO
-
80-411
11A -dla PlZ1PAdbl Ją u l7L J, B - Jak na l'JL lI.
Kał«W-Nal 45.
mm W1kon&ule -uJepe1011e, hrardo6d HBO 25+28, ca.emJoDo.
OID.Mllenle: PL'.Ib llxl.
o 10 18 - 8 15 12 l J ł,5
- '-- ....- -
-
a
- - 8
--- 7
4- G
0-8
12 20 25
10 18 15
12 22 18
1,26 I.fi
G,6
- o
7,lt
~
0,005
- - - r-- -- --- 10
--- 8,5
li
l(J
IO
12
18 28 88
15 28 u
18 30 28
.
l
' 9,5
11,5
--- 22 Sł
1,5
2
- ·- - - i - - - -
u
lil-15
20 38 45
30
--- t-
-
n-18 28 39 '5 16,6
- Ul 22 30 ł6
t---
u 6,5 19
10.5
o.ooe
25 45 5ł
•2 ~
:!! nam
I
22 20 35 52
-'°
2.,5
s
--- - - 1,5
I I
t--- I, no toll'lck
!O
~o 36
Ili -42
ilO
30
-- - -- - -" - -
50 67
'2
•8
59
118
7ł
63
60
68
1
r--
18 2
- ---
7
ł&,5
23,5
8!,5
r---
-
IS.t>
" "" no
D
D,
All I Bii '· ,J .R
qtabt.
12- IS I
lł-14
~"~''
1'11 lnhl,
lll-01
„ ..f -
~aurlM
\111,Jlll króUtlo• .8 - dhllt'l, O-bania<•
- Jak tlt.,.J•llt • tat.1 Ił-I 1
dłul!M.
-
- Nii
lołtrl
I 4
ba.al
"
2 1 10 s s
3 10 .s .s
!l .s lS 7,$ 7
C;!f'IP j 11„(dI ~ s(fpic
mm
Matcńal - su.I Nl3E. · 58 HRC
w~ _ banDnDc. lWVcWć man • 4'1 2,S do 4 ponad 4 do 6 pomd 6 do 8
OmM:zenic PLGe ł.
d, li IO
lt 12
7 9 li
'·
I
2S
16, 20
)2
20, 25
32,
40
"°
Tablica lZ-11. Ustawiaki do nanęd.zi 25. 3.? 12, 40, 5-0 SO, 63
11Tolenntje utdnicy d, mat~ i „"')lltonanic - jak w labl.
~ Oznacz<nic: Pl.A.a .tx t (np. Pl.Aa S16x40).
12-20
A-A
~{v)
~
12x 12'
·11'1, 50 50, 61 80, 100
Dstrr l~ 61, llll 80, 100 100, Il~
80, 100 12', u.o 12). 160 lllC>, .t<~I
100 llS 200 2~11
Tablica 12-23. Zatrz~ki \Ulcowe przcsu\\--ne zębatkowe
dtn- ,„
\
dutr. ••I II
d,u:1
\
I
I
6 74
16
10 " 1& 6
10
71
108
16
j 2t
mm
d '· n n, D,
'· '· '· '·
Sp~·ru1
"li tabl.
'fule1b
WY, IAhl
mm
min I DU~ J2-?S 12 24
don 10
J-"'"-
" J
'· a. o
'·
srrcł>n•
... , iabl. 1:-:zs
12
70
JiO
I I
lO
110
60
HO
;?S :?I JO )? 16,5 65 JS 9>;55 Jl
I I
70 30 60
IO
IH
'14
w
~tl
36
44 10
6 10
16
6<
91
Cl
11 52
37 Ili
ISO 110 140
I 30 :?I )O 3? 111,s 70 19 J? )C 60 16
lb 111 6'1 80 :n 70
(>li 5? 12 20 116
180 135 170
35 :: l 36 3S 21,5 80 23 u 71 211
)O
20
.I
\\)~lln•n•e - Jiok " ubi 1:-21 . llO 3-ę 70
:27 :,.,5
\ \\•t<'.Jt.11 I
01n••Z<lli<. l'I /\~ J,
l'J'I 17il
3'ł 45 100 J'l 17 111
'"
Tllbllca J2- 26. K olki walcowe
Usta faja.ce
zi'~~
I j I 1'r- j :f!v
Tablica 12-2 1. Tulejki do zatrzasków walcowych
t - --
~r
l[ t>i>
mm . Oo rcurii tc„ania.
I I
,, „ t:JI ~
ł.4Cl<lCl
I l!Pl:iw '~t. r!f
~(v)
J,„,,
I I
10
I h
3
D .• ct
13
v.
17
I I
l
I
0.5 0,01
~I ~ &,,t i.l I ____,
li mm
19 1,6 I o.Ol
10 1! 4 15
12
16
12
16
4
s
IS
Z6
2:!
30
1.6
2,S
I
1
0,01
001
il
I I 1 1.:? 1.6 2 ~,S 3 4 5
61 s 10 12
20
2S
zo
36
s
.5
30
.35
3S
40
:?.S
2,S
1.6
1.6
0.01
0,01
f
I O,? O,::?S I 0.3S 0,4 o,s 0,6 0,7 0,8 1,2 1,S
mm
IIII I F,
.„ P, Jl°'~
16 ::?6 45 u "
~t~ -1~
1,6
I\).~
15 51
83 45 6J ~s ::s o.z~ 0,}5 0,4 O,'S 0,11 0,1 o.~ 1,2 1,5 1,11
2 I 0,1 0,15
J
114
Jl~
11
19 65 2 52 :?li 32
'11 „ ... s 6 6 li IO 12 16 16 21) Z:'J
~\ł
MatuW - drut •talowy spr~Ż)TuJWY Al 1.
Wykonanie - zwijane na nmno, U.ra111c •v.oic rnrakte 111
:J 4
I
Jo 10 „ 18 22 .8 J6 45 5i; 70 !l() 110 IM
Rodza; A
~(...;)
mm
Dlugo5e l"-
Stoso•nć do
d,
J 01.,.·or.Sw
rrun
Ir.alki A I kolki B I kolki c kolki D
o Sttdnicy
r-d d. d,
--
1
D I
mm
D, D, D,
• 11
·1
•-s o.s __l_
0,8 0,8? r
Sl,5
I
1 1,02 4-10 4-10 'IO M4 4.3
I
7,5 8 J,'>
1,2 1,23 -1- 12 110 95
1 · 1.? SO M6 6,5 10,5 12 ·1.5
h8 H9 120
1,5 J,53 '1-20 4-20 5-20 8-20 l,S 50 80 w Mis IS 9
2 2,0) f>-28 &-~ S-28 12-2'1 2
JS-.SO
4
s
l!(v)
Wkładki słuf.t do ccnrro\\•lll.1 uchv.~'""
C5 6,08 10-80 10-80 10--80 25-łiO 6
= tnr.:Uch •J't<iu.lny<h l.lhl~r '"'~"'~' h J, 1
8 8,09 l:?-100 IZ-100 1-1-100 ):!-100 li t\l'k.:trdc z kł°""'owk.nni \'I r.ic J •1 ~t atoikil"nt
7:2-t ·14bJ. 12-117 i i lr.„0<„„k.1n11 k„ln111w.
10 hU 10,00 14-J2S H-!25 1&-125 36-160 111 111 I w):m1 wn<>cion (1.1b l. l.? I Hl).
12 ll,l l 20-125 :!0-1:?5 20-125 4'>-160 IZ \Vkl3dki roJoru •I pr 'm"'o"u1e 11~ J„
iu„7y <•b1ct1kn\\c1. „~t.Jkr ''"lum li
IJ 13,11 20-125 :?0-1 25 Z0-125 45-lóll n do w:hw>1u 'l'l"'l"lnt~" oJmun~ lt' r•i.11.1111
16 16,11 2S-12S 25-125 32-l2S "5·.?00 lfl A 1101111.- •tr r1lk<1 J,, 1„~ in·~ ~ ~1.'rl«•" ~ I
knłnln-~ov. 4 "UC\:" '"' \\I< lk<oi I I) '
lO 20, 13 1540il .o
M11e~rial - IW N7E.
'llV)lroaanic- hut.,..;inc, r«Prd<>i<:
mm 48 HRC.
Ozna<tcnic, Pl.Kb.
mm
lt,,,.„ s 10 12 14 IS I 22 28 36 42
8 C) IO Il 16 20 2S )!
" s mm
I I
d 12.S
l 14,S
(. 40 SO 17.5 21 :?5 29 34
„
M6
„I
I M6
I
I M6 M6 MS M8 MS
I „
Um2qcru<; Pl.lU 6.
4
-
. 4 6 6 6
~(v')
J-bo~~
Tablica 1:?-34. Za~lc pki d o oh\Orów przelotowych
~-
n& tulejkj
f1i mm
I
l I
I
--1
d •••• 13 IS Ili :?2 26
~ t ,rnfli1~ ratr;.~ i
I I 30 JS
' .
~ ---
mm 16 I Ili :?O 25 28 32 40
• h v, D,
\\1.rtt wa
t.tbl. 12-51.
Srub. •Il
\llhl u )S
~ --- 1 I 1 1,5 l ,S 1,s
-
r
10 JO 16 IO 4,3 7,4 J,S M4 x l? .\la1ulll - blacha cienka do Lle«cni1 ,
--
1.: 11 20 12 S,3 11.9 s.s \\i')kOIUllic - Lloaonc.
li l i 25 14 6.4 10,4 M Oznacnn1c; PL Kb d.
Ili
:2.!
Ul
:i
32
4U
16
16
11.4
8,ł
n
13
8,,
~.s
--- -
,,,
ffił I ltru l1111t o ~hr I 11 tim
"" •I Ptn.11110
Tablica 12-35. Sruby ze łbem szcściokątn}'lll dokładne Tablica ll-3'. Sruby dwustronne dokładne o cllu~ości części wkręcanej 1.%5d
mm
c
• I M6
7,5
I M8
to
I MlO
J2
Ml2
15
I Mt6
20
M20
2S
I M24
30
ocl 18 20 22 25 3S 40 80
I
mm do SO 50 SO 60 80 80 80
--- - - -
d
M6 Mlł .\UO MU
•
M l6 I M20 I MZI
6
od 55
1.S 18
55
20
SS
25
65
28
85
32
•85
38
8S
- .\18 X I M IO , 1,25 I Mll x 1, 25 M16 · 1..5 I M20 x t..5 I ""Uł J< 2
I
do 90 110 lSO 180 220 220 220
s
I IO I 13 17 IQ
I
24 I JO I 36
6 20 22 25 28 .M 40 50
Jl - Il 14 I 17 .22 I 27 J:! ło\oanalnc~ I: 18, 20. 22, 25, 28, JO. M, 40, 45, SO, SS, 60, 65, 70, 75, 80, SS', 90, 9S, 100, (105), 110, ( U S).
UO. 130, 140, 150, 160, 170, 180, 190, 200, 2.10 ł 220 mm.
„
s
I
4 S,S 7 10 13 15 $ n>by"' laórycb dłaaiD'd I ujęte w anrłasy, q ole ulcamc.
-
"
11„ . 0 ,J 0, 4 0 .4 0,4 I o,-; 0,4 0.5 Mauriał - sui 45.
Oz:nac=rie: d x l PN-60/M.a2.l31 .
I Jl.3 15 19.6 27,9 27,7 J.t,6 41.6
l) - '
n,
I I - o: 0.'ISS
I 211.„
Jl 10.8 12.6 15.3 19.8 2ł.3
Koni« pfaski klętq (A} .11
i%°J.~t:(E)
I 6,ll 9J~ 11.2 14,2 18,2 22.4 'lb.~
V
' •"'·· Il - 9,2 I
I
1 1,2 H ,2 11!,2 22,4
- ,_
22.s 27
J, -
I
Jl
---
6,!I
- \
9,8
7,S
--
12,8
9.8
14, 3
12,8
18
16.5 20,3
- 1~
21
I .S
I
i
17.6
?
111,łl
2,1
r
I
I
- do
od
- od-
.___ 25
90
25
11 0 ,_
35
150
- t-
40
180
50
240
60
2 10
70
II _._ __
- - 25 32 35 SD
-
(l() 711 Mii 12 5 łl 20 SO 45
.
do - 100 l.50 I SO 160 200 2' M8 Jl 1 8 !!O IO •s
F:b
1-
łil lO ~
I ..-12~ 18 . Z2 26 30 311
- "' 8 8
,, 45 GS 75 100
1! <1, (121), llt>, Jol(), l ~U, l bO, l 70, 1!10, 190, 200. 220. ::?41) I :Gd 1'101.
!>wt>v, tl<>rH h iJh1~ulu I 11k10 " n~"1•;y, • 1 nic :ulrcanc, llhi8rl"l - • tal nll.toetopo'ft o podwytuonej wytriymaloolcl R.> 800 HPa, DJ.). atal 20H ln.b 20 lIO.
M•r• 1111l i 11..:~u • 01>I ł5, -" \\J l 11""'" - '•a.fllnit URC' 20·!-30 (dla ii.Il !OR) lub 1tB.C 88 + CO (dl&atall 20HG), obydoW&Dr.
11 łl 11W>ł ulł>I l'.M ltl 4 11. I
Wy• ó11•11I I ti 11l<1•U "•• '" ~11l•'4 l(>.,1' lllH ' i'<fl• ń r11ltirut V 111 • I ł' ł
li I l' N 'Ił \ i ii.I ł nll V I> luli 11 I l'N '14 M 612 11 1• I li 1'•1m1 l 'Zi ~'" 11111' u•t 1 ~ 11.,.l•łkowu w)'łnl&l'f l rub 1 plo~n1 M30 I M:IO,
--
Tablica lZ-38. Sruby xe lbem walcowym z gniazdem neściok\tnym Tablica 12-39. Sruby wieórowc :ce lbem kwadratowym
~i Ę. ~t
. -k
• Jtt ..
4
Szer~ A MS M6
mm
Mll MIO Ml2
I ~U6
. I M 20
-
I~
Szi:rą; B
I - - .\\Sxl MlOX 1,25 M12 X 1,25 Ml6Xl,5 M20 1,5
-
D,
mm ł
7,5 li 11 16 20 25 JO
s 6 7 li 10 J4 tli I
M:?O c: 2 2 2 3 3 4 s
M.8 Ml O Ml2 .Ml6
MS .\16 ł 16 18 22 26 46
J 30 38
D 6,S 11 10 13 16 ~ ~
o
s.s IO Il 16
·I J'ł :?I 3.)
--
s
r
.
5
0,2
'6
0,2
8
0,2
10
o.zs
12
0,3
17
0,3
I
2?
0,1
-0,)) od 16 16 :?O 25 28 45 60
-O,Z1
-0,22
5 6 8 IO H 11
I
do .fS 50 SO 60 70
-
KNmalnc długoici I: 16, 18, 20, {22), 2S, (28), )2, 36, 40, 45, SO, SS, 60, 70, 80, 9Ó, 1& i 110 mm.
90 110
s 4
!ITTtby, lr.ti>r)."Ch dlugoici I uj~10 w na„iasy, q nic ul«anc.
20 Materiał - st.v.l 45.
fi 10 L! 16
5 6 Wrkonanic - łeb clcps:zony ci~, t"'iar~ 36-42 HRC.
O~c: a x l PH-62,'M-82301.
-0,43 -0,,2
-0.J -0.14
10,7
Tablica 12-10. Sruby xe lbcm kwadratowym wieńcowym
S,5 6,6 88
2,7 ),) 4.3
+o,9 + 1,1
.a.0,4 ł0,48 -t0,75
Cz.op soacwlr.OW}' G - z tlbL U-141
11,2 14,? 111.2 :n.t
5.7 6,8 9 1Z
J .....
O,!
.„. 0,2 0,25 o.4 0,4 0.6 06
3 3,S
1.2 l ,S 1,8 ~,2 2.5 mm
•
10
-10 Ił 14 20 )O 41> .I
~\""
Mllxl
MlO
MIOXl,:?S
.\\12
Ml2 l< 1,25
Ml6
Ml6Xl,3
,\120
M20 l,S
NI
s IO
100 120 120 151' 180
"9 12 17 22
41„ 60 60
11'
"«
I)
2
10
li
l
I)
ll
3
16
18
4
2.2
23
s
Jl;
~2 26 ]() 311
, , 12S 16 18 0.4 o.s 0,6 0,6 0,11
1~5
H '-· w
'2,S
16
3
Ili
l
2:!
4
25
5
15
dQ <10 SO 60 SO 100
Tablica 12-U. Sruby dociskowe z przetyczką stalą i czopem podtoczonym
~
ICs!.~ t-rr„~::~
:c!::it
Tablica 12-43. Sruby dociskowe z przetyczką przesuwną i czopem soczewkowym
Pt.Of
mm
D I„ I
' Pnct}'CZb
J J, J, J,
d.cna
d,,„„. „
••
r
'• r :, :, .... tabl.
12-78, 1 2-~
Mii
50
6 16 4 ,5 8 14 6 0,8 3,S 9
I 2,5 8X80
"'1 11
60
60
70
70
8 6,S 10
I14 7 0,8 4 10 3 l OX I OO
I
JJO
90
110
140
16,S 3-0 14 16 28 15 l ,S 7 19 6 16 l ' 180 I J I
~-
d, d, d, „ „, r r :
P rutyczl<:i
"'g tabl.
12-80
-
180 IO, SO
\U::? 100
Q :?O 12.S IS 3S 8 27 s 12 X 125
"
I
li" l'ł«l)".:ZCk
,ladJticb.
"" run )'ack z karbami.
---
70, 90
M1tn 11 - stal 4S. .\\16 12 24 14.5 ~ 4 <) 10
110 30 6 14 X160
W.>QCUnac - a<>r hano...-an)', nr;uJai.; 40-4.5 HRC, CZt'mil'nc.
9Q., 110
u naa:mlc: PLDd tl xt. M:'O
140
lJI), UO
15
I I 30 16,5 Z!ł 45 I)
I 34 7 16 <180
Mil
d
50, 60
srr~pa 9 :J 2 t:sbl 1:?-100. podltbdh 4'10X2.
J.h1tnal •ruba - st.il 15, rodkla.!k• - m1cdi
.
MIO '<X')l<.ortJ.Ql~ - Cb.'P harlowmny, l•„rdnś~ 4o-IS .HRC, et~rni<ln~.
1)m;ic-utuc: P LD" d X I lub PLDn d )( f.
Ml:?
7
Tabliea 12-.SS. Sruby dociskowe z rękoJdcią przestawną
PLDIL
f-45" T::hlfl-76 Tabl ll-71
~(vJ
,
,,...,...,....---T./>."l:..~~ 7rl?Jt-75t •f::s6<152
PL Of Pt.il n
<:>'U
mm
I
Rl'k<'ICŚC Kolek
„ ,,
Offrt /l.rawędzit liJf(piĆ
d 1
30
D D,
5
'· 6 I t
18
d,
I I I
::
-
wg cabl.
12-17
·wg rabl.
ll-26
I I I I
_,__SO
I r, :: :, ::,
"
I d,
"· r
!.\li
""
"'-'
25 :I s ~3 12 1:?,5 3 25 9,5 l! s IOXl25 i<n6 x 26
SD
Mll SO
60
6 4.S s 0,8 3S 9 2,S M16
6{) I
4 10 3
60 6,5 6 0,8 M~taW. k rp1:$ - sol 45, 5PTęŻ}'Da - dnn ml'""'l' JVreŻ}-nowy Cll, kulka lorf$koa·a - 7 fV1'N-751M.s64S2.
Ml O 8
70 WJkon:nic: czu;> ba.-ro.nny, twardoł~ 4()-łi lłRC. acmiooc, spr~iyn• ~ij2na, 1k.naine zwo~ przygię1e na 3/4
C'lh"'Od"
?O
8 1 s u 4,5
l mxunie: PLDn d x l lub PLDw d x l
80 9,S 8
Ml2
100
?O
12 10 1 6 16 „ 5
M16 90 13
UO Tablica 1:?-ł6. Sruby do Podkładek stoikowycJ1
90 7 19 6
lJ 1.5 mm
·-
16,S 14
M20 110
\
- 1 IO
110
120
19,5 18 15 1,S 8 ~:? 6
d M8 MIO Ml2
~
Ml6 .wo M2ł
f/(vJ
Tablica 12-11. śruby oczkowe dokładne
-qs-•s• z
{(Q?-,-4=t·~===3\--1-~~
mm
s„111 J
'"°'•• tł,
I tł. r I
I '· '· I r
,_
I
~
8 M6 5 10 Ił lS 9 8 4 l
10 MS 6 12 18 24 12 10 4 l
u MIO 8 16 20 30 15 12 4 I
H Ml2 10 lS 25 36 18 16 6 I
19 Ml6 14 22 .n 48 24 20 6 I
22 ,\UO 18 28 40 60 30 25 6 2
TT ,\U4 20 32 48 72 36 JO 10 z
.-.merla! - sta.I 45 .
Wylroo=i" - ulq>szonc cicpln1c, Lward.-ć 2!1·30 l!RC, czernione.
mm
Onnczenk: 1'LRk S.
6
IO
' 5
s
12
6
20
14
8
12
18
\
10
14
20
14
19
is
Ili
Zl
34
28
20
27
·U
„/..-,)().~~,,,
<::.
~
~ I 't:J
I
•
Czop w:akowy F - z t:lbl 12-1 ·łl
--
15 18 2.ł
9 10 1l
A 3 4 4 s > z
' r
1.s 1,5 2 2.5
___ ,_ I
60 70 7S li r---
'
35 4S 50
od 30 mm
280 M)iJ
I 140 180 210
do 60 80 100
d M6 MS MlO M12 M16 M20
JO l8 46 ~
18 2l 26
I "'- 120 16
u S2 fiO s ) 4 5 6 8 IO
- - - 3Z. 36
- 4 5 6 6 10 12
• 120 < I ... 200
,.., , D 3,5 4,6 5.S 6,9 9,2 11,5
I> '2.00 - - - - l - M
• o.s 0,6 0,8 l 1,1 1,2
Wtjkonanit r.iJpuszczatne
Odmiallll A .
Kalile pf4W śt.ftglA
I
SD• ~ kDflitC S4C14'>Mttrł(B}
"1Jl~.IZ-UI ł
„, ł I"·ID r. ł • I I I
-" I I"·I 1 D
L ł • ł
I I
•• •
17 8 24
Ul 8 bi
łU 8
10
10
tt
!O
' 1.ł I l.ł lłll IO
1!
10 11 !8
IO
• !,li I u
u
•8
:u
u
łl
-- -- - 18
8
10
,_ - 14
,__
IO
ai
- - -- --
•• 10
1!
I IS t5
!'I
5 ! t.6 1,6 lł lO 12
18
11 18 u
18
1 li 1,$
'
Je SI to łZ
• "
I • e o - . l t: PLD~" x l.
~--E-H-·-+
~UO 18 - n.r.
-o.r. t
l& 8 'b
14
~lttl:tJ
10
18 b--=<J
l1Mman1
d, - riwJe • ,,-lJjlJliknitl irtlłlicl; ,_mw,,,,,, gWt1l
1•
- l
mm
I~
"·
„
u 40 80 100 lU 160 200 111~
' I I
D
• •
.....
-••• - I m.iD
6
I od dit
li l~ ~O SO •O
"''
!I.U
7
s.~
2,6
,,., 1,2
1,2
2
0,2 4,7 22 :ie 50
„.„
1,S 0,2 5,7
IO to ~~ :so 25 30 Sil
100 10 :S,9 1,6 l.S :Z,3 o~ 6,8 28 50
U UO 40
1011 Ml M3 >< 1 lJ
'° ,,
u '·
111 iu 40
IOI• MIO MIO .c J,.25 16
'
6
2
Z.li
2.:S
2,7
.2,11
J,l
0,4 9,2
" "
,„ o„
OA U,2 40 55
HS l i\ ts
MU. Ml2 , 1.21 li „ :s >.:Z 14.2 ,„ '°
11 1\1 I)
Ml6 „,11 „ l.'ł
• • ••• "n 70
mm
J s D w
I
-
mm
M6 - 10 11,5 s
„ M'ł Mh: I 1J 15 6,S
M6
I I I MS MIO Ml2 Ml6 M„"O \ltO
Mt:?
.\UOi.: I.Z~
,\!12 )( 1,:?5'
17
19.
19,6
21,9
8
10
I
od 2S 35
I 40 50 6S 80
-oz-- ~;,;::~'~
.\116
.\L."O
Ml6
MZO X l,S
l,S 24
lO
'1:1,1
34,6
I)
ci.> 35' 45 6S
I 80 110 140
.
MH M24~:? 36 41,6
16
19
I l 1,2 1,S 1.8 2 2.$
Matcń1l - stal 45
Ił 0,8 1,2 J,6 2 2 3
o Wykunanie - hattowan<, t" ardośc! 3&-4> HRC. ,,
t 2 2,5 3 3,5 4,5 6 Oin11Qcn1<: d PN-75/M-81144 .
Normalne dlu~ci /: 25, 30, 35, 40, .fS, SO, 55, 60 1 65, 70, 75, 80, 90, 100, 110, 120, 130
I 140mm. Tablica 12-56. Nakrętki sześciokątne n iskie, w ysokie i długie dokładne
Wymitry czopa - 11·g tabl . 12-HI.
MatttiaJ - stal 4S. (}ofJtmczalnt W1JkMa111t
Wykonani• - qop hartowanr, twardoł.! (o-45 HRC. czernione.
Omac:zcnie: PLO• d I. I ~·
mm
tł, 4 ,5 6 8 9 ,5 13 I
n "
~(V)
'·
%
3,S
2,S
4,5
3,S „
6,5 8
5
IO
o
'
..Jl s D
I
"'
Il Ili
8 9 l(l n lf> 10
%1
::, 2 2,5 3 4 ,5 „ 5
• Mli 10 11,5 J
O r J,5 5 6 li Hl I Mił Mlł J< I IJ 15
r, 0,S 0,8 o.a I 'I
\1(1 MIO ;>c l ,2'J 17 19,6 ' 9 Ił
li 0,8
2
1.2
2.S
1,2
J,6
)
l,S
2
~.'I .., I\
Ml:?
Mill
M12v 1,25'
,\\16 X l,S
19
21
21,9 7
6 12
IS
20
24
I 27,7
---
<>J
- 2S
--- :JS 4'>
MJO 1'\20 )( 1,1 JO 34,6
8
9
19
24
3?
40
At t M2~ K :Z 41 .6
o 10 28
d<> )S fl5 43
„ s D D,
I „ •
-I •
•• •• , „. '· '• „
111111
~"4dA'/J
.DoplJUClG n""1rniddla d•Hl1
b
mm
ł(vJ
y, ( I O, „ taJlL tz..t.fZ
' s D
'° I• I b Or
I'· I'· ')
mm
„ MCI o s
I I
10 10 2 10,5 8
D s min
• • '· • O• )i{8 18 18 12
• 8 l!!,5 10 12 " 11,6
li I
" p
)(10
M.12 10
17 22
25
lli
18
6
łl
8.5
•
u
17
lt
Ił
16
17
111,6
il
11.s 10 5' 9,S
n
Il •
li li,
.-,fl
MIG
ao
!ł ao u 7
'·' 22 18 22 IUI
»
Mii
Mii Mll :>< I IS 11 2 6
a 16 '"
li u •o K20 S8
o
SO li 6,11
u
27 22 Z7
13
MIO MIO X l ,2S 10.6
,.
17
10 li :J •• 1'2' H 8łl 11 S!! 20 Ili
•t
%'1,'1
Mill
Miii
/\\16"1 ,S
M l01< l ,'f .•
u A
Ił
IY 4'1
li
"
Malulał -
„•. tllłJ „.
•W •tllo „a l• mlt\lll.e1J1110WJll'V1llAl•lkl 11„ i. llOll Ml'• ,
"D . I
)(10
I KU
111111
I me I IOO
„ I
„
Ktł
L La
- PrutyC1b
:?i
to
%4.
u
ao D
miD mJD • wa tabUeyo
L IO Ił
" 12-80
J
'·
Da
Di
10,6
1!
10,0
12,6
1ł
21.11
10.6
lU
!1,1
to,6
U.6
Ił.O
14.1
!S,6
41,1
MB
Jrl8
l!
10
8.6
6,$
Jł
te
o
o 12
9 11><8*
oxos
!• 1 15 10
u
u !8 u Xto
Xll
18
!O
8,5
tU
eo
10
20
u 10
8 !ł 16 8x80
lr;
'·
I
4.6
o.o 1
5,6
1
7,6
1,6
u
8,6
l,ł
Klł
)(!O
M
SO
lU
141.$
8$
115
u
40
1%
14
27
3U
u
17
t2
'!7
IOxlOO
12 Xl!$
OB 16 17 tl !1
)Uł
UIXl60
85 10,6 105 45 16 35 32 16x180
'·'· 11 16 to
" :!8
I•
I
~-•tal
"
ł
li
7
1,6
18
8
1,6
wte!owa ko111'1'tlkcJ'lu o ,,,.t.rąaaalo6d 11.> 800 MPa. ap. atal 4.5.
!•
li
2
SO
li
!.6
u
tł
•
~ D • 10, ~ - 6,1, '- - l ws Plf·TlJl(-80708: podkladb 8,4 wa PJf.78/J(-82005.
MałcrW-tt&J WUlc1W& kolllkuteyjaa o ~ B.. ;a. 800 )(Pa, ap. atal 66.
'W1kao&nle-hrardol6 powłenclmi docllkowfJ Po obróboe c{eplnłJ BD.O fO:U, obydow&lle.
O:uacunie; PLNk d, PLNm d, PLN\ d lub P.Ub d.
Wrbnuie - t.an!ol6 BBC łł+"- uńb nakrctld odpmc'OU, ok:qdowue..
Ocn-'4: Plllb: '·
Norma PN-&/V.Ol!'n aanra d.odatlrowo tfJ'llllary nakrf~k K30 l )(Jo. Tablica 1!-Sł. Nakrętki cloc:illrowe płaskle i kuliste 11 rękoJac:q pnesta~
PlJl\j
!/(v)
ł(vJ
mn\
mm
I
Pm:l)"nbw łab!JQ
" D
4, - Il7"
4, - nnu
L
mln
ł
" ' r
D Da L
I •
ł .....„ Or „
~
cabJ.
1~77
MCI
)Ili
12
18
6
li
25
30
12
18
6
• •
12
Ml
MIO
18
22
5
6 "
61
8
10
20 o 12,5 18 8X80
2S IO
MIO
Mii
Miii
18
20
24
tl
Ml
l~
S8
45
!S8
!O
25
35
8
10
12
Ili
17
~
Ml2
Ml•
2IJ
36 •a 80
9S
u
1% ".o 12.S
16
15
17
2%
20
25
33
lO x 100
l2x 125
12)(160
MDO 30 18 08 .o 14 n li
M2ł 8$ 10 tiO 4$ li 12 lhotprm I blb - ws tabl. U-ł5.
M+!nW - tQJ u .
, (!Ił
~ - powNn.c cioci.,_ bai--, nrudolt ~ HRC.
OtM k Pl.N1 tł l!!b rl No tł,
Tablica 12-65. Na.krętk i doc iskowe nasla wne
Tablica 12-67. Na krętki k rzyżowe zwykłe
mm
tł J, i I
MS
MIO
"·4
10,5
8
8
l
1,6
Ml2 13 9 1,6
mm
Ta blica 12-68. Nak rętki skrzyd ełkowe
R~i~ Sp~i1n.a
'-
h
f--
"·
30 21~9 111,S ·'ł21"' l,5 21,7 4!1 29 3 19 1\10 y 100 I :?O ::?S s
Ml:l
M16
- 36 27,7 :!),'5 --
/\\30 >< I.~ 27,5 60 35 4 24 Al2 )C 126 l.2 :?1,5 35 7
7
M•I
MS
M6
li
IO
12
20
25
32
1,6
2
2,5
2
2,S
3
12
IO •I
~
M2Ó 40 31,? 27.S MJ6>;2 Jl 68 40 4 27 Al6X 160 1,6 28,IJ -1.? I& ~.s
.\'18 15 lS 3 4 19 6.S
M•ter1al: obuJ""a I I tuk1a ~ - •llll 15, ..-luętkl 3 i ('tcrscicn 4 - sal St.5, 1pr~trna S - Jrut ~1alu\\ y
„ MIO 20 oł5 4 5 2;? li
•rrtzyn<>w1 I\li. Ml2 24 58 4 5 28 li
W) kan•n•c: tobuJu" ~ l i tuki.i 2 - ulCf'SZ»ne cieplnie, t-..·~ć ::S-32 HRC, acmionc.
Orn••tcn1~: PLX.: J.
Materiał
W~konanie -
- sui 45.
k.Rtałl
.
1krzydddc moic ...,.,
T abl ic.i 12-66. :-łak ręlk i k nyiowe szyb komocujo\CC d1>11o'Olny w crarucach obrysu oznac1ont110
runlttami 1-6.
O:tnancnic: d PN-6.HM-82439.
..
Tablica 12-G9. Nakrętki rad ełkowane
mm
„ PoJzhlka
" d, J, h
"· le
•• j radclk(lwan11
·~ „,,,
10,75
Ili
:i\
:li
25
90
100 "'" 30 16
"'
i1
li
10
6
8
2
.!
O,&
11,8
11,11
o.A
Ml' łl) 11 I •• : 110 IA
ł „ J" 6'ł \t
Tablica 12-70. Nakrętki z wkrętem zabezpiecującym
.„ • -it.'I
t 10 li I H I 18
-o.a
~ I 18
- 0,5 -0,ł
) , ~
I 80 ł$
I
-0.ł
« I 56 I &3 l\tl
I 1 ,ł 2.5
'
• _i·1~~1~
i -
"
c +i+
•
,_
' 8
-0.5
10 1'
3ł
Ili
MUXl,l5' 32 H
M6 5 S' x 1,s 10 7 0,01 M<I li Tablica lZ-7!.. &ękejdcl pialdowe
Ml6 X 1,5 36 18 o,s
M20 xt ,5 45 2)
1-
#/(vJ
12 ..___
M24 >'2 50 27
~
M64 X4 9i 68 mm
I
I
M7l " 4 IOS 76
-
Ml li
~ s I , R. Kaldt
IU!ikowy
M.80X 4 ll S M IO 8 84 9,4 1< 2,5 20 10 1,6
1-
" ·~ Dwo D•''
'· '· '· '· '· '·
L OR,R r
•• wstabL
12-77
„u
16
20 11
12
2:1
24
4
4
6
6
17
19
70 Ul
90 20
5 3 2 3x25
'' • '
3 4 x30
MllO · 4
Ml25>:4.
ISS
170
114
129
70
80
n
36
18
20
14
16 '
6 „ 40
'°
18
JO
25
' 16 )J
5
6 Il
22
24
100 22
110 25 6 4
4
5
Sx36
6><36
- - ---
Tablica 12-74. Rękojeści zacis kowe i ich póUabrykały
~(\/)
Tablica 12-73. Rękojeści krzyżowe
~1
o- ,-- ·-~ d J, le ~
I
wg tabl.
10 IS 8 16 3 4 4 2 I 12 l>< 12-27
32 22 18 9 6 2 24
5 60 4 2 1 14 2„,
Il 8 2,5 28 12 18 9 19 3
4C) 2S 22
SO
li 22 4 6 70 5 l :? 11 3 2S 16 7 IO s.s I? MS 8 2,5 s.s 7,S 2,5)( 16
211 25 14 IO ) l:? Ił lO
'IO
„ 63
'°
10
32
36
28
32
16
18
12
14 5
36
40
16
16
22
lS
12
13
24
26
4
s
6
6 I 90
100
5
5
l
4
l
4
19
22
4
&O 40 36 20 16 6 48 20 30 16 32 6 8
1
110 6 4 s 24
• 100 2S 11 16 8 19 Ml? I? 4 9 12,2 4x2S
,__ __
Uuuucruc. Rekojnc! krzyżowa A d (B d lub Cd) BN-77/4423-14. 160
200
40
50
18
22
2S
32
l<&
18
30
40
•I.UO
M24
20
2·1
6
8
14,5
18
19, 6
24,3
6X 40
8XSO
" Ot•~ d, r(kojeśd odmiany A I B "'itrQ>ny z jednej 1tron)' piuty, pn)' montażu przcwicrc::i ~ prtu 1wont6
I dm~ ttrooę. pia11y I roz..icn:a we kołu stoilto"~·
01na'7tn1c A d (8 tł, C tł „) P!'\-57 M-~615S.
~-
Tablica 12-77. RękoJeici przestawne do śrub i nakrętek
Tablica 12-75. Rękojeści trzpieniowe
()dmq.to A ff(V )
f~~rr-
r: K~Ą -1,-~1 ~- - -
<:)!
•211~
.-J ...
M1tcriał - IW St6. · w rękoiridath n•• .......
w 1t.ananic - clopuna.a się pciMt1•nC1\IC
1 '
u- ~ c ~
l-----1------
OdlnianaB
'Noem.al~<: dlugoid t: 40, SO, 63,
kieilW'A
Il
d1ro> !.U2 Mt6
MS .\UO :?6
20
j
J, M6 16
14 :5 MS
D 10 12
n IS n 8 llO 8 Jl 9 2 5 20
''··
c
8
28
0,6
10
4S
I
1
55
IS
55
1
2
70
1.6
2
90
1 11
2,'i
JO
u
100
12;
IO
12
MS
MS
Il
Ili
JO
12,S
2
2,s
6
8
25
32
,
-- od
d.1
40
100 __L
63
llS
1.2
_I
1: --~
80
160
100
200
'"°
2~ll
12 160 12 M.8 18 16 2,S 8 32
01m.;;;r.a S
c .:s•
Y-:~
r- ~
mm
łb
R 10
d,„„ 6
MS
--- ,\\IO mm
J, .\\6 11)
J0,5 JS
9 ,S
',,··· !\
O,<i
10
1
Il
J,5
Il
l 'I
6 8 10 IZ 16
I 1 .:?
/,
b},MI
100
110. 100
12S
100. 125
l<iO
1001 I
lflll " 63, 80
63, 80 SO, 100 100, 12S 125, 160 160, 200 160, 200
16 :?'i 100, 12S l ?S, 160 160, 200 200, 2SO 250, 315 250, li~
/I lit
8 l'i
d, I!
MS MR
,\\'I
J,
IS IS 22 s
" 1% 16
Tablic:i. 12-79. Pnetyczkl s lale ~karbami Tablica 12-81. Podkładki okrl\cle dok.ładne
~f=
'ą,~ -- i-~~~~~~1~~~~~~--
Et,jd3 +-3
-J
mm
' 4 6 8
I IO 12 14- 16
.
·~ LlC'
.„. 4, 1 6,1 1,1 10,I
'
12,1 14,1 16,l
mm
~
.~ o,s
I 0,8
I 0,8 I l .2S l .S l ,S 1,5 1,s l,S
I'D:Podlbdlti
38 i Cmm.
WJkoo>•anc :& pręta mOR mi~ orcdnicc D: 12, 36, 40 i łS mm, a pomdto dopUSU%a się uc:doj(_c
I - -podlibdl:i rq-k.Jc,
li - roJltladl;j zmni.cjnonc.
MatoW: Alii weglaa-a lr.onarulttyiiu, mosi4dz, ITUcdi, st<>PY aluminium.
t) ij' (q) ~Jkmwsie - ze ~ lub ba icięć /I "• ocynltcw.oU1c 1 -i~c, {oc{oa.- lub ba poclólU.
I "« Omacunia: podkł.ułki ZW)1tle bez icię< - K '• PN-78 'M-ł2006, Z"lf)k.Jc t t ~ - d, PN-78 M_.2006,
mmief.<zone bez ~ - Zm K t/4. „, zmniejszane ze acic-ciaml - Za 4, ...•
E
~
- ~--
-ł ~
10 12 11 Ili
"· D 1. OR r O,, orub
J (, li
6,4 12 2,4 0,4 9 Mli
"'·'' u•.''" llli!
2,11 ) ,'ł l , 'ł
8,4 17 3,2 0, 6 12 Mii
h) lll 1 !Ili lltl, 1110 100, 12 • 10,S 21 4 0,6 IS <l,S MIO
IW 100, 125 12~. lbO ll>O. :oo 13 14 4 .6 0,9 17 M1 2
li li u 17 30 5.3 J,1 22 Mii>
'·- ·---ł---ll--+----~-11---
1. IM
,, li IO
21
25
6,3
8,2
1,6
1.8
27
32
M 20
M?ł
Ma1cń•I - nal 4S
li 41 llMC
Tablica 1!-85. PocłkJadld oclch7lane
Odmiana A Odmiana 8
""7,1 I D
I Di
I • I r
I Do #lab
,., Jl
17
11
15,S
19,S
2,11
3,$
4,2 o.s
M~
M!I
MIO
12 21
Mii
14
19
2ł
30
22
28 '
6,2 Mit
2J
28
„
36 33
łl
7„
9/!i
1
MlO
MlO
--
łtUtcrial - stal u.
mm
Wyłi:ont:Aic - b&nOWMC, ~ 38+ ~ HRC.
.I)
~
Wluę&
OmłQCll.ic: 41 PN-78/M-~.
,,„ n DQ
D D,
'• I
'· I Il R, wg. talli.
12-16
łrub
••
&
7 :.$ łO 8 H IO 8 8 l 20 8 ll&x8 ll6
mm JO SO u 8 20 as 8 8 l 22 8 llllx8 XS
12 IO ł8 8 s 1 lUO
·~
24 8 8 !?4 8 lHX8
tl D
I '· I I • H
„.
H
18
:!
40
60
l!O
62
70
11
10
10
10
28
32
ł!
"
50
64
10
10
10
ł
• 10
10
JO
1.8
1.8
1.8
SO
SO
10 M8xl0
10 .M8x10
10 ){8xl0
J(l2
lilii
K20
•'
40
••• !!S lł
• 20 70 y l! 60 ł! lł li ! łł 1! JQOxU lł!ł
10,6 SG 24
8
„.• >latttlał- •tał WUlo1'll k-tmlceyJna o W)-tr&Jmak*! IOO XPa,
\\)'kou.mla-tw&rdo66 po obróbce cleplneJ DJlC U+łO, ou1dowa.or.
01ft&Q.Cllk : PI.Pb U lub PLPb Bd.
r..> up. stal ł5.
17 50 n IO M 1!! \I
21
25
IO
70
4!
50
- - Ił
li
1111
Tablica 12-86. Podkh.dk.l 1toikowe podwieszane
mm
„.. „., „.
Ił Xalutał _at.al wuJcnn. kJ1Datnl).qJna o •J'\łlJ
XPa, up. 1&&1 o .
w11touaui. - t•t.1'11~ po obmlw' dt 1łut! Il i
W&Ull.
'
6,5
I D
17 12 15
I· I"
3.S
A
1/$ 3
I
o.s
Do
mkrętck
M6
Or.nacsenle: PLP& tl.
)forma PN-81/lł·OlUI 11o10ltta llod•llg1rn •r
do &nlb .KIO I .Mł~.
8,5
10.S
22
26
15,S
19,S
19
23
J.,5
4,$
9
10
•• o.s
l
MS
Ml O
n 30 22 26 5 12 s 1 M12
17 J8 28 32 6.S u 6 1.S Ml6
21 ł8 3$ 40 7.S 18 7,S l,S M20
lt
L
mm
L
Do
d, XL
'· b • B R .Iła
łrab
.
U XłO 11
----11----1:---~---1---
eo 10
--- --- -
• IO
- - - ---~---1---
2,0 KIO
--
"' xz. I I I• lt r.
I •• I „, I l
I • I I IIł R Dołrub
.
txlO
• eo u 10
• li
Ił I! llO
lł
80
:o 1ł li
',_ __ , 1&
.
ll x 80
- - -
11 ao li u u
-
22 !a lJ, 1118
111 IO 30 :.o
lhlOO
Uxtoo
- -
KIO
100
ł!UC 100
18 25 18 !O 13 6 --- 50 u 18 lllł
Hd.2.i
lł
- 20 1' 10 20
co
ISO
łO 2,5 MU
,_
1~
llX 116
uxw
1" --- - - - - -- u
18 ~ IS 18 :o !I
45 ISO
Ulxtto ~.o lllO
U11l1Ii 86 oo
n 30 22 !6 40 o --- łO a.o u • - UIO i----.
- -
n x1eo
~ 1( 100
!!
oo oo
IO 21 u
160 - - - --- - --- - '70 nx:oo 30
ao 70
6,0 )(!O
n ~ oo :S11!IO
!9 ---
!50
lti 20 IO 36
80 18
e,o 1424
100 80
J
L $
11. x r.
'• r. 6
•• I I I ' I ' I I IDołnb
c li A B B
I I I I ' '· I
mm
l
4 , x.r;
[ '· I L b ba c•>
I I
- -• - -
B
I x łlO li eo 12 10 2,5 u !2 2$ J,S 118 ' D R Do&tub
li >C80 11 80 Jr.
r-
li 12
• 15 ao 30 1?,0 w.o
li )( llO
• ---
eo
--- -- --
12 10 \)
~
11? 8
- -- -- --- - -
2:? 2!i MB l,S .M8
11 >1'80 11 tlO 16 ll IO
-
12 15
U xlOO
1ł
100
!!() lł 111 20
•o łO i,s M12
I -i - - -
-- - 30 80 >UO 2.0 łłlO
U x 126
---- -- 116
' 60 li x t oo
H xtu
H -- 100
20 H IS 20 12
40
<&O Ml2 2,5 Ml 2
50
Jłx lłl
- u
łS 60
•.o w - - -
-
1ł 18 IO 5 2$ M11
18 x 1eo 65 SO 18Xll6 45
u 50
180 ------ 18 )( lłlO
26 18 ~ 16 14
as ao
Kl& •.O Ml&
lllx l llO I•
a ..--- IO tt is • SO
eo eo
5.0 ,, Mt.o
lłlO
--- -- - -
;o ttxteo eo
ttxł:OO
200
80
1?2x200
:% - łO 21! 24 SO 18
ao
M20 6.0 H20
-
80 70
ilt:dOO
te u H ao 1 u
80 ;o
•.o >I~~
Mx!OO
:- !!OO - -- --
toxuo ł50 100 80
u
80 70
26x~
28 1 - - 211 SO as 20 M2ł Cl.O M 24
!60 100 80
11 Uopua~ ilo W)'kooanlelap bu podalcda ł+t~.
Materiał -al.al węc1owa ~c1Jna o ~1 R. > eoo lllPa. ap. •tal 46. 0 I>oou&ea llt WJkoaanle łap bu poddcc1a 1+10.
" "~
li 80 12 10 G 6 2.5 26 22 25 I 26 1,8 10 M8
11 )( lllO 11
100
15 :L2 .l2 8 s 30 24 ' 30 SO 2,0 1' MlO
U X lOO
18 10 40 35 8 łO M.12
H „U!5
18><125
1'
Ulf>
!'O l~
' łO
40
60
2,5 1'
18 XlłlO
18 - -- 25 111 20 :L2 6 46 u 6
60 60
ł ,O 16 MlG
160
nxuo
nxooo n --- 30 22 2.5 12 6 65 54 10
65
70
llO
10
11,0 20 H20
!OO
28x!OO 60 70
2e S5 28 30 lłl 7 72 70 l2 li.O Z:ł,6 M2ł
!e x UO '"""260 80 80
u Dol)OllllU llo wytconante lat> be~ podolcets 5~10•.
KatulaJ-•Lal WU)owa llomtmkeyJllll o wytrzymałości R. > 600 MPa. np. 1141 •6.
WJkauanle-tlrardoU llRC 40 ;i;5, okl)'dowane.
OUUteRJrle: PMDr I fi, x L.
Norma PN.as/)(-81~ aawłtta dod&l.kowo 'W}'tlllary łap do łrub 1mO I JC311.
s
Tablica H -13. Łapy docllakowe przesuwne odsaclzone z otworem gwinłowanym
d, x L I '· L 6 6, cli c, ł
„ ,, ' B R B, I Do
łmb
.
.
Ox80 9
11
80 12 10
__ '
7oi
łl
12128 ,
.E. - - -
91 22
2G
25
SO
25
110
l,łl
2.0
10
~
}(8
-
11 xlOO 100 H
40 2.S t.ll'!
14 x lOO 20 14 l6 10 łO 8$ 40
lł
14Xl25
18Xl!!.3
- 18
125
25 18 20 a 45 42
8
4D
5Q
60
łlO
4.0 10 M-tO
18 x 160 lłlO
u 65 f)ł 10 ~ llO r..o :o łl20
2Zxlłl0 2Z SO H 25 70 70
22 x200
200 łlO 70 6,0 2.2,5 ~2ł
26x200
26 "2ó()
26 ---
2r.o
85 26 80 12 72 70 12 80 tlO
•1 f)t;puucu ~ WYkonanle łap bez poddtcl~~ioSd R ;i. llOO lll'• op. ""' 45.
ł11lCrial -&W wulowa łcOllltmkCl)')n& O W)' • •
\\ ~kolllUlfe -twardoló nRC 40±6, olatydowane.
llanaei.tnie~ PłlDf I d, XL. b lf30 l ll!łl
Nurma PN-83/.M-81069 n.wlrra dodatkowo w)'mlary l•p do ilru •
mm
8
!S
ao
8
10
tt
24 • 25
SO
25
SO
KB
11(10
1,6
2,0
10
tł
MS
•10
100
1• )( JOO ._
U KW
H 20 lł 18 lłl •o Ul 85 6 łO łO 1'12 2,6 H !ll2
11)( IU
H x teo
18
- 125
25 18 20 12 411 1ł 42 8
fO
60
60
60
llUI ł,O 16 JU6
n x1eo
U l< :lłt!O
u
- 160
SO 12 2b 1! 66 18
" 10
65 80
10
K20 6,0 20 Jll20
-
70
200
li>: li) 60 70
l!ł lC UQ
20
260
SS 2t ao lłl n 20 70 12
80 80
ll2ł 6,0 U,G V2ł
!ł,2
--
28
32
32
40
--~
18
22
: l_a_
I 6
-- -
25'
26
7
7
8
'-
- '·
18
20
8
8
2
-
2,„
3,S
4,4
2,S
- - -- ---
2,S
10
12
10
12
14
- -- -6- -
16
s 2,S
3
16
16
MS
Ml O
9
- -
-IO -l - - S,2- -2,S- 12 12 - 22 - 7
Il s '°.50 ~ ~ ,. -10- - - - -- -- -- -- ----
)6
22
-
3 20 M12
I 58
--
J:?
--16
--
J
-- - -- -
!S,2
J~ ,5
loł
4 ,5 14 16 36
- 10- - - 40 M20
- ::? -- - - --...
-7 - - 14 16- -40 ---- "„
r. 10 ]6 10 50 M24
I
; ~ o,
i :.
= f e j = ) ~ / .--;
J § /s le/ s t-
! / ~/~/; ~
~ t = f / 3 / ~-;-
-
~
•
~ =/! /:/; o
• 1/ ~J~/= / = ~
....
I:
g 1 ~1~1~1! ~
~Ji:ia-=-
o/~f /of• Cl: to
'g ~ ę.,
~~ Cl! gg s l!/t:--:
~J:/bJ~1~1i;-:
I
~1~1~1§1~1§ ~
Tablica 11-97. Kołki oporowe cl.o łap docillr.owycb Tablica l!-99. Płytki oporowe do śrub i docisków
lokoricunie B
wg tali !l-148
f!(v)
,, h
' 8 10 l i!
-lłl :o 24
„
mm
I
" I ~ .ru.
1,-11
'·
---
u
10
'
14
12
--
18
18
!O
20
28
25
IS
n
6.S 2.S
I •
12
Iii
36
I
32
'· '· ... iahJ.
12--42 i 12-43
Oo docisków
nwnoirodowycb
12-107
wg tabl,
I
12-108'1
---
• ---
e
• . 6 8 10 10 8.S 3 12 36 40
18
2S
22 MS - -
---
22
10 4 16 40 $0
MlO
-16
OB 25 12 at 40 ~ 60 13, S
14.S 5
• 16
20
40
45 '°
36
36
2e
26
Ml2
Ml6
20
18 18, 20 16, 20, 25 25, ao. SS as.
'°· 60 u. 40, 60. eo I 17 6 20 45
6)
63
48
48
30
30
- 2$ 2s
ao ao. 85, •o 40, oo. 60 eo. 10, 80 70, 80. llO, 100 20 7 M20
' 20
2li
!li,
as. 40 60, 60 70, 80 eo. 100 110, llO 2.3
25
7
7
20
20
20
$2
n
80
80
56
56
38
38
MU
-
32
40
SO
32
40
S4 50
80 56
-
--
40
~-atal wqlowa konalrokcyfna o wytnymalo6cł R., >OOO HPa.
Wyll.ou.o.le-twudołd po obróbce oleplneJ HRC 4-0 :1:5, ob)'dowane.
Omaamłe: Placl>el.
op. aLal •~.
I-- 31 7 20 60 80 56 46 -
63
80
llOllllA PN-88/K-łll!lO uwiera do.attowo lfYlll.lary 1U>lk6w o kedlaleach tl 30 I Sł mm. , I ) T yllt'> de dociatów błllow)'di.
t/(vJ
I~ I
du,,,
mm
~(v} " Or
T"
/ 16 .J2
li 12
12 6 6,5 8 J6
16
16 .u
16 IO 8 8 18 Mllł
Mil -/ 20
u 40
20
1'
12
16
10
14
10
„
l2
2:1
28 '·'
1.•
2
21 40
o 2CI 36
- ------ mm
-
I•
V
I d L,
- I L,
I
F,
N
I L.
I F,
N
JIGU
ZWOJÓW
Do •nib
~-
21 13 10 7
9 l 10,S 14,ł MS
36 23 lS 12
Ot
26 16 13 7
li 1,2 lS 16,S MIO
48 30 2ł ł)
mm
)) 1,4
31
Sl
19
33
20,4
IS
26
27,2
7
12
.\\12
d J,
:j__ D I. L, ~ ...
"t::1
36 22 17 6 ~5
17 1,6
6S 40
'
21,8
I 29
29.7
li
6
·-
Ml6 3'l
3()
l6 .\l 'ł 4S
S6 I) lS
211
46 2S 19
21 1,8 24,3 36,S Al 1'•110
7S łS 31 IO 35 60
zs
IO, 16
.- 65
.)(!
-J
25 2
S6
91
32
51
29,8
2)
36
41 •
IO
Mit 38 3:?
38 4'! M12 Il SS
I
70
60 18 H
7S
::J6
Mttni1ł - dtul Jt1lowy 1prę&ynowy BU . 48 40
'\lrylL1>n1nic twljanr, aknjnc 2,) obw..Ju rnvał<1~. SO 60 ,\llfl 17 70 90
80 22 42
o„111·irnle· 1'1.lb D " 1„. 100
'Il
SO
"' 60 70 MlO 21 as
100
110
125
211
)O
'0
os
'I() 'i>
ł(vJ
mm
- o.~ mm
R R, -0,1'
I,
l l
L
D H
I,I t R ~
-o.os
R'-0, 151
25 8, 4 13 lS
35
45
20
30
10
20 I 25
n I' .\18 2 l3
35
20 13
16 I IO
30 30
20 Il
4S 25 15 ?2 30 45 2.5 32 20
10..S 16 16 SO 30 22 16 MlO 3 16
22 Jl
35 50 30 22
32 60 30 40
28 20 Ml2 4 18 28 15 14
38 35
2S I MHi 5 22
70
80
40
50
52
62
36 18
28
32
18
4() SO I 28
6
85 45 60
20
~
60 1_
40 20
30 100 55 70 38
38
"<> 60 n 50 lS
70
Tablica 12-105. Tuleje do łap dociskowych hakowych z otworem g-wintowiilnym Tablica 12-106. TuleJc do łap dociskowych hakowych 7
otworem gładkim
t=;!q~ ł(vJ
I
I
~tA "f''-='=i:~~u_
"il tc!Jl Il-
,
".t;..,----1
mm.
I I I
34 45 41 „
20 MS 2 28 36
56
12 2 :il 4 L D, d, „ J, I
I
45 52 L, !„ I 6,„„
l I
h
"
34
8 14 28 45 • 41 l
22
45
Ml O 3 30 38
60 55
15
' 2! ol5
36
56 5J
I
12 20
• 3,5
-:;I
50 65 60 -
I
60 55
I
50 10,5 30 38
55 70 6'5 65 15 25 4 3,5
211 M12 4il l8 60
4 l8 =
60 75 70
---11
I
5;
--- - -
36
70
80
Ml6 s H (IO
90
lilii !l i
2l 40 =
60
u 38 .;g
70
75
I ()!)
70 18 2.q 4 4
- --"
70
M
17 <18 60
90
100 I M
91 22 40 5 4
btl
70
1111 100 , I
'111
9'i
MW 6 !lb
12'1 115 liO
9$
21 56 70
110
125
I 100
25 45 ó 5
ll5
·- I I
I I I
11~ l)'I
I
1011
,o Ml l h 1•1 11.• ntJ 140
w 100
25
135 125
llS 115 70 &S 30 SO 6
I
/
lSO 140
I - ·-
'5
-
Tablica 12-108. Dociski mimośrodo~e wi dl1lStc i kulakowc
·ra&blica 12-107. DociSki mimo!il'odowe kr~kowe z r~ko'ieści~ lub rowkiem n a w~llłl
mm -
D 1 tna>
''"'' '•("') ł(•nj „„. ., ' l
R~1dł
1111 uhl .
12-75
mm
I
lł 12 18 4 J S,7 9 12 X U'
M> 2
I I I I I
11 fłf,,.,~
o • ratnicy d, wiercony pny mon1<1iu, po włoi<niu rękojeści.
llltttrul sui l S.
t• '"""' - powttrzclini• robocza dochku orn Otwur o średnicy d (lub d.J nawcgl2nc i lurtowanc, czernione.
• 11•n1cnic Pl Mb R lub Pl.MC R.
Tablica t !?-110. Stopki wahliwe nasadt.ane
l/(v )
Ostrtkra~ ~~t
mm
mm
JłłH1• 11
I Srub3 do-
cis:kowa Kołtk
l~oł=-1
li'' J J,,., b1•1tt b, ••„, H li R •• I r, r, r, I,
'· D D, " "·
łłll
'""•-
lub
''
( tł U)
" Ir,
"· t
'• c a I /, , = „g cabl.
12-41 lub
,..I! tabl.
12~
„akmt.'y
„lt tabl .
12-26
%kub~·
mi
ubi.
12-28
•a
)! 10 10 l 11 ,l 16 2,7 22 .4 25,6 24 9,6 6.4 17,0 1,6 l ,Sl 20 10 9,5 J7 :?.5 12 5 7 ) ,5 l 0.6 I l,s I Ml O 2 ,5n6 x 12 2.s x 12
~5 12 1 u.s I 20
)
IS 6
- - 9 ,_ -
4 4 ~112 3n6 x 16
)Xl6
I
"~~ -
2l 2 l,'12 12 16 1;.5 2.S 19 7 11 ,5 5
40 Il 13,7 :?O ) ,4 28 );! )O 12 8 ~
,_
- I 2
5 Ml6 3n6 X 18
_,...
I~
w 1~.s
- - St•
20
I
32
4 ~
9 14,5
-
6
2
6.S !>UO
4 n6 )( 22 ,_
4 )(20
Cr l 20 6 U .7 Jl ,S 5,) 44 ,1
11!)
SS
70 l~.5
35
40
- 4
22 , 9 12 14,S 6 JS
ł5
J .3
6.5 ~UO
~\24
4n6 X25 4 X25
20 - - - ~·
-
26
I
10 14 IS.5 7
I , 7,5 1 4n6 . 30 4 <l?
oo 24 H 4
l!U J~ li ZH.2 10 (1,7 llll
"' "' ' llo ~„litów 'll~kowych.
' 11„ L •lku\\ :t karbami. Tultranc ja H9 obo\\IQ•Uit dla kołków o •r~dnica,h Jo 3 mm, lolcrancju Hl I dla l«>lkuw
M8
---
C2 IO
-
16 7,S 2,S l.S 14 5,S 7 M.to C2.S x 12
20 9,5 3 4 17 6 9 Ml? C3 <16
s o
25
Ma1CTiał
12,S
- sui 45 .
3 22 7,5 11,S M16 20
-
W)kon.ank - han-anc do HRC • 35 . 40.
mm
I
Stopka
I GnW:dJ
„
n d tł,
--
tł, H h OR l
I tł,
Srub~ "i'I ubi
I l·):"
·-
-20-
)2
12
16
7,,
9,S
IO
14
l.?
18
7,5
li
12
Ul
3 1.5 -.
18
:!~
M6 •~<>
,\\8 !>" ~s
mm
50 20 12,S 18 25 14 28
I
4
I ~ H ,\\IO „ l~
~
r- I --- ---
I
Spręzyna Zawl~"11•
I
I
Mncrial - •tal 45. \\')konanie -
O:noacn1c: PLMk n.
han11„anc, ""„,.s..;,: 38-45 HRC. cttm1or.c. "
H R (1
I
A
I B H
I "· ()
II c 1
'· R
I
r
I
wg 1abl.
12-25
r---
we ubi
12- 1)1
I I
IO 44 54 12 5 li 60 22 li 38 9 >< 37 2 X 14
f - 45" f/(vJ so I 20 16 10 8 6 18 ~
fi>+- -~-i:J
100
mm
100 2S 20 12 10 8
t-
21 -„
12S
„
. -c--
-
~
----L- 125
160
- -40
30 24 14 l2 10 26
-
,łi'/~ lii 160 32 19 16 14 34 6
~ --
200 ,_
M:=
_,_ - - Ę:J
200 4S 40 :n 18 18 ~ 6
~SO
s
48
I 27 22
I
20 SO IO
mm A
--+--=~---___.. ~~
I I
I) I.
I I '·
I
I
8
ł
H I "
I
D,
I ,
I I
I
"
I
40
50
S4
64
J2
12
I 12
I:?
M'ł 16 8 6 ,S J,? z
II
61 79 14 1-ł
80 94 14 1-ł
I 15'
MIO
6)
lłO
79
9"' lO
I~
16
16
16 a i I „.?
'l,5 :!
100 116 16
'
I
16
Ml:?
80
1.00
100
120 25
20
::n
I 20
:?Q 12 Jl S,S 3
12S 14S 2:0 ?O
·- I
100 125 25 :?S
.M l6 125 J~O )2 25 1i 16 I) 6.5 4
160 18~ 25 2S
125
160
157
192 I 32
32
32
32 I ~o
20
e.~
'
mm
M20 200 2)2 40 ).! 40 2S 17
'·
250 282
I 32 40 :?~
-
1
6 Wymluy o«wor6w do mocow&Di.a uchwy16w specjalnych I r oznilcucunleo
tych OIWOł'ÓW WC tabl . 12-119.
Materiał- nat 45. ---ł----ł----l Ma1crW - pdlfabeybt wa tabJ. 12-1.20.
Wykonanie - ulcptwnc cieplnie, "urJ.,U :S )(I HRC , ucrnlonc
Omaczcni.c: PLRu D X l •• 8 W1~c - ocwór dla włlJadki ccntrul4ctj i~ aoton pnctoczone
, ,,., oteduu.ia tarczy na wncdonie tobrb, bórtj ma ona byt el&lym ~
afcnkm.
6
• '
Tablica 12-lJS. Tarcze zabierak.Ol\Te do mocowania uchwytów specjalnych na tokarkach z koncówkami kołnierzowymi wrzecion
A ~ /11/J( 12--19
br-
mm
D, , „„
' D w•> d,
d,
:1:;0,2
d.
-o,01i
D, v. D, D,
I o, 11 1.
'· '· I
1m·11
r
I •
6) 1'"8
92 92
108
10,6
82,6 Sl,S
53,975
6),513 14,6 40 M4 11 16 24 4
10 5 8 I-
- 10., I 6 3 O,OlS
133 133 104,8 82,563 16,2 12 6,5
165 165 1'3,• 106.375 19,•
-- 13 19 13 6 6 1 i 13
210 2lo) 171,-ł
9S
139,7!9 2~,2
eo M6
17 25
32 6
14 i-s-jl7 IQ
• 0,025
- „
~ ?J
c
a
Tablica 12-125. Widełki
Tablica 11-123. Zaciski mimośrodowe hakowe
mm
!/(..;) 1
'""' ' dcom
l D
" I,
I '· "· I /1 r
14
8 s 22
20 5 l4 22 M8 2 l,S o,s
16
li(vJ 10 6
25
25 6 16 25 MlO 3
I 1,5 0,5
1-<5' A-A 20
12 8 3()
32 6 20 30 Ml2 3 2 0,5
25
H 10
38
36 8 2S 38 Ml6 4 2 o,s
19
- J4
32
45 10 32 50 M20 s 3 1
SO ,
mm
R I0~2) \ (h~l) \ ••
d
(H9)
I
(H7)
tl, d''
"
(Hll}
tl> I
'· '· I '·s ••
8
I ••
23
r,
(a 22 18
36
56
SS 12 36 56 M.2-4 6 3 1
6 SO 20 16
16 6 10 3 28 8
16 1,6 8
10 20 8 12 3 8 60 'l5 18
24
6
7
10
12 35 Ili - - --
20 2 4 10 7.5 JO Miltcri21 - stal 45.
2,5 12 24 10 16
3S 24 8 14 4S u Wykonanie - uląinonc ciq,lnie, twardość 30-'-35 HRC •
2S 4 14 90
.28 12 16 16 SS 14 0%nac:unic: PL.Rg , x I. · • aaruone.
32 3,2 l4
20 5 16 110 .w 30 10
I
16 32 14
40 4
•1 Oiwór o średnicy d. wiercony pn;y moni.tu, po włożeniu ręko;dd.
M!ltcriał - stal l S. Tablica 12-126. Ucha wkręcane
Wykonanie - nawęalanc i bartoWllllC, Otv>WY o irednicach da i d 1 mi(klr.ic.
mm
Oznaacnic: PLMc R.
- -
.J4•Ut I 1110 111 d, D 1, h r
16
--
JO 6 MIO 18 Hi 3 o,s
r-S _, fll!i• 25
I --
~:vJ 1
12
20
30
l
I
8 Mll 20
I 20 4 o,s
--
25 o,s
14
I 38
10 M16 25
I
25 5
--
32
19
I I SO
14 M20
- -
32
I I
32 6 I
--
1-:- I
f -.
mm 22
I I
36
56
18 IMl• 40 8
_:__
I
lJin• """I 11 IU 1
, I
=-
~
Tablica 12·121. Gniazda gwintowane wkręcane
mm Tablica 12-129. Swormle z małym łbem walcowym
I
I" I tl, tł, s '~·
1-»:- -,~
I
\ " \ I
I 16 1': 19,6
16 4 Ml6 X l.S
.WI 22 : s.4
4 ~UO X l .5 21
~~IO 20
1 :1 '!2 '!S,4
20 5 MlO X l ,S
Ml2 :'I )1,2
6 M24 X2 25
Ml6 25 36 41,6
8 MJO Xl 34
M20 32 "7,l
MJ6 X 2 39 41
8
l ł
M24 36
a•60°: d0pusrc1a S1~ a-45° a 1V1Jmiar ob/itztniowy
/3•30° i dopuszua si~ p•45° 11 -palrz tab„ !l-141
D li 9 12 14 17 19 21 23 26
•z 1.5
o.s
l.S
o,s
2
I
:
I
:l
1.5
J
l,S
J
l.S
)
l,S
4
2
r 0.5 o,s o.s 0,6 0,8 I 1 I I
Tablica 12-128. Gniazda gwintowane wtłaczane J, l ,l 1.6 2 2,'S J,2 3.2 4 4 4
mm -
-~ ij(vJ
4 du"łl
I. .li
'· run
r•
ot.I
do
1.2 )C 10 I
I
IO
50
1,6 )C 12
·-
...
65
~ 14
16
80
z,s 16
111
100
l,2 :o
20
100
J,2 x 2l
.......
22
100
4 25
25
100
4 28
28
100
4 XJ2
3
I I
:u 4 10,S
'.(., M'3 20 16
l? 4 /..., : :,5 l,'1 4 s s 6 7 7
?5 4
MIO
M12
24
u
18
?O 23 s n • ,
Ml6 31 2S )i 6 16,S s
)2 4l li '!O,, b " Olui;:dci ulc=nc
.\UO 40
.... 22 ~ 6 onnalne d!t:goOo /; 8. 10, 12, 1-ł, 16, 18, 20, 22, 2S, 211, lO, JS, 40, 45, 50, SS. 60. 65, 70, 75, 80, {85}, 90, (95)
~u•1
36 47 B
I 100 mm.
WOUnk, r„Óf'l":b łr~l.:( lob dlUaoK Ultto „
Da•tUy, 14 1\14' ulccan4'.
M•tt.tW - 5'3l 10, ~ M058 lub M6l.
01n!Klm1e: s•.-c•nrue bez otworkow - d x l PN-63 'M-8J002, av.onnic z otworbmi - tł x/ 1. P1'-63, M·83002.
M~l"ll~I - 1111 " '· • :>li lllU
Wyk ·n•nir - ul•ruon~ clc1•lni~. 1v„rJ°'~ :t
0411• 1rnlt: l'I RJ tl
Tablica 12-130. Listwy zabe:zpiecnJlłCC do uchwytów wiertarskich
mm
I I I
/t
14
"·
18 12
o I>
S6
I
c
2S
22
I
.Ma1uial -
28
uaJ St6•
16 63 36
Wykonacie - acm.lone.
~trt ~c ~ (
,___ mm
mm I L R
"· '· I,
I '· 1
I
I I '·
/,
'·
'· I ' D
'· '· od
r•
do s-ad
••••
do
••• s 56 llJ li
M~ I l ,S 1:? 56
I l 1,8 I 40 IS
I
IO 60 llS JO
„ '·'
MIO 2 IS 57 1, 6 2.2 40 20
1,2
1,6
2
I4
I ,li
-0.1
2
2.8
3,6
- 0,')
-0,4
3
),2
4
:?.S - 1,2
8
li
10
2S
40
z
4
'l.S
7
1
•
4
~
•
!I
•li
12
I 70 117 12 Mil ) IS 58 2 2,S
I 49 20
-
2,S
l,2
2.l
l.9
46
'1,8
-0,6
-0.1
:'I
6 ,4
u
li
SO
fłl
•
li
Il
14
I
9 I "
I - ual St3S
nir - malo••ane po montnu ,
- 0,'2 cnie: Pl.Py Ad I, PLPy 8 dxł, Pl.Py Ci/X I,
"
~
J,7
4,f)
7,4
9 •.:
O,ll
- 1..:
li
IO
RO I)
1'1 " -- - - .
,....„ ?H
o il~!!>:::=
9~
~llł~a~ bi",?.. "'I:B
n '12." oo ;i.~
§S"'~!;,
!,.. -i„ o
i;·'<~··~ ~
~.
„ „. „::: i!!.~ · ?f
>irI-e:"
,.... ~ o o ~ "'i ~
„
;roc::x .oll: .G ...
CT~ CT::~„
g~e_"'g.~ ~
)>. „
~
~i!,fi
~G°.·g.
l I I
"""'
"'u. ..
i:J lf I+
~1;
- .:;:
n
i....
~!~feu
.... e.oet
~
.
'< "' ......
a~
I I I l:i .......
.... o !:<
~
et
~a~·
I " a.
.Ił
'< -
- >„
'11 „ oo oo ;..a !f-.
I I I
~ "'li "'
i~i
a
~
t: ;. = c..a
l• • o - c.,
.l ~-
"•••) D,
r- ·wA1
h'' '• d,
J~ !. ~n•dT do od I do '
I~
I. )
.I 6 8 2 2 6 20 1.2 . O,S
~€f :;r;
OdmioM C Odmia/JO D 8 IO 3 3 6 )(i 0,16"·" 1.8 o,9 1,4 0,16• •.••
Odmiana 8 uP ELF 10 12 4
s
4 8 4S 2,5
.o
ł- 1,2 +
0,1
1,8
~-
F 12 17 IO S6 3 1,7 2,3
...l E ---• j~
r ~ ~
t 17 22 6 6 14 70 o,2S'+t,1 a 3,5 2,2 2,8 0,25.,,,,
I
D, D, D, D,
ł
~
"' ,_..J~~~~- D, Piericień
D xd
Unaclnimie D, lJsuzclnicnic
~ s R I s R
~
1~-------+---------!--~
H8 28,2x3 29 28,7
.mm ( 34)
n 34,2 x 3 ]9 39,3 H8 62,2 x 5,7 65,3 64,S
D, D, D, ·o, (75)
H'I 70 x 3 70,1
H8 30,2 3 ~
n 75 X5 83.3
Pmicin\ 31 30,7 75 XJ 79,9
Unadnieni~ C7
v, J> x d D, n 36,2 )!( 3 41 41 ,3
I (]<;) RB 3) 32,7
U,3 2,4 12 11 .8 f7 38,2 > 3 4J,J HS (7Sx.3) 75,1
) C7 J,) X2,4 7 7,3 16 Hf78 80
20 C7 79,2 x 5,7 89.7 90,l
·4 .3 x 2.4 8 8,3 ló,3 2,ł
4 f7 f7 (80 X l ) 84,9
~1
2)
HS 3 ,J X 2,4 4 3,7 19,3 > 2.4 HS 8S X 3 8S,I
41.2 J 42,7 90
li (7 (8X 2) 11.l l1 5 ( 48) C7 89,l XS,7 99,7 100,3
12 12,2 IS,8 48,2 l Sl 53,) f7 {90 X J) 94,9
f7 8,) )( 2,4 HS 15,.3 ... 2,4 1 16
20 f7 21),2.X 3 25
24
Jl8 4.3'< 2,4 5 4,7 n {20,3 x 2.4) fł8 44,2 >< 3 45
S,5 S6,7
(9) 118 5 2 5,7 50 f7 49,2 Y5,7 59,8 60,3
13 13,2 16,) v 2, 4 17 16,11 90,1
(7 913 < 2,4 (21) H8 (7 (50,Z x 3) SS 55,3 (95)
C7 21.J x 2,4
li.I
Jl8
H8
f7
(5,3 >( 2,4)
6 '' 2
(IOx2)
6
6,7
5,7
6,5
l3.3 13,5
22 H8
f7
l 17,3>. 2,4
22, 2 3
Ul 17,11
27 71 'ł (Sl,
HS
f7
!7
48,2x 3
52,2 x S,7
52;2 3
48,l 47, 7
62,7
57,9
6),3
HB 89,2 X 5,7 90,3 S9,8
14.2
" l~,7 I 11~.)
C7 10,J ,,. 2,4 HS (95 X J) 9S,2
H8 19,3 ~ 2,4 20 10,11 100 (7 99,2 X5,7
(24 1
1111 6,3 x 2,4 7 6,8 t1 24 x3 HB S0..2 x 3 51,1 50,7 f7 (100 x 3) l<>i,9
(11) IS 15,2
17 ll,J x 2,4 56 f7 SS,2 x 5.7 65,7 66,J
HB lQ,,2 X 3 21
R8 fZ0,3 x 2,41 20
n (56.,2 x 3) 60,9 61,.2
HB 95 x S 96,7
1llł 7,3 x 2,4 8 7.8 25
8,5 f7 25,2 X 3 (105) HS 100 x J 100,1
Il~ (8 X2) 8.7
f7 (2S.~ x2,4 HS 49,2 x 5,7 S0,3 49,8 (7 105 X S 113,3
(7 12,J X2,4 16 16,2
HS 5Z,:? x 3 55,1 54,7
Jlłł 20,2 )( ) (60
(7 59,2 X5,7 69,7 70,J
(U)
us 8.3 >< 2,4 9 8,8 (26) HB (21,}X2,4 f7 60 x 3 64,9
HS 99,2 S,7 U~,3 1 99,8
17 17,2 110 119,7 120,3
(1 13,3 X2,4 n 26,2 x > n 109,?xS,7
14
1111
118
f7
9,) X 2.4
(l0 X2)
l4 ,)X2,4
10
10,7
9,8
10,S
Ul 11.2
28
(:łO)
H!I
f7
li
11
2l,2 x J
~,2KJ
%3.2
JS~
I
2,4
HS
RB
n
r7
S2.,2 x 5,7
(56,2 i<. 3)
62,2xs,1
, H 3)
51.l
S8,l
52.8
57,7
72,7
67,9
73,l
(120)
HS
(7
109,2x5,7
120X5
110,3 109.S
.~~ I -
11!1 l (l,1 K 2,4 IO.A H8 114,2 X 5,7 115,3 114,8
(15)
n ,,,,)(2.,• t•,2 n :1a.1
~6,11
125 f7 12'1,2X5,7 134,7 1)5,2
12lbi; 5 121,7
I V,7 lł(l,2
12'1, '·'
Tablica 12-135 (cd .) Tablica. 12·136. Pierścienie uszczelniające o przekroju rowkowym
IJ>icrścict\ h
,_
D xd
s D~;ah~' R'- -D-;- ,-~Pi-·~_·x~-dl-T--s--4~-~-~_J_~·;_i_J•~-·~R~
H8 129~ x5,7 130,3 129,8 H8 189,2 ' 5,7 190,4 , 189,8
110 200
(7 ll9,2 xS,7
-
149,7 150,2 f7 199,2 :>< 5,7 - - 209,6 210,2
2~.21---=- r=-1
179,2" 5,7 180,4 2S s 27,5 lł 90 12 9J 67
1s11.2 xs .1 I _ 179,8 1 -
- 199.6 14 i - - -30 10 32.S l4 U,S (14) 70 100 18 104 70 ~ 7o
1-- +-----·1-- - - - - - - - '--- .__ ~ -- - -
0 ''1'" :i:c1.:1lnc <'dchylki órc.!nic I), 1 D, w ulcżnoki od śrtdnicv
, D pi·-"-'-'•
~ ·~~-
, •
u.na:.ru•iqc~go "')'n11t1~
16 ,__
:?8
_l2-
- - l- -30--- 1--8-l·-32
-'-.S-
-
8
10
30.5
34.S 16 n.s 16
(18)
I so
100
uo
110
18
12
12
103
n•
113
so
77
'----U-
87
so
90
Odchylki średnic, mm
-i I=---=-D'-
Odd:ylki >rcJci.:, mm ~i---34---l --10- 36,5 ~ J-5.5 - ~ 120 18 m ~'--só !90J
I : :: ::
Średnice D, Średni« _I :>2 s 34,s 125 15 1211 96 100
D
Unndnknic D -
Cttttdnic:oic
'• ::O 1 - - -
36--- 1--10- 3S.S 20 17,S 20 100 130 18 l34 100 96 ( 100)
( l-IUl
- 40 a 42,5 - 25.s I lSo 180 1s ( 184) tso - (146) nu
7
-o.os I -o.<M
0,1 : o.os 34-50 - 0.16 - 0,0ll 2!I 1 - -
45- -1--10
- I .a- 28 25 2S
11
- 160 190 22 194 I~ JS°6 {16<JJ
8-10 -0,1 -.-o.os 53-J:ZO -0,2 -0,1 - 30 , Io '(48) - ""170
-30 :zoo 22 l7o "'i7il'
=~::1 / =~::
I l-t8 (204) (166)
~ 0,1) + 0,061 12S-180 -o 25 -o.n (4S) _ _ ....__ 30 (27) '- --- - -
19-30 r 0,13 + 0,061 190-250 - 0,32 -0,16 (50) u ('3) - - --- 1 - 180 210 22 214 180 176 (lll(I)
1- 45 ~o ~ ~ ~ 220 22 (22ł) 190 (186) 190
5
I) 01> picr$cicru 0 • rcJt1icy d
2.4 mm.
) mm. -=-1- ~- _1_0_ -S3- - 210 240 22 "4_) '2Ti) (206)
(2_ (iiOj
1 ;>U12 - s9 "
36 :n 36 "22c>1 250 :n z5s zi()'-2JS 220
-, 56 10 59 --.o- "23o ~-- 22 -_- - ~ (ii'(i"
-- ---
:
l l 2 2,-S 3,2 3,Z
·-
~
c~
1---"=
"
n
t~lt1 ••
/U 1 10
W'\ 11 bt ~
3ss
„ 11t.llcyWYtt111rqw d, lub J,. a>f•l l<l~kh, w l<t~t}"th W)'llH•UJ~ W)'1111•1Y w n~.....„.„.
11 111 u111t li ,/ l':-1 111 M ·71n91 I il • ~I w •yn11ttya11y(h, 1m•111a ..,,,. ''" 11u dn1111I• f"·I~· 1\ O ro hu l'<>łl'""'" ••
~ w') w \ltJllll•n •01 h ;loull li) h 1 1nna11Mlf 11yrh
i
- -- - -
Tablica H-137. Pierścienle uszczelniające o przekroju U i V
Tablica 1%-138. PlerśdeDfe podporowe i dooiskowc do pierścieni uszczelnia,S~ych
o pn:ekroju U I 'Y
Do pierścieni o przekroju U
mm
~I •
J 6
" D d
" D d
" J)
--6--
4 4 20 6 32 ----d,-
!
48" 7,S 63
I~ -
8 18 70 100 12,S I ,
-- -- 7,S 40 1.S 70 HO 15
IO JO 45 SO
'
7,5
---
M
25 -
28 6
-- - JO 75
---
125 15
3,5 4<>+2,1 4 1>+4,9 6 4 1,4 I 2 O,l 1,S 1,1 d 1>+1 0,7 2
li
12
s
s
21'>
22
32 7,5
„ , ,.
47'1 60
10
IO
76''
80
135 1>
HO
12,S
12,S
4 .1+ 2,4 d+S,6 1 6.S 4,S 1,6 2 2 0.2 1,7 1,3 d+2.3 0,8 2
:!'' j „,
3311 7.5 SO 63 10 5 d+3,2 7,5 S5 2,S 4 0,3 1 z.s 1,7 d+2,S 1 2
li 6 36 IO 56 65"
8J ll 150'1 n '+6,8 2 1,8
lf> 6 7,5 80 160 1,2 2
40 7,5 55 70
12,S 6 dH,8 tl+l.2 2 8.S 6.S 2.2 2,S 4 0,4 1.S 3 2,1 d+3
18 6 IO 90 17011
30" 7, 5 60 75 12,5 100 180
IS 1,S d+4,1 d+IO;J 2 9.S 7,S 2,ł J 4 o.s 1,5 3,7 2,6 d+3,8 1,5 2
20
10 d+6,8 d + 13.Z 3 12,5 9,S 3,2 3,S 6 O,S 2 5 3,5 J+s 2 4
'' S1oso-..-af tylko przy usi.:uJniAniu eh . .
11
Srotować tyl~.0 przy uuculnian!u ru~m na llOWIC:U:bm o lTcdnicy D. 1.2.S 4+8,3 4+16,7 3 u.s lł,S 4,2 4,5 6 1 3 6,2 4,4 d+6,3 2,5 6
ru 'ID na ~hn.i o s:-cdnicy cL
15 d~lO 4 , 20 3 18 Il S 4.S 6 1,S 3 7.S 5,2 d-1.S 3 6
Sttr.•koóć b
I 3,S 4 s 6 7,5 IO 12,5 IS
N d..-13,2 .!+ 26,8 4 22 17 6,11 s.s 6 2 4 10 7 d•lO 4 8
III
' 6 7,, .a, - liczba rowków o &I~ h, (r6•'1\omkmie ro:micszaooych).
"·"·•
•1
2,1 JO 12,5
„
I
2,8 3.5 4,2 ,,) Sr:ednlec D i tł picdcicni pedpX09>;-cb •\ odpowicdiUo równe L~ D I d pieńdmi ~i~
1,7 7 8,8
2 2,5 3 Ił o i=molu u
("'X tabl. l:?-137). do bl.tyda podpicranla mal• ··~ć.
d 3,9 s
,
~
1,4
0,2
1,6
0,4
2
0,6
2,'ł 3 4 '"'
5 6
I
•
Picricia~ n.·nde (z rrcnradunlen u-;.-nęuzn)'IB - Z lub •cwnętnnym - v;') q Wj'kac}'Wlllc i mna.li lob inn~'C.b
0,4 0,6 O,!I
0,8
0,9
I
1,1
1.3
1,s
1.6
l,Q „
111
odpowiodnlch muerblów, ~c m.i~kkic - "& clutommw.
Pmkbdt ubcd;)wy p!cricieni:
" S,l
'·' 5,9
I
~. 6 ,7 8 10,2
2,J 2,5 3,1
1
~. J,7 4,5 6,1
~·8
"
O,'!
4
o,s
4
O,S
4,!J 5 6
I •
~ 0,8
0,4 0,5
I 1,2
0,5
0,5
1,5
0,5
l
o,s
0,!J
0,7
2,S
ó,6
,0,'1
0,1
u·rł,atnłe-
Tablica 1:?-1811 (r.11 )
Do pi erścieni o przl'kroju V
A'trl:ltd~
....------of!„---
- -4 - -
• . •d ęiY gumowych
Tablica l Z-139. Koncowk1 o w
- -- tl, ---- ~z ~
-----d,---
------q:,--- .~-...---n-t'"~ ~:-~
mm szUflllST A ..!r 1
ćl)lf
''' R
mm
:·" o.a 10,3 e M2 4,5 2 a s
I 1- I
'·
I
~d, I..
d, •
1.2 11,6
s 9 6
4
oc!Jci-
w
D1
\ '· \
9 M3 3 z \
I
1,s 12,2
I I
I
Gl ,4 17
6
I
•
10
6 \
I
36 40 10
I
!2,1 ' 18,1 u M5 a u 9 2.1 4+7 2.S 4+ I 0.5 1 44 48 12
I
12
21,5 13,S M6 o.e 9,S 52
IS
:io
•
5,5 27,9 17 MS
9
li '3 16
:zo
li
15
'
4
'+7
4+11
3
3
4+1
4+1 o.s u 7 G3 SA GJ 11 l2 12,s
15,5
14,S
18
8
10
48
58 6) tł
16
10 GI 2 'r7 6S 70
GI 2A 19,S Zl ll ?O
13 G'4 )2 7l liO
l?
•1 ł - t~ ~V WS cabJ . 12-137. 15 G3.~
GI.\. łl 24 27
SS 95 zz
" • I • 1 - liczby otwoł'ów na obwodzie plcńc:laii. 21
„
GIA
Gl 14A Gl l I 50 30 )l,5 12
\
t1 ~rcd!Ucc D i 4 p!cricicnl podparOW)'Cb i dociPowyda '4 ~ r6WM Uninkom D I I I _o „ mosi.ilJ1; lub noorz)'WO an11cznc,
11t1adnlłkc'Yda o pmbo i.i V (WS tmbJ. 12-1)7), clo kt6rycb podpłcnab I dod&Unla IDI •t.d1t. ~lDYi dopUU(U ·~ innY D)<ltcrlal.
l'łakłmlc „
W7imłJWMC z IDaali lub WIJ'da odpowlcdAlch -1m&16w.
-
Msteńal - sal All, rręt cynlr.OftJ'C cldr.trohlJCINC·
np.
l'ntllaJ ubudawJ pinfdllli:
'Wfk.onaniC - ~;=~~:;:m lub Vld 4, PN-76, M-56113.
amaacnic: ZtJ d, • • •
I
.„
Tablica 12-140, Spręiyny śrub . naciskowe
Ol\e . i naciągowe
'
o.s
o,s
mm 1,2
-
5PrWl\Y nadsl.owc
-
I -
I
I
p F I
t1 D
N I
I
d
I I I D
N
I
f
I
d
I I D p
N
I
P, -
1,6
--- - - - ____
6,51 130
- ---
1,ł 7,16 0,13 4,4 63.2 O,lS
.
li.Z
--- - -
488 1,14
"~ czego liab• (2ylll'l)'ch %Wojów
Il, ł!J 2.2 5,24 0,38 1,1 6,9 46,0 l,10 2,8 17.S 307 2.90
3,5 3,48 1,02 11 30,9 2,86 28 208 7,50
- --· --- --- i ~y przyj~ł n, .,. ł.S :z;woiu.
spręiyn• przykładu się o
1--::;
~
-- • 4,37 1,14 12
- -- - - -
37,l 3,11 30 llS 7,70
-
2 14,90 0,19 5,6 101,0 0,47 7<Y7 I,,„ J, -= _E.. ... 2,61mm
I
14 4,5
n,5 3,1 11,10 0,53 1,ł 8,8 73.S 1,34 3,5 22 ~' ,IO
5 1,25 1,48 14 49,2 Zftł łl.lił I ponicwU
-· - !-
3,S8
---1- -"16 1-
.,. ~
,, ...
P.
_.. f, 1ąJ ''· .
!±
O,f>
2,4
3,8
2J,6
15,7
o,2J
0,66 J.6
6,ł
10, l
l28,0
9),,2.
0,48
1,46 •
. 10 :u~ 507 '·"" ,OQ I I
6 10,5 1,76 16 62.,6 3,115 n ••--=
- - --- --- w
Q,7 „.•
2,8
7
28,0
21,0
14.0
o.n
O.f()
2,C'l1
1.11
7,2
11,l
Ili
158.0
112,1)
?o,,
O,'rf
J,7oJ
'4,łl
.., ,. lft 1 lllJ
•n I
·~·••
I
- -- -
Tablica 12-Ul. Zakończenia śrub i wkrętów z gwintem metrycznym Tablica ll-1-12. WYUliary wyjść i podcięć gwintów ora~ nadmiary długości gwintów
i głębokości otworów
d
Ki!n1'tc Pi:im' >we Jr:orrer s:~;.{~.1.J
!ti.~:1,AJ Sil:'fllłD~{§) tW/C} mm
~I
Gwinty ~UUIC Gwinty wcwnętn.ne
Gwint
drobno- W)·jkie
Podcięcie
' •.... '• Wyjście
Podcięcie
1WJkły
zwo;oe.. pintu
„,
pintu
I I
d fłl ft .o
go r>
max d, R A'' BH C" max
v, R,
p max
I ~
· *~
o~
1
Mł n.1 I. 2,45_l d- 1, 1 2::_ 3,8 0,35 3.5
o." „
l,?S
D+0,3 -
li d d MS ~.a 2 2,s d-1,3 o,.c I 2,4 1,6 4,2
~·- ·~ ~1
C1op wat,awy{f) o.s
Cro~ $Xm1!o.:111Y (6) c_JDps~Drłf3fH} M6
MS 1,2.5 !
} 2.S
3,2 4,4 d-2 0,6 4 S 2,S
---
2
2,5
S,2
6,7
-- --
0,6
-0,75 -
6
8
mm
MiO
Ml2
M14
l.S
1,75
3,8
4 ,3
--- --
S.2
6,1
-- ·--
I
d-2,3
d-26
0,15 4,5
-9,1-
- 3 3
--- --
7,7
0,9
-
9
--
11
_a_·_,- : - -4_ ~ j I u I 2i
M16
2
I s
I 7 d-3 1 6 8 4 4 10,3 D+o.s
-
1
--
I
_,__5_ 8 10 14 16 18 20 22 t.118
---
M20 2,S 6,3 8,7 4-3,6 J,25 1,5 10 5 s. 13 J,25 12
J ,4 2j2 2 3 4 j s 6 6 6 61 li ---
I
--- --- --- ------ ------ --- --- --- l\U:?
--- --· - - - ---- ----
3,S 4 5,5 7 8,5 10 12 Il 15 M24 3
I 7.S 10.S cl-4,4 l.S 9 12 6 6 15,2 l.S JS
1 1,2 t,S 1,8 '' o - od.kgłai.: -.itnicgo pcłnqo zwoju pintu od pewiendlni oporowej łba.
" W pnyp:;dbch uzzgdni.onych cllcs<»ci ~&"'inru może wynoslć • - 1,2SP iy = J,5P lub 4P, a S2.Ct0toSc
1,3 l.S 3 3,5 4 podciccia pinlu I= 2,5.P I f, - 2SP.
4.5 5
--- - - --- --- --- ---
6
" ~ - dla irub doltladn:,.'Cb i '1'odniodokhdoych, B - dla śrub ttnibnycb, C - .n. wkręWw z rowkiem
-- --- i wk.ręsówr z Y~(brenicm lttzJiO'IFYtn.
•• 3 3 3,5 5 5.S 7 1 o o •1 • - ~nie gwint-.ntj aęicl otworu, Imin w pnypid.kach uzaaadn.ionrcb m<lU wynosić (w =leźnośc:i
od alu!tu p ..,inni}:
. .. 2 2 2.S 3.S ł
1,6
0.7 l,'J
p
i~1~1~1-1-l~1-1._s_I
• I ~ 2.S I 2.S • I 4 4 I
ło uxgocl"' mu ml(Jzy ~iłcym i wyt'll'\lrq klit icięd~ pintu "''C'l\"llCU'Dlcgo może wynosić 90°1•• (;ła•
1,75
s 1-:]-2:5 H-
li
mam l:IO ) ~! M:lccla ntwołÓw &tub dwuatroł'lnycb ulcca się "'·ykonY""ać ró,.."llll 60"•'.~.
0,1 (l, ł 11,4 fi,, 11,6 I o.a <ilcbolo"4 .....,QI ~ ....
t I !>bi icza li( U W"Zll1'ÓW:
łl + t
"
lub I 6
'
'' il - ir«łnl a 11"1•1111
•" " •
ł „.,
I lllt ltuh I lilh\l~W Wił ; -
--
Tablica 1!-H? (cd,)
- '.J Tablica 1%-lfł. Pogłtblmla walcowe po4 lb7 .„,._,_ i walcowe Wb i w~w - poll
>- - nakrtłki ..-.u-.m.
mm
Nedmi&l' Dla
Gwint
Skok
ll"o'lnt11
--- I
długości
c~ iruby
dlupcl sl~kołci
zwykly drobn<>· dluao'cl gwintu
"> 1ai4Cci
gwintu •rub otworów
gwintu r<>n•J
~wolnego w otworach nicpnclotOW}ch
dociskowych nakrę•~
nicprzclotQwych pod gwint Oz
J J> L I ., L, L, a,
min min min rrun
- M4 0,7 I 2.S I t,S 5 l
MS 0,8 2 3 1,5 s.s 1,2
1~
M6 I 2 4 2 li 1.$ mm
s 10,5
M8
MlO
1,25
1.s
2
2 6
2.5
3 12
1,6
2,2 o, D, ,:,
fuedmca W)'kon&nfe t mlD
t.U2 1,75 l 7 3.5 1 l:..S 2.'I »•11
I I
p1nłlL max
M14
Ml6
2 3 8 4 J5
~ '
A" B'> Clll)•> dokJ&doe łrednlo
dOk.l&dllłl
en
I DO
?.US
M20 2,5 ) 10 5 17 H
:s
4
Ił
10
-
- •
li
u
ł .6
-
-
u
ł,ł
;;
...e•c:
t,4
u
S,ł
•••
M22
M24 J 4 12 6 li
-
4
$
6
11
li
-- IO
11
6,$
li.I
-
-
u
0,ł J:ł
4.0
4,7
$,7
0.8
.:
8
·~
10 1$ o.o - 8,ł ... o.o o.o
Tablica 12-113. średnice otworów przejściowych do irub i \\ kr~lon
10
u
22
!!G
!O
!ł
J8
20
1l
14
-JO 10.G
lS
;:>
~
7,0
8,0
1l
IS
H 30 20 H H Ul 1$ I o.o 1$
Jll s:s SO 18
~
18 f.O 17 10.5 17.$
1& SO s:s SO 20 !! 19 U.6 10,$
20 40 ia u tt !4 :!l ""'i 12.fi 111.S
22 ł$ łO se 24 !li u ~ lM 23,li
tł «li łl 40 !!O !8 2$
-
~
„
au'"~ PQtlkbdkl IDm.
t~ +•· a<lde r -
Il
I dokładna
klllSn H12 J,2 4,) 5,J 6,4 7,. 11.~ IO 'J u
"
~unna P:ł-83/11412069 obeJmuJo Pllllł9bJcnl& do eąlcl sqcm)'l:b 1 pintem od U do ł8 mm.
klua tredn10J.W.I Hll 3,4 4,5 5,5
"·" 7,t> 9,1) li 14 Ili
Tablica 12-U8. Podcięcia obróbkowe
·„~r---~~~~~----.,.--'----~-__;:_
p 0 d C ( C I a
__-ł
• cl: z1wnęłr11tt wtwnęfrzt1P
Id
·I· A - dla jedntj pncuRcci po-
,...;cndmi
A
- „„ „„ „„
T 1,0 t, 1i
D,
4,15
D,
ł..11
'· '·
U7 U7 0.ł a.u
8lllZ
t.87
-
S.17 t,„ li
c - dla jednej p~ pt>-
wit:rz'Chni pbllicj lub ...t-
c
1,1
I.O
t.6
s.u
4,2$
6.SO
u
~.o
8.0
Uł
•.u
UO
1,61
1,16
l,.S
1,00
t..M
ł,!O
l,ł
1,8
t.t
„.
5.0
8,0
•-"
5,!5
U!
'"°
5,84
7.30
s.a
Ul
ł,Oł
i:
n
cowcj' ł
,_N......s • . . - -
o--
Mkiclb- '· I " I '· -
D
Q
I • '· I~ !";,'"~„--_ •• 1:14
łl1l!I :t..Wu in:dnic
mm
Rocb;.1 pod(ięcis
• .., •• • u
4
AiB
.,
6,4 I lł M6 CiD
IO
„ „
10.S
u
u.s U.2 :M u
•' " MJO
,
J
I do
"I •
lJ
•• 17
16
2l
21
I
50 MlJ
MJI 4 .o
!'Ma.i 4
'· c o,
•'°
lO '3 'IO
~·~
.o 70
lO 21
2'
2'
n
lO
.s
11
u
M20
MU
'
I
o 3
10
+o.os 0.8 o.s 0,2S
2•
:JO )I 31
"„ „ '° 14
'°
110 MJO
10 Ili 2 0,2 l ,S 0,4 0,2 1,6 ..„
J6 )7 45 n " 'IO IO 16 lłO MM -t O. I 1,6 2,5 2,2
-' O. I 1 - ----'' - --1
„ ,., łO
• 100 li) 190 M41
„
() J
2.S
0, )
3,7 3,4
'°
•• W ctr.yu;:'.h M •~ 1 H _ . w •~li ...,.ą~
"' 'Ili' dnrJte<1' M •~ M<lne'• I Młttft"i'__,....
Tablica 12-149. ChW)'ły i piazda ze stoikiem mełryc:mym i Morse'a
Tablica 12-147. C:zopy końcowe wałów
A .il
A1 „
.... q
„
ł
(4 Is
B1 • I ''
•
.., bii I
ł
T
le
mm
a
,. - ,'·
'· I z. 1min dJuaie I "'"''
8
9 I~ - 1?
mm
·-1
M6
10 23 20 15
Jl Slld.ick ~
;. Staid:~
1
I ~
16
.M.4
_ _ I__
4,3 ~.1 I---- MS l< l 30 25
2,5
I
3,2 10
llł
°'•
:77 o I l I :z I :J I „ I ' I •I 80 I 100 I 120 I HO I :.ioo
1s ~I s.3 _s_
MJO x l,25
<o ~ z,4 14 12.s D
• 6 9,0ł5
„
12,065 17,?'llO 23,815 31,.267
,„
.fł,399 ~ 80 100 120 160 200
:!O
22
M6 I
I
6,4 J O M l2 l< 1,25 so ~l 3,J _s_ 16
•
IJ,.lł
tł'>
2
4, 1
2,9
3
6.2
4,4
9,2
6,4
' 3,5
12,.2
9,4
18 24,1 ' 6,$
31,6 44,7
8
0,8 •
S0.4
10 12 16 :IO
100.S 120,6 160,8 :.IOI
14,6 19,8 25,9 37,6 53,9 '10.2 118,4 106,6 143 1'19,4
;~ _M;-1 6,4 12,5 Ml6 1,5 60 42
~ l~
J,WJ - - - M6 Ml O ..Ml:Z Ml6 M20 M24 MlO M.36 M.36 M48 łl<Mł
3,6 tJ.•> -- - 6,16 9 14 19,1 25,2 36.$ 52,4 69 87 105 141 177
32
116 "-
,_ - 8,7 u.s 18,5 24,5 M,7 SI 67 85 102 138 174
3S
1h
Ml O 10,s M20 )( 1.5
120_1 : : : :
llO 58 4,7
ó
7,5
9,'ł
22
211
,_ 2,$
2l
4
32
6
SO
9
53.s
14
64
19
81
2'
102.S
l!S,7
129.S
SI
182
67
19'
85
232
102 138 17•
2.68 340 412
M12 .!_3
I Ml6 17 25
1 .P.hó x l
110 sz 7 Il :Ikt g ,_
'-
,_
25
-
3'
-
53
56$
57
62
69
7$
86
94
109
117,S
136
lf!>,S
190
ZIO
20ł
220
242
260
280 3S6 02
300 380 4611
50 - - 59.S 65.S 80 t9 124 156 218 22& 710 312 396 480
Czopy walcowe
J,
o ~rcdni=h d od 'JS
M3, odlep.le od siebie o 2() mm.
do 50 rnn1 mo1A mice „. nol •
~
-
-
-
-- 3.9
6.5
S,:Z
8.S
6,3
IO
7,9
13
ll.9
16
lS.9
19
19
'Z7
:Z6
24
32
28
38
32 41)
62
48 '°
,_
._„ ---
10,S 1.)$ 16 20 2ł 29 40 ł8 58 68 88 108
-2
7 8 IO '°
13 :a6
80
30
80 JO()' 100
36 48 60
-
90 108,S lłS,5 lS:Z.S
Rolf.VA.O /lotl:aJI 8 I I: ~ 'Uł(lf
1 1111 ,_
"- -2S -34 52- 7u.s ••
" ..,"' 84
18
107
u
1'5
'Z7
189
33
202
39
240
39
276
S2
'50
n
4.24
J••
JJ rS· ni
i. 21 29 49 5:ł 62 78 te
• 2,.2 3,a 3,9 5,.2 7,9 U.9
125
lS,9
17'1
19
186
36
220
32
254
'8
Xll
'°90 Q
.... "·
,.ał
8
o.s o.s
J2 15
1
19
1
22
l
'Z7
1
32
l.S
38
l.S
47
2
5'2
2
60
2
70
2 3
UO
,
, '
I
„ „„,..._,
Ił
11..
"'OIAIK p
D„' I I,"' wymianmi a:oreącinJmi, ~mł odpowMda» a~ 11a.nlalnydt ••
4 1111.,...., -łM ' F- -- _,_ ... ,„, ....„ ttlt.1L. ,,„,„u:„ "·
'l'ilbhc" l Z·l l>O. Rowki teo~i:
mm
le
„
1
<
Tablica 12-151. Gnia-ida pod klucze
s 11•,s l~1.s +i
Ili
21
15
17
'"
M
:: I :: +z
8 25
211
20
2)
u.~,
14 23 9
18
22 TT
30 I +3
12
16
of :?
)6
łS
JO
)8
1,6
28 46 20 56 41\
36 S6 4 2S 71 61
42 68 32 l>S 74
•• Odchyllt.i naokośd J:i8 dla rowków prowadz;icrch i Hl2 dla rov.ki>" mon \)'Ćh
'' W rowkaeh wykonywanych w siołach kliv.nych.
\V razi• (lOtrtcby toJerantjc ncrołti»d rowk6'..- m01A byc U\\~bn~
mm
I
I
s Iw R t 4 _ ,.
D ,,
D,
„
~fW lub śruba ac łbem
li awyklym zmniejnonym
I
mm I
B'I n•1
s
IU
12
14 I :u19 18
21
IO
12
20
22,4
16
18
18
2'2,4
16
20
.M~
"16
-
-
ł2
14
16
18
27
29
25
28
J4
15
28
28
20 2S 22,'4 - M8
22 28 25 MB ' MlO
llO .,Cl 17
19
22
2J
3-ł
38
34
38
19
21
31,S
35,5
26
30
35.5
40
31,5
-
MlO
Mt2
Mi:?
M14
100
l:.J 8 10 12
glQ
w „ n
2-ł
25
28
42
46
44
48
~
25
40
45
32
3ó
4S
50
-- Ml4
Ml6
Ml6
MIS
160 C:W 17 33 52 54 29 50 40 50 - M18 M20
180 110 JO 31 SJ 60 30 56 "8 56 - M.20 M22
<kl 1100 )~ JS 60 64 33 56 48 63 - ...w
I I
M24
50
!>1
3b 35 70 72 39 63 52 71 - M24 -
.
2.oo
1.2U
:mo 10 11 „ 11••1
PoJ klucie DG:ldowc CZwot~4trlC (RWSa) wg P:-t-65/M-6"990 .
280
I
P.>d lr.luac n3Udawc ~tnc a r~koic:Scił prolą (RWSm) "''g PN-65, M-64999.
lll5
ll60
łOO
„.[ „ Il!
'"
ft)
1111 ,,,
T:ibli~ 12-lS:?. OdchJłki w ,1m cięsciej stosowanych normalnHh niuoró\\ i wałków (zaaada stalego otworu''>
=
-1-
I Hó I tl-5 Iks·· i I h5 g:l H7 p6
I
n6 ni6 I I
k6 j6 h6
I g6 {7 c8 H8 hS f8 C9 dtO Hll hl I I
dll K6*' F7 M7łi
o! -2
.:~
o IO ; 12 + 10 +6 +4 - 6 -14 o -6
+14 -14 -20 +60 o -20 o + 16 -2
~Od.>J
~6
o
+4
o -4 ··21
-6 o +6 +4
f- 8
+2 o -2 -6 -8 o -14 -20
-16 --28 -39 -60 o -60 -80 -6 +6 - 12
„ ) do 6
• 8 ~91 -6 o -4 +12 +20 „ 16 „ 12 t9 I 6 o -4 -JO -20 +1s o -10 -20 -30 ·t-75 o -30 +2 +22 o
o -t4 .,. I -5 -9 o +12 +s +4 +1 -2 -8 -12 -22 -38 o - 18 -28 -SO -78 o -75 -105 -6 ·!· IO -12
I ~9 ' 12 +7 o -s +15 +24 + 19 +IS +10 17 o -5 -13 -25 +22 o -13 -25 -4-0 +90 o --to +2 +28 o
6 do IO +I - 6 -li o HS ·rlO + 6 +1 -2 - 9 -14 -28 -47 o -22 -35 -61 -98 o -90 -130 -7 +13 -15
o +6
o -6 18 + 29 -t·23 1-18 + 12 +8 o -6 -16 -32 +27 o -16 -32 -SO +uo o -50 ·t-2 +34 o
- Hl + 15 >·9 1
•
~o do 18 -8,_ o HS +12 +7 -3 -Il -17 -34 -59,_ o -27 ,_-43 -75 ,_
-120 o -110 -160 , _
-9 -r 16 -18
o 1 -14 +!
I 13 ·ł 17 ·d l
-< 7 -!
- o -7 -.·21 +3S +28 +:n +IS + 9 o -7
--
-20 -40 t-33
o -20
-- -- -40 -6S t-130
-- -- --
o -6.S +2 - - --
+41 o
16 do JO +2 -4 ,___ -13 -20 -92 -149 O -UO -195 -11
-- -- -- -- - -
o ' 8 ;2 -9 - 16 o ·r22 + IS +8 -33 -53
-41 -7.j o +20 , -21
- 9 --
+16! ~w
- -o -- -- -- -- -- ---- 1- '- -- +3 +so
. lO IN SO
Oj ·: Il
13
~zl - l i -20
--
+25 t42 +3) -r-18
o -+ 26 + 17 -t 9
-- -- -- -- -- -- --
.__
+is + 11
..,.2
o -9
-5 -16 -2)
o -25 -so -80 +160
-25 -50 +39
-50 -89 o
-39 -64 -112 - 180
'----
o -80
o -160 -240 -13 +25
o
-25
„ ~ d" ~o
+ 19 -'- 24 -· 15
o d l -T2 -13 -2)
-10 .
(I +10 +51 +39 +30 +21 +12
o 1·32It-20 +u
o -10 -3-0 -60 +46 o -30 -60 -100 +19\l
•. z -7 - 19 -29 -60 -106 o -46 -76 -134 -220
o -100
o -190 -290
·t- 4 +60
-15 +30 -30
o
I - o -12
~18
-- -
1 JS +59 -r 4S + 35 +25 -r- 13 o -12 -36 -72 +s4 o -36 -72 -120 +220 o -120 +4 + 71 o
- d:I J~
:?2 -?8
-~>
o -n +J -15 -27
.i.1Jj ~1 ---uj -14
"1
-- -- o .,.37 +23 + 13 ,_ +:l -9 -22 ,__
t-40 +68 +52 + 4-0 -j 28 + 14
-34 -71 -126 o -54 -90 -159 ,_ -260 ,_o -220 -340
o -14 -43 -ssl +63 o -43 -85 -145 +.250 o -145
-18 +36
+4 +83
-35
o
~ 4' 153 o +43 ·ł 27 I 15 , _ 4.3 - I l -25 -39 -83 -148 o -63 -106 - 185 -305 o ,_
-250 -395 -21 +43
o + IS. -3 , -18 -32
l 1--
- 40
Z9 -.J7 + l-ł o - 15 - 46 ;-79 +60 +46 ~33 + 16 o -15 -50 - 100 +72 o -50 -100 -170 +290 o -170 +s +96 o
~ -n o + so +31 +17 +4 - 13 -29 -44 -96 -172 o -72 - 122 -215 -355 -24 +so
o - 1; -4 o -290 -4<)0 -46
s
.„ -----
;; _...,
3: o -1;
-35
1 ~
„,
'Jl> -45 -~ -!S 57 + 96 +73 "57 -t-40 + 18 o -16 -62 - 125 + 89 o -62 -125 -210 +360 o -210 +7 +119 o
o .;62 r Ji -21 t 4 -18 -36 -54 - 119 -214 o -89 - 1.5'1 -265,_
- --
_,_ -- - -
~
-- -- -- ------ --
4 -4)
- 2') 63 + 109 ~o - 63
-r-451 • 20 o -20 -68 - 135 +97
- 440
o -6S - 135 - 230 i 400
o -360 -570
o -230 -- -- -- -- ·-- - -o -29 +60
f-8 -1-131
-57
~~-----""-
--
'
~
;§~ii et~=~· l
1
iH~~„w~
l
lm~~!s~eru:o t
I~
t'
J
ł
""§~~~„w
--
8'
fi
I 'łG"ł"l'Pi-Sątt~
--
~
I
„
I
""},' "'
~~f!~„ł!
I I
i:-~~~~
I I I I
-„
ł ,,
~'1,'l~'i=.~~lt~ • I -„
- I I
·~t:""~~
I I I I
;q~~~~~~~ij~
-- i
Ol
ł t+++++
$)00p0
ł
o.i.w\ł„i.. "'
I
;i
~~~~~ij~~~"t.t:
„„„
.~ ~ ~~ "ł ~ "'ł'" ą
•
...• ł
I „
++++++
:" ... PP~-e
"' .,..-w
++++++
„
„ ł ł
I I ·t:~'"'~-e
~"t~'1~ttąq;.tł l( t; J 1t 1t 1t IH!-lr
Oe$>,P$'0
w !:„~~
Q,
łi;:
~9!ą'i~~~~~~":
lł-ltlf-H-ltlt
Wt~~~~
„
„
u
-
Tablica. J2-155. Oznaczani e tole rancji kształtu poloienia Tablica 12- 155 (cd.)
u1lc<l1ncja pro-
=fZllY ró•"l)Qf<gł)-da do phncz)=y rra111\łc11
nlc mote pndaoayt O,OJ mm M \OO 1 1 rlJ'"n<>lqiłO'!O li 'b) odchyłb równolcgjO!>ci osi ot..,oru •'l'.gl~dcm
platt.."Z>-zn}' A f bn~ pomiarowej) nic mo:&c
•toliniowości w dowolnyin mitj$c„ na długoSci I Cl > p~c0,02mm.
b) odchyl.ka pr0stoliniowo>ci osi ruc mott 1·11
hoezyc o.os mm na dluco6<i I.
a·~
O<khyllr.a ł'f'ORop~dl~i otworu w:.iit~dcm b;uy
1olcnnc11
Odch)llke plukoici nic moi• rurh
PIWloptdlołri J_ pomiatol"cj A ruc mote przckrnczyt 0,01 mm
na dlugo,;c; ot„·oru
1<1lcuncja
płrsllołci D 0,1 mm na cakj plasznyinot'.
I l
profilu profilu
-!•IT/2 01j
R. R, R. R,
OJ.:ł>i llul r<'~tji <.><i
olwonJ rJe
kt'OC'ZY-' w bdnym kimmlru 0, 1 mni
- 0,63
tokcanci•
l'Olycji -$- D loirnia m>mirutlnego, o>kml<mcsu \\I
ujętymi w ramki.
IW
40
20
320
160
80
1
2
3
0,32
0,16
3,2
1,6
0,8
8
9
JO
·ij 10 40 4 0,08 O,ł ll
ł„ s
2.S
20
10
5
6
0,04
0.02
o.z
0,1
12
13
J,2S s 7 0,01 o,os 14
l... Uwag:3 , Numery anulo..-.Jlych jur obttnic k1a chropo,..,.tości podano w tablicy w celu ulatwi~a pncchodz=ia
~ z t)'c:b ltla. °"
odJ)O'l'iadaiitcc im "'Vloki p;inmctrów R. i R,.
--- -----
tolerancla prLC· Odchylk~ wichrow1nok1 c:>łi O(\\ 1>ru Iw
cinania ~\' pro-
atych (wkhro- X osi otwcnu 2 (bny) rut rnoł
O,M mm w lewo lub w re11wo.
I" Tablica 12-157. Kl&Sy dokładności i najmniejsze chrop0watości uzyskiwane prxy
\\atośc) róinych rodzajach obróbki
Klasy Cluopowatoś6
D awne klasy
Rodz.aj obff>blli doldadno$ci
~
------------1
R. R,
dtri>POW•tości
e
zgrubne 12-lS 80-20 320-80 1-3
doltbdnc 8-11 l~l,25 40-6,3 4-7
Bicie PNmlcru"" r (s><>1 r1! b. ~dne S-7 1,25-0,3? 6,3-1,6 7-9
tolcr.uicjQ bicu
promienlowc;o / - i UW!l(lnfttj ~l~mi osi
mote rr"ckl'OC2yć O, I mm
"''"
;igmbnc
dol<ładnc
12-14
S-11
~20
1~1.25'
1-3
4-7
zgrubne
13-15
9-12
14-15
80-20
10-l,2S
320-80
40-6,3
l-3
4-7
1-J
·B.... dGl<hd= 10-13 J-7
J
tolcr:ancj~
„„lo\\ti')
bida
/ r
I~
6-U
4-S
6-11
8-9
lt-o
Frcowanlc
12-13
9-ll
7-S
8G-20
10-2.5'
2,5--0,63
32G-80
40-10
10-l,2
lolrr.11'1-o• bldu
I "'lo,o~j 2,s-1,lS l~.3 6-7
zanilinc
w \\ )'ł OO(",ll)o
n1111 I lrr1111k11 / E["J ~·
b. dold.ldnc
1,25-0,32
0,32-0,!6
0,6~,0I
6,.>-J,6
1,6-0,8
7-9
9-10
8-12
--- - I o I 14
Tablica 12-158. Oinaczanie dopuszczalnej chropowatości falistości powierzchni Tablica l!-159. Ma&eria17 metalowe lłosowane w hlldowie acbWpów obr6bkowycla
Mate:tlał)'
Elmnellty udnrytów Obróbb cleplAa
Znak Objaśnienie zal-
et.opy~: mltkk1e Stó
twarde 15 Nawul„ hart. HBO M:l:2
Znaki podsmwowc Dociski St5
DoclU1 mlmo&rodowe 15 Nawęil-, hart. HRC eo::1:2
N71' N9.ł lb.ń.BRC> 82
narzędsl Zlil
15 Nawę81., bart.. BBC 60 ±2
Ualawłald do nariędzi N7E, NOE Hr.rt. BllO > 62
'1 W •~czcgol nych przypQdk~ch, wymienionych w nor mie l'N · 14 1M ·Ol l1!1, 11111~ trn „.ti.łt l•r 11
8t5
W~t)': %14cne
<1ai.1 nim.
dooWwwe 45,55 JCo6ee bań. HRC mln 40
" Do1•u•<U:~•l nq chrOJ'!>w1101ł Pl'Wicu1 hnl P•llhlc •le ut.~n" na ni.1111~ 1(1; w}I ~ 11111 'li n11ł1
Nawęcl„
nl1·" ~1, ~l.11y """11'"" 1111•11 1
•0" lri ''hnł 10•1•1 1• a11uh•1,,.11r, ~- 15 hart. Im.O 60 :1:2
45 uno ~ :U
,_r.„rmlld
-- - Ulepu.