MED

Kako nastaje med

Da bi smo bolje shvatili šta je med moracemo se

ukratko zabaviti time od cega med nastaje i koliko
tome pcele doprinose svojom aktivnošcu.
Glavna sirovna kojom se pcele služe prilikom
stvaranja svoje slatke rezerve, koju mi nazivamo
med, jeste nektar.
Nektar je slatka tecnost koju izlucuju posebne
žlezde smještene u cvijetu a ponekad i van cvijeta
biljke. Žlijezde koje luce nektar nazivaju se
nektarije.
Pored cvijetnog i van cvijetnog nektara pcele
takode skupljaju i izvjesne druge slatke lucevine
iz lišca i slatke materije koje nastaju, kao
posledica aktivnosti biljnih vaši i nekih drugih
insekata na biljkama. Na ovakav nacin dobijen
med poznat je pod imenom mediljka ili
medljikovac.
Nektar je u prvom redu rastvor šecera u vodi
zajedno sa manjim kolicinama mineralnih
materija, enzima, vitamina, prirodriih boja i
mirišljavih supstanci koje ce kasnije dati medu
karakteristican miris, ukus i boju.
Kolicina izlucenog nektara varira u zavisnosti od
vrste biljke, njene bujnosti i uslova sredine kao
što su padavine, temperatura, kolicina svetlosti,
nadmorska visina, tip zemljišta i prisustvo
minerala. Da bi nektar bio izlucen, biljne celije
moraju da nabubre i da time slatke materije
rastvorene u vodi izvrše jak pritisak na zidove
nektarija. Pošto zidovi celija ne mogu odoljeti
tom pritisku, na površini celicnih opni u vidu
minijaturnih kapljica koje se stapaju sa
kapljicama iz susjednih celija i tako formiraju
vece kapljice. Pod uticajem spoljne temperature i
drugih faktora nektar gubi dio vode tako da se
koncentracija šecera povecava. Kolicina šecera u
nektaru krece se od 20 do 55 procenata. Ukoliko
je nektar siromašniji u šeceru, utoliko ce biti
manje privlacan za pcele. Na drugoj strani i
prevelika koncentracija šecera koja nastaje za
suvih i vjetrovitih dana onemogucava efikasno
sakupljanje.
Hladna kiša sa iznenadnim padom temperature
dovodi do prekida lucenja nektara. Pad
temperature od nekih 10o C dovodi u zastoj
pretvaranje skroba unutar biljke u šecere, u prvom
redu u saharozu, koja je glavni sastojak nektara.
Prilikom posjete cvjetova pcele otkrivaju nektar i
pomocu jezika ga uvlace u usni otvor i dalje u
medni želudac koji je odvojen od organa za
varenje specijalnim ventilom. Ovaj ventil iz
mednog želuca propušta samo onoliko hrane
koliko je potrebno pceli da popuni utrošak
energije organizma; a ostali i najveci dio nektara
pcela donosi u košnicu i predaje mladim
clanovima zajednice koje taj nektar smiještaju u
celije da kroz intenzivnu aktivnost kucnih pcela u
toku narednih dana bude osloboden višak vode i
da saharoza pod uticajem enzimna invertaze
pretvori se u proste šecere glukozu (groždani
šecer) i fruktozu (vocni šecer). Konacno, tako
preraden nektar dobija još izvjesne osobine i kao
med pcele ga pokrivaju finim belim voštanim
poklopcima. Na svoj nacin tako svaka voštana
celija postaje konzerva za sebe, a citav okvir
zrelog meda prava riznica uskladištene energije.
Da bi pcele proizvele jedan kilogram zrelog meda
potrebno je da sakupe najmanje tri puta više
nektara. Zato je potrebno i 200.000 izleta pcela.
Samo jedna pcela obide 150 cvetova da bi
napunila medni želudac i tovar donela u košnicu.
Pcela sakuplja nektar u neposrednoj okolini
košnice pa do razdaljine i do nekoliko kilometara.
Ukoliko je paša udaljenija, utoliko je efekat
sakupljanja manji i obrnuto.

Dobijanje meda iz košnice

U savremenim košnicama med je smješten u

okvirima sa voštanim satovima koji se vade kada
su celije najvecim dijelom poklopljene što je znak
da je takav med zreo i stabilizovan. U ovakvim
okvirima ne treba da ima pcelinjeg legla koji cine
larve i poklopljeno leglo. Najbolji med se dobija
iz košnica nastavljaca i to iz nastavaka iz kojih se
ne izvodi leglo.
Pošto su okviri sa medom ili citavi nastavci uzeti
od pcelinjih društava, oni se prenose u prostoriju
za istresanje meda. Ta prostorija mora biti cista i
zagrijana a mašina za istresanje, sprave za
skidanje medenih poklopaca i posude za prijem
meda napravljene od nerdajuceg materijala i
podobne za lako cišcenje. U centrifugi (vrcaljki)
ili mašini za istresanje. Med izlazi iz otvorenog
saca pod uticajem centrifugalne sile. Tako
istresen med sliva se niz zidove centrifuge i kroz
slavinu odliva preko sita u posudu. Na situ se
zadrže sitni parcici voska. Ukoliko se ne
upotrebljava sito, med se posle istresanja može
ostaviti i sve ono što bi normalno ostalo na situ,
naci ce se na površini meda i može se lako skinuti
naknadno. Ovaj skinuti dio ima dosta i cvetnog
praha koji se u manjoj ili vecoj mjeri nalazi u
svakom medu. Zbog toga je skinuti dio cijenjen
kod nekih pcelara i upucenijih potrošaca.
Kad je med dospio u kante, one se pokrivaju i
smiještaju u prostorije sa umjerenom
temperaturom od oko 21o C. te prostorije ne
smiju biti vlažne. Ovim bi se kod proizvodaca
završio citav proces i takav med predstavlja pravi
prirodni proizvod. Ukoliko med od proizvodaca
bude otkupljen od strane trgovackih preduzeca
koja se bave pakovanjem i prodajom meda, ovaj
proizvod ce biti verovatno zagrijavan tipiziran do
dozvoljene granice i pakovan u uobicajenu
staklenu ambalažu u kojoj dolazi do potrošaca.
Sem tecnog meda, iz košnice se med može vaditi
u sacu, u vidu specijalnih kockastih formi koje se
obicno zovu boksesi ili sekcije. Med u sacu može
biti sjecen i pakovan u plasticne kutije ili u tegle
zaliven tecnim medom .

Vrste meda prema porijeklu

Postoje razlicili nacini klasifikacije meda. U

prvom redu med se oznacava prema vrsti biljke na
kojoj pcele sakupljaju nektar. U najvecem broju
slucajeva pcele iz jedne košnice se ne drže uvjek
jedne te iste vrste biljke. Ovo se dogada samo
onda ako u okolini u to vrijeme nema drugih
biljaka u cvetu ili su u pitanju velike površine
poljoprivrednih kultura kao što su, suncokret,
lucerka, lavanda, uljana repica ili površine kao što
su bagremove šume ili šume pitomog kestena.
U našim prirodnim uslovima, u pojedinim
godinama, mogu se dobiti relativno cisti medovi
od bagrema, lipe, vrijeska, kadulje, lavande,
ruzmarina, suncokreta, pitomog kestena i nekih
drugih biljaka
Porijeklo meda u odnosu na biljnu vrstu od koje
potice najpouzdanije se utvrduje kroz analizu
prisutnog polena koji se u manjoj ili vecoj mjeri
uvek nalazi u svakom medu.
Da bismo pcelarima i potrošacima pomogli
koliko-toliko da prilikom vrcanja ili kupovine
prepoznaju vrste meda, pokušacemo da neke od
njih opišemo. Mora se napomenuti da izvesne
osobine, kao što su boja i aroma, variraju iz
godine u godinu, ili zavise od tipa zemljišta ili
drugih uslova.
Med od kadulje (pelina) je žuckasto smede boje
,izuzetno prijatnog ukusa ,vrlo sporo
kristalizira,izuzetno cijenjen kao stoni i ljekoviti
med ,i kao sortni med visoko se kotira zbog svog
sastava i viskoziteta ,a najvise ga ima u
planinskom krševitom i primorskom dijelu Crne
Gore i Dalmacije.
Med od bagrema, kada je cist, skoro je bijelo
zelenkaste boje, ima blag i prijatan ukus i vrlo
sporo kristalizira. Veoma je cijenjen kao stoni
med. Bagremov med prilikom vrcanja cesto se
pomiješa sa prilicnim procentom livadskog meda
i tada je više žuckaste boje.
Med od lipe je žut do crvenkast, ima miris na
lipov cvet i cijenjen je od strane pcelara i dosta
potrošaca.
Med od vrijeska je tamnožute boje, trpkog ali
ipak prijatnog ukusa i brzo kristalizira.
Med od lavande potice iz Dalmacije, zlatne je
boje i jako prijatne arome.
Suncokretov med je žute boje, oštrijeg ukusa i
brzo kristalizira. Med od pitomog kestena je
crveno-tamne boje, gorkog i pomalo neprijatnog
ukusa, ali je cenjen zbog veceg sadržaja polena i
mineralnih materija.
Livadski med potice od raznih trava koje u prvom
redu pripadaju vrstama djetelina. Ovakav se med,
pored bagremovog, najcešce srece kod nas u
prodaji. Narocito je cenjen med sa planinskih
livada. Boja ovog meda varira, ali je uglavnom
crvenkasta.
Miješani med -vrlo cesto cujemo da se med
naziva miješanim, a to je u stvari med koji nastaje
još u košnici i dobija se na pojedinim podrucjima
gdje više medonosnih biljaka cvjeta u isto vrijeme
ili jedno za drugim ,i taj med spada u autohtone
sorte medova i posebno je cijenjen zbog svog
specificnog i ljekovitog sastava.
Šumski med može biti medljikovac koji je tamne
boje i oporog ukusa, ali je zbog visokog sadržaja
mineralnih materija jako cijenjen u nekim
zemljama Evrope.

Fizicka svojstva meda

Za kvalitet meda kao prirodnu hranu veoma su

važna i neka fizicka svojstva kao što su:
higroskopnost, viskoznost, specificna težina,
refraktivni indeks, polarizacioni efekt boja.
Osobina meda je da u prisustvu vazduha privlaci
ili otpušta vlagu. Ako je relativna vlažnost
vazduha 58 procenata u medu se nalazi oko 17,4
procenta vode, onda je ovim uspostavljena
ravnoteža izmedu vlage u vazduhu i kolicine vode
u medu. Prema tome, cim se vlažnost vazduha
poveca, povecace se i procenat vode u medu, i to
u prvom redu u površinskom delu posude u kojoj
je med smešten. Obratno, ukoliko je vlažnost
vazduha manja, med ce otpuštati vlagu iz sebe. To
znaci da uvek postoji tendencija uspostavljanja
ravnoteže. Ovo se može najbolje videti iz sledece
tabele.

% vode u medu
16,1 % relativna vlažnost vazduha
17,4 52
21,5 58
28,9 66
33,9 76
81

Saznanje o higroskopnosti je od velikog znacaja

kako za pcelare proizvodace tako i za potrošace
meda, jer cuvavanjem ovog proizvoda u vlažnim
prostorijama dolazi do uvecanja procenta vode u
medu, a kao posledica toga med postaje podložan
fermentaciji odnosno previranju pod uticajem
kvasaca.
Viskozitet je osobina tecnosti da bude lepljiva i da
se odupire curenju. Za jako viskozan med kaže se
da je težak i kompaktan. Ova osobina je usko
povezana sa gustinom i higroskopnosti meda.
Gušci med je svakako i oznaka boljeg kvaliteta,
ali neki previše gusti medovi zadaju teškoce
pcelarima kada ih istresaju iz saca. Ukoliko se
med zagreje do izvesnog stepena, viskozitet se
smanjuje, ali ako to zagrevanje prede 35 stepeni,
ne nože se više smanjiti viskozitet.
Specificna težina je težina meda u odredenoj
jedinici zapremine. Nama je svima poznato da u
staklenu teglu od jednog kilograma stane 1,3 do
1,4 kilograma meda. Naravno da specificna težina
meda zavisi i od temperature i sadržine vode.
Postoji jedan aparat za merenje specificne težine
meda koji se zove hidrometar.
Refraktivni indeks je procenat vode u medu
ustanovljen pomocu refraktometra. Ovo je veoma
lak i brz nacin merenja i dovoljna je samo jedna
kap meda za jedno citanje. Samo se mora uzeti
više uzoraka i treba naziti odakle se dobijaju: sa
površine ili dna posude ili bureta.
Boja je rezultat sposobnosti meda da apsorbuje
svetlost razlicite svetlosne dužine. Ova osobina je
od znacaja kada se radi o prodaji meda jer
potrošaci u nekim regionima su prilagodeni
izvesnoj vrsti meda sa specificnom bojom pa tu i
traže. U velikim proizvodackim i potrošackim
zemljama, kao što su SAD i neke druge, med se
obavezno tipizira da bi se dobila ustaljena i
željena boja. Med može biti skoro bezbojan pa do
zatvorene crvene i potpuno tamne boje.
Skretanje polarizacione svetlosti kod prirodnog
cvijetnog meda ide na lijevu stranu, a kod
medljike na desnu. Ovo je pouzdan nacin da se
otkrije prisustvo medljike u cvetnom medu.

Hemijski sastav meda

Da bi se na najpregledniji nacin stekao utisak o

hemijskom sastavu meda prikazacemo rezultat
analize 490 uzoraka americkih medova. Iako se
medovi širom sveta u po necemu razlikuju, ipak
ce za nas ovo biti jedna orijentacija kako bi iz
naredne tabele saznali o svemu što se nalazi u
prirodnom medu koji proizvodimo.

Glavni sastojci meda

Šeceri u medu
Fruktoza (vocni šecer)
Glukoza (groždani šecer)
Saharoza (tršcani šecer)
Maltoza i drugi disaharidi
Viši šeceri
Voda / prirodna u medu
Kisjeline (glukonska, limunska, jabucna,
Mravlja, mlijecna, sircetna, aminokiseline i dr.)
Proteini
Pepeo (razni minerali)
Razne manje komponente

Analiza naših medova pokazala je da se u njima

ucešce redukcionih šecera kretalo od 69,11 do
74,5%, od toga je glukoze bilo 31,00 do 38,08% a
fruktoze 35,43 do 41,37%. Pepeo se kretao
izmedu 0,15 i 0,63%.
Pod nazivom razne manje komponente
podrazumijevamo niz materija koje se nalaze u
malim kolicinama, ali kao sastavni djelovi meda i
te kako su važne. Tu spadaju : pigmenti i
aromaticne materije koje daju medu boju i
odredenu aromu, onda enzimi, invertaza,
dijastaza, katalaza i fosfataza od kojih je
najvažnija invertaza pomocu koje pcele pretvaraju
složenu saharozu u proste šecere fruktozu i
glukozu koji posle toga cine glavne sastojke
meda. Sem toga, tu je i inhibin koji ima
antibakterijska svojstva. U malim kolicinama je
prisutno i nekoliko važnijih vitamina kao što su :
B2, B6, X, C, K, folna i pantotenska kiselina. U
medu ima i nešto tanina, a u šumskom u znatnoj
meri acetilholin je takode prisutan.
Iz ovog pregleda možemo vidjeti da se u medu u
najvecoj mjeri nalaze vocni i groždani šecer. Zreo
cvijetni med sadrži malo saharoze. U našim
medovima taj procenat može biti nešto veci nego
americkim, ali ne treba da prede 5 procenata.
Medljika može sadržati do oko 10 odsto saharoze
i to je znatno više nego u cvijetnom medu.
Treba napomenuti da hemijski sastav meda varira
i zavisi od mnogo faktora. Isto to važi i kada se
radi o procesu dobijanja, skladištenja i cuvanja
ovog proizvoda pijre nego se pojavi na tržištu.

Kristalizacija i falsifikovanje meda

Prirodni cvijetni med ce se posle istresanja iz saca

ranije ili kasnije ukristalisati ili kako se to obicno
kaže ušeceriti. To je sasvim normalna osobina
prirodnog meda i pri tome procesu med ne gubi
ništa od svojih osobina ili vrednosti. Ovo je i
naucno dokazano. Postoje neki medovi koji se
teže kristališu, kao što je to slucaj sa našim
bagremovcem koji može ostati u tecnom stanju i
nakon dijve godine. Ali, zato ima medova koji se
vec u sacu mogu ukristalisati.
Kod jednog velikog dijela naših potrošaca meda
ustaljena je odbojnost i nepovjerenje kada vide
ukristalisani med. Takav med se cesto povezuje sa
obicnim šecerom, odnosno sa medom koji je
pravljen od šecera od strane nekog špekulanta ili
nesavjesnog pcelara. Istinaje da jedan mali dio
ljudi pokušava da se domogne zarade falsifikujuci
med, ali je neosporna cinjenica da se najveci broj
pcelara drži ustaljene tradicije i pravila da med
prodaje onakav kakav je dobijen iz košnice. Svaki
savjestan pcelar treba da pokuša, da na svaki
nacin objasni kupcu vrijednost i prednost meda u
originalnom stanju, bilo daje u tecnom ili
kristalisanom obliku.
Ukristalisan med se može lako prevesti u tecno
stanje, ako se pažljivo zagrijava na nižoj
temperaturi za neko vrijeme. Nikako ne dozvoliti
da med dode u direktan dodir sa izvorom
zagrijavanja, vec posudu sa ukristalisanim medom
treba staviti u posudu sa zagrijanom vodom.
Temperatura vode ne treba da bude viša od 40
stepeni. I pored sve pažnje, med se prilikom
zagrivanja može oštetiti i zato ga je mnogo bolje
trošiti u kristalisanom stanju. Narocito je to
pogodno ako su kristali fini i sitni. Takav med se
lako maže po hlebu kao buter i narocito je
pogodan za djecu jer se izbegava curenje i
kapanje tecnog meda što cesto domacicama
zadaje glavobolje.
Svako zna da se dobro priprmljeno slatko, gdje
glavnu ulogu igra šecerni sirup, ne kristališe.
Ukoliko i dode do kristalizacije, ovi kristali su
obicno krupni i citava ušecerena tekstura nije
potpuna. Tecni dio se nalazi kristala i iznad njih.
Znaci, fakat je da je falsifikovani med nepravilno
kristalisan i može se prepoznati. Na kraju da
napomenemo da se ukristalisani med mnogo troši
u severnoj Evropi, SAD, Novom Zelandu i
drugdje. Postoji nacin selekcije željenih finih
kristala koji se dodaju tecnom medu i na
odredenoj temperaturi za kratko vrijeme dobija se
fino ukristalisani med.

Fermentacija meda

Fermentaciju ili previranje meda uzrokuju vrste

kvasaca koje mogu da podnesu vece koncentracije
vocnog i groždanog šecera. Kao produku ovog
procesa nastaju alkohol i ugljendioksid. Alkohol
se u prisustvu kiseonika razlaže u sircetnu
kiselinu i vodu. Kao rezultat svega ovoga med
dobija gorak ukus i na površini se javlja pjena. Da
bi se izbjegla fermentacija meda treba ga vaditi iz
košnice kada je skoro potpuno poklopljen i zreo.
Takav med ce sadržati manji procenat vode i vecu
koncentraciju šecera. U tom slucaju ce za kvasce
biti daleko teže da zapocnu vrenje nego kada je
med nezreo i sadrži više vode.
Ako se med cuva u vlažnoj prostoriji, površinski
slojevi ce upijati vlagu iz vazduha i time smanjiti
procenat šecera. Takav med ce biti podložan
fermentaciji.

Prednosti i zaštita domaćeg meda

Raznovrsnost i bogatstvo biljnog svijeta u našoj

zemlji, kao i geografski položaj Srbije i Crne
Gore koja velikim delom gravitira Sredozemlju,
omogacavaju našim pcelarima da proizvedu med
izvrsnog kvaliteta.
Naši medovi su cenjeni i van zemlje. Med
proizveden od naših pcelara ima vecu vrijednost u
pogledu kvaliteta, nego uvezeni iz drugih regiona,
a posebno iz prekomorskih zemalja.
Kao što su pcele dio prirodne okoline u kojoj se
nalaze izvori nektara, tako smo i mi dio te iste
okoline. Svi sastojci meda, a narocito oni koji se
javljaju u malim kolicinama, odgovarace više
našem organizmu i imace veci blagotvoran uticaj
nego što ce to biti slucaj s medovima iz drugih
udaljenih krajeva.
Kako se može zaštititi kvalitet domaceg meda?
Zato ima više nacina. Najbolji je taj što ce svi,
pocev od pcelara pa do trgovicke mreže
obezbijediti vrhunski kvalitet uz pristupacne
cijene i najvecu mogucu delatnost informativne
službe. Domaci med se može obilježiti i
specijalnim garantnim pakovanjem, kako se to
cini u Njemackoj. Njemci su prihvatili domaci
med po dvostruko višoj cijeni nego što je slucaj sa
prekomorskim proizvodima. U krajnjem slucaju
trebalo bi obavezati našu trgovacku mrežu da se
više posveti unapredenju domace proizvodnje, pa
ce time i potreba za uvozom biti manja.
Med kao prirodna hrana

Hranljiva i ljekovita vrijednost meda je od

davnina priznata. Ljekari i dijeteticari su utvrdili
da ta vrijednost ne dolazi smo od šecera koji je
svakako najglavniji sastojak meda i daje mu
osobinu visokokaloricne hrane, pogotovu što su
šeceri u medu monosaharidi (prosti šeceri) za
razliku od složenih kao što je to trgovacki (tršcani
i šecer od repe).
Mineralni sastojci, vitamini, enzimi i
antibakterijalne materije meda daju mu izuzetan
znacaj u ishrani svih kategorija stanovništva, a u
prvom redu djece i starijih osoba.
U ishrani odojcadi i ostale djece, mnogi lekari
preporucuju da se mlijeku dodaje med, pošto je u
mnogim eksperimentima mlijeko zasladeno
medom pokazalo daleko bolje rezultate kod
ishrane djece, nego što je to bio slucaj kad je
upotrebljavan šecer.
Stare osobe su redovnim uzimanjem meda
povracale snagu i popravljale funkcije skoro svih
organa u svom organizmu. Zato se u nekim
zemljama med naziv i "mleko za stare". Jedan
americki ljekar je svojevremeno rekao: "Ono što
krava daje mladima, pcela daje starima".
Kao izvor mineralnih materija koje su neophodne
svakom organizmu, med je od izuzetnog znacaja.
Mineralne materije, neophodne za normalno
obavljanje funkcija našeg tijela, dolaze od
elemenata koje organizam treba u vecoj kolicini, a
to su: kalcijum, magnezijum, natrijum, sumpor,
hlor i gvožde. Postoje takode i hemijski elementi
koje organizam treba u malim kolicinama, tako
reci u trgovinama. To su bakar, jod, mangan,
kobalt, cink, molidben. Svi ovi neorganski
elementi igraju razlicite ali vrlo važne uloge u
izgradnji skeleta, ulaze u sastav celija kao
osnovnih jedinica našeg tijela, služe kao
regulatori kisjelosti i deluju u okviru enzimatskog
sistema. Mineralni elementi, kao što su bakar,
gvožde, mangan, važni su za obnavljanje krvi.
Nedostatak gvožda u krvi izaziva anemiju.
Anemija se vrlo cesto javlja kod žena i djece. U
dobroj dijeti treba da se nade bar 12 miligrama
gvožda dnevno.
Kolicina kalijuma, kalcijuma, gvožda,
aluminijuma, magnezijuma, mangana i kobalta
veca u tamnim medovima nego u svjetlijim. Iako
su svijetli medovi popularniji kod naših
potrošaca, analize nas upucuju na to da tamne
medove ne treba izbegavati, jer su u svakom
slucaju vredniji u pogledu mineralnog sastava.
Vidimo da se ovde nalaze skoro svi elementi
neophodni za naš metabolizam. To ne znaci da i u
drugim vrstama hrane nema ovih materija, ali je
ipak jedan od najboljih izvora ovaj pcelinji
proizvod. Jer moderna prerada hrane poremecuje
njen mineralni sastav i biološki sistem koji
pospješuje korišcenje tih elemenata.
Iz pregleda hemijskog satava, vidjeli smo da su tu
razni vitamini, neki u vecoj, a drugi u manjoj
kolicini. Ovo dolazi uglavnom zbog prisustva
polena u medu pošto skoro svaki med sadrži
izvestan broj polenovih zrnaca.
Med kao hrana ima ogromne prednosti kada se
uporedi sa tršcanim šecerom i šecerom od repe
raznim vrstama fabrikovanih sirupa i skroba kao
izvora energije. Naš organizam je prinuden da ove
šecere razlaže na proste sastojke dok su to pcele
vec ucinile sa sahrozom iz nektara pomocu
fermenta invertaze. Ovim je naš organizam
osloboden tog napora tako da glukoza prelazi
direktno iz probavnog trakta u krv pa se to isto
dogada i sa fruktozom, samo nešto sporije.
Za osobe koje imaju slabo varenje, ili njihov
organizam ne luci enzime invertazu i amilazu,
med je zaista veoma važna potreba.
U poslednje vrijeme, sve je više dokaza da
pretjerana upotreba saharoze u vidu šecera i
raznih sirupa u najmanju ruku može biti vrlo
štetna za ljudski organizam. Postoje dokazi da su
izvesna srcana oboljenja usko povezana sa
pretjeranim konzumiranjem šecera od trske i repe.
Takve i slicne negativne pojave nikada nisu
nadene u medu.
Za sportiste, planinare, ronioce i sve ostale koji se
bave napornim poslovima, dužeg ili kraceg
trajanja, med je izanredan izvor kalorija koji ce
najneposrednije uticati na povecanje snage u
organizmu. Ovo su još znali stari Grci kada su se
pripremali da ucestvuju na olimpijskim igrama.
Danas je vecina obicnih ljudi ukljucena u sistem
industrijske prozvodnje na traci. Ovaj nacin rada
vrlo brzo iscrpljuje i pravi nas umornim. Sigurno
je da bi konzumiranje meda u toku radnog
vremena u vidu brzo spravljenog napitka sa cajem
ili mlekom uticalo na povecanje produktivnosti
rada i smanjenje nesreca pri radu. Slicno je i kod
dece u školama. Naša preduzeca i ustanove mogle
bi da pokušaju sa ovakvim poduhvatom, to bi
sigurno bilo u skladu sa potrebom našeg daljeg
napretka. Svakodnevna upotreba meda u ishrani
bi uticala na produženje aktivnog života pojedinca
i to bi za zajednicu bila od ogromne koristi.
Poznato je da u jednoj od najvecih skupina
stogodišnjaka koji žive u reonu Kavkaza, med kao
hrana ima veoma istaknutu ulogu. Neki lekari se
slažu da pored ostalih uslova ovi ljudi treba da
zahvale za svoj dug život u mnogome i obilnom
konzumiranju meda.
Poznato je da u jednom dijelu Rusije ima preko
120 stogodišnjaka a da su 109 od njih pcelari I da
su svi oni dobroga zdravlja, stoga se moze
zakljuciti da i samo nazovimo druženje sa
pcelama pozitivno utice na naše zdravlje a
posebno upotreba pcelinjih proizvoda što je vec
opšte poznato.

Upotreba meda radi suzbijanja raznih oboljenja

Sem svoje hranljive i dijetetske vrijednosti, med

je od davnina bio jedno od najuspješnijih
terapeutskih sredstava. Duga je lista starih
podataka o upotrebi meda kao lijeka od strane
ranijih civilizacija. U današnje doba sve je više
ljekara i medicinskih ustanova koje preporucuju
med kao profilakticno i ljekovito sredstvo.
Istina, ima još ljekara koji iz ovih ili onih razloga
ne poklanjaju dužnu pažnju medu kao izuzetno
vrijednoj materiji za ljudsko zdravlje. Takvih
lekara je dosta u Americi gdje su lekarska društva
i mocna farmaceutska industrija vec duže
vremena zainteresovani za plasiranje vještackih
preparata koji vrlo cesto više škode organizmu
nego što mu koriste.
Prije nekih 50 godina pojavila se u SAD cuvena
knjiga "Narodna medicina" (Folk Medicine) u
kojoj doktor Jarvis pokazuje koliku vrijednost ima
med u održavanju zdravlja naroda. Knjiga je
doživjela na desetine izdanja i milionski tiraž
uprkos žestokih napada od strane ljekarskog
društva. Još jedna druga knjiga doživela je svetski
publicitet. Ona je poznata pod imenom "Pcele
krilati farmaceuti" i napisao ju je cuveni sovjetski
ljekar N.P. Jojriš. Prije izvjesnog vremena, ova
knjiga je prevedena i štampana na našem jeziku.
Zbog ogranicenog prostora ovdje cemo sasvim
ukratko prikazati primjenu meda kao lijeka.
Odavno je poznato da je med izvanredan u
zarašcivanju rana, bilo da su to mehanicki
otvorene posjekotine, cirevi ili opekotine. Pod
uticajem meda, pojacava se dovod krvi i limfe do
rane. Limfa mehanicki ispira bakterije a fagociti
ih pojacano stimulišu. Inace, i sam med ima
baktericidna i bakteristaticna svojstva. Zbog
visoke koncentracije šecera, med u dodiru sa
bakterijinom opnom izvlaci vodu i automatski je
uništava.
Med se može korisno upotrijebiti u nekim
vrstama zapaljenja ociju. Za ovo su znali stari
Egipcani. U svakom slucaju kad se radi o ocima,
treba konsultovati ljekara specijalistu.
Kod kožnih oboljenja zna se da su stari Kinezi i
Indusi mazali cijelo tijelo medom da bi ubrzali
lijecenje malih boginja. Rusi su imali dobre
rezultate kad su lijecili tuberkulozu kože medom.
Ako se inhalira 10 odsto rastvor meda, prema
ruskim ispitivanjima i ranijim iskustvima, med
djeluje ne samo na sluznicu nosa i grla, vec
takode i na alveole pluca kroz koje dospijeva u
krv. Na taj nacin se uništavaju bakterije u
disajnim organima i uklanjaju smetnje za disanje.
Med je narocito koristan kada se radi o nazebu.
Kod ovog oboljenja preporucuje se da se med
uzima sa toplim mlijekom, sokom od limuna i u
toplom. Za ovu svrhu najbolji je lipov med jer
pojacava znojenje. Naravno, za vreme lijecenja
treba ostati dva do tri dana u krevetu.
U toku cvjetanja raznih biljaka, javlja se kod
nekih osoba polenska groznica, jer se svuda oko
nas u to vreme nalazi mnogo cvjetnog praha u
vazduhu. Mi udišemo taj polen i on iritira naše
disajne organe. Kao najbolja preventiva pa i lijek,
u mnogim slucajevima, odlicno pomaže
konzumiranje prirodnog cvijetnog meda iz
neposredne okoline. Sa ovim treba poceti na
nekoliko nedelja prije pojave polena da bi se
osobe privikle na polen koji ce tek doci.
Doktor Džervis (jarvis) preporucuje med u sacu
ili medne poklopce, koji se sa nešto meda skidaju
prije vrcanja otklopljenog meda.
Postoje podaci u literaturi da med dobro utice na
proces varenja. Smatra se da med odlicno deluje
protiv zatvora.
Prema ruskim nalazima, med dobro deluje kod
cira na stomaku, a djeluje dvojako : lokalno
potpomaže zarastanje cira i jaca ceo organizam,
narocito nervni sistem. Kod cira potrebno je da se
med uzima jedan ili dva casa prije jela.
U poslednje vreme, kod oboljenja jetre i žucnih
kanala, pocelo se na ruskim klinikama sa
primjenom meda u cilju lijecenja. Blagotvorno
delovanje meda objašnjava se njegovim
hemijsko-biološkim svojstvima i visokom
sadržinom glukoze. Ovim se povecavaju rezerve
glikogena u jetri i pojacavaju funkcije ovog
veoma važnog organa.
Kada se radi o dijabetesu, treba biti obazriv u
konzumiranju meda iako je to u nekim
slucajevima moguce. I kod ove bolesti treba
tražiti savjete ljekara.
Bubrežnim bolesnicima se preporucuje med kao
jedan od najvažnijih sastojaka dijete. Med treba
uzimati sa cajem od šipuraka. Kod pijeska u
bubrezima, savetuje se po jedna kašika
maslinovog ulja sa limunom i medom tri puta
dnevno.
Kod nesanice doktor Džervis (Jarvis) savetuje da
se prije spavanja uzme po jedna kašika meda. Još
je bolje pomiješati med sa nešto jabucnog sirceta.
Ukoliko istog nema med treba rastvoriti u toploj
vodi ili nekom od cajeva za umirenje.
Kod srcanih bolesti raznih vrsta med ima
dragocjenu ulogu u jacanju oslabljenih srcanih
mišica. Bolesnici treba da ga upotrebljavaju
redovno po 50 do 140 grama dnevno.
Postoji još mnogo bolesti i slucajeva gdje med
može biti od koristi kao preventiva i lijek. U
narodu se zna za mnogo recepata o tome. Mi ne
mislimo da se može ovde zalaziti u takve detalje.
Da ne propuštimo još jednu primjenu koja može
korisno poslužiti kako pcelarima tako i onima koji
ne drže pcele. Uslucaju uboda pcele, kap meda na
mesto gdje je izvadena žaoka. ako se odmah stavi,
sprecice otok i neprijatan bol ce brzo nestati.
Inace, kada se radi o svim težim oboljenjima
obavezno treba konsultovati ljekara o direktnoj
primjeni meda. Sigurno je da ce se svaki ljekar
složiti da je med izvanredan izvor energije za
oboljeli organizam, a energija je baza za borbu
protiv slabljenja organizma. Niko nece pogriješiti
ako med bude upotrebljavao redovno, jer je to
najbolja i najcistija hrana i sigurno je da ce
doprinijeti da nam organizam ostane zdrav i
dugovjecan.
Ne smijemo zaboraviti da napomenomo da se kod
nekih naroda ispoljava izvesna vrsta alergije i
grceva u stomaku poslije upotrebe meda. To
narocito dolazi ako je med uzet bez vode, na
prazan stomak. U težim slucajevima, narocito kod
djece, može se javiti vrsta koprivnjace. Slicno je i
kada se radi o alergiji prema nekim drugim
proizvodima. Kod pojave grceva, najbolje je uzeti
med, sa drugom hranom ili sa više vode.

Kako se upotrebljava med

Kod nas se najveci deo meda konzumira za

dorucak sa hlebom i cajem, domacice pripremaju
i neke vrste kolaca koji su poznati pod imenom
medenjaci. U pekarstvu se upotrebljava nešto
meda a proizvode se neke vrste bonbona i ratluka
na bazi meda. U odnosu na neke druge zemlje, to
je vrlo ogranicena upotreba meda. Kao primer
drugacije prakse navešcemo da se u SAD jedna
trecina od celokupne proizvodnje meda upotrebi u
pekarskoj industriji. Glavni razlog za ovako
veliku upotrebu u pekarstvu dolazi zbog osobine
meda da zadržava vlagu u hlebu u toku dužeg
perioda. Obicno se dodaje oko 4 do 5 procenata
tecnog meda testu, za kvasac, koji cini hleb
razrudenim, med je najbolji energetski materijal.
Sem toga, hleb dobija izvanrednu boju zbog
djelimicne karamelizacije na površini hleba.
Pri pravljenju torti i kolaca, najbolje je zameniti
25 do 50 procenata šecera medom. Ako se ide na
70 do 100 odsto meda, onda se mora dodavati
bikarbona soda. Kod upotrebe meda pri pravljenju
kolaca, mora se paziti na odmjeravanje kolicine
jer med sadrži skoro 20 odsto vode i za tu
kolicinu treba smanjiti ucešce vode u kolacu.
Kod nas je rasprostranjena praksa pravljenja
slatkog od raznog voca i tu dio šecera treba
zamijeniti medom. Obicno je to jedna polovina od
upotrebljene kolicine šecera. Slatko kuvati na
slaboj vatri i upotrebiti samo najzdravije voce
dobro ocišceno i oprano.
Od meda se može praviti i izvanredan sladoled. I
tu se šecer može zameniti medom do 60 procenata
od kolicine šecera. U SAD se vec duže vremena
prodaje fino kristalisan med pomešan sa vocem u
prahu. Med pomešan sa buterom nailazi u
americkim super-marketima na vrlo dobar prijem.
To važi i za pasterizovano mleko. Nama može
izgledati cudno, ali je fakat da su viršle
napravljene od mesa kome se dodaje izvesna
kolicina meda veoma popularne u SAD.
Od meda se može praviti i alkoholno pice zvano
medovina i medno vino. Medno vino je
tradicionalno pice Slovena i narocito se mnogo
proizvodi u Poljskoj i nekim krajevima Crne
Gore.