Techniki wytwarzania

i procesy technologiczne 5/2019 (25) Numer

bezpłatny

Obróbki elektroerozyjne (EDM i WEDM)

Wprowadzenie
Zastosowanie obróbek mechanicznych
jest utrudnione z powodów
ekonomicznych i/lub technologicznych.
W konsekwencji opracowano nowe
techniki, do których zalicza się m.in.
obróbka elektroerozyjna (EDM – ang.
Electrical Discharge Machining).
Usuwanie materiału z powierzchni
przedmiotu obrabianego następuje w Ilustracja 1. EDM – elektrodrążenie wgłębne.
wyniku oddziaływania energii
elektrycznej (okresowe wyładowania Na ilustracji 2 przedstawiono miedziane elektrody
iskrowe lub w łuku elektrycznym robocze. Uwzględnienie dodatkowego ruchu
inicjowane między powierzchniami obrotowego wokół osi elektrody umożliwia obróbkę
przedmiotu obrabianego a narzędziem powierzchni krzywoliniowych, w tym gwintów.
zachodzące w ośrodku roboczym o
właściwościach dielektryka). Poniżej
przedstawiono pokrótce rodzaje obróbki
elektroerozyjnej.

Rodzaje obróbki elektroerozyjnej

Wyróżniamy następujące rodzaje obróbki
elektroerozyjnej:
●
elektrodrążenie wgłębne (EDM);
●
wycinanie drutem (WEDM);
Ilustracja 2.
●
drążenie otworów. Przykład miedzianych elektrod roboczych.
Elektrodrążenie wgłębne (EDM) Miedź nie stanowi jedynego materiału z jakiego
Narzędzia w formie elektrody kształtowej wykonuje się elektrody robocze. Elektrody
zagłębia się w przedmiocie obrabianym wykonane z grafitu w przeciwieństwie do
(ilustracja 1). Powierzchnie obrobione miedzianych cechują mniejszym stopniem zużycia.
uzyskują kształt odzwierciedlający kształt Obróbka miedzi i grafitu jest jednak zróżnicowana.
elektrody. Zastosowanie: formy Na ilustracji 3 przedstawiono zestaw dwóch elektrod
wtryskowe do tworzyw sztucznych, wykorzystywanych przy obróbce tych samych
formy odlewnicze oraz matryce. powierzchni.
Mikroobróbka: złącza elektroniczne,
przemysł medyczny, zegarmistrzowstwo. 1
Techniki wytwarzania i procesy technologiczne 5/2019 (25) w.1

Wycinanie drutem (WEDM)

W przypadku cięcia drutem (WEDM –

Wire Electro Discharge Manufacturing)
rolę elektrody pełni metalowy drut
(ilustracja 4), który przecina przedmiot
obrabiany na wylot co wymaga wykonania
tzw. otworu startowego lub obróbka
rozpoczyna się od krawędzi przedmiotu. Ilustracja 3. Zestaw dwóch elektrod roboczych:
Możliwe jest prowadzenie drutu także pod miedzianej i grafitowej.
kątem, co pozwala uzyskiwać odmienne
kształty na górze i dole przedmiotu
obrabianego (ilustracja 5). Drut wykonany
jest standardowo z mosiądzu lub
powlekanej miedzi (średnica waha się od
Ø0,02 do Ø0,33 mm; prędkość odwijania
drutu ze szpulki to 2,5÷150 mm/s).

Drążenie otworów
Ilustracja 4. Przykład cięcia drutem (WEDM).
Technologia przemysłowego wykonywania
otworów w materiałach twardych (stal
hartowana, węgliki spiekane) – ilustracja 6.
Długość otworu może wynosić 200 mm.
Stosuje się elektrody do otworów o
średnicach od Ø0,3 do Ø3 mm. Stosowane
są także do wykonywania otworów
startowych dla elektroerozyjnego cięcia
drutem.

Obróbka elektroerozyjna
Ilustracja 5. Przykład obróbki cięciem drutem
Jako dielektryk wykorzystuje się (WEDM) z przechylonym drutem.
substancje/materiał nieprzewodzący lub
bardzo mało przewodzący prąd
elektryczny (ograniczenie wyładowań
wyłącznie do materiałów przewodzących
prąd elektryczny – elektroda oraz
przedmiot obrabiany). Stosowane
dielektryki to: woda destylowana, ropa
naftowa, nafta, olej transformatorowy.
Wyładowaniu elektrycznemu towarzyszy
Ilustracja 6. Przykład elektrod do elektrodrążenia
powstawanie tzw. kanału plazmowego,
otworów.
którego otoczony jest przez zwiększający
2
Techniki wytwarzania i procesy technologiczne 5/2019 (25) w.1

swoją średnicę gazowy pęcherz. Lokalny

wzrost temperatury (około 13.725 ºC) Współczesne obrabiarki EDM pozwalają na uzyskanie
powoduje topienie wraz z częściowym błędów obróbki rzędu 2 μm, a dokładność
odparowaniem pewnej objętości materiału. pozycjonowania utrzymywać na poziomie 0,001 mm [3].
Po zakończonym wyładowaniu
elektrycznym spada ciśnienie. Zjawisko to
wzmacnia proces parowania roztopionego W celu polepszenia tolerancji wymiarów
materiału (możliwość wystąpienia tzw. geometrycznych stosuje się m.in. tzw. obróbkę
mikrowybuchów). Zmiany ciśnienia mają wieloetapową, odpowiadającą uzyskiwanym
charakter gwałtowny co powoduje parametrom jakościowym po każdej z nich ze
wyrzucanie płynnego materiału, który z standardowo rozumianymi etapami obróbki
reguły zastyga w postaci kulek. Część ubytkowej, czyli obróbki: zgrubna, dokładna
roztopionego materiału krzepnie w (kształtująca) oraz wykańczająca. Na każdym etapie
powstałym kraterze (właściwości i stosowane są elektrody różniące się wymiarami
struktura odmienna niż przed obróbką). geometrycznymi. Ważną rolę w polepszaniu
Wyładowania następują w miejscach o dokładności geometrycznej odgrywa także
korzystniejszych dla ich wystąpienia, zwiększanie przepływu dielektryka przez szczelinę
rzadko kiedy następują w tym samym roboczą, a także wprowadzanie elektrod w drgania i
miejscu. Naddatek obróbkowy wynosi od zmniejszanie posuwu roboczego. Ilustracja 6
0,01 do 0,6 mm. przedstawia poglądowo układ warstwy wierzchniej.
Kiedy potrzeba wydajnego usuwania
efektów roztwarzania ze szczeliny roboczej
(między elektrodą a przedmiotem
obrabianym nie występuje styk
mechaniczny) stosuje się z reguł naftę, a
przy cięciu drutem (WEDM) wodę
destylowaną. Konieczność zapewnienia
właściwości dielektrycznych ośrodka
roboczego wymaga stosowania filtrowania Ilustracja 6. Układ warstw po obróbce EDM.
z zastosowaniem obiegu wymuszonego.
Warstwa określana jako biała to przetopiony
Efekty obróbki EDM materiał przedmiotu obrabianego zawierający
również cząsteczki samej elektrody roboczej, a także
Efekty jakościowe (dokładność
produkty powstałe w wyniku pirolizy samego
geometryczna, stan warstwy wierzchniej,
w tym chropowatość) obróbki EDM zależą dielektryka. Warstwa o właściwościach
od: ukształtowanych w wyniku oddziaływania energii
●
energii i czasu wyładowań cieplnej, w przypadku stali posiada strukturę
elektrycznych (w tym rodzaj i realne martenzytyczną. Tzw. warstwa odpuszczona cechuje
możliwości generatora) – wpływa na się twardością większą niż materiał rodzimy
wielkość naprężeń; przedmiotu obrabianego. Skurcz materiału uprzednio
●
kinematyka, w tym dokładność stopionego stanowi źródło powstawania tzw.
pozycjonowania; naprężeń rozciągających, które maleją w miarę
●
realne właściwości dielektryka.
3
Techniki wytwarzania i procesy technologiczne 5/2019 (25) w.1

zagłębiania się w przedmiot. Konsekwencją Źródła

powstałych naprężeń w warstwie
wierzchniej są mikropęknięcia. Ich usunięcie ●
Filipowski R., Marciniak M., Techniki obróbki
wymaga przeprowadzenie dodatkowych mechanicznej i erozyjnej, OWPW 2000
operacji technologicznych po obróbce EDM ●
Zawora J., Podstawy technologii maszyn, WSiP
(np. obróbk elektrochemiczna ECM lub 2014
docieranie). Docieranie pozwala na ●
Morek R., Właściwości powierzchni po obróbce
osiągnięcie klasy dokładności na poziomie EDM, STAL. Metale & Nowe Technologie 11-
IT5÷IT7 oraz chropowatości powierzchni 12/2013, str. 68
Ra0,16÷Ra0,01. ●
Morek R., HSM i EDM – obróbka form, STAL.
Metale & Nowe Technologie, 3-4/2016, str. 32
Istotnym zagadnieniem jest symbioza ●
Morek R., Obróbka i obrabiarki hybrydowe,
z obróbkami kształtowymi EDM obróbek MM Magazyn Przemysłowy 6, czerwiec 2016,
szybkościowych z rodziny HSM. Celem str. 58
takiego zespolenia jest zmniejszenie udziału ●
Materiały informacyjne firmy GF Machining
obróbki EDM, ze względu na koszty, Solutions
związane m.in. z szybko zużywającymi się
elektrodami. Przygotowanie procesu
Odwiedź nas:
technologicznego uwzględniającego
wykorzystanie technik HSM i EDM wymaga Facebook – technikiwytwarzania.pl
każdorazowo indywidualnego rozpoznania
i oceny celowości takich działań. Opracowanie: MorekTECH
radek.morek@morektech.com.pl
www.morektech.com.pl
Współczesne zastosowania obróbek EDM
Warszawa, 16.10.2019, nr 5/2019 (25)
stanowią istotne rozszerzenie klasycznie
pojmowanych technik wytwarzania oraz
odgrywają rolę w różnego rodzaju
© MorekTECH Radosław Morek 2015-2019
obróbkach hybrydowych. EDM stosowana
jest do: Publikowane materiały są objęte prawem autorskim.
Przedruk materiałów w jakiejkolwiek formie tylko
●
drążenia wgłębień, za wcześniejszą zgodą autora.
●
grawerowania,
●
wykonywania otworów (walcowych
oraz kształtowych) – elektroda może
wykonywać nie tylko roboczy ruch
wgłębny ale także dodatkowo tzw. ruch
planetarny,
●
wykonywania bardziej złożonych
kształtów (elektrodrążarki CNC),
●
wykonywania gwintów (elektroda
kształtowa w formie gwintowanego
wałka wykonuje roboczy ruch helikalny)
Dzięki uprzejmości firmy GF Machining
Solutions mogłem wykonać wykorzystane
powyżej zdjęcia. https://procestechnologiczny.com.pl
4