OPRACOWANIA – WDROŻENIA – EKSPLOATACJA
DOI 10.15199/74.2018.1.1
Wykorzystanie pyłu ceramicznego wytworzonego z wyeksploatowanych
izolatorów elektrycznych jako napełniacza do zapraw cementowych
Use of ceramic dust produced from used electrical insulators
as a filler for cement mortars
Bartosz Zegardło, Paweł Woliński, Marta Chodyka, Daniel Tokarski, Paweł Ogrodnik
Słowa kluczowe: aktywność pucolanowa, recyklingowy pył ceramiczny
W artykule przedstawiono problematykę utylizacji wyeksploatowanych
ceramicznych izolatorów elektrycznych. Opisano przyczyny i miejsca
powstawania odpadu. Materiał do badań własnych pozyskano z firmy
prowadzącej prace remontowe linii napowietrznych. Izolatory rozkruszono
i wytworzono z nich pył. Celem pracy było badanie tzw. aktywności
pucolanowej. Opisany parametr był wyznacznikiem możliwości stosowania
pyłów jako recyklingowego napełniacza w zaprawach budowlanych.
Metodyka badawcza prowadzona była zgodnie z normą
PN‑EN 450-1:2012: Popiół lotny do betonu – Część 1: Definicje,
specyfikacje i kryteria zgodności [4]. Uśredniony wskaźnik aktywności
pucolanowej pokruszonego pyłu ceramicznego po 28 dniach wynosił
68%, po 90 dniach 72%. Biorąc pod uwagę fakt nieznacznej zmiany
parametrów wytrzymałościowych badanych zapraw oraz względy
ekologiczne zarekomendowano recykling pyłów ceramicznych pochodzących
z rozkruszenia izolatorów elektrycznych do ich użycia w produkcji zapraw
cementowych.
Keywords: pozzolanic activity, recycled ceramic dust
The article presents the problem of utilization of worn out ceramic
insulators. The causes and locations of the waste are described. Own
research material was obtained from the company conducting overhaul
of overhead lines. Insulators were crushed and dust was produced. The
aim of the study was to study the so-pozzolanic activity. The described
parameter was a determinant of the possibility of using dust as
a recycling filler in building mortars. The test methodology was carried
out in accordance with EN 450-1: 2012: Fly ash to concrete – Part 1:
Definitions, specifications and conformity criteria [4]. The average
shooping activity of crushed ceramic dust after 28 days was 68% after 90
days of 72%. Considering the slight change in the strength parameters of
the tested mortars and ecological considerations, it was recommended to
recycle ceramic dust from crushed electrical insulators for their use in the
production of cement mortars.
Masowa produkcja oraz popularność produktów cera-
micznych generuje problem ich odpadów. Zalety ceramiki,
głównie wytrzymałość [1] oraz odporność na warunki śro-
dr inż. Bartosz Zegardło (bart.z@wp.pl) – Uniwersytet Przyrodniczo-Hu-
manistyczny w Siedlcach,
mgr inż. Paweł Woliński – Wydział Inżynierii Lądowej Politechniki
Warszawskiej, dr inż. Marta Chodyka,
mgr inż. Daniel Tokarski – Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych,
Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej,
dr inż. Paweł Ogrodnik – Szkoła Główna Służby Pożarniczej
38 
dowiskowe, stają się poważną wadą w stosunki do produktu
odpadowego. Okres biodegradacji produktów ceramicznych
w środowisku naturalnym szacuje się na ok. czterech tysięcy
lat. Tak duży czas rozpadu automatycznie wymusza opraco-
wanie metod wtórnego wykorzystania odpadowych produk-
tów ceramicznych. Zagadnienie to dotyczy również ceramicz-
nych izolatorów elektrycznych.
Ceramiczne izolatory elektryczne to elementy stosowane w elek-
troenergetyce do podtrzymywania i izolowania elementów prze-
wodzących [2, 6, 7]. Izolatory mogą być w pełni zabudowane lub
też mieć przestrzeń pustą we wnętrzu. Ze względu na miejsce za-
stosowania izolatory dzieli się na: liniowe, stojące, wsporcze, koł-
pakowe, odciągowe itp. Główną funkcją izolatorów elektrycznych
jest funkcja izolacyjna. Ich rolę poboczną jest przenoszenie siły
powstałej od wiszących przewodów. Ze względu na to, że izola-
tory elektryczne w liniach napowietrznych pracują stale w warun-
kach oddziaływań czynników środowiskowych takich jak zawil-
gocenie, procesy zamarzania i rozmarzania materiału, z którego są
one wykonywane musi być wytrzymały oraz odporny na te nieko-
rzystne czynniki. Pomimo tego, że w technologii produkcji izo-
latorów elektrycznych pojawiają się nowoczesne materiały, takie
jak: kompozyty żywiczne czy kauczuki sylikonowe, które również
spełniają stawiane im wymagania, największy procent wciąż pro-
dukowanych izolatorów oraz największa wiążąca się z tym liczba
odpadowych izolatorów elektrycznych wytworzona jest z materii
ceramicznej.
W artykule przedstawiono propozycję zagospodarowania odpa-
dowej materii ceramicznej pochodzącej z wyeksploatowanych izo-
latorów elektrycznych przez jej wtórne wykorzystanie w produkcji
zapraw. Z odpadowej materii rozbiórkowej wyselekcjonowano od-
pady ceramiczne. Z odpadów tych wytworzono pyły. Według zasad,
jakie stosuje się dla popiołów lotnych dodawanych do cementów,
zbadano tzw. aktywność pucolanową pozyskanych pyłów recyklin-
gowych. Pomimo że, wyniki badań były niższe niż tolerancje nor-
mowe stwierdzono, że pył ceramiczny może być utylizowany przez
użycie go w kompozytach cementowych.
Część doświadczalna
Surowce
Materiał recyklingowy do badań własnych pozyskano z firmy pro-
wadzącej prace remontowe napowietrznych linii energetycznych.
Rok LXXXVI 2018 nr 1
 OPRACOWANIA – WDROŻENIA – EKSPLOATACJA

TABELA I. Parametry fizykochemiczne cementu CEM I 42,5R

Cecha Wynik średni Wymagania

Początek wiązania [min] 233 > 60
Koniec wiązania [min] 291
Wodożądność [%] 27,5
Stałość objętości [mm] 1,1 < 10
Powierzchnia właściwa [cm2/g] 3688

Rys. 1. Pozyskane odpady z izolatorów elektrycznych Wytrzymałość na ściskanie 23,9 <10

Fig. 1.
Z danych, które uzyskano od przedsiębiorcy, wszystkie elementy
sieci podczas jej remontu były wymieniane na nowe. Zagadnienie
to dotyczyło również izolatorów elektrycznych. Niezależnie od ich
stanu oraz wyeksploatowania były one wymieniane na nowe.
Odpady pobrano ze składowiska i przetransportowano do labora-
torium. Odpady występowały w dwóch formach: izolatory większe
o wymiarach ok. 10–20 cm pustopniowe w kolorze brązowym oraz
mniejsze o wymiarach do 10 cm – o barwie białej. Opisane izolatory
przedstawiono na rys. 1.
Na tak pozyskanych izolatorach widać było wyraźne uszkodze-
nia, takie jak: uszkodzenia szkliwa, szczerby oraz ubytki. Uszko-
dzenia powstały prawdopodobnie zarówno podczas ich eksploata-
cji, demontażu, jak i transportu na składowisko. Tak pozyskane
odpady poddano procesowi kruszenia w kruszarkach szczękowych.
Praca maszyny kruszącej pozwalała na segregację uziarnienia kru-
szywa na dwa rodzaje drobne 0–2 mm oraz grube 4–8 mm. Odłam-
ki ceramiczne o średnicy większej niż 8 mm powtórnie trafiały do
kruszarki. Ziarna grube powstałe podczas kruszenia przedstawiono
na rys. 2.
Do pozyskania pyłów wykorzystano zestaw sit ze wstrząsarką.
Z uziarnienia drobnego 0-4 mm odseparowano ziarna o uziarnie-
niu 0–0,125 mm, które stanowiły badane pyły ceramiczne. Jako
spoiwa do mieszanki użyto cementu portlandzkiego CEM I 42,5R.
Cement ten cechuje się odpowiednim czasem wiązania, wysokimi
parametrami wytrzymałości wczesnej i końcowej, niską zawar-
Rys. 2. Ziarna powstałe z rozkruszenia izolatorów elektrycznych
Fig. 2.
po 2 dniach [MPa]
Wytrzymałość na ściskanie 55,9 > 42,5 < 62,5
po 28 dniach [MPa]
Analiza chemiczna SO3 [%] 2,77 < 3,0
Analiza chemiczna Cl [%] 0,070 < 0,10
tością alkaliów oraz wysoką odpornością na agresywne czynni-
ki chemiczne. Cechy te sprawiają, że produkt ten jest popularnie
wykorzystywany w produkcji towarowej mieszanek betonowych.
Szczegółowe wartości parametrów fizykochemicznych cemen-
tu zestawiono w tab. I. Do sporządzenia mieszanki przygotowa-
no również wodę wodociągową oraz normowy piasek kwarcowy
o uziarnieniu 0–2 mm.
Metodyka badań
Badania wskaźnika aktywności pucolanowej pyłu uzyskanego
z wyeksploatowanych izolatorów elektrycznych przeprowadzono
metodą stosowaną do popiołów lotnych, zgodnej z normą PN‑EN
450-1:2012 [4]. Jest to metoda fizyczna, opierająca się na pomia-
rze zmian właściwości wytrzymałościowych zaprawy normowej po
zmodyfikowaniu jej składu przez zastąpienie 25% masy cementu
badanym materiałem [5]. Wynikiem badania jest wyrażony w pro-
centach stosunek wytrzymałości na ściskanie zaprawy zmodyfiko-
wanej do zaprawy normowej. Wykonano cztery komplety beleczek:
sześć beleczek z zaprawy zmodyfikowanej oraz sześć beleczek z za-
prawy normowej. Badania wytrzymałości przeprowadzono po 28
i po 90 dniach od rozformowania próbek.
Badania wytrzymałości na rozciąganie wykonano po 28 i 90
dniach od rozformowania za pomocą prasy hydraulicznej z ukła-
dem łamiącym [3]. Osuszone ligniną próbki zważono, zmierzono
i umieszczano kolejno na dolnych podporach, obciążając je przez
wałek górny aż do zniszczenia. Dla każdej zaprawy otrzymano trzy
wartości obciążenia niszczącego. Badania wytrzymałości na ściska-
nie przeprowadzono na uzyskanych po zginaniu połówkach bele-
czek. Próbki umieszczono kolejno między płytkami dociskowymi
o powierzchni 1600 mm2 i obciążano do zniszczenia. Otrzymano
sześć wyników dla każdej zaprawy.
Wyniki
Wyniki badania wytrzymałości na zginanie i ściskanie beleczek
z zaprawy normowej i zmodyfikowanej po 28 i 90 dniach dla obu
rodzajów izolatorów przedstawiono w tab. II.
Dla wszystkich rodzajów zapraw wytrzymałość na ściskanie
zwiększyła się wraz z upływem czasu, co jest związane z dojrzewa-

Rok LXXXVI 2018 nr 1 39

 OPRACOWANIA – WDROŻENIA – EKSPLOATACJA

TABELA II. Uśrednione wyniki wytrzymałości badanych zapraw Wnioski

Na podstawie porównania wartości zbadanych z wymaganiami
Wytrzymałość średnia normowymi można stwierdzić, że zarówno wskaźnik aktywności
Liczba pucolanowej zbadany dla zapraw po 28 dniach wynoszący odpo-
Rodzaj zaprawy [MPa]
próbek wiednio dla pyłów z izolatorów dużych 69,7% oraz małych 73,29%,
po 28 dniach po 90 dniach
jak i wskaźnik zbadany po 90 dniach wynoszący dla izolatorów
dużych 67% i małych 69,8% – nie spełniają wymagań normowych.
zginanie 3,0 11,4 10,8 Wyniki badań wskazują zatem, że zmielone i przygotowane w pre-
Zaprawa normowa zentowany sposób odpady nie mają właściwości pucolanowych od-
ściskanie 6,0 48,6 54,3
powiadających wymaganiom jak dla popiołów lotnych. Uzyskane
Zaprawa z dodatkiem zginanie 3,0 8,7 9,4 wyniki badań pokazują jednak, że obniżenie wartości wytrzymało-
pyłu ceramicznego ściowych jest stosunkowo niewielkie w porównaniu z zaprawami
z izolatorów dużych ściskanie 6,0 33,9 39,8
normowymi. Szczególnie odniesienie wskaźnika aktywności puco-
Zaprawa z dodatkiem zginanie 3,0 8,7 9,4 lanowych dla pyłu z izolatorów małych po 28 dniach było bardzo
pyłu ceramicznego bliskie normowemu (różnica mniej niż 2%). Jednak ten sam wskaź-
z izolatorów małych ściskanie 6,0 32,8 37,9
nik obserwowany po 90 dniach znacznie odbiegał od normy (więcej
niż 15%). Biorąc pod uwagę fakt nieznacznej zmiany parametrów
wytrzymałościowych badanych zapraw oraz względy ekologiczne,
TABELA III. Wskaźnik aktywności pucolanowej uzyskanego pyłu rekomenduje się recykling pyłów ceramicznych przez ich użycie
ceramicznego po 28 i 90 dniach
jako kruszywa drobnego wprowadzanego do betonu. Wyniki po-
kazały, że pyły takie mogą służyć jako napełniacze w zaprawach,
Pył Pył Wymagania dla
Wyszczególnienie z izolatorów z izolatorów popiołu lotnego wg a parametry uzyskanych z ich udziałem kompozytów są wysokie.
dużych małych PN-EN 450-1:2012
Artykuł recenzowany, wpłynęło 22.11.2017
Wskaźnik po
69,70 73,29
aktywności 28 dniach ≥ 75 LITERATURA
pucolanowej po [1] Awgustinik A.J. 1980. Ceramika. Warszawa: Arkady.
[%] 67,50 69,80 [2] Maksymiuk J. 1997. Aparaty elektryczne w pytaniach i odpowiedziach. Warszawa:
90 dniach ≥ 85
Wydawnictwo Naukowo-Techniczne.
[3] PN‑EN 196-1:2006 Metody badania cementu – Część 1: Oznaczanie wytrzymałości.
[4] PN‑EN 450-1:2012 Popiół lotny do betonu – Część 1: Definicje, specyfikacje i kry-
niem beleczek i dalszą hydratacją cementu. Zgodnie z przewidywa- teria zgodności.
niami, wytrzymałość na ściskanie zaprawy zmodyfikowanej, w któ- [5] Tkaczewska E. 2011. Metody badań aktywności pucolanowej dodatków mineral-
rej 25% cementu zastąpiono pyłami ceramicznymi była mniejsza nych. Materiały Ceramiczne, 63, 3, 536–541.
[6] Węgrowski W., Przezdziecka K. 1979. Szkło i ceramika. Warszawa: Państwowe
niż wytrzymałość zaprawy normowej. Na podstawie stosunku tych Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
wartości obliczono wskaźnik aktywności pucolanowej po 28 i po 90 [7] Zegardło B., Ogrodnik P., Woliński P., Sikora P. 2016. Badanie możliwości wyko-
dniach. Wyniki zestawiono w tab. III z wymaganiami normowymi rzystania odpadowych ceramicznych izolatorów elektrycznych jako recyklingowe-
dla popiołu lotnego. go kruszywa do betonów. Wiadomości Elektrotechniczne, 4.

Autorzy artykułów publikowanych na łamach

Wiadomości Elektrotechnicznych są proszeni o stosowanie numerów DOI
w wykazach literatury.

40  Rok LXXXVI 2018 nr 1