Nekonvencionalne metode

obrade
Tehnologija obrade i montaže
Obrada novih materijala klasičnim
postupcima obrade je veoma otežana, često
i nemoguća.Zbog toga se, paralelno sa
razvojem novih materijala,
razvijaju,usavršavaju i uvode novi
progresivni postupci obrade, veće
roduktivnosti i ekonomičnosti prerade
metala.
Nekonvencionalni postupci obrade su
postupci kod kojih se uklanjanje viška
materijala,izmjena oblika, dimenzija i
strukture materijala ostvaruje
korištenjem električne, hemijske,
svjetlosne, magnetne, nuklearne i
drugih vidova energije dovedenih
neposredno u proces - zonu rezanja.
 Vrste nekonvencijalnih postupaka
Najčešće se nekonvencoionalni postupci
razvrstavaju prema vrsti energije i tipu
uklanjanja viška materijala i to na postupke:
1. elektrohemijske obrade,
2. elektroerozione obrade,
3. ultrazvučne obrade,
4 obrade elektronskim snopom,
5. obrade laserom,
6. obrade plazmom,
7. hemijske obrade,
8. obrade vodenim mlazom,
• 9. obrade abrazivnim mlazom,
• 10. anodnomehaničke obrade,
• 11. obrade u elektromagnetnom polju,
• 12. elektrohidraulične obrade,
• 13. obrade eksplozijom,
• 14. elektromehaničke obrade,
• 15. kombinovani postupci obrade i sl.
 Glavne karakteristike ovih metoda
obrade su:
• Proces se odvija u tečnoj sredini radi usmjerenog
vođenja električne energije, odnosno davanja
kinetičke energije zrnima abraziva.
• alat i predmet u toku obrade u pravilu nisu u
kontaktu a nisu od posebnog značaja mehaničke
karakteristike alata.
• obzirom da se proces zasniva na odnošenju materijala
sa obratka,zazor između alata i obratka mora se
održavati konstantnim, u protivnom nema valjanog
procesa obrade (gubi se kontakt na mašini).
Prednost elektrofizičkih elektrohemijskih metoda
obrade
Prednosti elektrofizičkih elektrohemijskih metoda
obrade u odnosu na konvencijonaklne
( rezanje,deformisanje) su u slijedećiem:
• stvorena je mogućnost obrađivanja tvrdih metala
mekšim metalima ( naprimjer obrada tvrdog metala
pomoću bakra ili aluminijuma).
• mogu se izvoditi operacije kake se ne mogu izvesti
konvencijonalnim metodama obrade.
•nisu više u direktnoj zavisnosti brzina, kvalitet i
produktivost obrade sa mehaničkim osobinama
obratka (tvrdoća žilavost,,,)
• znatno je povećana ekonomićnost proizvodnje.
• proces rada se može lako automatizovati itd.
Najćešće korištene elektrofizičke i
elektrohemijske metode obrade su:
1.elektrohemijska obrada,
2. elektroeroziona obrada,
3. ultrazvučna obrada,
4. obrada elektronskim snopom,
5. obrada laserom.
Elektrohemijska obrada obrada se zasniva na hemijskim procesima, koji nastaju pri prolasku
jednosmjerne struje kroz električno kolo između elektroda potopljenih u elektrolit.Prolaskom
jednosmjerne struje na anodi (predmetu obrade) dolazi do anodnog rastvaranja metala i njegovog
prelaska u elektrolit. Intenzivnim kretanjem elektrolita rastopljeni metal se uklanja iz zone obrade, a
predmet obrade poprima oblik alata - katode
 ELEKTOEROZIVNA METODA OBRADE

Elekroeroziona obrada obuhvata postupke obrade metala kod kojih se

uklanjanje viška materijala ostvaruje serijom električnih pražnjenja periodičnog
karaktera, nastalih između alata (katode 1) i predmeta obrade (anode 2).
 ULTRAZVUČNA METODA OBRADE

Energija potrebna za proces obrade se formira preko izvora vibracija i prenosi na abrazivna zrna, koja
udarom o predmet obrade, postavljen u kadu sa abrazivnom suspenzijom (najčešće vodeni rastvor brusnog
materijala),dovode do razaranja površinskih slojeva i formiranja konfiguracije predmeta obrade u skladu sa
konfiguracijom alata. Prodiranjem zrna abraziva, pod dejstvom ultrazvučnih vibracija, u materijal predmeta
obrade dolazi do nastanka i širenja mikro i makropukotina koje se međusobno presijecaju formirajući
mehanički oslabljen sloj koji se relativno lako razara, uz pojavu produkata obrade. Ultrazvučna obrada se
koristi pri realizaciji proizvodnih operacija kao što su: sječenje, glodanje, struganje, bušenje, brušenje, izrada
navoja i obrada dijelova složenih konfiguracija (gravure alata za kovanje i presovanje) itd.
Ultrazvučno oscilovanje alata se može
iskoristiti za:
•Uklanjanje viška materijala (dimenzionalna
obrada)
•poboljšanje efektivnosti konvencionalnih i
nekonvencionalnih postupaka obrade (obrade
rezanjem i deformisanjem,elektrohemijske,
elektroerozione, hemijske i drugih postupaka
obrade).
 Obrada snopom elektrona

Proces obrade elektronskim snopom ili snopom ubrzanih elektrona se ostvaruje tako što
se snop elektrona, formiran na užarenoj katodi (elektronskoj pušci - 1), ubrzava,u vakuumu, naponskom razlikom
između katode i anode (2), odnosno anode i predmeta obrade (5).
Tako ubrzan snop elektrona se usmerava na predmet obrade.Naglo zaustavljanje formiranog i
fokusiranog snopa ubrzanih elektrona dovodi do pretvaranja ogromne količine kinetičke energije u toplotne.To
pretvaranje energije izaziva niz termičkih procesa kao što su:
zagrevanje, topljenje i isparavanje materijala predmeta obrade, uz postepeno oblikovanje predmeta obrade.
 OBRADA LASEROM

Usmeravanjem laserskog snopa na predmet obrade moguće je

izvesti veliki broj proizvodnih operacija, kao što su bušenje,
sječenje, otvrdnjavanje,nanošenje prevlaka, zavarivanje itd.
Laseri se danas koriste u industriji, medicini, nauci,
vojsci, itd. U metalopreradjivačkoj industriji laseri se
koriste za obradu metala, merenje i kontrolu kvaliteta. U
obradi metala laseri se koriste za: bušenje, konturno
sečenje limova, zavarivanje i termičku obradu. Neke od
ovih operacija mogu biti izvedene samo laserima, ali za
mnoge je opravdanje čisto ekonomske prirode. Za
mnoge primene, laserska obrada je najprecizniji i
najekonomičniji metod na raspolaganju. Za neke
primene laserska obrada je jedini mogući metod.
Zahvaljujući brzini, fleksibilnosti i preciznosti laserske
obrade, tročkovi obrade su rapidno smanjeni tako da se
brzo vraća uložena investicija.
 VRSTELASERSKE OBRADE

•Lasersko bušenje;
•Lasersko sječenje;
•Lasersko obelježavanje;
•Laserska konturna obrada;
•Lasersko zavarivanje;
•Laserska termička obrada
 LASERSKO BUŠENJE

• Lasersko bušenje je skup proces i

industrijski je opravdan samo za bušenje
malih rupa u tvrdim i abrazivnim
materijalima gde je teško primijeniti
konvencionalne metode ili u tankim i
mekim materijalima gdje rupe ne mogu
biti precizno izbušene.
PRIMENA LASERSKOG SJEČENJA

• Lasersko sječenje se koristi za kontruno

sečenje dvodimenzionalnih i
trodimenzionalnih obradaka od lima.
Industrijski primenjenim laserima sjeku
se metalni limovi debljine do 12-15 mm.
Lasersko sječenje se koristi za sječenje:
metala i nemetala
 PRINCIP OBRADE VODENIM
MLAZOM
Postoje dva postupka obrade vodenim
mlazom: a) obrada čistim vodenim
mlazom i
b) obrada abrazivnim vodenim mlazom.
 OBRADA ČISTIM VODENIM MLAZOM
Kod mašina za sečenje čistim vodenim mlazom, kao "alat" se koristi
mlaz vode nastao isticanjem pod pritiskom. Potreban pritisak
obezbjeđuje pumpa visokog pritiska. Danas se u komercijalnoj
upotrebi koriste pritisci do400 MPa. Voda pod visokim pritiskom
se visokopritisnim cijevima dovodi do rezne glave, u kojoj se
nalazi mlaznica prečnika otvora od 0,08 do 0,4 mm. Pri isticanju
iz mlaznice, voda formira tanak mlaz velike brzine, do 1000
m/s,trostruko veće od brzine zvuka. Sječenje čistim vodenim
mlazom nalazi primjenu za sečenje nemetala i hrane. Primjenjuje
se u procesima proizvodnje pelena, papira, u automobilskoj
industriji za sečenja dijelova unutrašnje dekoracije, dijelova od
gume i plastike itd.
Sječenje čistim vodenim mlazom, pri pritisku vode od 400 MPa, nije
pogodno za obradu metala zbog nedovoljne energije mlaza.
 PRINCIP SEČENJA ABRAZIVNIM
VODENIM MLAZOM

Za sječenje metala i drugih tvrdih materijala koristi

se tehnologija obrade abrazivnim vodenim
mlazom.Vodenom mlazu se, u komori za
miješanje rezne glave, dodaju čestice abraziva pri
čemu nastaje abrazivni vodeni mlaz.Abrazivni
vodeni mlaz se sužava i usmjerava na obradak
abrazivnom mlaznicom čiji je prečnik od 0,75 do
1,2 mm.Zadatak mlaza vode je da prenese
kinetičku energiju na čestice abraziva i usmjeri ih
ka obratku
Time postupak obrade postaje potpuno različit u odnosu na
sečenje čistim vodenim mlazom. Sam proces obrade
abrazivnim vodenim mlazom je sličan brušenju s tom
razlikom da abrazivna zrna nisu ugrađena u tocilo već se
nalaze u mlazu vode.Princip obrade abrazivnim vodenim
mlazom zasnovan je, pre svega, na rezanju. Čestice
abrazivnog materijala,visoko ubrzane strujom vodenog
mlaza, odnose materijal obratka iz zone reza skidanjem
strugotine. Sječenje abrazivnim vodenim mlazom se
primjenjuje za sječenje tvrdih materijala kao što su: metali,
kamen,keramika, staklo, kompozitni materijali itd.
Zahvaljujući dodavanju zrna abraziva koja povećavaju
snagu sječenja,učinak sječenja abrazivnim vodenim mlazom
je više stotina puta veći od učinka sečenja čistim vodenim
mlazom.
 KOMBINOVANE NEKONVENCIJALNE OBRADE
Uz nove materijale, strogi konstrukcijski zahtjevi također
postavljaju velike probleme pred industrijsku
proizvodnju. Često su potrebni kompleksni oblici (kao
što su neke osobito tanke sekcije lopatica turbina,
složene šupljine u ukovnjima i kalupima, neokrugle,
male i zakrivljene rupe), strukture niske krutosti, te
mikromehaničke komponente s uskim tolerancijama i
visokom površinskom kvalitetom. Konvencionalni su
postupci obrade odvajanjem ćestica često neučinkoviti u
obradi takvih dijelova. Odgovor ovakvim izazovima je
razvoj novih procesa obrade. Tehnološko se unapređenje
procesa obrade može postići kombiniranjem različitih
fizikalnih/kemijskih djelovanja na obrađivani materijal
 KOMBINOVANE NEKONVENCIJALNE
OBRADE
• Tako se mehaničko djelovanje koje se koristi pri
konvencionalnim postupcima skidanja materijala
može kombinirati s odgovarajućim djelovanjima
primijenjenim u nekonvencionalnim postupcima
obrade kao što su npr:
• obrada elektroerozijska,
• elektrohemijska obrada,
• obrada laserskim snopom i
• obrada mlazom plazme.
Hvala za pažnju