Κατερίνα Πόθου Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας

Β. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟ

19ο ΑΙΩΝΑ

11. Το εξωελλαδικό ελληνικό κεφάλαιο

 19ος αιώνας: Οικονομικές δραστηριότητες έξω από την

Ελλάδα:
- Οι Έλληνες δραστηριοποιούνται σε πολλές περιοχές της Ανατολικής
Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Στην Αίγυπτο, τη Νότια Ρωσία,
τις εκβολές του Δούναβη και την Κωνσταντινούπολη, οι οικονομικές
δραστηριότητες που βρίσκονται σε ελληνικά χέρια ήταν ιδιαίτερα σημαντικές για την
εγχώρια οικονομία.
- Σημασία:
Η ύπαρξη αυτών των ισχυρών ομογενειακών ομάδων αποτελούσε μια ελπίδα, μια
χρυσή εφεδρεία.

 Σχέσεις Ελλήνων διασποράς και ελληνικού βασιλείου:

- Οι σχέσεις δεν ήταν οι καλύτερες δυνατές για πολύ καιρό.
- Σ’ ένα κλίμα ανάπτυξης και υψηλών αποδόσεων που χαρακτήριζε τις ευρωπαϊκές
οικονομίες (ως δεκαετία 1870), οι επιχειρηματικές δραστηριότητες είχαν
περισσότερες ευκαιρίες ανάπτυξης στις αγορές των μεγάλων κρατών της
Ανατολικής Μεσογείου.
- Μόνο ένα ολιγάριθμο τμήμα του ελληνισμού της διασποράς εγκαταστάθηκε
στην Ελλάδα τα πρώτα χρόνια.
- Για τους πολλούς και πιο ισχυρ ούς παράγοντες της ομογένειας η Ελλάδα
δεν είχε ενδιαφέρον.

 1860: Προσπάθειες προσέλκυσης ομογεν ών:

- Λόγοι που οδήγησαν το ελληνικό κράτος προς τους ομογενείς :
1. Η αλλαγή της δυναστείας.
2. Οι νέοι συνταγματικοί θεσμοί.
3. Η ενσωμάτωση των Επτανήσων (1864).
4. Το τεράστιο κόστος της εμπλοκής στις κρητικές επαναστάσεις (1866-1869).
- Ανασταλτικοί παράγοντες της προσέγγισης :
1. Οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις του Τανζιμάτ (1856) που έδιναν
διευρυμένα δικαιώματα στους χριστιανούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
2. Οι νέες οικονομικές συνθήκες σε πολλές περιοχές της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας έδιναν μεγαλύτερες ευκαιρίες στους ομογενείς απ’ ότι το ελληνικό
κράτος.

 1870: Ενδείξεις συνεργασίας:

- Αιτία:
Η κρίση του 1873 που μείωσε τις αποδόσεις των ευρωπαϊκών κεφαλαίων
και προκάλεσε τη μεταφορά τους προς τα ανατολικά σε αναζήτηση επικερδών
τοποθετήσεων. Η μετακίνηση αυτή πίεσε οικονομικά τους πλούσιους Έλληνες
της διασποράς, οι οποίοι ανακάλυψαν την Ελλάδα.

 Δραστηριότητες των ομογενών στην Ελλάδα :

1. Τοποθετήσεις χρημάτων σε αστικά ακίνητα και αγορές επίδειξης.

1
Κατερίνα Πόθου Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας

2. Αγορά των τσιφλικιών της Θεσσαλίας σε χαμηλές τιμές από τους

Οθωμανούς ιδιοκτήτες τους, μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας (1881).
3. Επενδύσεις στο εμπόριο.
4. Μεταλλευτικές δραστηριότητες.
5. Δημόσια έργα της τρικουπικής περιόδου.
6. Δανεισμός του δημοσίου.

 Χαρακτήρας των επενδύσεων των ομογενών στην

Ελλάδα:
1. Ο ευκαιριακός χαρακτήρας.
2. Η ρευστότητά τους.
3. Η γρήγορη απόσβεση.
4. Η επανεξαγωγή των κεφαλαίων στο εξωτερικό.
5. Ο «κερδοσκοπικός» χαρακτήρας. Στην Ανατολική Μεσόγειο, το κεφάλαιο
λειτουργούσε με βάση το κυνήγι της ευκαιρίας, κερδοσκοπία, με λίγα λόγια.
- Αιτίες:
1. Η ελληνική αγορά δεν έδινε τόσες υποσχέσεις, ώστε να επιχειρούνται
τοποθετήσεις με μακροχρόνιες προοπτικές.
2. Η εύκολη μετατρεψιμότητα της δραχμής ενίσχυε αυτά τα βραχύβια
περάσματα του ομογενειακού κεφαλαίου.

 Αρχές 20ού αιώνα: Αλλαγή στάσης:

- Αιτίες:
1. Το κίνημα των Νεοτούρκων (1908).
2. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι (1912-1913).
3. Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος (1914-1918).
4. Η έξαρση των εθνικισμών.
5. Τα πλήγματα στις οικονομικές δραστηριότητες των ξένων.
6. Οι πολιτικές εξελίξεις στη Ρωσία.
7. Το τέλος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και η δημιουργία της Κεμαλικής
Τουρκίας.
 Οι Έλληνες κεφαλαιούχοι μετέφεραν τις επιχειρηματικές, βιομηχανικές,
εμπορικές ή χρηματιστηριακές δραστηριότητες στο ελληνικό κράτος, το οποίο
είχε αλλάξει μορφή και οι δυνατότητές του είχαν διαφοροποιηθεί.

 Σημασία του κεφαλαίου των Ελλήνων της διασποράς :

Αν και το κεφάλαιο των ομογενών είχε ευκαιρι ακό χαρακτήρα
ωστόσο:
1. Ενίσχυσε τη ρευστότητα.
2. Έδωσε κάποιες λύσεις στην έλλειψη κεφαλαίων.
3. Βοήθησε σημαντικά στον εκχρηματισμό της ελληνικής οικονομίας.

 Έλληνες που ζούσαν έξω από τη χώρα :

1. Οι μεγάλοι κεφαλαιούχοι.
2. Η μεγάλη μάζα ανήκε σε μεσοαστικά ή μικροαστικά στρώματα
μεταναστών, που διατηρούσαν στενούς δεσμούς με τις οικογένειες που άφησαν
πίσω τους και έστελναν σημαντικό μέρος από το εισόδημά τους στην πατρίδα. 
Τα εμβάσματα αυτά είχαν μεγάλη σημασία και οι επιπτώσεις τους στην
εθνική οικονομία ήταν το ίδιο σημαντικές με τις αντίστοιχες των μεγάλων
κεφαλαίων της ομογένειας.
2