„Strategia wojny polega na przebiegłości i stwarzaniu złudzeń” (Sun Tzu) –

ten cytat idealnie pasuje na początek artykułu dotyczącego kamuflażu.

Jest on bowiem w dzisiejszych czasach powszechnym elementem w wyposażeniu armii,
a mnogość wzorów maskujących jest ogromna. Tematem artykułu będzie nowy, polski kamuflaż
o nazwie MAPA (Multi-Environmental Adaptive Pattern), w którego przypadku mamy
do czynienia z całkowicie nowym podejściem do tematu maskowania.

www.fragoutmag.com
WYPOSAŻENIE
 w celu wtopienia go w otoczenie. Przeważnie
Teoria kamuflażu stosuje się zestaw kolorów dopasowanych
do danego obszaru i pory roku, choć cza-
Na początek trochę teorii. Kamuflaże zaczęły
sem próbuje się stworzyć wzory uniwersalne
pojawiać się w trakcie pierwszej wojny świa-
(np. Multicam). W pewnym uproszczeniu
towej, kiedy to dostrzeżono potrzebę wypo-
można powiedzieć, że maskowanie w świetle
sażenia żołnierzy w umundurowanie, które
widzialnym to „gra świateł i cieni” odpowiednio
maskowałoby ich na polu walki, tym samym
dobranych tak, by zmylić nasz wzrok. Obecnie
zwiększając szanse przeżycia. Szczegól-
w dobie powszechnie stosowanych elektro-
nie ważne było to dla żołnierzy francuskich,
optycznych środków obserwacyjnych ważne
którzy zaczynali wojnę, idąc do boju w czerwo-
stało się także maskowanie w podczerwie-
nych spodniach i niebieskich kurtkach, choć
ni mające utrudnić przeciwnikowi wykrycie
w innych ówczesnych armiach sytuacja pod tym
żołnierza czy danego obiektu poprzez nadanie
względem (maskowania) o wiele lepsza nie była.
im takiej samej długości fali (0,76–1,5) jak śro-
W przypadku mundurów chodziło wówczas dowisko, w jakim działają.
o maskowanie kolorami i wzorem w świetle
Większość osób interesujących się choć
widzialnym, ale dziś równie istotnym elemen-
trochę tym tematem wie, że w kamuflażu
tem kamuflażu jest maskowanie w paśmie
możemy wyróżnić makro- i mikrowzory.
światła podczerwonego (stopień reemisji pro-
Pierwsze są skuteczne głównie na większych
mieni pasma podczerwonego, IR oraz SWIR).
odległościach, gdyż ich zadaniem jest
Maskowanie kolorystyczne to nic innego jak
łamanie konturu danego obiektu oraz regu-
„klasyczny” kamuflaż, którego zadaniem jest
larnych kształtów. Mikrowzory natomiast
zmiana koloru danego obiektu lub jego ele-
złożone są z małych, różnokolorowych ele-
mentów oraz rozbicie regularnych kształtów
mentów lub plamek, które da się wyodręb-

www.fragoutmag.com

nić wyłącznie podczas obserwacji z niewiel-
kiej odległości i mają charakter mimetyczny.
Ich zadaniem jest wpasowanie wzoru w kolo-
rystykę tła oraz kształty tła, czyli tzw. szumu.
Obecnie, duża część współczesnych kamu-
flaży łączy cechy mikro- i makrowzoru, tak by
uzyskać jak najbardziej optymalny kompromis
właściwości obu typów.
Zakres teorii zagadnienia kamuflażu jest bar-
dzo szeroki i łączy się z wieloma dziedzina-
mi nauki i technologii, jednakże podstawowe
warunki, jakie powinien spełniać efektywny
kamuflaż, to kolorystyka dopasowana do
otoczenia, występowanie mikro- i makrowzo-
ru oraz duży raport. Powtarzalność wzoru
doskonale widać na przykładzie obecnie
używanego kamuflażu wz. 93 „Pantera”.
Wystarczy spojrzeć na plecy bluzy i policzyć,
ile razy pojawia się ta sama plama – raport pol-
skiego kamuflażu to około 40 x 20 cm, podczas
gdy raport UCP (albo MARPAT, bo to praktycznie
WYPOSAŻENIE
ten sam wzór w innym wybarwieniu) to około
60 x 90 cm. Reszta elementów, jak wzory po-
zytywne (odwzorowanie jak najrealniejsze
otoczenia) i negatywne (zbitka elementów
tła ciężkich do identyfikacji, szum wizualny)
czy też symulacja trójwymiarowości tylko
zwiększają skuteczność kamuflażu.
MAPA i jej historia
Dla wielu osób interesujących się szeroko
pojętą tematyka militarną nazwy takie, jak
MultiCam, A-Tacs, Kryptek, PenCott i inne nie
są obce – każdy z tych wzorów powstawał
według innych założeń i był tworzony przy wy-
korzystaniu innych technik graficznych, choć
podstawowe zadanie – maskowanie – było
takie samo. W 2011 roku w Polsce został za-
projektowany kamuflaż MAPA, który po raz
pierwszy upubliczniono rok później na kul-
towym już forum tematycznym SPECOPS. -
 Koncepcja tworzenia rodziny wzorów kamu-
flaży MAPA powstała w 2011 roku jako praca
ówczesnego doktoranta Wydziału Architek-
tury i Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych
w Gdańsku, Macieja Dojlitko, i wywołała nie-
mały rozgłos w środowisku, ze względu na in-
nowacyjny dobór kształtów i kolorów oraz cał-
kowicie odmienne podejście do projektowania
wzoru kamuflażu. Pierwsze fotografie poka-
zujące początkowo wyłącznie działanie sa-
mego kamuflażu w otoczeniu leśnym spowo-
dowały w światku militarnym duże poruszenie
ze względu na fakt, że już na niewielkiej
odległości sylwetka człowieka obserwowane-
go okiem nieuzbrojonym stawała się całkowi-
cie rozbita wizualnie. Kolejne zdjęcia ukazywały
porównanie „ramię w ramię”, jak w tym samym
miejscu i środowisku sprawowały się kamufla-
że wz. 93 „Pantera” i amerykański MultiCam
(po części używany przez WS jednocześnie
z kamuflażem Suez). Mundury w kamufla-
żu MAPA (wersja A oraz B) odszyła gdyńska
firma Specops. Należy jednak zaznaczyć,
że zostały one wykonane w 100% z poliestru,
a sam kamuflaż został naniesiony metodą
wielkoformatowego druku termosublimacyj-
nego – rozwiązanie całkowicie nienadające
się do długotrwałego wykorzystania ubioru
w terenie (niewłaściwe parametry oddychalno-
ści oraz słaba odporność nadruku na czynni-
ki zewnętrzne), jednakże do celów badawczo-
-rozwojowych było to całkowicie wystarczające.

W 2012 roku MAPA zniknęła i wiele osób śle-

dzących temat zastanawiało się, co było tego
powodem. Wszyscy uznali, że MAPA została
kolejnym dobrze zapowiadającym się projek-
tem, który trafił do szuflady na zawsze.

W zeszłym roku na targach MSPO w Kielcach

MAPA ponownie się pojawiła. Autor, już dok-
tor i adiunkt na Wydziale Wzornictwa ASP
w Gdańsku, przyjechał do Kielc w celu zainte-
resowania przedsiębiorców i mediów swoim
produktem. Dzięki temu już po dwóch mie-
siącach powstała pierwsza partia materiału
w kamuflażu, na dedykowanym materiale (US22)
i w finalnym wybarwieniu, gotowym do

www.fragoutmag.com
produkcji wszelkiej odzieży. Dodatkowo,
z zachowaniem zmniejszonej reemisji promie-

WYPOSAŻENIE
ni podczerwonych. Mówiąc prościej – mate-
riał nie świeci w noktowizji, czyli nie generuje
jasnej powierzchni odznaczającej się
w otoczeniu, a podczas obserwacji z wy-
korzystaniem urządzenia noktowizyjnego
widać zachowany układ plam wzoru. Od listo-
pada 2016 roku trwają badania porównawcze
kamuflażu MAPA z innymi, najpopularniejszymi
kamuflażami w aspekcie palety kolorystycznej,
działania mikro- i makrowzoru oraz właściwo-
ści rozbijających sylwetkę. W celu zachowa-
nia jak największej rzetelności prowadzonych
badań wszystkie odbywają się w tym samym
terenie z uwzględnieniem określonych
warunków pogodowych i oświetleniowych oraz
wpływu poszczególnych okresów wegetacji
roślinnej na przestrzeni roku. Każdy kamuflaż
badany jest na tym samym stanowisku. Anali-
zowane zdjęcia robione były na trzech dystan-
sach – 10, 20 oraz 30 metrów, z tych samych
pozycji, dodatkowo na większych dystansach
w celu przeanalizowania właściwości działania
makrowzorów. Aby wiernie odwzorować para-
metry kolorystyki, wykorzystano color checker
w celu stworzenia warunków do analizy
poszczególnych kamuflaży. Wstępne wyniki
były bardzo obiecujące i motywujące do dal-
szych prac. W międzyczasie MAPA została
zgłoszona do konkursu organizowanego przez
Inspektorat Implementacji Innowacyjnych
Technologii Obronnych – „Innowacje dla Sił
Zbrojnych RP”. Spośród zgłoszonych 174 pro-
jektów, MAPA zakwalifikowała się do finału we-
spół z pięcioma innymi projektami w kategorii
„Projekt badawczo-rozwojowy”, uzyskując
przy tym wyróżnienie. MAPA stanowi doskona-
ły przykład tego, że nie potrzeba kosmicznych
nakładów finansowych i technologicznych,
by stworzyć udany i oryginalny wzór maskują-
cy. Oczywiście autor nie spoczywa na laurach
i dalej rozwija całą rodzinę kamuflażu MAPA.

Cechy kamuflażu
Pierwsze, co się rzuca w oczy, to całkowity
brak podobieństwa do jakiegokolwiek kamu-
flażu obecnie istniejącego. Jest to bardzo waż-
ne, ponieważ wzór kamuflażu powinien być
elementem identyfikującym żołnierzy. Obecnie
trudno jest rozpoznać, zwłaszcza w przypadku
jednostek specjalnych, już nawet nie jednostkę
z jakiej pochodzą żołnierze, lecz nawet przy-
należność państwową, w którego armii służą.
Staje się to możliwe dopiero po dokładniejszym
przyjrzeniu się i rozpoznaniu naszywek identy-
fikacyjnych lub charakterystycznych elemen-
tów wyposażenia czy uzbrojenia.

Kolejnym dość charakterystycznym ele-

mentem jest paleta użytych kolorów. Wiele
osób na pierwszy rzut oka uznaje ją za na-
zbyt ciemną lub kontrastową, jednakże taki
wybór poparty został wynikami analiz kil-
ku tysięcy zdjęć polskich lasów, na których
podstawie ustalono procentowy udział po-
szczególnych kolorów składających się na
szum kolorystyczny. Szczególne kontrowersje
w jednym ze wzorów budzi jaskrawy, wręcz
seledynowy outline, który jednak sprawia,
że sylwetka jest już rozbijana nawet na odległo-
ści 10 m i nie ujednolica się w jednokolorystycz-
ną plamę. Opracowana została również MAPA B,
z zastosowaną inną paletą kolorystyczną
w wielowarstwowej strukturze wzoru, którą
można uznać za bardziej uniwersalną.

Tyle na temat samej palety kolorystycznej,

przejdźmy zatem do wyjaśnienia, skąd taki
„psychodeliczny” kształt plam oraz ich układ.
Odpowiedź jest prosta – przyroda. Kształ-
ty plam wykorzystane w kamuflażu MAPA
to kształty występujące w naturze w naszej
szerokości geograficznej. Analiza odpowiednio
zmodyfikowanych zdjęć (monochromatyczne
oraz z dużym szumem wizualnym) wykaza-
ła, że kształty występujące w lesie w okresie
pełnej wegetacji mają pewne cechy charakte-
rystyczne. Zgodnie z taką wiedzą wygenero-
wano poszczególne kształty, które warstwowo
naniesiono na siebie – stworzono tym samym
konstrukcję kamuflaży MAPA. Charakterystycz-
ną cechą, która jest bardzo widoczna, jest fakt,
że kamuflaż wykorzystuje zjawisko światłocienia
symulujące głębię i trójwymiarowość wi-

www.fragoutmag.com
WYPOSAŻENIE
www.fragoutmag.com
dzianego obrazu. Głównym elementem ka-
muflażu MAPA jest tło. Ma ono kolor szumu
kolorystycznego lasów naszej szerokości geo-

WYPOSAŻENIE
graficznej (Europy Centralnej), a dopiero na nie-
go naniesione są kolejne warstwy plam i kolo-
rów symulujące wegetację roślinną. Dodatkowo
można, ku zdziwieniu osób zaznajomionych
z tematem maskowania, zauważyć kolor zbli-
żony do czerni (jest to uproszczenie oczywi-
ście), który naturalnie nie występuje w przyro-
dzie. Ta ciemna barwa we wzorach MAPA ma
odwzorowywać grę cieni w przyrodzie, czyli
zmianę (przyciemnienie) barwy w miejscach
słabo oświetlonych. Stąd zastosowanie złama-
nego koloru czarnego, który symuluje cienie,
co tym samym daje efekt trójwymiarowości.
Dzięki takim rozwiązaniom MAPA jest kamufla-
żem skutecznym w praktyce i reprezentującym
nowatorskie, oryginalne podejście do zagad-
nienia projektowania bez powielania istnieją-
cych już wzorów. I co więcej, jest kamuflażem
generatywnym.

Kamuflaż generatywny jest kamuflażem łatwo

modyfikowalnym, który dalej będzie spełniał
swoje zadanie w innych warunkach. Doskona-
łym zaprzeczeniem tego jest wz. 93 Pantera
Pustynna – o ile kształt plam jest akceptowal-
ny w warunkach leśnych (gładkie krawędzie
plam, w pewnym stopniu o charakterze mime-
tycznym), o tyle już w warunkach pustynnych
zupełnie nie pasuje z uwagi na to, że kształty
występujące w tym otoczeniu są komplet-
nie odmienne. Tymczasem w Polsce, tworząc
kamuflaż pustynny, po prostu zmieniono paletę
kolorów z leśnej na piaskową i uznano sprawę
za załatwioną. W kamuflażu MAPA można zro-
bić to samo, tylko z tą różnicą, że nadal będzie
doskonale maskować w nowym terenie i wy-
barwieniu. Dodatkowo można stosować różne
mechanizmy, jak chociażby rastrowanie, dithe-
ring Floyda-Steinberga i inne, które jeszcze bar-
dziej poprawią właściwości maskujące. Oczy-
wiście wpłynie to na skomplikowanie wzoru
i procesu produkcji, ale nie ma przecież rzeczy
niemożliwych, zwłaszcza przy obecnym pozio-
mie technologicznym.

Wiemy już, czym jest MAPA, ale czy ma

ona szansę zaistnieć szerzej niż jako praca
badawczo-naukowa? Oficjalny profil na por-
talu społecznościowym Facebook rozpoczął
działalność z początkiem obecnego roku i już
ma ponad 5 tysięcy polubień. Duże zainte-
resowanie kamuflażem wykazują producen-
ci komercyjni, a także końcowy użytkownik
z różnego rodzaju służb mundurowych i woj-
ska.

Szczególnie dużym zaskoczeniem dla wielu

osób był fakt, że na tegorocznym MSPO kamu-
flaż MAPA został zaprezentowany na stoisku
spółki Maskpol SA jako kamuflaż dla nowe-
go umundurowania i systemu oporządzenia
Dromader, które powstało jako propozycja
dla Wojsk Obrony Terytorialnej, jak również
pozostałych rodzajów sił zbrojnych. Obec-
nie licencję na wyłączność wykorzystania
kamuflażu MAPA ma wspomniana wyżej spół-
ka Maskpol, będąca częścią Polskiej Grupy
Zbrojeniowej. Mamy tym samym dużą szan-
sę na to, by w przyszłości stał on się nowym
kamuflażem Sił Zbrojnych RP, gdyż armia
od dłuższego czasu poszukuje następcy dla
leciwego już wz. 93 Pantera.

Prowadzone są oczywiście dalsze prace nad

wersjami dopasowanymi do określonych
warunków otoczenia (pustynie/stepy,
śnieżna zima) czy też wersje z przeznaczeniem
dla szeroko pojętych służb porządku
publicznego, jak chociażby policja.

www.fragoutmag.com
WYPOSAŻENIE