‫وره‌ناوی‌دڵۆڤان‬

‫ناوی‌گه ‌‬
‫‌‬ ‫به‌‬
‫‌‬

‫کتێبخانهی کوردی ئهوین ئامادهی گرتنی ههر چهشنه پێشنیار و گلهیی و یارمهتی‬
‫له الیهن الیهنگرانی فهرههنگ و ئهدهبی کوردی به تایبهت شاعیران و‬
‫نووسهرانی خۆشهویست بۆ گهشه پێدانی فهرههنگ و کوولتوری نهتهوایهتی و‬
‫بردنهسهرهوهی ئاستی هۆشیاری کۆمهاڵیهتی ههیه و سپاسی ههموو ئهو کهسانهی‬
‫دهکهین که به ناردنی پێشنیار و گلهیی له خزمهت کردن و گهشهپێدانی زووان و‬
‫فهههنگی نهتهوایهتی یارمهتیمان ئهدهن و سهری ڕێز و حورمهتیان بۆ دادهنهوێنین‬
‫ئهمڕۆکه بهختهوهرانه به هۆی پێشکهوتنی عیلم و زانست ئهو ههله ڕهخساوه که‬
‫بتوانین به باشترین شێوه ئهرکی باڵو کردنهوه به ڕێوه بهرین‬
‫بۆیه داواکارین لهو کهسانهی الیهنگری ڕۆشنبیری گهلهکهمانن‪،‬ههر بهرههمێکیان‬
‫له بهر دهستایه بۆمانی بهڕێ کهن تا بهڵکو به یارمهتی خوای گهوره و الیهنگرانی‬
‫فهرههنگ و ئهدهبی کوردی باڵوی بکهینهوه و کتێبخانهی کوردی ئهوینی پێ‬
‫دهوڵهمهندتر کهین‬
‫بۆ پێوهندی و سهردان له بیرۆکهی(وێبالگ)کتێبخانهی کوردی ئهوین و ههر وهها‬
‫ناردنی ههر چهشنه بیر و ڕایهک یا ناردنی پێشنیار و گلهیی دهتوانن به ناونیشانی‬
‫ژێرهوه سهردانمان لێ بکهن‬

‫‪www.evinebook.blogfa.com‬‬

‫ههر وهها دهتوانن کتێب یا ههر بابهتێکی به کهڵكێ ترتان ههیه به ئیمهیلی ژێرهوه‬
‫بۆمانی بهڕێ کهن ههتاکوو له سهر تۆڕی ئینتڕنت باڵوی کهینهوه و ههمووان‬
‫کهڵکی ڵێ وهر گرن‬

‫‪evinebook@gmail.com‬‬

‫به سپاسهوه بهڕێوهبهرانی کتێبخانهی کوردی ئهوین‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

‫ﺋﻪﻧﺪاﻣﯽ ﮐﺎرا‬
‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻟﻪ ﭼﺎﭘﮑﺮاوهﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚڕی زاﻧﯿﺎری ﮐﻮرد‬

‫ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪی ﮐﯚڕی زاﻧﯿﺎری ﮐﻮرد‬

‫ﺑﻪﻏﺪا – ‪1974‬‬

‫ﺑ‪‬وﮐﺮدﻧﻪوهی ﻟﻪ ﺋﯿﻨﺘﻪرﻧ‪‬ﺖ‬
‫ﺳﺘﯚﮐﮫﯚ‪‬ﻢ ‪2008‬‬

‫‪85\1‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﭘ‪‬ﺸﻪﮐﯽ‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﻣ‪‬ﮋوودا ﺧﺎوهﻧ‪‬ﮑﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪار و د‪‬ﺴﯚزی ﻧﻪﺑﻮوه‪ .‬ﻟﻪوهﺗﻪی ﻣﺎدهﮐﺎن ﻟ‪‬ﯿﺎن ﺗ‪‬ﮏ ﭼﻮوه‪ ،‬ﺑﻪر‬
‫ﻟﻪ ‪ 2500‬ﺳﺎڵ زﯾﺎﺗﺮ‪ ،‬ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﯽ ﮐﻮرد ﺧﺎوهن ﮐﯿﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺣﮑﻮﻣﻪت ﻧﻪﺑﻮوه ﺗﺎﮐﻮو ﺗﻮاﻧﯿﺒ‪‬ﺘﯽ ﺧﺰﻣﻪﺗﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪی‬
‫ﺑﮑﺎ و ﺑﻪرهو ژوورﺗﺮی ﺑﺒﺎ ﺑﻪهﯚی ﺳﺎزدان و ﻟﻪ ﭼﻪرخ داﻧﯿﻪوه ﺑﯚ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋﻪدهﺑﯽ و ڕهﺳﻤﯽ و هﻮﻧﻪری ﯾﺎﺧﻮد‬
‫هﻪر ﻧﻪﺑ‪ ‬ڕ‪‬ﺰﻣﺎن و دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯽ ﺑﭙﺎر‪‬ﺰێ و وهک زﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﯾﻪﮐﮕﺮﺗﻮو ﻟﻪ ﺳﻪراﻧﺴﻪری ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا ﺑﯿﮫ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬
‫ﻣﻪل و ﮔﯿﺎی دهﺷﺖ و دهر ﭼﻪﻧﺪ ﻟﻪﺧﯚوه دهژﯾﻦ و زۆر و ﮐﻪم دهﮐﻪن و ڕ‪‬ﮑﻪوﺗﯽ ﺧﯚش و ﻧﺎﺧﯚش ﺑﻪرهوﭘ‪‬ﺶ و‬
‫ﺑﻪرهو ﭘﺎﺷﯿﺎن د‪‬ﻨ‪ ‬و دهﺑﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺶ‪ ،‬ﻟﻪ ﭼﺎو زﻣﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮی ﺧﺎوهن ﮐﯿﺎن و ﺣﮑﻮﻣﻪت‪ ،‬ه‪‬ﻨﺪه ﺧﯚڕﺳﮏ و ﺑ‪‬‬
‫ﺷﻮان و ﺑﺎﻏﻪوان و ﭘﻪرژﯾﻦ و ﺋﺎو و دان ﺑﻮوه‪ .‬ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﻧﻪ دهﺳﺒﮋار‪‬ﮏ ﮐﺮاوه‪ ،‬ﻧﻪ ﺧﺰﻣﻪت و ﺧﯚراﮐ‪‬ﮑﯽ دﯾﻮه‬
‫ﻧﻪ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﯿﻪک دراوه ﻟﻪ ﮐﻪوﺗﻦ ڕاﺳﺖ ﺑ‪‬ﺘﻪوه ﯾﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻪر ﭘ‪‬ﯿﺎﻧﻪوه ﺗﺎﻗﻪﺗﯽ ڕاوهﺳﺘﺎﻧﯽ هﻪﺑ‪ .‬ﺗﺎزهﺑﻪﺗﺎزه ﻧﻪﺑ‪ ‬ﺑﻪ‬
‫ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرهﺗﺎﯾﯽ و ﮐﻪوت و ڕهوت ﭘﺸﮑﻨﯿﻨﻪوهی ﺗ‪‬ﺪا دهﮐﺮێ و هﻪو‪‬ﯽ ﺑﻪرهوﭘ‪‬ﺶ ﺑﺮدﻧﯽ دهدرێ‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﯚﻧﻪوه‬
‫ﻧﻪﺑﯿﺴﺘﺮاوه چ ﻻﯾﻪﻧ‪‬ﮑﯽ دهﺳﻪ‪‬ﺗﺪار ﺧﯚی ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺎﻧﺪﺑ‪ ‬ﻣﻪﮔﻪر ﺧﯚﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ دوژﻣﻨﺎﻧﻪ و ﻧﺎﺣﻪزاﻧﻪ‪ .‬ﺋﻪﻣﻪی ﻟ‪‬ﺮهدا‬
‫دهﯾ‪‬ﻢ وهک ﺑﻪ‪‬ﮕﻪﻧﻪوﯾﺴﺖ )ﺑﺪﯾﮫﯿﻪ( د‪‬ﺘﻪ ﺑﻪر ﭼﺎوان‪ ،‬ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﺑﯿﻪوێ ﻧﻪﯾﺴﻪﻟﻤ‪‬ﻨ‪ ‬ﺋﻪرﮐﯽ ه‪‬ﻨﺎﻧﻪوهی ﺑﻪ‪‬ﮕﻪ ﺑﯚ‬
‫ﻧﻪﺳﻪﻟﻤﺎﻧﺪن دهﮐﻪو‪‬ﺘﻪ ﺋﻪﺳﺘﯚی ﺧﯚﯾﻪوه‪.‬‬

‫ﻣ‪‬ﮋووی ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﯽ ﮐﻮرد ﺑﻪ هﻪﻣﻮو ﺗﺎرﯾﮑﯽ و ﻧﻪزاﻧﺮاوی و ﺑ‪‬ﺘﯚژﯾﻨﻪوهی ﺧﯚﯾﻪوه ه‪‬ﺸﺘﺎن ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺑﻪرﭼﺎوﺗﺮ و‬
‫ﺷﻮ‪‬ﻨﻪوار ڕووﻧﺘﺮ‪ :‬ڕهﻧﮕﻪ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻦ ﮐﻮرﺗﻪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪﺳﻪرهﺎﺗﯽ ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﻪﮐﻪﻣﺎن ﺑﮕ‪‬ﯾﻨﻪوه‪ ،‬ﭘ‪ ‬ﺑﻪ ﭘ‪ ‬ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ هﻪزار‬
‫ﺳﺎ‪‬ﮑﻪوه ﺗﺎ ڕۆژاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﯿﺪا ﺳﻪرهوژ‪‬ﺮ ﺑﯿﻨﻪوه و ﺗﺎ ڕادهﯾﻪﮐﯿﺶ ﻟﻪو ﺑﻪﺳﻪرهﺎﺗﻪ ﺑﮕﻪﯾﻦ و هﯚی ڕووداﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪم‬
‫ﮐﻪم‪ ،‬ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه ﺑﺪهﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن زۆر و ﮐﻪم ﺳﻪرﮔﻮزهﺷﺘﯽ ﻧﯿﻮه ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﯿﺸﯽ ﻧﯿﯿﻪ‪ ،‬ﮐﻪس ﻧﺎﺗﻮاﻧ‪ ‬و‬
‫ﻧﺎزاﻧ‪ ‬ﺑ‪ ‬ﺑﻪر ﻟﻪ هﻪزار ﺳﺎڵ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﭼﯚن ﺑﻮوه و ﻟﻪهﺠﻪﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪ چ ﺑﺎر‪‬ﮑﺪا ﺑﻮون‪ ،‬ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ‬
‫ﭼﻪﻧﺪ ﺑﻮو‪ ،‬ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﺋﻪوﺳﺎی ﻟﻪ ﭼﺎو هﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎی چ ﺟﻮداوازﯾﯿﻪﮐﯽ هﻪﺑﻮو‪ ،‬دواﺗﺮ ﭼﯽ ﺑﻪﺳﻪر هﺎت و ﻟﻪ ﮐﺎم ڕ‪‬ﺒﺎزهوه‬
‫ﺑﻪرهو ﺷﮑ‪‬ﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪی ﮔﻠ‪‬ﺮ ﺑﻮوه‪ ...‬ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﭼﯚن ﺑﻮو‪ ،‬ﮐﻪوﺗﺒﻮوه ﺑﻪر ﺗﺎوی ﮐﺎم ﺳﻪﻗﺎﻓﻪت‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪ ﻟﻪهﺠﻪ ﺑﻮو‪،‬‬
‫ﻟﻪهﺠﻪﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪ ﭼﯿﯿﻪوه ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮون و ﭼﯚن ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺘﺮ دوور ﮐﻪوﺗﻨﻪوه‪ ،‬ﺑﯚﭼﯽ دوور دهﮐﻪوﺗﻨﻪوه‪.‬‬

‫ﭘﻮﺧﺘﻪی ﮔﻮﺗﻪ ﺋﻪوهﯾﻪ ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﺋﻪوهی ﻟﻪ ﺑﺎری ﻣ‪‬ﮋووی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی و ﻟﻪهﺠﻪﮐﺎن و ﻓﻪرهﻪﻧﮓ و ﺋﻪدهب و‬
‫ﻓﯚﻟﮑﻠﯚرﯾﻪوه دهزاﻧﯿﻦ هﻪر ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ هﻪ‪‬ﮑﻪوﺗﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪ و ڕاﺑﺮدووﯾﻪﮐﯽ زۆر ﻧﻮێ ﺑﯚﻣﺎن دهردهﮐﻪوێ‪ ،‬هﻪرﭼﯽ‬
‫هﯚی ﺑﻪﺳﺘﻨﻪوهی ڕاﺑﺮدووی ﮐﯚﻧﯽ ﺑﻪ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪﯾﻪوه هﻪﯾﻪ ﻟ‪‬ﻤﺎن ﺑﺰره‪ .‬ﭘﺎﺷﻤﺎوهی زهردهﺷﺖ و ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت‬
‫زاﻧﺴﺘﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﻣﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻪواوی ﭘﭽ‪‬اوهﺗﻪوه ﻟﻪ ڕۆژﮔﺎری دوا ﺧﯚﯾﺎﻧﻪوه‪ .‬ﮐﻪﻣﺘﺎﮐﻮرﺗ‪‬ﮏ ﻟﻪ زاﻧﯿﺎری ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪم‬
‫ﭼﻪرﺧﻪ دهرﺑﺎرهی ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ و ﻧﺰﯾﮑﯽ و دووری ﻟﻪ ﮐﻮردی ﺋﻪم ڕۆژاﻧﻪﻣﺎن ﺑﺎﯾﯽ ﺋﻪوه ﻧﺎﮐﺎ چ هﻪﻧﮕﺎو‪‬ﮑﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﭘ‪‬‬
‫ﺑﺎو‪‬ﯿﻦ ﺑﻪرهو دۆزﯾﻨﻪوهی ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﻣﯿﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺋﻪوﺳﺎ و ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ و ﺟﯚر و هﯚی ﮔﯚڕاﻧﯽ ﻟﻪ ﺷﮑ‪‬ﯽ ﮐﯚﻧﯿﻪوه ﺑﯚ‬
‫هﯽ ﭼﻪرﺧﻪﮐﺎﻧﯽ ﻧﻮ‪‬ﯽ‪.‬‬

‫‪85\2‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﭘ‪ ‬ﮐﺮدﻧﻪوهی ﺑﻪﺗﺎ‪‬ﯾﯽ و ﮐﻪﻟﻪﺑﻪر ﻟﻪ زاﻧﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯽ »ﮐﻮردﻧﺎﺳﯽ« دا ﺑﻪﻧﺪه ﺑﻪ ﭼﺎﻻﮐﯽ ﭘﺴﭙﯚڕاﻧﻪی ﺋﺎرﮐﺎﯾﯚﻟﯚﺟﯿﯿﻪوه‪ :‬ﺑﻪ‬
‫ﻻی ﺑﺎوهڕی ﻣﻨﻪوه ﺋﯿﻤﮑﺎن ﻧﯿﯿﻪ ﻧﻪﺧﺸﻪﯾﻪﮐﯽ ﻣﻪﻓﮫﻮم و ﻗﻪﻧﺎﻋﻪت ه‪‬ﻨﯽ ﻣ‪‬ﮋووی ﺑﻪﺳﻪرهﺎﺗﯽ ﮐﻮرد و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬
‫ﺑﮑ‪‬ﺸﺮێ ﺑﻪر ﻟﻪوه زاﻧﺎﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎر ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﻪوه ﻣﻪﻋﻠﻮﻣﺎت ﺑﻪﺳﻪر ﺑﺨﻪن‪ .‬دهﺑ‪ ‬ﺳﯿﻨﻪی ﮔﯚڕﺳﺘﺎﻧﯽ‬
‫ﻣ‪‬ﮋووی ﮐﻮرد ﮐﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﻪ ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺟ‪‬ﮕﻪ ﻣﺎﺳﯿﺪڕی ﻟ‪‬ﺒﺪرێ و ﭼﯿﻦ ﭼﯿﻦ ڕاﺑﺮدووی ﺑﻪ ﺳﻪر ﯾﻪﮐﺘﺮدا‬
‫ﺗﻪﭘﯿﻮی وهک ﭘﻪڕهی ﮐﺘ‪‬ﺒ‪ ‬ﺷ‪ ‬هﻪ‪‬ﺪر‪‬ﻨﻪوه و واﺗﺎﮐﺎﻧﯿﺎن ﻟ‪‬ﮏ ﺑﺪر‪‬ﻨﻪوه‪ .‬زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎر ﮐﺎری ﯾﻪﮐﺠﺎر ﮔﺮاﻧﺘﺮﯾﺎن‬
‫ﮐﺮدووه ﻟﻪ دهره‪‬ﻨﺎﻧﻪوهی ﻣ‪‬ﮋووی ﮐﻮرد ﮐﻪ ﻣﯿﻠﻠﻪﺗ‪‬ﮑﯽ زﯾﻨﺪووه و ﺑﻪ ﺧﯚی و ﻣﻪﻓﺘﻪﻧﯿﻪوه در‪‬ﮋهی ﺋﻪو ڕاﺑﺮدووه ژ‪‬ﺮ‬
‫ﺧﺎک ﺑﻮوﯾﻪوه‪ :‬ﻣ‪‬ﮋوو زﻣﺎﻧﯽ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﯽ ﻟﻪﻧﺎوﭼﻮوی ﺧﺮاﻧﻪوه ﺳﻪر ڕووﭘﻪڕهی زﯾﻨﺪهﮔﺎﻧﯿﯿﻪوه و ﺑﻮوﻧﻪوه زاﻧﯿﺎری‬
‫ﺳﻪرهﺗﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻟﻪ ﻓ‪‬ﺮﮔﻪﮐﺎن ﺑﻪ دهرس دهﺧﻮ‪‬ﻨﺪر‪‬ﻦ‪ ،‬وا هﻪﯾﻪ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯿﺸﯿﺎن دۆزراوهﺗﻪوه و ﮐﺘ‪‬ﺒﯽ ﻟﻪ ﺳﻪر داﻧﺮاوه‪.‬‬
‫هﻪ‪‬ﮑﻪﻧﺪﻧﯽ ﮔﺮدی»ﺷﻤﺸﺎره« ﻟﻪ ﺧﻮارووی ڕاﻧﯿﻪ‪ ...‬ڕووﻧﺎﮐﺎﯾﯿﻪﮐﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺧﺴﺘﻪ ﺳﻪر ﺑﺎری ﺋﻪو ﻧﺎوﭼﻪﯾﻪ و‬
‫ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ و‪‬ﺗﯽ دراوﺳ‪ ‬و دوور و ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﯿﻪوه ﻟﻪ ڕۆژﮔﺎر‪‬ﮑﺪا ﮐﻪ هﻪزار ﺳﺎڵ زﯾﺎﺗﺮ ﭘ‪‬ﺶ زهردهﺷﺘﻪوه‬
‫د‪‬ﺖ‪ .‬ﻟﻪم هﻪ‪‬ﮑﻪﻧﺪﻧﻪ و دۆزﯾﻨﻪوه و ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪوهی ﺧﺸﺘﻪ ﺳﻮورﮐﺮاوهﮐﺎﻧﯿﻪوه‪ ،‬ﺑﯚ ﯾﻪﮐﻪم ﺟﺎر ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﻣ‪‬ﮋوودا‪ ،‬زاﻧﺮا‬
‫ﻧﺎوهﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎواﯾﯽ و ﮔﺮده دهﺳﮑﺮدهﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﻧﺎوﭼﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﻧﺰﯾﮑﻪی ﭼﻮار هﻪزار ﺳﺎ‪‬ﻪوه ﮔﯚڕاﻧ‪‬ﮑﯽ ﮐﻪم ﻧﻪﺑ‪ ‬ﺑﻪ ﺳﻪرﯾﺎﻧﺪا‬
‫ﻧﻪهﺎﺗﻮوه‪ .‬ﻧﺎوی»ﺷﻤﺸﺎره« ﺧﯚی ﺋﻪوﺳﺎ »ﺷﻮوﺷﻪرا« ﺑﻮوه‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪﯾﺶ دێ و و‪‬ﺮاﻧﮕﻪی ﺗﺮﯾﺶ ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻪی ﺑﯿﺘﻮ‪‬ﻦ و‬
‫ڕاﻧﯿﻪدا هﻪر ﺋﻪو ﻧﺎواﻧﻪﯾﺎن هﻪﺑﻮوه ﮐﻪ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ هﻪﯾﺎﻧﻪ وهک د‪‬ﯽ »ﮐﺎﻣﻪرﯾﺎن« ﮐﻪ ﺋﻪوﺳﺎ»ﺷﯿﻤﻪرﯾﻨﯽ«)‪ (1‬ﺑﻮوه‪...‬‬

‫ﺋﻪم دۆزﯾﻨﻪواﻧﻪ ﺳﺮﻧﺞ ﺑﯚ ه‪‬ﻨﺪێ دهﺑﻪن ﮐﻪ وا هﻪر ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺘﺮ ﭼﻮوﻧ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﻧﺎو‪‬ﮑﯽ ﮐﯚن و ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯽ ﻧﻮێ ﻟﻪ‬
‫ﺋﺎواﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪر ﭼﺎو‪ ،‬هﻪ‪‬ﺪهﮔﺮێ ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪ‪‬ﮕﻪ و ﯾﻪک ﺑﻮوﻧﯽ ﺋﻪم دوو ﺷﻮ‪‬ﻨﻪ ﺑﺴﻪﭘ‪‬ﻨ‪.‬‬

‫ﺟﮕﻪ ﻟﻪ ﻧﺎوهﮐﺎن‪ ،‬ﮐﻪوا ﮐﻪرﺳﺘﻪﯾﻪﮐﯽ زۆر ﮔﺮﻧﮕﯽ زاﻧﺴﺘﯽ و ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ ﺑﻪرهﻪم د‪‬ﻨﻦ ﺑﯚ ﺑﻪ ﯾﻪﮐﻪوه ﺑﻪﺳﺘﻨﻪوهی‬
‫ڕاﺑﺮدووی ﮐﯚن و ﻧﻮ‪‬ﯽ ﮐﻮرد‪ ،‬ﻟﻪو ﻧﻮوﺳﯿﻨﺎﻧﻪی ﺳﻪر ﺧﺸﺘﻪﮐﺎن ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯚﮐ‪‬ﮑﯽ وﺷﻪی ﻋﺎدهﺗﯿﺶ ﭘ‪‬ﮏ د‪‬ﺖ ﻟ‪‬ﯽ‬
‫دهوهﺷ‪‬ﺘﻪوه ﺑﻪراورد ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ دهﮔﻪڵ ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‪ :‬ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﺎن ﺑﻪ زﻣﺎﻧﯽ»ﺧﻮوری«‪ .‬ﻧﻮوﺳﺮاون‬
‫و ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﭘﺴﭙﯚڕ‪‬ﮑﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪوه ﻟﻪ ﺧﻪﺗﯽ »ﻣﯿﺨﯽ« ﯾﻪوه ﺑﯚ ﺧﻪﺗﯽ ﻻﺗﯿﻨﯽ ﮔﯚڕاون و ﺑﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﺶ‬
‫ﺗﻪرﺟﻪﻣﻪ ﮐﺮاون‪ .‬هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﺎن ﺗﯚژﯾﻨﻪوهﯾﻪﮐﯽ زۆرﯾﺎن دهوێ و ﺟﺎرێ ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرهﺗﺎﯾﯽ ﺑ‪‬و ﺑﻮوﻧﻪﺗﻪوه‬
‫و ﺗﻪرﺟﻪﻣﻪ ﮐﺮاون‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪﻣﻪﺷﺪا ﻟﻪ ﺑﻪرﭼﺎوی ﻣﻦ دروﺷﻢ و ڕهﻧﮓ و ﺷ‪‬ﻮهی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﯿﺎن ﺗ‪‬ﺪا دهدۆزر‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬
‫ﺋﻪﮔﻪر ﭼﺎوم ڕهﺷﮑﻪوﭘ‪‬ﺸﮑﻪی ﻧﻪﮐﺮدﺑ‪ ‬ﻟﻪ دﯾﺘﻨﯽ ﺷ‪‬ﻮه و ﺗﺎرﻣﺎﯾﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﻟﻪو ﻧﻮوﺳﯿﻨﺎﻧﻪی ﮔﺮدی‬
‫»ﺷﻤﺸﺎره« و ﺑﻪ ﺗﻪواوی ﺳﺎغ ﺑ‪‬ﺘﻪوه ﮐﻪ وا زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ و زﻣﺎﻧﯽ ﺧﻮوری ﮐﯚن ﻟﻪ ﯾﻪک دهﮐﻪن هﻪﻧﮕﺎو‪‬ﮑﯽ‬
‫زۆر ﻓﺮهوان ﺑﻪرهو ﭘ‪‬ﺸﻪوه دهﭼﯿﻦ ﻟﻪ ﺳﻪﭘﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋﻪو ﮐﯚﻧﻪﺑﺎوهڕهم ﮐﻪوا ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﯽ ﮐﻮرد و »ﺧﻮوری« هﻪر ﯾﻪﮐﻦ وهﯾﺎ‬
‫ﺧﻮد هﻪر ﻧﻪﺑ‪ ‬ﺧﻮورﯾﻪﮐﺎن ڕهﮔﻪز‪‬ﮑﯽ زﻟﻦ ﻟﻪو ﺷﺎدهﻣﺎراﻧﻪی ڕاﯾﻪ‪‬ﻪی »ﮐﻮرداﯾﻪﺗﯽ« ﭘ‪‬ﮏ د‪‬ﻨﻦ‪ .‬ﻟ‪‬ﺮهدا‬
‫ﻧﻤﻮوﻧﻪﯾﻪک د‪‬ﻨﻤﻪوه ﻟﻪو ڕﺳﺘﻪ ﺧﻮورﯾﯿﺎﻧﻪ ﮐﻪ وا ﺑﻪﺳﻪر ﺧﺸﺘﻪ ﺳﻮورﮐﺮاوهﮐﺎﻧﯽ ﺷﻤﺸﺎره ﻧﻮوﺳﺮاوﻧﻪوه‬

‫ﻟﻪ ژﻣﺎره ‪ 13‬ی ﮔﯚﭬﺎری »ﺳﯚﻣﻪر« ی ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ 1957‬ﻟﻪ ﮔﻮﺗﺎری ﭘﺮۆﻓﯿﺴﯚر ج ﻟ‪‬ﺴﯚ ﺋﻪم ڕﺳﺘﻪﯾﻪ ﺑﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﻻﺗﯿﻨﯽ‬
‫دهﺧﻮ‪‬ﻨﯿﺘﻪوه ﮐﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﻪ ﺧﯚی ﺑﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺧﻮورﯾﯿﻪ »‪ «tuappa sa tusabilam‬واﺗﺎی ڕﺳﺘﻪﮐﻪش ﺑﻪ زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی ﺑﻪم ﺟﯚرهﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ هﻪﻣﺎن ﺟ‪‬ﮕﻪ ﻟﻪ ﮔﻮﺗﺎرهﮐﻪدا ﺗﯚﻣﺎر ﮐﺮاوه »‪«your letter which you sent me‬‬
‫واﺗﺎی ڕﺳﺘﻪﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻮردی ﺋﻪﻣﻪ دهردهﭼ‪» ‬ﻧﺎﻣﻪﮐﻪت ﻟﻪ ﺑﯚ ﻧﺎردﺑﻮوم«‪ .‬ﮐﻪ ورد ﺑﯿﺘﻪوه دهﺑﯿﻨﯽ ﻟﻪ )ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪی‬
‫ﺧﻮوری(دا دوو ﺟﺎران وﺷﻪی »‪ «tu‬د‪‬ﻨﻪوه ﮐﻪ وا ﺑﻪ زاهﯿﺮ »ﺗﻮو« ی ﮐﻮردی ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪﯾﻪ‪ .‬ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ڕﺳﺘﻪﮐﻪﺷﺪا‬
‫ﭘﯿﺘﯽ »‪ « m‬هﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﺋﻪوﯾﺶ ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺗﺎﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردی ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪدا وﺷﻪی»‪ «sabila‬ﺑﻪ ﻻی‬
‫ﺑﺎوهڕی ﻣﻨﻪوه ﺋﻪوﯾﺶ »ﺳﭙﺎرد‪ ،‬ڕاﺳﭙﺎرد« ی ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪی ﮐﻮردی ﺧﯚﻣﺎﻧﻪ‪ .‬وهﻧﯿﻪ ﻣﻦ چ دﯾﺮاﺳﻪﯾﻪﮐﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﺧﻮورﯾﻢ‬
‫ﮐﺮدﺑ‪ ،‬ﭼﯽ ﻟ‪‬ﺮهدا دهﯾ‪‬ﻢ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪوهﯾﻪﮐﯽ ﺳﻪرﺑ‪ ‬و ڕوا‪‬ﻪﺗﯽ ﺋﻪو ڕﺳﺘﺎﻧﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ﮔﻮﭬﺎرهﮐﻪدا ﻧﻮوﺳﺮاون‪ .‬ﺟﺎ ﺋﻪﮔﻪر‬

‫‪85\3‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺋﻪم ﯾﻪک ﺑﻮوﻧﻪی ﮐﻮرد و ﺧﻮوری ﺑﻪ ﺗﻪواوی ﺳﺎغ ﺑﻮوه و ﺳﻪﻟﻤﺎﻧﺪﻣﺎن زﻣﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎی ﮐﻮردی ﻧﻪوهی زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﺧﻮورﯾﯿﻪﮐﺎﻧﻪ ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ هﻪزار ﺳﺎ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ زۆرﺗﺮ دهﮐﻪوﯾﻨﻪوه ﺑﻪرهو دۆزﯾﻨﻪوهی ﮐﯚﻧﺘﺮﯾﻦ ﺳﻪرﭼﺎوهی‬
‫ﻧﻮوﺳﺮاوهی ﮐﻮردی‪.‬‬

‫ﺑﻪ هﻪﻣﻪ ﺣﺎڵ هﻪ‪‬ﮑﻪﻧﺪﻧﻪﮐﺎﻧﯽ »ﺷﻤﺸﺎره« زهﺧﯿﺮهﯾﻪﮐﯽ زﻟﯽ ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه دا و ڕووﻧﺎﮐﯿﯿﻪﮐﯽ ﺑﻪ ه‪‬ﺰی‬
‫ﺧﺴﺘﻪ ﺳﻪر ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﺑﺎری ﻧﻪزاﻧﺮاوی ﻧﺎوﭼﻪی ڕاﻧﯿﻪ و ﺑﯿﺘﻮ‪‬ﻦ و ﺋﻪو ﺷﻮ‪‬ﻨﻪی ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪﯾﯿﺎن ﭘ‪‬ﯿﻪوه هﻪﺑﻮوه ﻟﻪ دوور و‬
‫ﻧﯿﺰﯾﮑﻪوه‪ .‬دهوﺟﺎ ﮐﻪ هﻪ‪‬ﮑﻪﻧﺪﻧﯽ ﺗﺎﮐﻪ ﯾﻪک ﮔﺮد ﺋﻪو هﻪﻣﻮو ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﻪ ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه ﺑﺪا ﺗﯚ ﺑ‪‬ﯽ ڕووﭘ‪‬ﻮ ﮐﺮدﻧ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪر‬
‫ﻟﻪﺑﻪری ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﭘﺸﮑﻨﯿﻨﻪوهی ﺋﺎرﮐﺎﯾﯚﻟﯚﺟﯽ دهﺑ‪ ‬ﭼﻤﺎن ﺑﯚ ﭘﻪﯾﺪا ﺑﮑﺎ؟‪ ،‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺑﻪرهﻪﻣ‪‬ﮑﯽ ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺪازه ﺑﻪ‬
‫دوور‪.‬‬

‫ﻟ‪‬ﺮهدا دهﻣﻪوێ ﻟﻪ ﺧﻮ‪‬ﻨﻪری ﮐﻮرد ﺑﮕﻪﯾﻪﻧﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺑﺎوهڕی ﺧﯚم‪ ،‬دۆزﯾﻨﻪوهی ﺑﻨﺠﻪﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎن و ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬
‫ﺑﻪﻧﺪه ﺑﻪ ﺗﯚژﯾﻨﻪوهی ﺋﺎرﮐﺎﯾﯚﻟﯚﺟﯽ ﻟﻪ ﺳﻪراﻧﺴﻪری‪ ،‬ﯾﺎ ﺧﻮد ﺑﻪﺷﯽ زۆری ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا‪ .‬ﺋﻪم ﺗﯚژﯾﻨﻪوهش ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﻧﻪ‬
‫هﯿﭽﯽ ﺋﻪوﺗﯚی ﮐﺮاوه ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ ﺑﻨﺎﺧﻪی دﯾﺮاﺳﻪﯾﻪﮐﯽ ﻓ‪‬ﻠﯚﻟﯚﺟﯽ ﮐﻪ ﺧﯚ ﭘ‪‬ﻮه ﻣﺎﻧﺪوو ﮐﺮدن ﺑﮫ‪‬ﻨ‪ ،‬ﻧﻪ چ ﻣﻮژدهﯾﻪﮐﯿﺶ ﻟﻪ‬
‫ﺋﺎﺳﯚی ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﻪوه هﻪوا‪‬ﯽ ﺗﯚژﯾﻨﻪوهﯾﻪﮐﯽ ﺋﺎرﮐﺎﯾﯚﻟﯚﺟﯽ ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﻤﺎن ﺑﯚ د‪‬ﻨ‪ .‬ﺧﯚ ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬ﺋﻪﮔﻪر ﻟﻪم‬
‫ﻟﻪﺣﺰهﯾﻪدا ﭘ‪‬ﻤﺎن ﺑ‪‬ﻦ ﺑ‪‬ﯾﺎر دهرﺟﻮو ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﻪ ﯾﻪﮐﮕﺮﺗﻮوهﮐﺎﻧﻪوه ﮐﻪ زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎرﮐﺎﯾﯚﻟﯚﺟﯽ و ﮐﻮردﻧﺎﺳﯽ‬
‫ﺧﻪرﯾﮑﯽ هﻪ‪‬ﮑﻪﻧﺪن و ﻣﺎﺳﯿﺪڕ ﻟ‪‬ﺪان ﺑﻦ ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺑﺴﺘ‪‬ﮑﯽ ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا ﮐﻪ ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﺑﻮوﻧﯽ ﺋﻪﻧﺘﯿﮑﯽ ﻟ‪‬‬
‫دهآﺮێ‪ ،‬دهﺑ‪ ‬ﺳﺎ‪‬ﻪهﺎی ﺳﺎڵ ﺑﻪ دﯾﺎر ﺑﻪرهﻪﻣﯽ ﺋﻪو هﻪوڵ و ﺗﻪﻗﻪﻟ‪‬ﯾﻪ زاﻧﺴﺘﯿﯿﺎﻧﻪوه ڕاوهﺳﺘ‪‬ﻦ ﺗﺎ دهردهﺳﺖ دهﮐﺮ‪‬ﻦ‬
‫و دهزاﻧﺮ‪‬ﻦ و ﭘﻮﺧﺘﻪ دهﺑﻦ و د‪‬ﻨﻪ ﻗﺎ‪‬ﺒﯽ ﺳﻮود ﻟ‪ ‬وهرﮔﺮﺗﻨﻪوه‪ .‬ﺋﻪم ﮐﺎره ﺧﻪﯾﺎ‪‬ﯿﯿﻪ ﮐﻪ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺳﺎ‪‬ﯽ ﭘ‪‬ﺪهوێ‪ ،‬ﮐﺎری‬
‫ﺣﻪﻗﯿﻘﯽ دهﯾﺎن و زﯾﺎﺗﺮ ﻟﻪ دهﯾﺎن ﺳﺎ‪‬ﯽ ﭘ‪‬ﺪهوێ‪ .‬ڕهﻧﮕﻪ ﺧﻪﯾﺎ‪‬ﻪﮐﻪش هﻪر ﻧﻪﯾ‪‬ﺘﻪ دی‪...‬‬

‫ﺋﻪﻣﻪ ڕاﺳﺘ‪‬ﮑﻪ دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪ هﻪڵ ﻧﺎﮔﺮێ‪ .‬ﮐﻪواﺗﻪ ﭼﺎوهﻧﯚڕ ﮐﺮدﻧﯽ ڕوون ﺑﻮوﻧﻪوهی ﻣ‪‬ﮋووی ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﯽ ﮐﻮرد ﺑﻪ ﻧﯿﺎزی ﺧﯚ‬
‫هﻪ‪‬ﮕﺮﺗﻦ ﺑﯚ ﺋﻪوه ﺋﻪوﺳﺎﮐﻪ دهﺳﺖ ﺑﮑﺮێ ﺑﻪ دۆزﯾﻨﻪوهی دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺳﻪرهڕای ﺋﻪوه ﮐﻪ ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ دوو‬
‫ﺑﻪﺧﺘﯿﯿﻪ )ﯾﺎ دهﺑ‪ ‬ﯾﺎ ﻧﺎﺑ‪ (‬ﯾﻪک ﺧﺴﺘﻨﯽ هﻪﻣﻮو ﺗﻮاﻧﺎﯾﻪﮐﯿﺸﻪ ﻟﻪ ﻣﻪﯾﺪاﻧﯽ زﻣﺎﻧﺰاﻧﯿﺪا ﺑﻪ دﯾﺎر ﺋﻮﻣ‪‬ﺪ‪‬ﮑﯽ ﻣﻪوهﻮوﻣﻪوه‬
‫ﺑﯚ ﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑﺰر‪ .‬ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ هﯿﭻ ﻣﯿﻠﻠﻪﺗ‪‬ﮏ ﻟﻪ هﯿﭻ ﻣﻪﯾﺪاﻧ‪‬ﮑﯽ زاﻧﺴﺘﺪا‪ ،‬زﻣﺎن ﺑ‪ ‬ﯾﺎ ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ‪ ،‬دهﺳﺖ و‬
‫ﻗﻪ‪‬ﻪﻣﯽ ﺧﯚی ڕهق ﻧﻪﮐﺮدووه ﺑﻪ هﯚی ﻧﺎﺗﻪواوی ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﺎت ﺗ‪‬ﯿﺪا‪ :‬ﻓﻪﻟﻪﮐﻨﺎﺳﻪﮐﺎن ﺋﻪﮔﻪر ﭘﻪﯾ‪‬هوی ﺋﻪم ﺗ‪‬ﻔﮑﺮﯾﻨﻪﯾﺎن‬
‫ﮐﺮدﺑﺎ و ڕاوهﺳﺘﺎﺑﺎن ﺗﺎ ڕۆژﮔﺎری ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﮕﻪردی‪ ،‬دهﺑﻮا ورﺗﻪﯾﺎن ﻟﻪﺑﻪرهوه ﻧﻪﯾ‪ ‬ﻧﻪک هﻪر ﻟﻪ ﺳﻪردهﻣﯽ ﺳﯚﻣﻪر و ﺑﺎﺑﻞ‬
‫و ﻣﯿﺴﺮی ﮐﯚن و ﯾﯚﻧﺎﻧﻪﮐﺎﻧﻪوه ﺑﮕﺮه ﺗﺎ ﮔﺎﻟﯿﻠﯚ و ﮐﯚﭘﻪرﻧﯿﮑﯚﺳﯿﺶ‪ ...‬ﺑﻪم ﮔﻪز و ﮔﺮ‪‬ﯿﻪ ڕهﻧﮕﻪ ﺋ‪‬ﻤ‪‬ۆش ﻓﻪﻟﻪﮐﻨﺎﺳﺎن‬
‫ﻣﺎﻓﯽ ﻗﺴﻪ ﮐﺮدﻧﯿﺎن ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﺑﺎری ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﻪوه ﺑﻪ هﯚی ﺋﻪوهوه ﮐﻪ ه‪‬ﺸﺘﺎ زاﻧﺴﺘﯽ ﻓﻪﻟﻪک ﻟﻪ ﭼﺎو ﭘﺎﻧﺎﯾﯽ و ﻗﻮو‪‬ﯾﯽ ﺑ‪‬‬
‫ﺑﮋاﻧﻪوهی ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا وهک ﻗﻪﺗﺮه ﺑﻪ دهرﯾﺎﯾﻪ‪ .‬دهﺑﻮو ﻓﯿﻨﯿﻘﯿﻪﮐﺎﻧﯿﺶ دهرﯾﺎﮔﻪڕی ﻧﻪﮐﻪن ﭼﻮﻧﮑﻪ ه‪‬ﺸﺘﺎ ﭼﯽ ﺋﻪوﺗﯚ ﻟﻪ‬
‫ﺑﺎرهی دهرﯾﺎﮐﺎﻧﯽ هﻪﻣﻮو ﺟﯿﮫﺎﻧﻪوه ﻧﻪزاﻧﺮاﺑﻮو ﻟﻪوهﮔﻪڕێ زاﻧﺴﺘﻪﮐﻪ ﺗﯚﻣﺎرﯾﺶ ﻧﻪﮐﺮاﺑﻮو‪ .‬ﮐﻪ ﻗﯿﺎس ﻟﻪ زﻣﺎن و‬
‫ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﮕﻪردی و دهرﯾﺎﭘ‪‬ﻮی ﺑﮑﻪﯾﺖ هﻪﻣﻮو زاﻧﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮﯾﺶ دهﺑﻮو ﺧﻪوﯾﺎن ﻟ‪ ‬ﺑﮑﻪوێ ﺗﺎ ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﯽ ﮐﻪس ﻧﻪزاﻧﯿﻮه‪.‬‬

‫ﻟﻪوڕا ﻣﻪﻋﻠﻮوم دهﮐﺮێ ﺋﻪو دهﻧﮓ و ﺳﻪداﯾﻪی ﮐﻪ ﻧﺎوﻧﺎوه د‪‬ﺘﻪ ﺑﻪر ﮔﻮ‪‬ﻤﺎن و ﻣﻮژدهﯾﻪﮐﯽ ﻏﻪﯾﺒﯽ ﺑﻪ ﮐﻮردی دهدا و‬
‫ﭘﯿﺮۆزﺑﺎﯾﯿﺸﯽ ﻟ‪ ‬دهﮐﺎ ﺑﻪ ﺑﯚﻧﻪی ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوهی ﻣ‪‬ﮋووی زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن هﻪر ﻟﻪ زهردهﺷﺘﻪوه ﺗﺎ ﺗﺎ ﺋﯿﻤ‪‬ۆ ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ‬
‫هﻪوڵ و ﺗﻪﻗﻪ‪‬ی زاﻧﺴﺖ ﮐﺎراﻧﻪی ﺧﯚﯾﻪوه‪ ،‬چ ﺑﻨﺞ و ﺑﻨﺎواﻧ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪوﺗﯚی ﻧﯿﯿﻪ دڵ ﺧﯚش ﮐﺎ‪ ..‬دهﻧﮓ و ﺳﻪداﯾﻪﮐﻪ‬
‫هﻪر ﺑﻪ ﻣﻮژده داﻧﯿﺶ ڕازی ﻧﺎﺑ‪ ،‬ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ ﻟ‪‬ﻮهوه ﺗ‪‬ﺸﻤﺎن دهﮔﻪﯾﻪﻧ‪ ‬ﮐﻪوا ﺧﻪرﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ ﺷﺎرهزاﯾﺎﻧﯽ زﻣﺎن ﺑﻪ داﻧﺎﻧﯽ‬
‫دهﺳﺘﻮوری ڕ‪‬ﺰﻣﺎن ﺑﯚ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ ﮐﻮردی ﺋﻪم ده‪‬ﻢ ﺧﯚﺷﻢ دهزاﻧﻢ دۆزﯾﻨﻪوهی داوی ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﻣﯿﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﮐﯚن و‬
‫ﻟﻪهﺠﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪی ﮐﺎر‪‬ﮑﻪ ﻟ‪‬ﯽ دهوهﺷ‪‬ﺘﻪوه ﭘﻪﯾﮑﻪری ز‪‬ی ﺑﯚ داڕ‪‬ﮋرێ و ﺧﺎوهﻧﻪﮐﻪی ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوای ﺳﻪرﻟﻪﺑﻪری‬
‫ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮ و ﻧﻮوﺳﻪر و زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ ﮐﻮرد ﻟﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪم ﺑﺪر‪‬ﺖ و وهک اﺣﻤﺪ ﺷﻮﻗﯽ ﺑﮑﺮێ ﺑﻪ ﻣﯿﺮی ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺎج و‬

‫‪85\4‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﮔﯚﭼﺎﻧﯽ ﺋﯿﻤﺎرهﺗﯽ ﭘ‪ ‬ﺑﺪر‪‬ﺖ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺣﻪز ﮐﺮدن و ﺧﯚش ﺋﺎﻣﻪد ﮐﺮدﻧﯽ ﻣﻦ ﻟﻪ ﺷﺘ‪‬ﮏ ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪ ﭘ‪‬ﮏ ه‪‬ﻨﻪری ﺋﻪو‬
‫ﺷﺘﻪ‪ ...‬ﮐﻮ‪‬ﺮ ﺣﻪز ﻟﻪ دوو ﭼﺎوی ﺳﺎغ دهﮐﺎ و ﻧﯿﻮه ﭼﺎو‪‬ﮑﯽ ﺳﺎﻏﯿﺸﯽ ﭘ‪‬ﻨﺎﺑ‪‬ێ‪ ...‬هﻪر وهک دهزاﻧﻢ ﮐﻪس ﻧﯿﯿﻪ ﺑﺘﻮاﻧ‪‬‬
‫ﻗﻮرﺳﺎﯾﯽ ‪ 10‬ﺗﻪن هﻪ‪‬ﮕﺮێ وهﯾﺎ ﺑﻪ دهﺳﺖ ﻟ‪‬ﮑﺪان ڕههﻪوا ﮐﻪوێ و ﺑﻔ‪‬ێ‪ ،‬وهﯾﺎ ﺑﻪ ﺑﺎز‪‬ﮏ ﻟﻪ دﺟﻠﻪ ﺑﭙﻪڕ‪‬ﺘﻪوه هﻪر‬
‫وههﺎش دهزاﻧﻢ‪ ،‬ﺗﯚش دهزاﻧﯿﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻪس ﻧﺎﮐﺮێ ﻟﻪهﺠﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪی ﮐﻮردی ﺑﻪ ڕ‪‬ﯽ ﺷﻪﻗﺎﻣﻪڕ‪‬ﺪا ﺑﭙﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﺑﯚ‬
‫ﺳﻪردهﻣﯽ زهردهﺷﺖ و ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ‪ :‬ﺋﻪم هﻪﻣﻮو زاﻧﺴﺘﻪی ﻓﯿﻠﯚﻟﯚﺟﯽ و ﮐﻮردﻧﺎﺳﯽ و ﺋﺎرﮐﺎﯾﯚﻟﯚﺟﯽ و ﻣ‪‬ﮋووی ڕۆژهﻪ‪‬ﺗﯽ‬
‫ﻧ‪‬ﺰﯾﮏ و ﺳﺎغ ﮐﺮدﻧﻪوهی ﺗﺎو و ﺗﻪﺋﺴﯿﺮی ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﺑﻮون و ﺗ‪‬ﮏ هﻪ‪‬ﻘﮋان و ﺗ‪‬ﮏ ﭼ‪‬ﻣﺴﺎﻧﯽ ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﺎن و زﻣﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪم‬
‫ﻧﺎوﭼﻪﯾﻪ ﭘﺎن و ﺑﻪرﯾﻨﻪ ﻟﻪ ﻣﺎوهی دوو ﺳ‪ ‬هﻪزار ﺳﺎ‪‬ﻧﺪا ﮐﺎری ﺗﺎﮐﻪ ﮐﻪس ﻧﯿﯿﻪ‪ ،‬ﮐﺎری ﺟﯿﻠ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرﻟﻪﺑﻪرﯾﺶ ﻧﯿﯿﻪ‪:‬‬
‫ﻧﻪﻓﻪﺳﯽ ﺋﻪم ﮐﺎره ﻟﻪ ﻋﻮﻣﺮی ﺗﺎﮐﻪﮐﻪس و ﺗﺎﮐﻪ ﺟﯿﻞ ﯾﻪﮐﺠﺎر در‪‬ﮋﺗﺮه ﺳﻪﯾﺮی ﺋﺎﺷﻮورﻧﺎﺳﯽ ﺑﮑﻪ ﮐﻪ وا ﻟﻪ ‪ 100‬ﺳﺎڵ‬
‫زﯾﺎﺗﺮه زاﻧﺎﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎر ﺗ‪‬ﯿﺪا ﺧﻪرﯾﮑﻦ و ﺟﯿﻼ و ﺟﯿﻞ زاﻧﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﯾﻪﮐﺘﺮ دهور و ﺗﻪﺳﻠﯿﻢ دهﮐﻪن و ه‪‬ﺸﺘﺎﻧﯿﺶ ﺑﻪ‬
‫ڕ‪‬ﮕﺎوهن‪.‬‬

‫ﺑ‪‬ﯾﺎری دواڕۆژ ﭼﯽ دهﺑ‪ ‬ﺑﺎ ﺑﺒ‪ ‬ﻟﻪ ﺑﺎرهی ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوهی ﻣ‪‬ﮋووی ﮐﻮرد و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﯿﻪوه‪ ،‬ﮔﺮﯾﻤﺎن دهﺳﺘ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮدرهت ﺋﻪم ﻣ‪‬ﮋووهی ﺑﯚ ﺧﺴﺘﯿﻨﻪ ﺑﻪر ﺗﯿﺸﮑﯽ ﻧ‪‬ﻮهڕۆ و هﻪﻧﺪێ ﮐﺘ‪‬ﺒ‪‬ﮑﯽ ﭼﺎپ ﮐﺮاوی ﺧﻪت ﺧﯚﺷﯽ ﺑ‪ ‬هﻪ‪‬ﻪ‬
‫ﺋﺎﺳﺎن ﺑﻮو ﺑﯚ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪوه و ﺑﯚ ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﯿﺸﺘﻨﯿﺸﯽ‪ ،‬ﺋﺎ ﻟﻪم ﺣﺎ‪‬ﻪﺷﺪا ﮐﻪ ﺣﺎ‪‬ﯽ ﺑﻪهﻪﺷﺖ دهﮐﺎ ﻧﻪک هﯽ زهوی‪ ،‬ﺧﻪرﯾﮑﺒﻮون‬
‫ﺑﻪ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﮐﻪﻣﺎﻧﻪوه هﻪر ﺑﻪ ﻣﻠﻪوهﯾﻪ و دهﺑ‪ ‬ﺑﮑﺮێ و ﺑﻨﻮوﺳﺮێ و ﺑ‪‬و ﺑ‪‬ﺘﻪوه و ﺑﺨﻮ‪‬ﻨﺮ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬
‫ﺑﯚﯾﻪﯾﻪ ﺗﯚژﯾﻨﻪوهی ﻓﯿﻠﯚﻟﯚﺟﯽ و ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﻟﻪم ڕۆژﮔﺎرهدا ﺑﻪ هﻪﻣﻮو ﺣﺎڵ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ ﺳﻪر ﺷﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﻪواﻧﺎﻧﻪ‪ ،‬هﻪر‬
‫ﯾﻪﮐﻪﯾﺎن ﺑﻪ ﻗﻪدهر ﺗﻮاﻧﺎی ﺧﯚی‪ .‬ﺋﺎﻣﺎده ﮐﺮدﻧﯽ دﯾﺮاﺳﻪی »ﺧﻮرد ﯾﺎ ﺧﻮد درﺷﺖ« ی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﻟﻪ هﻪردوو‬
‫ﺣﺎ‪‬ﯽ ڕوون ﻧﻪﺑﻮوﻧﻪوهی ﻣ‪‬ﮋووی زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﺳﻮودﺑﻪﺧﺸﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﻮودﺑﻪﺧﺸﯿﺶ ﭘﺘﺮه ﭼﻮﻧﮑﻪ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ‪ :‬ﺋﻪﮔﻪر‬
‫ﻣ‪‬ﮋوو ڕوون ﻧﻪﮐﺮاﯾﻪوه ﻧﺎﭼﺎرﯾﻦ دهﺑ‪ ‬دهﺳﺘﻪو داﻣﻪﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪﻣﺎن ﺑﯿﻦ و ﻟ‪‬ﯽ ﺑﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوه‪ .‬ﮐﻪ ﻣ‪‬ﮋووش‬
‫ڕوون ﮐﺮاﯾﻪوه ﺋﻪوﺳﺎش ﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﺑﺎش ﺑ‪‬دراوه ﻟﻪ ﺋﺎﻣﺎده ﮐﺮدﻧﯽ دﯾﺮاﺳﻪی ﭘﻮﺧﺘﻪی ﺑﺎری ﺋ‪‬ﺴﺘﺎی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﻓﻪرزی ﺟﻪﻣﺴﻪری هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪو دهﺳﺘﻮوراﻧﻪی ﮐﻪ ﺋﯿﻤ‪‬ۆ دهدۆزر‪‬ﻨﻪوه ﻟﻪﮔﻪڵ ﺟﻪﻣﺴﻪری دهﺳﺘﻮوره‬
‫ﻣ‪‬ﮋووﯾﯿﻪﮐﺎن ﯾﻪﮐﺘﺮ ﻧﻪﮔﺮﻧﻪوه و ﻧﻪﮔﻮﻧﺠ‪‬ﻦ‪ ،‬دﯾﺴﺎﻧﻪوه ﺗﻪﻋﺪﯾﻞ ﮐﺮدﻧﯽ دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯽ ﻧﻮێ ﺑﯚ ﮔﻮﻧﺠﺎﻧﺪﻧﯿﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ‬
‫هﯽ ﮐﯚن ﺋﺎﺳﺎﻧﺘﺮ دهﺑ‪ ‬ﻟﻪوه ﮐﻪ ﻟﻪ ﺳﻪرهﺗﺎوه دهﺳﺖ ﺑﮑﺮێ ﺑﻪ داﻧﺎن و دۆزﯾﻨﻪوهﯾﺎن‪ ،‬ڕهﻧﮕﻪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ زۆرﯾﺶ ﻟﻪو‬
‫دهﺳﺘﻮوره ﻧﻮ‪‬ﯿﺎﻧﻪ ﺑ‪ ‬ﺗﻪﻋﺪﯾﻞ ﮐﺮدن ﺑﺒﻨﻪ در‪‬ﮋه ﭘ‪‬ﺪاﻧ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ و ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚی دهﺳﺘﻮوراﺗﯽ ﮐﯚﻧﯿﻨﻪ‪.‬‬

‫وا دهزاﻧﻢ ﺣﻮرﻣﻪت ﮔﺮﺗﻨﯽ ﺋﻪم ﺋﯿﺤﺘﯿﻤﺎﻟﻪ زۆر ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰهی دۆزﯾﻨﻪوهی ﺳﻪرهﺗﺎﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺶ ﺳ‪ ‬ﭼﻮار‬
‫هﻪزار ﺳﺎ‪‬ﮑﻪوه‪ ،‬هﻪر ﺋﻪوهﻧﺪهی ﻟ‪ ‬دهوهﺷ‪‬ﺘﻪوه ﮐﻪ ﺗﺎزه ﺧﺴﺘﻤﻪ ڕوو هﻪرﮔﯿﺰ داواﻣﺎن ﻟ‪ ‬ﻧﺎﮐﺎ دهﺳﺖ ﭘﺎﭼﻪ ﺑﻪ دﯾﺎر‬
‫ﺑﻮون و ﻧﻪﺑﻮوﻧﯿﻪوه ﺑﻮهﺳﺘﯿﻦ ﺗﺎ ڕۆژﮔﺎر‪‬ﮑﯽ ﺑ‪ ‬ﺑ‪‬اﻧﻪوه ﯾﺎ ﺧﻮد زۆر دوور و در‪‬ﮋ‪ .‬وهﺳﺘﺎﻧﻤﺎن زﯾﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﺳﺎده و ﺑ‪‬‬
‫ﺗﻪﺋﻮﯾﻠﻪ ﻟﻪ ﺧﯚﻣﺎن و ﻟﻪ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﺷﻤﺎﻧﯽ دهدهﯾﻦ‪.‬‬

‫ﺋﻪم ﺑﺎوهڕهم دهم هﺎو‪‬ﺘﻪ ﺳﻪر ڕ‪‬ﺒﺎزی ﺧﯚش ﺋﺎﻣﻪدی ﮐﺮدن ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﭼﺎﻻﮐ‪‬ﮑﯽ زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﯽ ﮐﻮرد ﺑﻪرهو دۆزﯾﻨﻪوهی‬
‫دهﺳﺘﻮوره ورد و درﺷﺘﻪﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‪ ،‬ﻓﻪﺗﻮا ﺑﯚ ﺧﯚﺷﻢ دهدا ﮐﻪ وا ﻟﻪ ﮔﻮ‪‬ﺮهی دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺧﯚم‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻪﻧﮫﺎﯾﯽ ﯾﺎ‬
‫ﺧﻮد دهﮔﻪڵ ﺧﻪﻟﻘﯽ ﺗﺮ‪ ،‬ﻟﻪو ﺗﻪرزه ﭼﺎﻻﮐﯿﻪدا دهﺳﺘ‪‬ﮑﻢ هﻪﺑ‪ .‬ﻧﻪزاﻧﺮاوی و ﺷﺮاوهﯾﯽ دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺑﻪ‬
‫ﺑﻪرﯾﻪوه هﻪﯾﻪ ﺧﻪﻟﻘ‪‬ﮑﯽ زۆر ﺑﯚ ﻣﺎوهﯾﻪﮐﯽ در‪‬ﮋ دهﮔﻪڵ ﺧﻪرﯾﮏ ﺑﻦ و ﻟ‪‬ﯽ ﻧﻪﺑﻨﻪوه‪.‬‬

‫ڕهﻧﮕﻪ ﺑﮕﻮﺗﺮێ ﮐﺮدﻧﻪوهی دهرﮔﻪی ﺗﯚژﯾﻨﻪوهی زﻣﺎن ﻟﻪ ڕووی هﻪﻣﻮو ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﻗﻪ‪‬ﻪﺑﺎ‪‬ﻐ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪‬ﺘﺎم ﺑﻪ دهوری زﻣﺎﻧﻪوه‬
‫ﮐﯚ دهﮐﺎﺗﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م وادهزاﻧﻢ ﺋﻪم ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯿﯿﻪ هﻪر ﻟﻪ ﺳﻪر ﮐﺎﻏﻪز ﺑﺎﯾﻪﺧﺪاره‪ ،‬ﻟﻪ واﻗﯿﻌﺪا ﺟ‪‬ﯽ ﻣﻪﺗﺮﺳﯽ ﻟ‪ ‬ﮐﺮدن ﻧﯿﯿﻪ‪:‬‬
‫ﺟﺎرێ ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه دهﺑ‪ ‬ﺑ‪‬ﯿﻦ و ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﻣﻦ و ﺗﯚ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﻦ‪ ،‬ڕ‪‬ﺸﻤﺎن ﻧﯿﯿﻪ‪ ،‬ﺧﻪﻟﻖ ﻣﻪﻧﻊ ﮐﻪﯾﻦ ﻟﻪو ﭼﺎﻻﮐﯿﯿﻪ هﻪروهک‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻪﻧﻌﯿﺎن ﮐﻪﯾﻦ ﻟﻪ ڕاوهﻣﺎﺳﯽ ﯾﺎ ﺧﻮد ﻟﻪ ﺳ‪‬ﺒﺎز و ﺷﻪﺗﺮهﻧﺞ‪ .‬ﻟﻪوهش ﺑﻪوﻻوه هﻪر ﮐﻪﺳﻪ ﺋﯚﺑﺎ‪‬ﯽ ﺑﻪ ﺋﻪﺳﺘﯚی‬

‫‪85\5‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺧﯚی‪ ،‬ﮐﻪ ﺑ‪ ‬و ﺧﯚ ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻪوه ﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﻪﺗﺮهﻧﺠﻪوه ﺧﻪرﯾﮏ ﮐﺎ‪ :‬ﺧﻪرﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ ﺧﻪﻟﻖ ﺑﻪ زﻣﺎن و ﻏﻪﯾﺮی زﻣﺎﻧﻪوه چ‬
‫ﺋﻪرﮐ‪‬ﮑﯽ ﻣﺎدی ﻧﺎﺧﺎﺗﻪ ﺳﻪر ﺷﺎﻧﯽ ﮐﻪس‪ ،‬ﺑﻪ هﻪ‪‬ﻪ ﭼﻮوﻧﯿﺸﯿﺎن زهرهر ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺎن ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻧﺎدا ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﻪرج ﻧﯿﯿﻪ هﻪ‪‬ﻪی‬
‫ﻓ‪‬ن و ﻓﯿﺴﺎر ﺑﻪ ﻻی ﻧﻮوﺳﻪراﻧﻪوه ﭘﻪﺳﻨﺪ ﺑ‪ ‬و ﺑﮑﺮ‪‬ﺘﻪ ڕ‪‬ﺒﺎز و ﺷ‪‬ﻮازی ﻧﻮوﺳﯿﻦ‪ :‬ﻧﻮوﺳﻪران ﺑﻪ زهﺣﻤﻪت ﺷﺘﯽ‬
‫ڕاﺳﺖ ﻟﻪ ﻏﻪﯾﺮی ﺧﯚﯾﺎن دهﺳﻪﻟﻤ‪‬ﻨﻦ چ ﺟﺎﯾﯽ هﯽ ﭼﻪوت‪ .‬ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯿﺶ ﺑ‪ ‬ﻧﻮوﺳﯿﻦ ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﺳﺎن ﻧﯿﯿﻪ‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪر‬
‫ﺑﯚﺧﯚی ﺋﺎﺳﺎﻧﯿﺶ ﺑ‪ ‬ﺑ‪‬و ﮐﺮدﻧﻪوهی ﺋﺎﺳﺎن ﻧﯿﯿﻪ‪ .‬ﺗﯚ ﮐﻪ ﺷﺘ‪‬ﮑﺖ ﻧﻮوﺳﯽ و ﻟ‪‬ﯽ ﺑﻮوﯾﻪوه ﺟﺎرێ دووﭼﺎری ﮔﺮﻓﺘﯽ‬
‫ﮔﻪوره ﻧﻪهﺎﺗﻮوی‪ :‬ﭼﺎپ ﮐﺮدﻧﯽ ﻧﻮوﺳﺮاوهﮐﻪت ﮔﺮﻓﺘﯽ ڕاﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪﯾﻪ‪ .‬دهﮔﻪڵ ﺋﻪم هﻪﻣﻮو زهﺣﻤﻪﺗﻪی ﻣﺎدی و زﯾﮫﻨﯽ‬
‫ﻧﻮوﺳﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻪم وا ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﺧﺎوهن ﺑﻪهﺮه ﻧﻪﺑ‪ ‬ﺧﯚی ﻟ‪ ‬ﺑﺪا‪.‬‬

‫ﮐﻪواﺗﻪ ﺋﺎزاد ﺑﻮوﻧﯽ ﻧﻮوﺳﻪران ﻟﻪ ﺧﻪرﯾﮑﺒﻮوﻧﯿﺎن ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻪوه هﯽ ﺳ‪ ‬ﻟ‪ ‬ﮐﺮدن ﻧﯿﯿﻪ‪ .‬ﺧﯚ ﺧﻪرﯾﮏ ﮐﺮدن ﺑﻪ زﻣﺎن و‬
‫دۆزﯾﻨﻪوهی دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯽ هﻪر ﻟﻪ ﺗﺎﮐﻪ ڕ‪‬ﮕﻪﯾ‪‬ﮑﻪوه ﺗ‪ ‬ﻧﺎﮐﺎ‪ :‬ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﻻﯾﻪن و ﮐﻪﻟ‪‬ﻦ و ﭘﻪﻧﺎ و ﭘﻪﺳ‪‬ﻮ هﻪن ﻟﻪ‬
‫ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﺑﺎﺳﯽ زﻣﺎن و زاﻧﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬هﻪر ﯾﻪﮐﻪﯾﺎن ﻟﻪواﻧﻪﯾﻪ ﻋﻮﻣﺮی ﻣﺮۆڤ ﺑﻪﺳﻪر ﺑﺒﻪن و ﮐﯚﺗﺎﯾﯿﺎن ﻧﻪﯾ‪ .‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن‬
‫ﯾﻪﺧﻪﮔﯿﺮﺑﻮوﻧﯽ ﺳﻪرﻟﻪﺑﻪری ﺋﻪو ﺳﻪرهﺑﺎﺳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﺗﺎﮐﻪ ﮐﻪس ﮐﺎر‪‬ﮑﻪ ﺳﻪری هﻪﯾﻪ ﺑﻪ‪‬م ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻧﯿﯿﻪ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻪﻧﮫﺎ ﻟ‪‬ﯿﺎن ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪوه ﮔﺮﯾﻤﺎن دهﺳﻪ‪‬ت و ه‪‬ﺰی ﻧﻮوﺳﯿﻨﯿﺸﯽ هﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪو هﻪﻣﻮو ﻣﻪﯾﺪاﻧﺎﻧﻪدا‪ .‬دۆزﯾﻨﻪوه و داﻧﺎﻧﯽ‬
‫دهﺳﺘﻮور ﺑﯚ ﺳﻪرﺗﺎﺳﻪری زﻣﺎن ﻧﻪ ﺋﯿﺸﯽ ﺗﺎﮐﻪ ﮐﻪﺳﻪ و ﻧﻪ ﻟﻪ ﺳﺎ‪‬ﮏ و دوو ﺳﺎ‪‬ﯿﺸﺪا ﺑﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎم دهﮔﺎ‪ .‬ﺧﯚ ﺋﻪﮔﻪر ﺋﻪو‬
‫هﻪﻣﻮو زاﻧﺴﺘﺎﻧﻪی زﻣﺎن ﺗﯚﻣﺎر ﺑﮑﺮ‪‬ﻦ و ﺑﻪ در‪‬ﮋﯾﯿﻪوه ﺑﺨﺮ‪‬ﺘﻪ ﭘﻪراو‪‬ﺰی ﮐﺘ‪‬ﺒﻪﮐﻪوه ڕهﻧﮕﻪ ﮐﺘ‪‬ﺒﻪﮐﻪ ه‪‬ﻨﺪه ﻗﻮرس ﺑ‪‬‬
‫هﻪ‪‬ﮕﺮﺗﻨﯽ وهزهﺣﻤﻪت ﺑﮑﻪوێ‪.‬‬

‫ﮐﯚڕی زاﻧﯿﺎری ﮐﻮرد ﺋﻪو هﻪﻣﻮو ﻻﯾﻪﻧﺎﻧﻪی ﮔﺮﺗﯚﺗﻪ ﺑﻪرﭼﺎو و ﻟﻪ ﮔﻮ‪‬ﺮهی ﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴﺘﯿﺎن ﭘﻼﻧﯽ ﮐﺎر ﮐﺮدن و ﺗﯚژﯾﻨﻪوهی‬
‫ﺑﯚ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎن و ﻟ‪‬ﮋﻧﻪﮐﺎﻧﯽ داﻧﺎوه‪ .‬ﭘﻪراو‪‬ﺰی ﺋﻪو ﭘﻼﻧﻪی ﮐﯚڕ ه‪‬ﻨﺪه ﻓﺮهواﻧﻪ دهﺗﻮاﻧ‪ ‬هﻪﻣﻮو ﺟﯚره زاﻧﺴﺘ‪‬ﮑﯽ زﻣﺎن‬
‫ﺑﮕﺮ‪‬ﺘﻪ ﻧﺎوهوه هﻪر ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎوه هﻪﺗﺎ ﺋﻪو ﮐﺎﺗﺎﻧﻪی ﮐﯚڕ هﻪﯾﻪ و ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﺎﺗﯽ ﺳﻪر ﺑﻪ زﻣﺎن‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﯚن و ﻟﻪ ﻧﻮێ‪ ،‬ﺧﯚ ﺑﻪ‬
‫دهﺳﺘﻪوه دهدا‪ .‬ﺑﻪ ﺷ‪‬ﻮهﯾ‪‬ﮑﯽ داﺋﯿﻤﯽ دوو ﻟ‪‬ﮋﻧﻪی زﻣﺎﻧﯽ ﻟﻪ ﮐﺎردان و ﻟﻪ وهﺗﻪی ﮐﯚڕ ﺑﻨﯿﺎد ﻧﺮاوه ﻟ‪‬ﮋﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺧﻪرﯾﮑﻦ‬
‫و هﻪر ﺑﻪ ڕ‪‬ﻮهن‪ ،‬چ ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﯿﺶ ﻧﯿﯿﻪ ﮐﻪی ﻟﻪو ﻓﻪرﻣﺎﻧﻪ دهﺑﻨﻪوه‪ .‬ﻟﻪ ﻓﻪرزی ﮔﻪﯾﺸﺘﻨﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﮐﺎری ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪﯾﺎن‬
‫دهﺷ‪ ‬ﻟﻪ دواڕۆژ‪‬ﮑﯽ ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﺪا ﺳﻪرﻟﻪﻧﻮێ ﺑﮑﻪوﻧﻪوه ﮔﻪڕ‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﺑﯚ ﺧﯚم ﻟﻪﮔﻪڵ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪو ﻟ‪‬ﮋﻧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﻟ‪ ‬هﺎﺗﻮو ﺑﯚ ﺗﯚژﯾﻨﻪوهﯾ‪‬ﮑﯽ ﭘﻮﺧﺘﻪ ﻟﻪ ﺷﻪﻗﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ‬
‫ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﻟﻪ دوو ﺳﺎڵ زﯾﺎﺗﺮه ﺧﻪرﯾﮑﻢ‪ .‬ﻟ‪‬ﮋﻧﻪﮐﻪ ﻣﻪوداﯾ‪‬ﮑﯽ ﺑﺎﺷﯽ ﺑ‪‬ﯾﻮه و ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ڕاﺳﺘﯽ و ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﻧﮫ‪‬ﻨﯽ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺸﯽ دۆزﯾﻮهﺗﻪوه ﻟﻪواﻧﻪی ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ وهک ﺷﺮاﯾﻪوه وا ﺑﻮون‪ .‬ﻟﻪو ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪواﻧﻪدا هﻪوڵ دراوه ﺳﻪﯾﺮی‬
‫ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ ﮐﻮردی ﺑﮑﺮێ هﻪر ﻟﻪﺑﻪر ﺗﯿﺸﮑﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺧﯚی ﻧﻪک هﯽ زﻣﺎﻧﺎﻧﯽ ﺗﺮ‪ ،‬واﺗﻪ‬
‫وﯾﺴﺘﺮاوه ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺋﺎزاد ﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﺗﺎو و ﮔﻮڕی دهﺳﺘﻮوری ﺋﻪو زﻣﺎﻧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ هﯚی ﺧﻪرﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻮرد ﭘ‪‬ﯿﺎﻧﻪوه ﺷﺎ‪‬وﯾﺎن ه‪‬ﻨﺎوه ﺑﯚ ﻧﺎو زۆرﺑﻪی ﺋﻪو ﮐﺘ‪‬ﺒﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ﺳﻪر ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی داﻧﺮاون‪.‬‬

‫ﺋﻪم ﻟ‪‬ﮋﻧﻪﯾﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای زﻣﺎن ﺧﻪرﯾﮑﻪ‪ ،‬ﺑﻪرهﻪﻣﯽ ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوهآﺎﻧﯿﺸﯽ ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪا ﮐﺘ‪‬ﺒ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪوره ﭘ‪‬ﮏ د‪‬ﻨ‪ ،‬ﻟﻪو‬
‫ﮐﺘ‪‬ﺒﺎﻧﻪی ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯿﺸﯽ ڕوون دهﮐﻪﻧﻪوه و ﺧﻮ‪‬ﻨﻪرﯾﺶ وهڕز ﻧﺎﮐﻪن ﺑﻪ در‪‬ﮋه ﭘ‪‬ﺪاﻧﯽ ﻟﻪ ﻋﺎدهت ﺑﻪدهر‪ .‬ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﺋﻪم‬
‫ﭘﻪڕ ﺋﻪو ﭘﻪڕ ﻟﻪ ﺳﻪرهﻪﻣﻮو ﺑﺎس و ﻻﺑﺎﺳﻪﮐﺎﻧﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﮐﺎد‪‬ﻤﯽ ﻧﻪﻓﻪﺳﺪر‪‬ﮋی ﺋﻪوﺗﯚﯾﻪ ﻧﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ‬
‫ﺟﯚری ﺧﻪرﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ ﻟ‪‬ﮋﻧﻪ ڕ‪‬ﮏ دهﮐﻪوێ ﻧﻪ دهﺳﺘﯿﺶ دهدا ﺑﯚ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪهوار‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻪ هﻪر ه‪‬ﻨﺪﯾﯽ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻪ ﻟﻪ‬
‫ﺳﻪر ﺟﻮﻣﻠﻪی دهﺳﺘﻮوری زﻣﺎن ﺷﺎرهزا ﺑ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷ‪‬ﻮهﯾ‪‬ﮑﯽ ﻣﺎم ﻧﺎوهﻧﺠﯽ‪ ،‬و ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪا ﺑﻪ ﻗﻪدهر ﺷﺎﮔﺮد‪‬ﮑﯽ زاﻧﮑﯚ‬
‫)ﺟﺎﻣﻌﻪ( ﺗ‪‬ﯿﺪا ﺑﻪ‪‬ﻪد ﺑ‪ .‬ﺋﻪم ﺗﻪرزه دﯾﺮاﺳﻪﯾﻪ ﮐﻪ دهﺳﺖ ﺑﺪا ﺑﯚ ﺧﻮ‪‬ﻨﻪری ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻧﻪک هﻪر ﻟﻪ ﮐﻮردی ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو ﻟﻪ‬
‫هﻪﻣﻮو زﻣﺎﻧ‪‬ﮑﺪا ﺑﻪدی دهﮐﺮێ و ﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴﺘ‪‬ﮑﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪوهی ڕۆژاﻧﻪی ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮاﻧﻪ‪.‬‬

‫‪85\6‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺗﯚژﯾﻨﻪوهی ورد و در‪‬ﮋهﭘ‪‬ﺪراو ﻟﻪ ﭘﻪﻧﺎ و ﭘﻪﺳ‪‬ﻮ و ﮔﯚﺷﻪ ﭘﻪﻧﮫﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎن ﮐﻪ ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺎﻧﻪوه ﻧﺎﮐﻪوﻧﻪ ﺑﻪر ﭼﺎو و‬
‫ﺳﺮﻧﺠﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﻪری ﺑﻪ ﭘﻪﻟﻪ و ﺳﻪری ڕێ ﺑﻪ هﯚﺷﯽ ﻣﺮۆﭬ‪‬ﮏ ﻧﺎﮔﺮن ﺧﯚی ﺑﯚ ﺑﺎﺳﯽ زﻣﺎن ﺋﺎﻣﺎده وهﯾﺎ ﺗﻪرﺧﺎن‬
‫ﻧﻪﮐﺮدﺑ‪ ،‬ﺋﺎ ﺋﻪم ﺗﯚژﯾﻨﻪوهﯾﻪ ﻟﻪ ﭘﻪراو‪‬ﺰی دﯾﺮاﺳﻪی ﺗ‪‬ﮑ‪‬اﯾﯽ و ﺳﻪرﻟﻪﺑﻪر و ﯾﻪک ﻧﻪﻓﻪس ﺟ‪‬ﯽ ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﺳﻪﯾﺮ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺑﻪﺷﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺋﻪم ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪ ﺑﮑﻪی ﮐﻪ ﺧﻪرﯾﮑﯽ ڕۆ‪‬ﯽ ﺗﺎﮐﻪ ﯾﻪک ﭘﯿﺖ )وهﯾﺎ دهﻧﮓ( ی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﯿﻪ و ﻟﻪﮔﻪڵ‬
‫در‪‬ﮋهی ﮐﻪ هﻪﯾﻪﺗﯽ ﻧﻪی ﺗﻮاﻧﯿﻮه هﻪﻣﻮو ﺳﻪر و ﺑﻪر‪‬ﮑﯽ ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ ﻧﺎوﮐ‪ ‬ﺑﮑﺎ‪ ،‬ﺑﯚت ﺋﺎﺷﮑﺮا دهﺑ‪ ‬ﭘ‪‬ﻮاﻧﯽ هﻪﻣﻮو زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻮردی ﺑﻪم ﮔﻪز و ﮔﺮ‪‬ﯿﻪ و ڕۆ ﭼﻮون ﺗ‪‬ﯿﺪا ﺑﯚ ﺋﻪم ﻗﻮو‪‬ﭘﯿﻪ هﻪو‪‬ﮑﯽ ﺑ‪ ‬ﺑ‪‬اﻧﻪوهی دهوێ‪ ،‬ﺑﻪرهﻪﻣﻪﮐﻪش دهﮔﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎرﺳﺘﯽ »ﺋﯿﻨﺴﺎﯾﮑﻠﯚﭘﯿﺪﯾﺎ«‪.‬‬

‫ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﮐﻪﻟ‪‬ﻦ و ﻗﻮژﺑﻨﯽ ﻧﻪدﯾﺘﺮاوی وا هﻪﯾﻪ هﯿﭻ ﮐﺎﻣ‪‬ﮑﯿﺎن ﻧﺎﮐﻪوﻧﻪ ژ‪‬ﺮ ﺳﻪرهﺑﺎﺳﻪ ﺑﻪرﯾﻨﻪﮐﺎﻧﯽ‬
‫ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﻪوه و ﻟﻪواﻧﻪن ﮐﺘ‪‬ﺒﯽ ﻓ‪‬ﺮﮔﻪﮐﺎن هﻪر ﺧﯚﯾﺎﻧﯿﺎن ﺗ‪ ‬ﻧﻪﮔﻪﯾﻪﻧﻦ‪ ،‬ﮐﻪﭼﯽ ﺋﻪم ورده ﺟﻪﻣﺴﻪر و ﺟﻤﮕﻪ و‬
‫ﺑﺎرﯾﮑﻪدهﻣﺎراﻧﻪ ﻗﻪ‪‬ﻓﻪﺗﯽ زﻣﺎن دهﮐﻪن ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘ‪‬ﮑﯽ ﯾﻪﮐﮕﺮﺗﻮوی ﺗﻪواو‪ .‬وا دهﺑ‪ ‬ﻣﻪﮐﯿﻨﻪﯾ‪‬ﮑﯽ زۆر ﮔﻪوره ﺑﻪ‬
‫دهرﮐ‪‬ﺸﺎﻧﯽ ﯾﻪک دوو ﺑﺮﻏﻮو و ﺑﺰﻣﺎر هﻪﻣﻮوی ﻟﻪﺑﻪر ﯾﻪک هﻪڵ دهوهﺷ‪ ‬و ﻟﻪ ﻣﻪﮐﯿﻨﻪﯾﯽ دهﺷﯚرێ‪ .‬زﻣﺎﻧﯿﺶ هﻪر‬
‫واﯾﻪ‪ :‬وردﯾﻠﻪ ﺋﻪﻣﺮازهﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻗﻮوﭼﺎﻧﺪن و ﮐﺮدﻧﻪوهی هﻪﻧﺪێ ﻟﻪ ﭘﯿﺘﻪﮐﺎﻧﯽ وهﯾﺎ ﮔﻮﺷﯿﻦ و ﺷﻞ ﮐﺮدﻧﯽ ﭼﻪﻧﺪ‬
‫وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ‪ ،‬ﮔﯿﺎن دهﺧﻪﻧﻪ ﺑﻪر ڕﺳﺘﻪ و ﮔﻮﺗﻪ و ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ و دهﯾﺎﻧﮑﻪن ﺑﻪ هﻪ‪‬ﮕﺮی واﺗﺎ و ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ دهروون و ﻣ‪‬ﺸﮑﯽ‬
‫ﺋﻪو ﮐﻪﺳﻪ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر د‪‬ﻨ‪ .‬وهک دهزاﻧﯿﻦ دۆزﯾﻨﻪوه و ﺋﺎﺷﮑﺮا ﮐﺮدﻧﯽ ﺋﻪم ورده ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯿﺎﻧﻪ و ﭘ‪‬ﮑﺪا دووران و‬
‫ﺗ‪‬ﮏ ﭼ‪‬ﻣﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎوهﮐﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﺳﺮوﺷﺘﯽ ڕاﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪی زﻣﺎن دهردهﺧﻪن‪ :‬دهﺳﺘﻮوره ﺑﻪرﭼﺎو و ﺑﻪرﯾﻨﻪﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎن‬
‫ﻣﺮۆڤ ﻧﺎﮔﻪﯾﻪﻧﻦ ﺑﻪ ﻧﺎوهڕۆﮐﯽ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﻪ هﯚی ز‪‬ﺪه ﺑﻪر ﭼﺎوﯾﯿﻪوه ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯿﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻧﺞ دان و ﻟ‪ ‬ﻗﻮو‪‬ﺒﻮوﻧﻪوه ﻧﯿﯿﻪ‪.‬‬
‫ﮐﺎر و ﺑﻪرﮐﺎر و ﮐﺎرا و ﻧﺎو و ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎر و ﺋﻪﻣﺮاز‪ ...‬ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ ﺳﻪرهﺑﺎﺳﯽ ﯾﻪﮐﺠﺎر ﺑﻪرﯾﻨﻦ‪ ،‬ه‪‬ﻨﺪهش ﺑﻪﺳﻪر زاراﻧﻪوهن هﻪر‬
‫ده‪‬ﯽ ﮔﻮﺗﻨﻪوهﯾﺎن ﺑﻮوه ﺑﻪ»ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺎل«‪ .‬وا هﻪﯾﻪ ﺋﻪم ﺳﻪرهﺑﺎﺳﻪ ﺑﻪرﯾﻨﺎﻧﻪ ﻟﻪ ﺑﻪر زۆر ﮔﻮﺗﻨﻪوهﯾﺎن ﻟﻪ ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﮐﯚﻧﻪوه‪ ،‬ﺷﺎڕ‪‬ﯿﻪﮐﯽ ه‪‬ﻨﺪه ﺑﻪر ﻓﺮهواﻧﯿﺎن ﻟﻪ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﺪا ﺗﻪﺧﺖ ﮐﺮدووه‪ ،‬ﺑﻪرﺑﻪﺳﺘﯽ هﻪوڵ و ﺗﻪﻗﻪﻟ‪‬ی ﺗﺎزه دهﮐﺎ ﻟﻪ‬
‫ﻻﯾﻪن ﻧﻮوﺳﻪری ﺧﺎوهن ڕای ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚوه ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪش ﺑﯚ ﺧﯚی ﮔﺮﻓﺘ‪‬ﮑﻪ و دهﺑ‪ ‬ﭼﺎرهﺳﻪر ﺑﮑﺮێ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪواﻧﻪﯾﻪ‬
‫ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﻟﻪو دهﺳﺘﻮور و ﺷﺎڕ‪‬ﯿﻪ ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪووه و ﺑﺎوهڕ ﭘ‪ ‬ﮐﺮاواﻧﻪ هﻪ‪‬ﻪی ﮔﻪورهﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪا ﺑ‪ ‬هﻪر ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ زۆری ﻟﻪ دهﺳﺘﻮور و ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪوه وهرﮔ‪‬اون و ﻟ‪ ‬ﺑ‪‬ﺪهﻧﮓ ﺑﻮوﻧﯿﺎن دهﺑ‪‬ﺘﻪ هﯚی ﺳﻪﭘﺎﻧﺪﻧﯽ هﻪ‪‬ﻪ ﺑﻪ ﺳﻪر‬
‫ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﯾﻪوه‪.‬‬

‫ﻟﻪم ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯿﯿﺎﻧﻪدا ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻢ ﺋﻪوهﯾﻪ ﺑ‪‬ﻢ و ﭘ‪‬ﺘﯽ ﺑﺴﻪﻟﻤ‪‬ﻨﻢ ﮐﻪ وا ﺧﻪرﯾﮑﺒﻮوﻧﯽ ﻣﻦ و ﻏﻪﯾﺮی ﻣﻨﯿﺶ ﺑﻪ ﺑﺎﺳﯽ در‪‬ﮋه ﭘ‪‬‬
‫دراو ﻟﻪ ﺗﺎﮐﻪﮐﺎﻧﯽ ﻣﻪوزووﻋﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎن ﺋﻪرﮐ‪‬ﮑﯽ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ و ﻧﺎﭼﺎرﯾﯿﻪ هﻪر دهﺑ‪ ‬ﺋﻪﻧﺠﺎم ﺑﺪرێ‪ .‬ﮔﺮﯾﻤﺎن ﺳﻪرڕﺷﺘﻪی‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی هﻪڵ ﮐﺮاﯾﻪوه‪ ،‬وهک ﮐﻪ‪‬ﻓﻪی دهزوو‪ ،‬ﺗﺎ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎ و ﭘ‪‬ﺶ ﺋﺎﭬ‪‬ﺴﺘﺎش وهﯾﺎ ﺧﻮد هﻪر ﺗﺎ دهوراﻧﯽ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬
‫وهﯾﺎ ﺑﻪم ﻻوهﺗﺮ ﺑﻪ دوا دهﺳﺘﺎﻧﺪا هﺎت‪ ،‬ﺋﻪم ﮐﺎرهی ﺷﯽ ﮐﺮدﻧﻪوهی زﻣﺎن و ﺧﻮرد ﮐﺮدﻧﻪوهی ﺑﺎﺳﻪ ﮔﻪورهﮐﺎﻧﯽ ﻧﻪ‬
‫ﭘﺸﺖ ﮔﻮێ دهﺧﺮێ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎﯾﻪﺧﯽ ﮐﻪم دهﺑ‪‬ﺘﻪوه ﻧﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎم داﻧﯿﺸﯽ چ زﯾﺎﻧ‪‬ﮏ ﺑﻪ هﻪوڵ و ﺗﻪﻗﻪ‪‬ی ﮐﻪس دهﮔﻪﯾﻪﻧ‪.‬‬
‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﻧﺎوهڕۆﮐﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن ﺗﺎ ﺋﻪو ڕادهﯾﻪ ﮐﻪ ﮔﻪڕ و ﺳﻮوڕی ﻣﯿﮑﺎﻧﯿﺰﻣﯽ دهرووﻧﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ دﯾﺎر دهﺧﺎ‬
‫ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ﺳﻪرﺷﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﯽ ﮐﻮرده‪ .‬ﻟﻪ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ هﻪ‪‬ﻮهﺳﺘﯽ ﻧﺎزﮐﺪا هﻪﺳﺖ دهﮐﺮێ ﺑﻪ ز‪‬ﺪه ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ ﺑﻮوﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﭘﻪڕی ﭘﺴﭙﯚڕی و ﺷﺎرهزاﯾﯽ ﻟﻪ هﻪرﭼﯽ ﭘ‪‬ﯽ دهﮔﻮﺗﺮێ»ﻓﻘﻪ– ﻓﯿﻠﯚﻟﯚﺟﯽ«‪ ،‬ﺋﻪوﺳﺎش ڕهﻧﮕﻪ ﻗﻪﻧﺎﻋﻪت‬
‫ﭘﻪﯾﺪا ﮐﺮدﻧﯽ ﺑ‪‬ﮑﻪﻟﻪﺑﻪر ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﺳﻪﺧﺖ ﺑ‪.‬‬

‫ده‪‬ﻦ ﺧ‪‬ﺘﻪی ژ‪‬ﺮ دهرﯾﺎ ﻣ‪‬ﮋووی ﻣﻠﯿﯚﻧﻪهﺎ ﺳﺎ‪‬ﯽ ڕووداوهﮐﺎﻧﯽ ﻓﯿﺰﯾﺎﯾﯽ و ﺳﺮوﺷﺘﯽ زهوﯾﺖ ﺑﯚ دهﮔ‪‬ﻧﻪوه ﮔﻮﺗﻪﯾﻪﮐﯽ‬
‫ڕاﺳﺘﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ هﻪر زهڕڕهﯾﻪک ﻟﻪو ﺧ‪‬ﺘﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ دهرهوهی دهرﯾﺎﮐﻪوه ﺳﻪرهوژ‪‬ﺮ ﺑﯚﺗﻪوه ﺑﯚ ﺗﻪﺧﺘﯽ ﺑﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﯚی و‬
‫ﺣﯿﮑﺎﯾﻪﺗﯽ ﺋﻪو ڕووداوهی ﮐﻪ ﺳﻪرهوژ‪‬ﺮی ﮐﺮدۆﺗﻪوه ﭼﻮه ﺑﯚ ﺑﻨﯽ دهرﯾﺎ‪ .‬ﺣﯿﮑﺎﯾﻪﺗﻪﮐﻪی ﻟﻪ دهرهوه ﺑﻪﺟ‪ ‬ﻧﻪه‪‬ﺸﺘﻮوه‪.‬‬

‫‪85\7‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ورده ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﯿﺶ وهک زهڕڕهی ﺋﻪو ﺧ‪‬ﺘﻪﯾﻪ واﯾﻪ‪ ،‬ﺋﻪوﯾﺶ ﻟﻪ ﺑﻨﻪڕهﺗﺪا زادهی ڕۆژﮔﺎر‪‬ﮑﯽ د‪‬ﺮﯾﻦ و‬
‫واﻗﯿﻌ‪‬ﮑﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕﯾﻮه ﺑﻪ هﻪﻣﻮو ﮐﻪﯾﻦ و ﺑﻪﯾﻦ و ﺳﻪر و ﺑﻪر‪‬ﮑﯿﻪوه‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟ‪‬ﮋﮔﻪی ﻣ‪‬ﮋووﺷﺪا ﺳﻪرهو ﺧﻮار ﺑﯚوه ﺗﺎ‬
‫ڕۆژاﻧﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪ ڕهﻧﮓ و دهﻧﮕ‪‬ﮑﯽ زۆری ﺋﻪو ڕاﺑﺮدووهی ﻟﻪﮔﻪڵ ﺧﯚی ه‪‬ﻨﺎوه ﺑﻪ دﯾﺎری ﺑﯚﻣﺎن‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر ﺷﺎرهزای‬
‫زﻣﺎن ﭼﺎو‪‬ﮑﯽ زهڕڕهﺑﯿﻦ و هﻪﺳﺘ‪‬ﮑﯽ ﻣﻮوﻗ‪‬ﺷﯽ هﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪواﻧﻪﯾﻪ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﻟﻪ ڕهﻧﮓ و دهﻧﮕﯽ ﺋﻪو دﯾﺎرﯾﯿﻪ ﮐﯚﻧﻪ‬
‫ﺗﻪرﺟﻪﻣﻪ ﺑﮑﺎ ﺑﯚ ﺳﻪر ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻦ و ڕاو‪‬ﮋی ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪﻣﺎن‪ .‬زﻣﺎﻧﺰاﻧ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭼﺎو و هﻪﺳﺘﯽ زهڕڕهﺑﯿﻦ و‬
‫ﻣﻮوﻗ‪‬ﺷﯿﺸﯽ ﻧﻪﺑ‪ ‬دهﺗﻮاﻧ‪ ‬ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ وردﺑﯿﻨﯽ و ﻗﻮوڵ ﺑﻮوﻧﻪوهی ﺧﯚی ﺑﻪ ﻧﺎو ﺷﯿﺮازهی داوه ﺑﺎرﯾﮑﻪﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﺪا‬
‫ﺷﻮ‪‬ﻨﭙ‪ ‬ﺧﯚش ﮐﺎ ﺑﯚ ﮔﻪﺷﺘﯽ ﺳﻪرهوژوورﺗﺮ ﺑﻪرهو ﺑﻨﺞ و ﺳﻪرﭼﺎوه ﮐﯚﻧﻪﮐﺎﻧﻪوه‪ ،‬هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﺑﯚ ﺧﯚی ﻟﻪو ﺑﻨﺞ و‬
‫ﺳﻪرﭼﺎواﻧﻪ زۆرﯾﺶ ﺑﺎﺧﻪﺑﻪر ﻧﻪﺑ‪ .‬ﻟ‪‬ﺮهدا ﺑﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪ ده‪‬ﻢ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪو ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺎﻧﻪی ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻪوه ﺧﻪرﯾﮏ ﺑﻮون‪ ،‬ﻟﻪ‬
‫ﺋﺎﺳﺖ ﭼﻪﻧﺪ ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﯽ وهک»ﭼﺎﻧﺪی‪ ،‬ﺳﺘﺎﻧﺪی« ﻟﻪ ﺳﻪر ﺳﻮڕﻣﺎن ﺑﻪوﻻوه ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه ﻧﻪﺑﻮو ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪو‬
‫ﻓﯿﻌﻼﻧﻪ ﻟﻪو ﺟﯚرهن ﮐﻪ ﺑﻪ هﯚی ﺋﻪﻣﺮازی »اﻧﺪن« ـﻪوه ﺑﻮون ﺑﻪ ﺗ‪‬ﭙﻪڕ )ﻣﺘﻌﺪی( دهوﺟﺎ ﮐﻪ ﺋﻪﻣﺮازهﮐﻪت ﻟﻪ‬
‫ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ وهرﮔﺮﺗﻪوه ﭼﯽ ﺋﻪوﺗﯚی ﻟ‪ ‬ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه ﭘ‪‬ﯽ ﺑﮕﻮﺗﺮێ ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ«‪ .‬ﺗﯚ ﺋﻪﮔﻪر ﻟﻪ »ﭼﺎﻧﺪن« ﺋﻪﻣﺮازهﮐﻪی‬
‫»اﻧﺪن« ت ﻻﺑﺮد دهﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه ﺗﺎﮐﻪ ﭘﯿﺘﯽ »چ« ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ دهﺳﺖ ﻧﺎدا ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ ﻓﯿﻌﻞ‪ .‬ﺧﯚ و ﺗﺎﻟﻊ ﻣﻦ ﺑﻪ هﯚی‬
‫ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪﯾﻤﻪوه ﻟﻪﮔﻪڵ هﻪﻧﺪێ ﻋﻪﺷﺮهﺗﻪﮐﺎﻧﻤﺎن ﺋﺎﮔﺎداری ﺑﻨﺠﯽ ﺋﻪو دوو ﻓﯿﻌﻼﻧﻪ ﺑﻮوم‪ ،‬ﺑﻨﺠﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ﻟﻪ‬
‫ﻧ‪‬ﻮان ﺋﻪو ﻋﻪﺷﺮهﺗﺎﻧﻪدا ﺑﻪ ﮐﺎر د‪‬ﻦ‪ :‬ده‪‬ﻦ »ﺗﻮوﺗﻨﻪﮐﻪ ﭼﻨﺎ‪ ،‬زهوﯾﻪﮐﻪ ﭼﻨﺎ« ﻟﻪ ﺋﺎﯾﻨﺪه )ﻣﻀﺎرع( دا ده‪‬ﻦ‪» :‬ﺗﯚ ﺑ‪‬ﯽ‬
‫ﺗﺎ دوو ڕۆژی ﺗﺮ ﺋﻪم ﭘﻪ‪‬ﻪ زهوﯾﻪم ﺑﯚ ﺑﭽﻨ‪‬؟« هﻪروههﺎ دهﮔﻮﺗﺮێ »هﻪﻗﻪﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻪواوی ﺳﺘﻨﺎ ‪ -‬ﺋﻪم هﻪﻗﻪ ﺑﻪ ﮐﻪس‬
‫ﻧﺎﺳﺘﻨ‪ .«‬ﺧﻮﻻﺳﻪ ﻟﻪو ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﻪم ﮔﻪﯾﺎﻧﺪ ﮐﻪ »ﭼﺎﻧﺪن و ﺳﺘﺎﻧﺪن« ﻟﻪ دوو ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﭼﻨﺎن و ﺳﺘﻨﺎن« ـﻪوه هﺎﺗﻮون‪،‬‬
‫وا دﯾﺎره ﺑﯚ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﺳﻮوک ﮐﺮدﻧﻪوه ﭘﯿﺘﯽ »ن« ﻟﻪ ﺳﯿﻐﻪی ﺗ‪‬ﭙﻪڕدا ﺑﻪ هﯚی »اﻧﺪن« هوه ﺳﻮاوه و ﻟﻪ ﺟﯿﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﮕﻮﺗﺮێ »ﭼﻨﺎﻧﺪی و ﺳﺘﻨﺎﻧﺪی«‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ ڕاﺳﺘﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪﯾﻪ‪ ،‬دهﮔﻮﺗﺮێ »ﭼﺎﻧﺪی و ﺳﺘﺎﻧﺪی«‪ .‬ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت‬
‫ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﮐﻪوه دوو ﮔﺮ‪‬ﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﻟﻪ ﺗﯚژﯾﻨﻪوهﯾﺪا ﮐﺮاﯾﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﺋﻪو و ﻣﻨﯿﺸﻪوه ﮔﺮێ ﻓﯿﻌﻠﯽ‬
‫»ﻣﺎن« ﮐﻪ وا ﻟﻪ ﺋﺎﯾﻨﺪهدا دهﺑ‪‬ﺘﻪ »دهﻣ‪‬ﻨ‪ «‬ﻧﻪﮐﺮاوهﺗﻪوه ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ دهﺳﺘﻮوری داڕﺷﺘﻦ و وهرﮔﺮﺗﻨﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ‬
‫ﺋﺎﯾﻨﺪه ﻟﻪ ڕاﺑﺮدووهوه دهﺑﻮو ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻣﺎ« ﻟﻪ ﺋﺎﯾﻨﺪهدا ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ »دهﻣ‪ ،«‬ﺳﯿﻐﻪی »دهﻣ‪‬ﻨ‪ «‬ﺗ‪‬ﭙﻪڕه ﻧﻪک ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ و‬
‫دهﺑﻮو ﻟﻪ ڕاﺑﺮدوودا »ﻣﺎﻧﺪی« ﺑ‪ ‬وهک ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﺳﻮوﺗﺎﻧﺪی‪ -‬دهﺳﻮوﺗ‪‬ﻨ‪ ،‬ڕژاﻧﺪی‪ -‬دهڕژ‪‬ﻨ‪ .«‬دهوﺟﺎ ﻟ‪‬ﺮهدا ﺑﻪ‬
‫ﻧﯿﺴﺒﻪت »ﻣﺎ‪ -‬دهﻣ‪‬ﻨ‪ «‬دوو ﭘﺮﺳﯿﺎری ﺑ‪ ‬وهرام د‪‬ﻨﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه‪ :‬ﯾﻪﮐﻪم ‪ :‬دهﺑ‪ ‬ﺋﻪﺳ‪‬ﯽ »ﻣﺎ« ﭼﯽ ﺑﻮوﺑ‪ ‬و ﭼﯽ ﻟ‪‬‬
‫ﻗﺮﺗﺎﺑ‪‬؟ دوهم‪ :‬ﭼﯚن واﺑﻮو ﺳﯿﻐﻪی ﺗ‪‬ﭙﻪڕ )ﻣﺘﻌﺪی( ﺑﯚ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ )ﻻزم( ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪‬ﺖ؟‬

‫ﮐﻪ زۆر ورد ﺑﯿﻨﻪوه دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺋﻪم ﭘﺮﺳﯿﺎرهش ﺑﮑﻪﯾﻦ و ﺑ‪‬ﯿﻦ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﺎدهﺗﯽ دهﺳﺘﻮوری ﻓﯿﻌﻠﯽ ڕوودان )ﻣﻄﺎوﻋﻪ( ی‬
‫وهک »ڕژا‪ -‬دهڕژێ‪ ،‬ﺳﻮوﺗﺎ‪ -‬دهﺳﻮوﺗ‪ «‬ﻟﻪ ﺳﯿﻐﻪی ﺗﺎﮐﯽ ﯾﻪﮐﻪم )ﻣﻔﺮد ﻣﺘﮑﻠﻢ( و هﻪﻣﻮو ﮐﻪﺳﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮدا ﺋﻪم‬
‫»ێ« هی ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک هﻪر دهﻣ‪‬ﻨ‪ ‬و ﻧﺎﭘﻪڕێ‪ .‬دهﮔﻮﺗﺮێ »دهڕژ‪‬ﻢ‪ ،‬دهﺳﻮوﺗ‪‬ﻨﻢ ‪ -‬دهرژ‪‬ﻦ‪ ،‬دهﺳﻮوﺗ‪‬ﻦ«‬
‫ﮐﻪﭼﯽ ﻟﻪ هﯽ »ﻣﺎن« دا ﺋﻪم »ێ« ﯾﻪ ﺑﯚ ﮐﻪﺳﻪﮐﺎﻧﯽ ﻏﻪﯾﺮی ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ده‪‬ﯽ »دهﻣ‪‬ﻨﻢ‪ ،‬دهﻣ‪‬ﻨﻦ«‬
‫ﮐﻪﭼﯽ دهﺑﻮا ﺑﮕﻮﺗﺮێ »دهﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻢ‪ ،‬دهﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻦ« ﺋﺎﺧﯚ ﺋﻪم ﺟﻮداوازﯾﯿﻪ ﭼﯿﯿﻪ و ﻟﻪ ﮐﻮ‪‬ﻮه هﺎﺗﻮوه؟ ﺗﯚ ﺑ‪‬ﯽ ﻟﻪ ﺑﻨﻪڕهﺗﺪا‬
‫»ﻣﺎﻧﺪن« ﻧﻪﺑﻮوﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ﻟﻪ ﻓﺎرﺳﯿﺪا هﻪروا ﺑﻪ ﮐﺎر د‪‬ﺖ؟ ﺋﻪﮔﻪر ﻗﻪﻧﺎﻋﻪت ﺑ‪‬ﻨﯿﻦ ﮐﻪوا »ﻣﺎﻧﺪن« ﺳﻮاوه و‬
‫ﺑﻮه ﺑﻪ »ﻣﺎن« ﮔﺮ‪‬ﯿﻪﮐﺎن ﻟﻪ ﺧﯚوه دهﮐﺮ‪‬ﻨﻪوه و ﺳﯿﻐﻪی ﺋﺎﯾﻨﺪه »ﻣﻀﺎرع« ی دهﺑ‪‬ﺘﻪوه ﺧﺰﻣﯽ ﺳﯿﻐﻪی ڕاﺑﺮدووی و‬
‫ﮔﻪرداﻧﯽ )ﺗﺼﺮﯾﻒ( ﺑﻪم ﺟﯚره دهﺑ‪:‬‬

‫ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪم ‪ -‬ﻣﻦ دهﻣ‪‬ﻨﻢ‬

‫ﺗﯚ ﻣﺎﻧﺪﯾﺖ ‪ -‬ﺗﯚ دهﻣ‪‬ﻨﯿﺖ‬
‫ﺋﻪو ﻣﺎﻧﺪ ‪ -‬ﺋﻪو دهﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‬

‫‪85\8‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻣﺎﻧﺪﯾﻦ ‪ -‬ﺋ‪‬ﻤﻪ دهﻣ‪‬ﻨﯿﻦ‬

‫ﺋ‪‬ﻮه ﻣﺎﻧﺪن‪ -‬ﺋﻪوان ﻣﺎﻧﺪن ‪ -‬دهﻣ‪‬ﻨﻦ‬

‫ﺋﻪوﺳﺎ ﺳﻪﯾﺮﯾﺶ ﻟﻪوهدا ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪ ‬ﮐﻪ »ی« ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﻟﻪ »ﻣﻀﺎرع« دا ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم و دوهم و هﻪﻣﻮو‬
‫ﮐﻪﺳﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮ ﺧﯚ ﺑﻪدهر ﻧﺎﺧﺎﺗﻪوه ﭼﻮﻧﮑﻪ ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ وهک ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻣﺮد« ﺣﯿﺴﺎﺑﯽ دهﮔﻪ‪‬ﺪا دهﮐﺮێ ﺑ‪ ‬زﯾﺎد و ﮐﻪم‪:‬‬

‫ﺋﻪو ﻣﺮد ‪ -‬ﺋﻪو دهﻣﺮ‪‬ﺖ‬

‫ﻣﻦ ﻣﺮدم ‪ -‬ﻣﻦ دهﻣﺮم‬
‫ﺋ‪‬ﻮه ﻣﺮدن ‪ -‬ﺋ‪‬ﻮه دهﻣﺮن‬
‫ﺋﻪوان ﻣﺮدن ‪ -‬ﺋﻪوان دهﻣﺮن‬

‫دهﺑﯿﻨﯽ ﻟ‪‬ﺮهﺷﺪا »ی« ﮐﻪ ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪوه ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم و دوهم‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﺑﯚ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﮐﯚش هﻪر ﻧﺎﯾ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﻟﻪ ﺑﻪﺷﯽ‬
‫ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺋﻪم ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪدا ﺑﺎﺳﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻣﺮد« و ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﺑﻪ »ڕووداو‪ -‬ﻣﻄﺎوﻋﻪ« دهﺧﻮ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﭼﯽ دهرﺑﺎرهی‬
‫»ﻣﺮد« ﮔﻮﺗﺮاوه ﺳﻪر ﻟﻪ ﺑﻪری دهﺷ‪ ‬دهرﺑﺎرهی »ﻣﺎن‪ -‬ﻣﺎﻧﺪن« ﺑﮕﻮﺗﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻣﺎن‪-‬‬
‫ﻣﺎﻧﺪن« ﻟﻪ ﻧﻮﻗﺘﻪی ﺑﻪراﻣﺒﻪری »ﻣﺮدن« هوه دهوهﺳﺘ‪ ،‬واﺗﺎی ﺋﻪو ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪ دهﮐﺎﺗﻪوه‪ ،‬دهﮔﻮﺗﺮێ »ﻓ‪‬ﻧﻪﮐﻪس ﻣﺎوه‬
‫ﯾﺎ ﻣﺮدووه؟« ﺋﻪﻣﻪ ﻓﻪرﻗ‪‬ﮑﯽ ﻧﯿﯿﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪوهدا ﮐﻪ ﺑﮕﻮﺗﺮێ »ﻣﺎوه ﯾﺎ ﻧﻪﻣﺎوه؟«‪.‬‬

‫ﺋﻪم ﻧﻤﻮوﻧﻪﯾﻪی ﻟ‪‬ﺮهدا ﺧﺮاﯾﻪ ﺑﻪر ﭼﺎو ﺑﻪ ﺧﯚی و در‪‬ﮋهﯾﻪوه‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﻮود ﺑﻪوﻻوه ﺗ‪‬ﯿﺪا ﻧﯿﯿﻪ ﺑﯚ زﻣﺎﻧﺰان و ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﺑﺎﺳﯽ‬
‫زﻣﺎن چ ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﻣ‪‬ﮋووی زﻣﺎﻧﻪوه ﺑ‪ ‬چ ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ڕ‪‬ﺰﻣﺎن و دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯿﻪوه ﺑ‪ .‬ﺑ‪ ‬زﯾﺎﻧﯽ ﻟﻪ ﺑﺎﺳﯽ وههﺎدا‬
‫ﻧﺎﮔﯚڕێ ﺑﻪ زﯾﺎن ﺋﻪﮔﻪر ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ ﻧﯿﺸﺎﻧﯿﺸﯽ ﻧﻪﭘ‪‬ﮑﺎﺑ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺗﻮاﻧﺎی ﻧﯿﯿﻪ ﺑﻪ ﺧﯚی و هﻪ‪‬ﻪﯾﻪوه ﺑﻪ ﺳﻪر ﺧﻪ‪‬ﮑﺪا‬
‫ﺑﺴﻪﭘ‪ .‬دۆزﯾﻨﻪوهی هﻪ‪‬ﻪﺑﻮوﻧﯽ‪ ،‬ﺷﺘ‪‬ﮏ ﻧﯿﯿﻪ ﻟﻪ ﺑﻪر ﭼﺎوی دهﯾﺎن و ﺳﻪدان زﻣﺎﻧﺰاﻧﯽ ﮐﻮرد ﺧﯚ ﺑﺸﺎر‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﻟﻪ ﺣﺎ‪‬ﮑﺪا‬
‫ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ ﺑﻪ هﻪ‪‬ﻪش ﭼﻮوﺑ‪ ‬دوو ﺳﻮودی ﮔﻪورهی هﻪر ﺗ‪‬ﺪا دهﺑ‪ :‬ﺳﻮودی ﯾﻪﮐﻪم ﻟﻪوه داﯾﻪ زﯾﮫﻨﯽ زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎن ﺑﯚ‬
‫هﻪﻧﺪێ ڕ‪‬ﺒﺎز و ﭘﻪﻧﺎ و ﭘﻪﺳ‪‬ﻮی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی دهﺑﺎ ﮐﻪ ﻧﯿﮕﺎی ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺧﺎوهﻧﻪﮐﻪی ﺑﯚﯾﺎن ﭼﻮوه و ﻟﻪواﻧﻪﯾﻪ زﯾﮫﻨﯽ‬
‫ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﻟﻪ ﺧﯚوه ﺑﯚﯾﺎن ﻧﻪﭼ‪ .‬ﺗﯚ ﺳﻪﯾﺮی »ﮐﺮﯾﺴﺘﯚف ﮐﯚﻟﯚﻣﺐ«‪ ،‬ﺑﻪرهو ڕۆژاوا ﮐﻪ ﻧﯿﺸﺘﻪ دهرﯾﺎی ﺋﻪﺗ‪‬ﻧﺘﯿﮏ‬
‫ﺑﻪو ﺋﻮﻣ‪‬ﺪه ﺑﻮو ﻟﻪو‪‬ﻮه ﺑﮕﺎ ﺑﻪ هﯿﻨﺪﺳﺘﺎن‪ ،‬هﻪر ﻟﻪو ﺑﺎوهڕهوه ﺑﻮو ﻧﺎوی هﻪﻧﺪێ ﺟﻪزﯾﺮهی ﻧﺎ »ﺟﻪزﯾﺮهﮐﺎﻧﯽ هﯿﻨﺪﺳﺘﺎﻧﯽ‬
‫ڕۆژﺋﺎوا« ﭼﻮﻧﮑﻪ وای دهزاﻧﯽ ﮔﻪﯾﺸﺘﯚﺗﻪ هﯿﻨﺪﺳﺘﺎن ﻧﻪ ﺋﻪرز‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ‪ .‬هﻪ‪‬ﻪی ﮐﺮﯾﺴﺘﯚف ﮐﯚﻟﯚﻣﺐ ﻧﻪﯾﺘﻮاﻧﯽ زاﻧﺎﮐﺎﻧﯽ‬
‫ﺟﻮﻏﺮاﻓﯿﺎ ﺑﻪ هﻪ‪‬ﻪ ﺑﺒﺎ و زوو زاﻧﯿﺎن ﺋﻪم زهوﯾﯿﻪ دۆزراﯾﻪوهﯾﻪ و‪‬ﺗ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﻪ و چ ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﻧﯿﯿﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ‬
‫هﯿﻨﺪﺳﺘﺎﻧﺪا‪.‬‬

‫ﺳﻮودی دووهم ﻟﻪوهداﯾﻪ‪ ،‬ﺗﯚژﯾﻨﻪوهی ﺷﺎرهزاﯾﺎﻧﻪ ﺋﻪﮔﻪر ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ﺑ‪ ‬هﻪ‪‬ﻪﺷﯽ ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه ﻧﻪدا ﺗﯿﺸﮏ داو‪‬ﮋێ ﺑﻪ‬
‫دهوری ﺧﯚﯾﺪا و ﺑﻪ ﺑﻪرﯾﻪوه هﻪﯾﻪ ڕاﺳﺘﻪ ﺷﻪﻗﺎﻣﺎن ڕوون ﮐﺎﺗﻪوه و ﺷﻮ‪‬ﻦ هﻪﻧﮕﺎوی ﺧﻪ‪‬ﻘﯽ ﺗﺮ ﺋﺎﺷﮑﺮا ﺑﮑﺎ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪ‬
‫ده‪‬ﻢ ﻓﻪﻟﻪﮐﻨﺎﺳﺎﻧﯽ ﯾﯚﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻮﺗﯿﺎن ڕۆژ ﺳ‪‬ﺴﻪد ه‪‬ﻨﺪی زهوی ﮔﻪورهﯾﻪ و ﻟﻪو ﮔﻮﺗﻪﯾﻪدا ﭼﻮار هﻪزار ﺟﺎر ﺑﻪ‬
‫ﺳﻪهﻮو ﭼﻮوﺑﻮون دﯾﺴﺎﻧﻪوه زﯾﮫﻨﯽ ﺧﻪ‪‬ﻘﯽ ﺳﻪردهﻣﯽ ﺧﯚﯾﺎن و دوا ﺧﯚﯾﺎﻧﯿﺸﯿﺎن ﺑﯚ ﺋﻪو ڕاﺳﺘﯿﯿﻪ ﺑﺮد ﮐﻪ ڕۆژ ﻟﻪ زهوی‬
‫ﮔﻪورهﺗﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی ڕوا‪‬ﻪﺗﯽ ﺑﻪرﭼﺎو‪.‬‬

‫ﻧﻮوﺳﯿﻨ‪‬ﮑﯽ ﺷﺎرهزاﯾﺎﻧﻪ ﺗﺎ دهﮔﺎ ﺑﻪو ﺷﻮ‪‬ﻨﻪ ﮐﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ هﻪ‪‬ﻪ ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه ﺑﺪا زۆر ورده ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ و ﺳﺮﻧﺠﯽ ڕاﺳﺘﯽ‬
‫دهرﺑ‪‬ﯾﻮه ﮐﻪ ﺗ‪‬ﮑ‪‬اﯾﺎن دهﺑﻨﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎزه داهﺎﺗﻮوی ﺋﻪو ﺑﺎﺳﻪ‪ .‬ﻟﻪ ﺗﻪﺟﺮهﺑﻪی ﺧﯚم وا ﺑﻮوه ﺋﻪوهﻧﺪه ﺳﻮودی ﭘ‪‬ﻢ‬
‫ﮔﻪﯾﺸﺘﻮوه ﻟﻪ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪوهی ﮔﻮﺗﺎر‪‬ﮑﯽ ﺋﻪوﺗﯚ ﮐﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوه و ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ ڕ‪‬ﮏ ﻧﻪﮐﻪوﺗﻮوم زۆر زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻮوه‬
‫ﻟﻪو ﺳﻮوده ﮐﻪ ﻟﻪ ﮔﻮﺗﺎر‪‬ﮑﯽ ﺳﺎﻓﯿﻠﮑﻪی ﺑ‪ ‬ﻗﻮو‪‬ﯾﯽ ﮐﻪم ﺑ‪‬ﺷﺘﻢ وهرﮔﺮﺗﻮوه هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺑﺎوهڕی ﺧﯚﺷﻢ ﮔﻮﻧﺠﺎوه‪،‬‬

‫‪85\9‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﭼﻮﻧﮑﻪ وردی و ﻗﻮو‪‬ﯾﯽ و ﺷﺎرهزاﯾﯽ ﮔﻮﺗﺎرهﮐﻪی ﯾﻪﮐﻪم ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ دهرﮔﻪی ﺑﻪ ڕووﻣﺪا ﮐﺮدۆﺗﻪوه ﺑﯚ ﻧﺎو ﻧﺎوهڕۆﮐﯽ‬
‫ﻣﻪوزووﻋﯽ ﭘ‪ ‬ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﺮێ و ﮔﺎڵ ﮐﻪ ﺋﻪﮔﻪر ﺋﻪو ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪ ﻧﻪﺑﺎ ڕهﻧﮓ ﺑﻮو ﺑﻪ زهﺣﻤﻪت ﯾﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ درهﻧﮕﻪوه ﺑﯚم‬
‫ﮐﺮاﺑﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﻟﻪواﻧﻪش ﺑﻮو هﻪر ﻧﻪﮐﺮ‪‬ﻨﻪوه‪.‬‬

‫ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪوهی ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ورد و ﻗﻮوڵ ﺳﻪرهڕای وهدهﺳﺖ ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ زاﻧﯿﺎری ﺗﺎزه ﺑﺎﺑﻪت و ﻧﮫ‪‬ﻨﯽ‪ ،‬ﮔﻪﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺧﯚﺷﮑﻪ‪‬ﻪش‬
‫دهﮐﺎ ﺑﻪ زﯾﮫﻨﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﻪر‪ ،‬دهﺳﺖ ﻟﻪ ﻧﺎو دهﺳﺘﯽ ﻧﻮوﺳﻪر‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎو ﺋﻪو دهرﺑﻮوﻧﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪ‪‬ﭙ‪‬ﭽﺎﻧﻪدا ﮐﻪ زﯾﮫﻨﯽ ﻧﻮوﺳﻪرهﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﭼﺮای ﺗﯚژﯾﻨﻪوه و ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوهی ﺧﯚی ڕووﻧﯽ ﮐﺮدووﻧﻪوه‪ .‬ﮔﻪﺷﺘﯽ ڕاﺳﺘﻪ ﺷﻪﻗﺎﻣﺎن ﮐﻪ در‪‬ﮋهی ﮐ‪‬ﺸﺎ‪ ،‬ﺑﻪ هﯚی‬
‫ﯾﻪﮐﺌﺎهﻪﻧﮕﯿﯿﻪوه )رﺗﺎﺑﻪ(‪ ،‬ﺑﯿﺮی ﮔﻪﺷﺘﻪوهر ﮐﻮل دهﮐﺎ و ڕاﯾﺪ‪‬ﻨ‪ ‬ﺑﻪ ڕهوﺗﯽ ﺑ‪‬ﮕﺮﻓﺖ ﻟﻪ ڕ‪‬ﺒﺎزی هﻪﻣﻮاردا ﺋﯿﺘﺮ ﮐﻪ‬
‫هﻪﻧﮕﺎوی هﻪ‪‬ﻨﺎ ﻟﻪ ﻧﺎو ڕ‪‬ﭽﮑﯚ‪‬ﻪی ﺗﻪﺳﮏ و ﺑﻪرداوﯾﺪا ﯾﺎ ﺧﻮد دڕک و دار و ﺧﻠﯿﺴﮏ و هﻪوراز و ﻧﺸ‪‬ﻮی هﺎﺗﻪ‬
‫ﭘ‪‬ﺶ ﺧ‪‬ﺮا ﻣﺎﻧﺪوو دهﺑ‪ ‬و ﺗﻮاﻧﺎی ﺑﺰووﺗﻨﻪوهی ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪ .‬ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪوهی ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ورد و ﺑﻪ ه‪‬ﺰ و ﭘ‪‬ﺰ ﺑﯚ ﻧﺎو ﻗﻮو‪‬ﯾﯽ‬
‫ﺑﺎﺑﻪت وهرزش ﺑﻪ ﻣ‪‬ﺸﮏ دهﮐﺎ و زاﺧﺎوی زﯾﮫﻦ دهدا‪ ،‬ﺑﺎ ﺑ‪‬ﻢ ﺗﯿﻐﯽ زهﮐﺎوهﺗﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﻪر دهﻣﻪزهرد دهﮐﺎﺗﻪوه‪ .‬وهک‬
‫ﻟ‪‬ﺘﻪوه دﯾﺎرﯾﺸﻪ ژﯾﺎن و ﺑﻪرهو ﭘ‪‬ﺶ ﭼﻮوﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺎ‪‬ﻪو ﺳﺎڵ ﻟﻪ زهﺣﻤﻪﺗﯽ و ﺳﻪﺧﺘﯽ ﺑﻪرهﻪﻣﯽ هﻮﻧﻪری و ﺋﻪدهﺑﯽ و‬
‫زاﻧﺴﺘﯽ زﯾﺎد دهﮐﺎ‪ .‬هﻪر ﺑﺎﺑﺎﯾﻪ و ﺷﯿﻌﺮ و ﭘﻪﯾﮑﻪر و ڕهﺳﻤﯽ ﻧﺎﻣﻪﻓﮫﻮوﻣﺘﺮ د‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪ ﮐﺎﯾﻪوه و دهﺷ‪» ‬ﻓﻪن ﺑﯚ ﮔﻪل‬
‫ﻧﻪک ﺑﯚ ﻓﻪن«‪ .‬وهﻧﯿﻪ ﻣﻦ چ ڕهﺧﻨﻪﯾ‪‬ﮑﻢ هﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﺟﯚری »ﺳﺎزدان و ﺑﻪرهﻪم ه‪‬ﻨﺎن« ﮐﻪ هﻮﻧﻪرﻣﻪﻧﺪ وهﯾﺎ ﻧﻮوﺳﻪر‬
‫ﭘﻪﺳﻨﺪی دهﮐﺎ‪ ،‬ﺗﻪﻧﮫﺎ ﻟﻪوهدا ﺋﯿﻌﺘﯿﺮازم هﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﺗﯿﺠﺎرهت ﺑﻪ ﻧﺎوی »ﮔﻪل« هوه ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪرهﻪﻣ‪‬ﮏ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﯚری ﺳﻪﺧﺖ و ﻧﺎﻣﻪﻓﮫﻮوم دهرووﻧﯽ ﺧﺎوهﻧﻪﮐﻪی ﺗﻪرﺟﻪﻣﻪ ﮐﺮد ﻟﻪوه دهردهﭼ‪ ‬ﺑﯚ ﮔﻪل ﺑ‪ ‬ﯾﺎ ﺑﯚ‬
‫ﮔﻪل ﻧﻪﺑ‪ ‬و دهﺑ‪ ‬ﭘ‪‬ﯽ ﺑﮕﻮﺗﺮێ »ﻓﻪن ﺑﻪ ڕاﺳﺘﯽ« ﺑﻪو ﻣﺎﻧﺎﯾﻪ ﮐﻪ هﻮﻧﻪرﻣﻪﻧﺪ ﻧﻪﺧﺸﻪی هﻪﺳﺖ و ﺗﺎﺳﻪی ﺧﯚی‬
‫ﮐ‪‬ﺸﺎوه ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ﻓ‪ ‬و ﺑﻪو ﺷ‪‬ﻮازهی ﮐﻪ ﺗ‪‬ﯿﺪا ﭘﺴﭙﯚڕه‪ ،‬ﮔﻪل ﺗ‪‬ﯽ ﺑﮕﺎ ﯾﺎ ﺗ‪‬ﯿﻨﻪﮔﺎ‪ .‬چ ﮐﻪس ﮔﻮﻧﺎهﺒﺎر ﻧﯿﯿﻪ ﻟﻪوهدا ﺋﻪم‬
‫ﺟﯿﮫﺎﻧﻪ ﭘ‪‬ه ﻟﻪ ﭘﺮﺳﯿﺎری ﺳﻪﺧﺖ و ﺳﻪرﮐﻪش‪ ،‬زاﻧﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯿﺶ چ ﺗﺎواﻧ‪‬ﮑﯿﺎن ﻧﯿﯿﻪ ﮐﻪ ﻣﻦ و ﺗﯚ ﺗ‪‬ﯿﺎن ﻧﻪﮔﻪﯾﻦ‪.‬‬
‫ﺳﺮوﺷﺖ ﺑﻪ هﻪﻣﻮو ﺑﺎر‪‬ﮑﯿﻪوه و ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ڕو‪‬ﮑﻪوه ﻣﻪﺗﻪﻻوی و هﻪزار ﺗﯚژا‪‬ﻪ‪ .‬ﺋﻪوهی دهﯾﻪوێ ﺗ‪‬ﯽ ﺑﮕﺎ دهﺑ‪ ‬ﺧﯚ‬
‫ﻣﺎﻧﺪوو ﮐﺎ و ﺧﻪرﯾﮑﯽ ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻨﯽ ﺑ‪ :‬ژﯾﺎن و ﮔﯚڕان و ﺑﻪرهو ﭘ‪‬ﺸﭽﻮون ﻟﻪ ﺑﻪر ﺧﺎﺗﺮی ﻣﻦ و ﺗﯚ ﺧﯚ ﺳﺎده و ﺗﻪﻧﮏ و‬
‫ﺑ‪ ‬ﺑﺎڕﺳﺖ و ﻗﻮو‪‬ﯾﯽ ﻧﺎﮐﻪن ﺗﺎ ﺗ‪‬ﯿﺎن ﺑﮕﻪﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ ﺑﮑﻪن دژی ﺧﯚﯾﺎن ڕهﻓﺘﺎر دهﮐﻪن‪ .‬دهﺑ‪ ‬ﻣﻦ و ﺗﯚ ﻟﻪ ﺗﯿﻦ و‬
‫ﺗﺎو و زﯾﺮهﮐﯽ و ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻨﯽ ﺧﯚﻣﺎن زﯾﺎد ﮐﻪﯾﻦ ﺗﺎﮐﻮو ﻟﻪﮔﻪڵ ژﯾﺎن ﺟﻮوت ﺑ‪‬ۆﯾﻦ‪ ،‬ﮔﻮﺗﻪی »ﺑﯚ ﮔﻪل« ﻧﺎﺑ‪ ‬ﺑﮑﺮ‪‬ﺘﻪ‬
‫ﻟﻪﻣﭙﻪڕ و ﺑﻪرهﻪ‪‬ﺴﺖ ﻟﻪ ﺑﻪر هﻪﻧﮕﺎوی ﮔﻪﻟﻪﮐﻪ ﺧﯚی‪ .‬دهﺑ‪ ‬ﮐﺎر‪‬ﮏ ﺑﮑﺮێ ﮔﻪل ﻟﻪ ﺑﻪرهﻪﻣﯽ ﺳﻪﺧﺖ ﺑﮕﺎ ﺋﻪو‬
‫ﺑﻪرهﻪﻣﻪ ﻟﻪ ﺋﻪدهﺑﺪا ﺑ‪ ‬ﯾﺎ ﻟﻪ زاﻧﺴﺖ ﯾﺎ ﻟﻪ هﻮﻧﻪر‪ .‬زﻣﺎﻧﯿﺶ ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪو ﺑﺎﺳﺎﻧﻪ ﮐﻪوا ﺑﺎری زهﺣﻤﻪت و ﻻﯾﻪﻧﯽ ورد و‬
‫ﺧﻪﯾﺎ‪‬ﯽ ورد و ﺗ‪‬ﮑﻪڵ و ﮔﺮ‪‬ﯿﺎوی و ﺗ‪‬ﮏ هﻪ‪‬ﮑ‪‬ﺶ ﺑ‪‬وا زﻣﺎﻧﯿﺶ ﺋﺎﻣﺎدهﯾﻪ ﻟﻪو ﮔ‪‬ﺮهﯾﻪ دهﺳﺘﻮور و ڕ‪‬ﺒﺎز و ڕﭼﻪی‬
‫ﺑﺎرﯾﮏ ﮔﻪوهک و ﺗ‪‬ﮏ ﺋﺎ‪‬ﻘﺎو ﺑﺨﻮ‪‬ﻘ‪‬ﻨ‪ ‬ﺑﯚ ﺋﻪوه ﺑﺘﻮاﻧ‪ ‬هﻪﺳﺖ و ﻧﻪﺳﺘﯽ هﯚش و دهرووﻧﯽ ﻣﺮۆڤ دهرﺑ‪‬ێ‪ .‬ﺑﻪوﻻی‬
‫دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ واﺗﺎﮐﺎﻧﯽ دهرووﻧﯽ ﻣﺮۆﭬﻪوه‪،‬‬

‫زﻣﺎن ﻧﺎﭼﺎری دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ ﺋﻪو واﺗﺎ و ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﺎﻧﻪﯾﺸﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ڕ‪‬ﺒﺎزی ﺗﻪﺟﺮهﺑﻪ و زاﻧﺴﺘﻪﮐﺎﻧﯽ »ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ و ﭘﯿﺸﻪﺳﺎزی«‬
‫ﺑﻪوه ڕۆژ ﺑﻪ ڕۆژ ﻟﻪ ﭘﺘﺮ ﺑﻮوﻧﺪان‪ ،‬ﺋﻪم ﮐﺎرهﯾﺶ ﺋﯿﻤ‪‬ۆ و دو‪‬ﻨ‪ ‬ﺑﻪرهﻧﮕﺎری ﻧﻪﺑﻮوه‪ :‬ﻟﻪوهﺗﻪی ﻣﺮۆڤ ﺑﻮوه ﺑﻪ ﺧﺎوهن‬
‫هﯚش و ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻦ و ﺗﻪﺟﺮهﺑﻪ و زاﻧﺴﺖ و هﻮﻧﻪر و ﭘﯿﺸﻪ‪ ،‬ﺋﻪرﮐﯽ زﻣﺎن و ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ ﺑﻪرهو زهﺣﻤﻪﺗﺘﺮی و‬
‫ﮔﺮاﻧﺘﺮﯾﯿﻪوه ڕۆﯾﯿﻮه و هﻪر ﻟﻪ ڕۆﯾﺸﺘﻨﺪاﯾﻪ‪ .‬هﻪ‪‬ﺒﻪت ﺋﻪم ﺣﺎ‪‬ﻪی ﺑﻪردهوام ﺑﻮوﻧﯽ ﺳﻪرهو ژوور ﭼﻮون و ورد و ﻗﻮوڵ‬
‫ﺑﻮوﻧﻪوهی ﺑﻪرهﻪﻣﻪﮐﺎﻧﯽ»ﻋﻘﻠﯽ و ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ« ﻣﺮۆڤ ﺑﻪ در‪‬ﮋاﯾﯽ ﮐﺎت داوای ﻟﻪ زﻣﺎن ﮐﺮدووه ﮐﻪ ﺋﻪوﯾﺶ ﻟﻪ هﻪﻣﻮو‬
‫ڕو‪‬ﮑﻪوه ﺑﻪرهو ژوور ﺑﭽ‪ ‬و ورد و ﻗﻮوڵ ﺑ‪‬ﺘﻪوه دهﻧﺎ ﻟﻪ ڕهوﺗﯽ »هﯚش و ﮐﺮدهوه« ی ﻣﺮۆڤ دادهﻣﺎ و ﺑﻪ ﻣﻪدا‬
‫ﻣﺮۆڤ ﺧﯚی ﭘﻪﮐﯽ ﺑﻪرهوﭘ‪‬ﺶ ﭼﻮوﻧﯽ دهﮐﻪوت ﭼﻮﻧﮑﻪ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ و ﺗﯚﻣﺎر ﮐﺮدﻧﯽ داﺑ‪‬ا ﻟﻪ ﺗﯿﮋڕۆﯾﯽ هﯚش و‬
‫ﺟﻮاﻧﮑﺎری دهﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ڕﺳﺘﻪ و ﺋﻪﻣﺮازی ﭘﺎراﺳﺘﻦ و ﺑﯿﺮ هﺎﺗﻨﻪوه و ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋﻪو ﺟﻮاﻧﮑﺎرﯾﯿﻪی ﻟﻪ دهﺳﺖ‬

‫‪85\10‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫دهﭼﻮو‪ ...‬ﻣﺮۆڤ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻧﻪﯾﺘﻮاﻧﯽ ﺑﺒ‪ ‬ﺑﻪ ﺗﻪرﺟﻮوﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﺮ و ﮐﺮدهوهی‪ ،‬ورده ورده دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﮔﯿﺎﻧﻠﻪﺑﻪر‪‬ﮑﯽ »ﻧﻪزۆﮐﯽ‬
‫ﻋﻪﻗ‪‬ﯽ« و ﮐﺎﻧﯿﺎوی ﺋﯿﻠﮫﺎﻣﯽ وﺷﮏ دهﺑ‪ ‬و ﭘﻪﮐﯽ ﺟﻮاﻧﮑﺎرﯾﯽ »اﺑﺪاع« ی دهﮐﻪوێ‪ ،‬و ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﻠﯿﻤﻪﺗﯽ و زاﻧﺎﯾﯽ و‬
‫زﯾﺮهﮐﯽ و ﺋﺎﻣﺎدهﯾﯽ ﻣﺮۆڤ ﺑﯚ داه‪‬ﻨﺎﻧﯽ واﺗﺎی ﺗﺎزه و ﺑﻪرهﻪﻣﯽ ﻧﯚژهن و ﮐﺮدﻧﻪوهی دهرﮔﻪ داﺧﺮاوهﮐﺎﻧﯽ ﺳﺮوﺷﺖ ﺑﻪ‬
‫هﯚی ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺘﺮ ﮔﻪﯾﺸﺘﻦ و ﺑﻪ ﯾﻪﮐﺘﺮ ﮔﯚڕﯾﻨﻪوه و هﺎرﯾﮑﺎری ﺗﺎﮐﻪﮐﺎﻧﯿﻪوه دهﺑ‪ :‬ﺗﺎﮐﻪ ﻣﺮۆڤ ﻧﺎﺗﻮاﻧ‪ ‬ﮐﺎﻧﯿﺎوی ﺑ‪‬ﺒﻦ ﻟﻪ‬
‫دهرووﻧﯽ ﺧﯚﯾﺪا هﻪ‪‬ﻘﻮ‪‬ﻨ‪ ‬و وﺷﮑﺎﯾﯽ ﻧﻪﺑ‪ .‬ﺑﻪ ﺗ‪‬ﮏ ﮐﺮدﻧﻪوهی ﺟﯚﮔﻪ و ﺷﻪﻟﻪﮔﻪ و ﭼﺎوﯾﻠﮑﻪی ﺑﯿﺮ و هﯚﺷﯽ‬
‫ﻣﯿﻠﯿﯚﻧﻪهﺎ ﺗﺎﮐﻪﮐﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﺑﯚ ﻣﺎوهی ﮐﺎﺗﯽ ﺑ‪ ‬ژاﻧﻪوه ﺋﻪم زاﻧﺴﺖ و ژﯾﺎر )ﺣﻀﺎره( و هﻮﻧﻪر و ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﺑﻪرهﻪﻣﯽ‬
‫»هﯚش و ﮐﺮدهوه« ی ﺋﺎدهﻣﺰاد ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوه‪ .‬ﺷﯿﺮازهی ﺑﻪ ﯾﻪﮐﻪوهﺑﻪﺳﺘﻨﻪوه و ﺑﻪ ﯾﻪک ﮔﻪﯾﺸﺘﻦ و ﺗ‪‬ﮏ ﮔﻪﯾﺸﺘﻦ و‬
‫هﺎرﯾﮑﺎری و هﻪرهوهز و هﻪﻣﻮو ﭼﺎﻻﮐﯿﻪﮐﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ ﻣﺮۆﭬﯿﺶ زﻣﺎن و ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻦ ﺑﻮوه‪ .‬هﻪ‪‬ﺒﻪت ﻟﻪ ﺑﯿﺮﻣﺎﻧﻪ ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻦ‬
‫ﺧﯚی دهﺑ‪‬ﺘﻪوه »ﻧﻮوﺳﯿﻦ«‪ ،‬واﺗﻪ ﻧﺎﺑ‪ ‬ﺧﻪﯾﺎڵ ﺑﯚ ه‪‬ﻨﺪێ ﺑ‪‬وا ﮐﻪوا ڕهﻧﮓ ﺑﻮو ﻧﻮوﺳﯿﻦ ﺟ‪‬ﯽ ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻦ ﺑﮕﺮ‪‬ﺘﻪوه ﺋﻪﮔﻪر‬
‫ﺋﺎدهﻣﺰاد ﻧﻪﮔﻪﯾﺸﺘﺒﺎ ﺑﻪ داه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻦ‪.‬‬

‫هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﺑﻤﺎﻧﻪوێ ﺋﯿﺴﭙﺎﺗﯽ ﺋﻪوه ﺑﮑﻪﯾﻦ ﮐﻪ »ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ« و داﺧﻮازﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و ﮔﻮزهران ﻣﺮۆﭬﯽ ﺧﺴﺘﯚﺗﻪ ﺳﻪر‬
‫ڕ‪‬ﺒﺎزی ﮔﯚڕان و ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻦ‪ ،‬هﻪرﮔﯿﺰ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺋﻪو ﮔﯚڕان و ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨﻪ ﻟﻪ ﻗﻪرزی زﻣﺎن و ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻦ ڕزﮔﺎر ﺑﮑﻪﯾﻦ‪.‬‬
‫هﯚی ﺑﻪرهوﭘ‪‬ﺶ ﭼﻮوﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﺋﺎﺑﻮوری ﺑ‪ ‬ﯾﺎ ﻏﻪﯾﺮی ﺋﺎﺑﻮوری‪ ،‬ﺋﻪو ڕاﺳﺘﯿﯿﻪ هﻪر دهﻣ‪‬ﻨ‪ ‬ﮐﻪ وا ﻟﻪ ﮔﻮ‪‬ﺮهی‬
‫ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻦ و ﺋﺎ‪‬ﯚزاﻧﯽ ﺑﺎری ژﯾﺎن زﻣﺎﻧﯿﺶ ﺑﻪرهوﭘ‪‬ﺶ ﭼﻮوه و دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯽ ﺗ‪‬ﮏ ﺋﺎ‪‬ون‪ :‬ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ‪ ،‬زﻣﺎن و‬
‫ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ ﭘﻠﻪی ﺷﻮاﻧﮑﺎرهﯾﯽ ﻧﺎﺗﻮاﻧ‪ ‬ﺋﻪرﮐﻪﮐﺎﻧﯽ ﭘﻠﻪی زاﻧﺴﺖ و ﺗﻪﮐﻨﯿﮏ هﻪ‪‬ﮕﺮێ و ﻓﻪرﻣﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪ ‬ﺑﮑﺎ‪،‬‬
‫زاﺗﻪن زﻣﺎﻧﯿﺶ ﻟﻪ ﭘﻠﻪی ﺷﻮاﻧﮑﺎرهﯾﯽ ﻧﻪوهﺳﺘﺎوه ﻟﻪ ﺣﺎ‪‬ﮑﺪا ﻣﺮۆڤ ﮔﻪﯾﺸﺘﺒ‪‬ﺘﻪ زاﻧﺴﺖ و ﺗﻪﮐﻨﯿﮏ‪ .‬هﻪرﮔﯿﺰ ﻧﻪدهﮐﺮا و‬
‫ﻧﻪدهﺷﯿﺎ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ ﻣﺮۆڤ ﻟﻪ ڕ‪‬ﺒﺎزی ﮔﯚڕاﻧﯽ »ﻣﺎدی« دا ﺑﮕﺎ ﺑﻪ ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﮕﻪردی ﮐﻪﭼﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ هﻪر ﺋﻪوه ﺑﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻟﻪ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﺋﺎژهڵ ﻟﻪوهڕاﻧﺪﻧﺪا هﻪﺑﻮو‪ .‬ﺗﯚ ﻟﻪ ﻻی ﺧﯚﺗﻪوه ﺑﻪراورد‪‬ﮑﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﮐﻮردی ﺑﻪر ﻟﻪ ‪ 50‬ﺳﺎڵ ﺑﮑﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ‬
‫هﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪﯾﺪا‪ ،‬ﺧﯚ ﮐﻮرد ﺟﺎرێ ﻟﻪ ﺑﺎری »ﻣﺎدی« ﯾﻪوه چ ﻗﯚﻧﺎﻏ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪوﺗﯚی ﻧﻪﺑ‪‬ﯾﻮه ژﯾﺎﻧﯽ ‪ 50‬ﺳﺎڵ ﻟﻪﻣﻪوﺑﻪری‬
‫ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﺘﻪوه ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﮐﻪﭼﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪی ه‪‬ﻨﺪه ﮔﯚڕاوه و ﺑﻪرهوﭘ‪‬ﺶ ﭼﻮوه هﻪر ده‪‬ﯽ ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﺧﯚی ﭘﭽ‪‬ﯾﻮه ﻟﻪﮔﻪڵ‬
‫ﺋﻪو ڕاﺑﺮدووه ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﻪﯾﺪا )ﻟﻪم ﮔﻮﺗﻪﯾﻪدا ﺗﻪﻧﮫﺎ ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ ﺷ‪‬ﻮازی ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪ ﻧﻪک ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ(‪ .‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﮔﯚڕان و‬
‫ﺑﻪرهوﭘ‪‬ﺶ ﭼﻮوﻧﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﮐﻮردی ﮐﻪ ﻟﻪ ﮔﯚڕاﻧﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و »ﻣﺎدی« ﯾﻪوه ﺳﻪری هﻪ‪‬ﻨﻪداوه‪ ،‬ﺑﻪ هﯚی‬
‫وهرﮔﺮﺗﻨﯽ زاﻧﺴﺖ و ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮی ﻧﻮ‪‬ﻮه ﺑﻮوه ﮐﻪ وا ﺑﻪ ﺣﺎزر و ﺑﺰری و ﺑ‪ ‬ﭘﻪک ﮐﻪوﺗﻦ ﻟﻪ ﺳﻪر »ﮔﯚڕاﻧﯽ‬
‫ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ« ﻟﻪ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻮوه ﺑﯚی هﺎﺗﻮوه‪ .‬هﻪ‪‬ﺒﻪت ﻣﻦ ﻧﺎﻣﻪوێ ﺑ‪‬ﻢ چ ﮔﯚڕاﻧ‪‬ﮑﯽ ﻣﺎدی و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ ﻟﻪ‬
‫ﻧ‪‬ﻮان ﮐﻮرددا ﭘ‪‬ﮏ ﻧﻪهﺎﺗﻮوه ﭼﻮﻧﮑﻪ دﯾﺎره ﮔﻮﺗﻪی وههﺎ ﺑ‪ ‬ﺑﺎﯾﻪخ و ﺑﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م چ ﮔﻮﻣﺎﻧﯿﺶ ﻧﯿﯿﻪ ﻟﻪوهدا ﺑﻪرهوﭘ‪‬ﺶ‬
‫ﭼﻮوﻧﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﮐﻮردی ﻟﻪ ڕ‪‬ﺒﺎزی ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪوه و ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮی ﻧﻪوﺑﺎوی ﺋﻪورووﭘﺎوه چ ﺧﺰﻣﺎﯾﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﻧﯿﯿﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪو‬
‫ه‪‬ﻨﺪه ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨﻪی ﮐﻪ ﭼﺎوهڕوان دهﮐﺮێ ﻟﻪو ﮐﻪﻣﻪ ﮔﯚڕاﻧﻪ ﻣﺎدی و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯿﻪ ڕهﺳﻪﻧﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا ﭘﻪﯾﺪا‬
‫ﺑﻮوه‪.‬‬

‫زﻣﺎن ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺗﻪرﺟﻮﻣﺎﻧﯽ هﯚش و دهرووﻧﯽ ﻣﺮۆﭬﻪ هﻪوڵ دهدا‪ ،‬ﻟ‪‬ﺸﯽ دهوهﺷ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺑﮕﺎ ﺑﻪو ﭘﻠﻪﯾﻪ ﮐﻪ هﯚش و دهروون‬
‫ﭘ‪‬ﯽ ﮔﻪﯾﯿﻮه ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧ‪ ‬ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯿﺎن دهرﺑ‪‬ێ دهوﺟﺎ چ ﻓﻪرﻗ‪‬ﮏ ﻧﯿﯿﻪ ﺑﻪ ﻻی زﻣﺎﻧﻪوه ﻟﻪوهدا هﯚﺷﯽ ﻣﺮۆڤ ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ‬
‫ﮔﯚڕاﻧﯽ ﻣﺎدی و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯿﻪوه ﮔﻪﯾﺸﺘﺒ‪‬ﺘﻪ ﭘﻠﻪﯾ‪‬ﮑﯽ هﻪوراز ﯾﺎ ﺧﻮد ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪهواری و ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮی ﻣ‪‬ﻮان و‬
‫ﺗﻪرﺟﻪﻣﻪ ﮐﺮاﯾﻪوه‪ ،‬ﮐﻪ وا ﺑﻪ ﺋﻪﺳ‪ ‬ﻟﻪ واﻗﯿﻌ‪‬ﮑﯽ ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻮوهوه ﺳﻪری هﻪ‪‬ﺪاوه‪ .‬ﺑﯚ ﺧﯚت دهﺑﯿﻨﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‪،‬‬
‫وهک هﻪﻣﻮو زﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪ ﺑﻪ ﺧ‪‬ﺮاﯾﯽ ﭘ‪‬ﺶ دهﮐﻪوێ ﻟﻪ ﻣﻪﯾﺪاﻧﻪﮐﺎﻧﯽ »ﻧﻈﺮی« دا ﺑﻪ هﯚی »ﻣﻤﺎرﺳﻪ« ی ﺑﯿﺮ‬
‫و ﺑﺎوهڕی ﺋﻪو ﻣﻪﯾﺪاﻧﻪ »ﻧﻈﺮی« ﯾﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﮐﻪﭼﯽ چ هﻪﻧﮕﺎو‪‬ﮏ ﺑﻪرهوﭘ‪‬ﺶ ﻧﻪﭼﻮوه ﻟﻪ داﻧﺎﻧﯽ ﻧﺎوی ﺗﺎزه داهﺎﺗﻮودا ﺑﯚ‬
‫هﻪزاران ﺋﻪﻣﺮاز و ڕﺷﺘﻪ و ﭘﺎرﭼﻪی ﺟﻮدا ﺟﻮدای دروﺳﺖ ﮐﺮاو‪‬ﮑﯽ وهک ﻓ‪‬ۆک‪ .‬ﺗﯚ ﺑ‪‬ﻪی ﮐﻪی دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻪ‬
‫ﮐﻮردی ﺑﺎﺳﯽ »ﮐﯚﻣﭙﯿﻮﺗﻪر« ﺑﮑﻪﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﯚی و ﻧﺎوهڕۆﮐﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪﺑﺎ‪‬ﻎ و ﭘ‪ ‬ﻟﻪ ﺋﻪﻣﺮازهﮐﻪﯾﻪوه هﻪر وهک ﺑﺎﺳﯽ ﻣ‪‬ﮋوو و‬

‫‪85\11‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ و ﺗﯿﯚرﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪر ﺑﻪ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﻪوه دهﮐﻪﯾﻦ؟ ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ زاراوهی ﺟﻮدا ﺟﻮدا ﺑﯚ ﺑﺎﺳﻪﮐﺎن و‬
‫ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﮐﻪوﺗﻮوﻧﻪ ﺳﻪر زار و ﻧﺎو ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪوه ﺗﺎ وا ﺑﻮوه ﯾﻪک ﻋﯿﻨﻮان دوو ﺳ‪ ‬زاراوهی ﺑﯚ داﻧﺮاوه‬
‫وهک وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ »ﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬ﮐﺎر‪ ،‬ﮐﺮدار‪ «...‬ﮐﻪ وا ﺑﯚ زاراوی ‪» ،verb‬ﻓﻌﻞ« ﺑﻪﮐﺎر د‪‬ﻦ‪.‬‬

‫ﭘﻮﺧﺘﻪی ﻗﺴﻪ ﺋﻪﻣﻪﯾﻪ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺑﻪرهوﭘ‪‬ﺶ ﭼﻮوﻧﯽ ژﯾﺎن ﺑﻪ هﻪر دوو ﺑﺎری ﻣﺎدی و ﻧﺎﻣﺎدﯾﯿﻪوه زﻣﺎﻧﯿﺶ ﻟﻪ ﺧﯚوه‬
‫ﺑﻪرهوﭘ‪‬ﺶ دهﭼ‪ ‬و ﻟﻪ ﮔﻮ‪‬ﺮهی ﺋﺎ‪‬ﯚزان و وهزهﺣﻤﻪت ﮐﻪوﺗﻨﯽ ﺋﻪو ﻣﻪوزووﻋﺎﻧﻪش ﮐﻪ زﻣﺎن ﻟ‪‬ﯿﺎن دهدوێ‪ ،‬ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ‬
‫ﺑﻪرهو زهﺣﻤﻪﺗﺘﺮ ﺑﻮون و وردﺗﺮ و ﻗﻮو‪‬ﺘﺮ ﺑﻮوﻧﻪوه دهڕوا ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪش ﺑﻪرهﻪﻣ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮﺗﻮﻣﺖ و ﻧﺎﭼﺎری ﮔﯚڕاﻧﯽ ژﯾﺎن و‬
‫زۆر ﺑﻮوﻧﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪﮐﺎﻧﯿﻪﺗﯽ‪ .‬ﻟﻪﻣﻪﺷﺪا زﻣﺎن ﺳﻪﺧﺘﯽ و زهﺣﻤﻪﺗﯽ ﻧﻮێ دهﺧﺎﺗﻪ ﺳﻪر ﺳﻪﺧﺘﯽ و زهﺣﻤﻪﺗﯽ ﮐﯚن ﮐﻪ ﻟﻪ‬
‫ﺑﻨﻪڕهﺗﺪا ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ و ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﻪ ﺑﻪ هﯚی ﺋﻪوهوه ﮐﻪ ﺗﻪرﺟﻮوﻣﺎﻧﯽ هﯚش و ﭼﺎﻻﮐﯿﻪ ﭘ‪ ‬ﻟﻪ ﺗ‪‬ﮏ هﻪ‪‬ﮑ‪‬ﺸﺎن و‬
‫ﺋﺎ‪‬ﻘﺎﻧﺪن و ڕاﯾﻪ‪‬ﯽ ﺑﺎرﯾﮏ و وردﯾﻪﺗﯽ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻧﺠ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرﭘ‪‬ﯿﯽ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻮوهﮐﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن دﯾﻤﻪﻧ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرﺳﻮوڕه‪‬ﻦ د‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪر ﭼﺎوی ﺑﯿﻨﻪر ﻟﻪوهدا ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎس و دﯾﺮاﺳﻪ و ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوه ﻟﻪم زﻣﺎﻧﺎﻧﻪدا ه‪‬ﻨﺪه زۆر ﺑﻮوه ﺑﻪ ﺳﻪر ﯾﻪﮐﺘﺮدا ﮐﻪ‪‬ﻪﮐﻪﯾﺎن ﮐﺮدووه و ﻣﺮۆڤ ﭘ‪‬اﻧﺎﮔﺎ‬
‫ﺳﻪره ﺑﺎﺳﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﺨﻮ‪‬ﻨ‪‬ـﻪوه چ ﺟﺎﯾﯽ هﻪﻣﻮو ﮐﺘ‪‬ﺒﻪﮐﺎﻧﯿﺎن‪ .‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪﻣﻪﺷﺪا ﻧﻮوﺳﯿﻦ ﻟﻪ ﺳﻪر ﺑﺎﺑﻪﺗﯽ ‪ linguistics‬ڕۆژ‬
‫ﺑﻪ ڕۆژ ﻟﻪ ﭘﺘﺮ ﺑﻮون داﯾﻪ‪ .‬ﻟﻪوهش ﺳﻪﯾﺮﺗﺮ‪ :‬ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﺑﯿﺮ و ﺑﺎوهڕی زﻣﺎﻧﺰاﻧﻪﮐﺎن دهرﺑﺎرهی زۆرﺑﻪی ﺋﻪو ﺑﺎﺳﺎﻧﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻟ‪‬ﯿﺎﻧﻪوه دهدو‪‬ﻦ ﯾﻪﮐﺘﺮ ﻧﺎﮔﺮﻧﻪوه‪ .‬وا دهﺑ‪ ‬زﻣﺎﻧﺰان ﺑﯚ ﺧﯚی ﺑﺎوهڕﮔﯚڕی دهﮐﺎ و ﺳﺒﻪﯾﻨ‪ ‬ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﺋﯿﻤ‪‬ۆی دهﺳ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬
‫ﺗﺎﮐﻪ وﺷﻪی ‪ linguistics‬ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺗﻪﻋﺮﯾﻔﯽ ﺟﻮدای ﺑﯚ داﻧﺮاوه‪ .‬ﺳﻪﯾﺮ‪‬ﮑﯽ ﮐﺘ‪‬ﺒﯽ ‪ What is Llinguistics‬ﻟﻪ داﻧﺎﻧﯽ‬
‫‪David Crystal‬ﺑﮑﻪﯾﺖ دهﺑﯿﻨﯽ ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺳﻪرﭼﺎوهﯾﻪﮐﯽ ﮔﺮﯾﻨﮕﯽ زاﻧﺴﺘﻪوه ﻧﻤﻮوﻧﻪی ﺟﻮداوازی ﺋﻪو ﺗﻪﻋﺮﯾﻔﺎﻧﻪت ﺑﯚ‬
‫د‪‬ﻨ‪ ‬و ﺑﻪدوا ﺋﻪوهدا ﻧﺎڕهزاﯾﯽ ﺧﯚﯾﺸﯽ دهردهﺑ‪‬ێ ﻟﻪ ﺋﺎﺳﺖ هﻪﻣﻮوﯾﺎﻧﺪا‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﻋﻪڕهﺑﯽ ﮐﻪ وا ﻟﻪ ﻣﺎوهی ﭘﺘﺮ ﻟﻪ‬
‫‪ 1200‬ﺳﺎڵ ﭘ‪‬ﺶ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎوه ﺗﺎ ﺋﯿﻤ‪‬ۆ ﻟﻪ ﺳﻪر ﻓﻪرهﻪﻧﮓ و »ﻓﻘﻪ« و ڕ‪‬ﺰﻣﺎن و هﻪﻣﻮو ﺑﺎر‪‬ﮑﯿﻪوه دهرﯾﺎ دهرﯾﺎی ﮐﺘ‪‬ﺐ‬
‫داﻧﺮاوه ه‪‬ﺸﺘﺎن ﺋﻪوهﻧﺪه ﻟ‪‬ﯾﯽ و ﮔﺮﻓﺘﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﻣﺎوهﺗﻪوه ﮐﻪ ﻧﻮوﺳﻪراﻧﯽ ﺋﯿﻤ‪‬ۆی ﻋﻪرهﺑﯽ‪ ،‬وهک »ﻃﺒﺮی و ﮐﻮﻓﯽ«‬
‫ﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚن‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا دهﺗﻮاﻧﻦ ڕ‪‬ﮏ ﮐﻪون ﻟﻪ ﺳﻪر ﮔﺮﺗﻨﻪ ﺑﻪری ﺗﺎﮐﻪ ڕ‪‬ﮕﻪﯾﻪک و ﺑﺎوهڕ‪‬ﮑﯽ ﯾﻪﮐﮕﺮﺗﻮو ﻟﻪ‬
‫ڕ‪‬ﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ و ﻟﻪ ﺳﻪر ﺟﻮﻣﻠﻪی ﺑﺎﺳﻪﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺗ‪‬ﮑ‪‬اﯾﯽ‪.‬‬

‫ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺣﺎ‪‬ﯽ زﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﺧﺰﻣﻪت ﻧﻪﮐﺮاوی وهک ﮐﻮردی ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ زﯾﺎﺗﺮ ﻟﻪو زﻣﺎﻧﻪ ﺧﺰﻣﻪت ﮐﺮاواﻧﻪ ﺟﻮداوازی ﺑﯿﺮ و‬
‫ﺑﺎوهڕ هﻪ‪‬ﺪهﮔﺮێ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪﮔﻪر ﻟﻪو زﻣﺎﻧﺎﻧﻪدا ڕ‪‬ﮏ ﮐﻪوﺗﻦ ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوﻧﯽ ﻟﻪ ﺳﻪر هﻪﻧﺪێ ﺑﺎﺳﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ هﯚی زۆر‬
‫ﻟ‪ ‬دوان و ﺟ‪‬ﻮاﻧﻪوه و دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪ و ڕاﺳﺖ ﮐﺮدﻧﻪوه و ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوه‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ه‪‬ﺸﺘﺎن ﭼﯽ ﺋﻪوﺗﯚ ﻟﻪ ﺳﻪرهﺑﺎﺳﻪﮐﺎﻧﯽ‬
‫ﻗﻪرارداده ﻧﻪﺑﻮوه ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ وههﺎ ﮐﻪ ﻟﻪ دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪی هﻪ‪‬و‪‬ﺮێ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪ ده‪‬ﻢ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﺋﺎرهزوو ﺑﮑﺎ دهﺗﻮاﻧ‪‬‬
‫»ﮐﺎرا و ﺟ‪‬ﮕﺮی ﮐﺎرا‪ -‬ﻓﺎﻋﻞ و ﻧﺎﺋﺐ ﻓﺎﻋﻞ« ﺑﺨﺎﺗﻪ ژ‪‬ﺮ ﻋﯿﻨﻮاﻧ‪‬ﮑﻪوه و دهﺷﺘﻮاﻧ‪ ‬ﺑﯚ هﻪر ﯾﻪﮐﻪﯾﺎن ﻧﺎو و ﻋﯿﻨﻮاﻧ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ داﻧ‪ ‬ﻟﻪ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﺪا‪.‬‬

‫ﺗﯚﻣﺎر ﮐﺮدﻧﯽ ﺑﯿﺮ و ﺑﺎوهڕ و ﺑ‪‬و ﮐﺮدﻧﻪوهی ﺑﻪ ﻧ‪‬ﻮان ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮ و ﺧﺎوهن ﺑﯿﺮ و ﺑﺎوهڕاﻧﺪا ﺳﻪرهڕای ﺋﻪو ﺳﻮوداﻧﻪی ﺗﺎ‬
‫ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﻟ‪‬ﯽ دواﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻮودی ﺗﺮﯾﺸﯽ ﻟﻪواﻧﻪی ﭘﺸﺖ ﮔﻮێ ﻧﺎﺧﺮ‪‬ﻦ‪ :‬زﯾﮫﻨﯽ ﺧﺎوهن ﺑﯿﺮ و ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ ڕﯾﮑﯚردهر ﻧﯿﯿﻪ ﺑﺘﻮاﻧ‪‬‬
‫ﺑﯚ ﻣﺎوهﯾ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪ ‬ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ هﻪ‪‬ﯿﺎﻧﮕﺮێ و ﺑﯿﺎﻧﭙﺎر‪‬ﺰێ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﯚﻣﺎری ﻧﻪﮐﺮدن وردهورده ﻟﻪ ﯾﺎدﯾﺎن دهﮐﺎ‪ .‬ﺟﺎ ﺋﻪﮔﻪر ﺷﺘﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺮﺧﯿﺎن ﺗ‪‬ﺪا ﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﮐﯿﺲ ﺧﯚی و ﺧﻪ‪‬ﻘﻪﮐﻪش دهﭼ‪ .‬ﺗﯚ ﮐﻪ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﺷﺘ‪‬ﮑﺖ ﻧﻮوﺳﯽ و ﻟﻪ ﻓﯚﺗﺎﻧﺖ ﭘﺎراﺳﺖ)‪ ،(2‬ﺳﺒﻪی‬
‫ڕۆژ ﺧﯚت و ﻧﻮوﺳﻪراﻧﯽ ﺗﺮﯾﺶ دهﺗﻮاﻧﻦ ﻟ‪‬ﯽ زﯾﺎد ﮐﻪن وهﯾﺎ ﺧﻮد هﻪ‪‬ﻪﮐﺎﻧﯽ ڕاﺳﺖ ﮐﻪﻧﻪوه‪ ،‬واش دهﺑ‪ ‬هﻪﻧﺪێ‬
‫ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ ورد و ﻗﻮوڵ ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪت ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ ڕووﻧﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﮑﺎﯾﯽ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ ﺗﺮ ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﺎﻧﺪا ﺑ‪‬هو‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﺗﯚ ﭘ‪‬ﻢ ﺑ‪‬‬
‫ﮐﺎم ﻣﻪﯾﺪاﻧﯽ ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮی ﮐﻮرد ﮔﻪﺷﺘﯽ ﻧﯿﻮهﭼ‪‬ﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﮐﺮاوه ﺗﺎﮐﻮو ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﺧﯚ داﺑﯿﻦ ﮐﺮدن ﺑﻪ »ﻗﻪﻧﺎﻋﻪت« هوه‬
‫ﯾﻪﺧﻪی ﺑﻪردهﯾﻦ و ﺑ‪‬ﯿﻦ ﭼﯽ ﺗﺮی ﭘ‪‬ﻨﺎوێ؟ ﺳﻪرهﺑﺎﺳﻪ زﻟﻪﮐﺎﻧﯽ ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮی »ﮐﻮردﻧﺎﺳﯽ« ﺑﻪ ﻣ‪‬ﮋوو و ﺋﻪدهب و‬

‫‪85\12‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫زﻣﺎن و ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ و هﻮﻧﻪر و ﻓﯚﻟﮑﻠﯚرﯾﻪوه‪ ،‬هﯿﭻ ﮐﺎﻣ‪‬ﮑﯿﺎن ﻟﻪ ﺑﻪرﮐﻮ‪‬ﮏ ﭘﺘﺮ ﻟ‪‬ﯿﺎن ﺋﺎﻣﺎده ﻧﻪﮐﺮاوه‪ ،‬ﺗ‪‬ﯿﺎﻧﺪا هﻪﯾﻪ‬
‫ﮐﻪس ﻟﻪ ﺑﻪرﮐﻮ‪‬ﯿﺸﯽ ﻧﻪﺧﻮاردووه‪ .‬ﮐﻪ ده‪‬ﻢ »ﺑﻪرﮐﻮڵ« ﺋﻪوهت ﻟﻪ ﺑﯿﺮ ﻧﻪﭼ‪ ‬ﻗﺎزاﻧﯽ ﭼ‪‬ﺸﺘﻪﮐﻪ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻗﺎزاﻧﯽ‬
‫ﻋﺎدهﺗﯽ زﻟﺘﺮه‪.‬‬

‫ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ زۆر ﭘﯿﺮۆزی ﻧﻮوﺳﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﺑﺰووﺗﻨﻪوه و ڕاﭘﻪڕﯾﻨﯽ ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮی ﮐﻮردهوه‪ ،‬ﻟﻪوهداﯾﻪ ﺗﯚ‪‬ﻪی‬
‫ﺑ‪‬ﻨﻮوﺳﯿﻨﯽ ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوهﻣﺎن دهﮐﻪﯾﻨﻪوه و ﺟﯿﻠﻪﮐﺎﻧﯽ دوا ﺧﯚﻣﺎن ﻟﻪ ﺳﻪرﺳﻮوڕﻣﺎﻧﯽ وهک ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪﻣﺎن ڕزﮔﺎر‬
‫دهﮐﻪﯾﻦ هﻪر ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﻋﺎﺳﺖ ﺋﻪم ﺳﺎ‪‬ﻧﻪی ﺋ‪‬ﻤﻪی ﺗ‪‬ﺪا دهژﯾﻦ‪ .‬ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﮐﻪس ﻟﻪ ﮐﻮردان ﺧﻪرﯾﮑﻦ ﭘﻪڕه ﺷ‪‬ی‬
‫ﮐﯚﻧﻪ ﮐﺘ‪‬ﺒﻪﮐﺎﻧﯽ ﭘﻪﻧﺎ و ﭘﻪﺳ‪‬ﻮی ﻣﺰﮔﻪوت و ﺗﻪﮐﯿﻪ و ﻣﻪزارهﮐﺎن ﺋﻪم دﯾﻮ ﺋﻪو دﯾﻮ دهﮐﻪن ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو‪ ،‬ﺧﻮا و ڕاﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻟﻪ‬
‫د‪‬ﮑﺪا ﯾﺎ ﺧﻮد ﻟﻪ وﺷﻪﯾﻪﮐﺪا هﻪوا‪‬ﮑﯽ ﭘ‪‬ﺶ ﺧﯚﻣﺎن ﺑﯚ دهردهﺳﺖ ﺑﮑﺮێ وهﯾﺎ ﺧﻮد ﻧﯿﻮه ﺋﯿﺸﺎڕهﯾﻪک ﺑﯚ ڕووداو وهﯾﺎ‬
‫زاﻧﺴﺖ وهﯾﺎ هﻪر ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮی ﺳﻪر ﺑﻪ ﮐﻮرداﯾﻪﺗﯿﯿﻪوه ﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﺑﻦ ﺑ‪‬ﮋﻧﮕﯽ ﺗﯚژﯾﻨﻪوهدا ﺑﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه و ﺳﻮود‪‬ﮑﯽ‬
‫ﻟ‪‬ﻮهرﺑﮕﯿﺮێ‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﯾﻨﺪهی ﻧﻮوﺳﯿﻨﻢ ﻟﻪ ﺳﻪر ﺣﺎﺟﯽ ﻗﺎدری ﮐﯚﯾﯽ دهﺧﻮ‪‬ﻨﯿﻪوه چ ﻣﻮژدهﯾﻪﮐﯽ ﮔﯿﺎن ﺑﻮوژﯾﻨﻪوهم‬
‫ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ د‪‬ﮑﯽ »ﻣﻪﻻی ﺋﯿﺒﻨﻮ ﺋﺎدهم« ـﻪوه وهرﮔﺮت ﮐﻪ ﻟﻪ ﺳﺎ‪‬ﯽ ‪ 1205‬ی ﮐﯚﭼﯿﺪا ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ داﺧﻮازی ﺟ‪‬ﮕﻪ ﭼﻪﻧﺪ‬
‫ﺟﺎران ﻧﺎوی ﮐﻮرد و ﮐﻮردی و ﮐﻮردﺳﺘﺎن د‪‬ﻨ‪» ...‬ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ« ﺑﻪ »ﻣﻘﺮ ﺳﻠﻄﻨﻪ ﮐﺮدﺳﺘﺎن« دادهﻧ‪ ‬و ﺋﻪو ﮐﻪﺳﺎﻧﻪی‬
‫ﮐﻪ ﻋﻪﯾﺐ دهﮔﺮن ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﮐﻮردی دهﯾﺎﻧﺨﺎﺗﻪ ژ‪‬ﺮ ﻣﻪﻓﮫﻮوﻣﯽ ﺋﻪو ﭘﻪﻧﺪی ﮐﻮردﯾﯿﻪوه ﮐﻪ ده‪» ‬وهک ه‪‬ﻠﮑﻪ ﻟﻪ‬
‫ﺗﻮ‪‬ﮑ‪‬ﯽ ﺧﯚی دهرﭼﻮوه«‪.‬‬

‫ﻧﻮوﺳﯿﻦ‪ ،‬ﺑ‪ ‬زﯾﺎد و ﮐﻪم‪ ،‬دهر ﮐﺮدﻧﯽ ﺗﻪزﮐﻪرهی ﻧﻔﻮﺳﻪ ﺑﯚ ﺋﻪو ڕۆژﮔﺎره ﮐﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪی ﺗ‪‬ﺪا دهﮐﺮێ‪ .‬ڕۆژﮔﺎر‪‬ﮏ‬
‫ﮐﻪ وا ﺑﻪر ﻧﻮوﺳﯿﻦ و ﺗﯚﻣﺎر ﮐﺮدن ﻧﻪﮐﻪوﺗﺒ‪» ‬ز‪‬ﺪﻧﺎﻣﻪ« )ﺷﮫﺎدهاﻟﺠﻨﺴﯿﻪ( ﻧﯿﯿﻪ و ﻧﺎﻧﺎﺳﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﺣﺎ‪‬ﯽ زﻣﺎﻧﯿﺶ وهک‬
‫ﺣﺎ‪‬ﯽ ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﺋﻪو ﺑﺎﺑﻪﺗﺎﻧﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪواﻧﻪن ﻟﻪ ﺳﻪرﯾﺎن ﺑﻨﻮوﺳﺮێ‪ .‬ﭘﻪﻧﺠﺎ ﺳﺎ‪‬ﮏ دوای ﺋﯿﻤ‪‬ۆ ﮐﻪ وا ﺣﺎﺟﯽ ﻗﺎدر‬
‫ﮔﻮﺗﻪﻧﯽ»ﺋ‪‬ﻤﻪ دهﻣﺮﯾﻦ و دهﺑﯿﻨﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﺳﻪرهڕێ« و ﺟﻮاﻣ‪‬ﺮ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮردی ﺋﻪوﺳﺎ ﺧﻪ‪‬ﻪت و ﭘﻪ‪‬ﻪت و ڕاﺳﺖ و‬
‫دروﺳﺘﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﺋﻪم ڕۆژﮔﺎرهﻣﺎن دهﺧﻮ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه و ﺑﻪراورد‪‬ﮑﯽ دهﮐﺎ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺑ‪‬ﻨﻮوﺳﯿﻨﯽ ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪﭘ‪‬ﺸﻪوه‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﻟ‪‬ﻮﯾﺸﯽ هﻪ‪‬ﻘﺮﭼ‪‬ﻨ‪ ‬ﻟﻪ ﺧﻪ‪‬ﻪﺗﻪﮐﺎن‪ ،‬دروود‪‬ﮏ هﻪر دهﻧ‪‬ﺮێ ﺑﯚ ﮔﯿﺎﻧﯽ ﻧﻮوﺳﻪرهﮐﺎن‪ ،‬ﺑﻪ دوا درووددا ﻟ‪‬ﯽ دهوهﺷ‪‬ﺘﻪوه‬
‫ﺑﺸﺴﻪﻟﻤ‪‬ﻨ‪ ‬ﮐﻪ وا ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﻧﯿﺸﺎﻧﻪ ﭘ‪‬ﮑﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﻗﻪرزداری ﺋﻪم ﺧﻪ‪‬ﻪت و ﭘﻪ‪‬ﻪﺗﺎﻧﻪﯾﻪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ دوا ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪوهی ﺳﻪر ﻟﻪﺑﻪری ﺋﻪم ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯿﯿﺎﻧﻪ ﻟ‪‬ﺖ ﭼﺎوهﻧﯚڕ دهﮐﻪم‪ ،‬ﺋﻪی ﺧﻮ‪‬ﻨﻪری ﮐﻮردی ﻋﺎﺷﻘﻪ زﻣﺎن‪ ،‬ﺧﯚش‬
‫ﺋﺎﻣﻪدی ﺑﮑﻪﯾﺖ ﻟﻪ زۆر ﺑﻮوﻧﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻦ و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهی زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﻪ وهﺗﻪﻧﮕﯿﺶ ﻧﻪﯾﻪﯾﺖ ﻟﻪ در‪‬ﮋهﮐ‪‬ﺸﺎن و وردﮐﺎری ﺋﻪو‬
‫ﻧﻮوﺳﯿﻨﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﺎﯾﻪخ داﻧﯽ ﮐﯚڕ ﺑﻪم ﺗﻪرزه ﺑﻪراوردی و ﺗﯚژﯾﻨﻪوه و ﺳﺮﻧﺞ ﮔﺮﺗﻨﯽ ﻗﻮوڵ و ﻧﻪﻓﻪس در‪‬ﮋ ﮐﻪ ﻟﻪم ﻧﯿﻤﭽﻪ‬
‫ﮐﺘ‪‬ﺒﻪدا د‪‬ﺘﻪ ﺑﻪر ﭼﺎوت ﻟﻪ ﺳﻪر ﺟﻮﻣﻠﻪی ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ و ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوهی ﻧﺎو ﺋﻪم ﭘ‪‬ﺸﻪﮐﯿﯿﻪوه هﺎﺗﻮوه‪ ،‬ﻣﻨﯿﺶ ﺑﻪ هﻪﻣﺎن‬
‫ڕ‪‬ﺒﺎزدا ﺑﯚ هﻪ‪‬ﮕﺮﺗﻨﯽ ﺋﻪرﮐﯽ ﺋﻪم ﻧﻮوﺳﯿﻨﺎﻧﻪ ڕۆﯾﺸﺘﻮوم ﺑﻪو ﻧﯿﺎزه ﺧﺰﻣﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﺗ‪‬ﺮ و ﭘ‪‬ی ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺑﮑﺮ‪‬ﺖ‪،‬‬
‫ﻟﻪوﯾﺸﻪوه هﯽ ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮی ﮐﻮرد)‪.(3‬‬

‫‪85\13‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺑﻪﺷﯽ ﯾﻪﮐﻪم‬

‫ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ »ی« ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا‬

‫زﻣﺎن وهک ﻧﯿﺸﺎﻧﻪی هﻪره ﺋﺎﺷﮑﺮای زﯾﻨﺪووهﺗﯽ و هﯚﺷﯿﺎری ﻣﺮۆڤ‪ ،‬ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﺑﺎری ﺋﻪﻧﺪازﯾﺎراﻧﻪ و زاﻧﺎﯾﺎﻧﻪی ﺋﻪوﺗﯚی‬
‫ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﻟﻪوه ﻧﺎﭼ‪ ‬ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ ﻋﻪﻓﻮی و ﻟﻪ ﺧﯚوه ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوﺑ‪ ‬هﻪر ده‪‬ﯽ ﭘﺴﭙﯚڕ و ﺋﻮﺳﺘﺎد درووﺳﺘﯿﺎن ﮐﺮدووه‪.‬‬
‫ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻢ ﻟ‪‬ﺮهدا ﺋﻪو زاراوه و ڕﺳﺘﻪ و داڕﺷﺘﻨﺎﻧﻪ ﻧﯿﻦ ﮐﻪوا دوای ﮔﯚڕان و ﻓﺮاژووﯾﯽ و ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﻪﺗﯽ ﻟﻪ زﻣﺎﻧ‪‬ﮑﺪا ﭘﻪﯾﺪا‬
‫دهﺑﻦ ﭼﻮﻧﮑﻪ دﯾﺎره ﺑﻪرهﻪﻣﯽ ﺋﻪو ﭘﻠﻪﯾﻪ ﺳﻪرﮐﻪوﺗﻮوهی زﻣﺎن دهﺑ‪ ‬ﺑﻪرهﻪﻣ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﮏ و ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ دهﺳﺘﻮور و ڕ‪‬ﺰﻣﺎن‬
‫ﺑ‪ :‬ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻢ ﺋﻪو دروﺷﻤﻪ ﭘ‪ ‬ژﯾﺮی و ﭘﺴﭙﯚڕﯾﻪﯾﻪ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﺶ ﭘﻠﻪی ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﻪﺗﯽ و زاﻧﯿﺎری ﻧﻮ‪‬ﺪا ﺑﻪدی‬
‫دهﮐﺮێ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻟﻪ »ﺗﻌﻤﯿﻢ« ﺧﯚ دهرﺧﻪم ﺑﯚ »ﺗﺨﺼﯿﺺ« و ﻟﻪ ﺑﺎری زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﻪوه ﺑﺪو‪‬ﻢ‪.‬‬

‫وهک دهزاﻧﯿﻦ ﻟﻪ ﻣﺎوهی ﭼﻪﻧﺪ ﺳﻪد ﺳﺎ‪‬ﮑﯽ ڕاﺑﺮدوودا زﻣﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﻤﺎن ﻟﻪ ﺑﻨﭽﯿﻨﻪدا ﮔﯚڕاﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪ ﺳﻪردا ﻧﻪهﺎﺗﻮوه‬
‫دووری ﺧﺎﺗﻪوه ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻤﺎن‪ .‬ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ وﺷﻪﯾﻪﮐﯽ ﺗﺎزه درووﺳﺖ ﮐﺮاوه و هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻻﺳﺎﯾﯽ ڕاو‪‬ﮋی ڕۆژاوا‬
‫ﺑﻪوﻻوه ﭼﯽ ﻧﻮ‪‬ﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﻧﯿﯿﻪ ﺟﯿﺎوازی ﮐﺎﺗﻪوه ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردهواری ‪ 200-100‬ﺳﺎڵ ﻟﻪﻣﻪوﺑﻪر‪ :‬ﺑﻪﯾﺘﯽ ﻋﻪﻟﯽ‬
‫ﺑﻪردهﺷﺎﻧﯽ و هﻪ‪‬ﺒﻪﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردی و ﻧﺎﻟﯽ و ﺣﺎﺟﯽ ﻗﺎدر چ ﻓﻪرﻗ‪‬ﮑﯿﺎن ﻧﯿﯿﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ وﺗﻮو‪‬ﮋی ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪﻣﺎن‪ ،‬ﺋﻪو‬
‫ﻓﻪرﻗﻪ ﻧﻪﺑ‪ ‬ﺋﻪوان ﻟﻪ ﺳﻪﻟﯿﻘﻪوه ﻧﺰﯾﮑﺘﺮ ﻗﺴﻪﯾﺎن ﮐﺮدووه ﺋ‪‬ﻤﻪش ﻟﻪﺑﻪر ﺧﯚ ﭘﺎراﺳﺘﻦ ﻟﻪ وﺷﻪی ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ وا دهﺑ‪ ‬ده‪‬ﯽ‬
‫زﻣﺎن دهﮔﺮﯾﻦ و ﺑﻪ وﺷﻪدا دهﻧﻮوﺳﯿﻦ‪ .‬ﺋﻪو ﮐﻮردﯾﻪی ﺧﯚﻣﺎن ﮐﻪ ﮔﯚڕاﻧ‪‬ﮑﯽ ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯽ و زاﻧﺴﺘﯽ ﺋﻪوﺗﯚی ﺑﻪ ﺳﻪردا‬
‫ﻧﻪهﺎﺗﻮوه ﭘﻪﮐﯽ ﺑﺨﺎ ﻟﻪوهی ﺑﺒ‪ ‬ﺑﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪی ڕهﺳﻪن ﺑﯚ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺋﻮﺳﺘﺎداﻧﻪ‪ ،‬وهک ﺳﺮﻧﺞ دهری دهﺧﺎ ﺗﺎ ﺑ‪‬ﯽ‬
‫دهو‪‬ﻪﻣﻪﻧﺪه ﻟﻪ ڕووی ڕ‪‬ﮑﯽ و ﺋﻪﻧﺪازه و وردهﮐﺎرﯾﻪوه‪ .‬ﮔﻪﻟ‪ ‬ﺟﺎر ﺑﻪ دهﺳﺖ ﺧﯚم ﻧﯿﯿﻪ هﻪﺳﺘﯽ ﺷﺎﻧﺎزی دهﮐﻪم ﻟﻪوهدا‬
‫ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻧﮋادهﮐﻪم ﺋﻪوهﻧﺪه زﯾﺮهﮐﯽ و ﻣﻮوﻗ‪‬ﺷﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﺑﻪ ﮐﺎر هﺎﺗﺒ‪ ‬و ﻟﻪﮔﻪڵ ﺧﯚﻣﺪا ده‪‬ﻤﻪوه ﻣﯿﻠﻠﻪﺗ‪‬ﮏ ﺗﻮاﻧﯿﺒ‪‬ﺘﯽ‬
‫ﻟﻪ ﻣﻪﯾﺪاﻧﯽ زﻣﺎﻧﺪا ﺑﻪو ڕادهﯾﻪ ژﯾﺮاﻧﻪ و ﺟﻮاﻧﮑﺎراﻧﻪ ﺑﻨﯿﺎدی ﺗﻪﻋﺒﯿﺮی داﻧﺎﺑ‪ ‬داﺧﯚ ﺋﻪﮔﻪر ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﻣﻪﯾﺪاﻧ‪‬ﮑﯽ‬
‫درووﺳﺖ ﮐﺮدن و ﺑﻨﯿﺎدﻧﺎﻧﺪا ﺋﺎزادی و دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺗﻪواوی هﻪﺑﺎ دهﺑﻮا چ ﺑﻪرهﻪﻣ‪‬ﮏ ﺑﯚ ﺧﯚی و ﺋﺎدهﻣﯿﺰاد ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪ دی‪.‬‬
‫ﮐﻮرد ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪو هﻪﻣﻮو دﯾﻮاری ﺑﻪﻧﺪﯾﺨﺎﻧﻪی دهوری و ﮐﯚت و زﻧﺠﯿﺮی دهﺳﺖ و ﭘ‪‬ﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻮهﺗﯽ ﻣﻮاﻓﻘﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ‬
‫داه‪‬ﻨﻪر و ﺳﻪﻟﯿﻘﻪی ڕاﺳﺖ و ڕۆﻧﺎک ڕ‪‬ﺒﺎزی ﺋﻪوهﻧﺪه هﻪﻣﻮار ﺑﯚ ڕ‪‬ﺰﻣﺎن و ڕﺷﺘﻪی واﺗﺎدهرﺑ‪‬ﯾﻦ ﺗﻪﺧﺖ ﮐﺎ ﮐﻪوا ﺑﻪ‬
‫ﺗ‪‬ﭙﻪڕﯾﻨﯽ ﺳﻪدان ﺳﺎڵ ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ دهﺳﺘﯽ و ﺑ‪ ‬ﺧﺰﻣﻪﺗﯿﺪا ﮐﻮ‪‬ﺮ ﻧﻪﺑ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬هﻪر ده‪‬ﯽ ﯾﺎرﯾﮕﻪی ڕۆﻣﻪﮐﺎﻧﻪ ﻟﻪﺑﻪر‬
‫ﻣﻪﺣﮑﻪﻣﯽ و ﺋﻪﻧﺪازهی ﺑﻠﯿﻤﻪﺗﺎﻧﻪی زهﻣﺎﻧﻪ ﻧﻪﯾﺘﻮاﻧﯿﻮه ﻟﻪ ﻧﺎوی ﺑﺒﺎ‪ .‬ﮐﻮردی ﮔﻮﺗﻪﻧﯽ‪ ،‬ﺑ‪ ‬ﻟﻪﮔﻪﻣﻪ‪ ،‬ﺟ‪‬ﯽ ﺳﻪرﺳﻮڕﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﮐﻪوا زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن ﺑﻪ ﺟﯚری ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪی ﻟﻪﻻﻧﯽ ﺟﻮاﻧﯽ و داﻣﻪزراوﯾﻪوه ﻟﻪ ﭼﻨﮕﯽ دڕﻧﺪهی ڕۆژﮔﺎر و ڕووداوه‬
‫ﺳﺎﻣﻨﺎﮐﻪﮐﺎﻧﯽ ڕزﮔﺎر ﺑﻮوه‪ .‬ﻧﻪک هﻪر زﻣﺎن ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو واﺑﻮوه ﻣﯿﻠﻠﻪﺗ‪‬ﮏ ﺧﻮ‪‬ﺸﯽ ﻟﻪ ﻧﺎو ﭼﻮوه ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ڕووداوی‬
‫ﮐﻪﻣﺘﺮ ﻧﺎﺧﯚش ﻟﻪوهی ﺑﻪ ﺳﻪر ﮐﻮردا هﺎﺗﻮوه‪.‬‬

‫هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﺋ‪‬ﺮه ﺟ‪‬ﮕﻪی ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوهی ﺋﻪو هﯚﯾﺎﻧﻪ ﻧﯿﯿﻪ ﮐﻪ ﮐﻮرد و زﻣﺎﻧﻪﮐﻪی ﭘﺎراﺳﺘﻮوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻧﻪﻓﯚﺗﺎﻧﯽ ﮐﻮرد و زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﺎﺳ‪‬ﮏ ﻧﯿﯿﻪ ﺑﻪوهﻧﺪه ﻟ‪‬ﯽ ﺑﺒﯿﻪوه ﺑ‪‬ﯽ وا ڕ‪‬ﮏ ﮐﻪوت و‪ ...‬وا ﻗﻪوﻣﺎو ﻧﺎزاﻧﻢ ﭼﯽ‪ :‬هﻪر ﻟﻪوهﻧﺪه ﺗ‪‬ﻔﮑﺮه ﮐﻪ ﺳﻮﭘﺎی‬
‫ﺋﯿﺴﻼم ﻓﺎرﺳﻪﮐﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﭽﺎﯾﻪوه ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪ ﭘ‪‬ﯽ دهﮔﻮﺗﺮێ ﻋ‪‬ﺮاق ﺗﺎﮐﻪ ﺷﻮ‪‬ﻨﻪوار‪‬ﮑﯽ ﻓﺎرﺳﯽ ﺗ‪‬ﺪا‬
‫ﻧﻪﻣﺎﯾﻪوه و هﻪﻣﻮوی ورده ورده ﺑﻮو ﺑﻪ ﻋﻪرهب‪ .‬ﺑﻪ‪‬م هﻪر‪‬ﻤﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪوهﺷﺪا ﮐﻪ ﮐﻮرد ﺣﮑﻮوﻣﻪت و‬
‫ﺳﭙﺎی ﺑﻪرﮔﺮﯾﺸﯽ ﻧﻪﺑﻮو هﻪر ﻣﺎﯾﻪوه ﺑﯚ ﮐﻮرد و ﺑﻪ ﮐﻮردی‪ .‬وا دﯾﺎره ڕووداو ﺗﺎﮐﻪ هﯚی ﮐﺎر ﮐﺮدن و ﺋﻪﻧﺠﺎم دان‬
‫ﻧﯿﯿﻪ‪ ،‬ﺋﻪوهی ڕووداوهﮐﻪی ﺑﻪ ﺳﻪردا دێ دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﮐﻪرﺗ‪‬ﮑﯽ »ﻣﻌﺎدﻟﻪ« ی ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ‪ .‬ﺑﯚ ﻣﯿﺴﺎل ﺑﺎ ﺑ‪‬ﯿﻦ ﺑﻪرد‪‬ﮏ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻪر ﺷﺘ‪‬ﮑﺪا ﺑﻪرﺑﯚوه‪ :‬ﻗﻮرﺳﯽ و ﺳﻮوﮐﯽ ﺑﻪردهﮐﻪ و ﻣﺎوهی ﺳﻪرهوژ‪‬ﺮ ﺑﻮوﻧﻪوهی ﮐﺎری ﺧﯚی دهﮐﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﭼﻪﻧﺪ و‬

‫‪85\14‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﭼﯚﻧﯽ و ڕهﻗﯽ و ﻧﻪرﻣﯽ ﺋﻪوﺷﺘﻪی دهﮐﻪو‪‬ﺘﻪ ژ‪‬ﺮ ﺑﻪردهﮐﻪوه ﺗ‪‬ﮑﻪ‪‬ﯽ ڕووداوهﮐﻪ دهﺑ‪ ،‬ﺋﯿﺘﺮ ﻟﻪ ﻧﻪﺗﯿﺠﻪی ﺑﻪﯾﻪک‬
‫ﮐﻪوﺗﻨﻪوهی هﻪر دووﯾﺎن دهردهﮐﻪوێ داﺧﻮا ﮐﺎرﯾﮕﻪری ﺋﻪﻣﯿﺎن ﯾﺎ ﺑﻪرﮔﺮﺗﻨﯽ ﺋﻪوﯾﺎن زﯾﺎﺗﺮه‪ .‬ﻟﻪواﻧﻪﯾﻪ ﺋﻪﮔﻪر ﺋﻪو‬
‫ﺷﺘﻪی ﺧﯚی ﮔﺮت ﻟﻪﺑﻪر ﺗﺎوی ﺑﻪردهﮐﻪ ﮐﻪﻣﺘﺮ ﻧﻪرم ﺑﺎ وهﯾﺎ ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰﺗﺮ ﺑﺎ ورد و ﺧﺎش ﺑﻮوﺑﺎ ﮔﻪﻻﻧﯿﺶ ﺑﻪراﻣﺒﻪری‬
‫ﮐﺎرهﺳﺎﺗﯽ ﻣ‪‬ﮋوو هﻪر وان‪ :‬ﮔﻪل هﻪﯾﻪ ﺗﻮاﻧﺎی ﺑﻪرﮔﺮی ﻟﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ زﯾﺎﺗﺮه‪ ،‬ﺟﺎ هﯚی ﺋﻪو ز‪‬ﺪه ﺑﻪرﮔﺮﯾﻪ هﻪرﭼﯽ‬
‫دهﺑ‪ ‬ﺑﺎﺑ‪ .‬ﻣﻪﯾﻠ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﺷﮑﺮای ﻓﺮهوان هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮان ﺧﺎوهﻧﺪ ڕاﯾﺎﻧﺪا ﺑﯚ ﺋﻪوه ﺑﮕﻮﺗﺮێ ﻣﺮۆڤ ﺑﻪ ﺗ‪‬ﮑ‪‬اﯾﯽ ﭼﻮن ﯾﻪﮐﻦ‬
‫و وهک ﯾﻪک ﻣﻞ ﮐﻪﭼﻦ ﺑﯚ ﯾﺎﺳﺎی ﮔﯚڕان و ﭘ‪‬ﺶ ﮐﻪوﺗﻦ و ﭘﺎش ﮐﻪوﺗﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪم ﻣﻪﯾﻠﻪ ﻟﻪ ﭼﺎوﮔﻪی‬
‫»ﺧﯚﺷﻮﯾﺴﺘﻨﯽ ﻣﺮۆڤ« هوه هﻪ‪‬ﺪهﻗﻮ‪ ‬ﻧﻪک ﻟﻪ واﻗﯿﻊ وهﯾﺎ ﻟﻪ زاﻧﺴﺘﻪوه‪ :‬ﻣﻮﻣﮑﯿﻦ ﻧﯿﯿﻪ ﺋﻪو ﮔﻪﻻﻧﻪی ﻟﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪی ﺟﯿﺎ‬
‫ﺟﯿﺎ ژﯾﺎﺑﻦ و ڕووداوی ﻟﻪﯾﻪﮐﺪی ﺟﯿﺎ ﮐﺎری ﺗ‪ ‬ﮐﺮدﺑﻦ‪ ،‬ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ هﻪزاران ﺳﺎ‪‬ﯽ ﺋﻪو ﺟﯿﺎوازﯾﯿﻪ هﻪر وهک ﯾﻪک‬
‫ﺑﻦ ﻟﻪ ڕووی ه‪‬ﺰ و ﺗﻮاﻧﺎ و ﻗﺎﺑﻠﯿﺘﻪوه‪ .‬ﺋﻪوهی ﻟ‪‬ﺮهدا وا ﺑﻪ ﮐﻮرﺗﯽ و ﺳﻪرﭘ‪‬ﯿﯽ دهﯾ‪‬ﻢ ﻟﻪ ڕهﮔﻪزﭘﻪرﺳﺘﯿﻪوه ﻧﯿﯿﻪ و‬
‫ﻧﺎﭼ‪‬ﺘﻪ ﭘﺎڵ ﺋﻪو ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪی دﯾﻮاری هﻪ‪‬و‪‬ﺮدن و ﺟﯿﺎ ﮐﺮدﻧﻪوه ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﻣﺮۆﭬﺪا دروﺳﺖ دهﮐﺎ‪ :‬ﺧﯚ زۆر ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ‬
‫ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﺎﻧﯽ دواﮐﻪوﺗﻮو ﻟﻪ ﻣﻪﯾﺪاﻧﯽ ڕهﮔﻪزﭘﻪرﺳﺘﯿﺪا دهﯾ‪‬ﮑﯽ ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﯽ ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻮو هﯚی ﺷﺎﻧﺎزی و ﺧﯚهﻪ‪‬ﺪاﻧﻪوهﯾﺎن ﻧﯿﯿﻪ‪.‬‬
‫ﮐﻪواﺗﻪ ﺟﮕﻪ ﻟﻪوه ڕهﮔﻪزﭘﻪرﺳﺘﯽ ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺪا ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﭼﻪوﺗﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﯽ دواﮐﻪوﺗﻮو دهﭼ‪‬ﺘﻪ ڕﯾﺰی‬
‫ﺧﯚﮐﻮژﯾﻪوه‪ .‬ﺋﻪوهی ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﻣﻨﻪ ﻟﻪ دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ ڕاﺳﺘﯽ‪ ،‬ﻟﻪو ﺑﺎوهڕهﻣﻪوه ﺳﻪر هﻪ‪‬ﺪهدا ﮐﻪوا ڕ‪‬ﮕﻪی ﮐﺎﻣ‪‬اﻧﯽ دهر ﻧﺎﮐﺎ‬
‫ﺑﯚ ﻣﻪ‪‬ﺒﻪﻧﺪی ﺋﺎوات و ﺋﻮﻣ‪‬ﺪ ﺋﻪﮔﻪر ﻟﻪ زهﻣﯿﻨﯽ ڕاﺳﺘﯿﯿﻪوه ﻧﻪڕوا‪ .‬ﺑﻪﻻی ﻣﻨﻪوه ﺧﯚ ﺑﻪ ﺳﻪهﻮو ﺑﺮدن ﻟﻪ واﻗﯿﻊ‬
‫ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﻪﮐﻪی هﻪ‪‬ﺪ‪‬ﺮاﻧﻪ‪ .‬ﮐ‪‬ﯚ‪‬ﯿﯿﻪ‪ .‬هﻪر ﺑﯚﯾﻪﯾﺸﻪ ﭘﻪروام ﻧﯿﯿﻪ ﻟﻪوه ﮐﻪ ﻧﺎوﻧﺎوه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ داﺧﻮازی ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوهی‬
‫ﺑﺎﺑﻪت ﺑﻪم ﻻو ﺑﻪوﻻدا ﺳﻪر ﺧﻮار ﮐﻪﻣﻪوه و هﻪﻧﺪێ ﺟﺎر ﺗﺎ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ڕ‪‬ﭽﻜﯚﻟﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﻓﻪرﻋﯽ ﺑ‪‬ۆم و ﻟﻪو ﺳﻪرهوه‬
‫ﻟﻪﮔﻪڵ ﻧﻪﺧﺘ‪‬ﮏ زاﻧﯿﺎری ﯾﺎرﯾﺪهر ﺑ‪‬ﻤﻪوه ﻧﺎو ﺷﻪﻗﺎﻣﯽ ﺋﻪﺳ‪‬ﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪ‪.‬‬

‫وا ﻟ‪‬ﺮهدا ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪو ڕ‪‬ﭽﮑﯚ‪‬ﻧﻪ ﺑﺎﻧﮕﮫ‪‬ﺸﺘﻨﻢ دهﮐﺎ ﺗﺎ ﮔﻪﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮرﺗﯿﻠﻪی ﺗ‪‬ﺪا ﺑﮑﻪم‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﺳﻪرهﺗﺎوه ﮔﻮﺗﻢ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﭘﺴﭙﯚڕاﻧﻪی ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‪ ،‬ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪ ﺋﻪوهش ﺋﯿﺰاﻓﻪ دهﮐﻪم و ده‪‬ﻢ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﻟﻪ ﭘﻠﻪﯾ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﯾﻪﮐﺠﺎر زووی ﭘﮋاﻧﯽ هﯚﺷﯽ ﻣﺮۆﭬﻪوه دهﺳﺖ دهﮐﺎ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺶ ﮐﻪوﺗﻦ و ڕ‪‬ﮏ ﮐﻪوﺗﻦ‪ .‬ﻟﻪو ﻣﻪﯾﺪاﻧﻪدا ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﻣﺎوهﯾ‪‬ﮑﯽ‬
‫زۆر در‪‬ﮋ ﭘ‪‬ﺶ دهﮐﻪو‪‬ﺘﻪوه ﻟﻪ ﮐﺮدهوه و ﺑﻪرهﻪﻣﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی ﻣﺮرڤ وهک ﭼﺎﻧﺪن و ﻣﻪڕداری و ﮐﺸﺘﻮﮐﺎڵ و‬
‫ﭘ‪‬ﺸﻪﺳﺎزی و ﺧﺎﻧﻮو ﮐﺮدن و ﺋﻪﻧﻮاﻋﯽ هﻮﻧﻪر و ڕﺳﺘﻦ‪ ...‬ﺑﮕﺮه ﮔﯚﺷﺖ ﺑﺮژاﻧﺪن و ﭼ‪‬ﺸﺖ ﻟ‪‬ﻨﺎن‪ .‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ ﻧﯿﯿﻪ ﺑﯚ‬
‫ﻣﯿﺴﺎل ه‪‬ﻨﺎﻧﻪوه ﺑﮕﻪڕ‪‬ﯿﻨﻪوه ﺑﯚ ﻣ‪‬ﮋووی ﮐﯚن و ﺗﺎرﯾﮏ ﭼﻮﻧﮑﻪ ژﯾﺎﻧﯽ ﺋﻪوڕۆﻣﺎن ﭘ‪‬ه ﻟﻪ ﻣﯿﺴﺎل‪ :‬ﺑﻪﺷﯽ زۆری‬
‫ﻋﻪﺷﺎﯾﺮی ﮐﻮرد ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪش ﻟﻪ ﺧﺎﻧﻮوی ﻧﺎڕ‪‬ﮏ و ﭘ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪوﺗﯚدا دهژﯾﻦ ﻓﻪرﻗ‪‬ﮑﯽ ﭼﻪﻧﺪاﻧﯽ ﻧﯿﯿﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ه‪‬ﻼﻧﻪی‬
‫ﻣﻪل و ﻻﻧﯽ هﻪﻧﺪێ ﺟﺎﻧﻪوهر‪ .‬ﺑﯚ ﺧﯚم ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻪی ﻧﺎودهﺷﺖ و هﻪر‪‬ﻤﯽ ﺟﻪﻟﮏ و ﻣﻪﻟﮏ ﻟﻪ ﻗﻪزای ڕاﻧﯿﻪ ﺧﺎﻧﻮوم‬
‫دﯾﻮه ﺑﻪرزاﯾﯽ دهرﮔﻪ و ﺑﺎﻧﻪﮐﻪی ﻟﻪ ﮔﻮ‪‬ﺮهی ﺑ‪‬ﻨﺪی ﺑﺎ‪‬ی ﺋﻪو ﺋﺎژه‪‬ﻪ ﺑﻮوه ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮوهﮐﻪی ﺑﯚ دروﺳﺖ ﮐﺮاوه‪ ،‬ﺟﺎ‬
‫ﺋﻪﮔﻪر ﺑﯚ ﻣﻪڕ ﮐﺮاﺑ‪ ‬ڕهﺷﻪو‪‬ﻏﯽ ﺗ‪‬ﻮه ﻧﻪﭼﻮوه‪ .‬ﺧﺎوهﻧﻪﮐﻪی دهﺑﻮا ﺑﺎ‪‬ی ﺧﯚی دوو ﮐﻪڕهت ﺑﮑﺎ )ﺑﭽﻪﻣ‪‬ﺘﻪوه( ﺗﺎ‬
‫دهﭼﻮوه ژوورهوه ﻟﻪ ژوورهوهش هﻪر ﺑﻪ ﭼﻪﻣﺎوهﯾﯽ هﺎت و ﭼﯚی ﺑﯚ دهﮐﺮا‪ :‬ﺳﻪر ﺑﻪرز ﮐﺮدﻧﻪوه و ﺧﯚ ڕاﺳﺖ ﮐﺮدﻧﻪوه‬
‫ﻟﻪ ﺋﯿﻤﮑﺎﻧﺪا ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﺋﻪﻣﻪ ﻻﻧﯽ ﺑﻪرزاﯾﯽ‪ ،‬ﺧﯚ ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﺟﻮاﻧﯽ و ﺋﻪﻧﺪازه و هﻮﻧﻪرهوه هﻪر ﺑﻪ ﺟﺎرێ هﯿﭻ‪ .‬ﺋﻪم‬
‫ﻋﻪﺷﯿﺮهﺗﻪی وا ﺳﻪرهﺗﺎﯾﯽ ﻟﻪ ﻣﻪﯾﺪاﻧﯽ ﮔﯚڕاﻧﯽ ﻣﺎددی و ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﺪا‪ ،‬ﻟﻪ ﻗﺴﻪ ﮐﺮدن و ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا‬
‫ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﭙﻪرﺳﺖ و ﺋﻪﻧﺪازﯾﺎر‪‬ﮑﻪ ﺗﺎﮐﯽ ﻧﻪﺑ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﯿﺴﺎﻟﯽ ﻟﻪوهش ﺋﺎﺷﮑﺮاﺗﺮ ﺑ‪‬ﻨﯿﻦ ﺑﯚ ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوهی ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ‪ :‬ﻣﻨﺪاڵ‬
‫ه‪‬ﺸﺘﺎ ﺑﻪﺳﻪر ﭘ‪‬ﯿﺎن ﻧﻪﮐﻪوﺗﻮوه دهﺳﺖ دهﮐﺎ ﺑﻪ ﮔ‪‬وﮔﺎ‪‬ﯽ ﻗﺴﻪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺑﻪر ﻟﻪوه ﺑﭽ‪ ‬ﺑﯚ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺋﻪوهﻧﺪهی ﺑﺎب و‬
‫داﯾﮑﯽ ﺷﺎرهزا دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ‪ .‬وا ﺑﻮوه ﻟﻪﺑﻪر ﻣﻪﻟﻪﮐﻪی ﺑﻪراورد ﮐﺮدن و ﺑﻪ ﯾﻪﮐﺪی ﮔﺮﺗﻦ )ﻣﻘﺎرﻧﻪ وﻣﻘﺎﯾﺴﻪ( ﻣﻨﺪاڵ‬
‫دووﭼﺎری هﻪ‪‬ﻪ ﺑﻮوه ﻟﻪ ﻗﺴﻪ ﮐﺮدﻧﺪا‪ :‬ﺑﯿﺴﺘﻮوﻣﻪ ﻣﻨﺪاڵ ﮔﻮﺗﻮوهﺗﯽ »وهرم؟« ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪی اﺷﺘﻘﺎق ﮐﺮدووه ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ‬
‫»وهره« ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﺑﻪراوردی ﮐﺮدن ﻟﻪﮔﻪڵ ﻓﯿﻌﻠﯽ دﯾﮑﻪدا وهک »ﺑﺨﯚ‪ ،‬ﺑﺨﯚم؟ ﺑ‪‬ۆ‪ ،‬ﺑ‪‬ۆم؟ ﺑﺸﯚ‪ ،‬ﺑﺸﯚم؟ هﺘﺪ«‪.‬‬

‫‪85\15‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺋﺎ ﺋﻪم ﻣﻨﺪا‪‬ﻪ ه‪‬ﺸﺘﺎ ﻧﻪ دهﺳﺘﯽ ﻗﻪ‪‬ﻪﻣﯽ ﮔﺮﺗﻮوه و ﻧﻪ ﺗﻮاﻧﯿﻮ‪‬ﺘﯽ دوو ﺷﺘ‪‬ﻪ ﺑﺎﯾﻨﺠﺎن ﺑﭽ‪‬ﻨ‪ ‬ﻟﻪ د‪‬ﺮاو‪‬ﮑﺪا‪ .‬دهوﺟﺎ ﺑﯚ‬
‫دهﺑ‪ ‬ﻣﺮۆڤ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ زووﺗﺮ ﭘ‪‬ﺶ ﮐﻪوﺗﻮوﺗﺮ ﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﺑﻪرهﻪﻣﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی؟ وه‪‬ﻣﯽ ﺋﻪم ﭘﺮﺳﯿﺎره ڕ‪‬ﭽﮑﯚﻟﻪ‬
‫ﻓﻪرﻋﯿﻪﮐﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﮕﮫ‪‬ﺸﺘﻨﻢ دهﮐﺎ‪ .‬وهک ﻣﻦ ﺑﯚی دهﭼﻢ هﯚی ﺋﻪم زوو و درﻧﮕﯿﯿﻪ ﻟﻪ ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﻪوه‬
‫هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻧﺞ دهری دهﺧﺎ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﺑﺮاﺟﻤﺮاﻧﻪ )ﺗﻮأم( ی هﯚﺷﻪ‪ .‬ﻟﻪو ﺳﺎوه هﯚش ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوه ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوه‪ :‬هﻪر ﺑﺎﯾﯽ‬
‫ﺋﻪوهی ﺑﺮاﺟﻤﺮاﻧﻪﯾ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﮐﺎﺗﯽ زاﻧﺪا دوای ﺑﺮاﮐﻪی دﯾﮑﻪ دهﮐﻪوێ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯿﺶ دوای هﯚش دهﮐﻪوێ‪ .‬ﺋﻪو ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی‬
‫ﻣﺎددی و ﻧﯿﺴﺒﻪﺗﯽ ﺑﺮاﯾﻪﺗﯽ ﮐﻪ ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ هﯚش و ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا هﻪﯾﻪ ﺑﻪدی ﻧﺎﮐﺮێ ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ هﯚش و هﯿﭻ ﺑﻪرهﻪﻣ‪‬ﮑﯽ‬
‫دﯾﮑﻪی هﯚش‪ .‬ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ و هﯚش ﺋﻪوهﻧﺪه ﻟﻪ ﯾﻪﮐﻪوه ﻧﺰﯾﮑﻦ و ﺑﻪ ﯾﻪﮐﻪوه ﻟﮑﺎون هﻪر ده‪‬ﯽ دوو ڕووی ﯾﻪک‬
‫ﺳﮑﮑﻪن‪ ،‬ﺑﯚﯾﻪ ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ ﻋﻪﻓﻮوی و ﺑ‪ ‬ﺋﻪرک و ﺧﻪرﯾﮑﺒﻮون هﻪر ﻟﻪ ﺳﻪرهﺗﺎوه )ﺳﻪرهﺗﺎی ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوﻧﯽ هﯚش‬
‫ﭘ‪‬ﺶ هﻪزاران ﺳﺎڵ ﯾﺎ ﺧﻮد ﺳﻪرهﺗﺎی ﻋﻮﻣﺮی ﻣﻨﺪا‪‬ﯽ( ﺑﻪ ڕادهی ﭘﮋاﻧﯽ هﯚش ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯿﺶ دهﮔﻪﺷ‪ ‬و دهﮐﺮ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬
‫وهک هﯚش و ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﺑﻪ ﻣﻮازاﺗﯽ ﯾﻪﮐﺪی د‪‬ﻦ هﯿﭻ ﺑﻪرهﻪﻣ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪی ﻣﺮۆڤ ﺑﻪو ﻣﻮازاﺗﻪ ﻧﺎﯾ‪ ‬ﻟﻪﮔﻪڵ هﯚش‪.‬‬
‫هﻪﻣﺎن ﺳﺮوﺷﺘﯽ ڕ‪‬ﮏ ﺧﺴﺘﻦ و ڕﯾﺰ ﮐﺮدن و دهﺳﺘﻮور داﻧﺎن ﮐﻪ هﯚش هﻪﯾﻪﺗﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯿﺶ ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ دهﯾﺒ‪:‬‬
‫هﻪردووﮐﯿﺎن ﻟﻪ ﯾﻪک ﺳﻪرﭼﺎوه هﻪ‪‬ﺪ‪‬ﻨﺠﻦ‪ .‬ﺗﻪﻧﮫﺎ زﻣﺎﻧﻪ ﺑﺘﻮاﻧ‪ ‬هﻪﻣﻮو ورﺗﻪ و ﺧﻮرﺗﻪ و ﺧﻪﯾﺎڵ و وهﺳﻮاﺳﯽ هﯚش‬
‫ﺗﻪرﺟﻪﻣﻪ ﺑﮑﺎ ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ ﭘﯿﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺖ و ﻟﻪ هﻪﻣﺎن ﮐﺎت‪ .‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪ زﻣﺎن ﺋﻪﻣﺮاز‪‬ﮏ ﯾﺎ ﺋﻪﻧﺪاﻣ‪‬ﮑﯽ ﻟﻪش ﯾﺎ هﻪر‬
‫هﯚﯾﻪک ﺑ‪ ‬ﻧﺎﺗﻮاﻧ‪ ‬ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ و ﮐﻮﺗﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺟﻮو‪‬ﻪی هﯚش دهﺳﺖ هﻪ‪‬ﻨﺞ واﺗﺎ دهرﺑ‪‬ێ‪ .‬ﺗﯚ ﻟﻪوه ﮔﻪڕێ دوای‬
‫هﻪزاران ﺳﺎڵ ﻟﻪ ﮔﯚڕان و ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻦ ﻣﺮۆڤ ﮔﻪﯾﺸﺘﯚﺗﻪ ﭘﻠﻪﯾﻪک ﻟﻪ ژﯾﺮی و ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﻪﺗﯽ ﺑﺘﻮاﻧ‪ ‬ﺑﻪ هﯚی ڕهﺳﻢ و‬
‫هﻪ‪‬ﮑﻪﻧﺪن و ﻣﯚﺳﯿﻘﺎ و داﻧﺲ و ڕهﻣﺰ ﺗﻪﻋﺒﯿﺮ ﻟﻪ دهرووﻧﯽ ﺑﺪهﻧﻪوه‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻗﺴﻪ ﻟﻪ ﺳﻪرهﺗﺎی ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوﻧﯽ‬
‫ﻣﺮۆڤ و ﻣﺮۆﭬﺎﯾﻪﺗﯽ و هﯚش و ڕاﮔﻪﯾﺎﻧﺪن دهﮐﻪﯾﻦ ﻧﻪک ﻟﻪ ﭘﻠﻪ هﻪ‪‬ﮑﺸﺎوهﮐﺎﻧﯽ ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨﯽ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪم‬
‫هﻪﻣﻮو ﭘ‪‬ﺸﮑﻪوﺗﻨﻪ و داه‪‬ﻨﺎن و ﺗﻪﮐﻨﯿﮑﻪﺷﺪا ﮐﻪ ﻣﺮۆڤ ﭘ‪‬ﮑﯿﮫ‪‬ﻨﺎوه دوو ﺟﯿﺎوازی ﮔﻪوره هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ و‬
‫هﯚﯾﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪی ﺗﻪﻋﺒﯿﺮ‪:‬‬

‫ﯾﻪﮐﻪم‪ :‬وهک ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﺑﻪ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﯽ و دهﺳﺒﻪﺟ‪ ‬واﺗﺎ و ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ هﯚش دهردهﺑ‪‬ێ هﯚﯾﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪ ﺑﻪو‬
‫ﺟﯚره و ﻧﺰﯾﮏ ﻟﻪو ﺟﯚره ﺋﺎﻣﺎدهی واﺗﺎ ڕاﮔﻪﯾﺎﻧﺪن ﻧﯿﻦ‪ .‬ﻧﻪک هﻪر ﺋﻪوهﻧﺪه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو هﻪر ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺑﻪ هﯿﭻ ﺟﯚر‪‬ﮏ وهک‬
‫ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﺑﺒﻦ ﺑﻪ ﺋﻪﻣﺮازی ﺧﯚش ﺟ‪‬ﻮهی ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ و ﺳﻪﻟﯿﻘﻪی ﺑﯚ ﺗﻪﻋﺒﯿﺮ‪ :‬ﻧﻪ ﺧﻪ‪‬ﮏ هﻪﻣﻮو دهﺑﻦ ﺑﻪ ڕﺳﺎم و‬
‫ﭘﻪﯾﮑﻪرﺗﺮاش و ﻣﯚﺳﯿﻘﺎر‪ ،‬ﻧﻪ هﯿﭻ ﭘﺎرﭼﻪﯾ‪‬ﮑﯽ هﻮﻧﻪری ﺋﻪو هﻮﻧﻪراﻧﻪ ﻟﻪ واﺗﺎﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﻣﻪﺣﺪوود ﺑﻪوﻻوه ﺑﻪ‬
‫دهﺳﺘﻪوه دهدهن‪ :‬ﭘﻪﯾﮑﻪر‪‬ﮏ ﮐﻪ واﺗﺎی »ﺗﺮﺳﺎن« ﺑﺒﻪﺧﺸ‪ ‬ﺋﯿﻤﮑﺎن ﻧﯿﯿﻪ ﺑﺒ‪ ‬ﺑﻪ »ﺗﺮﺳﺎم‪ ،‬ﺗﺮﺳﻪﻧﯚک‪ ،‬ﻣﻪﺗﺮس‪ ،‬ﺗﺮس‬
‫و ﻟﻪرز‪ ،‬ﻣﻪﯾﺎﻧﺘﺮﺳ‪‬ﻨﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺳﺎﻧﺪﻣﺖ‪ ..‬هﺘﺪ« و ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﺑﻪ ڕﺷﺘﻪ ﺑﺒ‪ ‬و ﺑﻪﺷﺪاری ﺑﮑﺎ ﻟﻪ واﺗﺎی ﺟﯚرﺟﯚر‪ .‬هﻪروههﺎ‬
‫ﭘﺎرﭼﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﻣﯚﺳﯿﻘﺎ و ڕهﺳﻢ و داﻧﯿﺶ‪..‬‬

‫دووهم‪ :‬هﻪرﭼﻪﻧﺪ هﯚی ﺟﯿﺎ ﺟﯿﺎ ﺑﯚ ﺗﻪﻋﺒﯿﺮ ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوﺑ‪ ‬دﯾﺴﺎﻧﻪوه وهک ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﻧﯿﻦ ﮐﻪ ﺷﺎن ﺑﻪ ﺷﺎن و ﺟﯚت‬
‫ﻟﻪﮔﻪڵ هﯚش ﺑ‪‬ﻦ و ﻟﻪ ﺳﻪرهﺗﺎی ﻋﻮﻣﺮهوه ﻣﺮۆڤ ﻓ‪‬ﺮﯾﺎن ﺑﺒ‪ ‬وهک ﻓ‪‬ﺮی ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ دهﺑ‪ .‬ﺋﻪو هﯚﯾﺎﻧﻪی ﮐﻪ ﺗﺎزه ﺑﻪ‬
‫ﺗﺎزه ﭘﻪﯾﺪا دهﺑﻦ ﺑﯚ ﺗﻪﻋﺒﯿﺮ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ زهﺣﻤﻪﺗﺘﺮ و ﮔﺮ‪‬ﯿﺎوﯾﺘﺮن ﻟﻪ ﮐﺸﺘﻮﮐﺎڵ و ڕاو و ﻣ‪‬ﻮه ﭼﻨﯿﻦ و ﺑﻪﻗﺎ‪‬ﯽ و ﻗﻪﺳﺎﺑﯽ‪.‬‬
‫ﺗﺎک ﺗﺎﮐﻪ ﻧﻪﺑ‪ ‬ﺧﻪ‪‬ﻖ هﻪر ﻧﺎﯾﺎﻧﺰاﻧ‪ ‬و ﻓ‪‬ﺮﯾﺎن ﻧﺎﺑ‪ .‬ﺑﮕﺮه ﺗ‪‬ﺸﯿﺎن ﻧﺎﮔﺎ‪.‬‬

‫ﺑﺮاﯾﻪﺗﯽ و ﺧﺰﻣﺎﯾﻪﺗﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ و هﯚش ﻧﻪک هﻪر ﻟﻪ ڕووی ڕ‪‬ﮑﯽ و دهﺳﺘﻮور ﺧﻮازﯾﯿﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو ﻟﻪ ﺑﺎری »ﺳﻠﺒﯽ«‬
‫ﺷﻪوه ﺧﯚ دهﻧﻮ‪‬ﻨ‪ :‬ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا »اﺳﺘﺜﻨﺎء« و ﻧﺎڕ‪‬ﮑﯽ و ﭼﻪوﺗﯽ دهردهﺑ‪‬ی‪ ،‬هﻪروههﺎ هﯚﺷﯿﺶ ﺑﻪﺳﻪهﻮو دهﭼ‪ ‬و‬
‫ﺑ‪‬ﯾﺎری هﻪ‪‬ﻪ دهدا و ﺑﺎوهڕی ﭼﻪوت داد‪‬ﻨ‪.‬‬

‫‪85\16‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫هﻪ‪‬ﻪ و ﭼﻪوﺗﯽ ﺑﺎوهڕ و ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯿﺶ ﮐﻪ ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮون ﺗﺎ ڕاﺳﺖ دهﮐﺮ‪‬ﻨﻪوه وهﯾﺎ دهﺳ‪‬ﻨﻪوه زۆرهﮐﯽ زۆری دهوێ‪.‬‬
‫هﻪروههﺎش ﺗ‪ ‬هﻪ‪‬ﭽﻮون ﺑﯚ ﮔﻪﯾﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻪر ڕﺷﺘﻪی ﺋﻪو ﭼﻪوﺗﯽ و هﻪ‪‬ﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﺑﯿﺮ و ﺑﺎوهڕ و ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا ﺋﻪوهﻧﺪه‬
‫دوور و ﻗﻮو‪‬ﻤﺎن دهﺑﺎ ﺳﻪرهدهری ﻟ‪ ‬ﻧﻪﮐﻪﯾﻦ‪ :‬ﻟﻪ ﻓﻪرزی ﻣﻪﻟﻪواﻧﯽ ﺋﻪو ﮔﯚﻣﻪش ﺑ‪‬ﯿﻦ و ﺑﻤﺎﻧﻪوێ ﺑﮕﻪﯾﻦ ﺑﻪ ﭼﺎوﮔﻪی‬
‫ﺳﻪرووی ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ ﻟﻪم ﻣﻪﻗﺎﻟﻪﯾﻪدا هﻪر ﻧﺎﯾﮕﻪﯾﻨ‪ .‬ﮐﻪواﺗﻪ ﺑﺎ ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪوﻻوه ﺑﭽﯿﻨﻪ ﺳﻪر ڕ‪‬ﺒﺎزی ﺋﻪﺳ‪‬ﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪ و‬
‫ﭘ‪‬ﺸﻪﮐﯽ و ﻻﺑﺎس و ﺗﻤﮫﯿﺪ وازﺑ‪‬ﻨﯿﻦ‪.‬‬

‫وهک زاﻧﯿﻨﯽ ﺳﻪرهﺗﺎﯾﯽ واﯾﻪ ﻣﺠﺎدﻟﻪ هﻪ‪‬ﻨﺎﮔﺮی ﮐﻪ ده‪‬ﻢ زﻣﺎن ﺑﯚ دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ واﺗﺎ ﺟﮕﻪ ﻟﻪ وﺷﻪ و ڕﺳﺘﻪ ﺋﻪﻧﻮاﻋﯽ ﭘﯿﺖ‬
‫و ﺋﻪﻣﺮازﯾﺶ ﺑﻪ ﮐﺎرد‪‬ﻨ‪ .‬ﻣﻪﺑﻪس ﻟﻪ »ﭘﯿﺖ« ﻟ‪‬ﺮهدا ﭘﯿﺘﯽ »اﻣﻼء« ﻧﯿﯿﻪ ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو ﭘﯿﺘﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯿﯿﻪ ﮐﻪ هﻪﻧﺪی ﺟﺎر‬
‫ﻧﺮﺧﯽ ﻧﺎوی دهﺑ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﻮﻣﮑﯿﻨﻪ ﭘﯿﺘ‪‬ﮏ ﺑ‪ ‬ﺑﻪ ڕاﻧﺎو وهک ﻟﻪ ﮔﻮﺗﻪی »دﯾﺘﻢ« دا ﭘﯿﺘﯽ »م« ﺑﯚ ﺷﻪﺧﺴﯽ ﯾﻪﮐﻪم‬
‫دهﮔﻪڕ‪‬ﺘﻪوه و دهﻻﻟﻪﺗﯽ »ﻣﺮۆڤ« ی هﻪﯾﻪ‪.‬‬

‫دهﺑﯿﻨﯽ ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻦ و ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا ﺑﻪ ﮔﯚڕﯾﻦ وهﯾﺎ زﯾﺎد و ﮐﻪم ﮐﺮدﻧﯽ ﭘﯿﺘ‪‬ﮏ ﻟﻪ وﺷﻪ وهﯾﺎ ڕﺳﺘﻪدا واﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻪواوی‬
‫دهﮔﯚڕێ وهک ﮐﻪچ‪ ،‬ﮐﻪﭼﻪ ‪ -‬ﻣﺸﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺘﻪ‪ -‬ﻧﻮوﺳﯿﻦ‪ ،‬ﻧﻮوﺳﯿﻢ‪ -‬هﺘﺪ(‪ .‬ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻋﻪرهﺑﯿﺪا ﺋﻪو ﭘﯿﺘﺎﻧﻪی ﮐﻪ دهﺧﺮ‪‬ﻨﻪ‬
‫ﻗﺎ‪‬ﺒﯽ وﺷﻪوه وهﯾﺎ ﻟ‪‬ﯽ دهﻗﺮﺗ‪‬ﻦ ﺑﯚ ﭘﻪﯾﺪا ﮐﺮدﻧﯽ واﺗﺎی ﺗﺎزه و ﺟﯚر ﺟﯚر ﻟﻪ هﻪﻣﺎن وﺷﻪ »أﻧﺴﯿﺘﻤﻮهﺎ« ﭘ‪‬ﮏ د‪‬ﻨﻦ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫زﯾﺎد ﮐﺮدﻧﯽ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﯾﺎ زﯾﺎﺗﺮ ﻟﻪو ﭘﯿﺘﺎﻧﻪ و هﺎﺗﻨﯿﺎن ﺑﯚ ﻧﺎو وﺷﻪ ﻟﻪ ﻋﻪرهﺑﯿﺪا ﺋﻪوهﻧﺪه وﺷﻪی ﺗﺎزه ﭘﻪﯾﺪا دهﺑﻦ ﻧﺎﯾ‪‬ﻨﻪ‬
‫ﺋﻪژﻣﺎر وهک »ﮐﺘﺐ‪ ،‬ﮐﺎﺗﺐ‪ ،‬ﮐﺘﺒﻮا‪ ،‬اﮐﺘﺘﺎب‪ ،‬اﺳﺘﮑﺘﺐ‪ ،‬ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺐ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺒﻪ‪ ،‬ﻣﮑﺘﻮب‪ ،‬اﮐﺘﺒﻮا‪ ،‬ﯾﮑﺘﺒﻮن‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﻪ‪ «..‬ﺗﺎ‬
‫ﺑﻪدوای ﮐﻪوﯾﻦ ﻟ‪‬ﯽ ﻧﺎﺑﯿﻨﻪوه‪ .‬ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺸﺪا ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﭘﯿﺖ هﻪن د‪‬ﻨﻪ ﻧﺎو وﺷﻪوه ﺑﯚ ﭘﻪﯾﺪا ﮐﺮدﻧﯽ واﺗﺎی ﺗﺎزه‪ .‬هﻪر‬
‫ﭼﻪﻧﺪ ﺋﻪو ﭘﯿﺘﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﮐﻪس ﻧﻪﯾﮋﻣﺎردوون وهک هﯽ ﻋﻪرهﺑﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺳﺮﻧﺠ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرﭘ‪‬ﯿﯽ دهری دهﺧﺎ ژﻣﺎرهﯾﺎن‬
‫ﻟﻪو ﻧﯚﯾﻪی »أﻧﺴﯿﺘﻤﻮهﺎ« ی ﻋﻪرهﺑﯽ ﯾﻪﮐﺠﺎر زﯾﺎﺗﺮه‪ .‬وا دهﺑ‪ ‬ﯾﻪک ﭘﯿﺖ‪ ،‬واش دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ زﯾﺎﺗﺮ ﭘ‪‬ﮑﻪوه د‪‬ﻨﻪ‬
‫ﻧﺎو وﺷﻪوه و ﻣﺎﻧﺎی دهﮔﯚڕن وهﯾﺎ ﻟ‪‬ﯽ زﯾﺎد و ﮐﻪم دهﮐﻪن‪ .‬ﺑﯚ ﻣﻪﺑﻪﺳﯽ ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوه ﭼﻪﻧﺪ ﻣﯿﺴﺎﻟ‪‬ﮏ د‪‬ﻨﻤﻪوه‪:‬‬
‫»ﮐﻮﺷﺘﻦ‪ .‬ﮐﻮﺷﺘﯽ‪ .‬ﮐﻮﺷﺘﻤﺎن‪ .‬ﮐﻮﺷﺘﻮوهﺗﯽ‪ .‬ﮐﻮﺷﺘﯿﺎن‪ .‬ﮐﻮﺷﺘﺘﺎن‪ .‬ﮐﻮﺷﺘﻨﻪوه‪ .‬دهﮐﻮژێ‪ .‬ﺑﮑﻮژ‪ .‬ﺑﮑﻮژه« ﻟﻪم وﺷﺎﻧﻪدا ﭘﯿﺘﯽ‬
‫»ن‪ ،‬ی‪ ،‬م‪ ،‬ا‪ ،‬ه‪ ،‬و‪ ،‬د‪ ،‬ب« هﺎﺗﻨﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻪوه و ﺑﻪﺷﺪار ﺑﻮون ﻟﻪ ﭘ‪‬ﮏ هﺎﺗﻨﯽ واﺗﺎی ﺗﺎزهدا‪ ،‬ﺳﻪر ژﻣﺎرﯾﺸﯿﺎن ‪ 8‬ﺑﻮو‪.‬‬
‫»ﭘﻮول‪ .‬ﭘﻮوﻟﻪﮐﯽ‪ .‬ﺑ‪ ‬ﭘﻮول‪ .‬ﺑﻪ ﭘﻮول‪ .‬ﭘﻮوﻟﺪار‪ .‬ﭘﻮول ﺑﻪ ﭘﻮول‪ «.‬ﯾﺎ ﺧﻮد »ﻧﻮوﺳﯿﻦ‪ .‬ﭘ‪‬ﻨﻮوس‪ .‬ﻧﻮوﺳﻪر‪ .‬ﻧﻮوﺳﺮاو«‬
‫ﯾﺎﺧﻮد »ﮐﺮدن‪ .‬هﻪڵ ﮐﺮدن‪ .‬ﻟ‪ ‬ﮐﺮدن‪ .‬دا ﮐﺮدن‪ .‬ڕا ﮐﺮدن‪ .‬ﭘ‪ ‬ﮐﺮدن‪ .‬ﮐﺮدﻧﻪوه« ﺑﯚ ﺧﯚت ﭘﯿﺘﯽ ﺗﺎزه هﺎﺗﻮو ﺑﯚ ﻧﺎو‬
‫وﺷﻪﮐﺎن ﺑﮋﻣ‪‬ﺮه و ﺧﻪرﯾﮑﯽ ﻣﯿﺴﺎﻟﯽ دﯾﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﺎ دهﮔﻪی ﺑﻪ هﻪژﻣﺎری هﻪﻣﻮو ﺋﻪو ﭘﯿﺘﺎﻧﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا د‪‬ﻨﻪ ﻧﺎو وﺷﻪوه‬
‫دهﺑﻦ ﺑﻪ هﯚی داڕﺷﺘﻨﯽ)اﺷﺘﻘﺎق( وﺷﻪی ﺗﺎزه‪.‬‬

‫ﻟﻪم ﮔﻮﺗﺎرهدا ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪﻣﺎن ﺗﻪرﺧﺎن ﮐﺮاوه ﺑﯚ ﺑﺎﺳﯽ ڕو‪‬ﯽ »ی« ﻟﻪ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا چ ﺑﻪ ﺗﻪﻧﯿﺎ چ ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘﯿﺘﯽ‬
‫دﯾﮑﻪدا ﺑ‪‬ﺘﻪ ﻧﺎو وﺷﻪوه و ﺑﻪﺷﺪار ﺑ‪ ‬ﻟﻪ دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ واﺗﺎ ﯾﺎ ﻟﻪ داه‪‬ﻨﺎﻧﯽ واﺗﺎی ﺗﺎزهدا‪ ،‬دهﺑ‪ ‬ﭘ‪‬ﺸﻪﮐﯽ ﺋﻪوهﻧﺪه ﺑ‪‬ﻢ ﺋﻪم‬
‫ﺑﺎﺳﻪ ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺎ‪ ،‬وهک ﮔﻪﻟ‪ ‬ﺑﺎﺳﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﻪری ﻧﻪﻧﻮوﺳﺮاوه ﯾﺎﺧﻮد ﻣﻦ ﻧﻪﻣﺪﯾﻮه ﮐﻪس ﻟﻪ ﺳﻪری ﻧﻮوﺳﯿﺒ‪ .‬ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ‬
‫ﻣﻦ ﻟ‪‬ﺮهدا دهﯾﮑﻪم ﺳﻪرهﺗﺎی ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوهﯾ‪‬ﮑﻪ ﻗﻮو‪‬ﯾﯽ و ﭘﺎﻧﺎﯾﯽ ﺗﻪواوی هﻪﯾﻪ و ﮔﻪﯾﺸﺘﻦ ﺑﻪوﭘﻪڕی ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ ﭘ‪‬ﻮهﺳﺘﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻧﺞ داﻧ‪‬ﮑﯽ دوور و در‪‬ﮋ و ﺑﻪراورد‪‬ﮑﯽ ﻓﯿﻠﯚﻟﯚﺟﯽ ﭘﺴﭙﯚڕاﻧﻪی ﻓﺮاوان هﻪﯾﻪ‪ .‬ڕهﻧﮕﻪ ﺑﯚ دۆزﯾﻨﻪوهی ﺗﻪﻋﻠﯿﻠﯽ‬
‫هﻪﻧﺪێ ﺟﯚر ﻟﻪ ﺑﻪﮐﺎر ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ »ی« ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﻧﻮوﺳﻪر ﻧﺎﭼﺎر ﺑ‪ ‬ﺑﮕﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﺑﯚ ﺳﻪردهﻣ‪‬ﮑﯽ ﮐﯚﻧﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ ﻟﻪوه‬
‫ﺑﺘﻮژ‪‬ﺘﻪوه داﺧﻮا ﺋﻪو ﭘﯿﺘﻪ ﻟﻪو زﻣﺎﻧﺎﻧﻪدا ﮐﻪ ﮐﺎرﯾﺎن ﮐﺮدۆﺗﻪ ﺳﻪر زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی وهزﻋﯽ ﭼﯚن ﺑﻮوه ﭼﯽ ﺑﻪﺳﻪر هﺎﺗﻮوه‬
‫ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو ﻟﻪم ڕ‪‬ﮕﻪﯾﻪوه ﺑﮕﺎ ﺑﻪ ﺳﻪرﭼﺎوهی ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوﻧﯽ ﯾﻪک ﻟﻪ ﺟﯚرهﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪﮐﺎر ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪی‪ .‬ﺋﻪم دوور و‬
‫ﻗﻮو‪‬ﯿﯿﻪ ﻟﻪ ﭘﻪراو‪‬ﺰی ﺑﺎﺳﻪﮐﻪی ﻣﻦ ﺑﻪدهره‪ .‬ﺋﻪوهی ﻟ‪‬ﺮهدا دهﯾﺨﻪﻣﻪ ﺑﻪر ﭼﺎوی ﺧﻮ‪‬ﻨﻪر ﺑﻪ ﮐﺎر ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ »ی« ـﻪ ﻟﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﻗﺴﻪ ﭘ‪ ‬ﮐﺮدﻧﯽ ﺋﻪوڕۆﻣﺎﻧﺪا‪ .‬هﻪ‪‬ﺒﻪت ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوهی ﭼﻪﻧﺪوﭼﯚﻧﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪی زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن ڕ‪‬ﮕﻪی ﻋﻪودڵ‬
‫ﺑﻮوﻧﯽ ﺳﻪرهوژووری ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ ﮐﻮ‪‬ﺮ ﻧﺎﮐﺎﺗﻪوهو ﻣﺎوهش ﻟﻪ ﮐﻪس ﻧﺎﺑ‪‬ێ ﺑﯚ هﻪوڵ داﻧﯽ ﺗﻪواو‪ :‬ڕهﻧﮕﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی ﺋﻪﻣﻪ‬

‫‪85\17‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ڕاﺳﺖ ﺑ‪ ‬ﺑﻪو ﻣﺎﻧﺎﯾﻪ ﮐﻪ هﻪڵ ﮐﺮدﻧﯽ ﻣﯚﻣ‪‬ﮏ هﻪرﭼﻪﻧﺪی ﮐﺰﯾﺶ ﺑ‪ ‬ﮐﻪم و زۆر ﺗﯿﺸﮑ‪‬ﮏ دهﭘ‪‬ژ‪‬ﻨ‪ ‬ﺑﻪ‬
‫دهوروﺑﻪری ﺧﯚﯾﺪا‪ .‬ﮔﻪرﭼﯽ ﮐﻪم و ﮐﯚڕی و هﻪ‪‬ﻪش هﻪﺑ‪ ‬و هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪﻣﺪا ﺑﻪوهﻧﺪه دڵ ﺧﯚش دهﺑﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺳﺮﻧﺠﯽ زﻣﺎﻧﻪواﻧﯽ ﮐﻮرد و ﮐﻮردﯾﻢ ڕاﮐ‪‬ﺸﺎﺑ‪ ‬ﺑﯚ ﺋﻪم ﺑﺎﺳﻪ و ﺑﻪﻣﻪدا ﻻﯾﻪﻧ‪‬ﮑﯽ ﻣﻪﯾﻠﻪو ﺷﺮاﯾﻪوهی زﻣﺎﻧﻪﮐﻪم ﺧﺴﺘﺒ‪‬ﺘﻪ‬
‫ﺑﻪر ﭼﺎوی‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺋﻪوهﻧﺪهش ﺑ‪‬ﻢ ﻟ‪‬ﺮهدا ﭘﯿﺘﯽ »ی« هﻪﻣﻮو ﺟﯚرهﮐﺎﻧﯽ دهﮔﺮ‪‬ﺘﻪوه ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪ ڕاﺳﺘﯿﺪا هﻪﻣﻮو هﻪر »ی« ن‬
‫هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻟﻪ ﻻﺗﯿﻨﯽ ﺑﯚ هﻪر ﺟﯚره »ی« ه و‪‬ﻨﻪﯾ‪‬ﮏ داﻧﺮاوه‪ .‬ﺳﺮوﺷﺘﯽ»ی‪ ،‬و« ﺋﻪو ﺟﯚرﺟﯚرﯾﻪ هﻪ‪‬ﺪهﮔﺮێ ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت‬
‫ﻟﻪم ڕووهوه هﻪردووﮐﯿﺎن ﺧﯚ ﻟﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ا« ﯾﺶ ﺟﯿﺎواز دهﮐﻪﻧﻪوه ﮐﻪ ﺋﻪﻣﯿﺶ وهک ﺋﻪوان ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ و ﻟﻪ ﻋﻪرهﺑﯿﺪا‬
‫ﺑﻪ هﻪرﺳ‪‬ﮑﯿﺎن دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺣﺮوف اﻟﻌﻠﻪ«‪ .‬وهک ﻟﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ی‪ ،‬و« ﻗﻮوﭼﺎو و ﮐﺮاﯾﻪوه هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ا« دا ﺋﻪم دوو‬
‫ﭼﻪﺷﻨﯿﯿﻪ ﻧﺎدﯾﺘﺮێ و ﺋﯿﻤﮑﺎﻧﯽ دﯾﺘﻨﯿﺸﯽ ﻧﯿﯿﻪ‪ .‬ده‪‬ﯽ »ﭘﻪﻧﯿﺮ‪ ،‬هﻪوﻟ‪‬ﺮ‪ -‬ڕۆژ‪ ،‬ڕووﻣﻪت« ﺑﻪ‪‬م ﺑﯚ »ا« هﻪر ﺋﻪو دهﻧﮕﻪ‬
‫هﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ وﺷﻪی »ﻣﺎﻧﮓ« دهﺑﯿﺴﺘﺮێ‪ .‬ﺑﺎﺳﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ »ی‪ ،‬و« و ﺟﯚرهﮐﺎﻧﯿﺎن و »ﯾﻪﮐﺒﻮون« ی هﻪﻣﻮو‬
‫ﺟﯚرهﮐﺎﻧﯿﺎن و ﺋﻪو دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪی ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪو ﺑﺎﺳﻪوه هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘ‪ ‬ﻟ‪‬ﺮهدا ﺟ‪‬ﮕﻪی ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪوه و دهﺑ‪ ‬وهک ﺳﻪرهﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ‬
‫»ﻓﻮﻧﻪﺗﯿﮏ« ﻗﺴﻪی ﻟ‪ ‬ﺑﮑﺮێ‪ .‬ﺑﻪ ﺋﺎواﺗﻪوهم زﻣﺎﻧﻪواﻧ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮرد ﻟﻪم ﺑﺎﺳﻪ ﭘ‪ ‬ﻟﻪززهﺗﻪ ﺑﺪوێ و ﺗﺎ دوا د‪‬ﯚپ‪،‬‬
‫ﻣﻪوزووﻋﻪﮐﻪ هﻪ‪‬ﮕﻮﺷ‪.‬‬

‫ﭘﯿﺘﯽ»ی« ﺳﺮوﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﻧﻪرم و ﺷﻠﯽ هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﺳﻪر زﻣﺎن ﺳﻮوک دێ‪ .‬ﺋﻪم ﻧﻪرم و ﺷﻠﯿﻪ وای ﮐﺮدووه ﭘﯿﺘﯽ »ی« ﺑﻪ‬
‫ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑ‪‬ﺘﻪ ﻧﺎو وﺷﻪ و ﺑﻪ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﺴﻮێ و ﺑﭽ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬وهک ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ دواوه ڕووﻧﯽ دهﮐﻪﻣﻪوه‪ ،‬ﮐﻮرد ﺋﻪم ﻻﯾﻪﻧﻪی ﺑﻪ‬
‫ﺳﻪﻟﯿﻘﻪ هﻪﺳﺖ ﭘ‪‬ﮑﺮدووه و ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮏ ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﯿﺪا ڕهﻓﺘﺎری ﮐﺮدووه هﻪر ده‪‬ﯽ ﺑﻪ )ﺻﺮاﺣﻪ( ﺗ‪‬ﻤﺎن دهﮔﻪﯾﻨ‪ ‬و ﭘ‪‬ﻤﺎن‬
‫ده‪ ‬ﻣﺎﻣﻠﻪﺗﻢ ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘﯿﺘﯽ »ی« دا ﻣﺎﻣﻠﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯿﻪ‪ ،‬ﻧﻪﮐﻪن ﻟ‪‬ﯽ ﺑﻪ ﺳﻪهﻮو ﺑﭽﻦ‪.‬‬

‫ﺑﯚ ﺧﺎﺗﺮی ﺋﻪم ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯿﻪم ﻟﻪ ﻧﺎو زﻧﺠﯿﺮهی ﺑﺎﺳﻪﮐﻪدا ون ﻧﻪﺑ‪ ‬و ﻧﺮﺧﯽ ﻧﻪدۆڕ‪‬ﻨ‪ ،‬ﻟ‪‬ﺮهدا ﻟﻪ ﺳﻪری دهڕۆم ﺗﺎ ﻟ‪‬ﯽ‬
‫دهﺑﻤﻪوه ﺋﻪوﺟﺎ دهﮔﻮ‪‬ﺰﻣﻪوه ﺑﯚ ﺋﺎ‪‬ﻘﻪﯾ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ ﻟﻪ زﻧﺠﯿﺮهﮐﻪدا‪.‬‬

‫ﮔﻮﺗﻢ ﭘﯿﺘﯽ»ی« ﻧﻪرم و ﺷﻠﻪ ﺑﻪ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ د‪‬ﺖ و دهﭼ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬هﺎﺗﻨﯽ ﺑﯚ ﻧﺎو وﺷﻪ و ڕﺳﺘﻪ ﻣﻪوزووﻋﯽ ﺋﻪﺳ‪‬ﯽ‬
‫ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪﻣﻪ ﺗﺎ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ دهﯾﺨﻮ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه ﺑﻪ‪‬م ﺳﻮان و ﺗ‪‬ﭽﻮوﻧﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ ﻟ‪‬ﯽ‬
‫دهﮐﯚ‪‬ﯿﻨﻪوه‪.‬‬

‫دهزاﻧﯿﻦ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺑﯚ وهﺳﻒ و ﺋﯿﺰاﻓﻪ و ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم ﻟﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﺎزی ﺗ‪‬ﭙﻪڕدا )ﻓﻌﻞ ﻣﺎض ﻣﺘﻌﺪ‬
‫اﻟﻤﻔﺮداﻟﻐﺎﺋﺐ( ﭘﯿﺘﯽ »ی« ﺑﻪ ﮐﺎر د‪‬ﻨ‪» :‬ﺑﻪردی ڕهق‪ -‬ﮐﺮاﺳﯽ ﺑﺎرام ‪ -‬ﮐﺮدی و ﭼﺎﻧﺪی«‪.‬‬

‫ﻟ‪‬ﺮهدا وﺷﻪﮐﺎن ﮐﯚﺗﺎﯾﯿﺎن هﺎﺗﻮوه ﺑﻪ ﭘﯿﺘﯽ دهﻧﮕﺪار »ﮐﺮاس‪ ،‬ﺑﻪرد‪ ،‬ﮐﺮدن‪ ،‬ﭼﺎﻧﺪن«‪ .‬دهوﺟﺎ ﺑﺎ ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﮐﻪ وﺷﻪی‬
‫»ﻣﻮﺻﻮف ﯾﺎ ﺧﻮد ﻣﻀﺎف( ﯾﺎ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕ ﮐﯚﺗﺎﯾﯿﻪﮐﻪی ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ی« ﺑﻮو ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ی«ی ﺋﯿﺰاﻓﻪ و‬
‫وهﺳﻒ و ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺑﻪ دوادا هﺎت ﮐﻮرد ﭼﯽ ﮐﺮدووه!‬

‫ﻟﻪ وﺷﻪی »ﺗﺮۆزی و ﻣﺎﺳﯽ و دزﯾﻦ« ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ی« ﮐﯚﺗﺎﺗﯿﯿﻪ‪ .‬ﺑﺎ ﺋ‪‬ﻤﻪ وهﺳﻒ ﺑﯚ »ﺗﺮۆزی« و ﺋﯿﺰاﻓﻪ ﺑﯚ ﻣﺎﺳﯽ‬
‫ﺑ‪‬ﻨﯿﻦ و دزﯾﻨﯿﺶ ﺑﺨﻪﯾﻨﻪ ﭘﺎڵ ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم ﻟﻪ ﻣﺎزﯾﺪا‪.‬‬

‫ده‪‬ﻦ »ﺗﺮۆزی ﻧﺎﺳﮏ‪ ،‬ﻣﺎﺳﯽ زهﻟﻢ‪ ،‬ﺑﺎرام دزی«‪ .‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ ﻧﯿﯿﻪ ﻣﻦ ﺑ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ ﮐﻪوا ﻟﻪ ﻗﺴﻪ ﮐﺮدن دا »ی«‬
‫وهﺳﻒ و ﺋﯿﺰاﻓﻪ و ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم ﺑﻪ هﯿﭻ ﺟﯚر‪‬ﮏ دهرﻧﺎﮐﻪوێ و در‪‬ﮋاﯾﯽ »ی« ﮐﻪی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪﮐﻪ زﯾﺎد و ﮐﻪم‬

‫‪85\18‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻧﺎﮐﺎ‪ .‬چ ﺑ‪‬ﯽ »ﺗﺮۆزی ﺧﯚﺷﻪ« چ ﺑ‪‬ﯽ »ﺗﺮۆزی ﻧﺎﺳﮏ« ﻓﻪرﻗ‪‬ﮏ ﺑﻪ »ی« ﮐﻪی ﻧﺎﮐﻪی و ﻟﻪ هﻪر دوو ﺣﺎ‪‬ﯿﺸﺪا‬
‫در‪‬ﮋی دهﮐﻪﯾﻪوه‪ ،‬ﺧﯚ ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﯿﺸﻪ ڕﺳﺘﻪی »ﺗﺮۆزی ﺧﯚﺷﻪ« ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ی« ی ﺋﯿﺰاﻓﻪ و وهﺳﻔﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﻧﯿﯿﻪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﮕﻮﺗﺮێ ﺑﯚﯾﻪ ﺑﻪ ﻗﻪدهر »ﺗﺮۆزی ﻧﺎﺳﮏ« در‪‬ﮋ ﺑﯚﺗﻪوه‪ .‬واﻗﯿﻊ ﺋﻪوهﯾﻪ »ی« ﮐﻪی ﺋﯿﺰاﻓﻪ و وهﺳﻒ ﻟﻪ ﻗﺴﻪ ﮐﺮدﻧﺪا‬
‫ﮐﻪم و زۆر ﺧﯚ ﺑﻪ دﯾﺎر ﻧﺎﺧﻪن و ﺑﻪ ﺗﻪواوی ﻟﻪ ﻧﺎو دهﭼﻦ‪ .‬ﻟ‪‬ﺮهدا ﭼﺎو ﻟﻪوه ﺑﭙﯚﺷﻪ ﻣﻦ هﻪر ﻣﯿﺴﺎﻟﯽ وهﺳﻒ د‪‬ﻨﻤﻪوه‬
‫و ده‪‬ﻢ »ﺗﺮۆزی ﻧﺎﺳﮏ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻓﻪرﻗﯽ ﺋﻪم و »ﺗﺮۆزی هﻪوﻟ‪‬ﺮ« ﻧﯿﯿﻪ ﺣﻮﮐﻤﯽ هﻪردووﯾﺎن ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﻪ‪ .‬ﺑﯚ ﺷﻪﺧﺴﯽ‬
‫ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯿﺶ چ ﺑ‪‬ﯽ »ﺑﺎرام ﻧﻮوﺳﯽ« چ ﺑ‪‬ﯽ »ﺑﺎرام ﮐﺮدی« ﻟﻪ هﻪردوو ﺣﺎ‪‬ﺪا در‪‬ﮋاﯾﯽ »ی« ﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ هﻪر‬
‫دوو ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪا ﺑﻪ ﻗﻪدهر ﯾﻪﮐﻦ‪ .‬دﯾﺎرﯾﺸﻪ وﺷﻪی »ﮐﺮدی« ﮐﻪ ﻟﻪ ﭼﺎوﮔﯽ »ﮐﺮدن« ـﻪوه هﺎﺗﻮوه ﺑﻪ ﺋﻪﺳ‪» ‬ی« ﻟﻪ‬
‫ﮐﯚﺗﺎﯾﯿﺪا ﻧﯿﯿﻪ ﺗﺎ ﺑ‪‬ﯿﻦ ﺑﯚﯾﻪ ﺋﻪوﯾﺶ وهک وﺷﻪی »ﻧﻮوﺳﯽ« در‪‬ﮋ ﺑﯚﺗﻪوه‪ .‬ﺑﻪ‪ ‬ﮔﻮﻣﺎن ﻟﻪ وهدا ﻧﯿﯿﻪ ﮐﻮرد ﺑ‪‬ﯾﺎری‬
‫داوه ﮐﻪ »ی« ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم و ﺋﯿﺰاﻓﻪ و وهﺳﻒ ﮐﻪوﺗﻪ دوای ﭘﯿﺘﻪﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ی« وه دهﺑ‪ ‬ﺑﻘﺮﺗ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م زۆرﺑﻪی‬
‫ﻧﻮوﺳﻪراﻧﯽ ﮐﻮرد ﺋﻪم »ی« ـﻪ ﻗﺮﺗﺎوه ﺋﯿﻌﺪام ﮐﺮاوه زﯾﻨﺪوو دهﮐﻪﻧﻪوه و دهﯾﻨﻮوﺳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮕﻪﺷﯿﺎن ﺋﻪﻣﻪﯾﻪ ﮔﯚﯾﺎ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ‬
‫ڕ‪‬ﺰﻣﺎن دهﺑ‪»‬ی« هﻪﺑ‪ ‬ﺋﯿﺘﺮ ﺋﻪﮔﻪر ﻟﻪ ﻗﺴﻪ ﮐﺮدﻧﺪا ﺧﯚ ﺑﻪ دهر ﻧﻪﺧﺎ ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا دهﺑ‪ ‬ﺑﮕﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﻧﻪﮐﺎ دهﺳﺘﻮوری‬
‫زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ ﺗ‪‬ﮑﭽ‪ .‬ﺟﺎرێ ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﺑﺎ ﺋﻪوه ﺑ‪‬ﻢ ﺋ‪‬ﻤﻪ ﮐﻪ زاﻧﯿﻤﺎن ﺑﻪ ﺋﻪﺳ‪»‬ی« هﻪﯾﻪ و ﺋﻪم ڕاﺳﺘﯿﻪﻣﺎن ﺧﺴﺘﻪ ﻧﺎو‬
‫ﮐﺘ‪‬ﺒﻪﮐﺎﻧﯽ دهﺳﺘﻮوری زﻣﺎﻧﻪوه ﻟﺰووم ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪ ‬ﺗﺮﺳﯽ ﺗ‪‬ﮏ ﭼﻮوﻧﯽ دهﺳﺘﻮور وهﯾﺎ ﺗﻮهﻤﻪی ﻧﻪزاﻧﯿﻦ هﺎﻧﯿﺎن ﺑﺪا ﻟﻪو‬
‫ﻧﺎوهدا »ی« ﯾﻪک ﻗﻮﺗﮑﻪﯾﻨﻪوه‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر ﺋﻪو ﺗﺮﺳﻪ ﯾﻪﺧﻪﮔﯿﺮﻣﺎن ﺑ‪ ‬و ﺑﻤﺎﻧﮑﺎ ﺑﻪ دﯾﻠﯽ ﺧﯚی دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﻗﺴﻪ ﮐﺮدﻧﯿﺸﺪا‬
‫ﭼﺎر‪‬ﮑﯽ ﺋﻪو ﺗﺮﺳﻪ ﺑﺪۆزﯾﻨﻪوه‪ ،‬ﺧﯚ ﺋ‪‬ﻤﻪ ﺑﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﺳﻪد ﺋﻪوهﻧﺪهی ﻧﻮوﺳﯿﻦ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر د‪‬ﻨﯿﻦ ﻓﺎﯾﺪهی ﭼﯽ‬
‫ﺋﻪم »ی« ﯾﻪ ﻧﺎزداره ﺟﺎر‪‬ﮑﯿﺎن ﺑﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻦ زﯾﻨﺪوو ﮐﻪﯾﻨﻪوه و ﺳﻪد ﺟﺎران ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا ﺑﯿﻤﺮ‪‬ﻨﯿﻦ‪ .‬دوور ﻧﺎﺑﯿﻨﻢ‬
‫ڕۆژهک ﻟﻪ ڕۆژان ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎر‪‬ﮏ ﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﻟﻪ ﻗﺴﻪ ﮐﺮدﻧﺪا ﮔﻪﯾﺸﺘﯿﺘﻪ »ی« ی ﻗﺮﺗﺎو ﺑﺮۆﯾﻪﮐﺖ هﻪ‪‬ﺘﻪﮐ‪‬ﻨﻪ ﺗﺎ ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ‬
‫ﻧﯿﺸﺎﻧﻪی هﻪﺑﻮوﻧﯽ‪ ...‬وهﻧﯿﻪ ﻣﻦ ﺑﺒ‪‬ای ﺑﺒ‪‬ای داﻧﺎﻧﯽ ﻧﯿﺸﺎﻧﻪ ﻟﻪ ﺟ‪‬ﯽ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا ﭘﻪﺳﻨﺪ ﻧﻪﮐﻪم‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻧﺎﺑ‪‬‬
‫ﺋﻪو ﮐﺎره ﺑ‪‬ﻠﺰووم ﺑ‪ .‬ﺧﯚ ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﺋﻪم »ی« ﯾﻪ ﻗﺮﺗﺎوه ﺋﯿﺸﺎرهت داﻧﺎن ﻧﻪک هﻪر ﺑ‪‬ﻠﺰووﻣﻪ ﺑﻪ‪‬ﮑﻮو دژی‬
‫ﺋﯿﺮادهی ﺧﺎوهﻧﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﯽ ﮐﻮرد‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﯿﺮادهی ﮐﻮرد ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا »ی« دهرﻧﻪﮐﻪوت‬
‫ﻧﺎﺷ‪ ‬ﺑﻪ هﯿﭻ ﺟﯚر‪‬ﮏ دهرﮐﻪوێ ﯾﺎ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺑ‪‬ﻢ دهرﻧﻪﮐﻪوﺗﻦ »ی« ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا ﺑﻪ ﮔﻮ‪‬ﺮهی ﺋﯿﺮاده و ﺑ‪‬ﯾﺎری‬
‫ﺋﺎﺷﮑﺮای ﮔﻪﻟﯽ ﮐﻮرد ﻣﺎﻧﺎی ﺋﯿﻌﺪام ﮐﺮدﻧﯽ دهﺑﻪﺧﺸ‪ .‬ﺑﻪ‪‬ﮕﻪش ﺑﯚ ﺋﯿﺴﭙﺎت ﮐﺮدﻧﯽ ﺋﻪم ﺑ‪‬ﯾﺎره ﮐﻪم ﻧﯿﯿﻪ‪.‬‬

‫ﯾﻪﮐﻪم‪ :‬دهزاﻧﯿﻦ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺟﯚر‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺟﯚرهﮐﺎﻧﯽ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ ‪ abstruct‬ﻟﻪ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﺎدهوه زﯾﺎد‬
‫ﮐﺮدﻧﯽ ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ی« ﺗﯿﮋه ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪ‪ .‬ده‪‬ﯽ »ﭼﺎک – ﭼﺎﮐﯽ‪ ،‬ﺧﯚش – ﺧﯚﺷﯽ‪ ،‬ﺳﻪوز ‪ -‬ﺳﻪوزی«‪ .‬دهﺑﺎ‬
‫ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪﮐﻪ ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ی« ی ﺗﯿﮋ ﺑﯚ »وهک ﺳﭙﯽ‪ ،‬ﺑﺮﺳﯽ« ﺋﺎﺧﯚ ﺑﯚ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ ﭼﯽ‬
‫دهﮐﻪﯾﻦ؟‬

‫ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﻗﺎﻋﯿﺪهی ﺋﯿﺰاﻓﻪ و وهﺳﻒ و ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم ﮐﻪ ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﻟ‪‬ﯽ دواﯾﻦ دهﺑﻮا ﻟﻪ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺋﯿﺴﻤﯽ‬
‫ﻣﻪﻋﻨﺎﺷﺪا وﺷﻪﮐﻪ وهک ﺧﯚی ﺑﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺋﻪو »ی« ﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﯚ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ زﯾﺎد دهﮐﺮێ ﻟﻪ ﻗﺴﻪ ﮐﺮدﻧﺪا ﺧﯚ ﺑﻪدهر‬
‫ﻧﻪﺧﺎ و ﺗ‪‬ﺒﭽ‪ .‬ﮐﻪﭼﯽ ﺧﺎوهﻧﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ ﻟ‪‬ﺮهدا ﺑ‪‬ﯾﺎر‪‬ﮑﯽ زۆر ﺟﯿﺎوازی داوه ﮐﻪم و زۆر ﻟﻪﮔﻪڵ دهﺳﺘﻮوری ﺋﯿﺰاﻓﻪ و‬
‫وهﺳﻒ ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﻧﯿﯿﻪ‪ :‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﺋﻪوه ﻧﻪﺑﻮوه »ی« ﮐﻪ ﺑﻔﻪوﺗ‪»‬ﺳﯿﻐﻪ« ﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ‬
‫داﻧﺎوه ﺑﯚ ﺋﻪوه هﻪم ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎﮐﻪ دروﺳﺖ ﺑ‪ ‬و هﻪم »ی« ﮐﻪ ﺑﭙﺎر‪‬ﺰرێ‪ .‬ﻓﻪرﻣﻮو ﺳﻪﯾﺮی ﺋﻪم ﻣﯿﺴﺎﻟﻪ ﺑﮑﻪ‪:‬‬

‫ده‪‬ﯽ »زهرد ‪ -‬زهردی‪ ،‬ﺷﯿﻦ – ﺷﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺳﻪوز ‪ -‬ﺳﻪوزی« ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪﮔﻪڵ »ﺳﭙﯽ« دا ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ دهﮐﻪی و ده‪‬ﯽ‬
‫»ﺳﭙﯽ‪ ،‬ﺳﭙﯿﻪﺗﯽ«‪ .‬ﺧﯚ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ زاهﯿﺮی دهﺳﺘﻮوری »ﻧﻮوﺳﯽ و ﺗﺮۆزی ﻧﺎﺳﮏ« دهﺑﻮا ﻟ‪‬ﺮهﺷﺪا هﻪر ﺑ‪‬ﯽ »ﺳﭙﯽ« و‬
‫ﯾ‪‬ﯿﻪﮐﻪی ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ ﺋﯿﻌﺪام ﮐﻪی‪.‬‬

‫‪85\19‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ده‪‬ﯽ »ﺗ‪‬ﺮ ‪ -‬ﺗ‪‬ﺮی« ﮐﻪﭼﯽ ده‪‬ﯽ »ﺑﺮﺳﯽ ‪ -‬ﺑﺮﺳﯿﻪﺗﯽ‪ ،‬هﻪﻧﺪ‪‬ﮑﯿﺶ دهﻧﻮوﺳﻦ ﺑﺮﺳﯽ ﯾﻪﺗﯽ«‪ .‬دهﺑﻮا وﺷﻪی ﺑﺮﺳﯿﺶ‬
‫ﻟﻪ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎدا هﻪروهک ﺧﯚی ﺑﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه »ێ« ﯾﻪ ﺗﺎزهﮐﻪ ﺗ‪‬ﺒﭽ‪.‬‬

‫دهﺑﯿﻨﯽ ﻟﻪو ﺣﺎ‪‬ﻧﻪدا ﺧﺎوهﻧﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ ڕ‪‬ﯽ ﻧﻪه‪‬ﺸﺘﻨﯽ »ی« ﮐﻪی ﻧﻪداوه ﺧﯚ ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪرژهوهﻧﺪی دﯾﺒﺎ ﯾﺎ ﺋﺎرهزووی‬
‫ﮐﺮدﺑﺎ ﮐﻪس ﻣﻪﻧﻌﯽ ﻧﻪدهﮐﺮد ﻟﻪ ﺋﯿﻌﺪام ﮐﺮدﻧﯽ‪ ،‬ﺋﻪوﺳﺎ ﻣﻦ و ﺗﯚش ﺑﯚ ﺧﻪﻣﺎن ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا وهﺳﺘﺎﯾﯿﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﻪرج‬
‫دهﺑﺮد و »ی« ﯾﻪﮐﻤﺎن ﻗﻮت دهﮐﺮدهوه وهک ﮐ‪‬ﻠﯽ ﻗﻪﺑﺮ و دهﻣﺎن ﻧﻮوﺳﯽ »ﺑﺮﺳﯽ ی‪ ،‬ﺳﭙﯽ ی«‪.‬‬

‫دووهم‪ :‬ﻟﻪ ﺣﺎ‪‬ﯽ ﻧﯿﺴﺒﻪﺗﯿﺸﺪا وهک ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﻪ ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ی« ی ﺗﯿﮋ دهﺧﺮ‪‬ﺘﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪوه وهک‬
‫»ﺷﺎرهزووری‪ ،‬هﻪوﻟ‪‬ﺮی‪ ،‬ﻧﻪﺟﻪﻓﯽ«‪ .‬ﺋﻪوهﻧﺪه هﻪﯾﻪ ﺋﻪﮔﻪر ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪﮐﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ا‪ ،‬وو‪ ،‬ۆ‪ ،‬ێ‪ ،‬ه« ﺑﻮو ﻟﻪﺑﻪر‬
‫ﻧﺎﭼﺎری »ی« ﯾﻪﮐﯽ دهﻧﮕﺪار ‪ consonant‬دهﺧﺮ‪‬ﺘﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﭘﯿﺘﺎﻧﻪ و »ی« ی ﻧﯿﺴﺒﻪﺗﻪوه ﺗﺎ ﺋﯿﻤﮑﺎن هﻪﺑ‪‬‬
‫ﺗﻪﻟﻪﻓﻮز ﺑﮑﺮێ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻦ هﻪ‪‬ﻨﺎﮔﺮێ ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪی ﺑﭽ‪‬ﺘﻪ ﺳﻪر‪ .‬ده‪‬ﯽ »ﺧﻮرﻣﺎ‪ -‬ﺧﻮرﻣﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻪ‪-‬‬
‫ﺑﺎﻧﻪﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻨﯚ‪ -‬ﺷﻨﯚﯾﯽ‪ ،‬ﻻدێ‪ -‬ﻻد‪‬ﯿﯽ‪ ،‬ﻣﺎزوو‪-‬ﻣﺎزووﯾﯽ«‪ .‬ﺋﻪدی ﺋﻪﮔﻪر ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪﮐﻪ ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ی« ی ﺗﯿﮋ ﺑﻮو‬
‫)ﺋﻪو ﭘﯿﺘﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺑ‪‬ﯾﺎری ﮐﯚڕی زاﻧﯿﺎر »ی« دهﻧﻮوﺳﺮێ‪ ،‬زۆرﺑﻪی ﻧﻮوﺳﻪران ﺑﻪ دوو »ی« ی دهﻧﻮوﺳﻦ‪ :‬هﻪﯾﺸﻪ‬
‫ﺋﯿﺸﺎرهﯾ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪی ﺑﯚ دادهﻧ‪ (‬ﺋﻪوﺳﺎ دهﺑ‪ ‬ﻧﯿﺴﺒﻪت ﺑﯚ ﺋﻪو وﺷﻪﯾﻪ ﭼﯚن ﺑ‪‬؟ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﻗﺎﻋﯿﺪهی ﺑﺎس ﻟ‪‬ﮑﺮاوی‬
‫ﺋﯿﺰاﻓﻪ و هﺎوڕ‪‬ﮑﺎﻧﯽ دهﺑﻮا »ی« ﮐﻪی ﻧﯿﺴﺒﻪت ﺧﯚ ﺑﻪدهر ﻧﻪﺧﺎ و وﺷﻪﮐﻪ وهک ﺧﯚی ﺑﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﮐﻪﭼﯽ ﮐﻮردهواری‬
‫وای ﻧﻪﮐﺮدووه‪ ،‬هﻪرﭼﻪﻧﺪ هﻪﻣﻮو ﮐﻮرد ﻟﻪ ﯾﻪک ڕ‪‬ﺒﺎزهوه ﻧﻪڕۆﯾﺸﺘﻮون ﺑﯚ دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﻟﻪم ﺣﺎ‪‬ﻪدا ﺑﻪ‪‬م‬
‫هﻪﻣﻮو ﻟﻪوه ﺋﯿﺘﻔﺎﻗﯿﺎن ﮐﺮدووه ﮐﻪ ﻧﺎﺑ‪» ‬ی« ی ﻧﯿﺴﺒﻪت ﺋﯿﻌﺪام ﺑﮑﺮێ‪ .‬ﻧﺎوﭼﻪی ﮐﯚﯾﻪ ﺑﯚ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺳﯿﻐﻪی‬
‫ﻧﯿﺴﺒﻪت ﻟﻪ وﺷﻪی وهک »ﺟﻪﻟﯽ و ﺳﻤﺎﻗﻮو‪‬ﯽ و ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯽ« ده‪» ‬ﺟﻪﻟﯿﻪﺗﯽ‪ ،‬ﺳﻤﺎﻗﻮوﻟﯿﻪﺗﯽ‪ ،‬ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯿﻪﺗﯽ« واش دهﺑ‪‬‬
‫ده‪» ‬ﺟﻪﻟﻪﺗﯽ‪ ،‬ﺳﻤﺎﻗﻮوﻟﻪﺗﯽ‪ ،‬ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﻪﺗﯽ« هﻪﻧﺪێ ﻧﺎوﭼﻪ ﻟﻪو ﺣﺎ‪‬ﻧﻪدا ﺋﻪم ﺳﯿﻐﻪﯾﻪ ﺑﻪﮐﺎر ﻧﺎه‪‬ﻨ‪» ‬ی« ﮐﻪی‬
‫ﻧﯿﺴﺒﻪﺗﯿﺶ ﺋﯿﻌﺪام ﻧﺎﮐﺎ ده‪» ‬ﮐﺎﺑﺮاﯾﻪﮐﯽ ﺟﻪﻟﯿﻪﺗﯽ ﻓﻪرده ﺗﻮوﺗﻨ‪‬ﮑﯽ دهﻓﺮۆﺷﺖ«‪ .‬ﺋﻪﻣﻪ ﺑﯚﯾﻪ دهﮔ‪‬ﻣﻪوه ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪ‬
‫هﻪﻧﺪێ زﻣﺎﻧﻪواﻧﯽ ﺧﻪﻟﻘﯽ ﻧﺎوﭼﻪی ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯿﻢ ﺑﯿﺴﺘﻮوه ﺋﻪم ﺳﯿﻐﻪﯾﺎن ﺑﻪرﮔﻮێ ﻧﻪﮐﻪوﺗﻮوه ﮐﻪﭼﯽ دهوروﺑﻪری ﮐﯚﯾﻪ زۆر‬
‫ﺑﺎوه‪.‬‬

‫ﺳ‪‬ﯿﻪم‪ :‬وا دهﺑ‪ ‬واوی ﺑﺰو‪‬ﻦ )ﺋﻪوهی هﻪﻧﺪێ ﻧﻮوﺳﻪر ﺑﻪ دوو »و« ی دهﻧﻮوﺳﻦ‪ ،‬ﮐﯚڕی زاﻧﯿﺎرﯾﺶ ﺋﯿﺸﺎرهی دهﺧﺎﺗﻪ‬
‫ﺳﻪر »و«( وهک »ی« ی ﺑﺰو‪‬ﻦ دهﮐﻪو‪‬ﺘﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪوه وهک »دوو‪ ،‬ﭘﺸﻮو‪ ،‬ﺧﻮو«‪ .‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﻗﯿﺎس دهﺑﻮا ﺋﻪﮔﻪر‬
‫واوی ﻋﻪﺗﻔﯽ ﺑﻪدوادا هﺎﺗﺒﺎ واوهﮐﻪی ﻋﻪﺗﻒ ﺗ‪‬ﭽﻮوﺑﺎ و ﺧﯚی ﺑﻪدهر ﻧﻪﺧﺴﺘﺒﺎ هﻪروهک دﯾﺘﻤﺎن »ی« ﺑﻪدوا ﭘﯿﺘﻪ‬
‫ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ی« دا ﻟﻪﻧﺎو دهﭼ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﮐﻮرد واوی ﻋﻪﺗﻔﯽ ﻧﻪﻓﻪوﺗﺎﻧﺪووه ﺑﺎ ﺑﻪ دوا وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯿﺶ ﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﭘﯿﺘﻪ‬
‫ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ واوی ﺗﯿﮋ ﺑ‪ .‬ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »دوو و ﺳ‪ «‬ﺧﯚ ﺧﻪرﯾﮏ دهﮐﻪی واوهﮐﻪ ﺑﻪ ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﯽ و ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺑﺪرﮐ‪‬ﻨ‪‬‬
‫هﻪرﭼﻪﻧﺪ دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ واوهﮐﻪ ﺳﻪهﻠﯿﺶ ﻧﯿﯿﻪ‪ .‬ﺑﯚ ﺋﻪوه واوهﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﺷﯽ ﺑﺒﯿﺴﺘﺮێ ﺑﻪ دوا واوی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪﮐﻪدا‪،‬‬
‫دهﯾﺒﺰو‪‬ﻨﯽ و »ﺿﻤﻪ« ﯾ‪‬ﮑﯽ ﺳﻮوﮐﯽ دهدﯾﺘﯽ ﻧﻪﮐﺎ ﻟﻪ ﭘﻪﻧﺎ ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ ﭘ‪‬ﺶ ﺧﯚﯾﺪا ﻧﻤﻮودی ﻧﻪﺑ‪ ‬ﺗﯚ ﮐﻪ ده‪‬ﯽ‬
‫»ﮐﻮرد و ﻋﻪرهب« واوهﮐﻪی ﻋﻪﺗﻒ ﻟ‪‬ﺮهدا واوی ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﻪ دوا ﭘﯿﺘﯽ»د« دا ﺗﺮﺳﯽ ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻮوﻧﯽ ﻧﯿﯿﻪ ﺑﻪ‪‬م‬
‫ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »دوو و ﺳ‪ ،‬ڕوو و دهﺳﺖ« ﻟﻪ ڕاﺳﺘﯿﺪا واوهﮐﻪی ﻋﻪﺗﻒ دهﮐﻪی ﺑﻪ دهﻧﮕﺪار و واو‪‬ﮑﯽ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ ﮐﻮرﺗﯽ‬
‫ﺑﻪ دوادا د‪‬ﻨﯽ ﺗﺎ واوهﮐﻪی ﻋﻪﺗﻒ ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ ﺗﺎوی واوهﮐﻪی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪی ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﻧﻪﺷﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ‬
‫دهﺳﺘﻮوری ﻧﻮوﺳﯿﻦ دهﺑ‪» ‬ڕوو وو دهﺳﺖ‪ ،‬دوو وو ﺳ‪ «‬ﺑﻨﻮوﺳﺮێ‪.‬‬

‫ﺋﻪﻣﻪ ﺟﺎر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪش ﺋﯿﺮادهی ﮐﻮرد دهردهﺧﺎ ﻟﻪ ﭼﯚﻧﯿﻪﺗﯿﯽ ﻣﺎﻣ‪‬ﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ وﺷﻪ و ﭘﯿﺖ و ﻗﺴﻪﮐﺮدن‪ .‬ﺑﻪ ﻻی‬
‫ﮐﻮردهوه واوی ﻋﻄﻒ ﺋﻪوهﻧﺪه ﮔﺮﯾﻨﮕﻪ و ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﻪ ﻧﺎﺷ‪ ‬ﺑﺴﻮێ و ﻟﻪﻧﺎوﺑﭽ‪ .‬وهک »ی«ی ﺋﯿﺰاﻓﻪ و وهﺳﻒ و‬
‫ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم ﻧﯿﻪ ﺳﻮاﻧﯽ زهرهر ﻧﻪﺑﻪﺧﺸ‪ .‬ﺗﯚ ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »ڕو دهﺳﺖ‪ ،‬دو ﺳ‪ «‬واﺗﺎﮐﻪت ﮐﻮرت د‪‬ﻨ‪ ‬و‬
‫ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ ڕوون ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬هﻪﻧﺪێ ﺟﺎر ﺳﻮاﻧﯽ واوی »ﻋﻄﻒ« و ون ﺑﻮوﻧﯽ ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ دوو وﺷﻪدا وﺷﻪی ﻟ‪‬ﮑﺪراو ﭘ‪‬ﮏ‬

‫‪85\20‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫د‪‬ﻨ‪ ‬ﯾﺎﺧﻮد واﺗﺎﯾ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪوﺗﯚ دهﺑﻪﺧﺸ‪ ‬ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪﯾﯽ ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪﮔﻪڵ »ﻋﻄﻒ«‪ .‬ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯽ »دوﺳ‪ «‬وهک ﺋﻪوهﯾﻪ ﮔﻮﺗﺒ‪‬ﺘﺖ‬
‫دوﺟﺎر ﺳ‪ ‬ﮐﻪ دهﮐﺎ ﺷﻪش‪ ،‬ﺑﯚﯾﻪ ﻧﺎﭼﺎری ﮐﻪ ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ ﻟﻪ »دو ﺳ‪ 3+2 «‬ﺑ‪ ‬دهﺑ‪ ‬ﺑﻪ ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﯽ واوهﮐﻪی ﻣﯿﺎﻧﯽ‬
‫وﺷﻪی »دو« و »ﺳ‪ «‬ﺑﺪرﮐ‪‬ﻨﯽ و ﺑ‪‬ﯽ »دو و ﺳ‪ «‬ﺗﺎ ﺑﮑﻪن ﭘ‪‬ﻨﺞ‪ .‬دهوﺟﺎ ﮐﻪ ﻗﺮﺗﺎﻧﯽ واو‪‬ﮏ ﺋﻪوهﻧﺪه ﺋﯿﺸﮑﺎل‬
‫دروﺳﺖ ﺑﮑﺎ دﯾﺎره ﻧﺎﺑ‪ ‬ﺑﻘﺮﺗ‪ .‬ﮐﻮرد ﺋﻪوهی هﻪﺳﺖ ﭘ‪ ‬ﮐﺮدوه ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ ﺳﻪﻟﯿﻘﻪﯾﯽ و ﺑ‪ ‬ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ‪ ،‬ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ‬
‫وﺗﻮو‪‬ﮋﯾﺸﯽ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺋﻪو هﻪﺳﺖ و ﺳﻪﻟﯿﻘﻪﯾﻪ داڕﺷﺘﻮوه‪ .‬ﺣﻪﯾﻒ و ﺻﻪد ﺣﻪﯾﻒ ﺋ‪‬ﻤﻪ دروﺷﻤﯽ زهﮐﺎ و ﺋﯿﺪراﮐﯽ ﻓﯿﺘﺮی‬
‫ﺋﻪو ﮔﻪﻟﻪ ﺑﺴ‪‬ﯾﻨﻪوه ﺑﻪ ﺧﯚﺗ‪‬ﮫﻪ‪‬ﻘﻮﺗﺎﻧﺪﻧﯽ دوور ﻟﻪ ﺷﺎرهزاﯾﯽ هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻟﻪ ڕوا‪‬ﻪﺗﺪا هﻪ‪‬ﻘﻮﺗﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺋﻮﺳﺘﺎداﻧﻪش ﺑ‪‬ﺘﻪ ﭘ‪‬ﺶ ﭼﺎوان‪.‬‬

‫ﻗﺴﻪ ﻟﻪوهﻧﺪه ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺳﻪرهرای ﺋﻪوه ژﯾﺎﻧﺪﻧﻪوهی »ی« ی ﻣﺮدوو ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا ﮐﺎرﯾﮑﻪ دوور ﻟﻪ ﺷﺎرهزاﯾﯽ و ﭘ‪‬ه‬
‫ﻟﻪ ﺳﺘﻪم دژی زهﮐﺎی ﮐﻮردهوارﯾﯽ‪ ،‬ﺋﺎ ﺋﻪم ژﯾﺎﻧﺪﻧﻪوه ﺑﻪرهﻧﮕﺎری ﻓﺮﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪ ‬ﺳﻪر و ﺑﻨﻤﺎن دهﮐﺎ و ﺋﻪرﮐ‪‬ﮑﻤﺎن‬
‫د‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪر ﻟ‪‬ﯽ دهرﻧﻪﭼﯿﻦ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﯿﺪا وهﻧﯿﻪ هﻪر »ی« ﻟﻪو ﺷﻮ‪‬ﻨﻪدا ﺳﻮا ﺑ‪ ‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﭘﯿﺘﯽ ﻗﺮﺗﺎو ﻟﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎﻧﺪا ﺋﻪوهﻧﺪه زۆره و ﺟ‪‬ﮕﺎﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪوهﻧﺪه ﺟﯚر ﺟﯚره ﺋﻪﮔﻪر وهک »ی« هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﺑﮋ‪‬ﻨﻪوه زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ ﺗ‪‬ﮏ‬
‫دهﭼ‪ ‬و ﻟﻪ ﮐﻮردی دهﺷﯚرێ‪ .‬ڕ‪‬ﯽ ﺋﻪوهﺷﺖ ﻧﯿﻪ ﺑ‪‬ﯽ هﻪر »ی« دهژﯾ‪‬ﻨﻤﻪوه ﻣﻪﮔﻪر ﺧﯚﺗﻢ ﻟ‪ ‬ﺑﮑﻪی ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﯽ‬
‫ﻋﻮرﻓﯽ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻓﻪرﻗﯽ »ی« ﻧﯿﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘﯿﺘﯽ دﯾﮑﻪدا ﮐﻪ ﺋﻪﻣﯿﺎﻧﺖ ژﯾﺎﻧﺪهوه دهﺑ‪ ‬هﻪرﭼﯽ وهک ﺋﻪو ﻣﺮدو ﺑﻦ ﺑﯿﺎن‬
‫ژ‪‬ﻨﯿﺘﻪوه‪ .‬ﻗﯿﺎﻣﻪت هﻪر ﻟﻪ ﺑﻪرﺧﯽ ﻣﻪﻻدا ﻧﻪهﺎﺗﻮوه‪ ،‬دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا »ﺑﻪره‪ «‬ﺑﮕﻪڕ‪‬ﻨﯿﻪوه ﺑﯚ »ﺑﻪرهﻪ‪‬ﺪراو«‪،‬‬
‫»هﻪﺳﺘﻪ« ﺑﮑﻪﯾﺘﻪوه ﺑﻪ »هﻪڵ ﺑﻮهﺳﺘﻪ«‪ ...‬ﮐﻠﯚج‪ ،‬ﮐﻞ وﺟﻪ‪ ...‬ﻧﻪﺧﻮازه‪ ،‬ﻧﻪﺧﻮازێ ﺋﻪ‪ ‬ﯾﺎ هﻪر ﺑﻨﺠ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ ﺑ‪...‬‬
‫ﻣﺮﯾﺸﮏ‪ ،‬ﻣﺮی هﯿﺸﮏ‪ ...‬ﻣﺮاوی‪ ،‬ﻣﺮی ﺋﺎوی‪ ...‬ﮔﯚراﻧﯽ ﯾﺎرﯾﮑﻪ ڕاﮐﻪ ﭘ‪‬ﮑﻪﻧﻪ‪ ،‬دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﯾﺎری ﺑﮑﻪ ڕا ﺑﮑﻪ ﭘ‪ ‬ﺑﮑﻪﻧﻪ‪ .‬دهﺑ‪‬‬
‫ﺳﺎ‪‬ﻪهﺎ ﺧﻪرﯾﮏ ﺑﯽ ﺋﻪﺳ‪ ‬و ﻓﻪﺳ‪ ‬و ﺑﻨﺞ و ڕهﮔﯽ هﻪﻣﻮو وﺷﻪﯾ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺑﺪۆزﯾﻪوه و وای ﺑﻨﻮوﺳﯽ‪ .‬ﮐﻪ‬
‫ﺋﻪﻣﻪت ﮐﺮد زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺖ ﮐﻮﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪش ﻧﻪﮐﻪی ﻧﺎﺑ‪ ‬ﺗﻪﻧﮫﺎ ﯾﻪﺧﻪی »ی« ﺑﮕﺮی و دهﺳﺘﻪ ﻣﻼﻧﯽ ﺑﯽ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﻗﺮﺗﺎﻧﺪن »ﺣﺬف« دهﺳﺘﻮور‪‬ﮑﯽ زۆر ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪووه و ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯿﺸﻪ‪ ،‬ﺋﻪوهﻧﺪه هﻪﯾﻪ ﻧﺎﺑ‪ ‬ﻗﺮﺗﺎﻧﺪن ﺗﻪرﺗﯿﺒﯽ‬
‫ﭘﯿﺘﯽ وﺷﻪ ﺑﮕﯚڕێ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﮐﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﮔﯚڕا وﺷﻪﮐﻪ دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﻧﺎڕهوان‪ .‬ﺑﯚ ﻣﯿﺴﺎل‪ ،‬وﺷﻪی »دﺷﻨﺎم – دژﻧ‪‬ﻮ« ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ‬
‫ﻗﺮﺗﺎﻧﺪن ﺑﻮه ﺑﻪ »ﺟﻨ‪‬ﻮ‪ ،‬ﺟﻮ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺟﻮن«‪ .‬ﮔﯚڕﯾﻨﯽ »دژﻧ‪‬ﻮ« ﺑﯚ »ﺟﻨ‪‬ﻮ« ﺳﻪﻟﯿﻘﻪی ڕاﺳﺖ ﭘﻪﺳﻪﻧﺪی دهﮐﺎ ﭼﻮﻧﮑﻪ دو‬
‫ﭘﯿﺘﯽ »دژ« ﺑﻪ ﮐﻮرت ﮐﺮاوهﯾﯽ ﮔﯚڕاون ﺑﯚ »ج« ﮐﻪ ﻟﻪ درﮐﺎﻧﺪﻧﺪا ﻧﺰﯾﮑﻪ ﻟﻪ »دژ«‪ .‬دﯾﺎره ﺗﺎﮐﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ج« ﻟﻪ ﺳﻪر‬
‫زﻣﺎن ﺳﻮﮐﺘﺮه ﻟﻪ »دژ«‪ .‬ﮐﻪواﺗﻪ ﻟﻪو ﮔﯚڕﯾﻦ و ﮐﻮرت ﮐﺮدﻧﻪوهدا ﺳﻮود ﺑﻪرهﻪم هﺎﺗﻮوه ﺑ‪ ‬ﺋﻪوهی ﺗﻪرﺗﯿﺒﯽ ﭘﯿﺘﻪﮐﺎن‬
‫ﺗﯿﮏ ﺑﭽ‪ .‬ﺋﯿﺘﺮ ﻟﻪوه زﯾﺎﺗﺮ ﭼﯿﻤﺎن دهوێ ﮐﻪ ﻟﻪ ڕ‪‬ﺒﺎز‪‬ﮑﯽ هﻪﻣﻮارهوه زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن ﺋﺎﺳﺎﻧﺘﺮ ﮐﻪﯾﻦ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﮔﯚڕﯾﻨﯽ‬
‫»ﺟﻨ‪‬ﻮ« ﺑﯚ »ﺟﻮ‪‬ﻦ« ﺗﻪرﺗﯿﺒﯽ ﭘﯿﺘﻪﮐﺎن ﺗ‪‬ﮏ دهدا ﺑﯚﯾﻪ ﺑﻪ »ڕهوان – ﻓﺼﯿﺢ« ﻟﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪم ﻧﺎدرێ ﮐﻪواﺗﻪ ﻧﻮوﺳﻪر‬
‫دهﺑ‪ ‬ﺧﯚی ﻟ‪ ‬ﺑﭙﺎر‪‬ﺰێ‪ .‬ﮐﻪ »ﺟﻮ‪‬ﻦ« ﻧﺎڕهوان ﺑﻮو »ﺟﻮون« هﻪر ﺑﻪ ﺟﺎرێ ﻟﻪ ڕهواﻧﯽ دهﺷﯚرێ‪ .‬ﺑﻪ‪ ‬ﺧﻪ‪‬ﻖ ﻟﻪ‬
‫ﻗﺴﻪﮐﺮدﻧﺪا هﻪﻣﻮان ده‪‬ﻦ و ﮐﻪﺳﯿﺶ ڕ‪‬ﯽ ﺋﻪوهی ﻧﯿﻪ ﻣﻪﻧﻌﯿﺎن ﺑﮑﺎ ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪوهی ﻏﻪ‪‬ﻪﺗﻪ هﻪر ﻏﻪ‪‬ﻪﺗﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا‬
‫ﺑ‪ ‬ﯾﺎ هﻪر زﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪی ﺟﯿﮫﺎن ﺑ‪ ،‬ﺧﯚ ﻧﺎﺷﮑﺮێ و ﻧﺎﺷ‪ ‬ﻏﻪ‪‬ﻪت ﺑﻪ ڕاﺳﺖ ﺣﯿﺴﺎب ﺑﮑﺮێ‪.‬‬

‫ﻣﯿﺴﺎﻟ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪت ﺑﯚ د‪‬ﻨﻤﻪوه‪ ،‬دهﮔﻮﺗﺮێ »ﻟﻪ ﺑﯚﭼﯽ هﺎت؟« ﺋﻪﻣﻪ ﮐﻮرت ﮐﺮاوهﺗﻪوه ﺑﯚﺗﻪ »ﺑﯚﭼﯽ هﺎت؟«‪.‬‬
‫ﺟﺎر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪش ﮐﻮرت ﮐﺮاوهﺗﻪوه ﺑﻮوه ﺑﻪ »ﺑﯚ هﺎت؟«‪ .‬ﺋﻪم ﺳ‪ ‬ڕﺳﺘﻪﯾﻪ ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﻟﻪ ﻗﺴﻪ ﮐﺮدﻧﺪا زﯾﻨﺪون‪ .‬ﺑﻪﻻی‬
‫ﻣﻨﻪوه هﻪر ﺳ‪ ‬ڕﺳﺘﻪ دروﺳﺘﻦ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪ ﮐﻮرت ﮐﺮدﻧﻪوه ﺑﻪوﻻوه ﺷﺘ‪‬ﮏ ﻧﻪهﺎﺗﯚﺗﻪ ﻧﺎوهوه ﻟﻪ ڕاﺳﺘﯿﯿﺎن دور ﺧﺎﺗﻪوه‬
‫و ﺑﯿﺎن ﮐﺎ ﺑﻪ هﻪ‪‬ﻪ‪ .‬ﮐﻮرت ﮐﺮدﻧﻪوهش ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا دهﺳﺘﻮوره‪ ،‬هﻪر ﻣﺎﻣ‪‬ﻪﺗ‪‬ﮑﯿﺶ ﺑﻪر دهﺳﺘﻮور ﮐﻪوت ﭘﻪﺳﻪﻧﺪه‪.‬‬

‫ﺑﻪ‪‬م ﮔﯚڕﯾﻦ و ﮐﻮرت ﮐﺮدﻧﻪوهی »ﻟﻪ ﺑﯚﭼﯽ هﺎت؟« ﺗﺎ دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﻟﯚﭼﯽ هﺎت ﯾﺎﺧﻮد ﻟﯚ هﺎت« ﻟﻪ دهﺳﺘﻮور ﻻی‬
‫داوه ﭼﻮﻧﮑﻪ دﯾﺎره وﺷﻪی »ﻟﯚ« ﻟﻪ ﺋﻪﺳ‪‬ﺪا ﻣﻪوﺟﻮد ﻧﯿﻪ و ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺮاوه ﻟﻪ ﻻﻣﻪﮐﻪی »ﻟﻪ« و واوهﮐﻪی »ﺑﯚ«‪ .‬واﺗﻪ‬
‫»ﻟﻪ ﺑﯚ« ﮐﺮاوهﺗﻪ »ﻟﯚ«‪ .‬ﺋﻪم داڕﺷﺘﻨﻪ ﺑﻪر هﯿﭻ دهﺳﺘﻮور‪‬ﮏ ﻧﺎﮐﻪوێ ﺗﺎ ﺑ‪‬ﯿﯿﻦ داڕﺷﺘﻨ‪‬ﮑﯽ ڕاﺳﺘﻪ‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا‬

‫‪85\21‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫»ﻟﻪ ﻟﯚﭼﯽ« هﻪﺑﺎ ﺋﻪوﺳﺎ دهﻣﺎﻧﮕﻮت »ﻟﯚﭼﯽ‪ ،‬ﻟﯚ« ﮐﻮرت ﮐﺮاوهن دهﺑﻮون ﺑﻪ »ﻓﺼﯿﺢ‪ ،‬ڕهوان« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﮔﻮﺗﻤﺎن ﮐﻮرت‬
‫ﮐﺮدﻧﻪوهی دهﺳﺘﻮوری »ڕهواﻧﯽ« ﺗ‪‬ﮏ ﻧﺎدا‪ .‬ﻧﻮوﺳﻪر و ﭘﺸﮑﻨﻪر و ﻟ‪‬ﮑﯚﻟﻪرهوه ر‪‬ﯽ ﺋﻪوهی هﻪﯾﻪ وهک زاﻧﺎی‬
‫ﺋﻪﮐﺎد‪‬ﻤﯿﯽ ﺑﻨﺞ و ﺑﻨﺎواﻧﯽ ﮔﻮﺗﻪ و ڕﺷﺘﻪو دهﺳﺘﻮوراﺗﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ هﻪ‪‬ﺘﻪﮐ‪‬ﻨ‪ ‬ﺑﯿﺎﻧﺒﺎﺗﻪوه ﺳﻪر ڕهگ و ﺑﻨﮑﻪ و ﺑﻨﺎﺧﻪی‬
‫ﺋﻪﺳ‪‬ﯿﯿﺎن‪ ،‬ﻟﻪو ڕ‪‬ﺒﺎزهﺷﺪا ﺗﺎ ﺑﻪرهو ﻣ‪‬ﮋووی ﮐﯚن هﻪ‪‬ﮑﺸ‪ ‬و ﻟﻪ ﺳﺮﻧﺞ و ﺗ‪‬ﻔﮑﺮﯾﻦ و ﺑﻪراوردی ﮐﺮدﻧﯽ ﻗﻮڵ ﺑﯿﺘﻪوه‬
‫زﯾﺎﺗﺮ ﺧﺰﻣﻪﺗﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪی دهﮐﺎ و هﻪوڵ و ﺗﻪﻗﻪ‪‬ﮐﻪی ﺑﻪرهﻪﻣﺪارﺗﺮ دهﺑ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ڕ‪‬ﯽ ﺋﻪوهی ﻧﯿﻪ دۆزﯾﻨﻪوهی‬
‫ﺋﻪﺳ‪‬ﯽ وﺷﻪﯾ‪‬ﮏ ﺑﮑﺎ ﺑﻪهﯚی ﺋﯿﻌﺪام ﮐﺮدﻧﯽ وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﮔﯚڕان و ﮐﻮرت ﮐﺮدﻧﻪوهدا ﺷﮑ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎزهی‬
‫ﭘﻪﯾﺪا ﮐﺮدووه‪ .‬زاﻧﺎﯾ‪‬ﮑﯽ ﮔﯚڕاﻧﯽ ﮔﯿﺎﻧﻠﻪﺑﻪران ﺑﺎ ﺋﻪﺳ‪‬ﯽ ژﯾﺎن ﺑﺪۆز‪‬ﺘﻪوه و ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭙﻠﮑﺮی ﮔﯚڕاﻧﺪا ﺳﻪرهوژ‪‬ﺮ و‬
‫ﺳﻪرهوژوور ﺑﺮوا ﺗﺎ ﻣﺮۆڤ دهﮔﻪﯾﻪﻧ‪ ‬ﺑﻪ ﮔﯿﺎﻧﻠﻪﺑﻪری »ﯾﻪک ﺧﻠﯿﻪ«‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺗﯚ ﺑ‪‬ﯽ ﺑﯚی هﻪﺑ‪ ‬ﺑ‪‬ﯾﺎری ﺋﯿﻌﺪاﻣﯽ‬
‫ﻣﺮۆڤ ﺑﺪا ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪﺳ‪‬ﻪﮐﻪی دۆزﯾﻮهﺗﻪوه؟ ﯾﺎﺧﻮد ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻪواﻧﯽ هﻪﻣﻮو ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﺑﻨﻮوﺳ‪ ‬ﺋﻪﻣﻪ ﻟﻪ ﺋﻪﺳ‪‬ﺪا »ﯾﻪک‬
‫ﺧﻠﯿﻪﯾﯽ« ﺑﻮوه ﻧﻪﮐﺎ ﺋﻪو ڕاﺳﺘﯿﯿﻪ ﻓﻪراﻣﯚش ﺑﮑﺮێ؟ ﺑﻪس ﻧﯿﻪ زاﻧﯿﺎرهﮐﻪ و ڕاﺳﺘﯿﻪﮐﻪ ﺗﯚﻣﺎر ﺑﮑﺎ و ﺑﯿﺎﻧﭙﺎر‪‬ﺰێ ﻟﻪ ﻓﯚﺗﺎن‬
‫ﺑ‪ ‬ﺋﻪوه ﺧﯚی و ﺧﻪﻟﻖ دووﭼﺎری ﺋﻪرﮐﯽ ﺑ‪‬ﻠﺰوم ﺑﮑﺎ؟‬

‫زﻣﺎن ﭼﻮﻧﮑﻪ ﮐﻪرﺳﺘﻪی ﺗﻪﻋﺒﯿﺮی ﮔﯿﺎﻧﻠﻪﺑﻪر‪‬ﮑﯽ ﻗﺎﺑﻠﯽ ﮔﯚڕاﻧﻪ ﺋﻪوﯾﺶ ﻟﻪ ﮔﯚڕاﻧﺪاﯾﻪ‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪ ڕادهی ﮔﯚڕاﻧﯽ ژﯾﺎن و‬
‫ﯾﺎﺳﺎی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯿﯽ و ﺑﻪرهﻪﻣﯽ زاﻧﺴﺘﯿﯽ ﺋﺎدهﻣﯿﺰاد زﻣﺎﻧﻪﮐﻪی ﻧﻪﮔﯚڕێ و ﭘ‪‬ﺶ ﻧﻪﮐﻪوێ دﯾﺎره ورده ورده ﮐﺰ دهﺑ‪‬‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﺎرێ دهﮐﻮژ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬دهﺑ‪ ‬ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﻪوان ﺋﻪوه ﺑ‪ ‬ﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪی ﺑﺪا ﺗﺎ دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺗﻪﻋﺒﯿﺮی زﯾﺎد ﮐﺎ و‬
‫ﺷﯿﺎﯾﯽ ژﯾﺎن و ﮔﻪﺷﻪﮐﺮدﻧﯽ ﺑﮕﺎ ﺑﻪ ﭘﻠﻪی ﺳﻪرﺳﻮڕ‪‬ﻨﯽ زاﻧﺴﺖ و ﺗﻪﮐﻨﯿﮑﯽ ﻧﻮێ‪ .‬ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ داﻧﯿﺶ ﻟﻪوهدا ﻧﯿﻪ زﻣﺎن‬
‫ﺑﺨﺮ‪‬ﺘﻪ ﻗﺎ‪‬ﺒﯽ ﻣﺮدوو و ڕ‪‬ﮕﻪی ﺋﺎﺳﺎن ﺑﻮون و ﻣﺸﺘﻮﻣﺎڵ ﮐﺮدﻧﯽ ﻟ‪ ‬ﺑﮕﯿﺮێ‪ .‬ﺑﻪ ڕادهی ﺋﻪوه ﮐﻪ ﮔ‪‬اﻧﻪوهی ژﯾﺎن ﺑﯚ‬
‫ﺻﻪدهی ﭼﻮاردههﻪم و ﭘﺎزدههﻪم دهﯾﮑﻮژێ و ﻟﻪ ﻧﺎوی دهﺑﺎ ﮔ‪‬اﻧﻪوهی زﻣﺎﻧﯿﺶ ﺑﯚ ڕاﺑﺮدووی ﮐﯚﻧﯽ ﭘﻪﮐﯽ ﻣﺎﻧﻪوه و‬
‫ﮔﻪﺷﻪﮐﺮدﻧﯽ دهﺧﺎ‪ .‬ﺳﻪرڕای هﻪﻣﻮو ﺋﻪو ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯿﺎﻧﻪ و ﮔﻪﻟ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪی ﮐﻪ هﻪن و ﻧﻪﻣﮫ‪‬ﻨﺎﻧﻪ ﻧﺎو ﺑﺎﺳﻪﮐﻪوه ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ زۆر‬
‫ﮔﺮﯾﻨﮓ هﻪﯾﻪ دهﺑ‪ ‬ڕهﭼﺎوی ﺑﮑﻪﯾﻦ‪ .‬ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯾﺎرﻣﺎن دا ﺋﻪو ﭘﯿﺘﺎﻧﻪی ﻟﻪ ﻗﺴﻪﮐﺮدﻧﺪا ﺳﻮاون ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا ﺑﮕﻪڕ‪‬ﻨﻪوه ﺋﯿﺘﺮ‬
‫ﻧﻮوﺳﻪری ﻋﺎدهﺗﯿﯽ ﮐﻮردﯾﯽ ﻟﻪ ﺑﺎزاڕ و دهرودهﺷﺖ ﺑﯚ ﺧﯚی دهﺳﺖ و ﻗﻪ‪‬ﻪﻣﯽ ڕهق دهﺑ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﻪ‬
‫ﻧﻮوﺳﻪری ﻋﺎدهﺗﯿﯽ ﺋﻪو دهﺳﺘﻮور و ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﻪ ﻧﺎزاﻧ‪ ‬ﻓ‪‬ﺮی ﺋﻪوهی ﺑﮑﺎ ﻟﻪ ﮐﻮێ ﭘﯿﺖ ﻗﺮﺗﺎوه ﺗﺎ ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا ﺑﯿﮕ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬
‫زاﻧﯿﻨﯿﯽ ﺋﻪم ﻻﯾﻪﻧﻪ ﻧﻪک هﻪر ﺑﯚ ﭘﯿﺎوی ﻋﺎدهﺗﯿﯽ ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﺧﻮ‪‬ﻨﺪهواری ﻓﺮاژووﺷﻪوه زهﺣﻤﻪﺗﻪ‪ .‬ﻓﻪرﻣﻮو‬
‫ﻟﻪﮔﻪڵ ﻣﻨﺪا ﺳﺮﻧﺠ‪‬ﮏ ﺑﺪه ﺋﻪم زهﺣﻤﻪﺗﯿﻪ‪.‬‬

‫ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﻣﺎزی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕدا ڕاﻧﺎوهﮐﻪی دهرﻧﺎﮐﻪوێ وهک ﻟﻪ ﺗ‪‬ﭙﻪڕدا دهردهﮐﻪوێ‪ .‬ده‪‬ﯽ‬
‫»ڕۆﯾﺸﺖ‪ ،‬ﺧﻪوت‪ ،‬ﻧﻮوﺳﺖ‪ ،‬هﻪ‪‬ﺴﺘﺎ‪ ،‬ﻣﺮد‪ ،‬ژﯾﺎ‪ ،‬ﭼﻮو‪ ،‬هﺎت« ﻟﻪﻣﺎﻧﻪ و هﻪﻣﻮو ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﯽ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕی وهک ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ »ی«‬
‫ی ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم وﺟﻮدی ﻧﯿﻪ‪ .‬ﮐﻪواﺗﻪ ﺋﻪواﻧﻪی ﮐﻪ ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕی وهک »ﻧﻮوﺳﯿﻦ‪ ،‬دڕﯾﻦ‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﻦ‪ ،‬ﮐ‪‬ﯾﻦ‪،‬‬
‫دزﯾﻦ« ﺑﯚ ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم »ی« ﯾﻪک ﺑﻪ زﯾﺎدهوه دهﻧﻮوﺳﻦ »ﭘﺮﺳﯿﯽ ی‪ ،‬ﮐ‪‬ﯾﯽ ی‪ ،‬دزﯾﯽ ی« دهﺑ‪ ‬ﺋﺎﮔﺎداری‬
‫ﺋﻪوه ﺑﻦ ﻟﻪ ﻣﺎزی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕی ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺋﻪﺳﻞ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ »ی« ی ﺗ‪‬ﺪا ﺑ‪ ‬ﻧﺎﺑ‪» ‬ی« ﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪی ﻟ‪‬‬
‫زﯾﺎد ﮐﻪن‪» .‬ﻓ‪‬ﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺰﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺸﯿﻦ‪ ،‬ڕزﯾﻦ« و هﻪﻣﻮو ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﯽ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕی وهک ﺋﻪوان ﮐﻪ ﺧﺮاﯾﻪ ﭘﺎڵ ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم‬
‫دهﺑ‪ ‬ﺑﻨﻮوﺳﺮێ »ﻓ‪‬ی‪ ،‬ﺧﺰی‪ ،‬ڕزی« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪو ﺣﺎ‪‬ﻪدا ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ڕاﻧﺎوی ﻧﯿﻪ‪ .‬دهوﺟﺎ ﺳﻪﯾﺮی‬
‫ﻧﻮوﺳﻪری ﻋﺎدهﺗﯿﯽ ﮐﻮرد ﺑﮑﻪ ﭼﯚن ﺳﻪری ﻟ‪ ‬ﻧﺎﺷ‪‬ﻮێ ﮐﻪ دهﯾﻪوێ ﺑﻨﻮوﺳ‪» ‬دزی و ﻓ‪‬ی و ﺧﺸﯽ و ﺑ‪‬ی«؟ ﻟﻪ‬
‫ﮐﻮێ ﺋﻪم »ی« ﯾﻪ ﻗﻮت ﮐﺎﺗﻪوه وهک ﮐ‪‬ﻠﻪ ﻗﻪﺑﺮ و ﻟﻪ ﮐﻮێ ﺑﯿﺨﺎﺗﻪ ﻗﻪﺑﺮهوه وهک ﻣﺮدوو!‬

‫ﺋﻪم زهﺣﻤﻪﺗﯿﻪت ﻟﻪ ﺑﯿﺮ ﺑ‪ ‬و ﺑﻪ ﭼﺎو‪‬ﮑﯽ ﭘ‪ ‬ﻟﻪ وردﯾﯽ و ژﯾﺮﯾﻪوه ﺳﻪﯾﺮ‪‬ﮑﯽ ﻓﻪﻻﮐﻪﺗﯽ ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ دواوه ﺑﮑﻪ‪.‬‬

‫ﮔﻮﺗﻤﺎن و دﯾﺘﻤﺎن ڕاﻧﺎوی ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﻣﺎزی ﺗ‪‬ﭙﻪڕدا »ی« ﯾﻪ‪ .‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی ﺋﻪو‪ ،‬ڕاﻧﺎوی‬
‫ﺷﻪﺧﺴﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﻣﺎزی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕدا »ی« ﯾﻪ ﯾﺎﺧﻮد »ﯾﺖ«ه‪ .‬ﺑﯚ ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم ده‪‬ﯽ »ﮐﻮﺷﺘﯽ‪،‬‬

‫‪85\22‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺑﺮدی‪ ،‬ﮐﺮدی« ﺑﯚ ﺷﻪﺧﺴﯽ دوهم ده‪‬ﯽ »ﺑﺮدت‪ ،‬ﮐﻮﺷﺘﺖ‪ ،‬ﮐﺮدت« ﺑﻪ‪‬م ﺑﯚ ﺷﻪﺧﺴﯽ دوهم ﻟﻪ ﻣﺎزی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕدا‬
‫ده‪‬ﯽ »ﻧﻮوﺳﺘﯿﺖ‪ ،‬هﻪ‪‬ﺴﺘﺎﯾﺖ‪ ،‬ﮐﻪوﺗﯿﺖ‪ ،‬ڕۆﯾﺸﺘﯿﺖ« هﻪﯾﺸﻪ ده‪» ‬ﻧﻮوﺳﺘﯽ‪ ،‬هﻪ‪‬ﺴﺘﺎی‪ ،‬ﮐﻪوﺗﯽ‪ ،‬ڕۆﯾﺸﺘﯽ« ﺑﯚ‬
‫ﻣﻪﺑﻪﺳﯽ ﮐﻮرد ﮐﺮدﻧﻪوه »ﺧﯚم ﻟﻪواﻧﻪم«‪ .‬ﮐﻪواﺗﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﻣﻪزهﻪﺑﯽ دۆﺳﺘﺎﻧﯽ »ی« ی ﻗﺮﺗﺎو ﻟﻪو ﻓﯿﻌﻠﻪ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕاﻧﻪی‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺋﻪﺳ‪» ‬ی« هﻪﯾﻪ وهک »ﻓ‪‬ﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺰﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺸﯿﻦ« دهﺑ‪ ‬ﺑﯚ ﺷﻪﺧﺴﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک ﺑﻨﻮوﺳﯽ » ﻓ‪‬ی ﯾﺖ‪ ،‬ﺧﺰی‬
‫ﯾﺖ« ﯾﺎﺧﻮد »ﻓ‪‬ی ی‪ ،‬ﺧﺰی ی‪ ،‬ﺧﺸﯽ ی« ﺋﻪﮔﻪر وﯾﺴﺘﺖ ﺑﯚ ﺋﯿﺨﺘﯿﺼﺎر »ت« ﯾﻪﮐﻪ ﺑﻘﺮﺗ‪‬ﻨﯽ‪.‬‬

‫ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ »ﻣﻀﺎرع« دا ﻓﺮﻣﺎﻧﮑﻪ ﺗ‪‬ﭙﻪڕ ﺑ‪ ‬ﯾﺎ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ ﺑ‪ ‬ﺋﻪو »ی« ﯾﻪی ﺷﻪﺧﺴﯽ دوهم هﻪر دﯾﺘﻪ ﻧﺎوهوه‪.‬‬
‫ده‪‬ﯽ »دهﻧﻮی‪ ،‬دهڕۆی‪ ،‬هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘﯽ ﯾﺎﺧﻮد دهﻧﻮﯾﺖ‪ ،‬دهڕۆﯾﺖ‪ ،‬هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘﯿﺖ« هﻪروههﺎ ده‪‬ﯽ »دهﺧﯚی‪ ،‬دهﮐﻪی‪،‬‬
‫دهﮐﻮژی – دهﺧﯚﯾﺖ‪ ،‬دهﮐﻪﯾﺖ‪ ،‬دهﮐﻮژﯾﺖ« ﻟ‪‬ﺮهﺷﺪا دهﺑ‪ ‬ﺋﺎﮔﺎداری ﺋﻪوه ﺑﯽ ﻓﻪرﻗﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕ و ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ ﻧﻪﮐﻪی و‬
‫»ی« ﯾﻪﮐﯽ زﯾﺎد ﺑﺨﻪﯾﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﺋﻪو ﻓﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪوه ﮐﻪ ﻟﻪ ﺋﻪﺳ‪‬ﺪا »ی« ﯾﺎن هﻪﯾﻪ و ﺑﻨﻮوﺳﯿﺖ »دهﻓ‪‬ی ی‪ ،‬دهﺧﺸﯽ‬
‫ی‪ ،‬دهﺧﺰی ی‪ ،‬دهﻧﻮوﺳﯽ ی‪ ،‬دهدزی ی‪ ،‬دهدڕی ی – ﯾﺎﺧﻮد دهﻓ‪‬ی ﯾﺖ‪ ،‬دهﺧﺸﯽ ﯾﺖ‪ ،‬دهدزی ﯾﺖ‪...‬هﺘﺎد«‬
‫ﻧﺎﺷﺰاﻧﻢ ﭼﯚن دهﺗﻮاﻧﯽ ﺧﯚت ڕزﮔﺎر ﮐﻪی ﻟﻪ ﺋﯿﺸﮑﺎﻟﯽ ڕ‪‬ﻨﻮوس داﺧﻮا دهﻧﻮوﺳﯽ »ﻓ‪‬ی ﯾﺖ‪ ،‬ﻓ‪‬ی ی ت‪ ،‬ﻓ‪‬ﯾﯿﺖ«‪.‬‬
‫ﭘﺸﻮوی ﺣﻪﺳﺎﻧﻪوه ﻣﻪده ﻓﻪﻻﮐﻪﺗﯽ دﯾﮑﻪش ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪ‪.‬‬

‫ﺑﯚ »ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺘﮑﻠﻢ« ﻟﻪ ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ﻣﺎزی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ دو ﭘﯿﺘﯽ »ﯾﻦ« ﺑﻪﮐﺎر دێ وهک »ﻧﻮوﺳﺘﯿﻦ‪ ،‬ڕۆﺷﺘﯿﻦ‪ ،‬هﻪ‪‬ﺴﺘﺎﯾﻦ« ﻟﻪ‬
‫ﻣﺎزی ﺗ‪‬ﭙﻪڕ دهﮔﻮﺗﺮێ »ﮐﺮدﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺮدﻣﺎن« ﻟﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﻀﺎرﻋﯿﺸﺪا ﺋﻪم »ﯾﻦ«ه ﺑﯚ »ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺘﮑﻠﻢ« هﻪر د‪‬ﺘﻪوه‬
‫ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪﻣﺠﺎرﯾﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﻪﮐﻪ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ ﺑ‪ ‬و ﺗ‪‬ﭙﻪڕ ﺑ‪ ‬ﻓﻪرق ﻧﺎﮐﺎ‪ .‬ده‪‬ﯽ »دهڕۆﯾﻦ‪ ،‬هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘﯿﻦ‪ ،‬دهﻧﻮوﯾﻦ« هﻪروههﺎ‬
‫دهﺷ‪‬ﯽ »دهﮐﻪﯾﻦ‪ ،‬دهﺧﯚﯾﻦ‪ ،‬دهﺑﯿﻨﯿﻦ« ﮐﻪواﺗﻪ ﺑﯚ »ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺘﮑﻠﻢ« ﯾﺶ وهک ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺗﺎﮐﯽ دوهم ﻟﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﺎزی‬
‫ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕداو ﻟﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ »ﻣﻀﺎرع« ی ﺗ‪‬ﭙﻪڕ و ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕدا »ی« ﯾﻪﮐﯽ زﯾﺎد دهﺑ‪ ‬ﺑﺨﻪﯾﻨﻪ ﭘﺎڵ »ی« ی ﺋﻪﺳ‪‬ﯽ و‬
‫ﺑﻨﻮوﺳﯿﻦ »ﻓ‪‬ی ﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺰی ﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻮوﺳﯽ ﯾﻦ‪ ،‬ﺑ‪‬ی ﯾﻦ ‪ -‬دهﻓ‪‬ی ﯾﻦ‪ ،‬دهﺧﺰی ﯾﻦ – دهﻧﻮوﺳﯽ ﯾﻦ‪ ،‬دهﺑ‪‬ی ﯾﻦ«‪ .‬ﻟﻪ‬
‫ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋﻪم ﺗ‪‬ﮑﻪ‪‬ﭙ‪‬ﮑﻪ‪‬ﯽ و ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﺎت ﻓﺮۆﺷﯿﻪدا ﺋﻪم ﻟﯿﺴﺘﻪی ﺳﯿﺤﺮی ﺧﻮارهوه ﭘ‪‬ﮏ دێ‪:‬‬

‫»ﺑﺎرام دزی ی« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﺎزی ﺗ‪‬ﭙﻪڕه ﺑﯚ ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک‪.‬‬

‫»ﺑﺎرام ﺧﺰی« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﺎزی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪره ﺑﯚ ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک‪.‬‬
‫»ﺟﻪﻧﺎﺑﺖ دزﯾﺖ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺗ‪‬ﭙﻪڕه ﺑﯚ ﺷﻪﺧﺴﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک‪.‬‬
‫»ﺟﻪﻧﺎﺑﺖ ﺧﺰی ﯾﺖ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﺎزی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕه‪...‬‬
‫»ﺟﻪﻧﺎﺑﺖ دهدزی ﯾﺖ«‪» ،‬ﺟﻪﻧﺎﺑﺖ دهﺧﺰی ﯾﺖ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻪﮐﻪ »ﻣﻀﺎرع« ه ﺑﯚ ﺷﻪﺧﺴﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک‪.‬‬
‫»ﺟﻪﻧﺎﺑﺖ دهﭼﯿﺖ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻪﮐﻪ ﻟﻪ ﺋﻪﺳ‪‬ﺪا »ی« ی ﻧﯿﻪ‪.‬‬
‫»ﺋ‪‬ﻤﻪ ﺧﺰی ﯾﻦ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﺎزی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕه ﺑﯚ »ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺘﮑﻠﻢ«‪.‬‬
‫»ﺋ‪‬ﻤﻪ دهدزی ﯾﻦ«‪» ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ دهﺧﺰی ﯾﻦ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻪﮐﻪ »ﻣﻀﺎرع«ه ﺑﯚ »ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺘﮑﻠﻢ«‪.‬‬
‫»ﺋ‪‬ﻤﻪ دهﭼﯿﻦ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻪﮐﻪ ﻟﻪ ﺋﻪﺳ‪‬ﺪا »ی« ی ﻧﯿﻪ‪.‬‬

‫ﻟﯿﺴﺘﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﮑﻮﭘ‪‬ﮏ وهک »ﺟﯚﮔﻪﻟﻪی ﻟﯚﻏﺎرﯾﺘﻢ«‪ ،‬هﻪر دهﺑ‪ ‬ﭘﯿﺮۆزﺑﺎﯾﯽ ﺑﯚ ﺑﮑﻪی ﻟﻪو ﻧﻮوﺳﻪراﻧﻪی ﺣﻪز ﻟﻪ‬
‫ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺋﻪو ﺷﺘﺎﻧﻪ دهﮐﻪن ﮐﻪ ﮐﻮرد ﮐﻮﺷﺘﻮوﺗﯽ‪....‬‬

‫ﭘ‪‬ﯽ ﻧﺎوێ ﻣﻦ ﺑ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻟﻪ ﺧﯚوه دﯾﺎره‪ ،‬ﺋﻪم ﺷ‪‬ﻮه ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪ ﻟﻪ ﻣﻪﺗﻪڵ دهﭼ‪ ‬و هﻪر ده‪‬ﯽ زهﮐﺎی ﺧﻪ‪‬ﻘﯽ ﭘ‪ ‬ﺗﺎﻗﯽ‬
‫دهﮐﻪﯾﺘﻪوه‪.‬‬

‫‪85\23‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺋﻪوهی ه‪‬ﻨﺎﻣﻪ ﭘ‪‬ﺶ ﭼﺎوی ﺧﻮ‪‬ﻨﻪر ﻟﻪو ﭼﻪﻧﺪ د‪‬اﻧﻪی دواﯾﯿﺪا وهﻧﯿﻪ ﺑﯚ ﻣﻪﺑﻪﺳﯽ ﻧﻪﺳﻪﻟﻤﺎﻧﺪن وهﯾﺎ ﺧﯚ هﻪ‪‬ﺪاﻧﻪوه‬
‫ﺑ‪ ،‬ﻧﻪﺧ‪‬ﺮ ﺋﻪﻣﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣ‪‬ﮑﯽ »ﺣﺘﻤﯽ« ﯾﻪ ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ هﻪ‪‬ﺪهﭼ‪ ‬ﻟﻪ ﮐﺎﺳﻪی ﺋﻪو ڕ‪‬ﻨﻮوﺳﻪی ﮐﻪ دهﻧﻮوﺳ‪» ‬ﺗﺮۆزی ی‬
‫ﻧﺎﺳﮏ«‪.‬‬

‫زۆر ﺑﻮوﻧﯽ دهﺳﺘﻮور ﻟﻪ زﻣﺎﻧﺪا ﺑﯚ ﺧﯚی دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠ‪‬ﮏ ﺑﻪﻗﻪدهر زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ زهﺣﻤﻪت‪ ،‬ڕهﻧﮕﻪ ﻟﻪوﯾﺶ زهﺣﻤﻪﺗﺮ ﺑ‪.‬‬
‫ﻗﻪواﻋﯿﺪی ﻋﻪرهﺑﯽ ده ﺟﺎر ﻟﻪ ﻋﻪرهﺑﯽ زهﺣﻤﻪﺗﺘﺮه‪ .‬ﮔﻪورهﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮوﺳﻪر و ﺑﻮ‪‬ﮋی ﻋﻪرهب ڕزﮔﺎر ﻧﻪﺑﻮون ﻟﻪ هﻪ‪‬ﻪی‬
‫ﻗﻪواﻋﯿﺪی‪ .‬ﮐﻪس ﻧﯿﻪ »ﻗﻮاﻋﺪ اﻟﻠﻐﺔ اﻟﻌﺮﺑﯿﺔ« ﺑﺰاﻧ‪ ‬و هﻪ‪‬ﻪی ﺗ‪‬ﺪا ﻧﻪﮐﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م دهﯾﺎن ﻣﻠﯿﯚن ﮐﻪس ﻋﻪرهﺑﯽ دهزاﻧﻦ‪،‬‬
‫هﻪزاران ﺧﻮ‪‬ﻨﻪر و ﺋﻪدﯾﺒﯿﺶ هﻪن ﭘﻮﺧﺘﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺑﺎﺷﯽ ﻗﻪواﻋﯿﺪ دهزاﻧﻦ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑ‪ ‬ﺑﯚ ﻧﻮوﺳﯿﻦ و ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺎﻧﺪن‪ .‬ﺑﺎ ﺋ‪‬ﻤﻪ‬
‫ﭘﻪﻧﺪ ﻟﻪوه وهرﮔﺮﯾﻦ و ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﺎت ﻓﺮۆﺷﯿﯽ و ﺑﻪ ﻧﺎوی ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ زﻣﺎن‪ ،‬ﻧﻮوﺳﯿﻦ و ڕ‪‬ﻨﻮوس و ڕ‪‬ﺰﻣﺎن ﻟﻪ‬
‫ﺧﻪ‪‬ﻘﯽ وهزهﺣﻤﻪت ﻧﻪﯾﻪﺧﯿﻦ‪ .‬ﺗﺎ دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻪرهو »ﺋﺎﺳﺎﻧﺘﺮ و ﺳﺎدهﺗﺮ« هوه ﺑ‪‬ۆﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻪرﺟ‪‬ﮏ ﻧﻪﭼﯿﻨﻪ ﻧﺎو ﺳﻨﻮوری‬
‫هﻪ‪‬ﻪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ دهم ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪوه و ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﻣﯿﺴﺎل ه‪‬ﻨﺎﻧﻪوه ﻧﺎوی »ی« ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎم ه‪‬ﻨﺎ‪ .‬ﻣﻪوزووﻋﯽ »اﺳﻢ اﻟﻤﻌﻨﯽ –‬
‫‪ «Abstruct noun‬در‪‬ﮋه و ﺗﻪﻓﺴﯿﻠ‪‬ﮑﯽ زۆری هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﻟ‪‬ﺮهدا ﻟﻪ ﮔﯚﺷﻪی ﻧﯿﮕﺎی ﭘﯿﺘﯽ »ی« و ﺑﻪﺷﺪار ﺑﻮوﻧﯽ ﻟﻪ ﭘ‪‬ﮏ‬
‫ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺳﯿﻐﻪی »ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ« ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺳﻪﯾﺮی ﻣﻪوزووع دهﮐﻪﯾﻦ و ﺑﻪس‪.‬‬

‫وهک دﯾﺎر دهﮐﻪوێ ﻟﻪ ﺑﺎﺳﻪﮐﻪﻣﺎن‪ ،‬ﮐﻮرد ﺑﻪ ﺳﻪﻟﯿﻘﻪ ﻟﻪ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎدا دهﺳﺘﻮوری وای ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎوه‬
‫ﺋﻪوﯾﺶ وهک هﻪﻧﺪێ ﻟﻪو دهﺳﺘﻮوراﻧﻪی ﺑﺎﺳﻤﺎن ﮐﺮد هﻪر ده‪‬ﯽ ﮐﺎری ﭘﺴﭙﯚڕ و دهﺳﮑﺮدی ﺷﺎرهزاﯾﺎﻧﻪ ﻧﻪک‬
‫ﺑﻪرهﻪﻣﯽ ﻋﻔﻮی و ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﻣﯿﻠﻠﻪﺗ‪‬ﮑﻪ‪.‬‬

‫ﺋﻪو وﺷﺎﻧﻪی ﭘ‪‬ﯿﺎن دهﮔﻮﺗﺮێ ﻧﺎوی ﻣﺎده »اﺳﻢ اﻟﻤﺎدة« ﺑﻪ ﮔﻮ‪‬ﺮهی ڕادهی ﻣﺎدﯾﻪﺗﯿﺎن دهﮐﺮ‪‬ﻦ ﺑﻪ ﺳ‪ ‬ﺑﻪﺷﯽ ﻟﻪ‬
‫ﯾﻪﮐﺘﺮ ﺟﻮدا »ﻣﻦ ﺋﻪو ﺳ‪ ‬ﺑﻪﺷﻪ ﭘﻪﺳﻪﻧﺪﺗﺮ دهﮐﻪم ﻟﻪوه ﺑﮑﺮێ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﻨﺞ و ﺷﻪش«‪.‬‬

‫ﺑﻪﺷﯽ ﯾﻪﮐﻪم‪ :‬ﻧﺎوی ﻣﺎدی ﺗﻪواو‪ .‬وهک »ﺑﻪرد‪ ،‬ﺧﻪ‪‬ﻮوز‪ ،‬ﭼﯿﺎ‪ ،‬ﺋﺎو‪ ،‬ﺑﺮﻧﺞ‪«...‬‬

‫ﺑﻪﺷﯽ دوهم‪ :‬ﻧﺎو‪‬ﮑﻪ ﻟﻪ ﺧﻮدی ﺧﯚﯾﺪا ﻣﺎده ﻧﯿﻪ ﺑﻪ‪‬م دهﺑ‪ ‬ﺑﻪ ﻧﺎو ﯾﺎﺧﻮد ﻧﯿﺸﺎﻧﻪ و ﻋﻪﻻﻣﻪت ﺑﯚ ﺷﺘ‪‬ﮏ ﯾﺎ‬
‫ﮔﯿﺎﻧﻠﻪﺑﻪر‪‬ﮏ ﯾﺎ ﺑﯚ ﻣﺮۆڤ ﮐﻪ هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﻣﺎدهن‪ .‬وهك »ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ‪ ،‬ﻗﺎﯾﻤﻘﺎم‪ ،‬ﮐﺎرﮔ‪ ،‬ﻓﻪﻟﻼح‪ ،‬ﭘ‪‬ﺸﻪﻧﮓ« و ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﻟﻪ‬
‫ﻧﺎوی وهزﯾﻔﻪ و ﮐﻪﺳﺒﻮﮐﺎر‪ .‬وهک دهﺑﯿﻨﯽ ﺋﻪم ﺑﻪﺷﻪی دوهﻣﯽ ﻧﺎو‪ ،‬ﻣﻪرج ﻧﯿﻪ ﺑﺒ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺎڵ ﺑﯚ ﺋﻪو ﺷﺘﻪی ﯾﺎ ﺋﻪو‬
‫ﮐﻪﺳﻪی ﭘ‪‬ﯽ ﻧﺎو ﻧﺮاوه‪ .‬ﻟﻪواﻧﻪﯾﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﺋﻪوڕۆ ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ ﺑ‪ ‬ڕۆژ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ ﻓﻪﻟﻼح ﺑ‪ ‬ﯾﺎﺧﻮد ﻟﻪ هﻪﻣﺎن ﮐﺎﺗﺪا ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ‬
‫ﺑ‪ ‬و ﻓﻪﻟﻼﺣﯿﺶ ﺑ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﻪﺷﻪﮐﻪی ﯾﻪﮐﻪم ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪرد هﻪر ﺑﻪرده ﺋﺎوﯾﺶ هﻪر ﺋﺎو‪ .‬ﮐﻪ ﺑﻪردت ورد‬
‫ﮐﺮد و ﺑﻮو ﺑﻪ ﮔﻪچ ﻟﻪ ﺑﻪرداﯾﻪﺗﯿﯽ دهﺷﯚرێ‪ ،‬واﺗﻪ وهک ﺋﻪو ﮐﻪﺳﻪ ﻧﯿﻪ ﮐﻪ ﻓﻪﻟﻼح ﺑ‪ ‬و ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ ﺑ‪ ‬هﻪر هﻪﻣﺎن‬
‫ﮐﻪس ﺑ‪» ،‬ﺷﺘ‪‬ﮏ« ﮐﻪ ﺑﻪرد ﺑﻮو ﯾﺎﺧﻮد ﺋﺎﺳﻦ ﺑﻮو ﮐﻪ ﺑﻪ ه‪‬ﺰ‪‬ﮑﯽ ﻓﯿﺰﯾﺎﯾﯽ وهﯾﺎ ﮐﯿﻤﯿﺎوﯾﯽ ﮐﺮا ﺑﻪ ﻣﺎدهﯾ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ‬
‫ﺣﯿﺴﺎﺑ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎزهی ﺑﯚ دهﮐﺮێ ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ ﻧﺎو‪‬ﮑﯽ ﺗﺎزهدا‪ .‬ﺑﻪرد هﻪر ﺑﻪرده‪ ،‬ﺑﻪرد ﮔﻪچ ﻧﯿﻪ‪ .‬ﺑﻪر ﻣﺎدهﯾﻪ ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ و‬
‫ﻣﻮهﻪﻧﺪﯾﺲ ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺎﻧﻪوه ﻣﺎده ﻧﯿﻦ »اﺻﻄﻼح« ن ﮐﺮاون ﺑﻪ ﻧﺎو ﺑﯚ ﻣﺎده‪ .‬ﺋﻪم ﻣﻘﺎرهﻧﻪﯾﻪ و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهی ﻧﻪزهری دوور‬
‫دهﮐ‪‬ﺸ‪ ‬ﺗﺎ دهﮔﻪﯾﻨﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﻪﮐﻪی ﺑﺎ ﻟﻪ ﮐﻮرﺗﯽ ﺑﯿﺒ‪‬ﯾﻨﻪوه و ﺑﭽﯿﻨﻪ ﺳﻪر ﺑﻪﺷﻪﮐﻪی ﺳ‪‬ﯿﻪم‪.‬‬

‫ﺑﻪﺷﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم‪ :‬ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوه »ﺻﻔﻪ«‪ .‬ﻟﺰوم ﻧﺎﺑﯿﻨﻢ ﻟ‪‬ﺮهدا ﺑﮑﻪوﯾﻨﻪ ﺳﻪر وهﺳﻒ و ﻧﺎﺳﺎﻧﺪﻧﯽ »ﺗﻌﺮﯾﻒ« ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو ﺗﺎ ﭼﻪﻧﺪ‬
‫دهﻻﻟﻪﺗﯽ ﻣﺎدﯾﻪﺗﯽ هﻪﯾﻪ و ﭼﯚن وا دهﺑ‪ ‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ »ﻣﻮﺻﻮف« ﯾﺎﺧﻮد ﻟﻪﺑﻪر داڕﺷﺘﻨﯽ ﻟﻪﺳﻪرﭼﺎوهﯾ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﻧﺎﻣﺎدﯾﻪوه ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوهﮐﻪش ﻟﻪ ﻣﺎدﯾﻪت دهﺷﯚرێ وهک ﺑ‪‬ﯽ »ﺧﻪوﻧﯽ ﺧﯚش‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮ‪‬ﮑﯽ ﺧﻪﯾﺎ‪‬ﯽ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺧﻪرﯾﮏ ﺑﻮون‬

‫‪85\24‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺑﻪو ﺗﻪﻓﺴﯿﻼﺗﻪ ﮔﻪﻟﯿﮏ دوورﻣﺎن دهﺧﺎﺗﻪوه ﻟﻪ ﺋﻪﺳ‪‬ﯽ ﺑﺎﺑﻪت‪ .‬ﻣﻪﺑﻪس ﺷﯿﮑﺮدﻧﻪوهی داڕﺷﺘﻨﯽ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎﯾﻪ ﻟﻪ‬
‫ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو‪ .‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﺧﯚش ﻟﻪوه ﻧﺎﮔﻪﯾﻪﻧﻢ داﺧﻮا ﺋﯿﺼﻄﻼﺣﯽ »اﺳﻢ اﻟﻤﻌﻨﯽ – ﻣﻌﻨﺎی ﻣﻄﻠﻖ – ﺗﺠﺮﯾﺪ ‪« Abstruct -‬‬
‫ﮐﺎﻣﯿﺎن ﭘﻪﺳﻪﻧﺪﺗﺮ و ڕاﺳﺘﺘﺮ و ﮔﻮﻧﺠﺎوﺗﺮه ﻟﻪﮔﻪڵ واﺗﺎی ﺋﻪو ﺳﯿﻐﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﻗﺴﻪی ﻟ‪ ‬دهﮐﻪﯾﻦ‪ .‬ﻟﻪ ﻣﻪﮐﺘﻪﺑﯽ‬
‫ﺳﻪرهﺗﺎﯾﯿﻪوه ﻓ‪‬ﺮﮐﺮاﯾﻦ ﺑ‪‬ﯿﻦ »اﺳﻢ اﻟﻤﻌﻨﯽ ‪ «Abstruct noun‬و »اﺳﻢ اﻟﻤﺎدة ‪ «marterial noun‬ﻣﻨﯿﺶ هﻪر ﺋﻪو‬
‫دوو زاراوهم ﺧﺴﺘﯚﺗﻪ ﺋﯿﺴﺘﯿﻌﻤﺎﻟﻪوه ﻟﻪم ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﻣﺪا‪ ،‬ﻟ‪‬ﺸﯿﺎن ﻧﺎڕازی ﻧﯿﻢ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﯚ هﻪ‪‬ﻮهﺳﺘﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪﻣﺎن و ﺗﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﯾﺎر‪‬ﮑﯽ ﮔﺸﺘﯽ دهدرێ ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﺧﺰﻣﻪﺗﯽ ﻣﻪﺑﻪس دهﮐﻪن و واﺗﺎی وﯾﺴﺘﺮاو ڕادهﮔﻪﯾﻪﻧﻦ‪.‬‬

‫ڕ‪‬ﯽ ﺑﺎس ﮐﺮدﻧﯽ ﺑﻪﺷﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم‪ ،‬وهک ﻣﻦ ﺑﯚ ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ دهﭼﻢ و ﺗ‪‬ﯿﮕﻪﯾﻮم‪ ،‬هﻪﻣﻮارﺗﺮ و ﺑ‪ ‬ﮐﯚﺳﭙﺘﺮه ﻟﻪ دواﻧﻪﮐﻪی دی‪.‬‬
‫ڕﭼﻪی ﺋﻪم ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪ دهری دهﺧﺎ ﯾﻪﮐﻪم و دوهم ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺖ و دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪی زۆره‪ ،‬ڕهﻧﮕﻪ ﺑﺎری وای ﺗ‪‬ﺪا ﺑ‪‬‬
‫ﺳﻪﻟﻤﺎﻧﺪن و ﻧﻪﺳﻪﻟﻤﺎﻧﺪﻧﯽ ﻧﯿﻮاوﻧﯿﻮ ﺑ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻟﻪ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوهوه دهﺳﺖ ﭘ‪ ‬ﺑﮑﻪﯾﻦ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ ﭘ‪‬ﺸﻪﮐﯽ ده‪‬ﻢ هﻪﻣﻮو ﺋﻪو ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎواﻧﻪی ﺑﻪ ﭘﯿﺘﻪ دهﻧﮕﺪارهﮐﺎن‬
‫ﮐﯚﺗﺎﯾﯿﺎن هﺎﺗﻮوه وهک »ﺟﻮان‪ ،‬ﺑﻪرز‪ ،‬ﺧﯚش‪ «...‬ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎﯾﺎن ﻟ‪ ‬وهردهﮔﯿﺮێ ﺑﻪ ﺋﯿﺰاﻓﻪی »ی« واﺗﻪ ‪‬ﯽ ﺗﯿﮋ ﻟﻪ‬
‫ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪﮐﻪدا‪ .‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﺋﻪﮔﻪر دوو ﭘﯿﺘﯽ »و‪ ،‬ی« ﯾﺶ دهﻧﮕﺪار ﺑﻮون و ﮐﻪوﺗﻨﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪوه‪ ،‬دهﺳﺘﻮورهﮐﻪ‬
‫ﻧﺎﮔﯚڕێ‪ .‬ده‪‬ﯽ‪» :‬ﺟﻮان‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯿﯽ – ڕ‪‬ﮏ‪ ،‬ڕ‪‬ﮑﯿﯽ – دز‪‬ﻮ‪ ،‬دز‪‬ﻮﯾﯽ – ﺧﺎو‪ ،‬ﺧﺎوﯾﯽ – ه‪‬ﮋای‪ ،‬ه‪‬ﮋاﯾﯽ« ﺑﻪ‪‬م ﮐﻪ‬
‫ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪ ﭘﯿﺘﻪﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ا‪ ،‬و‪ ،‬ۆ‪ ،‬ێ‪ ،‬ه« ﺑﻮو وهک وﺷﻪی »ﺋﺎزا‪ ،‬دوڕوو‪ ،‬دهﺳﺘﻪﻣﯚ‪ ،‬ﮐﺮﻣﯽ‪ ،‬ڕووﺗﻪ« ﺋﻪوﺳﺎ ﭘﯿﺘﻪ‬
‫»ی« ی دهﻧﮕﺪار دهﮐﻪی ﺑﻪ ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﺎﻧﻪ و ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻦ »ی« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﻪ ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻦ‬
‫ﻧﺎﭼ‪‬ﺘﻪ ﺳﻪر ﺑﺰو‪‬ﻨ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﺋﯿﺘﺮ دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺋﺎزاﯾﯽ‪ ،‬دوڕووﯾﯽ‪ ،‬دهﺳﺘﻪﻣﯚﯾﯽ‪ ،‬ﮐﺮﻣ‪ ‬ﯾﯽ‪ ،‬ڕووﺗﻪﯾﯽ« ‪ .‬ﻟﻪ ﺑﯿﺮت ﺑﯽ‬
‫هﺎﺗﻨﻪ ﻧﺎوی »ی« ی دهﻧﮕﺪار ﻟ‪‬ﺮهدا ﺋﻪوﯾﺶ ﺟﯚر‪‬ﮑﻪ ﻟﻪ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ »ی« ﻟﻪ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا و ﺑﻪ‪‬ﮕﻪﯾ‪‬ﮑﻪ ﺑﯚ‬
‫ﺳﻪﭘﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋﻪوه ﮐﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ی« ﻟﻪﺑﻪر ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﻧﻪرم و ﺷﻠﯽ زوو د‪‬ﺘﻪ ﻧﺎوهوه‪ .‬ﻟﻪو هﻪﻣﻮو ﭘﯿﺘﺎﻧﻪی ﺋﻪﻟﻒ و ﺑ‪‬ﯽ‬
‫ﮐﻮردی ﭘﯿﺘﯽ »ی« ﻣﺎن ه‪‬ﻨﺎو ﮐﺮدﻣﺎﻧﻪ ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﻣﯿﺎﻧﯽ وﺷﻪﮐﺎن و ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ی« ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎو ﻧﻪﻣﺎن ﮔﻮت‬
‫»ﺋﺎزاوﯾﯽ‪ ،‬دوڕووﺗﯿﯽ‪ ،‬دهﺳﺘﻪﻣﯚﻟﯿﯽ‪ ،‬ﮐﺮﻣﯚﻓﯿﯽ‪ ،‬ڕووﺗﻪﮐﯿﯽ«‪ .‬ﻟ‪‬ﺮهﺷﺪا ﺋﻪوه ده‪‬ﻤﻪوه ﺋﻪﮔﻪر ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ‬
‫»ی« واﺗﻪ ‪‬ﯽ ﺗﯿﮋ ﺑﻮو وهک »ﺑﺮﺳﯿﯽ‪ ،‬ﺗﻪژﯾﯽ« ﺋﯿﺴﻤﻪ ﻣﻪﻋﻨﺎﮐﻪ دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﺑﺮﺳﯿﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﺗﻪژﯾﻪﺗﯿﯽ«‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ز‪‬ﺪه‬
‫ﻗﻮرﺳﯽ ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ »ﺑﺮﺳﯽ ﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻪژی ﯾﯽ« ﻧﺎﺷﮑﺮێ »ی« ﮐﻪی ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ ﻟﻪﻧﺎو ﺑﭽ‪ ‬ﻟﻪﺑﻪر هﯚﯾﻪﮐﯽ ﯾﻪﮐﺠﺎر‬
‫ﮔﺮﯾﻨﮓ ﮐﻪ ﻓﯿﺘﺮهﺗﯽ هﻪﺳﺘﯿﺎری ﺧﺎوهﻧﺪی زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ ڕهﭼﺎوی ﮐﺮدووه‪ .‬هﯚﯾﻪﮐﻪش ﺋﻪﻣﻪﯾﻪ‪:‬‬

‫ﺗﯚ ﺋﻪﮔﻪر ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎت داڕﺷﺖ ﻟﻪ وﺷﻪی وهک »ﺑﺮﺳﯿﯽ« ﺑﻪ زﯾﺎد ﮐﺮدﻧﯽ »ی« ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪﮐﻪدا ﺋﻪوﺳﺎ ﺑﻪ‬
‫ﭘ‪‬ﯽ ﻗﺎﻋﯿﺪه و ﻟﻪﺑﻪر زهﺣﻤﻪﺗﯽ درﮐﺎﻧﺪن »ﺗﻠﻔﻆ« ‪‬ﯿﻪﮐﻪ وهک هﯽ ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم و وهﺳﻒ و ﺋﯿﺰاﻓﻪ ﻟﻪ ﮔﻮﺗﻨﺪا‬
‫ﺧﯚ ﺑﻪدهرﻧﺎﺧﺎ و ﺗ‪‬ﺪهﭼ‪ .‬ﺑﻪو ﺟﯚره وﺷﻪﮐﻪ وهک ﺧﯚی دهﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه و هﻪر دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺑﺮﺳﯿﯽ«‪ .‬دهوﺟﺎ وﺷﻪی‬
‫»ﺑﺮﺳﯿﯽ« ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺎی »ﺟﺎﯾﻊ« ﻟﻪﮔﻪڵ »ﺑﺮﺳﯿﯽ« ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺎی »ﺟﻮع« ﺗ‪‬ﮑﻪڵ دهﺑﻦ و ﺟﯿﺎﮐﺮدﻧﻪوهﯾﺎن زهﺣﻤﻪت دهﺑ‪‬‬
‫هﻪﻧﺪێ ﺟﺎرﯾﺶ هﻪر ﺟﯿﺎ ﻧﺎﮐﺮ‪‬ﻨﻪوه‪ .‬ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »ﺑﺮﺳﯿﯽ ﻧﺎﺧﯚﺷﻪ ﯾﺎﺧﻮد ﮔﻮﺗﺖ وهی ﺑﺮﺳﯿﯽ ﭼﻪﻧﺪ دڕی!« ﺑﯚت‬
‫ﻣﻪﻋﻠﻮوم ﻧﻪﮐﺮا ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ »ﺟﺎﺋﻊ – ﺑﺮﺳﯿﯽ« ﺑﻮو ﯾﺎﺧﻮد »ﺟﻮع – ﺑﺮﺳﯿﻪﺗﯿﯽ« ﺑﻮو‪ .‬ﺑﻪﻣﻪدا دﯾﺎر دهﮐﻪوێ ﮐﻮرد‬
‫ﺳﯿﻐﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ه‪‬ﻨﺎوه ﺑﯚ ﺋﻪو ﺗﻪرزه وﺷﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﻟﻪ ﭼﻪ‪‬ﻪﻣﻪی ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﺑﻮوﻧﯽ ﻣﺎﻧﺎی ﺟﯿﺎ ﺟﯿﺎ ڕزﮔﺎر ﺑ‪ .‬ﻟﻪ ﻗﺮﺗﺎن و‬
‫ﺗ‪‬ﭽﻮوﻧﯽ »ی« ی ﺷﻪﺧﺴﯽ دوهم و ﺳ‪‬ﯿﻪم و ﺋﯿﺰاﻓﻪ و وهﺳﻒ ﺗﺮﺳﯽ ﺋﻪو ﺗ‪‬ﮑﻪ‪‬ﭙ‪‬ﮑﻪ‪‬ﯿﻪ ﻟﻪ ﮔﯚڕ‪‬ﺪا ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﺗﯚ ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ‬
‫»ﺗﺮۆزﯾﯽ ﻧﺎﺳﮏ‪ ،‬ﺗﺮۆزﯾﯽ ﺷﺎرهزوور« هﻪر ﯾﻪک واﺗﺎ د‪‬ﺘﻪ ﻣ‪‬ﺸﮑﯽ ﮔﻮ‪‬ﮕﺮهوه ﺑﯚﯾﻪ ﻟﺰوم ﻧﯿﻪ ﺑ‪‬ﯽ »ﺗﺮۆزﯾﻪﺗﯿﯽ‬
‫ﻧﺎﺳﮏ‪ ،‬ﺗﺮۆزﯾﻪﺗﯿﯽ ﺷﺎرهزوور« هﻪر ﺑﯚﯾﻪﯾﺸﻪ ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯿﺸﺪا هﯿﭻ ﻟﺰوﻣ‪‬ﮏ ﻧﯿﻪ »ی« ﻣﺮدوو ﺑﻪ دوا »ﺗﺮۆزﯾﯽ« دا‬
‫ﻗﻪﺗﺎرﮐﻪی‪ .‬دهرﺑﺎرهی ﺋﻪم ﻣﻪوزووﻋﻪ هﻪﻧﺪێ ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮی زل ﺑﯚ ﻻﯾﻪﻧﮕﯿﺮﯾﯽ ﮐﺮدن ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ »ﺗﺮۆزﯾﯽ ی ﻧﺎﺳﮏ«‬
‫ده‪‬ﻦ و ﺧﯚﯾﺸﻢ ﻟ‪‬ﻢ ﺑﯿﺴﺘﻮون ﺋﻪﮔﻪر »ی« ی ﺋﯿﺰاﻓﻪ ﻧﻪﻧﻮوﺳﺮێ »ﺋﺎزادی ﺋﺎﻣﯚزام – ازاد اﺑﻦ ﻋﻤﯽ« ﺟﯿﺎواز‬

‫‪85\25‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻧﺎﮐﺮ‪‬ﺘﻪوه ﻟﻪ »ﺋﺎزادی ﮔﻪل – ﺣﺮﯾﺔ اﻟﺸﻌﺐ«‪ .‬ﺑﯚ ڕهواﻧﺪﻧﻪوهی ﺋﻪم ﺗﻪﮔﻪرهﯾﻪ وه‪‬ﻣﯽ ﻗﻪﻧﺎﻋﻪﺗﺒﻪﺧﺶ هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺟﺎرێ‬
‫ﺑﺎ ﺋﻪوه ﺑ‪‬ﻢ ﺗﯚ ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯿﺶ ﭼﺎر‪‬ﮑﺖ ﮐﺮد ﺋﻪی ﻟﻪ ﻗﺴﻪ ﮐﺮدن چ دهﮐﻪی؟ ﻟ‪‬ﺮهدا ﻗﺴﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﭘ‪‬ﺸﻮوم‬
‫دووﺑﺎره ﮐﺮدوه‪ ...‬ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎری‪.‬‬

‫ﻟﻪ ڕاﺳﺘﯿﺸﺪا ﺗﺮﺳﯽ ﺗ‪‬ﮑﻪ‪‬ﯽ و ﺳﻪرﺷ‪‬ﻮان ﻧﯿﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ »ی« ی ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ در‪‬ﮋﺗﺮه ﻟﻪ »ی« ﺋﯿﺰاﻓﻪ و‬
‫وهﺳﻒ‪ ،‬واﺗﻪ »ی« ﮐﻪی »ﺋﺎزادی‪ -‬ﮔﻪل« ﻓﻪرﻗ‪‬ﮑﯽ زۆری هﻪﯾﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ »ی« ﮐﻪی »ﺋﺎزادی ﺋﺎﻣﯚزام«‪ .‬ﻣﻦ ﻟﻪ‬
‫ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا ﺋﻪم دوو »ی« ﯾﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ در‪‬ﮋﯾﯽ و ﮐﻮرﺗﯿﯿﺎن ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺪﯾﯿﺎن ﺟﯿﺎدهﮐﻪﻣﻪوه وهک دﯾﺘﺖ ﻧﻮوﺳﯿﻮﻣﻪ‬
‫‪.4‬‬
‫»ﺋﺎزادی‪ -‬ﮔﻪل – ﺋﺎزادی ﺋﺎﻣﯚزام« هﻪرواش دهﻧﻮوﺳﻢ ﺗﺎ ﺑ‪‬ﯾﺎر‪‬ﮏ دهردهﭼ‪ ‬ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ ﺑﻨﻮوﺳﺮێ‬

‫»ی« ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ ﺑﻪ ﻗﻪد هﯽ ﻧﯿﺴﺒﻪت و هﻪﻣﻮو ﺋﻪو »ی« ﯾﻪ ﺋﻪﺳ‪‬ﯿﯿﺎﻧﻪ ﮐﻪ دهﮐﻪوﻧﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪوه در‪‬ﮋاﯾﯽ‬
‫هﻪﯾﻪ‪ .‬ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »هﻪوﻟ‪‬ﺮﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯿﯽ‪ ،‬ﺗﺮۆزﯾﯽ‪ ،‬ﺷﺎﯾﯽ«‪ ،‬ﯾﯿ‪‬ﻪﮐﺎن ﺑﻪﻗﻪدهر ﯾﻪﮐﺪﯾﻦ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﺧﻪ‪‬ﻘﯽ‬
‫ﺷﺎرهزوور« ﺋﻪم ﯾﯿ‪‬ﻪی ﺋﯿﺰاﻓﻪی دوای ﺷﺎرهزوور ﺑﻪ ﺋﺎﻧﻘﻪﺳﺖ ﻧﻪﺑ‪ ‬در‪‬ﮋ ﻧﺎﮐﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬هﻪروههﺎش ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﺑﻪردی‬
‫ڕهق«‪.‬‬

‫وردﺑﻮوﻧﻪوهﯾ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪش هﻪﯾﻪ لم ﺑﺎﺳﻪدا زﯾﺎﺗﺮ ﭼﺎوﻣﺎن دهﮐﺎﺗﻪوه ﺑﯚ دۆزﯾﻨﻪوهی ﺣﻪﻗﯿﻘﻪت و ﺷﺎرهزاﺗﺮﯾﺸﻤﺎن‬
‫دهﮐﺎ ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ﺑﺎری ﺳﻪﻟﯿﻘﻪی ﮐﻮرد ﮐﻪ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪی ﭘ‪ ‬داﻧﺎوه و ﺑﻪﻣﻪدا ﺟﺎر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪش ﺑﯚﻣﺎن ﺋﺎﺷﮑﺮا دهﺑ‪ ‬ﮐﻪوا‬
‫»ی« ی وهﺳﻒ و ﺋﯿﺰاﻓﻪ و ﺷﻪﺧﺴﯽ ﯾﻪﮐﻪم و دوهم و ﺳ‪‬ﯿﻪم ﻧﺎﭼﻨﻪ ڕﯾﺰی »ی« ﻧﯿﺴﺒﻪت و ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎوه‪.‬‬

‫ﻟﻪو ﻣﯿﺴﺎﻻﻧﻪی ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ ه‪‬ﻨﺎﻣﺎﻧﻪوه ﺑﯚﻣﺎن دهرﮐﻪوت ﮐﻪوا »ی« ی ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ و‬
‫ﻧﯿﺴﺒﻪت ﺳﻪرڕای ﺋﻪوه ﮐﻪ در‪‬ﮋن ﺗﺎ ﻟﻪ ﺋﯿﻤﮑﺎﻧﯿﺸﺪا ﺑ‪ ‬هﻪر ﺑﻪ در‪‬ﮋی دهﻣ‪‬ﻨﻨﻪوه‪ .‬وهک دﯾﺘﻤﺎن ﮐﻪ دهﮐﻪوﻧﻪ دوای‬
‫ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﺎن »ی« ﯾﻪﮐﯽ ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی دهﮐﻪو‪‬ﺘﻪ ﻣﯿﺎﻧﯿﺎﻧﻪوه هﻪﺗﺎ ﻣﻮﻣﮑﯿﻦ ﺑ‪ ‬ﺗﻪﻟﻪﻓﻮزﯾﺎن ﭘ‪ ‬ﺑﮑﺮێ و ﺑﻪ در‪‬ﮋی‬
‫ﺑﻤ‪‬ﻨﻨﻪوه‪ .‬ده‪‬ﯿﯽ »ﺑﻪﻏﺪاﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻨﯚﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻪﻗﻼوهﯾﯽ‪ ...‬ﺑﯚ ﻧﯿﺴﺒﻪت – داراﯾﯽ‪ ،‬ﻓﯿ‪‬ۆﯾﯽ‪ ،‬ﮔﻪورهﯾﯽ‪ ....‬ﺑﯚ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ«‪.‬‬
‫ﺑﻪ‪‬م »ی« ﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﺷﻪﺧﺴﯽ ﯾﻪﮐﻪم و دووهم و ﺳ‪‬ﯿﻪم و وهﺳﻒ و ﺋﯿﺰاﻓﻪ ﮐﻪ دهﮐﻪوﻧﻪ دوای ﭘﯿﺘﻪﺑﺰو‪‬ﻦ ﺑﯚ ﺧﯚﯾﺎن‬
‫ﻟﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ دهﮐﻪون و دهﺑﻨﻪ دهﻧﮕﺪار ‪ Consonant‬واﺗﻪ »ی« ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﻧﺎﯾ‪ ‬و ﺑﯿﺎن ﭘﺎر‪‬ﺰێ‪ .‬ده‪‬ﯽ »هﻪرای ﭘﺎر‪،‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪی ﺑﺎرام‪ ،‬ﺳﻪﮐﯚی دوﮐﺎن‪ ،‬ﭘﺸﻮوی ﺋﺎﺷﺘﯿﯽ‪ ،‬ﺟ‪‬ﯽ ﻣﻦ‪ ....‬ﺑﯚ ﺋﯿﺰاﻓﻪ ‪ -‬هﻪرای ﮔﻪوره‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪی ﺑﭽﻮوک‪ ،‬ﺳﻪﮐﯚی‬
‫ﺑ‪‬ﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺸﻮوی در‪‬ﮋ‪ ،‬ﺟ‪‬ﯽ دوور‪ ...‬ﺑﯚ وهﺳﻒ«‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد ده‪‬ﯽ »ﺧﻪﯾﺎت درووی‪ ،‬ﻗﻪﺳﺎب ﮔﺮووی‪ ..‬ﺑﯚ ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم«‬
‫هﻪروههﺎ »ی« ی ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم ﮐﻪ ﭼﻮه دوای ﻣﻪﻓﻌﻮﻟ‪‬ﮏ ﭘﯿﺘﯽ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑﺰو‪‬ﻦ ﺑ‪ ‬ﺑﯚ ﺧﯚی ﻟﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ دهﮐﻪوێ‬
‫ده‪‬ﯽ »ﮐﺮدی‪ ...‬هﻪرای ﮐﺮد‪ ،‬هﻪ‪‬ﻪی ﮐﺮد‪ ،‬درۆی ﮐﺮد‪ ...‬هﺘﺎد« ﺑﻪﻣﻪدا ﺟﺎر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪش ﺑﯚﻣﺎن ﻣﻪﻋﻠﻮوم دهﺑ‪‬‬
‫»ی« ی ﺋﯿﺰاﻓﻪ و وهﺳﻒ و ﺷﻪﺧﺴﯽ ﯾﻪﮐﻪم و دوهم و ﺳ‪‬ﯿﻪم ﻧﺎﭼﻨﻪ ﺗﺎی ﺗﻪرازووی »ی« ی ﻧﯿﺴﺒﻪت و ﺋﯿﺴﻤﯽ‬
‫ﻣﻪﻋﻨﺎوه‪ .‬دهوﺟﺎ »ی« ﯾﻪک ﮐﻮرﺗﺘﺮ ﺑﻮو ﻟﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ و ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﮐﻮرﺗﯽ و در‪‬ﮋی ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا ﺟﯿﺎﮐﺮاﻧﻪوه ﺑﯚ‬
‫دهﺑ‪» ‬ی« ﯾﻪﮐﯽ ﻣﺮدو زﯾﻨﺪوﮐﺮ‪‬ﺘﻪوه؟ ﮐﻮا ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﺑﻮوﻧﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎو ﺳﻪرﻟ‪‬ﺸ‪‬ﻮان‪ .‬ﮐﻪ وﯾﺴﺘﺖ ﺑ‪‬ﯽ »أوز أﺑﯿﺾ«‬
‫ﺑﻨﻮوﺳﻪ »ﻗﺎزی ﺳﭙﯽ« ﮐﻪ وﯾﺴﺘﺖ ﺑ‪‬ﯽ »اﻟﻘﺎﺿﯽ اﻟﻌﺎﻟﻢ‪ ،‬اﻟﻘﺎﺿﯽ اﻟﺒﺼﺮة« ﺑﻨﻮوﺳﻪ »ﻗﺎزﯾﯽ زاﻧﺎ‪ ،‬ﻗﺎزﯾﯽ ﺑﻪﺳﺮه«‪.‬‬

‫»ی« ی وﺷﻪی »ﻗﺎزﯾﯽ« ﯾ‪‬ﯿﻪﮐﯽ در‪‬ﮋه ﺑﻪوه ﻓﻪرق ﻧﺎﮐﺎ »ی« ی ﺋﯿﺰاﻓﻪ و وهﺳﻔﯽ ﺑﻪ دوادا ﺑ‪ ‬ﯾﺎ ﻧﻪﯾ‪ .‬چ ﺑ‪‬ﯽ‬
‫»ﻗﺎزﯾﯽ هﺎت‪ ،‬ﻗﺎزﯾﯽ ﻟ‪‬ﺮهﯾﻪ‪ ،‬ﻗﺎزﯾﯽ زاﻧﺎﯾﻪ‪ .‬ﻟ‪‬ﺮهدا وﺷﻪی ﻗﺎزﯾﯽ »ﻣﺒﺘﺪأ«ه ‪‬ﯽ وهﺳﻒ و ﺋﯿﺰاﻓﻪش ﻟﻪ دوا »ﻣﺒﺘﺪأ«‬
‫هوه ﻧﺎﯾﻪن« چ ﺑ‪‬ﯽ »ﻗﺎزﯾﯽ ﺑﻪﺳﺮه‪ ،‬ﻗﺎزﯾﯽ زاﻧﺎ« ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺣﺎ‪‬ﻧﺪا »ی« ﮐﻪی وﺷﻪی »ﻗﺎزﯾﯽ« ﻓﻪرق ﻧﺎﮐﺎ ﻟﻪﻻﯾﻪن‬
‫ﮐﻮرﺗﯿﯽ و در‪‬ﮋﯾﯿﻪوه ﺋﯿﺘﺮ ﺑﯚ دهﺑ‪ ‬ﺑﺴﻪﻟﻤ‪‬ﻨﯿﻦ ڕ‪‬ﺰﻣﺎن داوا دهﮐﺎ ﺑﻨﻮوﺳﺮێ »ﻗﺎزﯾﯽ زاﻧﺎﯾﻪ‪ ،‬ﻗﺎزﯾﯽ هﺎت‪ ،‬ﻗﺎزﯾﯽ ی زاﻧﺎ‪،‬‬
‫ﻗﺎزﯾﯽ ی ﮐﻔﺮﯾﯽ« ﺑﯚ ﻋﯿﻨﺎدی ﻧﻪﺑ‪ ‬وه‪‬ﻣ‪‬ﮏ ﻧﯿﻪ‪.‬‬

‫‪85\26‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫دﯾﯿﺘﺖ ﮔﻮﺗﻢ ﺗﺎ ﻟﻪ ﺋﯿﻤﮑﺎﻧﯿﺶ داﺑ‪ ‬هﻪر ﺑﻪ در‪‬ﮋﯾﯽ دهﻣ‪‬ﻨﻨﻪوه‪ ،‬ﺋﻪﻣﻪم ﺑﯚﯾﻪ ﮔﻮت ﭼﻮﻧﮑﻪ وادهﺑ‪ ‬ﺋﻪو ﺋﯿﻤﮑﺎﻧﻪ‬
‫وهزهﺣﻤﻪت دهﮐﻪوێ‪» .‬ی« ی ﻧﯿﺴﺒﻪت و ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ »ﻟﻪ ڕاﺳﺘﯿﺪا هﻪﻣﻮو ﯾ‪‬ﯿﻪﮐﯽ ﺗﯿﮋی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪ وهک هﯽ‬
‫ﻧﯿﺴﺒﻪت و ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ« ﮐﻪ »ان« ی ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻪ دوا هﺎت ﺋﻪو در‪‬ﮋﯾﻪی ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪ .‬ده‪‬ﯽ »ڕاﺳﺘﯿﯽ – ڕاﺳﺘﯿﯿﻤﺎن‬
‫ﮔﻮت‪ ،‬ڕاﺳﺘﯿﯿﺘﺎن ﮔﻮت« ﺑﻪ‪‬م ﮐﻪ وﯾﺴﺘﺖ ﺑﯚ ﺟﻤﻌﯽ ﻏﺎﺋﯿﺐ ﺑ‪ ‬ده‪‬ﯽ »ڕاﺳﺘﯿﯿﺎن ﮔﻮت«‪ .‬هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻧﻮوﺳﻪران ﻟﻪ‬
‫ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﺋﻪم ﺳﯿﻐﻪﯾﻪ ﯾﻪک ﺟﯚر ﻧﺎﻧﻮوﺳﻦ وا هﻪﯾﻪ دهﻧﻮوﺳ‪» ‬ڕاﺳﺘﯿﯽ ﯾﺎن‪ ،‬ڕاﺳﺘﯽ ﯾﺎن« ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪوهی ﺑﻪ زار‬
‫دهﮔﻮﺗﺮێ ﺷﺘ‪‬ﮑﻪ ﮐﻪوا »ی« ﮐﻪی »ڕاﺳﺘﯿﯽ« در‪‬ﮋاﯾﯽ ﺧﯚی دۆڕاﻧﺪووه‪ .‬هﻪروههﺎ ده‪‬ﯽ »ﺗﺮۆزﯾﯿﺎن ﺧﻮارد«‬
‫ﻟ‪‬ﺮهﺷﺪا »ی« ﮐﻪی »ﺗﺮۆزﯾﯽ« ﮐﻮرت ﺑﯚﺗﻪوه‪ .‬هﻪﻣﺎن ﺷﮑ‪ ‬ﮐﻪ ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ه« ﮐﻪوﺗﻪ دوا ﺋﻪم »ﯾﯽ« ﯾﻪ‬
‫در‪‬ﮋاﻧﻪ ﮐﻮرﺗﯿﺎن دهﮐﺎﺗﻪوه‪ ،‬ده‪‬ﯽ »ﺋﻪم ﺗﺮۆزﯾﯿﻪ« ﻟﻪ ﮔﻮﺗﻨﺪا ﻧﺎ‪‬ﯽ »ﺋﻪم ﺗﻪرۆزﯾﯽ ﯾﻪ« هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻦ واﺷﯽ‬
‫ﺑﻨﻮوﺳﯽ » ﺋﻪم ﻻﺑﺎﺳﻪ در‪‬ﮋهی زﯾﺎﺗﺮ ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﻪوهﻧﺪه وازم ﻟ‪‬ﯽ ه‪‬ﻨﺎ«‪ .‬ﺋﺎ ﺋﻪم ﻣﻮﺷﮑﯿﻠﻪﯾﻪش ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪو‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎﻧﻪ ﮐﻪ دهﺑ‪ ‬ﺑ‪‬ﯾﺎر‪‬ﮑﯽ ﮔﺸﺘﯿﯽ ﺑﯚ ﺑﺪرێ ﺗﺎ ڕ‪‬ﻨﻮوﺳﻪﮐﻪ ﺑﺒ‪ ‬ﺑﻪ ﯾﻪک ﺷﮑ‪ ‬و ﻟﻪﺳﻪر ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ڕاﺳﺘﯿﺶ‬
‫هﻪ‪‬ﺴﺘﺎﺑ‪.‬‬

‫ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺮه ﮐﺎرﯾﮑﯽ ﮐﻮرد ﮐﺮدوهﺗﯽ ﮐﺎرﯾﮑﯽ ﻋﺎدهﺗﯿﯿﻪ‪ .‬ﻟﻪ ﻣﺎدهی »ﺑﺮﺳﯿﯿﻪﺗﯿﯽ« و وردهﮐﺎرﯾﯽ ﺟﯿﺎﮐﺮدﻧﻪوهی »ی« ی‬
‫در‪‬ﮋ و ﮐﻮرت ﻧﻪﺑ‪ ‬ﮐﻪ ز‪‬ﺪه ژﯾﺮﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‪ ،‬دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪ هﺎوﺗﺎی ﺋﻪو دهﺳﺘﻮوراﻧﻪن ﻟﻪ زۆر زﻣﺎﻧﯽ ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪدا‬
‫ڕهﭼﺎو دهﮐﺮ‪‬ﻦ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﮐﻮرد هﻪﻧﮕﺎو‪‬ﮑﯽ ﯾﻪﮐﺠﺎر ﭘﺴﭙﯚڕاﻧﻪی هﺎوﯾﺸﺘﻮوه ﻟﻪ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺟﯚر‪‬ﮏ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎدا‬
‫ﭘﻠﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪرز ژوورووی ﺋﻪو ﭘﻠﻪ ﺳﻪرهﺗﺎﯾﯿﻪ ﮐﻪوﺗﻮوه ﮐﻪ ﮐﻮرد و ﻏﻪﯾﺮی ﮐﻮرد ﺗ‪‬ﯿﺪا هﺎوﺑﻪﺷﻦ‪ .‬ﻟﻪم هﻪﻧﮕﺎوهدا‬
‫ﻣﻪﺑﻪﺳ‪‬ﮑﯽ ﭘ‪‬ﮏ ه‪‬ﻨﺎوه ﻟﻪ زﻣﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪ هﯚی ﭘ‪‬ﮏ ه‪‬ﻨﺎﻧﯿﺎن ﻧﺎﯾﻪﺗﻪ ﺑﻪرﭼﺎو ﯾﺎﺧﻮد ﻧﻪهﺎﺗﯚﺗﻪ ﺑﻪرﭼﺎوی ﻣﻦ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﺋﻪم هﻪﻧﮕﺎوه ﭼﯿﯿﻪ ﺑﻪوﻻی داڕﺷﺘﻨﯽ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎی ﻋﺎدهﺗﯿﯿﻪوه‪!.‬‬

‫ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮏ هﻪن ﻟﻪ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو ﺳﻪرڕای ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎی ﻋﺎدهﺗﯿﯽ ﮐﻪ ﺗﺎزه ﺑﺎﺳﻤﺎن ﮐﺮد‪ ،‬ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪی ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎﯾﺎن‬
‫ﻟ‪ ‬دادهڕﺷﺘﺮێ واﺗﺎﯾﺎن ﺧﯚ ﺟﯿﺎواز دهﮐﺎﺗﻪوه ﻟﻪ واﺗﺎی ﺟﯚرهﮐﻪی ﻋﺎدهﺗﯿﯽ ﺑﻪهﯚی ﺋﻪﻣ‪‬از‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯿﻪوه‪ .‬ﺳﺮﻧﺠﺖ‬
‫ﺑﺪه ﺋﻪم ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪ وﺷﺎﻧﻪ و ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎﮐﻪﯾﺎن‪ .‬ده‪‬ﯽ »ﺧﯚش‪ ،‬ﺧﯚﺷﯿﯽ ‪ -‬ﺟﻮان‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯿﯽ – ﮐﯚن‪ ،‬ﮐﯚﻧﯿﯽ – ڕ‪‬ﮏ‪،‬‬
‫ڕ‪‬ﮑﯿﯽ – ﻧﻮێ‪ ،‬ﻧﻮ‪‬ﯿﯽ«‪ .‬ﺑﻪ دوا ﺋﻪﻣﺎﻧﻪدا دﯾﻘﻪت ﻟﻪم وﺷﺎﻧﻪ و دوو ﺟﯚری ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎﮐﻪﯾﺎن ﺑﮕﺮه‪ .‬ده‪‬ﯽ »در‪‬ﮋی‪،‬‬
‫در‪‬ﮋﯾﯽ‪ ،‬در‪‬ﮋاﯾﯽ – ﭘﺎن‪ ،‬ﭘﺎﻧﯿﯽ‪ ،‬ﭘﺎﻧﺎﯾﯽ – ﻗﻮڵ‪ ،‬ﻗﻮ‪‬ﯿﯽ‪ ،‬ﻗﻮ‪‬ﯾﯽ – ڕهش‪ ،‬ڕهﺷﯿﯽ‪ ،‬ڕهﺷﺎﯾﯽ هﻪﻣﻮو ڕهﻧﮕﻪﮐﺎن وهک‬
‫ڕهش وان – ﻗﻮرس‪ ،‬ﻗﻮرﺳﯿﯽ‪ ،‬ﻗﻮرﺳﺎﯾﯽ – ﺷﯿﺮن‪ ،‬ﺷﯿﺮﻧﯿﯽ‪ ،‬ﺷﯿﺮﻧﺎﯾﯽ هﻪﻣﻮو ﺗﺎﻣﻪﮐﺎن وهک ﺷﯿﺮن وان – ڕاﺳﺖ‪،‬‬
‫ڕاﺳﺘﯿﯽ‪ ،‬ڕاﺳﺘﺎﯾﯽ‪ .«...‬ﻟ‪‬ﺮهدا وهک دهﺑﯿﻨﯽ و ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ڕای ﺧﯚم ﺑﯚﺷﺖ ﺷﻪرح دهدهم وردﺑﯿﻨﯿ‪‬ﮑﯿﯽ ﺗﺎ ﺑ‪‬ﯽ زﯾﺮهﮐﺎﻧﻪ‬
‫د‪‬ﺘﻪ ﺑﻪرﭼﺎو ﻟﻪ ﮐﺎری ﻓﻪﯾﻠﻪﺳﻮوﻓﯽ زﻣﺎن دهﮐﺎ زﯾﺎﺗﺮ ﻟﻪوهی زادهی ﺳﻪﻟﯿﻘﻪی ﻣﯿﻠﻠﻪﺗ‪‬ﮏ ﺑ‪ .‬ﺳﺮﻧﺞ دهری دهﺧﺎ‬
‫هﻪﻣﻮو ﺋﻪو ﻣﻪﻋﻨﺎﯾﺎﻧﻪی ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮏ ﺗﻪﺣﺪﯾﺪ دهﮐﺮ‪‬ﻦ »وهک ﺑﻪ ﻣﻪﺳﺎﺣﻪ و ﭘ‪‬ﻮان و هﻪ‪‬ﮑ‪‬ﺸﺎن« ﯾﺎﺧﻮد هﻪﺳﺘ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﻣﺎدﯾﯽ ﺗﻪواوﯾﺎن ﭘ‪ ‬دهﮐﺮێ »وهک ﺗﺎم ﮐﺮدن و دهﺳﺖ ﻟ‪ ‬دان«‪ ،‬ﺋﺎ ﺋﻪو ﻣﻪﻋﻨﺎﯾﺎﻧﻪ هﻪ‪‬ﺪهﮔﺮن ﻟﻪ ﻣﻮﺗ‪‬ﻪق داﺑﺒ‪‬ﻦ‬
‫و ﻣﻘﺪارﯾﺎن دﯾﺎرﯾﯽ ﺑﮑﺮێ‪ ،‬ﺑﯚ ﺋﻪم ﺗﻪﺣﺪﯾﺪ و داﺑ‪‬ﯾﻨﻪش ﭘﯿﺘﯽ »ی« ﺑﻪ ﮐﻪ‪‬ﮏ ﻧﺎﯾ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﯚ ﻣﻮﺗ‪‬ﻪق ﺑﻪ ﮐﺎر دێ و‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ هﻪﻧﮕﺎو‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ ﺑﻪوﻻی ﻣﻮﺗ‪‬ﻪﻗﻪوه ﺑ‪‬وا‪ ،‬ﺋﯿﺘﺮ زﯾﺮهﮐﯿﯽ و ﻓﯿﺘﺮی و هﻪﺳﺘﯿﯽ ﻋﻪﻓﻪوﯾﯽ ڕاﺳﺖ ﮐﻮردی ﺑﯚ‬
‫ﺋﻪوه ﺑﺮدوه ﺳﯿﻐﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ »و‪‬ﭽﻮو« ﭘﻪﯾﺪا ﮐﺎ ﻣﻪﺑﻪس ڕاﮔﻪﯾﻪﻧ‪ ،‬ﺋﻪم ﺳﯿﻐﻪﯾﻪش ﺑﻪ ﺋﯿﺰاﻓﻪی »اﯾﯽ« ﻧﻪک‬
‫ﺗﻪﻧﮫﺎ »ﯾﯽ« ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوه‪.‬‬

‫ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »ﭘﺎﻧﯿﯽ« ﺑﻪوهدا »ﻋﺮض« ی ﻣﻮﺗ‪‬ﻪق ڕادهﮔﻪﯾﻨ‪ ‬ﺑﻪ‪‬م ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »ﭘﺎﻧﺎﯾﯽ ژوورهﮐﻪ« ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﺖ ﺋﻪو‬
‫هﻪﻧﺪه ﻣﻪﺳﺎﻓﻪ ﺗﻪﺣﺪﯾﺪ ﮐﺮاوهﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪو دﯾﻮار ﺑﯚ دﯾﻮارهﮐﻪی ﺑﻪراﻧﺒﻪری دهﮔﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺋﻪو هﻪﻧﺪه ﻣﻪﺳﺎﻓﻪ ﻟﻪ‬
‫»ﻣﻮﺗ‪‬ﻪق« ی واﺗﺎی »ﭘﺎﻧﯿﯽ« دادهﺑ‪‬ی‪ .‬هﻪروههﺎ در‪‬ﮋﯾﯽ »ﻣﻮﺗ‪‬ﻪﻗﯽ ﻃﻮل«ه ﺑﻪ‪‬م در‪‬ﮋاﯾﯽ هﻪﻧﺪ‪‬ﮑﯽ ﺗﻪﺣﺪﯾﺪ‬
‫ﮐﺮاوه ﻟﻪو در‪‬ﮋﯾﯿﻪ‪ .‬وﺷﻪی »ڕاﺳﺘﯿﯽ« ﮐﻪ ﻟﻪ ڕاﺳﺖ داڕﺷﺘﺮاوه ﻣﺎﻧﺎی »اﺳﺘﻘﺎﻣﺔ« ﯾﻪ ﺑﻪ‪‬م ڕاﺳﺘﺎﯾﯽ ﻣﯿﻘﺪار‪‬ﮏ ڕ‪‬ﮕﺎ‬

‫‪85\27‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫وهﯾﺎ زهوی ڕاﺳﺖ و ﺑ‪ ‬ﺧﻮارﯾﯽ و ﻧﺰﻣﯿﯿﻪ‪ .‬ڕاﺳﺘﺎﯾﯽ ﺑﯚ ﻗﺴﻪ و ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕ ﻧﺎﺑ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪﻣﺎﻧﻪدا ﺗﻪﺣﺪﯾﺪ ﺗﻪﺻﻮر ﻧﺎﮐﺮێ‪.‬‬
‫زهردﯾﯽ ﻣﺎﻧﺎی »ﺻﻔﺮه«ﯾﻪ ﺑﻪ‪‬م زهرداﯾﯽ ﺋﻪوهﻧﺪه ڕهﻧﮕﻪ زهردهﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪﺳﻪر ﺷﺘ‪‬ﮏ ﺑﻪﺟ‪ ‬دهﻣ‪‬ﻨ‪ ‬ﻟﻪ ﻧﻪﺗﯿﺠﻪی‬
‫داﻧﺎﻧﯽ ﺑﯚﯾﺎﻏﯽ زهرد ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪو ﺷﺘﻪدا‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد ﺋﻪو ﻣﯿﻘﺪاره ڕوﻧﺎﮐﯿﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﭼﺎو‪‬ﮑﯽ زهﻋﯿﻒ دهﯾﺒﯿﻨ‪ ‬ﺋﯿﺘﺮ دهﮔﻮﺗﺮێ‬
‫»ﭼﺎوی ﻓ‪‬ﻧﻪﮐﻪس ﮐﻮ‪‬ﺮ ﻧﻪﺑﻮوه زهرداﯾﯽ دهﮐﺎ«‪ .‬ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »ڕهﺷﺎﯾﯽ« ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ ﻣﯿﻘﺪار‪‬ﮑﯽ دﯾﺎرﮐﺮاوه ﻟﻪ‬
‫»ڕهﺷﯿﯽ« وهک ڕهﺷﺎﯾﯽ زهﻻم ﻟﻪ ﺷﻪودا ﯾﺎﺧﻮد ڕهﺷﺎﯾﯽ ﺧﻪ‪‬ﻮوز ﮐﻪ ﻟﻪﺳﻪر ﺟ‪‬ﮕﻪﯾﻪک دهﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪» .‬ﺗﺮﺷﯿﯽ«‬
‫ﺑﻪراﻧﺒﻪری »ﺣﻤﻮﺿﯿﺔ«‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م »ﺗﺮﺷﺎﯾﯽ« ﺋﻪو ﺗﺎﻣﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن دهﯾﭽ‪‬ﮋﯾﯽ ﺑﯚﯾﻪ دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺗﺮﺷﺎﯾﯽ ﺳﻤﺎق زﯾﺎﺗﺮه‬
‫ﯾﺎ ﮐﻪﻣﺘﺮه ﻟﻪ هﯽ ﻟﯿﻤﻮﻧﺪزی«‪ .‬هﻪروههﺎ ﺷﯿﺮﻧﺎﯾﯽ و ﺗﺎ‪‬ﯾﯽ و ﺗﻔﺘﺎﯾﯽ ﻣﯿﻘﺪار‪‬ﮑﻦ ﻟﻪ ﺷﯿﺮﻧﯿﯽ و ﺗﺎ‪‬ﯿﯽ و ﺗﻔﺘﯿﯽ‪ .‬ﻟﻪ ﭘ‪‬ﻨﺞ‬
‫هﻪﺳﺘﻪی »ﺣﻮاس ﺧﻤﺲ« ﺋﺎدهﻣﯿﺰاد ﺗﻪﻧﮫﺎ ﺑﯚ هﻪﺳﺘﯽ ﭼ‪‬ﺸﺘﻦ و »ﻟﻤﺲ« ﮐﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻣﺎده ﺗ‪‬ﮑﻪڵ دهﺑﻦ وهﯾﺎ‬
‫ﺑﻪﯾﻪک دهﮔﻪن »ﺑﻪﯾﻪﮐﮕﻪﯾﺸﺘﻨﯽ ﻣﺎده ﻟﻪﮔﻪڵ ﻣﺎده« ﺋﻪم ﺳﯿﻐﻪﯾﻪ ﺑﻪﮐﺎردێ ﺋﻪوهی دهدﯾﺘﺮێ و ﺑﯚن دهﮐﺮێ و‬
‫دهﺑﯿﺴﺘﺮێ ﺑﻪ ڕادهی ﭼ‪‬ﺸﺘﻦ و دهس ﻟ‪‬ﺪان »ﻟﻤﺲ« هﻪﺳﺘﯽ ﻣﺎدﯾﯿﺎن ﭘ‪ ‬ﻧﺎﮐﺮێ ﺑﯚﯾﻪ ﺋﻪم ﺳﯿﻐﻪﯾﺎن ﻟ‪‬ﻨﺎوهﺷ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ »ﺟﻮاﻧﺎﯾﯽ و درۆزﻧﺎﯾﯽ و دهﻧﮕﺨﯚﺷﺎﯾﯽ و ﺑ‪‬ﻨﺨﯚﺷﺎﯾﯽ«‪ .‬دﯾﺎره ﺋﻪو ﻣﺎﻧﺎﯾﻪی ﮐﻪ هﻪر ﺑﻪ زﯾﮫﻦ دهزاﻧﺮێ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎر‪‬ﮏ ﻟﻪوه دووره »ای« ﺑﯚ ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪» ‬ڕهزﯾﻠﯿﯽ و ﺣﻪﻗﭙﻪرﺳﺘﯿﯽ و ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﭙﻪروهﯾﯽ و هﻪﻣﻮو ﻣﺎﻧﺎﯾ‪‬ﮑﯽ زﯾﮫﻨﯿﯽ‬
‫وهک ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ« ﻟﻪ ﺳﯿﻐﻪی ﻋﺎدهﺗﯽ ﺑﻪوﻻوهﯾﺎن ﻧﯿﻪ‪ .‬ﺋﻪﻣﻪ دهﺳﺘﻮور‪‬ﮑﯽ ﮔﺸﺘﯿﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪﮔﻪر واﺑﻮو ﯾﻪک ﻟﻪو‬
‫هﻪﺳﺘﺎﻧﻪی ﺑﻪر دﯾﺘﻦ و ﺑﯿﺴﺘﻦ و ﺑ‪‬ﻦ ﮐﺮدن دهﮐﻪوێ ﻣﻮﻣﮑﯿﻦ ﺑﻮو ﺗﻪﺣﺪﯾﺪ ﺑﮑﺮێ وهﯾﺎ ﮔﻪﯾﺸﺘﻪ ﭘﺎﯾﻪی ﻣﺎدﯾﯿﻪت ﻟﻪ‬
‫هﻪﺳﺖ ﭘ‪‬ﮑﺮدﻧﯿﯿﺪا ﺋﻪوﺳﺎ ﻗﺎﻋﯿﺪهﮐﻪ دهﯾﮕﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﺑﯚ ﻣﯿﺴﺎل ده‪‬ﻢ ﺑﯚﻧ‪‬ﮏ ﮐﻪ زۆر ﮐﻪﺳﮑﻮون ﺑﻮو ﺗﺎ وای ﻟ‪ ‬هﺎت‬
‫ﺑﺒ‪ ‬ﺑﻪ ﺧﺰﻣﯽ ﺗﺎم ﮐﺮدن وﺷﻪی »ﺗﯿﮋاﯾﯽ« ﺑﯚ ﺑﻪﮐﺎر دێ وهک »ﺗﯿﮋاﯾﯽ ﺑﯚﻧﯽ ﺑﯿﺒﻪر« زاﺗﻪن ﺗﯿﮋاﯾﯽ ﺑﯚ ﺗﺎم ﮐﺮدﻧﻪ‪.‬‬
‫هﻪروههﺎ ﺋﻪو ﻣﯿﻘﺪاره ڕوﻧﺎﮐﯿﯿﻪی ﮐﻪ ﻟﻪ درز‪‬ﮑﻪوه دهدﯾﺘﺮێ ﭘ‪‬ﯽ دهﮔﻮﺗﺮێ ڕووﻧﺎﮐﺎﯾﯽ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺗﻪﺣﺪﯾﺪی ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‪ .‬ﻟﻪ‬
‫ڕووﻧﺎﮐﺎﯾﯽ ڕۆژﯾﺸﺪا ﺗﻪﺣﺪﯾﺪ هﻪﯾﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ دهوهﺳﺘ‪ ‬ﺑﻪراﻧﺒﻪر ﺗﺎرﯾﮑﺎﯾﯽ وهﯾﺎ ﺗﺎرﯾﮑﺎﯾﯽ ﺷﻪو‪ .‬واﺗﺎ هﻪر ﯾﻪﮐﻪﯾﺎن ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻪﻟﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪوی ﺗﺮدا ﺗﻪﺣﺪﯾﺪ ﭘﻪﯾﺪا دهﮐﻪن و ﻟﻪ ﻣﻮﺗ‪‬ﻪق دهﭘﭽ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬

‫ﻟ‪‬ﺮهدا ﺑﺎ ﺟﺎر‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪش ﺳﻪر ﻟﻪ »ﺳﭙﯿﯽ‪ ،‬ﺳﭙﯿﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﺳﭙﯿﺎﯾﯽ« ﺧﻮار ﮐﻪﯾﻨﻪوه‪ .‬ﺑﯚ ﻣﺎﻧﺎی ﻣﻮﺗ‪‬ﻪﻗﯽ »ﺑﯿﺎض« ﺳﭙﯿﻪﺗﯿﯽ‬
‫ﺑﻪﮐﺎر دێ و ﻟﯿﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﮔﻮﺗﻤﺎن ﺋﻪو ﺳﯿﻐﻪﯾﻪ ﺑﯚﯾﻪ هﺎﺗﯚﺗﻪ ﻧﺎو ﻧﻪوهک »ﺑﯿﺎض و اﺑﯿﺾ« ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﺑﻦ‪ .‬دهﺑﯿﻨﯿﻦ‬
‫ﺳﯿﻐﻪی »ﺳﭙﯿﺎﯾﯽ« ش هﻪﯾﻪ ﺑﻪ‪‬م وهﻧﯿﻪ وهک ﺳﭙﯿﻪﺗﯿﯽ ﺑ‪ ‬ﻣﺎﻧﺎی »ﺑﯿﺎض«ی ﻣﻮﺗ‪‬ﻪق ﺑﮕﻪﯾﻪﻧ‪ .‬ده‪‬ﯽ »ﺋﻪﻣﻪ‬
‫ﺳﭙﯿﺎﯾﯽ ﮔﻪﭼﻪﮐﻪﯾﻪ ﯾﺎﺧﻮد ﺳﭙﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪﻓﺮهﮐﻪ ﻟﻪ دورهوه دﯾﺎره« ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﻪ ﮔﻪﭼﻪﮐﻪ و ﺑﻪﻓﺮهﮐﻪ دو ﺷﺘﯽ ﻣﻪﺣﺪوده‬
‫ﺑﯚﯾﻪ ﮔﻮﺗﺮا ﺳﭙﯿﺎﯾﯽ ﻧﻪک ﺳﭙﯿﻪﺗﯿﯽ‪ .‬هﻪر ﺑﯚﯾﻪﯾﺸﻪ ﺑﻪ »ﺷﯿﺮ و ﻣﺎس و ڕۆن و ﭘﻪﻧﯿﺮ و دۆ« ش ده‪‬ﻦ ﺳﭙﯿﺎﯾﯽ ﭼﻮﻧﮑﻪ‬
‫ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ ﺳﻪرڕای ڕهﻧﮕﯽ ﺳﭙﯿﺎﯾﯿﺎن ﻣﻪﺣﺪودن و دهﺷﺨﻮر‪‬ﻦ‪.‬‬

‫ﺋﻪم ﺳﯿﻐﻪﯾﻪ ﺟﮕﻪ ﻟﻪ زهﮐﺎوهﺗﯽ ﺟﯿﺎﮐﺮدﻧﻪوهی »ﻣﺤﺪود« ﻟﻪ »ﻣﻮﺗ‪‬ﻪق«‪ ،‬ﻟﻪ ﻻﯾﻪﻧﯽ داڕﺷﺘﻨﯿﺸﻪوه زهﮐﺎی ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺘﯽ »ی« ﮐﻪ ﭘﯿﺘ‪‬ﮑﯽ ﻧﻪرم و ﺷﻠﻪ و ﻟﻪﺳﻪر زﻣﺎن ﺳﻮﮐﻪ ﻻﯾﻘﻪ ﺑﺒ‪ ‬ﺑﻪ ﺋﻪﻣ‪‬ازی داڕﺷﺘﻨﯽ ﻣﺎﻧﺎی ﻣﻮﺗ‪‬ﻪق ﻟﻪ‬
‫ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوهوه ﮐﻪ ﺋﻪوﯾﺶ ﺧﯚی ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺪا ﻣﺎدﯾﻪﺗﯿﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﺋﻪﻣﻪ ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ ﮔﺸﺘﯽ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو‪‬ﮏ ﮐﻪ هﻪﺳﺘﯽ‬
‫ﻣﺎدﯾﯽ ﭘ‪ ‬ﺑﮑﺮێ ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﺗﺎم ﮐﺮدن و دهﺳﺖ ﻟ‪‬ﺪاﻧﻪوه‪ ،‬وهﯾﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺘﯽ ﺗﻪﺣﺪﯾﺪ و ﭘ‪‬ﻮان و ﮐ‪‬ﺸﺎﻧﯽ هﻪﺑ‪» ‬ﮐﻪ هﻪﻣﻮوی‬
‫ﮐﺮداری ﻣﺎدﯾﻦ« دهﺑ‪ ‬ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﺳﻪﺧﺘﺘﺮی ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﺪا ﺑﮑﺮێ ﺑﯚ ﺋﻪوه ﺋﻪو ﻣﻪﻋﻨﺎﯾﻪ ﺗﻪﺣﺪﯾﺪ ﮐﺮاوه ﺑﺒﻪﺧﺸ‪» .‬ی« ی‬
‫ﺗﻪﻧﮫﺎ ﮐﻮڕی ﺋﻪو ﻣﻪﯾﺪاﻧﻪ و هﻪ‪‬ﮕﺮی ﺋﻪو ﺑﺎره ﻧﯿﻪ ﺑﯚﯾﻪ ﺋﻪﻣ‪‬از‪‬ﮑﯽ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﺑﻪو ﻗﻮرﺳﯽ ﺑﯚ ﺑﻪﮐﺎر هﺎﺗﻮوه ﮐﻪ ﺳ‪‬‬
‫ﭘﯿﺘﯽ »اﯾﯽ« ﯾﻪ‪ .‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﺑﻮوﻧﯽ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎﮐﻪ ﺋﻪﻣ‪‬ازهﮐﻪش ﮔﯚڕاوه ﺑﯚ در‪‬ﮋﺗﺮﯾﯽ‪» .‬ی« ﻻﯾﻘﻪ ﺑﯚ‬
‫واﺗﺎی ﻣﻮﺗ‪‬ﻪق‪» .‬اﯾﯽ« ﻻﯾﻘﻪ ﺑﯚ داﺑ‪‬ﯾﻦ و ﺑﻪرهو ﻣﺎدﯾﯿﻪت ﺑﺮدﻧﯽ ﺋﻪو ﻣﯿﻘﺪارهی ﮐﻪ ﻟﻪ ﻣﻮﺗ‪‬ﻪﻗﻪﮐﻪ دهﭘﭽ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬
‫ﺋﻪوهش د‪‬ﺘﻪ ﺑﻪرﭼﺎو ﮐﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ا« ش وهک »ی« ﻧﻪرم و ﺷﻠﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎودا دهﮔﻮﻧﺠ‪ ‬دهوﺟﺎ هﻪر‬
‫وهک ﺋﻪﻣ‪‬ازی »ی« ی وﺷﻪی »ﭘﺎﻧﯿﯽ« هﻪم ڕ‪‬ﮏ دێ ﻟﻪﮔﻪڵ »ﭘﺎن« ﮐﻪ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوه و هﻪم ﺑﻪﺳﯿﺸﻪ ﺑﯚ وهرﮔﺮﺗﻨﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﺎی ﻣﻮﺗ‪‬ﻪق‪ ،‬ﺋﻪﻣ‪‬ازی »اﯾﯽ« ش ڕﯾﮏ دێ ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﯿﺪا و ﺑﻪﺳﯿﺸﻪ ﺑﯚ داﺑ‪‬ﯾﻨﯽ هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻣﺴﺎﻓﻪ ﻟﻪ ﻣﻮﺗ‪‬ﻪﻗﯽ‬

‫‪85\28‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫»ﭘﺎﻧﺎﯾﯽ« و ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﻣﺎدﯾﯿﻪﺗﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ وﺷﻪی »ﭘﺎﻧﺎﯾﯽ« دا ڕهﭼﺎو دهﮐﺮێ‪ .‬ﺋﻪو ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯿﯿﻪ دهﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه ﮐﻪ ﺑ‪‬ﻢ ﻟﻪ‬
‫ﺳ‪ ‬ﭘﯿﺘﯽ »اﯾﯽ« ﺋﻪﻟﻔﻪﮐﻪ و ﯾ‪‬ﮑﻪی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﯾﯿﻦ و وﯾ‪‬ﮑﻪی ﺑﻪﯾﻨﯿﺎن ﺋﺎ‪‬ﻘﻪی ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪﯾﯿﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ وهک ﮔﻮﺗﻤﺎن‬
‫ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﭘﯿﺘﻪﺑﺰو‪‬ﻦ ﻧﺎﭼ‪‬ﺘﻪ ﺳﻪر ﭘﯿﺘﻪﺑﺰو‪‬ﻦ ﺋﻪﮔﻪر ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯽ دهﻧﮕﺪار ﻧﻪﮐﻪو‪‬ﺘﻪ ﺑﻪﯾﻨﯿﺎﻧﻪوه‪.‬‬

‫ﺑﻪر ﻟﻪوه ﺑﮕﻮ‪‬ﺰﻣﻪوه ﺑﯚ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ ﻟﻪ دوو ﺟﯚرهﮐﻪی دﯾﮑﻪی ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﺎده دهﻣﻪوێ هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪﺳﻪر‬
‫وﺷﻪی ﮔﻪرم و ﺳﺎرد و ﮔﻪرﻣﺎ و ﺳﻪرﻣﺎ ﺑﺪو‪‬ﻢ ﭼﻮﻧﮑﻪ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ ﻟﻪم وﺷﺎﻧﻪدا ﮔﺮ‪‬ﻮﮔﺎ‪‬ﯽ ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‬
‫ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﻪدهر ﺣﺎڵ ڕووﻧﺒﮑﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﻟﻪ وﺷﻪی »ﮔﻪرﻣﺎﯾﯽ« دا زﯾﮫﻦ ﺑﯚ ﺋﻪوه دهڕوا ﻟﻪ »ﮔﻪرﻣﺎ« وهرﮔﯿﺮاﺑ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م‬
‫وردﺑﻮوﻧﻪوه دهرﯾﺪهﺧﺎ ﻟﻪ وﺷﻪی »ﮔﻪرم« وه هﺎﺗﻮوه ﻧﻪک »ﮔﻪرﻣﺎ«‪ .‬ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﮔﻪرﻣﺎﯾﯽ« ﺋﺎﮔﺮم ﺑﯚ هﺎت دﯾﺎره‬
‫ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ ﻣﯿﻘﺪاری هﻪﺳﺖ ﭘ‪‬ﮑﺮاوی »ﮔﻪرﻣﯿﯽ« ﺋﺎﮔﺮهﮐﻪﯾﻪ ﻧﻪک »ﮔﻪرﻣﺎ« ی ﺋﺎﮔﺮهﮐﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﻪ ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ‬
‫ﺋﺎﮔﺮ ﮔﻪرﻣﺎﯾﻪ‪ ،‬ﮐﻪواﺗﻪ ﻧﺎﺑ‪» ‬ﮔﻪرﻣﺎﯾﯽ ﺋﺎﮔﺮ« ﻟﻪ »ﮔﻪرﻣﺎی ﺋﺎﮔﺮ« هوه هﺎﺗﺒ‪ .‬دهﮔﻮﺗﺮێ ﺋﺎﮔﺮ ﮔﻪرﻣﻪ دهوﺟﺎ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ‬
‫دهﺳﺘﻮوری ﺑﺎﺳﻠ‪‬ﮑﺮاوی ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه »ﮔﻪرم‪ ،‬ﮔﻪرﻣﯿﯽ‪ ،‬ﮔﻪرﻣﺎﯾﯽ« داڕﺷﺘﻨ‪‬ﮑﯽ ڕاﺳﺖ و دروﺳﺘﻪ و ﺳﻪرﭘ‪‬ﭽﯿﯽ‬
‫ﺗ‪‬ﺪا ﻧﺎﮐﺮێ و دهﮔﻮﺗﺮێ »ﮔﻪرﻣﺎﯾﯽ ﺧﻮ‪‬ﻦ وهﯾﺎ ﺋﺎﮔﺮ وهﯾﺎ ڕۆژ«‪ ...‬هﺘﺎد‪ .‬دﯾﻘﻘﻪﺗﻪ ﺑﮕﺮه ﻟﻪ وﺷﻪی »ﺳﻪرﻣﺎ« ﺋﻪم »ﻣﺎ«‬
‫ﯾﻪی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪﮐﻪ ﻟﻪ ﺋﻪﺳ‪‬ﺪا وﺟﻮدی ﻧﯿﻪ‪ .‬ﻧﻪک »ﻣﺎ« ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﭘﯿﺘﯽ »م« ﯾﺶ هﻪر وﺟﻮدی ﻧﯿﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﻪ‬
‫ﺋﻪﺳ‪‬ﻪﮐﻪ وﺷﻪی »ﺳﺎرد« ه‪ .‬ﮐﻪواﺗﻪ ﻟﻪ ڕ‪‬ﺒﺎز‪‬ﮑﻪوه ﮐﻪ ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﻧﺎزاﻧﯿﻦ »ﺑﺎ ﺑ‪‬ﻢ ﻣﻦ ﻧﺎزاﻧﻢ« ﺳﻪر ڕﺷﺘﻪﮐﻪی ﭼﯿﻪ‬
‫ﺋﻪم »ﻣﺎ« ﯾﻪ ﺑﯚ ﺳﺎرد و ﮔﻪرم هﺎﺗﻮوه و ﮐﺮدووﻧﺘﯽ ﺑﻪ »ﮔﻪرﻣﺎ و ﺳﻪرﻣﺎ«‪ .‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﻗﯿﺎس دهﺑ‪ ‬ﺑﻪ ﺋﻪﺳ‪» ‬ﺳﺎردﻣﺎ‬
‫و ﮔﻪرم ﻣﺎ« ﺑﻮوﺑﻦ و ﮐﻮرت ﮐﺮاﺑﻨﻪوه ﺑﯚ ﻣﻪﺑﻪﺳﯽ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ ﺗﻪﻟﻪﻓﻮز‪ .‬ﻟﻪ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﺪا ﺳﻪرﻣﺎ و ﮔﻪرﻣﺎ ﺟﺎر‪‬ﮑﯿﺎن وهک‬
‫ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو ﺧﯚ دهﻧﻮ‪‬ﻨﻦ و ﺟﺎر‪‬ﮑﯿﺎن وهک ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ‪ .‬ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﺋﻪوڕۆ ﺳﻪرﻣﺎﯾﻪ ﯾﺎ ﮔﻪرﻣﺎﯾﻪ« ﻟ‪‬ﺮهدا ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎون‬
‫وهک ﺋﻪوهﯾﻪ ﺑ‪‬ﯽ »ﺋﻪوڕۆ ﺧﯚﺷﻪ ﯾﺎ ﻓ‪‬ﻨﮑﻪ ﯾﺎ ﺳﺎرده ﯾﺎ ﮔﻪرﻣﻪ«‪ .‬ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﺳﻪرﻣﺎ و ﮔﻪرﻣﺎی دو‪‬ﻨ‪ «‬هﻪردووﯾﺎن‬
‫ﻟﻪ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوی دهﺷﯚر‪‬ﻦ دهﺑﻨﻪ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ و واﺗﺎﮐﻪﯾﺎن دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﺳﺎردی و ﮔﻪرﻣﯽ«‪ .‬ﻣﻪﯾﻠﻢ ﺑﯚ ﺋﻪوه دهڕوا ﮐﻪ ﻟﻪ‬
‫ﺋﻪﺳ‪‬ﺪا هﻪردووﯾﺎن ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ ﺑﻮوﺑﻦ ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ »ﻣﺠﺎز« هوه ﺑﻪ ﻣﺮوری ﮐﺎت وهک ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو ﺑﻪﮐﺎر هﺎﺗﺒﻦ‪.‬‬
‫دﯾﻘﻘﻪت ﺑﮕﺮه ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﺳﻪرﻣﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﮔﻪرﻣﺎﻣﻪ« ﺑﻪو ﺟﯚره ﻟﻪ ﮐﺎری د‪‬ﻨﯽ ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯽ »ﺧﯚﺷﯿﻤﻪ ﯾﺎ ﺷﺎدﯾﻤﻪ ﯾﺎ‬
‫ﻧﺎﺧﯚﺷﯿﻤﻪ« ﻣﻪﻋﻠﻮووﻣﻪ »ﺧﯚﺷﯽ و ﺷﺎدی و ﻧﺎﺧﯚﺷﯽ« هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎن‪.‬‬

‫ده‪‬ﯽ »ﺳﺎرداﯾﯽ ﺑﻪﻓﺮهﮐﻪم هﻪﺳﺖ ﭘﯽ ﮐﺮد« ﻧﺎ‪‬ﯽ »ﺳﻪرﻣﺎﯾﯽ ﺑﻪﻓﺮهﮐﻪ« ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯿﺶ ﺋﻪو ﻣﯿﻘﺪاره ﺳﺎردﯾﯿﻪﯾﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺑﻪﻓﺮهﮐﻪوه هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘ‪ ،‬ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ﻧﺎوﭼﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺳﺎرداﯾﯽ هﺎﺗﯚﺗﻪ ﺑﺎزاڕ« ﻣﻪﺑﻪس ﻟﻪو‬
‫ﺳﺎرداﯾﯿﻪ ﺑﻪﻓﺮ و ﺷﻪرﺑﻪت و ﻣﺎﺳﺘﺎو و ﺧﻮاردﻧﻪوهی هﺎوﯾﻨﯿﯿﻪ هﻪروهک ﻣﻪﺑﻪس ﻟﻪ »ﺳﭙﯿﺎﯾﯽ« ﺷﯿﺮ و ﻣﺎﺳﺖ و ﮐﻪره‬
‫و هﺎوڕ‪‬ﮑﺎﻧﯿﻪﺗﯽ‪.‬‬

‫ﺑﯚ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ ﻟﻪ دوو ﺟﯚره ﻧﺎوهﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪ دوو ﺳﯿﻐﻪ هﻪن ﯾﻪﮐﯿﺎن ﺑﻪ زﯾﺎد ﮐﺮدﻧﯽ »هﺗﯿﯽ« ﺋﻪوی دی‬
‫ﺑﻪ زﯾﺎد ﮐﺮدﻧﯽ »اﯾﻪﺗﯿﯽ« ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪدا‪ .‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺋﻪوه ﺋﻪﻣ‪‬ازی ﻗﻮرس ﻻﯾﻘﺘﺮه ﺑﯚ وﺷﻪ و واﺗﺎی ﻗﻮرس دهﺑﻮا‬
‫»اﯾﻪﺗﯽ« ﺑﻪﮐﺎرهﺎﺗﺒﺎ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﺎدهی ﺗﻪواودا وهک ﺑﻪرد و دار و ﺋﺎﺳﻦ و ﭼﯿﺎ‪ .‬دهﻣﺎﯾﻪوه »هﺗﯿﯽ« ﺑﯚ ﺟﯚرهﮐﻪی‬
‫دی‪ .‬ﺑﻪ‪‬م وا دهردهﮐﻪوێ ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ »اﺳﺘﻘﺮاء« هوه ﻣﺎﻧﻪوهی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺑﻪ ﺑ‪ ‬ﻧﻮوﺳﯿﻦ و ﺑﯚ ﻣﺎوهی هﻪزاران ﺳﺎڵ‬
‫وای ﮐﺮدووه ﺋﻪو دهﺳﺘﻮوراﻧﻪی ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺪی ﻧﺰﯾﮑﻦ ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﺑﻪﯾﻪﮐﺪی ﺑﺒﻦ و ﯾﻪﮐﯿﺎن ﻟﻪ ﺟ‪‬ﯽ ﺋﻪوی دی ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪.‬‬
‫هﻪ‪‬ﺒﻪت ﺋﻪﻣﻪش ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪﯾﺮ ﻧﯿﻪ‪ .‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ڕووﻧﻪداﻧﯽ ﺳﻪﯾﺮه‪ .‬ﺗﯚ ﺑﻨﻮاڕه زﻣﺎﻧﯽ ﻋﻪرهﺑﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪوهﺷﺪا ﮐﻪ ‪1300‬‬
‫ﺳﺎڵ زﯾﺎﺗﺮه ﺑﻪهﯚی ﻗﻮرﺋﺎن و ﺑﻪ دوا ﻗﻮرﺋﺎﻧﺪا ﺑﻪهﯚی ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪوه ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﭘﺎر‪‬ﺰراوه و ﻟﻪ زۆر ﺑﻨﮕﻪی ﺧﻮ‪‬ﻨﺪن و‬
‫ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮﯾﯿﺪا هﻪر ﺑﻪو زﻣﺎﻧﻪ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯿﻪ وﺗﻮو‪‬ﮋ ﮐﺮاوه دﯾﺴﺎﻧﻪوه زﻣﺎﻧﯽ ﻗﺴﻪ ﭘ‪ ‬ﮐﺮدﻧﯽ ﻋﻪرهب ﻧﻪ ﺧﺰﻣﺎﯾﻪﺗﯿ‪‬ﮑﯽ ﻣﺎوه‬
‫ﻟﻪﮔﻪڵ ڕ‪‬ﺰﻣﺎن ﻧﻪ هﯿﭻ ﻟﻪهﺠﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪ ﻟﻪهﺠﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮی دهﭼ‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر ﻗﯿﺎﺳﯽ ﮐﻮردی ﻟﻪ ﻋﻪرهﺑﯽ ﺑﮑﻪﯾﻦ‪،‬‬
‫دوورﮐﻪوﺗﻨﻪوهی زﻣﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ ﮐﻮردی ﻟﻪ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﻧﺒﭽﯿﻨﻪﯾﯽ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﮐﻪﻣﺘﺮه ﻟﻪ هﯽ ﻋﻪرهﺑﯽ‪ .‬واﺗﻪ زﻣﺎﻧﯽ وﺗﻮو‪‬ﮋی‬

‫‪85\29‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﮐﻮردی ﻧﺰﯾﮑﺘﺮه ﻟﻪ دهﺳﺘﻮور و ڕ‪‬ﺰﻣﺎن ﺗﺎ ﻋﻪرهﺑﯽ‪ .‬ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﯿﺸﻪ ﻟﻪ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﺪا ﺋﻪو ﺑﻪﺷﻪی وردی و‬
‫ﺟﯚرﺟﯚرﯾﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﺑ‪ ‬ﺋﺎﻣﺎدهﺗﺮه ﺑﯚ ﮔﯚڕان و ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﺑﻮون‪ ،‬وهک ﮐ‪‬ﻓﻪی هﯚﻧﺪﻧﻪوه ﺗﺎ داوهﮐﺎﻧﯽ ﺑﺎرﯾﮑﺘﺮ ﺑﻦ زووﺗﺮ‬
‫دهﺋﺎ‪‬ﯚزێ و درهﻧﮕﺘﺮ ﮔﺮ‪‬ﮑﺎﻧﯽ دهﮐﺮ‪‬ﻨﻪوه‪ .‬ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﯿﺪا ﺑﻪ ﺋﻪﺳ‪ ‬داڕﺷﺘﻨﯿﯽ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ ﻟﻪﺳﻪر‬
‫ﺑﻨﺎﺧﻪﯾ‪‬ﮑﯽ زۆر ﻣﻪﺣﮑﻪم هﻪﺳﺘﺎﺑ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ﺷﻮ‪‬ﻨﻪواری ﮐﻮ‪‬ﺮﻧﻪﺑﯚﺗﻪوه و هﻪﻣﻮو ﺳﯿﻐﻪﮐﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﺷﻪﻗﺎﻣ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺋﺎﺷﮑﺮا ﯾﺎ ڕ‪‬ﭽﮑﯚ‪‬ﻪﯾ‪‬ﮑﯽ دﯾﺎری هﻪر ﻣﺎوه‪ .‬وهک ﻟﻪ ﻣﯿﺴﺎﻻﻧﺪا دﯾﺘﻤﺎن ﭼﻮار ﺳﯿﻐﻪ هﻪن ﺑﯚ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ ﺑﻪ زﯾﺎد‬
‫ﮐﺮدﻧﯽ »ﯾﯽ‪ ،‬اﯾﯽ‪ ،‬هﺗﯿﯽ‪ ،‬اﯾﻪﺗﯿﯽ« ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪدا‪ .‬هﻪرﯾﻪک ﻟﻪو ﺳﯿﻐﺎﻧﻪش ﺑﯚ ﻣﻪﺑﻪس و ﻣﺎﻧﺎﯾﻪﮐﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﺑﻪﮐﺎر‬
‫د‪‬ﻦ‪ .‬ﻟﻪو زﻣﺎﻧﺎﻧﻪی ﮐﻪ ﻣﻦ ﺷﺘ‪‬ﮑﯿﺎن ﻟ‪ ‬دهزاﻧﻢ ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯿﺎن ﺋﻪو وردهﮐﺎرﯾﯿﻪی ﺗ‪‬ﺪا ﻧﯿﻪ ﻟﻪو ﻣﻪﯾﺪاﻧﻪدا‪ .‬هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﺋﻪو‬
‫ڕاﯾﻪی ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ دواوه دهرﺑﺎرهی ﺋﻪو ﻣﻪوزوﻋﻪ دهری دهﺑ‪‬م ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﻟﻪ ﺗﻪﺧﻤﯿﻨﻪوه دێ ﺑﻪ‪‬م وهﻧﯿﻪ ﺗﻪﺧﻤﯿﻨﻪﮐﻪ ﻟﻪ‬
‫ﺑﯚﺷﯿﻪوه هﺎﺗﺒ‪ ‬ﯾﺎﺧﻮد ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ هﻪوهﺳﺒﺎزﯾﯽ ﺑ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﯚ ﺋﻪوه دهﭼﻢ ﮐﻪ ﻟﻪ ﺋﻪﺳ‪‬ﺪا ﺋﻪﻣ‪‬ازی »هﺗﯽ« ﺑﯚ ﺋﻪو ﻧﺎواﻧﻪ ﺑﻮو‬
‫ﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﺎدهی ﺗﻪواو ﻧﯿﻦ وهک »ﺋﻪﻧﺪام‪ ،‬ﻗﺎﯾﻤﻘﺎم‪ ،‬ﻣﮫﻨﺪس« ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﺷﺘ‪‬ﮑﻦ ﻟﻪ ﺑﻪﯾﻨﯽ ﻣﺎده و ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو »وﺷﻪی‬
‫ﻗﺎﯾﻤﻘﺎم و ﻣﮫﻨﺪس ﺑﯚ ﻣﯿﺴﺎل د‪‬ﻨﻤﻪوه دهﻧﺎ ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردی ﮐﯚﻧﺪا ﺋﻪو وﺷﺎﻧﻪ ﻧﻪﺑﻮون«‪ .‬ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ ﺋﯿﺴﻤﯽ‬
‫ﻣﻪﻋﻨﺎﯾﺎن دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﺋﻪﻧﺪاﻣﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﻗﺎﯾﻤﻘﺎﻣﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﻣﻮهﻪﻧﺪﯾﺴﻪﺗﯿﯽ«‪ .‬ﺋﻪﻣ‪‬ازی »اﯾﻪﺗﯿﯽ« ش ﺑﯚ ﻧﺎوی ﻣﺎدهی ﺗﻪواو ﺑﻮوﺑ‪‬‬
‫وهک »ﺑﻪرد‪ ،‬ز‪ ،‬زﯾﻮ« ﺋﯿﺘﺮ ﮔﻮﺗﺮاﺑ‪» ‬ﺑﻪرداﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ز‪‬اﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬زﯾﻮاﯾﻪﺗﯿﯽ«‪ .‬ﻟﻪواﻧﻪﯾﻪ زﯾﮫﻦ ﺑﯚ ﺋﻪوه ﺑﭽ‪ ‬ﮐﻪ ﺋﻪم‬
‫ﺳﯿﻐﺎﻧﻪ و ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯿﺎن ﻋﻪرهب ﮔﻮﺗﻪﻧﯽ »ﺳﻤﺎﻋﯽ« ن ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪﻣﻪ دووره ﻟﻪ ﻗﻪﻧﺎﻋﻪت ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪ »ﺳﻤﺎﻋﯽ« دا‬
‫ﺋﻪوهی ڕﭼﻪﯾﻪ »اﻃﺮاد« ﺑﻪدی ﻧﺎﮐﺮێ و هﻪر وﺷﻪﯾﻪک ﺑﻪ ڕ‪‬ﮑﻪوت ﺑﯚ ﺧﯚی ﻟﻪ ڕ‪‬ﺒﺎز‪‬ﮑﻪوه ڕۆﯾﯿﻮه‪ .‬دﯾﻮﻣﻪ ﻟﻪ‬
‫ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﻋﻪرهﺑﯽ »اﺳﺘﺜﻨﺎء« ﻟﻪ ﺋﻪژﻣﺎری وﺷﻪ دهﺳﺘﻮورﯾﻪﮐﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻮوه ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪﻣﻪﺷﺪا ڕﯾﺰ ﺑﻮوﻧﯽ ﭼﻪﻧﺪ‬
‫وﺷﻪﯾ‪‬ﮏ و ﻟﻪﯾﻪک ﭼﻮوﻧﯿﺎن ﺑﻮوه ﺑﻪ ﺑﻨﭽﯿﻨﻪی دهﺳﺘﻮور‪‬ﮏ و ﺋﻪوهی ﺑﻪر دهﺳﺘﻮور ﻧﻪﮐﻪوﺗﺒ‪ ‬هﻪرﭼﻪﻧﺪ زۆرﯾﺶ‬
‫ﺑﻮوﺑ‪ ‬ﭘ‪‬ﯽ ﮔﻮﺗﺮاوه »اﺳﺘﺜﻨﺎء« ﺗﻪﻣﺎﺷﺎﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺋﻪو وﺷﺎﻧﻪی ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﺷﻪﺧﺴﯽ »وهک ﺧﺰﻣﺎﯾﻪﺗﯽ ﯾﺎ‬
‫ﺟﻨﺴﯿﻪت« ڕادهﮔﻪﯾﻪﻧﻦ زۆرﺑﻪﯾﺎن ﺑﻪ »اﯾﻪﺗﯿﯽ« دهﮔﯚڕ‪‬ﻦ ﺑﯚ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ وهک »ﺧﻮﺷﮑﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﺑﺎوﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‪،‬‬
‫ﺧﺰﻣﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ژﻧﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﮐﭽﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﺋﺎﻣﯚزاﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﺧﺎ‪‬ﯚزاﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﭘﻮرزاﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺮداﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دوا ﺋﻪﻣﺎﻧﺪا‬
‫ﮐﻮرداﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﻋﻪرهﺑﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﺗﻮرﮐﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﻋﻪﺟﻪﻣﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰاﯾﻪﺗﯿﯽ‪ «...‬ﭼﺎوﭘﯚﺷﯿﻦ ﻟﻪ ڕﭼﻪی ﺋﻪو هﻪﻣﻮو وﺷﺎﻧﻪ و‬
‫ﭼﻮن ﯾﻪﮐﯿﻪﺗﯿﯿﺎن ﻟﻪواﻧﻪ ﻧﯿﻪ ﺑﺎﯾﻪﺧ‪‬ﮑﯽ هﻪﺑ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ دهﺳﺘﻮوری زﻣﺎن ﺑﻨﺎﺧﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﻟﻪوه ﺑﻪه‪‬ﺰﺗﺮی ﻧﺎوێ ﺗﺎ دهﺑ‪ ‬ﺑﻪ‬
‫دهﺳﺘﻮور‪ .‬ﺑﻪ‪ ‬ﺋﻪم دهﺳﺘﻮورهش »اﺳﺘﺜﻨﺎ« ی هﻪﯾﻪ‪ .‬وا دهردهﮐﻪوێ ﺋﻪو وﺷﺎﻧﻪی ﭘﯿﺘﯽ »ا« ﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪا ﺑ‪ ‬ﻟﻪﺑﻪر‬
‫ﻧﻪﻗﯚ‪‬ﯾﯽ ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوهی دو »ا« ﻟﻪ وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﺪا ﺑﻪ ﺋﻪﻣ‪‬ازی »هﺗﯽ« ﺋﯿﮑﺘﯿﻔﺎ دهﮐﺮێ ﺑﯚ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎﯾﺎن وهک ده‪‬ﯽ‬
‫»ﭘﯿﺎو – ﭘﯿﺎوهﺗﯽ« ﺧﯚش ﻧﯿﻪ ﺑ‪‬ﯽ »ﭘﯿﺎواﯾﻪﺗﯿﯽ« ﻟﻪﺑﻪر در‪‬ﮋی و ﻗﻮرﺳﯽ دهﻧﺎ دهﺑﻮو وهک ﮔﻮﺗﺖ »ژﻧﺎﯾﻪﺗﯿﯽ«‬
‫ﺑﺸ‪‬ﯽ »ﭘﯿﺎواﯾﻪﺗﯿﯽ«‪ .‬ﯾﺎﺧﻮد ده‪‬ﯽ »ﺑﺮاﯾﻪﺗﯿﯽ« ﮐﻪﭼﯽ دهﺑﻮا ﺑ‪‬ﯽ »ﺑﺮاﯾﺎﯾﻪﺗﯿﯽ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪﻟﻔﻪﮐﻪی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪی‬
‫»ﺑﺮا« ﺋﻪﻣ‪‬ازی »اﯾﻪﺗﯽ« ﻗﺒﻮڵ ﻧﺎﮐﺎ ﺑ‪ ‬ﺋﺎ‪‬ﻘﻪی »ی« ﺑﻪ‪‬م دﯾﺎره ﺑﯚ ﮐﻮرت ﮐﺮدﻧﻪوه وازه‪‬ﻨﺮاوه ﻟﻪو »ی« ﯾﻪو‬
‫ﺋﯿﮑﺘﯿﻔﺎش ﮐﺮاوه ﺑﻪﯾﻪک ﻟﻪ دوو »ا« ﮐﻪی »ﺑﺮا« و »اﯾﻪﺗﯽ«‪ .‬هﻪروههﺎ ﻧﺎوی ﮔﻪل ﮐﻪ ﺋﻪﻟﻔﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﺑﻮو ﺋﻪوﯾﺶ ﺑﻪ‬
‫»هﺗﯿﯽ« دهﮔﯚڕێ ﺑﯚ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ وهک »ﺋﻪ‪‬ﻤﺎن – ﺋﻪ‪‬ﻤﺎﻧﻪﺗﯿﯽ« ﻟﻪﺑﻪر ﻗﻮرﺳﯽ ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ »ﺋﻪ‪‬ﻤﺎﻧﺎﯾﻪﺗﯿﯽ«‪ . 5‬ﻧﺎوی‬
‫ﮔﻪﻟ‪‬ﮑﯿﺶ ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪ »ی« ﻧﯿﺴﺒﻪت ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ و‪‬ﺗﻪﮐﻪدا ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮو وهک »هﯚ‪‬ﻪﻧﺪهﯾﯽ‪ ،‬ﻓﻨﻠﻪﻧﺪهﯾﯽ‪ ،‬ﻧﻪروﯾﺠﯿﯽ«‬
‫ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎی ﺑﻪ زﯾﺎد ﮐﺮدﻧﯽ »هﺗﯽ« دهﺑ‪ ‬وهک »هﯚ‪‬ﻪﻧﺪهﯾﯿﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﻓﻨﻠﻪﻧﺪهﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ،‬ﻧﻪروﯾﺠﻪﯾﻪﺗﯿﯽ«‪.‬‬

‫ﻟﻪ وﺷﻪی »ﺋﯿﺘﺎ‪‬ﯿﺎ و ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺋﻮﮐﺮاﻧﯿﺎ« ﻧﺎوی وهک ﺋﻪﻣﺎن ﺋﻪﮔﻪر ﻧﯿﺴﺒﻪﺗﻪﮐﻪﯾﺎن ﺑﮑﻪﯾﺘﻪ »ﺋﯿﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ و ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎﯾﯽ و‬
‫ﺋﯚﮐﺮاﻧﯿﺎﯾﯽ« ﺋﻪوا دهﺑﻨﻪ »ﺋﯿﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻪﺗﯿﯽ و ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻪﺗﯿﯽ‪ ...‬هﺘﺎد« ﺧﯚ ﺋﻪﮔﻪر ﻧﯿﺴﺒﻪﺗﻪﮐﻪ ﺑﮑﻪﯾﺘﻪ »ﺋﯿﺘﺎﻟﯿﯽ و ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﯽ و‬
‫ﺋﯚﮐﺮاﻧﯿﯽ – ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ ﺳﯿﻐﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﻋﻪرهﺑﯽ زﯾﺎﺗﺮه ﻟﻪ ﮐﻮردی« ﺋﻪوﺳﺎ ده‪‬ﯽ »ﺋﯿﺘﺎﻟﯿﻪﺗﯿﯽ و ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﻪﺗﯿﯽ‪ ...‬هﺘﺎد«‬
‫ﺋﻪوهش ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ دهﮐﺮێ ﺋﻪﮔﻪر وﺷﻪی وهک »ﺧﯚﯾﯽ« ﻟﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪﺗﺪا دوو »ی« ی ﺗ‪‬ﺪا ﺑﻮو ﺑﯚ ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ دهﺑ‪‬ﺘﻪ‬
‫»ﺧﯚﯾﯿﺎﺗﯿﯽ« ﻧﻪک »ﺧﯚﯾﯿﺎﯾﻪﺗﯿﯽ« دﯾﺎره ﺑﯚ ﻣﻪﺑﻪﺳﯽ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ ﺋﻪم »ی« ﮐﻪی دواﯾﯽ ﻗﺮﺗﺎوه‪ .‬ﺑﯚﯾﻪ دهﮔﻮﺗﺮێ‬

‫‪85\30‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫»ﮐﯚﯾﯿﺎﺗﯿﯽ«‪ .‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﻗﯿﺎس دهﺑ‪ ‬ﺑﮕﻮﺗﺮێ »ﺷﻨﯚﯾﯿﺎﺗﯿﯽ‪ ،‬ه‪‬ﺮۆﯾﯿﺎﺗﯿﯽ‪ ،‬هﻪ‪‬ﺸﯚﯾﯿﺎﺗﯿﯽ – ﮐﻪ ﻟﻪ ﺷﻨﯚﯾﯽ و ه‪‬ﺮۆﯾﯽ و‬
‫هﻪ‪‬ﯚﺷﯿﯽ ﯾﻪوه وهرﮔﯿﺮاون«‪.‬‬

‫ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪش ﺳﺮﻧﺞ ﺑﯚ ﺧﯚی ڕادهﮐ‪‬ﺸ‪ ،‬ﻧﺎوی ﺋﻪو ﮐﻪﺳﺒﻮﮐﺎرهی ﮐﻪ ﻣﺎﻧﺎی ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوی ﺗ‪‬ﺪا ﺑﻪه‪‬ﺰ و ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ‬
‫ﻣﺎﻣ‪‬ﻪﺗﯽ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوی ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﺪا دهﮐﺮێ وهک »ﺳﻪﭘﺎﻧﯿﯽ‪ ،‬ﺟﯚﺗﯿﺎرﯾﯽ‪ ،‬وهﺳﺘﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺷﺎﮔﺮدﯾﯽ‪ ،‬ﭘﺎﺳﻪواﻧﯿﯽ‪ ،‬ﺳﻪرﺗﺎﺷﯿﯽ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻏﻪواﻧﯿﯽ‪ ،‬ﮐﺎﺑﺎﻧﯿﯽ‪ ...‬ﺑﻪ ﻗﯿﺎس ﻟﻪ ﻣﺎﻧﻪوه وﺷﻪ ﻋﻪرهﺑﯿﻪﮐﺎﻧﯿﺶ دهﺑﻨﻪ‪» ،‬ﻧﻪﺟﺎڕﯾﯽ‪ ،‬ﺧﻪﯾﺎﺗﯿﯽ‪ ،‬ﺗﻪﺑﺎﺧﯿﯽ‪ ،‬ﻗﻪﺳﺎﺑﯿﯽ‪...‬‬
‫هﺘﺎد«‪.‬‬

‫ﺑﻪ‪‬م وهﮐﻮ ﮔﻮﺗﻢ ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ زارهوزاری هﻪزاران ﺳﺎڵ و ﻟﻪﺑﻪر ﻧﻪﭼﻪﺳﭙﺎﻧﺪﻧﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻦ و‬
‫ﺗﯚﻣﺎر ﮐﺮدن هﻪ‪‬ﺒﻪت ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﺑﻮون ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوه ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﺳﯿﻐﺎﻧﻪ ﺗﺎ وای ﻟ‪‬ﮫﺎﺗﻮوه ﺳﻨﻮوری ﺋﺎﺷﮑﺮا ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ‬
‫هﻪﻧﺪێ ﻟﻪو ﺳﯿﻐﺎﻧﻪدا هﻪ‪‬ﮕﯿﺮاوه‪ .‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪوهﺷﺪا هﻪل ﻧﻪدۆڕڕاوه ﺑﯚ ﺑﻪرﺑﻪﺳﺖ ﮐﺮدﻧﯽ ﮐﻮ‪‬ﺮﺑﻮوﻧﻪوهی ﺳﻨﻮور و‬
‫ﺗ‪‬ﮑﭽﻮوﻧﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎن‪ .‬زﻣﺎﻧﺰان و ﺋﻪدﯾﺒﺎﻧﯽ ﮐﻮرد دهﺗﻮاﻧﻦ ﺑ‪‬ﯾﺎری ﺋﻪوه ﺑﺪهن ﮐﻪ ﻓﻼن ﺳﯿﻐﻪ ﺑﯚ ﻓﻼن ﻣﻪﻋﻨﺎ ﺑ‪ .‬ﺋﻪوهﻧﺪه‬
‫هﻪﯾﻪ ﮐﺎرهﮐﻪ زۆر ﺋﺎﺳﺎن ﻧﯿﻪ هﻪم ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوه وردﺑﻮوﻧﻪوه و ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوه و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهﯾ‪‬ﮑﯽ زۆری دهوێ و هﻪم ﻟﻪﺑﻪر‬
‫زهﺣﻤﻪﺗﯿﯽ »ﻧﺎ‪‬ﻢ اﺳﺘﺤﺎﻟﺔ« ڕ‪‬ﮑﮑﻪوﺗﻨﯽ ﺋﻪدﯾﺒﻪﮐﺎﻧﻤﺎن ﻟﻪﺳﻪر ڕاﯾﻪﮐﯽ هﻪﻣﻪﮔﯿﯽ‪ .‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺋﻪم ﺑﺎﺳﻪی داڕﺷﺘﻨﯽ‬
‫ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ ﺋﻪوهﻧﺪه ﻓﺮاواﻧﻪ ﻟﻪواﻧﻪ ﻧﯿﻪ ﺑﺨﺮ‪‬ﺘﻪ ڕﯾﺰی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮏ و ﺑﺒ‪ ‬ﺑﻪ ﺋﺎ‪‬ﻘﻪی زﻧﺠﯿﺮهﯾ‪‬ﮏ‪ ،‬ﺧﯚی ﺑﻪﺗﻪﻧﮫﺎ‬
‫ﺋﻪوهﻧﺪهی ﺋﺎ‪‬ﻘﻪ ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﺑﺒ‪ ‬ﺑﻪ زﻧﺠﯿﺮه‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﻣﻨﻪوه ﮐﻪ ﻟﻪ ڕۆ‪‬ﯽ »ی« ﺑﺪو‪‬ﻢ ﻧﺎﮐﺮێ ﺋﻪم ﺑﺎﺳﻪ‬
‫هﻪ‪‬ﺒﻮ‪‬ﺮم‪ .‬هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ ﻧﺎﺗﻪواو و ﻧﯿﻮهﭼ‪‬ﯿﺶ ﺑ‪ ‬ﻟ‪‬ﺪواﻧﯽ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ ﺑﻮو‪ ،‬وا دهزاﻧﻢ ﺳﻮودﺑﻪﺧﺸﯿﺶ ﺑﻮو ﺑ‪.‬‬
‫ﮐﺮدﻧﻪوهی دهروازه ﻟﻪ ژوور‪‬ﮑﯽ ﻣﻪﻧﻔﻪزﺑ‪‬اوی زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن هﻪروهک ژوورهﮐﻪ ڕووﻧﺎک دهﮐﺎﺗﻪوه هﺎﻧﯿﺸﻤﺎن دهدا ﺑﯚ‬
‫ﮐﺮدﻧﻪوهی دهﯾﺎن ژووری وهک ﺋﻪو ﮐﻪ ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﺑﻪ داﺧﺮاوی ﻣﺎوﻧﻪوه و ﺟﺎ‪‬ﺠﺎ‪‬ﯚﮐﻪی ﻓﻪراﻣﯚﺷﯽ ﺷﻮ‪‬ﻨﻪوار و‬
‫دروﺷﻤﯽ ﺷﺎردۆﺗﻪوه‪ .‬ﯾﻪک ﺑﺎوهش ﺧﺎﻣﻪی ژﯾﺮ و د‪‬ﺴﯚز ﺑﺒﻦ ﺑﻪ ﮔﻪﺳﮏ ﺋﻪوﺟﺎ دهﺗﻮاﻧﻦ ڕﯾﺴﯽ ﺟﺎ‪‬ﺠﺎ‪‬ﯚﮐﻪ و ﺗﯚزی‬
‫ﺑ‪ ‬ﺧﺰﻣﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪو ژووراﻧﻪ ﺑﺘﻪﮐ‪‬ﻨﻨﻪوه‪ .‬ﺧﺎﻣﻪی ﻣﻦ ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪﻗﻪدهر ﺗﺎﮐﻪ ﻗﻪﺳﻪﻟ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪو ﮔﺴﮑﻪ هﻪو‪‬ﯽ ﻣﺎ‪‬ﯿﻦ و‬
‫ﺗﻪﮐﺎﻧﺪﻧﯽ داﺑ‪ ‬ﺧﯚم زۆر ﺑﻪ ﺑﻪﺧﺘﯿﺎر و ﺳﻪرﺑ‪‬ﻨﺪ دهزاﻧﻢ‪.‬‬

‫ﺋﻪوهی ﻣﺎوه ﻟﻪ ﺑﺎﺳﻪﮐﻪم دهرﺑﺎرهی ڕۆ‪‬ﯽ »ی« ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﺷﻪرح و ﻗﻮوڵ ﺑﻮوﻧﻪوه ﻧﯿﻪ‪ ،‬ڕهﻧﮕﻪ هﻪر ﺑﻪ ژﻣﺎردﻧﯽ‬
‫ﺟﯚری ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﻟ‪‬ﯽ ﺑﺒﯿﻨﻪوه‪ .‬ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻞ‪ ،‬ﺑﯚ ﺟﻪﻣﻌﯽ ﻗﺴﻪﮐﻪر »ﺟﻤﻊ اﻟﻤﺘﮑﻠﻢ« ﻟﻪ ﺋﺎﯾﻨﺪهدا »ﯾﻦ« ﺑﻪﮐﺎر دێ وهک‬
‫»دهﺧﯚﯾﻦ‪ ،‬دهﮐﻪﯾﻦ‪ ،‬دهڕۆﯾﻦ‪ ،‬هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘﯿﻦ«‪ .‬ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﺑﻨﺎء ﻣﺠﮫﻮل« ﺑﯚ ﻣﺎزی »ﯾﻦ«‪ ،‬ﺑﯚ ﺋﺎﯾﻨﺪه »‪‬ﯿﻦ« د‪‬ﺘﻪ ﻧﺎو‬
‫وﺷﻪﮐﻪ وهک »دﯾﺘﺮاﯾﻦ‪ ،‬دهدﯾﺘﺮ‪‬ﯿﻦ – ﻧﻮوﺳﺮاﯾﻦ‪ ،‬دهﻧﻮوﺳﺮ‪‬ﯿﻦ – ﻟ‪‬ﺪراﯾﻦ‪ ،‬ﻟ‪‬ﺪهدر‪‬ﯿﻦ«‪ .‬ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮏ ﻓﯿﻌﻞ هﻪن ﻟﻪ‬
‫ﮐﻮردﯾﺪا ﻣﻦ ﭘ‪‬ﯿﺎن ده‪‬ﻢ »اﻓﻌﺎل اﻟﻮﻗﻮع ‪ ،‬ﻓﯿﻌﻠﯽ ڕودان« ﻓﺎﻋﯿﻠﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﺷﺘ‪‬ﮏ هﻪ‪‬ﻨﺎﺳﺘﻦ ﺋﻪوهی ڕوودهدا ﻟﻪ ﺧﯚوه‬
‫ڕوودهدا وهک »ﺳﻮوﺗﺎ‪ ،‬دهﺳﻮوﺗ‪ – ‬ڕﻣﺎ‪ ،‬دهڕﻣ‪ «‬ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ ﻓﻪرﻗﯽ ﻧﯿﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺗﻪﺻﺮﯾﻔﯽ ﺑﻨﺎء ﻣﺠﮫﻮل وهک »دﯾﺘﺮا‪،‬‬
‫دهدﯾﺘﺮێ«‪ .‬ﺋﻪم ﻓﯿﻌﻼﻧﻪ ﻟﻪ ڕووی ﮐﺎرﻧﻪﮐﺮدﻧﯽ ﻓﺎﻋﯿﻠﯿﺎﻧﻪوه زۆر ﺑ‪‬ﮫﯿﺰن ﻟﻪ ﻋﻪرهﺑﯿﺪا ﺑﻪﺷﯽ زۆرﯾﺎن ﺑﻪر »اﻓﻌﺎل‬
‫اﻟﻤﻄﺎوﻋﻪ« دهﮐﻪون‪ .‬ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ ﺑﻮوﻧﯽ »ا« ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ ﺋﻪو ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰﯾﻪی داوه ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺧﯚی ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰه و‬
‫ﺑﻪڕهﻟﻼﯾﺸﻪ‪ ،‬هﻪر ده‪‬ﯽ ﺑﻪو ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰﯾﯿﻪ و ﺑﻪڕهﻟﻼﯾﯿﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ ﺑ‪ ‬ﺧﺎوهﻧﺪ ﻣﺎوهﺗﻪوه‪ .‬ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﯾﻪﮐﺠﺎر ﺷﺎرهزاﯾﺎﻧﻪ و‬
‫ژﯾﺮاﻧﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎء ﻣﺠﮫﻮل هﻪﻣﺎن ﺳﯿﻐﻪی ﺑﯚ ﺑﻪﮐﺎر هﺎﺗﻮوه‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪوﯾﺶ ﻣﺎﻧﺎی ﺗ‪‬ﭙﻪڕی »ﺗﻌﺪﯾﻪ« دۆڕاﻧﺪووه و‬
‫ﻓﺎﻋﯿﻠﻪﮐﻪی ﻟﻪ وﺷﻪدا ﻧﺎدﯾﺎر ﺑﻮوه‪ .‬هﻪﻧﺪێ »اﺳﺘﺜﻨﺎء« ﻟﻪو ﺗﺎﻗﻤﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪی »ڕودان« ه هﻪﯾﻪ وهک ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ‬
‫»ﻣﺮدن« دا‪ 6‬دهدﯾﺘﺮێ‪ .‬دهﺑﻮا ﺑﮕﻮﺗﺮێ »ﻣﺮدا« ﺑﯚ ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم ﻟﻪ ﻣﺎزﯾﺪا ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺷﻪﺧﺴﯽ ﻣﺮدوو ﺑﻪ ﺋﯿﺮادهی‬
‫ﺧﯚی ﻧﺎﻣﺮێ‪ ،‬هﻪ‪‬ﺒﻪت دهﺑﻮا ﭼﺎوﮔﻪﮐﻪش »ﻣﺮدان« ﺑﺎ وهک »ﭘﺴﺎن‪ ،‬ﺳﻮوﺗﺎن‪ «...‬ﺑﻪ‪‬م وهک ﺑ‪‬ﯽ ﮔﺮﯾﻨﮕﯽ‬
‫ڕووداﻧﻪﮐﻪ و ز‪‬ﺪه ﻧﺎﺧﯚﺷﯿﯽ ﮐﻪ ﺗ‪‬ﯿﺪاﯾﻪ ه‪‬ﺰی ﺑﻪ داڕﺷﺘﻨﻪﮐﻪی داوه‪.‬‬

‫‪85\31‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫»هﻪ‪‬ﺴﺘﺎن« ﯾﺶ »»ڕاوهﺳﺘﺎن و داوهﺳﺘﺎﻧﯿﺶ ﺧﺰﻣﯽ »هﻪ‪‬ﺴﺘﺎن – هﻪﻟﻮهﺳﺘﺎن« ن ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪﻣﺎﻧﯿﺶ ﻓﯿﻌﻠﻪ‬

‫ڕوﺗﻪﮐﻪﯾﺎن ﻟﻪ »وهﺳﺘﺎن« هوه هﺎﺗﻮوه«« ﻟﻪ ڕوا‪‬ﻪﺗﺪا ﺧﯚی ﺑﻪ »اﺳﺘﺜﻨﺎء« دهﻧﻮ‪‬ﻨ‪ .‬ﺑﻪهﯚی ﺋﻪو »ا« ﯾﻪی وا ﻟﻪ‬
‫ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪﮐﻪداﯾﻪ دهﺑﻮا ﺋﻪوﯾﺶ وهک »ڕﻣﺎن‪ ،‬ﺧﻠﯿﺴﮑﺎن‪ «...‬ﻟﻪ ﺗﺎﻗﻤﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ »ڕودان« ﺑ‪ ‬ﮐﻪﭼﯽ ﻣﺎﻧﺎﮐﻪﺷﯽ‬
‫ڕودان ﻧﯿﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ »هﻪ‪‬ﺴﺘﺎن« ﻟﻪ ﺧﯚوه ﭘﻪﯾﺪا ﻧﺎﺑ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﺴﺘﻦ و ﺋﯿﺮاده دهﮐﺮێ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪ ڕاﺳﺘﯿﺪا ﺋﻪﺳ‪‬ﯽ‬
‫»هﻪ‪‬ﺴﺘﺎن« ﻟﻪ »هﻪ‪‬ﻮهﺳﺘﺎن« هوه هﺎﺗﻮه‪ ،‬ﺋﻪوﯾﺶ ﻓﯿﻌﻠﻪ ڕوﺗﻪﮐﻪی »وهﺳﺘﺎن« ه‪ .‬دﯾﺎره »وهﺳﺘﺎن « ﻣﺎﻧﺎﮐﻪی »ﻟﻪ‬
‫ﺣﻪرهﮐﻪ ﮐﻪوﺗﻨﯽ ﻧﺎﭼﺎری« ﯾﻪ ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰ ﺋﻪم ﻣﺎﻧﺎﯾﻪ دهﺑ‪ ‬ڕاﮔﻪﯾﻪﻧ‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﺑﯚ ﺋﻪوه دهﭼﻢ ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻧﻮوﺳﺖ« ﺑﯚ ﺋﻪو ﻧﻮوﺳﺘﻨﻪ ﺑ‪ ‬ﮐﻪ وﯾﺴﺘﻨﯽ ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﺪا ﺑ‪ ‬ﻧﻪک ﻟﻪ ﺧﯚوه ﺑ‪‬ﺘﻪ ﺳﻪر‬
‫ﻣﺮۆﭬﯽ ﺑﻪﺧﻪﺑﻪر‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر ﻧﻮوﺳﺘﻨﻪﮐﻪ ﺑ‪ ‬ﺋﯿﺮادهی ﻣﺮۆڤ ﺑ‪ ‬دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺧﻪوی ﻟ‪ ‬ﮐﻪوت«‪ .‬ﮐﻪواﺗﻪ »ﻧﻮوﺳﺖ«‬
‫ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪه‪‬ﺰه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﺑﯚرژا« ڕاﺳﺘﻪ و ڕاﺳﺖ ڕووداﻧﻪ و ﺳﯿﻐﻪﮐﻪﺷﯽ هﻪر ﺋﻪو ﺳﯿﻐﻪﯾﻪ‪ .‬ﮐﻪ ﮔﻮﺗﻤﺎن »ا«‬
‫ﯾﻪﮐﻪی ﻓﯿﻌﻠﯽ ڕوودان دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ی« ﻟﻪ ﺋﺎﯾﻨﺪهدا »ﻣﻀﺎرع« دﯾﺎره ﻟﻪو ﺳﯿﻐﺎﻧﻪدا ﮐﻪ ڕاﻧﺎوهﮐﻪﯾﺎن »ی« ی ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‬
‫دهﺑ‪ ‬دو »ی« ی ﺗ‪‬ﺪا ﮐﯚ ﺑ‪‬ﺘﻪوه وهک »ﺑﺮژاﯾﻦ‪ ،‬دهﺑﺮژ‪‬ﯿﻦ – ﺧﻠﯿﺴﮑﺎﯾﺖ‪ ،‬دهﺧﻠﯿﺴﮑ‪‬ﯿﺖ«‪ .‬ﻟﻪﻣﻪﺷﺪا دهﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ‬
‫هﯽ ڕودان ﺑ‪ ‬واﺗﻪ ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰ ﺑ‪ .‬دهﻧﺎ ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﻪ ﻟﻪ ﺋﺎﯾﻨﺪهدا دو »ی« ﮐﯚ ﻧﺎﺑﻨﻪوه وهک ده‪‬ﯽ »هﻪ‪‬ﺴﺘﺎﯾﻦ‪ ،‬ڕاوهﺳﺘﺎﯾﻦ‬
‫– هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘﯿﻦ‪ ،‬ڕادهوهﺳﺘﯿﻦ«‪ .‬ﺑﻪ‪‬م »وهﺳﺘﺎن« ﺑﯚ ﺧﯚی ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ﻟﻪهﺠﻪدا وهک ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰ ﺑﻪﮐﺎر دێ‪.‬‬
‫دهﮔﻮﺗﺮێ »وهﺳﺘﺎﯾﻦ‪ ،‬دهوهﺳﺘ‪‬ﯿﻦ« ﺑﻪ ﻣﻪرﺟ‪‬ﮏ ﻣﻪﺑﻪس ﻟﻪ ﺣﻪرهﮐﻪ ﮐﻪوﺗﻨﯽ ﻧﺎﭼﺎرﯾﯽ ﺑ‪ ‬ﺑﻪهﯚی ﻣﺎﻧﺪوو ﺑﻮوﻧﻪوه‪.‬‬
‫هﻪرﭼﯚﻧ‪‬ﮏ ﺑ‪» ‬اﺳﺘﺜﻨﺎ« ﻟﻪ هﻪﻣﻮو دهﺳﺘﻮور‪‬ﮑﺪا هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺋ‪‬ﺮهش ﺟ‪‬ﯽ ﺋﻪژﻣﺎری »اﺳﺘﺜﻨﺎء« ﻧﯿﻪ ﺗﺎ ﭼﯽ دﯾﮑﻪی ﺑﻪ‬
‫دووﮐﻪوﯾﻦ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﺟﯚر‪‬ﮏ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﮐﻮردﯾﺪا »ی« ﯾﻪک د‪‬ﺘﻪ ﻧﺎوهوه »اﻧﺘﻘﺎل« دهﺑﻪﺧﺸ‪ .‬ده‪» ‬ﺗﻔﻪﻧﮕ‪‬ﮑﻢ ﮔﺮﺗﻪ ﻧﯿﺸﺎﻧﻪ«‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م‬
‫ﮐﻪ ﻣﻪﻓﻌﻮﻟﻪﮐﻪ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا ون ﮐﻪی ده‪‬ﯽ »ﺗﻔﻪﻧﮕ‪‬ﮑﻢ ﮔﺮﺗ‪ .«‬ده‪‬ﯽ »ﭼﻮوﻣﻪ ﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪ‪ ...‬ﭼﻮﻣ‪ – ‬ﻧﯚڕﯾﻤﻪ ﺑﺎﻏﻪﮐﻪ‪،‬‬
‫ﻧﯚڕﯾﻤ‪ – ‬ﺑﻮوﻣﻪ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺑﻮﻣ‪ – ‬ﺧﻮﻧﺠﺎﻣﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪﮐﻪ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺠﺎﻣ‪ .«‬ﺋﻪم »ی« ﯾﻪ ﮐﻪ دهﭼ‪‬ﺘﻪ دوا ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪوه »ﺑﻮﻣ‪،‬‬
‫ﭼﻮﻣ‪ ،‬ﮔﺮﺗﻤ‪ ،‬ﮐﻪوﺗﻤ‪ ،‬ﻧﯚڕﯾﻤ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺠﺎﻣ‪ ،‬داﻣ‪ ،‬ﭘﻪﺳﻮاﻣ‪ ،‬ﺗﺮﻧﺠﺎﻣ‪ «‬ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوی ﺷﻪﺧﺴﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم ﻧﯿﻪ ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ‬
‫»ﺋﻪﻣ‪‬از وهﯾﺎ ﭘﺎﺷﮕﺮ« ‪‬ﮑﻪ‪ 7‬ﺑﺰووﺗﻨﻪوهﮐﻪ و ﺋﯿﻨﺘﯿﻘﺎﻟﻪﮐﻪ دهﺑﻪﺧﺸ‪ .‬ﺋﻪم »ی« ﯾﻪ هﻪﻣﺎن ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ه« ﯾﻪ ﮐﻪ‬
‫دهﮐﻪو‪‬ﺘﻪ دوا ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪوه ﻟﻪو ڕﺳﺘﺎﻧﻪدا ﮐﻪ ﻣﻪﻓﻌﻮﻟﯿﺎن ﺗ‪‬ﺪا دﯾﺎر دهﮐﺮێ وهک ﮔﻮﺗﻤﺎن و ﻟ‪‬ﺮهدا ده‪‬ﯿﻨﻪوه »ﮔﺮﺗﻤﻪ‬
‫ﻧﯿﺸﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭼﻮوﯾﻨﻪ ﺧﺎﻧﻮهﮐﻪ‪ ،‬ﻧﯚڕﯾﻤﺎﻧﻪ ﺑﺎﻏﻪﮐﻪ‪ ،‬ﮐﻪوﺗﯿﻨﻪ ﺧﻮارهوه‪.«...‬‬

‫ﯾﺎ ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪش وهک ﺋﻪﻣﺎﻧﻪﯾﻪ ﻟﻪ »ﺗﺼﺮﯾﻒ« دا ﺑﻪ‪‬م واﺗﺎی ﮐﻤ‪‬ﮏ ﺟﯿﺎوازه ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪﻣﯿﺎن »ﺟﻌﻞ«‬
‫دهﮔﻪﯾﻪﻧ‪ ‬ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ »ﺟﻌﻞ« هوه ﮐﻪ ﮔﯚڕﯾﻦ وهﯾﺎ ﺳﺎزداﻧﯽ ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﺳﻪر ﺑﻪ »اﻧﺘﻘﺎل« دهﮔﻪﯾﻪﻧ‪ .‬ده‪‬ﻢ »دارهﮐﻪم ﮐﺮده‬
‫ﻣ‪‬ﺰ‪ ،‬ﺗﯚ دهﮐﻪﻣﻪ ﭘﺎ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺑﻤﺎﻧﮑﻪ وهﮐﯿﻠﯽ ﺧﯚت« ﮐﻪ ﻣﻪﻓﻌﻮﻟﻪﮐﻪ ون ﺑﻮو ده‪‬ﻢ »ﮐﺮدﻣ‪ ،‬دهﺗﮑﻪﻣ‪ ،‬ﺑﻤﺎﻧﮑﻪﯾ‪ «...‬دﯾﺎره‬
‫ﭼﺎوﮔﻪی »ﮐﺮدن« ﺑﻪ ﻣﻪﻋﻨﺎی »ﺟﻌﻞ« دو »ﻣﻔﻌﻮﻟﯽ« دهوێ ﺋﯿﻤﮑﺎن هﻪﯾﻪ هﻪر دووﯾﺎن ون ﺑﻦ ﯾﺎ ﺗﻪﻧﮫﺎ ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯿﺎن‪.‬‬
‫ﻟﻪ ڕاﺳﺘﯿﺪا ﺑﻪ ﺋﻪﺳ‪» ‬ﮐﺮدن« ﻟﻪﮔﻪڵ »ﺑﻮون« ﺳﺮوﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﮐﯚﯾﺎن دهﮐﺎﺗﻪوه ﮐﻪ ﺋﻪوﯾﺶ »ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوﻧﯽ‬
‫ﮔﯚڕان« ه ﻟﻪ هﻪردوو ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪدا ه‪‬ﻨﺪه هﻪﯾﻪ ﻟﻪ »ﮐﺮدن« دا ﻣﻪﻓﻌﻮل دهﮔﯚڕێ‪ ،‬ﻟﻪ »ﺑﻮون« دا ﻓﺎﻋﯿﻞ دهﮔﯚڕێ‪.‬‬
‫ده‪‬ﯽ »ﺑﺎراﻣﻢ ﮐﺮده ﺳﻪرﭘﺎ‪‬ﻪ ‪ -‬ﺑﺎراﻣﻢ ﮐﺮدێ« دهﺷ‪‬ﯽ »ﺑﺎرام ﺑﻮوه ﺳﻪرﭘﺎ‪‬ﻪ ‪ -‬ﺑﺎرام ﺑﻮوﯾ‪ .«‬ﺋﻪم ﺳﺮوﺷﺘﻪ‬
‫ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯿﻪ ﮐﻪ هﻪردووﯾﺎن ﺗ‪‬ﯿﺪا ﺑﻪﺷﺪارن وای ﮐﺮدوه ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﺶ ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪‬ﻦ ﮐﻪ ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎﻧﯽ دﯾﮑﻪ دﯾﺎر‬
‫ﻧﺎﮐﻪوێ‪ .‬ده‪‬ﯽ »ﺑﺎراﻣﻢ ﮐﺮد ﺑﻪ ﺳﻪرﭘﺎ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺑﺎرام ﺑﻮو ﺑﻪ ﺳﻪرﭘﺎ‪‬ﻪ«‪» .‬اﺳﺘﺜﻨﺎء« هﻪﯾﻪ ﻟﻪم دهﺳﺘﻮورهدا ﺋﻪوﯾﺶ ﻟﻪ‬
‫ﻓﯿﻌﻠﯽ »دان‪ ،‬ﮔﻪﯾﺸﺘﻦ« ﭼﻮﻧﮑﻪ دهﺗﻮاﻧﯽ ﺑ‪‬ﯽ »ﭘﺎرهﮐﻪم دا ﺑﻪ ﺑﺎرام و ﮔﻪﯾﺸﺘﻢ ﺑﻪ ﺗﯚ« دهﺷﺘﻮاﻧﯽ ﺑ‪‬ﯽ »ﭘﺎرهﮐﻪم‬
‫داﯾﻪ ﺑﺎرام و ﮔﻪﯾﺸﺘﻤﻪ ﺗﯚ« ﺋﻪﮔﻪر هﯿﭻ »اﺳﺘﺜﻨﺎء« ی دﯾﮑﻪ هﻪﺑ‪ ‬ﺑﻪ ﺑﯿﺮﻣﺪا ﻧﻪهﺎﺗﻮوه‪ .‬ﻟﻪ ڕاﺳﺘﯿﯿﺪا ﺋﻪم ﻓﯿﻌﻼﻧﻪ‬
‫ﺧﯚﯾﺎن و »اﺳﺘﺜﻨﺎء« ﯾﺎن دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ »اﺳﺘﻘﺮاء« هوه دهﺳﻨﯿﺸﺎن ﺑﮑﺮ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺋﻪو هﻪﻧﺪهی ﻣﻦ ﻟ‪‬ﺮهدا ﻧﻮوﺳﯿﻤﻦ هﻪر ﺑﯚ‬

‫‪85\32‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻣﻪﺑﻪﺳﯽ ﻣﯿﺴﺎل ه‪‬ﻨﺎﻧﻪوه ﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪم ﻓﯿﻌﻼﻧﻪی »ﺑﺰوﺗﻨﻪوه و ﮔﻮ‪‬ﺴﺘﻨﻪوه ﺳﺎزداﻧﻪ« ﻧﻪﺑ‪ ‬هﯿﭻ ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ ﻟﻪ‬
‫ﮐﻮردﯾﺪا ﺋﻪم »ﺋﻪﻣﺮاز وهﯾﺎ ﭘﺎﺷﮕﺮ« اﻧﻪی ﺑﯚ ﺑﻪﮐﺎرﻧﺎﯾ‪ .‬ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ »ﺧﻮاردﻣﻪﻧﺎن‪ ،‬دهﺧﯚﻣ‪ – ‬ﺷﻮﺷﺘﻤﻪ ﺟﻠﮏ –‬
‫دهﺷﯚﻣ‪ – ‬ﺷﮑﺎﻧﺪﻣﻪ ﺑﻪرد‪ ،‬دهﺷﮑ‪‬ﻨﻤ‪.«...‬‬

‫ﺑﻪهﯚی ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوﻧﯽ ﺗﺎو و ﮔﻮ‪‬ﺴﺘﻨﻪوه ﻟﻪ ﺷﺘ‪‬ﮑﻪوه ﺑﯚ ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺷﺘ‪‬ﮏ ﺑﯚ ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪ ﻟﻪم‬
‫ﺳﯿﻐﻪﯾﻪدا‪ ،‬ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ وهک ﺗ‪‬ﭙﻪڕی ﻟﯽ دێ‪ ،‬ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕﯾﺶ ﮐﺎر ﻟﻪ دوو »ﻣﻔﻌﻮل« دهﮐﺎ‪ .‬ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﻪ »ﺑﻮون‪،‬‬
‫ﭼﻮون‪ ،‬ﮐﻪوﺗﻦ‪ ،‬هﺎﺗﻦ‪ ،‬داهﺎﺗﻦ‪ ،‬ﻧﯚڕﯾﻦ« ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕن ﮐﻪﭼﯽ ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »هﺎﺗﻤﻪ ژوورێ‪ ،‬داهﺎﺗﻤﻪ ﺗﻪﯾﺮهﮐﻪ‪ ،‬ﻧﯚڕﯾﻤﻪ‬
‫دﯾﻤﻪﻧﻪﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻮوﯾﺘﻪ ﺑﻮ‪‬ﮋ‪ ،‬ﮐﻪوﺗﯿﻨﻪ ﺋﺎوهﮐﻪوه‪ ،‬دهﭼﻨﻪ ڕاو‪ «...‬وﺷﻪی »ژوور‪ ،‬ﺗﻪﯾﺮ‪ ،‬دﯾﻤﻪن‪ ،‬ﺑﻮ‪‬ﮋ‪ ،‬ﺋﺎو‪ ،‬ڕاو« ﺟ‪‬ﯽ‬
‫ﻣﻪﻓﻌﻮﻟﯽ ﮔﺮﺗﯚﺗﻪوه‪ .‬ﮐﻪ دهﺷ‪‬ﯽ »ﺟﻠﻪﮐﻪم ﺧﺴﺘﻪ ﺋﺎوهوه‪ ،‬ﺑﺎرام دهﮐﻪم ﺳﻪرﭘﺎ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺑﻪرد‪‬ﮏ ﺑﮕﺮه ﭼﻮ‪‬ﻠﮑﻪ‪ ،‬ﭘﺎرهﮐﻪﯾﺎن‬
‫ﺑﺮده ﺑﺎﻧﮏ« دوو ﻣﻪﻓﻌﻮﻟﺖ ه‪‬ﻨﺎﯾﻪوه »ﺟﻞ و ﺋﺎو – ﺑﺎرام و ﺳﻪرﭘﺎ‪‬ﻪ ‪ -‬ﺑﻪرد و ﭼﻮ‪‬ﻠﮑﻪ ‪ -‬ﭘﺎره و ﺑﺎﻧﮏ« هﻪر ﺟﻮﺗﻪ‬
‫وﺷﻪﯾ‪‬ﮏ »ﻣﻔﻌﻮﻟﯽ« ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﻦ‪.‬‬

‫ﺋﻪوهش دهﺑ‪ ‬ﺑﺰاﻧﯿﻦ هﻪﻣﻮو ﺋﻪو ﻓﯿﻌﻼﻧﻪی ﻟﻪ ﻣﯿﺴﺎﻻﻧﺪا ﺑﻪﮐﺎرﻣﺎن ه‪‬ﻨﺎن ﺳﯿﻐﻪی ﺋﻪﺳ‪‬ﯿﯿﺎن وهک ﻓﯿﻌﻠﯽ دﯾﮑﻪ ڕهﻓﺘﺎر‬
‫دهﮐﻪن‪ ،‬واﺗﻪ ﺋﻪﮔﻪر ﻧﻪﺗﻪوێ ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺑﯚ ﺋﻪم ﻣﻪﺑﻪﺳﻪی »ﺋﯿﻨﺘﯿﻘﺎل ﮔﻮ‪‬ﺴﺘﻨﻪوه‪ «....‬ﯾﺎن ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪‬ﻨﯽ‪ ،‬ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺎﻧﻪوه‬
‫ﺋﻪم ﮐﺮداره ﻧﺎﮐﻪن‪ .‬ده‪‬ﯽ »ﺗﺎزه هﺎﺗﻢ – ﻧﯚڕﯾﻢ ﻧﻪم دۆزﯾﻪوه ‪ -‬ﭼﻮ‪‬ﻠﮑﻪم ﮔﺮت – ﭘﺎرهﺗﺎن ﺑﺮد – هﻪرﭼﯽ ﮐﺎﻏﻪز‬
‫هﻪﺑﻮو ﺧﺴﺘﻢ – ﺧﺎﻧﻮهﮐﻪ داهﺎت – ﻣﺎﻧﺪوو ﺑﻮوﯾﻦ – ﮔﻪﺷﺘﯽ ﮐﺮد – ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﺘﺎن دهﺧﻮﻧﺠ‪‬ﯿﻦ – ﮐﺎﺑﺮا ﮔﻪﯾﺸﺖ‪.«...‬‬

‫ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﺑﻪ ﺗ‪‬ﻔﮑﺮﯾﻨ‪‬ﮑﯽ ﮐﻪم ﺋﻪم ﻓﯿﻌﻼﻧﻪم دۆزﯾﻮهﺗﻪوه ﻟﻪم ﺑﺎﺑﻪﺗﻪ ﺑﻦ »ﺧﺴﺘﻦ‪ ،‬ﮔﺮﺗﻦ‪ ،‬ﺑﻮون‪ ،‬ﭼﻮون‪ ،‬ﮐﻪوﺗﻦ‪ ،‬هﺎﺗﻦ‪،‬‬
‫داهﺎﺗﻦ‪ ،‬ﮔﻪﯾﺸﺘﻦ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺠﺎن‪ ،‬ﭘﻪﺳﻮان‪ ،‬ﻧﺎردن‪ ،‬هﻪ‪‬ﺪان – ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺎی ﺗﻪدهﺧﻮل ﻟﻪ ﻗﺴﻪ وهک ﺑ‪‬ﯽ هﻪ‪‬ﻤﻪدهﯾ‪ ،‬ﺑﺎرام‬
‫هﻪ‪‬ﯿﺪاﯾ‪ ،‬ﮐﺎﺑﺮا هﻪ‪‬ﺪهداﺗ‪ .«‬ﻓﯿﻌﻠﯽ »هﻪ‪‬ﮑﺸﺎن« ﻟﻪﮔﻪڵ دﯾﺎر ﮐﻪوﺗﻨﯽ »ﻣﻔﻌﻮل« هﮐﻪ ﺋﻪم ﮐﺎره دهﮐﺎ ده‪‬ﯽ‬
‫»هﻪ‪‬ﮑﺸﺎﻣﻪ ﺳﻪری ﺷﺎﺧﻪﮐﻪ« ﺑﻪ‪‬م ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ »هﻪ‪‬ﮑﺸﺎﻣ‪ .«‬ﺑﺎﺳﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺋﯿﻨﺘﯿﻘﺎل ﻟﻪوه زﯾﺎﺗﺮ ﭘ‪‬ﻮﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوه‬
‫و در‪‬ﮋه ﭘ‪‬ﺪان هﻪﯾﻪ ﺑﻪ‪‬م ﻟ‪‬ﺮهدا ﻣﻪودا ﻧﯿﻪ‪...‬‬

‫ﺋﻪم ﻣﯿﺴﺎﻻﻧﻪی ﺧﻮارهوه هﻪﻧﺪێ ﺟﯚری ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ »ی« ﻧﯿﺸﺎن دهدهن ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘﯿﺘﯽ ﺗﺮدا‪:‬‬

‫ﺳﭙﯿ‪‬ﻨﻪ‪ ،‬ڕهﺷﮑ‪‬ﻨﻪ‪ ،‬زهرد‪‬ﻨﻪ‪ ،‬ﺷﻠﮑ‪‬ﻨﻪ‪.‬‬ ‫‪-1‬‬

‫ﺳﻮور‪‬ﮋه‪ ،‬ﺧﺮو‪‬ﻠﮑﻪ‪ ،‬وهرد‪‬ﻨﻪ »ﻧﺎوی ﻧﺎﺳﺎﻏﯽ«‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫ﯾﻪﮐﻪﻣﯿﻦ‪ ،‬دوهﻣﯿﻦ »ﭘﻠﻪ و ڕوﺗﺒﻪ«‪.‬‬ ‫‪-3‬‬
‫ﺋﺎﺳﻨﯿﻦ‪ ،‬ز‪‬ﯾﻦ‪ ،‬زﯾﻮﯾﻦ‪.‬‬ ‫‪-4‬‬
‫ﮔ‪‬ﯿﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺴﯿﻨﻪ‪.‬‬ ‫‪-5‬‬
‫ﮐﻪﻣﯿﻪﻧﻪ‪ ،‬زۆرﯾﻨﻪ‪ ،‬ﮐﯚﻧﯿﻨﻪ‪.‬‬ ‫‪-6‬‬
‫ﺟﻮاﻧﺘﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺧﯚﺷﺘﺮﯾﻦ‪...‬‬ ‫‪-7‬‬
‫ﺧﻮﺷﮑ‪ ،‬ﭘﻮرێ‪ ،‬داﯾﮑ‪ ،‬ﮐﯿﮋێ‪ ،‬ﺣﻮرﻣ‪ ،‬ﮐﭽ‪.‬‬ ‫‪-8‬‬

‫»ﺑﺎﻧﮕﮫ‪‬ﺸﺘﻨﯽ ﻣ‪‬ﯿﻨﻪ« ﻟﻪ ﻓﯚﻟﮑﻠﯚردا هﻪﯾﻪ ده‪» ‬ه‪ ‬ڕهوﺷﻪﻧ‪ ،‬ه‪ ‬ﭼﻪﻟﻪﻧﮕ‪ ‬ﭘ‪‬ﺶ ﻗﯚﺷﻪﻧ‪ .«‬ڕهوﺷﻪن ﻧﺎوی‬
‫ﺋﺎﻓﺮهﺗﻪ‪ ،‬ﭼﻪﻟﻪﻧﮕﯿﺶ ﮐﻪ ﺑﻮوه ﺑﻪ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو ﺑﯚ ڕهوﺷﻪن ﻣﺎﻣ‪‬ﻪﺗﯽ ﻣ‪‬ﯽ ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﺪا ﮐﺮاوه‪.‬‬

‫‪ -9‬ﻣ‪‬ﯿﻨﻪ و ﻧ‪‬ﺮﯾﻨﻪ ڕهﻧﮕﻪ ﺑﭽﻨﻪ ڕﯾﺰی »ﮐﻪﻣﯿﻨﻪ و زۆرﯾﻨﻪ« ﻧﻪوهک »ﮔ‪‬ﯿﻨﻪ و ﻣﺴﯿﻨﻪ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺗﻪﻧﮫﺎ ﺟﯚره »وﺻﻒ«‬
‫‪‬ﮏ ﻧﯿﺸﺎن دهدهن‪ ،‬وهک ﮔ‪‬ﯿﻨﻪ و ﻣﺴﯿﻨﻪ ﻧﯿﻦ دروﺳﺘﮑﺮاو ﺑﻦ ﻟﻪ ﻣﺎدهﯾ‪‬ﮏ و ﺑﻪو دروﺳﺖ ﮐﺮدﻧﻪ ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﺒﻦ‪.‬‬

‫‪85\33‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫‪ -10‬ﺟﮕ‪‬ﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺷ‪‬ﻨﻪ‪ ،‬ه‪‬ﻠﮑﻪﺷﮑ‪‬ﻨﻪ‪ ،‬ﭼﻪ‪‬ﻪﻣﻪﺷﮑ‪‬ﻨﻪ‪ ،‬ﮐﺎرهﻣﺴﺘ‪‬ﻨﻪ‪ ،‬ﺗﯚﭘ‪‬ﻨﻪ‪ ،‬ﺟﻐﺰ‪‬ﻨﻪ‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﻧﺎوی ﯾﺎری ﻣﯿﻠﻠﯿﻦ‪ .‬ﻟﻪ‬
‫ﻧﺎوﭼﻪی هﻪوﻟ‪‬ﺮ و ﮐﯚﯾ‪ ‬و هﻪﻧﺪێ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ دﯾﮑﻪی ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺧﻮاروو دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺟﮕﺎﻧ‪ ،‬ﻣﻮﺷﺎﻧ‪ ،‬ه‪‬ﻠﮑﻪﺷﮑﺎﻧ‪،‬‬
‫ﭼﻪ‪‬ﻪﻣﻪﺷﮑﺎﻧ‪ ،‬ﮐﺎرهﻣﺴﺘﺎﻧ‪ ،‬ﺗﯚﭘﺎﻧ‪ ،‬ﺟﻐﺰاﻧ‪...‬هﺘﺎد«‬

‫ﯾﺎرﯾﻪک هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﭘﺸﺪهر ﭘ‪‬ﯽ ده‪‬ﻦ »داﯾﻪ ﻣﻪﻣﺪۆڕهﮐ‪‬ﻨﻪ« ﻟﻪ ﮐﯚﯾ‪ ‬ﭘ‪‬ﯽ ده‪‬ﻦ »دوﻧﮓ ﻟﻪﻣﻪڕێ« ڕاﺳﺘﯿﯿﻪﮐﻪی‬
‫»ﮔﻮرگ ﻟﻪﻣﻪڕێ« ﯾﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪو ﯾﺎرﯾﻪدا ﮔﻮرگ ﻟﻪﻣﻪڕ دهدا و دهﯾ‪‬ﻓ‪‬ﻨ‪ .‬ﻟﻪﻣﻪدا دﯾﺎر دهﮐﻪوێ زۆرﯾﻨﻪی ﻧﺎوی‬
‫ﯾﺎری ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﯿﺪا ﺑﻪ ﺋﻪﻣ‪‬از‪‬ﮏ ﭘ‪‬ﮏ دێ ﭘﯿﺘﯽ »ی« ی ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‪.‬‬

‫‪ -11‬ژﻧﺎﻧﯿﯽ‪ ،‬ﮐﻮڕاﻧﯿﯽ‪ ،‬ﮐﭽﺎﻧﯿﯽ‪ ،‬و ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوی ﺋﻪوﺗﯚﯾﯽ ﻣﺎﻧﺎی »ﮐﻪس« رادهﮔﻪﯾﻪﻧ‪ ‬ﯾﺎ ﺋﺎﻓﺮهت ﺑ‪ ‬وهک ﻧ‪‬ﺮ ڕهﻓﺘﺎر ﺑﮑﺎ‬
‫ﯾﺎ ﭘﯿﺎو ﺑ‪ ‬وهک ﻣ‪ ‬ڕهﻓﺘﺎر ﺑﮑﺎ‪ .‬ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »ژﻧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﭽﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﻮڕاﻧﻪ« ﻣﺎﻧﺎی »ﮐﻪس« ی ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪ ،‬ﺑﯚ ﺟﻠﮏ و‬
‫ﻋﺎدهت و ڕاو‪‬ﮋ ﺑﻪﮐﺎر دێ‬

‫ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ﻟﻪهﺠﻪی ﮐﻮردﯾﺪا دهﮔﻮﺗﺮێ »ﭼﻮوﻣﻪ ڕهواﻧﺪزی‪ ،‬ﻣﺎ‪‬ﯽ ﻟﻪ هﻪوﻟ‪‬ﺮ‪‬ﯿﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﯿﺘﻮ‪‬ﻨ‪‬ﺪا ڕاو دهﮐﺎ‪ ،‬ﻟﻪ ﺷﻨﯚ‪‬ﯽ ڕا‬
‫ڕۆﯾﺸﺖ«‪ .‬ﻣﺎﻣ‪‬ﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻧﺎوی ﺷﺎری »ﮐﯚ« ﯾﻪدا ﮐﺮاوه‪ .‬ﻟﻪ ﺣﺎ‪‬ﮑﺪا ﮐﻪ زهرف و ﻣﻪﻓﻌﻮﻟﯿﺶ ﻧﯿﻪ‬
‫دهﮔﻮﺗﺮێ »ﮐﯚﯾ‪ .«‬ﻟﻪ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﻧﺎوی هﯿﭻ ﺷﺎر و ﺋﺎواﯾﯿﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪ ﺋﻪم ڕ‪‬ﮕﻪﯾﻪ ﻧﻪدراوه‪ .‬ده‪‬ﯽ »ﮐﯚﯾ‪ ‬ﺧﯚﺷﻪ‪،‬‬
‫ﮐﯚﯾ‪ ‬دﯾﺎرﮐﻪوت« هﻪرﮔﯿﺰ ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ »ﺷﻨﯚﯾ‪ ‬دﯾﺎرﮐﻪوت‪ ،‬ﺋﺎﮐﯚﯾ‪ ‬ﻋﻪﺷﺮهﺗﻪ‪ ،‬هﻪ‪‬ﺸﯚﯾ‪ ‬دووره«‪ .‬ﻣﻪﺗﻪ‪‬ﯽ ﮐﯚن ده‪‬‬
‫»ﺳﻪﯾﺮه ﻟﻪ ﮐﯚﯾ‪ ،«‬ﺋﻪﮔﻪر ﺋﻪم ﻣﻪﺗﻪ‪‬ﻪ ﺑﯚ هﻪوﻟ‪‬ﺮ ﺑﺎ ﺧﻪ‪‬ﻘﯽ ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﻧﻪﯾﺎن دهﮔﻮت »ﺳﻪﯾﺮه ﻟﻪ هﻪوﻟ‪‬ﺮێ«‬
‫دهﯾﺎﻧﮕﻮت »ﺳﻪﯾﺮه ﻟﻪ هﻪوﻟ‪‬ﺮ«‪ .‬وهﻧﯿﻪ ﻧﺎوی ﺷﺎرهﮐﻪ ﺑﻪ ﺋﻪﺳ‪» ‬ﮐﯚﯾ‪ «‬ﺑ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﻪ ﺋﻪﺳ‪‬ﻪﮐﻪی »ﮐﯚ«‬
‫ﯾﻪ‪ .‬ﺣﺎﺟﯽ ﻗﺎدر ده‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﻣﻪﯾﺪاﻧﯽ ﺑﻪهﺎرا ﺷﺎرهﮐﻪی ﮐﯚ‬

‫ﻗﻮﺑﻪی ﮐﺸﻤﯿﺮی داﺑﻪر ﺷﻪق وهﮐﻮ ﮔﯚ‬

‫ﻟﻪ ﻓﯚﻟﮑﻠﯚردا هﻪﯾﻪ ده‪:‬‬

‫»هﻪی ﮔﯚ ﮔﯚ دهﭼﻤﻪ ﺷﺎری ﮐﯚ د‪‬ﻨﻢ دوو ﻟﯿﻤﯚ«‪.‬‬

‫»ی« ﻟﻪ ﭼﻮوک ﮐﺮدﻧﻪوهﺷﺪا ﺑﻪﮐﺎر دێ‪ .‬دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺟﻮوﺟﻪ‪ ،‬ﺟﻮوﺟﯿﻠﻪ ‪ -‬ﺟﻮاﻧﻮو‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯿﻠﻪ ‪ -‬ﺟﻪوهﻧﺪه‪،‬‬
‫ﺟﻪوهﻧﺪﯾﻠﻪ‪ .«...‬ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ﺋﺎواﯾﯽ و د‪‬ﯽ و‪‬ﺗﯽ ﮐﯚﯾ‪‬ﺪا ﺑﯚ ﺧﯚم ﻟﻪ ﺗﻮﺗﻨﻪواﻧﻢ ﺑﯿﺴﺘﻮه ﮔﻮﺗﻮﯾﻪﺗﯽ »ﻣﺎﺷﯿﻠﮑﻪ‪ ،‬ﺗﻪﻣﺎﺗﯿﻠﮑﻪ‪،‬‬
‫ﺗﺮۆزﯾﻠﮑﻪ‪ ،‬ﺷﻮﺗﯿﻠﮑﻪ«‪ .‬دوﻧﮕﯽ ﻣﻪڕ ﮐﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﮔﯚﺷﺘﯽ ﻗﺎورﻣﻪدا ﺳﻮور ﺑﯚوه ﭘ‪‬ﯽ ده‪‬ﻦ »ﭼﺰﯾﻠﮏ« ﮐﻪ ﺑﻪﻻی ﻣﻨﻪوه‬
‫وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﭼﻮوک ﮐﺮاوهﯾﻪ هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﺋﻪﺳ‪‬ﻪﮐﻪﺷﯽ ﻧﻪزاﻧﺮێ‪» .‬ﭘﺸﯿﻠﻪ« ش ﭼﻮک ﮐﺮاﯾﻪوهی »ﭘﺸﯿﮏ« ه‪.‬‬

‫ﻟﻪ »ﻋﻄﻒ« دا دهﭼ‪‬ﺘﻪ ﭘ‪‬ﺶ ﺋﻪﻣ‪‬ازی »ش« هوه دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺋﻪوﯾﺶ‪ ،‬ﺑﺎراﻣﯿﺶ‪ ،‬ﺗﺮۆزﯾﺶ‪ ،‬دار و ﺑﻪردﯾﺶ«‪ .‬ﺑﻪ‪‬م‬
‫ڕ‪‬ﯽ ﺋﻪوه هﻪﯾﻪ ﺋﻪﮔﻪر ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪ ﭘﯿﺘﻪﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ا‪ ،‬ۆ‪ ،‬و‪ ،‬ێ‪،‬ه« ﺑﻮو ﺋﻪم »ی« ﯾﻪ ﺑﻘﺮﺗ‪ ‬وهﯾﺎ ﺑﻤ‪‬ﻨ‪ .‬دهﮔﻮﺗﺮێ‬
‫»ﺗﯚﯾﺶ‪ ،‬ﺗﯚش – ﺋ‪‬ﻤﻪﯾﺶ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪش – ﮐﺎﯾﺶ‪ ،‬ﮐﺎش – ﭘ‪‬ﯿﺶ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺶ – ﻧﻮوﺳﺘﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻧﻮوﺳﺘﻮش«‪ .‬هﻪ‪‬ﺒﻪت ﮐﻪ‬
‫ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪی »ی« واﺗﻪ ﯾ‪‬ﯽ ﺗﯿﮋ ﺑﻮو ﺋﻪم »ی« هی ﻋﻪﺗﻒ ﺑﻪ دﯾﺎر ﻧﺎﮐﻪوێ ﻟﻪ ﻗﺴﻪﮐﺮدﻧﺪا وهک ده‪‬ﯽ‬
‫»ﺗﺮۆزﯾﺶ‪ ،‬ﺑﺮﺳﯿﺶ‪ ،‬ﻋﻪﻟﯿﺶ‪ «...‬ﺋﻪوهش دهﺑ‪ ‬ﺑ‪‬ﻢ »ی« ی ﻋﻪﺗﻒ ه‪‬ﺰی »ی« ی ﺋﯿﺴﻤﯽ ﻣﻪﻋﻨﺎ و ﻧﯿﺴﺒﻪﺗﯽ ﻧﯿﻪ‪.‬‬
‫دﯾﺘﻤﺎن ﻟﻪ ﻣﯿﺴﺎﻻﻧﺪا ﮐﻪ ﮐﻪوﺗﻪ دوای ﭘﯿﺘﻪ ﺑﺰو‪‬ﻦ ﺑﯚ ﺧﯚی ﻟﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ دهﮐﻪوێ و هﯿﭻ »ی« ی ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﻧﺎﯾ‪‬‬
‫ﺑﯿﭙﺎر‪‬ﺰێ‪ ،‬ﺳﻪرڕای ﺋﻪﻣﻪ ﮐﻪ ﮔﻮﺗﻤﺎن ڕێ هﻪﯾﻪ ﺑﯚ ﻗﺮﺗﺎﻧﯿﺸﯽ‪ .‬ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ﭘ‪‬ﺸﮕﺮدا »ی« ﺧﯚ ﺗ‪‬ﮑﻪڵ دهﮐﺎ وهک‬
‫»ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻦ‪ ،‬ﻟ‪‬ﮕﺮﺗﻦ‪ ،‬ﭘ‪‬ﮕﻮﺗﻦ«‪.‬‬

‫‪85\34‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻟﻪﮔﻪڵ وﺷﻪی »ﮐﺮم« دا ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﭘﻪﯾﺪا دهﮐﺎ ده‪‬ﯽ »د‪‬ﯽ ﮐﺮﻣ‪ ‬ﺑﻮو‪ ،‬ﻣﯿﻮهﮐﻪ ﮐﺮﻣ‪ ‬ﺑﻮو«‪ .‬ﺑﻪ‪‬م‬
‫ﻟﻪﮔﻪڵ هﻪﻧﺪی وﺷﻪ »ﮐﻪژ‪ ،‬ﻧﻪرم‪ ،‬ﮔﻮڵ« ﻧﺎو ﭘﻪﯾﺪا دهﮐﺎ ﺑﯚ ﺋﺎﻓﺮهت دهﮔﻮﺗﺮێ »ﮐﻪژێ‪ ،‬ﻧﻪرﻣ‪ ،‬ﮔﻮ‪ ،‬ﺷﻪﻣ‪.«‬‬

‫»ی« ﺑﻪﺷﺪار دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﭼﻮار ﺋﻪﻣ‪‬از ﯾﻪﮐﯿﺎن ﺑﯚ هﺎﻧﺪان »دهی ﺑﯿﮑﻮژه«‪ .‬دوهﻣﯿﺎن ﺑﯚ ﺳﻪﯾﺮ ﭘ‪‬ﮫﺎﺗﻦ‬
‫»ﺗﻌﺠﺐ« دهﮔﻮﺗﺮێ »وهی ﭼﻪﻧﺪ ﺧﯚﺷﻪ«‪ .‬ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯿﺎن ﺑﯚ ﻧﺎڕهزاﯾﯽ »هﻪی ﺑ‪‬ﻮهﻓﺎ«‪ .‬ﭼﻮارهﻣﯿﺎن ﺑﯚ ﺑﺎﻧﮕﮑﺮدن »ﺋﻪی‬
‫ﺟﯿﮫﺎن‪ ،‬ﺋﻪی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎن«‪ .‬وﺷﻪی »ﮐﻪی« هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻟﻪ ﮐ‪‬ﺸﯽ ﺋﻪم ﭼﻮار ﺋﻪﻣ‪‬ازهﯾﻪ ﺑﻪ‪‬م ﻧﺎوی ﭘﺮﺳﯿﺎره و ﺋﻪﻣ‪‬از ﻧﯿﻪ‬
‫ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪم »ی« ﮐﻪی ﭘﯿﺘﯽ ﺋﯿﻤﻼﯾﻪ وهک »ی« هﯚﺷﯿﺎر‪ ،‬ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭼ‪‬ﺸﺘﻦ‪ ،‬ﻣﻪی‪.‬‬

‫»ی« دهﭼ‪‬ﺘﻪ دوای ﭼﻪﻧﺪ وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ وهک »ﺷﻪو‪ ،‬ڕۆژ‪ ،‬ﺳﺒﻪﯾﻨﻪ« ﮐﻪ ﭘ‪‬ﯿﺎن دهﮔﻮﺗﺮێ »ﻧﺎوی زهرف« دهﯾﺎﻧﮑﺎ ﺑﻪ‬
‫زهرف و دهﯾﺎﻧﺨﺎﺗﻪ ڕﯾﺰی »دو‪‬ﻨ‪ ‬و ﭘ‪‬ﺮێ« ﮐﻪ زهرﻓﻦ و هﻪر ﺋﻪم داڕﺷﺘﻨﻪﺷﯿﺎن هﻪﯾﻪ‪ ،‬واﺗﻪ وهک »ﺷﻪو‪ ،‬ڕۆژ‪،‬‬
‫ﭼ‪‬ﺸﺘﻪﻧﮕﺎو« ﻧﯿﻦ ﺋﻪﺳ‪‬ﮑﯿﺎن هﻪﺑ‪ ‬و »ی« ی ﭼﻮﺑ‪‬ﺘﻪ دواوه‪ .‬ده‪‬ﯽ »ڕۆژێ دهﮔﻪڕ‪‬ﻢ و ﺷﻪوێ دهﻧﻮوم‪...‬‬
‫ﭼ‪‬ﺸﺘﻪﻧﮕﺎوێ هﺎﺗﻪوه‪ ...‬ﺳﺒﻪﯾﻨ‪ ‬ﻧﺎﻣﻪ دهﻧﻮوﺳﻢ«‪ .‬ﺋﻪم وﺷﺎﻧﻪ و ﮔﻪﻟ‪ ‬وﺷﻪی دﯾﮑﻪ وهک »ﻧﯿﻮهڕۆ‪ ،‬ﻣﻪﻏﺮﯾﺐ‪ ،‬ﻋﻪﺳﺮ‪،‬‬
‫ﻋﯿﺸﺎ‪ ،‬ﻧﯿﻮهﺷﻪو‪ ،‬ﺑﻪهﺎر‪ ،‬هﺎوﯾﻦ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺰ‪ ،‬زﺳﺘﺎن‪ ،‬ڕۆژهﻪ‪‬ت«‪ .‬ﯾ‪‬ﯿﺎن دهﭼﯿﺘﻪوه دواوه و دهﯾﺎﻧﮑﺎ ﺑﻪ زهرف‪» .‬ﻧﯿﻮهڕۆﯾ‪‬‬
‫ﮔﻪﯾﺸﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻪﻏﺮﯾﺒ‪ ،‬ﻋﻪﺳﺮێ‪ ،‬ڕۆژهﻪ‪‬ﺗ‪ ‬دهڕۆم‪ ،‬ﻧﯿﻮهﺷﻪوێ ﺗ‪‬ﺮ ﺧﻪو دهﺑﻢ‪ ،‬هﺎوﯾﻨ‪ ،‬ﺑﻪهﺎرێ دهﭼﻤﻪ ﮐ‪‬ﻮ‪...‬هﺘﺎد«‪ .‬وا‬
‫دهزاﻧﻢ »ی« دوای وﺷﻪی »ﺑﻪﯾﺎﻧ‪ «‬ﯽ ﻧﯿﺴﺒﻪﺗﻪ ﮐﻪﭼﯽ زهرﻓﯿﺸﯽ دروﺳﺖ ﮐﺮدوه ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﺎﻧﺎی »ﺳﺒﻪﯾﻨ‪ «‬ﯾﻪ‬
‫ﺑ‪ ‬زﯾﺎد و ﮐﻪم‪ .‬وهک وﺷﻪی »ﺑﻪﯾﺎﻧﯽ« وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ »ﺷﻪوهﮐ‪ ‬و ڕۆژهﮐ‪ ‬و ﭘ‪‬ﺸﻪﮐ‪ ‬و ﭘﺎﺷﻪﮐﯽ« ش هﻪر ﺑﻪ هﯚی‬
‫»ی« ﻧﯿﺴﺒﻪﺗﻪوه ﺑﻮون ﺑﻪ زهرف‪.‬‬

‫دﯾﺴﺎﻧﻪوه دهﺑ‪ ‬ﺑ‪‬ﻢ ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﻧﻪرم و ﺷﻠﯽ »ی« وای ﮐﺮدوه ﺑﻪﺷﺪار ﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻨﯽ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ وﺷﻪی دو ﭘﯿﺘﯽ‬
‫وهک »ﺋ‪ ،‬ﺑﯚ ﺗﺼﺪﯾﻖ«‪ ،‬ﺑ‪ ،‬ﺑ‪ ‬ﺷﻪرم‪ ،‬ﺑ‪» ‬ﻣﯿﻮهی ﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﮐﻮرت ﮐﺮاوهی ﺑﻪه‪‬ﯿﻪ«‪ ،‬ﺑﯽ »دار ﺑﯽ«‪ ،‬ﭘ‪ ،‬ﺗ‪‬‬
‫»ﺗ‪‬ﮕﺮﺗﻦ«‪ ،‬ﺗﯽ »ﮐﻪوﺗﻪ ﺳﻪرﺗﯽ«‪ ،‬ﺟ‪ ،‬ﭼ‪» ‬ﭼ‪ ‬ﮐﺮدن« ﭼﯽ‪ ،‬ﺧ‪» ‬ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺎی ﺧﻮێ« ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ ﻧﯿﻪ ﻣﻦ هﻪﻣﻮو‬
‫وﺷﻪﮐﺎن ﺑﮑﻪﻣﻪ ﻟﯿﺴﺘﻪ و ﺟ‪‬ﮕﻪﯾﺎن ﭘ‪ ‬ﺑﮕﺮﻣﻪوه‪ .‬ﺧﻮ‪‬ﻨﻪر دهزاﻧ‪ ‬ﺑﯚ ﺧﯚی ﺑﻪ دوا ژﻣﺎردﻧﯿﺎن ﺑﮑﻪوێ‪ ،‬ه‪‬ﻨﺪه هﻪﯾﻪ‬
‫دهﺑ‪ ‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻧﺎوی ﭘﯿﺘﯽ »هﺠﺎ« ش ﺑﺨﺎﺗﻪ ﺳﻪر ﻟﯿﺴﺘﻪﮐﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪﻣﺎﻧﯿﺶ زۆرﯾﺎن ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﻧﺎوهﮐﻪﯾﺎن دو‬
‫ﭘﯿﺘﯿﯿﻪ و ﮐﯚﺗﺎﯾﯿﺎن »ی« ﯾﻪ وهک »ﺑ‪ ،‬ﺗ‪ ،‬ڕێ‪ ،‬زێ‪ ،‬ژی‪...‬هﺘﺎد«‪ .‬ﺑﻪﻻﻣﻪوه ﻧﺎزﮐﯿﯽ ﭘﯿﺘﯽ »ی« ﺑﻮوه ﺑﻪ ﻣﺎﻧﯿﻊ‬
‫ﻟﻪوهدا ﺑﻪ دهﮔﻤﻪن ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻧﻪﯾ‪‬ﺘﻪ ﺳﻪرهﺗﺎی وﺷﻪوه‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﭘﯿﺘﯽ ﻧﺎزک و ﻧﻪرم و ﺷﻞ ﻟﻪوه دهوهﺷ‪‬ﺘﻪوه دهوری‬
‫ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﺑﺒﯿﻨ‪ ‬ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﭘﯿﺘﺎﻧﺪا‪ ،‬هﺎﺗﻨﯽ ﻟﻪ ﺳﻪرهﺗﺎی وﺷﻪدا ﺋﻪم دهورهی ﻟ‪ ‬دهﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﺳﻪﯾﺮﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﺪا ﮐﻪ‬
‫ﭘﯿﺘﯽ »ی« ﻟﻪ ﻧﺎو ڕﺳﺘﻪدا و وﺷﻪدا دهﻧﮕﺪارﯾﺶ ﺑ‪» ‬واﺗﻪ ﺑﺰو‪‬ﻦ ﻧﻪﺑ‪ «‬دﯾﺴﺎن ﺗﺎ ڕادهﯾ‪‬ﮏ دهوری ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی‬
‫دهﺑﯿﻨ‪ ‬وهک ده‪‬ﯽ »رای ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻪی ﺧﯚ‪.«...‬‬

‫ﻟ‪‬ﺮهدا ﺑﺎﺳﻪﮐﻪﻣﺎن ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ دێ هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻧﻪﮔﻪﯾﺸﺘﻮوﻣﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻣﻪوزووع ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺟﯚری ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ »ی«‬
‫ﻟﻪوهﻧﺪه ﺧﺴﺘﻤﻪ ڕوو زﯾﺎﺗﺮه‪ ،‬ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺳﻪره ﺑﺎﺳﻪﮐﺎﻧﯿﺸﯽ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﺷﯿﮑﺮدﻧﻪوهی زﯾﺎﺗﺮ هﻪﯾﻪ‪ .‬ﺗﺎﮐﻪ ﯾﻪک ﻣﯿﺴﺎل‬
‫د‪‬ﻨﻤﻪوه وهک ﻧﻤﻮوﻧﻪ ﺑﯚ ﺋﻪو هﻪ‪‬ﺒﻮاردﻧﺎﻧﻪی ﻟﻪ ﺗﺮﺳﯽ در‪‬ﮋهی وهڕﺳﮑﻪر ﮐﻪﻟﻪﺑﻪرﯾﺎن ﺧﺴﺘﯚﺗﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﯽ ﻟﻪ‬
‫هﻪﻟﯽ ﺋﺎﯾﻨﺪهدا ﻣﻦ ﭘ‪‬ﯾﺎن ﮐﻪﻣﻪوه ﯾﺎﺧﻮد ﻧﻮوﺳﻪری دﯾﮑﻪ ﻟ‪‬ﯿﺎن ﺑﺪو‪‬ﻦ‪.‬‬

‫ﻣﯿﺴﺎﻟﻪﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﻟﯿﺴﺘﻪی ﺋﻪو ﻓﯿﻌﻼﻧﻪی »اﻧﺘﻘﺎل« ﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻧﯚڕﯾﻦ« ﺳﺮوﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ هﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ‬
‫ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ ﺧﯚﯾﺪا ﻟ‪‬ﯽ ﻧﻪدوام وهک ﻟﻪ زۆر ﺷﺘﯽ دﯾﮑﻪی ﺋﻪوﺗﯚﯾﯽ ﻧﻪدواوم‪ .‬ﻧﯚڕﯾﻦ ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﻪ هﻪم ﺗ‪‬ﭙﻪر هﻪم ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ‪.‬‬
‫ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﯽ »دو ﺳﺮوﺷﺘﯽ« ﯾﻪ‪ .‬ﻣﻮﻣﮑﯿﻨﻪ ﻧﯚڕﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺎی »دﯾﺘﻦ« ﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕه ﻣﻮﻣﮑﯿﻨﯿﺸﻪ ﺑﻪو ﻣﺎﻧﺎﯾﻪ ﺑ‪‬‬
‫ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻧﻈﺮ« هی ﻋﻪرهﺑﯽ ڕادهﮔﻪﯾﻪﻧ‪ ‬و ﺑﻪ هﯚی »ﺣﺮﻓﯽ ﺟﺮ« دهﮐﺮێ ﺑﻪ ﺗ‪‬ﭙﻪڕ دهﻧﺎ ﺑﯚ ﺧﯚی ﻟﻪ ﺋﻪﺳ‪‬ﺪا‬
‫ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕه‪ .‬دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺧﺎﻧﻮهﮐﻪم ﻧﯚڕی« ﮐﻪ ﻟ‪‬ﺮهدا ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ ﺗ‪‬ﭙﻪڕه وهک ﺋﻪوهﯾﻪ ﺑ‪‬ﯽ »ﮔﯚﺷﺘﻢ ﺧﻮارد‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮهﮐﻪم‬

‫‪85\35‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫دﯾﺖ«‪ .‬دهﺷﮕﻮﺗﺮێ »ﻧﯚڕﯾﻢ ﮐﻪﺳﻢ ﻧﻪدﯾﺖ« ﮐﻪ ﻣﺎﻧﺎﮐﻪی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕه وهک ﺋﻪوهی ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯽ »ڕۆﯾﺸﺘﻢ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﺪوو ﺑﻮوم‪،‬‬
‫ﺗﻪﻣﺎﺷﺎم ﮐﺮد ﻧﻪم دۆزﯾﻪوه«‪ .‬هﻪر ﺋﻪم دو »ﺳﺮوﺷﺘﯽ« ﯾﻪ وای ﮐﺮدوه ﮐﻪ وهک ﻓﯿﻌﻠﯽ »اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ« ﺑﻪﮐﺎر دێ ﯾﻪک‬
‫»ﻣﻔﻌﻮل« ی دهوێ واﺗﻪ دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﯽ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪر »ﭼﻮﻧﮑﻪ ﮔﻮﺗﻤﺎن ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕ ﻟﻪ ﺣﺎ‪‬ﯽ »اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ« دا دوو‬
‫»ﻣﻔﻌﻮل« ی دهوێ« ﮐﻪﭼﯽ ﻟﻪ »ﺗﺼﺮﯾﻒ« دا وهک ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕ »ﺗﺼﺮﯾﻒ« دهﮐﺮێ‪ .‬ده‪‬ﯽ »ﮐﺮدﻣﺎن‪،‬‬
‫ﺧﻮاردﻣﺎن‪ ،‬ﻧﯚڕﯾﻤﺎن«‪ .‬ﺳﻪﯾﺮ‪‬ﮑﯽ زۆر ﺳﻪﯾﺮﺗﺮ ﺋﻪوهﯾﻪﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺎی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕﯾﺶ ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪ ‬ﻟﻪ »ﺗﺼﺮﯾﻒ« دا هﻪر‬
‫وهک ﺗ‪‬ﭙﻪڕ »ﺗﺼﺮﯾﻒ دهﮐﺮێ«‪ .‬ده‪‬ﯽ »ﻧﯚڕﯾﻤﺎن ﮐﻪﺳﻤﺎن ﻧﻪدﯾﺖ‪ ،‬ﻧﯚڕﯾﻤﺎﻧ‪ «‬ﮐﻪ ﻣﺎﻧﺎﮐﻪی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕه‪.‬‬

‫ﻟﻪ ڕاﺳﺘﯿﺪا ﻣﻪﺑﻪﺳﯽ ﺑﻨﭽﯿﻨﻪﯾﯽ ﺋﻪم ﺑﺎﺳﻪ ﮐﺮدﻧﻪوهی دهرﮔﺎﯾﻪﮐﯽ ﻧﻪﮐﺮاوهﯾﻪ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎﻧﺪا زﯾﺎﺗﺮ ﻟﻪوه ژﻣﺎردن و‬
‫دهوره ﻟ‪‬ﺪاﻧﯽ ﺗﻪواو ﺑ‪ ‬وهک زهوی ﺑﻪﯾﺎر ﮐﻪ ﭘﺎﻧﺎﯾﯽ و در‪‬ﮋاﯾﯽ ﺑ‪ ‬ﺳﻪروﺑﻦ ﺑ‪ ‬ﻟﻪ هﻪوه‪‬ﻪوه ﯾﻪک ﮔﺎﺳﻨﯽ ﻟﯽ دهدرێ‬
‫ﺑﻪ دوای ﺋﻪو ﺷﯚﺑ‪‬ﯾﻨﻪدا وهرد دهرد‪‬ﺘﻪوه و دهﮐﺮێ ﺑﻪ دوو ﮔﺎﺳﻦ و ﺳ‪ ‬ﮔﺎﺳﻦ‪ ...‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺶ ه‪‬ﺸﺘﺎ ﮐﻪﻣﯿﮑﯽ‬
‫ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻧﻪﺑﻮوه ﺑﻪ ﮐ‪‬ﮕﻪی ﻗﻪ‪‬ﻪم‪ ،‬ﺑﯚﯾﻪ ﻋﻮزری ﻧﻮوﺳﻪر ﻟﻪ ﭘﻪﻟﻪﮐﺮدن و ﻣﺎوه ﺑ‪‬ﯾﻨﯽ ﺧ‪‬ﺮا وهک ﻋﻮزری ﺋﻪو ﺟﻮﺗﯿﺎره‬
‫ﭼﺎﻻﮐﻪﯾﻪ دهﯾﻪوێ ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه هﻪﻣﻮو زهوﯾﻪﮐﻪی ﺷﯚ ﺑﺒ‪‬ێ ﻧﻪﮐﺎ ﺑﻮره و ﺑﻪﯾﺎری ﺗ‪‬ﺪا ﺑﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬وا ﺑﻮوه وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﻋﻪرهﺑﯿﻢ ﻟﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪﯾ‪‬ﮑﺪا ﺑﻪﮐﺎر ه‪‬ﻨﺎوه‪ ،‬ﻟﻪ ﺷﻮ‪‬ﻨ‪‬ﮑﯽ دﯾﮑﻪدا ﮐﻮردﯾﻪﮐﻪم ﻧﻮوﺳﯿﻮه‪ .‬هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﺋﻪﻣﻪ ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ زۆر‬
‫ﺋﻪدﯾﺒﺎﻧﻪ و ﭘﻪﺳﻪﻧﺪﯾﺶ ﻧﯿﻪ ﺑﻪ‪‬م ﺑﯚ ﺧﯚم ﭼﺎوی ﻟ‪ ‬دهﭘﯚﺷﻢ ﭼﻮﻧﮑﻪ »ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺎﻧﺪن« ﺑﻪﻻی ﻣﻨﻪوه ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺶ ﻣﻪﺑﻪﺳﯽ‬
‫ﺋﺎراﯾﺶ و »ﮐﻮردﯾﯽ ﭘﻪﺗﯿﯿﻪوه« دێ‪ .‬هﯚﯾﻪﮐﯽ دﯾﮑﻪش هﻪﯾﻪ ﺑﯚ ﺋﻪوه ﺑ‪ ‬ﭘﻪروا ﺑﻢ ﻟﻪ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ وﺷﻪی ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻟﻪﺑﻪر ﮔﻮ‪‬ﯿﺎن ﺋﺎﺷﻨﺎ ﺑﻮوﺑ‪» .‬ﺣﺴﺎﺳﯿﺔ« م ﻧﯿﻪ دژی ﺋﻪو ﺗﻪرزه وﺷﺎﻧﻪ‪ .‬ﻧﺎﻣﻪوێ ﻟﻪ ﺗﻮرﮐ‪‬ﮏ ﯾﺎ ﻓﺎرﺳ‪‬ﮏ ﯾﺎ ﺋﻪﻓﻐﺎﻧ‪‬ﮏ‬
‫زﯾﺎﺗﺮ ﮐﯚﻣﻪ ﺑﮑﻪم ﻟﻪ دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ واﺗﺎ ﺑﻪهﯚی وﺷﻪی ڕ‪‬ﮑﻮﭘ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﮐﻪ واﺗﺎی ﺗﻪواو ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه دهدهن‪ .‬ﺗﻪﻧﮫﺎ‬
‫ﻓﻪرﻗ‪‬ﮏ ڕهﭼﺎو دهﮐﻪم ﺋﻪوﯾﺶ ﺋﻪوهﯾﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﮐﻮردی ﺗﺎزه ﺑﻪ ﺗﺎزه ﭘ‪‬ﯽ دهﻧﻮوﺳﺮێ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ زﯾﺎﺗﺮه ﻟﻪ ﺗﻮرﮐﯽ و‬
‫ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻪ ﺋﺎﺷﻨﺎ ﮐﺮدﻧﯽ وﺷﻪ ﻧﻮ‪‬ﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪﺑﻪر ﭼﺎو و ﮔﻮ‪‬ﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﻪری ﮐﻮردی‪ .‬دهﺳﺘﯿﺸﻢ ﻧﻪﭘﺎراﺳﺘﻮه ﻟﻪوه ﺟﺎر‪‬ﮑﯿﺎن‬
‫وﺷﻪی ﻋﻪرهﺑﯿﻢ ﺑﻪ ﺋﯿﻤﻼی ﮐﻮردی ﻧﻮوﺳﯿﺒ‪ ‬و ﺟﺎر‪‬ﮑﯿﺎن ﺋﯿﻤﻼی ﻋﻪرهﺑﯽ‪ .‬واش ﺑﻮوه وﺷﻪی ﮐﻮردﯾﻢ ﺑﻪ دوو ﺟﯚره‬
‫ﺋﯿﻤﻼ ﻧﻮوﺳﯿﻮه‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﺑ‪‬ﯾﺎر‪‬ﮏ ﻧﻪدراوه ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ڕ‪‬ﻨﻮوس ﺑﺒ‪ ‬ﺑﻪ دهﺳﺘﻮور‪ .‬ﮐﻪ ﺣﺎ‪‬ﯿﺶ وا ﺑﻮو‬
‫ﭘﻪﻧﺠﻪ و ﻗﻪ‪‬ﻪم ﻧﺎوﻧﺎوه ڕێ ﮔﯚڕﮐ‪ ‬دهﮐﻪن‪ .‬ﮐﻪ ﺳﯚز و ڕاﺳﺘﯿﺨﻮازﯾﯽ ڕاﺑﻪری ﻧﻮوﺳﻪر ﺑ‪ ‬هﻪر ﭼﯚﻧ‪‬ﮏ دهﻧﻮوﺳ‪ ‬ﺑﺎ‬
‫ﺑﻨﻮوﺳ‪ ‬ﺗﺎ ﺋﻪو ڕۆژهی ﺷﻪﻗﺎﻣ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﺷﮑﺮا ﻗﻪرارداده دهﮐﺮێ‪.‬‬

‫ﮐﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪت ﺑﯚ ﻋﺒﯿﺎدهت ﺑ‪ ‬چ »ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ« چ »ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ«‬

‫ﮐﻪ »ﺣﺒﺖ« ﺑﯚ ﺳﯿﺎدهت ﺑ‪ ‬چ ﺑﻪرزﻧﺠﯽ چ ﺑﺎراوﯾﯽ‪.‬‬

‫‪85\36‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺑﻪﺷﯽ دوهﻪم‬

‫ﺳﻮڕ‪‬ﮑﯽ ﺧﺎﻣﻪ ﺑﻪ دهوری ڕاﻧﺎودا‬

‫زاﻧﺎﯾﺎﻧﯽ زﻣﺎن ﺗﻪواو‪‬ﮏ ﺧﻪرﯾﮏ ﺑﻮون‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﯚﻧﻪوه‪ ،‬ﭘﺘﺮﯾﺶ ﺧﻪرﯾﮏ دهﺑﻦ ﻟﻪ دواڕۆژدا ‪ ،‬ﺑﯚ دۆزﯾﻨﻪوهی ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ‬
‫ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ وﺷﻪ و ﺋﻪو ڕۆ‪‬ﻪی ﭘ‪‬ﯽ هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘ‪ ‬ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا‪ .‬ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﺑﯿﻪوێ زﯾﮫﻨﮑﺎرﯾﯽ ﺑﮑﺎ و دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ‬
‫زﻣﺎﻧﺰاﻧﯿﺶ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ ﺑﺪا دهﺗﻮاﻧ‪ ،‬ﺑﺎﯾﯽ ﻗﻪﻧﺎﻋﻪﺗﯽ ﺧﯚی و ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯿﺶ ﻟﻪ ﺧﻪ‪‬ﻖ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮕﻪ ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه ﺑﯚ ﺋﻪو داﺑﻪش‬
‫ﮐﺮدﻧﻪی ﮐﻪ ﺧﯚی ﭘﻪﺳﻪﻧﺪی دهﮐﺎ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﺎﺑﻪﺗﯽ وهک ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﮐﻪ ﺑﻮوﻧ‪‬ﮑﯽ ﻣﺎدی ﻧﯿﻪ ﺑﯿﮑﺎ ﺑﻪ ﻣﻪوزوﻋﯽ ﺋﻪزﻣﻮﻧﯽ‬
‫»اﻣﺘﺤﺎن« ﻣﻮﺧﺘﻪﺑﻪرﯾﯽ و ڕاﺳﺘﯿﯽ و هﻪ‪‬ﻪﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﻪﺟﺮهﺑﻪ ﺳﺎغ ﺑﮑﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬هﻪ‪‬ﺪهﮔﺮێ هﻪر ﯾﻪک ﻟﻪ ﺳﻪره ﺑﺎﺳﻪﮐﺎﻧﯽ‬
‫ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﺟﯿﺎﺟﯿﺎ ﻟﻪ دهوری ﺧﯚی ﮐﯚﺑﮑﺎﺗﻪوه و هﻪﻣﻮوﺷﯿﺎن ﺷﺎﻧﺎزی ﺑﮑﻪن و ﺑﻪ ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا هﻪ‪‬ﺒ‪‬ﻦ‪ .‬ﮐﻪ‬
‫ﺋﻪﻣﻪ ده‪‬ﻢ ﺋﺎﮔﺎداری ه‪‬ﻨﺪ‪‬ﻢ ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﺧﯚﯾﺸﻢ‪ ،‬ﮐﻪ هﻪﺑ‪ ،‬ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪو ﺷﺎﻧﺎزﯾﮑﻪراﻧﻪ و ﺑﻪﺧﯚدا هﻪ‪‬ﮕﻮﺗﻮاﻧﻪ و هﻪر‬
‫ﻟﻪ هﻪﻣﺎن ڕ‪‬ﺒﺎزی ﯾﻪﮐﺠﺎر ﻓﺮاواﻧﯽ زﻣﺎﻧﺰاﻧﯿﻪوه ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯽ وهک ﻣﻦ دهرﻓﻪﺗﯽ دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﮐﻨﺎر‪‬ﮑﻪوه هﻪﻧﮕﺎو هﻪ‪‬ﻨ‪ ‬و ﺧﯚ‬
‫ﺑﺘﺮﻧﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪ ڕﯾﺰ و ﮐﯚڕی ﺑ‪‬ﯿﻤﻪت و ﭘﺴﭙﯚڕ و ﺋﻮﺳﺘﺎداﻧﯽ ﺋﻪم ﺑﻪﺷﻪ ﮔﺮﻧﮕﻪی زاﻧﺴﺘﯽ ﻣﺮۆڤ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ڕوا‪‬ﻪﺗﺪا زﻣﺎﻧﯿﺶ هﻪر ﺑﻪﻗﻪدهر دﯾﻤﻪﻧﻪ ﺑﻪرﭼﺎو و ﺋﺎﺷﮑﺮاﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮی ﺟﯿﮫﺎن دهرووﻧﯽ دهﮐﺎﺗﻪوه ﺑﯚ ﺳﺮﻧﺞ و‬
‫ﺗ‪‬ﻮهڕاﻣﺎن‪ .‬ﺧﻪﯾﺎ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرﭘ‪‬ﯽ ده‪ ‬ﺋﻪﺳﺘ‪‬ﺮه و ﻣﺎﻧﮓ و ڕۆژ وا ﻟﻪ ﭼﺎوان دهﭼﻪﻗﻦ ﻟﻪ هﻪ‪‬ﺗﻦ و ﺋﺎواﺑﻮون و ﺧﻮار و‬
‫ژوور ﮐﺮدﻧﯿﺎﻧﺪا‪ ...‬ﮔﯿﺎ و ﮔﻪ‪‬ی دهﺷﺘﻮدهر ﻟﻪﺑﻪر هﻪﺳﺘﯽ ﭘﻪﻧﺠﻪﮐﺎﻧﻤﺎﻧﺪا دهرد‪‬ﻦ و ﮔﻪﺷﻪ دهﮐﻪن و وﺷﮏ دهﺑﻦ‪...‬‬
‫ﺷﺎخ و ﮔﺮد و ﺗﻪﻻن و هﻪ‪‬ﺪ‪‬ﺮ و ﺋﺎو و ﺋﺎﮔﺮ و ﺋﺎژهڵ ﮐﻪرﺳﺘﻪی ﮔﻮزهراﻧﯽ ڕۆژاﻧﻪﻣﺎﻧﻦ‪ ...‬هﯿﭻ ﮐﺎﻣ‪‬ﮑﯿﺎن ﭘﻪردهی‬
‫ﻧﮫ‪‬ﻨﯽ ﻟﻪ ﺧﯚی ﻧﻪﺋﺎ‪‬ﻧﺪوه و ﺑﻪﻗﻪدهر ﺋﻪﻟﻒ ﺑ‪‬ﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﻤﺎن‪ ،‬ﻟﻪواﻧﯿﺶ زﯾﺎﺗﺮ‪ ،‬د‪‬ﻨﻪ ﺑﻪر ﭘ‪‬ﻨﺞ هﻪﺳﺘﻪی ﺋﺎدهﻣﯿﺰاد‪.‬‬
‫ﮐﻪواﺗﻪ زاﻧﺴﺘﯽ زﻣﺎﻧﯿﺶ ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪو زاﻧﺴﺘﺎﻧﻪی ﺳﻪرﭼﺎوهﮐﺎﻧﯿﺎن ڕووﻧﻪ و ﻟﻪ دﯾﻤﻪﻧﯽ ﺋﺎﺷﮑﺮاوه »اﻧﻌﮑﺎس« دهﮐﻪﻧﻪوه‬
‫ﺑﯚ ﺑﻪر هﻪﺳﺖ و زﯾﮫﻨﯽ ﻣﺮۆڤ‪ ،‬ه‪‬ﻨﺪهی واﻧﯿﺶ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓ‪‬ﺮﮐﺎر و ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﺑﯚ ﻟ‪ ‬ﺷﺎرهزا ﺑﻮوﻧﯽ‪.‬‬

‫ﺋﻪم ﺧﻪﯾﺎ‪‬ﻪ ﺳﻪرﭘ‪‬ﯿﻪ ﻓ‪‬ی ﺑﻪﺳﻪر ڕاﺳﺘﯿﯿﻪوه ﻧﯿﻪ‪:‬‬

‫ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﺳﻪرهڕای ﺋﻪوه ﮐﻪ ﺑﻪرهﻪﻣ‪‬ﮑﯽ هﻪﺳﺖ ﭘ‪‬ﮑﺮاوی ﺑ‪ ‬ﭘﻪرده و ﺋﺎﺷﮑﺮای ﻣﺮۆﭬﻪ‪ ،‬زادهی ﺋﯿﺮاده و ﺧﻮاهﯿﺸﺖ و‬
‫هﯚﺷﯽ ﻣﺮۆﭬﯿﺸﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑ‪‬ﻢ دهﺳﮑﺮدی هﯚﺷﯿﻪﺗﯿﯽ‪ ...‬ﻣﻪﺧﻠﻮوﻗﯽ زﯾﮫﻨﯿﻪﺗﯽ‪ .‬ﻣﺮۆڤ ﻧﺎزاﻧ‪ ‬ﭼﯚن دهﺑﯿﻨ‪ ‬و دهﭼ‪‬ﮋێ و‬
‫دهﺑﯿﺴ‪ ‬و د‪‬ﯽ ﻟ‪‬ﺪهدا و زراوی ﮐﺎر دهﮐﺎ و ﻣﻮوی در‪‬ﮋ دهﺑ‪ ‬و دداﻧﯽ دهﮐﻪوێ‪ ...‬ﺑﻪ‪‬م دهزاﻧ‪ ‬چ ده‪ ‬و ﺑﯚﭼﯽ‬
‫ده‪ ...‬دﯾﺘﻦ و ﭼ‪‬ﺸﺘﻦ و ﺑﯿﺴﺘﻦ و دڵ ﻟ‪‬ﺪان و ددان ڕوان و ﮐﻪوﺗﻦ دهﺳﮑﺮدی ﻣﺮۆڤ ﻧﯿﻦ‪ ،‬ﮐﺎری ﺳﺮوﺷﺘﻦ ﻟﻪ‬
‫ﻣﺮۆﭬﺪا و ﻟﻪ ﻏﻪﯾﺮی ﻣﺮۆﭬﯿﺸﺪا‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ هﻪﻣﻮو ﭘﯿﺖ و وﺷﻪ و ﺋﻪﻣ‪‬از و ڕﺳﺘﻪ و ﺗ‪‬ﮑﮫﻪ‪‬ﮑ‪‬ﺸﺎن و داڕﺷﺘﻦ و‬
‫ﮐﻮرت ﮐﺮدﻧﻪوه و در‪‬ﮋه ﭘ‪‬ﺪاﻧ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮﺗﻮﻣﺖ ﺧﻪ‪‬ﻘﯽ ﺧﻮاهﺸﺖ و وﯾﺴﺘﯽ ﻣﺮۆﭬﻪ‪ ،‬زهﻧﻪی هﻪﺳﺖ و ﺑﯿﺮﯾﻪﺗﯿﯽ‪ .‬دارﺗﺎش‬
‫ﮐﻪ ﺗﻪﺧﺘ‪‬ﮏ دهﮐﺎ دار و ﺑﺰﻣﺎر و ﻣﺸﺎر و ﻟﯚﮐﻪ و ﻗﻮﻣﺎﺷﻪﮐﻪ ﻟﻪ ﻻوه د‪‬ﻨ‪ ‬و دهﯾﺎﻧﮑﺎ ﺑﻪ ﺗﻪﺧﺖ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م هﻪﻣﺎن دارﺗﺎش‬
‫ﮐﻪ ﻗﺴﻪ دهﮐﺎ ﺳﻪرﻟﻪﺑﻪری ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﻪﮐﻪی ﻟﻪ دهرووﻧﯽ ﺧﯚﯾﻪوه دروﺳﺖ دهﮐﺎ‪ ،‬ﻟﻪ ﻧﻪﺑﻮوﻧﻪوه دهﯾﮫ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪ ﺑﻮون‪ .‬دهرووﻧﯽ‬
‫دارﺗﺎش ﺳﻪرﭼﺎوهی ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﻪ زﯾﺎﺗﺮ ﻟﻪوهی ﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪرﭼﺎوهی ﺋﺎو ﺑ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﯽ ﺋﺎوی ﮐﺎﻧﯽ ﻣﻪﺧﻠﻮﻗﯽ ﮐﺎﻧﯿﻪﮐﻪ ﺧﯚی ﻧﯿﻪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ‪‬م ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﻣﻪﺧﻠﻮﻗﯽ دهرووﻧﻪﮐﻪ ﺧﯚﯾﻪﺗﯽ‪ .‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﺑﻪرهﻪﻣﯽ هﻮﻧﻪرﻣﻪﻧﺪﯾﺶ‪ ،‬وهک ڕهﺳﻢ و ﭘﻪﯾﮑﻪرﺗﺮاﺷﯽ و‬
‫ﻣﯚﺳﯿﻘﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻪدهر ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﻣﻪﺧﻠﻮﻗﯽ هﻮﻧﻪرﻣﻪﻧﺪهﮐﻪ ﻧﯿﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﮐﻪرﺗﻪی ﺑﻪرهﻪم ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ هﻮﻧﻪر ﻟﻪ ڕهﻧﮓ و ﻓﺮﭼﻪ و‬
‫ﻣﻪڕﻣﻪڕ و ﮐﻪﻣﺎن و ﻋﻮد زاده و ﻣﻪﺧﻠﻮﻗﯽ هﻮﻧﻪرﻣﻪﻧﺪ ﻧﯿﻦ‪ .‬ﻗﯿﺎﺳﯽ ﺑﻪرهﻪﻣﯽ هﻮﻧﻪری ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﻧﺎﮐﺮێ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪو‬

‫‪85\37‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺑﻪرهﻪﻣﺎﻧﻪ ﻟﻪ ﺗﻪک ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا زۆر ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﺧﯚ دهﻧﻮ‪‬ﻨﻦ ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﻣﺮۆﭬﻪوه‪ .‬ﻗﯿﺎﺳﯿﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ ﻧﻮوﺳﯿﻦ دهﮐﺮێ ﻟﻪو‬
‫ڕوهوه ﮐﻪ ﺧﺎﻣﻪ و ﻣﻪرهﮐﻪب و ﮐﺎﻏﻪزﯾﺶ وهک ﮐﻪرﺳﺘﻪی ﺑﻪرهﻪﻣﯽ هﻮﻧﻪرﯾﯽ ﺷﺘﯽ ﻻوهﮐﯿﯽ و دهرهﮐﯿﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻧﯿﺴﺒﻪت دهرووﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﻪی ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﻪ‪.‬‬

‫ﺋﻪم ﻧﯿﺴﺒﻪت و ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪﯾﯿﻪ ﯾﻪﮐﺠﺎر ﻧ‪‬ﺰﯾﮑﻪی ﻣﯿﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ و زﻣﺎن ﮐﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪﺗﯽ ﺧﻪ‪‬ﻖ و داه‪‬ﻨﺎن و هﻪ‪‬ﻘﻮ‪‬ﯿﻦ و زهﻧﻪ‬
‫ﮐﺮدﻧﻪ‪ ،‬وا دهﮐﺎ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﺰان ﻟﻪ ﺧﻪرﯾﮏ ﺑﻮوﻧﯽ ﺑﻪ زاﻧﺴﺘﯽ زﻣﺎﻧﻪوه وهک ﺧﻪرﯾﮏ ﺑ‪ ‬ﺑﻪ دهﺳﮑﺮد‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﺷﮑﺮا و‬
‫ﻣﻔﮫﻮﻣﯽ ﺧﯚﯾﻪوه واﯾﻪ‪ ،‬ه‪‬ﻨﺪهی ﮐﻪ ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪوهی ﮐﺘ‪‬ﺐ و ﻧﻮوﺳﺮاو و ﺗﯿﯚرﯾﻪﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪر ﺑﻪ زﻣﺎن ﯾﺎرﯾﺪهی دهدهن ﺑﯚ‬
‫ﻗﻮوڵ ﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪم زاﻧﺴﺘﻪدا‪ ،‬زﯾﺎﺗﺮﯾﺶ ﻟﻪو‪ ،‬ووردﺑﻮوﻧﻪوه و ﺳﺮﻧﺞ ﮔﺮﺗﻦ و ﺑﻪراورد ﮐﺮدن ﻟﻪ ﺧﻮدی زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺗﻪرﺟﻮﻣﺎﻧﯽ دهرووﻧﯽ ﺧﯚﯾﻪﺗﯽ‪ ،‬ڕۆﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﯚ هﻪ‪‬ﺪهﮐﻪن و ﺗﻪرﮐﯿﺒﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪی ﺑﯚ ﺋﺎﺷﮑﺮا دهﮐﻪن وهک ﺋﻪوهی ﻟﻪﺑﻪر‬
‫ﯾﻪک هﻪ‪‬ﻮهﺷﺎ ﺑ‪ ‬و ﮔﺮ‪‬ﻮﮔﺎڵ و ﺗﻪﮔﻪرهﮐﺎﻧﯽ ﮐﺮدﺑ‪‬ﺘﻪوه و ﻧﮫ‪‬ﻨﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ڕهواﻧﺪﺑ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬

‫ﺋﻪم ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯿﯿﺎﻧﻪ دوو ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه دهدهن‪.‬‬

‫ﯾﻪﮐﻪم‪ :‬زﻣﺎﻧﺰان ڕ‪‬ﯽ ﺋﻪوهی ﻧﯿﻪ دهم ﻟﻪ زﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﺑﺪا ﺗﺎ ﺑﻪ ڕادهی زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺎدهرزادی ﺧﯚی ﻟ‪‬ﯽ ﺷﺎرهزا دهﺑ‪.‬‬
‫ﻓ‪‬ﺮ ﺑﻮوﻧﯽ »رﺳﻤﯽ« و دهرس ﺧﻮ‪‬ﻨﺪن ﻟﻪ زﻣﺎﻧ‪‬ﮑﺪا ﻣﺮۆڤ ﻧﺎﮐﺎ ﺑﻪ ﺷﯿﺮﻣﮋی ﺋﻪو زﻣﺎﻧﻪ‪ .‬ﺑﯚ ﮐﻮرد‪‬ﮏ ﮐﻪ ﻋﻪرهﺑﯽ ﯾﺎ‬
‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی ﻓ‪‬ﺮ دهﺑ‪ ‬ﺋﻪوهﻧﺪه ﺑﻪس ﻧﯿﻪ ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﻓ‪‬ﺮ ﺑﻮوﻧﻪوه ﺑﺰاﻧ‪ ‬ﻋﻪرهب و ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﮐﺎر »ﻓﻌﻞ« ﭘ‪‬ﺸﯽ ﺑﻪرﮐﺎر‬
‫»ﻣﻔﻌﻮل« دهﺧﻪن و ده‪‬ﻦ و ده‪‬ﻦ »أری رﺟﻼ‪ «I see a man ،‬و وهک ﮐﻮرد ﻧﺎ‪‬ﻦ »ﭘﯿﺎو‪‬ﮏ دهﺑﯿﻨﻢ« و‬
‫ﺑﻪرﮐﺎرهﮐﻪش ﭘ‪‬ﺶ ﺑﺨﻪن‪ ...‬ﺗﺎ ﮐﻮرد‪‬ﮏ ﻣﺎﻓﯽ ﺋﻪوهی دهﺑ‪ ‬دهم ﻟﻪ ڕ‪‬ﺰﻣﺎن و ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﻋﻪرهﺑﯽ و ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی ﺑﺪا‪،‬‬
‫ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ وهک ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ‪‬ﮏ و ﻋﻪرهﺑ‪‬ﮏ ﭘ‪‬ﺸﺨﺴﺘﻨﯽ ﺑﻪرﮐﺎری ﻟ‪ ‬ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ ﺳﻪﻟﯿﻘﻪی‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﯿﺮی ﺑﭽ‪‬ﺘﻪوه ﮐﻪ ﻟﻪو‬
‫ﭘ‪‬ﺸﺨﺴﺘﻨﻪدا دژی ﺳﻪﻟﯿﻘﻪی ﮐﻮرد ڕهﻓﺘﺎر دهﮐﺎ‪ .‬ﮔﻪورهﺗﺮﯾﻦ هﻪ‪‬ﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺷﺎﮔﺮدی زﻣﺎن ﺑﯿﮑﺎ ﺋﻪوهﯾﻪ دهرس ﻻی‬
‫ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾ‪‬ﮏ ﺑﺨﻮ‪‬ﻨ‪ ‬ﮐﻪوا هﻪر ﺑﺎﯾﯽ ﺋﻪرﮐﯽ ﺳﻪرﺷﺎﻧﯽ زاﻧﺎﯾ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪﮐﺎد‪‬ﻤﯽ ﺷﺎرهزای ﺋﻪو زﻣﺎﻧﻪ ﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﺑﻪ دهرﺳﯽ‬
‫ده‪‬ﺘﻪوه‪ .‬زﻣﺎن هﻪر ﮐﺎر و ﮐﺎرا و ﺑﻪرﮐﺎر و ﺗ‪‬ﭙﻪڕ و داهﺎﺗﻮ و وﺷﻪ و ﺋﻪﻣ‪‬از‪ ...‬ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﺷﯿﺮازه و ﺗﻪﻗﻪڵ و دروﻣﺎﻧ‪‬ﮏ ﮐﻪ‬
‫ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﯾﻪﮐﻪوه دهﺑﻪﺳﺘ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﮔﯿﺎن و هﻪﺳﺖ و هﯚش و ﺳﻪﻟﯿﻘﻪی ﻣﺮۆڤ ﺧﯚﯾﻪﺗﯽ‪ .‬ﺑﻪرهو ژووری ﻣ‪‬ﮋوو ﺑﯚ‬
‫زﻣﺎﻧﻪﮐﻪت ﺳﻪرﮐﻪوﯾﺖ‪ ،‬ﺟﻮ‪‬ﻪی ﻣ‪‬ﺸﮏ و ﺧﻮرﭘﻪی هﻪﻧﺎو و ﺳﯚزی دڵ و ﺗﺎﺳﻪی ﮔﯿﺎﻧﯽ ﺑﺎﭘﯿﺮهﮐﺎﻧﯽ ﺗ‪‬ﺪا دهدۆزﯾﻪوه‬
‫ﮐﻪ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪ ﺧﯚت ﺑ‪ ‬ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ و دوور ﻟﻪ ﻻﺳﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻪﻟﯿﻘﻪ دووﺑﺎرهﯾﺎن دهﮐﻪﯾﺘﻪوه ﺑ‪ ‬ﺋﻪوه ﺗﻮاﻧﯿﺒ‪‬ﺘﺖ ﻓﮑﺮ ﺑﮑﻪﯾﻪوه‬
‫ﻟﻪ ﺳﻪرﭼﺎوهﮐﺎﻧﯿﺎن‪ .‬زﻣﺎﻧﺰاﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﻟﻪ ﻓﻪرزی ﺑﻪ دهرﺳﯿﺶ ﺋﻪو ﻣ‪‬ﮋووه ﺑﺨﻮ‪‬ﻨ‪ ،‬ﻟﻪ ﺗﺎﮐﻪ ڕ‪‬ﯽ ﻣ‪‬ﺸﮑﻪوه ﻓ‪‬ﺮی‬
‫دهﺑ‪ ‬و ﻟﻪ ﺗﺎﮐﻪ ڕ‪‬ﯽ زﻣﺎﻧﻪوه دهﯾﺪاﺗﻪوه‪ ،‬ﻣﻪﮔﻪر ﺑﯚی ﺑﻠﻮێ وهک ﺗﯚ ﺗ‪‬ﯿﺪا ﺑﮑﻮ‪ ‬و ﻓﺮﭼﮑﯽ زاﻧﺎﯾﺎﻧﻪی ﭘ‪‬ﻮه ﺑﮕﺮێ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫داﺧﻪوه‪ ،‬دﯾﻮﻣﻪ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﻓ‪‬ﺮﮐﺎری »ﻣﻌﻠﻢ« ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪوه ﭼﯚﺗﻪ ﻧﺎو زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﯾﻪوه و ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺗﻪرﺟﻪﻣﻪ ﮐﺮاوی ﺑﻪ دهرس وهرﮔﺮﺗﻮه و دهﯾﻪوێ ﺑﯿﮑﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﻞ‪ ،‬ڕاﺳﺘﯽ و ﻧﮫ‪‬ﻨﯿﻪﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﭘ‪ ‬ﺑﮑﺎﺗﻪوه‪.‬‬
‫ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺟﺎر ﻟﻪ وﺗﻮ‪‬ﮋدا دووﭼﺎری د‪‬ﮕﻪرﻣﯽ ﺑﻮوم ﻟﻪوهدا ﮐﻪ دهﺑﯿﻨﻢ ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮرد ﻟﻪ ﻣﻮﻧﺎﻗﻪﺷﻪی ﭘﺮﺳﯿﺎر‪‬ﮑﯽ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺑﻪ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺑ‪ ‬ﭘﻪروا ﺑﻨ‪‬ﺸﺘﯚﮐﻪی »ﮐﻮردی ﻟﻪ زﻣﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ هﯿﻨﺪی – ﺋﻪوروﭘﺎﯾﯿﯿﻪ« ی ﺟ‪‬ﻮاوهﺗﻪوه ﺑﻪ‬
‫ﺟﯚر‪‬ﮏ هﻪر ده‪‬ﯽ ﺑﯿﺮی ﻧﻪﮐﺮدۆﺗﻪوه ﻟﻪوه ﮐﻪ ﮐﯚﯾﯽ و ﭘﮋدهر و دﯾﺎرﺑﻪﮐﺮ و هﻪوراﻣﺎن و ﺷﮑﺎک و ﻗﺎﻣﯿﺸﻠﯿﺶ‬
‫ﮐﻮردن‪ ،‬ﻧﻪک هﻪر »هﯿﻨﺪی – ﺋﻪوروﭘﺎﯾﯿﻦ« ﮐﻪﭼﯽ زۆر ﺟﺎر ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯿﺎن ﻟﻪﯾﻪﮐﺪی دور دهﮐﻪو‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬

‫دوهم‪ :‬زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧ‪‬ﮏ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﯚﺷﯿﺎن ڕزﮔﺎر ﺑﮑﻪن ﻟﻪ ﺗﺎو و ﺗﻪﺋﺴﯿﺮی زﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ و ﺑﻪ ﻣ‪‬ﺸﮑ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎزاد و‬
‫ﮐﺮاﯾﻪوه دهﺳﺖ ﺑﮑﻪن ﺑﻪ ﺗﯚژﯾﻨﻪوه ﻟﻪ ڕ‪‬ﺰﻣﺎن و ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﻪﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﯾﺎن‪ ،‬ﻟﻪواﻧﻪن ﺑﻪ ڕ‪‬ﺒﺎزی ﺟﯿﺎﺟﯿﺎدا ﺑ‪‬ۆن ﺑﯚ ﺑﻨﺞ‬
‫و ﺑﻨﺎواﻧﯽ ﺑﺎﺳﻪﮐﺎﻧﯿﺎن و ﻣﺎوهی ﻓﺮاوان ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺪی ﺑﺘﺮاز‪‬ﻨﻦ ﺑ‪ ‬ﺋﻪوهی ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯿﺎن ﺟﺎرێ ﭼﻮوﺑ‪‬ﺘﻪ ﻧﺎو ﺳﻨﻮوری هﻪ‪‬ﻪ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﻪوان زاﻧﺎﯾ‪‬ﮑﯽ ﮐﯿﻤﯿﺎ ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﮐﻪ هﻪ‪‬ﻪی ﻧﻪﮐﺮدﺑ‪ ،‬هﻪر ﺑﮕﺎ ﺑﻪ ﺗﺎﮐﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣ‪‬ﮑﯽ ڕاﺳﺖ ﻟﻪ ﺗﻪﺣﻠﯿﻠﯽ ﺋﺎو و ﺑﺎ و ﺧﺎک‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﻟﻪ دهرووﻧﯽ ﺧﻪ‪‬ﻘﻪوه هﻪ‪‬ﻘﻮ‪‬ﯿﻪوه ﺑﻪﺳﻪر ﺷﻪﻗﺎﻣ‪‬ﮑﯽ هﻪزاران ﺳﺎ‪‬ﻪی ﻣﯿﮋوودا‪ ،‬ﻟﻪواﻧﻪﯾﻪ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﻟﻪ‬

‫‪85\38‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯽ ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﺑﻮون و ﺑﻪﯾﻪک ﮔﻪﯾﺸﺘﻨﻪوهی ﭼﻪﻧﺪ ﻟﻪهﺠﻪﯾ‪‬ﮏ ﭘﻪﯾﺪای ﮐﺮدﺑ‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ داﺑﻪش‬
‫ﺑﻮوﻧﯽ ﺷﻪﻗﺎﻣﻪ ڕ‪‬ﯿ‪‬ﮑﯽ زﻣﺎن ﺑﯚ ﭼﻪﻧﺪ ڕ‪‬ﭽﮑﯚﻟﻪﯾ‪‬ﮏ ﺋﻪو دهﺳﺘﻮوراﻧﻪ ﺑﻪرهﻪم هﺎﺗﺒﻦ‪ ،‬ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ دهﺷ‪» ‬اﺟﺘﮫﺎد« ی‬
‫زﻣﺎﻧﺰاﻧ‪‬ﮏ ﺑﯿﮕﻪﯾﻨ‪ ‬ﺑﻪ ڕ‪‬ﭽﮑﯚ‪‬ﻪﯾ‪‬ﮏ ﮐﻪ دراوﺳ‪‬ﯽ ﺋﻪو ڕ‪‬ﭽﮑﯚ‪‬ﻪﯾﻪ ﺑ‪ ‬زﻣﺎﻧﺰاﻧ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﭘ‪‬ﯽ ﮔﻪﯾﯿﻮه‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪ ده‪‬ﻢ‬
‫ﺟﺎر‪‬ﮑﯿﺎن ﻟﻪ وﺗﻮ‪‬ﮋی ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻟﯿﮋﻧﻪی ڕ‪‬ﻨﻮوس دهرﺑﺎرهی هﻪﻧﺪێ ﻟﻪ ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﻪﮐﺎن‪ ،‬ﻣﻦ ﮔﻮﺗﻢ ﺋﻪو ﭘﯿﺘﻪ‬
‫»د« هی ﮐﻪ ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ﻟﻪهﺠﻪی ﮐﻮردﯾﺪا د‪‬ﺘﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﭘﯿﺘﯽ »ڕ« ی ﺋﻪﺳ‪‬ﯽ وﺷﻪ و »ر« ی ﺳﯿﻐﻪی »ﺑﻨﺎ‬
‫ﻣﺠﮫﻮل« هوه ﺑﯚ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﺳﻮک ﮐﺮدﻧﯽ »ﺗﻠﻔﻆ« ی هﻪردوو »ر« هﮐﻪﯾﻪ‪ ،‬وهک دهﮔﻮﺗﺮێ »ﮐ‪‬درا‪ ،‬ﮔﯚڕدرا«‪.‬‬
‫ﮔﻮﺗﻢ ﺋﻪو »د« ه وهک »ﻧﻮن اﻟﻮﻗﺎﯾﻪ« ی زﻣﺎﻧﯽ ﻋﻪرهﺑﯽ واﯾﻪ ﺑﻪ زﯾﺎدهوه دێ ﺑﯚ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ‪ .‬ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ‬
‫ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎن ﺑﯚ ﺋﻪو ﺑﺎوهڕه ﭼﻮو ﮐﻪ ﺋﻪم »د« ه هﻪﻣﺎن ﭘﯿﺘﯽ ڕهﺳﻪﻧﯽ »ﮐ‪‬ﯾﺪن و ﮔﯚڕﯾﺪن« ه ﻟﻪم ﺣﺎ‪‬ﻪی ﺑﻪﯾﻪک‬
‫ﮔﻪﯾﺸﺘﻨﻪوهی دوو »ر« دهﮔﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﺑﯚ ﻧﺎو ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ‪ ،‬ﮐﻪواﺗﻪ ﺑﻪ زﯾﺎدهوه ﻧﻪهﺎﺗﻮوه وهک »ﻧﻮن اﻟﻮﻗﺎﯾﻪ«‪ .‬ڕاﺳﺘﯽ هﻪر‬
‫ﮐﺎﻣﯿﺎن ﺑ‪ ،‬ﯾﺎ ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﺑ‪ ‬ﻏﻪﯾﺮی ﺋﻪم دوو ﺋﯿﺤﺘﯿﻤﺎﻟﻪ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻪوان و زﻣﺎﻧﺰان ﻟ‪‬ﯽ ﺑﻪ ﻋﻪﯾﺐ ﻧﺎﮔﯿﺮێ‪ ،‬ﺑﯚ ﺗﻪﻋﻠﯿﻠﯽ‬
‫زاهﺮهﯾ‪‬ﮑﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪی‪ ،‬ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪو ڕ‪‬ﺒﺎزاﻧﻪی ﭘﻪﺳﻪﻧﺪ ﮐﺮدﺑ‪ ‬ﮐﻪ دهﺳﺖ دهدهن ﺑﯚ »ﺗﻌﻠﯿﻞ« و ﻟﻪ ڕاﺳﺘﻪ‬
‫ﺷﻪﻗﺎﻣﻪﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﯿﺸﯿﺎن ﻻ ﻧﻪداوه‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﯿﻪوه ﮐﻪ ﺗﯚژﯾﻨﻪوه و ﭘﺸﮑﻨﯿﻨﻪوه و ﺗﻪﻗﻪﻟﻼی‬
‫دۆزﯾﻨﻪوهی دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺟﺎرێ‪ ،‬ﮐﺎری ﺳﻪرهﺗﺎﯾﯿﻦ و ﻧﻪﮔﻪﯾﯿﻮن ﺑﻪ ﭘﻠﻪی ﺳﻪﭘﺎﻧﺪن‪.‬‬

‫ﭼﺎوهڕوان دهﮐﺮێ ﻟﻪ ﺣﺎ‪‬ﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪﻣﺎﻧﺪا زﻣﺎﻧﺰاﻧﯽ ﮐﻮردی‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﯚی ﮐﻮرد ﺑ‪ ،‬ﯾﺎ ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﻻﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮدﻧﻪوهی ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﻧﺎڕهوای دهزاﻧﻢ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪهﯚی ﺳﺮﻧﺞ ﮔﺮﺗﻦ و »اﺳﺘﻘﺮار« ی ﺧﯚﯾﻪوه ڕ‪‬ﯽ ﺋﻪوﺗﯚ ﺑﮕﺮ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪر ﺑﯚ داﻧﺎﻧﯽ‬
‫ڕ‪‬ﺰﻣﺎن »ڕاﺳﺘﯿﯿﻪﮐﻪی دهﺑ‪ ‬ﺑ‪‬ﯿﻦ دۆزﯾﻨﻪوهی ڕ‪‬ﺰﻣﺎن« زۆر و ﮐﻪم ﺟﯿﺎواز ﺑ‪ ‬ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ زﻣﺎﻧﺰاﻧ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ و ﺑﮕﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚی ﺧﯚی ﻟﻪ ﺑﯿﺮﮐﺮدﻧﻪوه و ﭘ‪‬ﻮاﻧﻪ و ﮐ‪‬ﺸﺎﻧﻪی زﻣﺎﻧﻪواﻧﯽ‪ .‬ﺑﻪﻻی ﻣﻨﻪوه هﻪر هﻪو‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ‬
‫ﻧﮫ‪‬ﻨﯿﻪﮐﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن ﺋﺎﺷﮑﺮا ﺑﮑﺎ و دهﺳﺘﻮور‪‬ﮑﯽ ڕوون ﮐﺎﺗﻪوه هﻪو‪‬ﮑﯽ ﭘﯿﺮۆز و ﺑﺎﯾﻪﺧﺪاره‪ ،‬ﺋﻪو ڕ‪‬ﮕﺎﯾﻪ چ دهﺑ‪ ‬ﺑﺎ‬
‫ﺑﺒ‪ ‬ﮐﻪ ﺗﻪﻗﻪﻟﻼﮐﻪ ﺑﻪﺳﻪرﯾﺪا ﮔﻮزهری ﮐﺮدوه‪ .‬ﮔﺮﯾﻤﺎن ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﺷ‪‬ﻮازی ﮐﺎرﮐﺮدﻧ‪‬ﮏ ﻟﻪﺳﻪر ڕ‪‬ﺒﺎزی زاﻧﺴﺘﯽ ﺗﺎزهش‬
‫ﻧﻪڕۆﯾﯽ ﺑ‪ ،‬دۆزﯾﻨﻪوهی دهﺳﺘﻮوری ڕاﺳﺖ ﻟﻪ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﺷ‪‬ﻮازه ﻧﺎﺗﻪواوه ﻧﺮﺧﯽ ﮐﻪم ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬هﻪ‪‬ﻪی ﭘﻪﯾ‪‬هوی‬
‫ﮐﺮدﻧﯽ ﺷ‪‬ﻮازی ڕاﺳﺘﯿﺶ هﻪر ﺑﻪ هﻪ‪‬ﻪ ﻟﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪم دهدرێ‪ ،‬و دروﺳﺘﯽ ﺷ‪‬ﻮاز ﺷﻪﻓﺎﻋﻪﺗﯽ ﺑﯚ ﻧﺎﮐﺎ‪.‬‬

‫ﺋﻪم ﺟﯚره ﺑﯿﺮ ﮐﺮدﻧﻪوه ﺑﯚ هﻪﻧﺪ‪‬ﻤﺎن دهﺑﺎ ﮐﻪ ﺳﻪﯾﺮﻣﺎن ﻧﻪﯾ‪‬ﺘﻪوه ﻟﻪ زۆر ﺑﻮوﻧﯽ ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﺟﯿﺎ ﺟﯿﺎ هﻪم ﻻی‬
‫زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن دهرﺑﺎرهی ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای زاﻧﺴﺘﯽ زﻣﺎن و ﺳﻪرﺟﻮﻣﻠﻪی زﻣﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﮔﻪﻻن هﻪم ﻻی زﻣﺎﻧﺰاﻧﯽ ﺗﺎﮐﻪ‬
‫زﻣﺎﻧ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻋﺎﺳﺖ ﺳﺮوﺷﺖ و ڕ‪‬ﺰﻣﺎن و ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﺗﺎﮐﻪ زﻣﺎﻧﻪدا‪ .‬ﺑﻪوﻻی ﺳﻪﯾﺮ ﭘ‪ ‬ﻧﻪهﺎﺗﻦ‪ ،‬ﺑﯚ ﺋﻪوهﻣﺎن دهﺑﺎ‬
‫ﮐﻪ ﻟﻪو ﺣﺎ‪‬ﻪ ﻧﺎڕازﯾﺶ ﻧﻪﺑﯿﻦ و ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪ زﯾﮫﻨ‪‬ﮑﯽ ﻓﺮاوان ﺳﻪﯾﺮی دﯾﻤﻪﻧﻪﮐﻪ ﺑﮑﻪﯾﻦ ﺧﯚش ﺋﺎﻣﻪدﯾﺶ ﺑﮑﻪﯾﻦ ﻟﻪ‬
‫زۆری ﺷ‪‬ﻮاز و ﺟﯚری ﺗ‪‬ﻔﮑﺮﯾﻦ ﻟﻪ زاﻧﺴﺘﯽ زﻣﺎﻧﺪا‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن هﻪر زاﻧﺎﯾﻪ ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ هﻪﺳﺖ و ﺗﻪﺳﻪور‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚی ﺧﯚﯾﻪوه ﺷ‪‬ﻮاز‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚی ﮔﺮﺗﯚﺗﻪﺑﻪر‪ ،‬دهﺷ‪ ‬ﺑﻪرهﻪﻣ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪوﺗﯚ ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه ﺑﺪا ﻟﻪو ﺷ‪‬ﻮازهوه ﻧﻪﺑ‪‬‬
‫دهﺳﺖ ﻧﻪﮐﻪوێ‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮ ﺳ‪ ‬ﭼﻮار هﻪ‪‬ﻪ ڕاﺳﺘﯿ‪‬ﮑﻤﺎن ﭘ‪ ‬ﺑﺒﻪﺧﺸ‪ ‬زۆرﻣﺎن ﻗﺎزاﻧﺞ ﮐﺮدوه‪.‬‬

‫چ ﻟﻪ ﺗ‪‬ﮑ‪‬اﯾﯽ زاﻧﺴﺘﯽ زﻣﺎن ﺑ‪ ،‬چ ﻟﻪ ﺗﺎﮐﻪ ﺳﻪرهﺑﺎﺳﯽ »ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ« ﺑ‪ ‬ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕ و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهی زﻣﺎﻧﺰان‬
‫ﭘﻪرواو‪‬ﺰی ﺧﯚی ﻓﺮواون ﮐﺮدوه و ژﻣﺎرهی ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯿﺶ ﺗ‪‬ﮫﻪ‪‬ﮑﺸﺎوه‪ .‬وا ﭘ‪ ‬دهﭼ‪ ‬هﻪر ﻟﻪ ﻓﺮاوان ﺑﻮون و‬
‫ﺗ‪‬ﮫﻪ‪‬ﮑﺸﺎﻧﯿﺶ ﺑ‪ ‬ﺗﺎ ﻣﺎوهﯾ‪‬ﮑﯽ ﻧﺎدﯾﺎری دوا ڕۆژ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت »ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﻪوه« هوه ﺋﻪو داﺑﻪش ﮐﺮدﻧﺎﻧﻪی ﻟﻪﻻﯾﻪن زﻣﺎﻧﺰاﻧﯽ ﮐﻮردهوه ﺑﻪ زۆری ﻟﻪ ﮐﺎر‬
‫هﺎﺗﻮون‪ ،‬ﺳ‪ ‬ﺑﻪﺷﻪﮐﻪی ﻋﻪرهﺑﯽ »اﺳﻢ‪ ،‬ﻓﻌﻞ و ﺣﺮف ﺟﺮ« و هﻪﺷﺖ ﺑﻪﺷﻪﮐﻪی ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی »ﻧﺎو‪ ،‬ڕاﻧﺎو‪ ،‬ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو‪ ،‬ﮐﺎر‪،‬‬
‫ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎر و ‪ ، preposition‬ﺋﻪﻣ‪‬ازی ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی و ‪ « Interjection‬ن‪.‬‬

‫‪85\39‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺋﻪو ﮐﻮرداﻧﻪی ﻟﻪ ﺑﺎﺑﻪت ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﯿﻪوه ﻧﻮوﺳﯿﺒ‪‬ﺘﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺳﻪرﭼﺎوهی ﺳﻪﻗﺎﻓﻪﺗﯿﺎن ﭘﻪﯾ‪‬هوی ﻋﻪرهﺑﯽ ﯾﺎ‬
‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﯿﺎن »ﭼﺎﮐﺘﺮ ﺋﻪوهﯾﻪ ﺑ‪‬ﯿﻦ ﺋﻪوروﭘﺎﯾﯽ« ﯾﺎن ﮐﺮدوه‪ .‬ﻧﻮوﺳﻪری ﮐﻮرد هﻪﯾﻪ هﻪر ﺋﻪو ﺳ‪ ‬ﺑﻪﺷﻪی ﻋﻪرهﺑﯽ‬
‫ﮐﺮدوه ﺑﻪ ﺑﻨﺠﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪی و ﺑﻪوهدا »ڕاﻧﺎو – ﺿﻤﯿﺮ« ی ﮐﺮدوه ﺑﻪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ »ﻧﺎو – اﺳﻢ«‪ ،‬ﺋﻪو دهورهﯾﺸﯽ داوه‬
‫ﺑﻪ »ڕاﻧﺎو – ﺿﻤﯿﺮ« ﻟﻪ ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ واﺗﺎ و داڕﺷﺘﻨﯽ ڕﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﮐﻪ زﻣﺎﻧﺰاﻧﯽ ﻋﻪرهب ﺑﯚﯾﺎن داﻧﺎوه‪ .‬ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ‬
‫ﻟﻪ زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﯽ ﮐﻮرد ﮐﻪ ﭘﻪﯾ‪‬هوی ڕۆژﺋﺎواﯾﺎن ﮐﺮدوه »ﺿﻤﯿﺮ – ڕاﻧﺎو« ﯾﺎن داﻧﺎوه ﺑﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ‪،‬‬
‫ﺑﻪ‪‬م هﻪروهک ﻟﻪ زاراوهﮐﻪی »ڕاﻧﺎو – ‪ « Pronoun‬ڕا دهردهﮐﻪوێ ﺋﻪو ﮐﻮرداﻧﻪش وهک زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﯽ ﺋﻪوروﭘﺎ‬
‫»ڕاﻧﺎو« ﯾﺎن ﺑﻪ ﺳ‪‬ﺒﻪر‪‬ﮑﯽ »ﻧﺎو« زاﻧﯿﻮه و ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﻪﺗﯿﯿﺎن ﮐﻪم ﮐﺮدۆﺗﻪوه ﮐﻪ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪوهﯾﺎن ﭘ‪‬ﻮه‬
‫ﻧﻪه‪‬ﺸﺘﻮه ﺋﻪو دهوره زﻟﻪی هﻪﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ ﮐﻮردﯾﺪا ﺑﻪ ڕاﺳﺘﯽ هﻪﯾﻪﺗﯽ‪ .‬ورده ورده ﻟﻪﮔﻪڵ ڕﭼﻪی‬
‫ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪم ﺋﻪم ڕاﺳﺘﯿﯿﻪت ﺑﯚ ڕوون دهﮐﻪﻣﻪوه‪ ،‬وهک ﺧﯚم ﻟﻪ »ڕاﻧﺎو« و دهوری ﯾﻪﮐﺠﺎر ﮔﻪورهی ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ‬
‫ﮐﻮردﯾﺪا ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻮوم‪.‬‬

‫ﭘﻪﯾ‪‬هواﻧﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﻋﻪرهﺑﯽ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺸﺪا هﻪر ﺑﻪ »ﺿﻤﯿﺮ« ﻧﺎوی ﺋﻪم ﺑﻪﺷﻪی ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯿﺎن ﺑﺮدوه‪ ،‬ﺋﻪو ﭼﻪﻧﺪ وﺷﻪﺷﯿﺎن‬
‫ﺑﯚ »ﺿﻤﯿﺮ« داﻧﺎوه ﮐﻪ ﻟﻪ ﻋﻪرهﺑﯿﺪا »ﺿﻤﯿﺮ« ن‪.‬‬

‫ﺷﺎﮔﺮداﻧﯽ ﻓ‪‬ﺮﮔﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪوروﭘﺎش‪ ،‬وهک ﺋﻪوروﭘﺎﯾﯿﻪﮐﺎن ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ »‪ «Pronoun‬ﯾﺎن وهرﮔ‪‬ﺮاوهﺗﻪ ﺳﻪر ﮐﻮردی‪،‬‬
‫هﻪﻧﺪ‪‬ﮑﯿﺎن ﭘ‪‬ﯽ ده‪‬ﻦ »ﺑﯚﻧﺎو« هﻪﻧﺪ‪‬ﮑﯿﺎن »ﺟ‪‬ﻨﺎو« هﻪﻧﺪ‪‬ﮑﯿﺸﯿﺎن »ڕاﻧﺎو« ﯾﺎن ﺑﯚ ﮐﺮدوه ﺑﻪ زاراوه‪ .‬ﺋﻪم وﺷﻪی‬
‫دواﯾﯽ ﻟﻪ ﻧ‪‬ﻮ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺧﻮارودا ﺑﺎوی ﺳﺘﺎﻧﺪوه و زورﺑﻪی ﻧﻮوﺳﻪران ﺑﯚ »ﺿﻤﯿﺮ‪ «Pronoun ،‬ﺑﻪ ﮐﺎری د‪‬ﻨﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻨﯿﺶ ﮐﻮردی ﮔﻮﺗﻪﻧﯽ »ﺑﻪ ﮔﻮ‪‬ﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ« ﮐﺮدوﻣﻪ ﺑﻪ ﺳﻪرهﺑﺎﺳﯽ ﺋﻪم ﮔﻮﺗﺎره‪ .‬هﻪر ﻟﻪم ڕ‪‬ﺒﺎزهی ﭼﺎوﻟ‪‬ﮑﻪری‬
‫زاﻧﺎﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪوروﭘﺎوه ﻧﻮوﺳﻪرهﮐﺎﻧﻤﺎن هﻪﻣﻮو ﺋﻪو وﺷﺎﻧﻪﯾﺎن ﺑﻪ »ڕاﻧﺎو« ﻟﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪم داوه ﮐﻪ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪوروﭘﺎدا ﭘ‪‬ﯿﺎن‬
‫ده‪‬ﻦ »ڕاﻧﺎو« و ﺑﻪر ﺋﻪو »ﺗﻌﺮﯾﻒ« ه دهﮐﻪون ﮐﻪ ﺑﯚ ڕاﻧﺎوﯾﺎن هﻪ‪‬ﺒﻪﺳﺘﻮه‪.‬‬

‫ﺗﯚ ﺑ‪‬ﯽ »ڕاﻧﺎو‪ ،‬ﺿﻤﯿﺮ‪ « Pronoun ،‬ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا هﻪر ﺋﻪوه ﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﻋﻪرهﺑﯽ ﺑﯚ ﺧﯚی ﺑﻪ »ﺿﻤﯿﺮ« ی داﻧﺎوه؟ ﯾﺎﺧﻮد‬
‫ڕاﺳﺘﻪ »‪ «Pronoun‬ﮐﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺑ‪‬ﯿﻦ »ڕاﻧﺎو« ﺋﻪوهﻧﺪه ﻓﺮاوان و ﺑ‪‬ﺴﻨﻮور ﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﺋﻪوروﭘﺎﯾﯿﻪﮐﺎن ﺟﻐﺰﯾﺎن ﺑﯚ ﭘﺎن‬
‫ﮐﺮدۆﺗﻪوه؟ ﺋﺎﯾﺎ ﺳﺮوﺷﺘﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی و ﺳﻪﻟﯿﻘﻪی ﻗﺴﻪﮐﻪری ﮐﻮرد دهﯾﺴﻪﻟﻤ‪‬ﻨ‪ ‬ﺑﻪو وﺷﺎﻧﻪی ﭘ‪‬ﯿﺎن دهﮔﻮﺗﺮێ‬
‫»ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو« ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺋﻪو واﺗﺎﯾﻪ ڕاﮔﻪﯾﻪﻧﺪرێ ﮐﻪ »‪ «is, am, are‬ﻟﻪ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﺪا ڕاﯾﺪهﮔﻪﯾﻪﻧﻦ؟‬

‫ﭼﺖ ﻟ‪ ‬ﺑﺸ‪‬ﺮﻣﻪوه‪ ،‬ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮی ﮐﻮرد‪ ،‬ﺑﻪدﺑﻪﺧﺘﺎﻧﻪ ﻧﻪﻣﺘﻮاﻧﯿﻮه ﻟﻪﮔﻪڵ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺧﺎوهن ﺑﯿﺮوڕاﯾﺎﻧﯽ ﮐﻮرد ﺑﮕﻮﻧﺠ‪‬ﻢ ﻟﻪ‬
‫ﺳﻪرﭘﺎﮐﯽ ﺑﺎﺳﯽ »ڕاﻧﺎو‪ ،‬ﺿﻤﯿﺮ‪ «Pronuon ،‬ﺑﮕﺮه هﻪر ﻟﻪ ﺳﻪرهﺗﺎوه ڕازی ﻧﯿﻢ ﺑﻪ زاراوهی »ڕاﻧﺎو‪ ،‬ﺑﯚﻧﺎو‪ ،‬ﺟ‪‬ﻨﺎو‪،‬‬
‫ﺑﻪرﻧﺎو« ﮐﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﻦ ﻟﻪ وهرﮔ‪‬اﻧﯽ وﺷﻪی »‪ «Pronoun‬ﺑﯚ ﺳﻪر زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‪ .‬ﺧﯚ داﺑ‪‬ﯾﻨﯽ زاراوهی »ﺿﻤﯿﺮ«‬
‫ﺑﻪﺳﻪر ﺋﻪم ﺑﻪﺷﻪی ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻪﺳﻪوری زاﻧﺎﯾ‪‬ﮑﯽ ﻋﻪرهب دهداﺗﻪوه ﺑﯚ ﻧﺎو ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﻧﻪ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن ﻟ‪‬ﻤﺎن‬
‫دهﺳﻪﻟﻤ‪‬ﻨ‪ ‬و ﻧﻪ هﯿﭻ ﻻﯾﻪﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ ڕوون دهﮐﺎﺗﻪوه‪ .‬ﮐﻪ ڕ‪‬ﻤﺎن ﺑﺒ‪» ‬ﺿﻤﯿﺮ« ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪‬ﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺑﯚ ﻧﻪ‪‬ﯿﻦ »ﺑﺎرز‪،‬‬
‫واﺿﺢ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻦ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪو واﺗﺎﯾﻪی »اﺿﻤﺎر« ﮐﻪ ﻋﻪرهب هﻪﺳﺘﯽ ﭘ‪ ‬دهﮐﺎ ﻟﻪ ﺳﺮوﺷﺖ و دهوری »ﺿﻤﯿﺮ« ی‬
‫ﻋﻪرهﺑﯽ‪ ،‬دهﺑ‪ ‬ﮐﻮرد‪‬ﮏ دژی ﺋﻪو هﻪﺳﺖ ﭘ‪ ‬ﺑﮑﺎ ﮐﻪ ﺳﺮﻧﺞ ﺑﮕﺮێ ﻟﻪ »ﺿﻤﯿﺮ‪ ،‬ڕاﻧﺎو« ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ ﮐﻮردﯾﺪا ﻟﻪو‬
‫ڕوهوه ﮐﻪ ڕﺳﺘﻪی واﺗﺎداری ﺧﺎوهن »اﺳﻨﺎد‪ ،‬ﺣﮑﻢ« ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا دروﺳﺖ ﻧﺎﺑ‪ ‬ﺑ‪» ‬ﺿﻤﯿﺮ‪ ،‬ڕاﻧﺎو«‪ .‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﯾﻪﮐﺠﺎر‬
‫ﮐﻪم ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی ﮐﺎردار »ﺟﻤﻠﺔ ﻓﻌﻠﯿﺔ« ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا‪ ،‬هﻪرﭼﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ هﻪﯾﻪ ﺑ‪» ‬ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو« ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪ ڕﺳﺘﻪی‬
‫ﺗﻪواو‪.‬‬

‫ﮐﻪ ﺧﯚﻣﺎن ﺋﺎزاد ﮐﻪﯾﻦ ﻟﻪ ﻻﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮدﻧﻪوه و رههﺎ ﺑﯿﻦ ﻟﻪ ﺗﺎوی ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی ﺣﺎزر و ﺑﺰری زﻣﺎﻧﺰاﻧﻪ ﻧﺎودارهﮐﺎن و‬
‫ﺳﺮﻧﺞ ﺑﮕﺮﯾﻦ ﻟﻪ ﺳﺮوﺷﺘﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن وهک هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﻧﻪک وهک ﻟﻪ ﺋﺎو‪‬ﻨﻪی ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪدا دهﯾﺒﯿﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎﯾﯽ‬

‫‪85\40‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻟ‪‬ﻮهﺷﺎﻧﻪوهی ﺑﺎﺳﻪﮐﻪش ﺑﻪﺷﻪ ﺟﻮداﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ هﻪ‪‬ﺴﻪﻧﮕ‪‬ﻨﯿﻦ و ﺑﻪﯾﻪﮐﺪﯾﯿﺎن ﺑﮕﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺑﯚ زﯾﮫﻨﯽ ڕوون و ﮐﺮاﯾﻪوهﻣﺎن‬
‫دهردهﮐﻪوێ ﺋﻪو ﺗﺎﻗﻤﻪ وﺷﻪی ﮐﻪ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎﻧﺪا دهﺑﻨﻪ »ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو« ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ه‪‬ﻨﺪه ﺑﻨﺠﯽ و ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚن ﻟﻪ‬
‫ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا و دهور‪‬ﮑﯽ وههﺎ ﺑ‪ ‬هﺎوﺗﺎ ﭘ‪‬ﮫﻪ‪‬ﺪهﺳﺘﻦ ﻟﻪ داڕﺷﺘﻨﯽ ڕﺳﺘﻪی ﺗﻪواودا ﮐﻪ هﻪرﮔﯿﺰ ﻧﻪﺷ‪ ‬ﺑﻪ ﺑﯿﺮﻣﺎﻧﺪا ﺑ‪ ‬ﺋﻪو‬
‫وﺷﺎﻧﻪ ﺑﮑﺮ‪‬ﻦ ﺑﻪ ﺳ‪‬ﺒﻪری هﯿﭻ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺑﻪﺷﻪﮐﺎن‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪی ﮔﺮﻧﮓ دهﺑ‪ ‬و ﺋﻪو ﺑﻪﺷﻪ ﺑﺎ ﺑﺒ‪.‬‬

‫ﺑﯚ دهرﺧﺴﺘﻨﯽ دهوری ﻟﻪ ﻏﺎﯾﻪت ﺑﻪدهر ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺋﻪو ﺗﺎﻗﻤﻪ وﺷﻪﯾﻪ ﻟﻪوه ﺗ‪‬ﻔﮑﺮه ﮐﻪوا ﺋﯿﻤﮑﺎن هﻪﯾﻪ ڕﺳﺘﻪی ﺗﻪواو ﭘ‪‬ﮏ‬
‫ﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﻧﺎو‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد ﮐﺎر ﯾﺎ ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎر‪ ،‬ﯾﺎ هﻪر ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م‬
‫ڕﺳﺘﻪی ﺗﻪواوی »اﺳﻨﺎد دار« ﺑ‪» ‬ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو« ﭘ‪‬ﮏ ﻧﺎﯾ‪ .‬ﺋﻪم ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪ ﻧﯿﻤﭽﻪ وﺷﻪﯾﻪی ﮐﻪ ﭘ‪‬ﯿﺎن دهﮔﻮﺗﺮێ‬
‫»ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو« ﻟﻪ دروﺳﺖ ﮐﺮدﻧﯽ ڕﺳﺘﻪدا وهک داوه دهزوو واﯾﻪ ﮐﻪ ﭘﺎرﭼﻪﮐﺎﻧﯽ ﻗﻮﻣﺎﺷ‪‬ﮏ ﺑﻪ ﯾﻪﮐﺪﯾﺪا دهدروێ و‬
‫دهﯾﺎﻧﮑﺎ ﺑﻪ ﺟﻠﻮﺑﻪرگ‪ ،‬ﯾﺎ ﺋﻪو ﻟﻪﺣﯿﻤﻪی ورده ﺋﻪﻣ‪‬ازی ﻣﻪﻋﺪهن ﺑﻪ ﯾﻪﮐﺪﯾﯿﻪوه دهﺑﻪﺳﺘ‪‬ﺘﻪوه و ﻣﻪﮐﯿﻨﻪی ﺗﻪواوﯾﺎن ﻟ‪‬‬
‫ﭘ‪‬ﮏ د‪‬ﻨ‪.‬‬

‫ﺑﯚ ﺧﯚت ﻟﻪﮔﻪڵ ﺧﯚﺗﺪا ﺧﻪرﯾﮑﯽ ﮔﻮﺗﻨﻪوهی ﮔﻮﺗﻪی ﺟﯚر ﺟﯚری زﻣﺎﻧﻪﮐﻪت ﺑﻪ و ﺳﺮﻧﺞ ﻟﻪ ﮐﻪرت و ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﮕﺮه‬
‫و ﺑﯿﺎﻧﺨﻪ ﺑﻪر ﺗﻪرازوی »ﻣﻨﻄﻖ« و هﻪﺳﺖ و زاﻧﯿﻨﺖ‪ ...‬وا ﻣﻨﯿﺶ ﻓﮑﺮی ﺧﯚم ﻟﻪﮔﻪڵ هﯽ ﺗﯚ ﺟﻮوت دهﮐﻪم و‬
‫ڕﺳﺘﻪی ﺟﻮدا ﺟﻮدا ﻟ‪‬ﺮه و ﻟﻪوێ‪ ،‬ﺑ‪ ‬ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ و ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ دﯾﺎرﮐﺮاو‪ ،‬ﺑﻪﺳﻪر زﻣﺎﻧﺪا د‪‬ﻨﻢ‪» ...‬وهی چ ﺧﯚﺷﻪ‬
‫ﺳﻪرﮐﻪوﯾﺖ‪ ...‬ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ڕۆﯾﺸﺘﻢ‪ ...‬ﺑ‪‬ۆن ﺑﯚ ﺧﯚﺗﺎن ﺑﺨﻮﻟ‪‬ﻨﻪوه‪ ...‬ﺗﺎ دهﺳﺖ ﻧﻪدا ﺧﻪﻧﺠﻪری ﻧﻪﯾﻔﻪرﻣﻮو دهﺳﺎ دهی‪...‬‬
‫ﭼﯿﻪ ﮔﻮاره ﮔﻮﻧﺎهﯽ وا ﺑﻪ ﻧﻪﺳﺘﻪق ‪ -‬ﺑﻪ ﮔﻮێ هﻪ‪‬ﺘﻮاﺳﯿﻮه ﺳﻪر ﻣﻌﻠﻖ‪ ...‬ﺑﻪردهﮐﺎن زﻟﻦ‪ ...‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ﮐﻮردﯾﻦ‪ ...‬دوای‬
‫ﺣﻪﺳﺎﻧﻪوه ڕۆﯾﺸﺘﯿﻦ‪ .«...‬ﺗﺎ ڕﺳﺘﻪی واﺗﺎداری ﺗﻪواو ﺑ‪‬ﻨﯿﻨﻪوه ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎرﯾﯽ و ﺑﻪ داﺋﯿﻤﯽ‪ ،‬ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪ ﮐﻪرﺗﻪ‬
‫ﺑﻨﺠﯿﯿﻪﮐﺎﻧﯿﺎن‪ .‬رهﻧﮕﻪ »ﮐﺎر« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪ دهرﻧﻪﮐﻪوێ و واﺗﺎش ﺗﻪواو ﺑ‪ .‬وهک ﮐﺎر »ﻧﺎو« و هﻪﻣﻮو ﮐﻪرﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮی‬
‫ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯿﺶ هﻪر وان‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﻧﻪﻟﮑﺎوﯾﺶ هﻪﻣﻮو ﺟﺎران ﻟﻪ ﻗﺴﻪدا دهرﻧﺎﮐﻪوێ‪ ،‬ﺗﺎﮐﻪ ﮐﻪرﺗ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪ ‬ﺑ‪‬اﻧﻪوه هﻪر‬
‫ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوه‪.‬‬

‫دهوﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﺋﻪوه ﺑ‪ ‬ڕﺳﺘﻪی واﺗﺎداری ﺗﻪواو ﺑ‪ ‬ﺋﻪو ﭘ‪‬ﮏ ﻧﻪﯾ‪ ،‬ﭼﯚن ڕهواﯾﻪ ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﺑﻪﺷﺘﯽ ﺗﺮ‬
‫ﺑﮑﺮێ ﮐﻪ دهﮔﻮﻧﺠ‪ ‬هﻪﺑ‪ ‬و ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا؟ ﺋﻪم ﺟﯿﺎوازﯾﯿﻪ زﻟﻪی ﻣﯿﺎﻧﯽ ڕاﻧﺎو و ﻏﻪﯾﺮی ڕاﻧﺎو ﮐﻪ ﻧﻪﺑ‪‬ﺘﻪ هﯚی‬
‫ﺟﯿﺎواز ﮐﺮدﻧﻪوه و هﻪ‪‬و‪‬ﺮدﻧﯽ‪ ،‬ﺋﯿﺘﺮ ﻟﺰوم ﭼﯿﻪ ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮی ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺪی ﺟﯿﺎواز ﺑﮑﺮ‪‬ﻨﻪوه و ﺧﯚﻣﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻟ‪‬ﺘﯚژﯾﻨﻪوهﯾﺎن ﻣﺎﻧﺪو ﺑﮑﻪﯾﻦ؟ ﺗﺎ ﺧﻪرﯾﮏ ﺑﯿﻦ ﺟﯿﺎوازی ﺑﺪۆزﯾﻨﻪوه ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو و ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎر »ﺻﻔﻪ و ﻇﺮف«‬
‫ﻧﺎﮔﻪﯾﻦ ﺑﻪ دهﯾ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪو ﺟﯿﺎوازﯾﯿﻪی وا ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوی »هﻪ‪‬ﺴﺘﺎﯾﻦ« و وﺷﻪی دارا و ﺑﺎغ و ﻣﺎﻣﺰدا هﻪﯾﻪ‪.‬‬

‫ﭘﻪﯾ‪‬هواﻧﯽ ﻓ‪‬ﺮﮔﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪوروﭘﺎ ڕاﻧﺎوی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی دهﮐﻪﻧﻪوه ﺑﻪو ه‪‬ﻨﺪه ﺑﻪﺷﻪی ﮐﻪ ﻟﻪو زﻣﺎﻧﺎﻧﻪدا ﺑﻪ ڕاﻧﺎو ﺣﯿﺴﺎب‬
‫ﮐﺮاون‪ .‬ﺳﻪرﺟﻮﻣﻠﻪی داﺑﻪش ﮐﺮدﻧﻪﮐﻪﯾﺎن ﺋﻪﻣﺎﻧﻪی ﺧﻮارهوه دهﮔﺮ‪‬ﺘﻪوه‪:‬‬

‫‪ -1‬ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ‪ Personal pronoun‬وهک‪ :‬ﻣﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ‪ ،‬ﺗﯚ‪ ،‬ﺋﻪو‪ ،‬ﺋﻪوان ﻟﻪﮔﻪڵ ﺟﯚری ﻟﮑﺎوﯾﺎن ﮐﻪ ﺟﯿﺎوازی‬
‫ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ هﻪم ﻟﻪ ﮐﺎری ﺗ‪‬ﭙﻪڕ و ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕدا و هﻪم ﻟﻪ ﻟﻪهﺠﻪﯾ‪‬ﮑﻪوه ﺑﯚ ﻟﻪهﺠﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮی ﮐﻮردی‪.‬‬
‫‪ -2‬ڕاﻧﺎوی ﻟ‪‬ﮑﺪهر‪ ،‬رﺑﻂ‪ ،‬ﮔﻪﯾﻪﻧﻪر‪ ،‬ﭘ‪‬ﮕﻪهـ‪ ،‬ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی‪ ،‬ﻟﻪ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی ‪ ،Relative Pronoun‬ﻟﻪ دهﺳﺘﻮور‪‬ﮑﯽ ﻓﺎرﺳﯽ‬
‫»ﺣﺮف رﺑﻂ« ی ﭘ‪ ‬ﮔﻮﺗﺮاوه و ﻧﺎوی ﺗﺮﯾﺸﯽ هﻪﯾﻪ ﻏﻪﯾﺮی ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ‪ .‬و‪‬ﻨﻪی ﺋﻪم ڕاﻧﺎوه ﻟﻪم ڕﺳﺘﻪﯾﻪدا دﯾﺎر دهﮐﻪوێ‬
‫»ﺋﻪوهی ﮐﻪ دو‪‬ﻨ‪ ‬هﺎﺗﻪ ﻻم ﺑﺎرام ﺑﻮو«‪ .‬ﺑﻪﻻی هﻪﻧﺪێ زﻣﺎﻧﺰاﻧﻪوه هﻪر »ﮐﻪ« ﯾﻪﮐﻪ ڕاﻧﺎوه‪ ،‬ﺑﻪﻻی هﻪﻧﺪ‪‬ﮑﯿﺸﻪوه‬
‫ﺋﻪو ﭘﯿﺘﻪی »ی« ی دوای ﯾﻪﮐﻪم وﺷﻪی ڕﺳﺘﻪﮐﻪ ﺋﻪوﯾﺶ هﻪر ڕاﻧﺎوه‪.‬‬
‫‪ -3‬ڕاﻧﺎوی ﭘﺮﺳﯿﺎرﯾﯽ‪ ،‬وهک‪ :‬ﮐﻪی‪ ،‬ﮐﺎم‪ ،‬ﮐﻮێ‪ ،‬ﭼﯚن‪ ،‬ﮐﻮا‪ ،‬ﺑﯚ‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪ‪ ،‬ﺋﺎﺧﯚ‪ ،‬ﺋﺎﯾﺎ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻪﺗﻪ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻪﯾﻪ‪...‬‬
‫‪ -4‬ڕاﻧﺎوی ﺋﯿﺸﺎری وهک‪ :‬ﺋﻪﻣﻪ‪ ،‬ﺋﻪوه‪ ،‬ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺋﻪواﻧﻪ‪ ،‬هﯚواﻧﻪ‪ ،‬هﯚ و ه‪...‬‬

‫‪85\41‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫‪ -5‬ڕاﻧﺎوی ﺧﯚﯾﯽ وهک‪ :‬ﺧﯚم‪ ،‬ﺧﯚت‪ ،‬ﺧﯚی‪ ،‬ﺧﯚﻣﺎن‪...‬‬

‫‪ -6‬ڕاﻧﺎوی هﻪﯾﯽ وهک‪ :‬هﯽ ﻣﻦ‪ ،‬هﯽ ﺗﯚ‪ ،‬هﯽ ﺧﯚﻣﺎ‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد هﯿﻦ ﻣﻦ ‪ ،‬هﯿﻦ ﺗﯚ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﻟﻪ ﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﻧﺎوﭼﻪﯾﯽ ﻟﻪ‬
‫هﻪﻧﺪێ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ژ‪‬ﺮوودا‪...‬‬
‫‪ -7‬ڕاﻧﺎوی ﻧﺎدﯾﺎر هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﭘ‪‬ﯽ ده‪‬ﻦ ﺑﯚﻧﺎوی »ﻣﺒﮫﻢ« – ﻧﺎوی ﺗﺮﯾﺸﯽ هﻪﯾﻪ‪ -‬ﮐﻪ ﺑﮕﻪڕ‪‬ﯿﻦ ﺑﻪ دوا هﻪﻣﻮو ﺟﯚره‬
‫ﻧﺎوهﮐﺎﻧﯽ‪.‬‬

‫ﺋﻪم ڕاﻧﺎوه »ﻧﺎدﯾﺎر – ﻣﺒﮫﻢ« هﯾﺎن داﺑﻪش ﮐﺮدوه ﺑﯚ دوو ﺑﻪش‪:‬‬

‫أ‪ -‬ڕاﻧﺎوی ﻧﺎدﯾﺎری ﺳﺎده ‪ -‬ﯾﺎﺧﻮد ڕووت وهک ﮐﻪس‪ ،‬ﮐﺎم‪ ،‬ﭘﯿﺎو‪ ،‬ﭼﯽ‪ ،‬هﯿﭻ‪ ،‬ﮐﺎﺑﺮا‪ ،‬ﻓ‪‬ن‪ ،‬هﯿﻦ‪ ،‬هﻪﻣﻮو‪ ،‬ﮐﻪم‪ ،‬ﯾﻪک‪،‬‬
‫هﻪراﻣﻪ‪ ،‬واﻧ‪‬ﮏ‪...‬‬

‫ب‪ -‬ڕاﻧﺎوی ﻧﺎدﯾﺎری ﻟ‪‬ﮑﺪراو وهک‪ :‬هﯿﭻ ﮐﻪس‪ ،‬هﯿﻨﻪﮐﻪ‪ ،‬ﮐﺎﺑﺮاﮐﻪ‪ ،‬هﻪر ﮐﺎﺑﺮاﯾ‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﮐﻪس‪ ،‬ﯾﻪﮐ‪ ‬ﺗﺮ‪ ،‬ﮔﻪﻟ‪،‬‬
‫ﮐﻪﺳ‪ ،‬ﻧﻪﺧﺘ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻧﻪﮐﻪس‪...‬‬

‫ﺋﻪم ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪ وﺷﻪﯾﻪی ﻟﻪﯾﻪک ﻧﻪﭼﻮوی‪ ،‬واﺗﺎ ﺟﯿﺎوازی‪ ،‬ﺧﺎوهن ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا ﺧﺮاوﻧﻪﺗﻪ ژ‪‬ﺮ ﻧﺎو و‬
‫ﻋﯿﻨﻮاﻧﯽ ڕاﻧﺎو ﻟﻪﺑﻪر هﯚﯾ‪‬ﮑﯽ ﺑﻨﺠﯽ‪ :‬ﮔﯚﯾﺎ هﻪر ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪﻣﺎﻧﻪ ﺑﮕﺮه ﻟﻪ وﺷﻪی »ﻣﻦ« ﺗﺎ دهﮔﺎﺗﻪ »ﻓ‪‬ﻧﻪﮐﻪس«‬
‫ﺟ‪‬ﮕﻪی ﻧﺎو‪‬ﮑﯿﺎن ﮔﺮﺗﯚﺗﻪوه ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا و دهﺷ‪ ‬وﺷﻪﮐﻪ ﻻﺑﻪﯾﺖ و ﻧﺎو‪‬ﮏ ﺑﺨﻪﯾﺘﻪ ﺟ‪‬ﮕﺎﮐﻪی‪ ،‬واﺗﻪ ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »ﮐﺎﺑﺮا‬
‫هﺎت« دهﺗﻮاﻧﯽ ﺑ‪‬ﯽ »دارا هﺎت«‪ ،‬هﻪروههﺎش ﺋﻪو وﺷﺎﻧﻪی ﺗﺮ ﮐﻪ ﻟﻪ ﻟﯿﺴﺘﻪی ﺳﻪرهوهدا ﺑﻪدوا ﯾﻪﮐﺘﺮدا ﻗﻪﺗﺎرﻣﺎن‬
‫ﮐﺮدن هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﺋﻪو ﻗﺎﺑﯿﻠﯿﻪﺗﻪﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﮐﻪ ﻧﺎو ﺑﺨﺮ‪‬ﺘﻪ ﺟ‪‬ﮕﺎﯾﺎﻧﻪوه‪.‬‬

‫ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﻟﻪ ﻗﻪوا‪‬ﻪی ﮔﻮﺗﺎر‪‬ﮑﺪا ﻣﻪودای ﻣﻮﻧﺎﻗﻪﺷﻪ و ﻧﺮﺧﺎﻧﺪﻧﯽ هﻪرﯾﻪک ﻟﻪو ﺑﻪﺷﺎﻧﻪ و ﻟﻪو وﺷﺎﻧﻪ ﭘﻪﯾﺪا ﻧﺎﺑ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺑﻤﻪوێ ﻟﻪﺳﻪر هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﺑﺪو‪‬ﻢ دهﺑ‪ ‬ﻧﯿﻤﭽﻪ ﮐﺘ‪‬ﺒ‪‬ﮑﯽ ﻟﻪﺳﻪر ﺑﻨﻮوﺳﻢ‪ ،‬ﮐﻪواﺗﻪ ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕ و رهﺧﻨﻪﯾ‪‬ﮑﻢ ﮐﻪ هﻪﺑ‪‬‬
‫دهرﺑﺎرهی ﺳﻪرﭘﺎﮐﯽ ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ دهﺑ‪ ‬ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮑﯽ ﮔﺸﺘﯽ و ﻟﻪ ﮔﯚﺷﻪی ﻧﯿﮕﺎی ﺗﻪﺳﻪوری ﺧﯚﻣﻪوه ﺑﻪرهو ﭘﯿﺮهﯾﺎن ﺑﭽﻢ‪،‬‬
‫ﻧﻪک ﻣﻔﺮهداﺗﯽ ﻟﯿﺴﺘﻪﮐﺎن ﺧﻮرد ﮐﻪﻣﻪوه و هﻪرﯾﻪﮐﻪﯾﺎن ﺑﺎو‪‬ﻤﻪ ﺋﻪو ﭘﻪراو‪‬ﺰه ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯿﻪوه ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﻗﻪﻧﺎﻋﻪﺗﯽ ﺧﯚم‬
‫ﭘ‪‬ﯽ رهوا دهﺑﯿﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪ ده‪‬ﻢ دهرﺑﺎرهی ﺋﻪو ﮐﻪرﺗﻪی ﭘ‪‬ﯽ ﮔﻮﺗﺮا »ڕاﻧﺎوی ﭘﺮﺳﯿﺎرﯾﯽ« ﺳﻪرهرای ﺋﻪوه ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ‬
‫ڕاﻧﺎوی ﻧﺎزاﻧﻢ‪ ،‬ﻣﻔﺮداﺗﯽ ﮐﻪرﺗﻪﮐﻪش ﺑﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺟﯚر‪‬ﮏ دادهﻧ‪‬ﻢ‪ .‬وﺷﻪی »ﮐ‪ «‬ﭘﺮﺳﯿﺎره ﻟﻪﺑﺎرهی »ﮐﻪس« هوه‪.‬‬
‫وﺷﻪی »ﺋﺎﯾﺎ« ﭘﺮﺳﯿﻨﯽ »ﻣﻄﻠﻘﻪ« و ﻧﺎﭼ‪‬ﺘﻪ ڕﯾﺰی »ﮐ‪ ‬و ﭼﻪﻧﺪ و ﮐﻮێ« هوه‪» .‬ﺋﺎﯾﺎ« ﺋﻪﻣ‪‬ازی ﭘﺮﺳﯿﻨﻪ و »ﮐ‪«‬‬
‫ﻧﺎو‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﮑﻮﭘ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚی واﺗﺎداری ﭘﺮﺳﯿﻨﻪ‪ .‬ﺗﻪﻋﺮﯾﻔ‪‬ﮏ ﮐﻪ داﻧﺮاوه ﺑﯚ »ﻧﺎو« وﺷﻪی »ﮐ‪ «‬ی ﺑﻪردهﮐﻪوێ‬
‫ﺑﻪ‪‬م وهک ﻻﺳﺘﯿﮑﯿﺶ ﻟ‪‬ﮑﯽ ﺑﮑ‪‬ﺸﯿﺘﻪوه ﺑﺎوهش ﺑﻪ وﺷﻪی »ﺋﺎﯾﺎ« دا ﻧﺎﮔﺮێ ﻣﻪﮔﻪر ﺑﻪ زۆره ﻣﻠ‪ ‬و ﮐﻮﺗﻪﮐﻢ ﺣﻘﯽ‬
‫ﭼﻦ‪ ...‬ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬وﺷﻪی »ﺋﺎﯾﺎ‪ ،‬ﺋﺎﺧﯚ‪ ،‬ﺋﻪرێ« هﻪر ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﺋﻪوهوه ﮐﻪ واﺗﺎی ﭘﺮﺳﯿﺎرﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ دهﺗﺮﻧﺠ‪‬ﻨﻪ ﻧﺎو‬
‫ﭘﻪراو‪‬ﺰی »ڕاﻧﺎو« هوه‪ ،‬دهﻧﺎ ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪهﯚی ﺑﻪﺷﺪارﺑﻮوﻧﯿﺎن ﻟﻪ واﺗﺎی ﭘﺮﺳﯿﺎر ﻧﻪﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﮐﯚﯾﺎن دهﮐﺎﺗﻪوه ﻟﻪﮔﻪڵ‬
‫»ڕاﻧﺎوی ﭘﺮﺳﯿﺎرﯾﯽ« هﻪرﭼﯽ ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی و ﺧﺰﻣﺎﯾﻪﺗﯽ و ﻧﺰﯾﮑﯽ هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺋﻪﻣﺎن و ڕاﻧﺎودا ﭘﻪﯾﺪا ﻧﺎﺑ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﻪ‬
‫هﯿﭻ زاﻧﺎ و ﭘﺴﭙﯚڕ و ﭘﺎ‪‬ﻪواﻧﯿﺶ ﻧﺎﮐﺮێ ﭘ‪‬ﻤﺎن ﺑﺴﻪﻟﻤ‪‬ﻨ‪ ‬ﺋﯿﻤﮑﺎن هﻪﯾﻪ ﻧﺎو‪‬ﮏ ﺑﺨﺮ‪‬ﺘﻪ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ »ﺋﺎﯾﺎ« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا ﺗﺎ‬
‫هﻪر ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪ ڕوا‪‬ﻪﺗﺪا ﭘ‪‬ﯽ ﺑﮕﻮﺗﺮێ »ڕاﻧﺎو‪ ،‬ﺟ‪‬ﻨﺎو‪ ،‬ﺑﯚﻧﺎو‪ .« Pronoun ،‬ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪ ﺗﻪﺋﻮﯾﻠ‪‬ﮑﯽ زۆر دوورهدهﺳﺖ‬
‫زﻣﺎﻧﺰاﻧ‪‬ﮏ هﻪ‪‬ﻤﺎﻧﻔ‪‬ﯾﻮ‪‬ﻨ‪ ‬ﺑﻪوه ﮐﻪ »ﺋﺎﯾﺎ« دهﺳﺖ دهدا ﻧﺎو‪‬ﮑﯽ ﺑﺨﺮ‪‬ﺘﻪ ﺟ‪ ،‬ﻣﻦ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎوه ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎز دهﮐﻪم‬
‫»هﻪﻻو« ﯾﺶ ﺑﻪ ڕاﻧﺎو ﻗﺒﻮڵ ﺑﮑﺮێ ﭼﻮﻧﮑﻪ دهﺷ‪ ‬ﺑ‪‬ﯿﻦ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻤﺎن ﻟﻪ وﺷﻪی هﻪﻻو »ﻣﺮۆﭬﯽ ﺋﻪوﭘﻪڕی ﺗﻪﻟﻪﮐﻪ«‬
‫ﯾﻪ‪.‬‬

‫‪85\42‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪ و ﻣﻮﻧﺎﻗﻪﺷﻪ ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪو ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕهی »ڕاﻧﺎو« ی ﮐﺮده ‪ 7‬ﺟﯚر و »م« ی وﺷﻪی »ﮔﺮﺗﻢ« ی ﻟﻪﮔﻪڵ‬
‫»ﻓ‪‬ﻧﻪﮐﻪس« ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ ﯾﻪک ﻋﯿﻨﻮاﻧﺪا ﮐﯚﮐﺮدهوه و ﺑﻪ هﻪردووﯾﺎﻧﯽ ﮔﻮت »ڕاﻧﺎو« ﻧﻪ ﺳﻪری دﯾﺎره ﻧﻪ ﺑﻦ‪ ،‬ﺋﻪوهﻧﺪهی‬
‫ﺑﻪ دوای ﮐﻪوﯾﻦ و ﻟ‪‬ﯽ ﺑﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوه و ڕهﺧﻨﻪی ﻟ‪ ‬ﺑﮕﺮﯾﻦ ﺑﻪ ﺑﻪرﯾﻪوه هﻪﯾﻪ‪ .‬ﮐﻪ ﺑﻤﺎﻧﻪوێ دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯚ ﻣﺎوهﯾ‪‬ﮑﯽ دور و‬
‫در‪‬ﮋ هﻪر ﺑﻪردهوام ﺑﯿﻦ ﻟﻪﺳﻪر ﺑﻪراوردﮐﺮدﻧﯽ »ﮐﻪ« ی ڕﺳﺘﻪی »ﺋﻪو ﭘﯿﺎوهی ﮐﻪ هﺎت« ﻟﻪﮔﻪڵ وﺷﻪی‬
‫»ﺧﯚﻣﺎن« ﯾﺎﺧﻮد وﺷﻪی »ﮐﺎﺑﺮا« ﯾﺎﺧﻮد »هﯿﻦ« و ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺟﺎر ﺧﯚﻣﺎن و ﺧﻪ‪‬ﻘﯿﺶ ﺋﯿﻘﻨﺎع ﮐﻪﯾﻦ ﮐﻪ ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ ﻧﺎﺷ‪‬ﻦ‬
‫هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﺑﺨﺮ‪‬ﻨﻪ ژ‪‬ﺮ ﻋﯿﻨﻮاﻧ‪‬ﮑﻪوه و ﻟﻪوهﺷ‪‬ا هﻪﻧﮕﺎوی ﺗﺮ هﻪ‪‬ﻨﯿﻦ ﺑﯚ دهرﺧﺴﺘﻨﯽ ﻧﺎدرروﺳﺘﯽ ﺋﻪو ﺑﯿﺮوڕاﯾﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻪهﯚی ه‪‬ﻨﺎﻧﻪوهی ڕﺳﺘﻪی وهک »ﺋﺎﯾﺎ ﮐﻪ ﺋ‪‬ﻮه هﯿﭻ ﺧﯚﺗﺎن ﺑﯚ ﻣﻦ ﻧﻪﺑﺰ‪‬ﻮن ﺑﯚﭼﯽ ﻣﻦ هﯽ ﺋ‪‬ﻮه ﺑﻢ« ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ‬
‫داﺑﻪش ﮐﺮدﻧﻪﮐﻪی ﺳﻪرهوه ﻟﻪ ‪ 15‬ﮐﻪرت ‪ 12‬ﮐﻪرﺗﯽ ڕاﻧﺎوه!! ﺧﻮﻻﺳﻪ ﻣﻪﯾﺪاﻧﯽ ڕهﺧﻨﻪ ﺑﻪر ﻓﺮاواﻧﻪ و ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺑﺎوهڕی‬
‫ﻣﻦ ڕهﺧﻨﻪﮐﺎﻧﯿﺶ زۆر ﺑﻪه‪‬ﺰﺗﺮن ﻟﻪو ﺑﻨﮕﻪ ﻓﮑﺮﯾﯿﺎﻧﻪ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﺰاﻧﻪﮐﺎن ﺑﻪ‪‬ﮕﻪ و ﺋﯿﺴﭙﺎﺗﯿﺎن ﻟ‪ ‬هﻪ‪‬ﻘﻮ‪‬ﻧﺪوه ﺑﯚ‬
‫ﮐﯚﮐﺮدﻧﻪوهی ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯚﮐ‪‬ﮑﯽ وﺷﻪی ﻟﻪﯾﻪﮐﺪی ﺟﻮدا ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ ﻋﯿﻨﻮاﻧﯽ »ڕاﻧﺎو« دا‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﮐﻪ ﻋﻮزری ﺑ‪ ‬ﻣﻪوداﯾﯽ د‪‬ﻨﻤﻪوه ﻟﻪ ﭘﻪراو‪‬ﺰی ﮔﻮﺗﺎر‪ ،‬ﺋﻪﺳﻪﻓ‪‬ﮑﯽ ﮐﻪم ﻧﺎﺧﯚم ﺑﯚ ﺋﻪو ﺑ‪ ‬ﻣﻪوداﯾﯿﻪ ﻟﻪو ڕوهوه ﮐﻪ‬
‫هﻪ‪‬ﺴﻮڕ و داﺳﻮوڕی ﻓﮑﺮ ﺑﻪ دهوری ﺋﻪو وﺷﺎﻧﻪدا ﺑﻪ دهم ﺳﺮﻧﺞ داﻧ‪‬ﮑﯽ ورد و ﻗﻮوڵ ﻟﻪ ﺳﺮوﺷﺖ و ﮐﻮﻧﮫﯽ واﺗﺎﯾﺎن و‬
‫دهورﯾﺎن ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا‪ ،‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن‪ ،‬ﮔﻪﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺧﯚش و ﺳﻮودﺑﻪﺧﺸﻤﺎن ﭘ‪ ‬دهﮐﺎ ﻟﻪ ڕووﭘ‪‬ﻮ‪‬ﮑﯽ ﭘﺎن و ﺑﻪرﯾﻨﯽ‬
‫زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن‪ .‬ﻟﻪ ڕهﺗﯽ ﭘﺸﮑﻨﯿﻦ و ﺗﯚژﯾﻨﻪوه ﻟﻪ زﻣﺎﻧﺪا ﺑﻪ ﮐﻮﺗﺎﻧﻪوهی »ﺑﺪﯾﮫﯿﻪ« ﮐﺎﻧﯽ ﻧﺎﯾﻪﺗﻪ ﺑﻪر ﭼﻪژی ﭘﺸﮑﻨﻪر و‬
‫ﺧﻮ‪‬ﻨﻪر‪ ،‬ﺧﻪرﯾﮏ ﺑﻮون ﺑﻪ وردهﮐﺎرﯾﯽ ﺷﯿﮑﺮدﻧﻪوه و هﻪ‪‬ﻮهﺷﺎﻧﺪﻧﯽ ڕاﯾﻪڵ و ﺗﻪﻗﻪ‪‬ﻪﮐﺎﻧﯽ ﻧﺎوهڕۆﮐﯽ زﻣﺎن و ﺑﻪدوادا‬
‫ﮔﻪڕاﻧﯽ ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﻧﺎوهﮐﯽ »داﺧﻠﯽ« ﻣﻪﯾﻠﻪ و ﻧﮫ‪‬ﻨﯽ ﻣﯿﺎﻧﯽ وﺷﻪ و ڕﺳﺘﻪ و داڕﺷﺘﻦ و واﺗﺎی ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ‪ ،‬زاﺧﺎوی‬
‫ﻣ‪‬ﺸﮏ دهدهن و ﻧﯿﮕﺎ ﻓﺮاوان دهﮐﻪن‪ .‬ﮐﻪ ﻟﻪم ﮔﻮﺗﺎرهدا ﺋﻪﻣﻪم ﺑﯚ ﻧﻪﮐﺮێ هﻪﻟ‪‬ﮑﯽ زﻟﻢ دۆڕاﻧﺪوه و ﺧﯚﺷﯿ‪‬ﮑﯽ زﯾﮫﻨﯽ‬
‫ﺷﯿﺮﯾﻨﮑﻪﻟﻪم ﻟﻪ ﮐﯿﺲ ﭼﻮوه‪ .‬ﺗﯚ ﺑ‪ ‬ﭼﻪﻧﺪﻣﺎن زﯾﺎد دهﮐﺮد ﻟﻪ ﺧﻪرﻣﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﺰاﻧﯿﯿﻤﺎن ﺋﻪﮔﻪر ﻟﻪ ﻣﻮﻧﺎﻗﻪﺷﻪی وﺷﻪی‬
‫»هﯿﭻ« ﮔﻪﯾﺸﺘﺒﺎﯾﻦ ﺑﻪ دۆزﯾﻨﻪوهی ﺋﻪو ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯿﻪی وای ﮐﺮدوه ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﻓ‪‬ﻧﻪ ﺷﺖ هﯿﭽﻪ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻧﻪ ﺷﺖ هﯿﭻ ﻧﯿﻪ«‬
‫هﻪﻣﺎن واﺗﺎ ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه ﺑﺪهی و »ﺳﻠﺐ و اﯾﺠﺎب« وﺷﻪﮐﻪ ﻟﻪ ﻣﻮﺗ‪‬ﻪﻗﯽ »ﺳﻠﺒﯿﺔ« ﻧﻪﮔﯚڕێ؟ وهک وﺷﻪی »هﯿﭻ«‬
‫ﮔﻪﻟ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮﯾﺶ ﻟﻪواﻧﻪی ﺑﻪ ڕاﻧﺎو داﻧﺮاون ﺳﻪرﮔﻮزهﺷﺘﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﺎن هﻪﯾﻪ و هﻪرﯾﻪﮐﻪﯾﺎن ﻟﻪﻻی ﺧﯚﯾﻪوه ﺗﯿﺸﮑ‪‬ﮏ‬
‫داو‪‬ﮋێ ﺑﯚ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ دهرﺑﻮوﻧﻪﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎن‪ .‬ﮐﻪ ﺋﻪم وردﺑﻮوﻧﻪوهﯾﻪم ﺑﯚ ﻧﻪﮐﺮێ ﻧﺎﭼﺎرم ﻗﺴﻪ ﻟﻪ ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﺋﻪو‬
‫»ڕاﻧﺎواﻧﻪ« ﺑﮑﻪم و ڕهﺧﻨﻪی ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻟﻪو ﺑﻨﮕﻪ ﻓﮑﺮﯾﻪ ﺑﮕﺮم ﮐﻪ ﻟﻪ ﺳﻪری هﻪ‪‬ﭽﻪﻗﯿﻮن ﻟﻪﮔﻪڵ دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ و‬
‫ﺳﺮﻧﺠﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﺧﯚم‪ ،‬ﮐﻪ هﻪﺑ‪ ،‬دهرﺑﺎرهی ﺳﻪرﺟﻮﻣﻠﻪی ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ‪.‬‬

‫وهک ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﮔﻮﺗﻢ ﺋﻪو ﮐﯚ‪‬ﻪﮐﻪ ﻧﺎوهﻧﺪﯾﯿﻪی ﺑﺎوهڕی ﺧﺎوهﻧﯽ ﻓ‪‬ﺮﮔﻪی »ﺣﻪوت ﺟﯚر ڕاﻧﺎو« ی ﭘ‪‬ﻮه وهﺳﺘﺎوه‬
‫دهﺳﺖ داﻧﯽ وﺷﻪﮐﺎﻧﻪ ﺑﯚ هﺎﺗﻨﯽ »ﻧﺎو« ﻟﻪ ﺟ‪‬ﯽ ﺋﻪوان‪.‬‬

‫ڕهﺧﻨﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺑﻨﺠﯽ ﺳﻪرهﺗﺎﯾﯽ ﻟﻪو ﺗ‪‬ﻔﮑﺮﯾﻨﻪ ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪوا ﮔﻮێ ﻧﺎداﺗﻪ ﺋﻪو ڕاﺳﺘﯿﯿﻪ ﮐﻪ ﺟﯚر و ﭼﯚﻧﻪﺗﯽ و ﺳﺮوﺷﺘﯽ وﺷﻪ‬
‫ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه و ﺑﻪر ﻟﻪ هﺎﺗﻨﯽ ﺑﯚ ﻧﺎو ڕﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﺧﻮدی وﺷﻪﮐﻪ و واﺗﺎی ﺳﻪرهﻪ‪‬ﺪهدا و دهﺳﻪﭘ‪ ،‬هﻪر ﺋﻪوﺳﺎش دهﺑ‪ ‬ﻧﺎو‬
‫و ﻋﯿﻨﻮاﻧﯽ ﺑﯚ داﻧﺪرێ‪ ،‬ﻟﻪوه ﺑﻪوﻻوه ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﻗﺎﺑﻠﯿﻪﺗﯽ واﺗﺎﮐﻪی دهﺳﺘﯿﺪا ﺑﭽ‪‬ﺘﻪ ﻗﺎ‪‬ﺒﯽ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎوه ﻧﺎﺷ‪ ‬ﺑﮕﻮﺗﺮێ‬
‫ﺳﺮوﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﻧﻮ‪‬ﯽ ﻟ‪ ‬ڕﺳﮑﺎ ﻟﻪ ﮔﻮ‪‬ﺮهی ﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴﺘﯽ ﺋﻪو ﻗﺎ‪‬ﺒﻪ ﺗﺎزهﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪ ده‪‬ﻢ ﮐﻪ وﺷﻪی »ﮐﻪس« ﺑﻪ ﺧﯚی و‬
‫واﺗﺎﯾﻪوه ﺑﻪر »ﺗﻌﺮﯾﻒ« و ﺳﺮوﺷﺘﯽ »ﻧﺎو« ﮐﻪوت ﺋﯿﺘﺮ ﯾﻪﮐﺠﺎرهﮐﯽ دهﺑ‪ ‬ﺑﻪ »ﻧﺎو« ﻟﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪم ﺑﺪرێ‪ ،‬ﻟﻪوه ﺑﻪوﻻوه‬
‫ﭼﻮوﻧﯽ ﺑﯚ ﻧﺎو ﻗﺎ‪‬ﺒﯽ ﺟﯿﺎ ﺟﯿﺎ ﺣﺎ‪‬ﻪﺗﯽ وﺷﻪﮐﻪ دهﮔﯚڕێ ﻧﻪک واﺗﺎ و ﺟﯚری‪ .‬هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد ﺑﻪﺷﯽ زۆر‪ ،‬ﻟﻪ زﻣﺎﻧﺰاﻧﻪ‬
‫ﺗﺎزهﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮرد ﭘﻪﯾ‪‬هوی ﺋﻪوروﭘﺎﯾﯿﻪﮐﺎن دهﮐﻪن و دهﺳﻪﻟﻤ‪‬ﻨﻦ ﯾﻪک وﺷﻪ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪﯾ‪‬ﮑﺪا ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو »ﺻﻔﺔ« ﺑ‪ ‬و ﻟﻪ‬
‫ڕﺳﺘﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮدا ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎر »ﻇﺮف« ﺑ‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد ڕاﻧﺎو ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو‪ ...‬هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻣﻦ ﻟ‪‬ﺮهدا ﻗﺴﻪم ﻟﻪﮔﻪڵ »ڕاﻧﺎو« ه‬
‫ﺑﻪ‪‬م زﯾﺎﻧ‪‬ﮏ ﻧﯿﻪ ﻟﻪوهدا ﺑ‪‬ﻢ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو و ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎر »ﺻﻔﺔ وﻇﺮف« ی ﻟﻪﯾﻪﮐﺪی ﺟﻮدا ﮐﺮدۆﺗﻪوه ﺑﻪر‬

‫‪85\43‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻟﻪوه ﺑﭽﻨﻪ ﻧﺎو ڕﺳﺘﻪ‪ .‬ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو »ﺻﻔﺔ« زۆر ﺑﻪرﭼﺎوه ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ ﻧﯿﻪ ﻣﻦ ﻟﯿﺴﺘﻪی ﺑﯚ ﺑﮕﺮﻣﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ڕهﻧﮕﻪ ﻟﺰوم هﻪﺑ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻢ ﺑﯚ ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎر »ﻇﺮف« دو ﺳﯿﻐﻪی ﻗﻪرارداده هﻪﯾﻪ ﺟﮕﻪ ﻟﻪوه ﮐﻪ وا دهﺑ‪ ‬ڕﺳﺘﻪ و ﻧﯿﻤﭽﻪ ڕﺳﺘﻪش دهوری‬
‫»ﻇﺮف« ﺑﺒﯿﻨﻦ‪ .‬دهﮔﻮﺗﺮێ »ﮐﻮرد ﻣﻪرداﻧﻪ ﺧﻪﺑﺎت دهﮐﺎ« وﺷﻪی »ﻣﻪرداﻧﻪ« ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎر‪‬ﮑﯽ ﺑ‪ ‬ﻓ‪‬ﻠﻪ و هﻪر ﻟﻪﮔﻪڵ‬
‫»ﮐﺎر – ﻓﻌﻞ« دا ﺑﻪﮐﺎر دێ و هﻪرﮔﯿﺰ ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ دارا ﻣﻪرداﻧﻪﯾﻪ ﯾﺎﺧﻮد زﯾﺮهﮐﺎﻧﻪﯾﻪ‪ .‬دهﺷﮕﻮﺗﺮێ »ﺣﻪز دهﮐﻪم ﺑﻪ‬
‫ﺧﯚﺷﯿﯽ ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﺖ ڕاﺑﻮ‪‬ﺮم«‪ .‬ﺋﻪم وﺷﻪی »ﺑﻪﺧﯚﺷﯿﯽ« ﺋﻪوﯾﺶ ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎره و هﻪر وهﺳﻔﯽ »ﮐﺎر – ﻓﻌﻞ« دهﮐﺎ و ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪ‬
‫ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو‪ ،‬ﺗﯚ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺑ‪‬ﯽ »دارا ﺑﻪ ﺧﯚﺷﯿﯿﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪﭘﯿﺎوهﺗﯿﻢ«‪ .‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ﺋﻪﮔﻪر ﻻﺳﺎﯾﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﺑﯚ هﻪ‪‬ﻪﻣﺎن ﻧﻪﺑﺎ‬
‫دهزاﻧﯿﻦ ﮐﻮرد وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ وهک »ﭼﺎک‪ ،‬ﺧﯚش‪ ،‬ﺳﺎرد‪ ،‬ﮔﻪرم‪ ،‬ﺟﻮان‪ ،‬دز‪‬ﻮ‪ ،‬ﺑﻪرز‪ ،‬ﻧﺰم‪ ،‬ﺗﺎڵ‪ ،‬ﺷﯿﺮن‪ ...‬هﺘﺎد« ی ﻟﻪ‬
‫ﺑﻨﻪڕهﺗﺎ ﺑﻪ »ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو – ﺻﻔﻪ« دروﺳﺖ ﮐﺮدوه و ﮐﻪ هﯿﭻ ﭘ‪‬ﭽﻪﮐﻪ و ﺧﻮارهﮐﻪ و ﺗﻪﺋﻮﯾﻞ ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا ﻧﻪﺑ‪ ‬ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ‬
‫ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ وهﺳﻔﯽ ﻧﺎو دهﮐﻪن‪ ،‬واﺗﻪ ﻟﻪ ﮔﻮﺗﻨﻪوهی ﺋﻪو وﺷﺎﻧﻪ ﺧﻪﯾﺎ‪‬ﯽ ﮐﻮرد‪‬ﮏ ﺗﻪﻧﮫﺎ ﺑﯚ وهﺳﻒ ﮐﺮاو‪‬ﮑﯽ ﺧﺎوهن ﮐﯿﺎن‬
‫دهڕوا چ ﻣﺎدی ﺑ‪ ‬چ ﻣﻪﻋﻨﻪوی و هﻪرﮔﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﯿﺮﯾﺪا ﻧﺎﯾ‪‬ﺘﻪوه ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﺑ‪» ‬ڕۆﯾﺸﺘﻢ ﺗﺎڵ‪ ،‬ده‪‬ﻢ ﺷﯿﺮن‪ .«...‬ﺋﻪﻣﻪ‬
‫ڕاﺳﺘﯿ‪‬ﮑﻪ‪ ،‬ﺑﻪﻻی ﻣﻨﻪوه‪ ،‬ﻧﻪﺳﻪﻟﻤﺎﻧﺪن هﻪ‪‬ﻨﺎﮔﺮێ‪ .‬دهوﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺳﻪﻟﯿﻘﻪی ﮐﻮرداﻧﻪﻣﺎن ﺑ‪‬ﯾﺎرﻣﺎن دا »ﺟﻮان‪ ،‬ﺗ‪‬ﺮ‪،‬‬
‫ﺧﺮاپ« ﺑﻪ ﺋﻪﺳ‪» ‬ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو – ﺻﻔﻪ« ن ﻟﻪوه ﺑﻪوﻻوه ﮐﻪ ﮐﻪوﺗﻨﻪ ﻗﺎ‪‬ﺒﯽ ﺋﻪوﺗﯚ ﻟﻪ ڕوا‪‬ﻪﺗﺪا وهﺳﻔﯽ ﻏﻪﯾﺮی ﻧﺎوﯾﺶ‬
‫ﺑﮑﻪن ﻧﺎﺑ‪ ‬زوو ﺗﻪﺳﻠﯿﻢ ﺑﯿﻦ و ﺑ‪‬ﯿﻦ ﺋﻪم وﺷﺎﻧﻪ ﺳﺮوﺷﺖ و واﺗﺎﯾﺎن دۆڕاﻧﺪ و ﺑﻮون ﺑﻪ ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺟﻮدا ﻟﻪ »ﺻﻔﻪ«‪.‬‬
‫ﺑﻪﻻی ﻣﻨﻪوه ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺮا »ﻓﻼﻧﻪﮐﻪس زۆر دهﺧﻮا« ﻟ‪‬ﺮهدا هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻟﻪﺑﻪرﭼﺎوان وﺷﻪی »زۆر« وهﺳﻔﯽ ﻧﺎوﯾﺶ ﻧﺎﮐﺎ‬
‫ﻟﻪ ڕاﺳﺘﯿﺪا هﻪر »ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو« ه‪ .‬دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻪوه د‪‬ﻨﯿﺎ ﺑﯿﻦ ﮐﻪ »ﻣﻮﺻﻮف« ‪‬ﮑﯽ ﻗﺮﺗﺎو هﻪﺑﻮوه و ﺗ‪‬ﭽﻮه‪ ،‬وهک ﺋﻪوهی ﮐﻪ‬
‫ﺋﻪﺳ‪‬ﯽ ڕﺳﺘﻪﮐﻪ »ﻓ‪‬ﻧﻪﮐﻪس ﺧﻮاردﻧ‪‬ﮑﯽ زۆر دهﺧﻮا« ﺑﻮوﺑ‪ .‬ﺗﯚ ﺳﻪﯾﺮﮐﻪ وﺷﻪی »زۆر« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﻪدا ﺟ‪‬ﯽ‬
‫»ﺑﻪرﮐﺎر – ﻣﻔﻌﻮل« ی ﺣﻪزف ﮐﺮاوی ﮔﺮﺗﯚﺗﻪوه و ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺶ »ﮐﺎر – ﻓﻌﻞ« هوه هﺎﺗﻮوه وهک »ﺑﻪرﮐﺎر‪ ،‬ﻣﻔﻌﻮل« ی‬
‫ﺻﻪرﯾﺢ‪ ،‬ﮔﺮﯾﻤﺎن ﺋﻪو ﺳﺎزاﻧﺪﻧﻪ »ﺗﻌﻠﯿﻞ« ﺋﯿﻘﻨﺎﻋﯿﺸﻤﺎن ﻧﻪﮐﺎ و ﻧﻪﺳﻪﻟﻤ‪‬ﻨﯿﻦ ﺑﻪرﮐﺎری‪ 8‬ﺣﻪزف ﮐﺮاو هﻪﺑﻮوﺑ‪ ،‬چ ﭼﺎر‬
‫ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪ ‬دهﺑ‪ ‬ﺑ‪‬ﯿﻦ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺋﻪوه هﻪ‪‬ﺪهﮔﺮێ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوهﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪ ﺑﻨﻪڕهﺗﺎ ﺑﻪ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوی ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮون‪ ،‬وهﺳﻔﯽ‬
‫ﮐﺎرﯾﺶ ﺑﮑﻪن و ﻧﻪﺑﻨﻪ ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎر‪ ،‬واﺗﻪ ﺑﮑﻪوﻧﻪ ﺣﺎ‪‬ﻪﺗﯽ وههﺎ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا ﮐﻪ ڕوا‪‬ﻪﺗﯽ ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎر ﺑﻨﻮ‪‬ﻨﻦ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو‬
‫ﺑﻮوﻧﯽ ﺋﻪم وﺷﺎﻧﻪ دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪ هﻪ‪‬ﻨﺎﮔﺮێ‪ .‬ﺳﺮﻧﺞ ﺑﮕﺮﯾﻪ ﺋﻪم ﻣﯿﺴﺎﻟﻪی ﺧﻮارهوه ﻧﻪﺧﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮﯾﺶ ڕاﺳﺘﯿﯿﻪﮐﻪت ﺑﯚ ﺋﺎﺷﮑﺮا‬
‫دهﺑ‪ ،‬ده‪‬ﯽ »دارا ﺑﻪ ﻣﻨﺪا‪‬ﯽ ژﯾﺮ ﺑﻮو«‪ .‬دهزاﻧﯿﻦ وﺷﻪی »ﺑﻪ ﻣﻨﺪا‪‬ﯽ« ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎره و دارﺷﺘﻨﻪﮐﻪﺷﯽ هﻪر هﯽ‬
‫ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎره‪ .‬ﺋﻪدی وﺷﻪی »ژﯾﺮ« ﭼﯿﻪ؟ ﺧﯚ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﻪدا ﻧﻪﮐﻪوﺗﯚﺗﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪی ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوهوه هﻪرﭼﻪﻧﺪ وﺷﻪی‬
‫ژﯾﺮ ﺑﯚ ﺧﯚی ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوه‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ دهزاﻧﯿﻦ وﺷﻪی »ﺻﻔﻪ« ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا دهﮐﻪو‪‬ﺘﻪ دوای وﺷﻪی »ﻣﻮﺻﻮف« هوه وهک‬
‫ﺑ‪‬ﯽ »ﻣﻨﺪا‪‬ﯽ ژﯾﺮ‪ ،‬ﻣﻪﻟﯽ ﺟﻮان«؟ ﮐﻪواﺗﻪ ﻟ‪‬ﺮهدا وﺷﻪی »ژﯾﺮ« ﮐﻪ »ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو« ‪‬ﮑﯽ ڕاﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪﯾﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ‬
‫دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ ﻣﻪﺑﻪس ﮐﻪوﺗﯚﺗﻪ ﻗﺎ‪‬ﺐ‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد ﺣﺎ‪‬ﻪﺗ‪‬ﮏ ﻣﻪودای ﻧﺎدا ﺧﯚ ﻟﻪ ﻧﺎو‪‬ﮏ ﺑﺌﺎ‪‬ﻨ‪ ‬و وهﺳﻔﯽ ﺑﮑﺎ هﻪرﭼﻪﻧﺪ زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻮردی ﺋﻪو و ﺋﺎوه‪‬ﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﯚ وهﺳﻔﯽ »ﻧﺎو« ﺧﻪ‪‬ﻖ ﮐﺮدوه‪.‬‬

‫ﺑﻪﻻی ﻣﻨﻪوه هﻪروهک ﻧﺎﺷ‪ ‬وﺷﻪی »هﺎت« ﺟﺎر‪‬ﮑﯿﺎن ﻓﯿﻌﻞ ﺑ‪ ‬و ﺟﺎر‪‬ﮑﯿﺎن »ﺣﺮف ﺟﺮ ﯾﺎﺧﻮد ﻧﺎو ﯾﺎﺧﻮد‬
‫ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو« ﺑ‪ ‬هﻪروههﺎش ﮐﻪ وﺷﻪی »ﭼﻪﻧﺪ« ﻣﺎن ﺑﻪ »ﻧﺎوی ﭘﺮﺳﯿﺎر« داﻧﺎ ﻧﺎﮐﺮێ ﻟﻪ د‪‬ﮑﺪا ﻧﺎوی ﭘﺮﺳﯿﺎر ﺑ‪ ‬و ﻟﻪ‬
‫د‪‬ﮑﯽ ﺗﺮدا ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو ﯾﺎﺧﻮد ڕاﻧﺎو ﺑ‪ .‬ﻧﻮوﺳﻪری ﮐﻮرد هﻪﯾﻪ ﻟﻪو ﺑﺎوهڕهداﯾﻪ ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »ﭼﻪﻧﺪت ژﻣﺎرد؟« ﻟ‪‬ﺮهدا‬
‫وﺷﻪی »ﭼﻪﻧﺪ« دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ڕاﻧﺎو‪ ،‬ﺿﻤﯿﺮ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﯿﻤﮑﺎن هﻪﯾﻪ ﺟ‪‬ﯽ ژﻣﺎرهﯾ‪‬ﮑﯽ ﮔﺮﺗﺒ‪‬ﺘﻪوه وهک ﻟﻪ وهراﻣﺪا ﺑ‪‬ﯽ‬
‫»ﺑﯿﺴﺘﻢ ژﻣﺎرد«‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »ﭼﻪﻧﺪ ﮐﻪﺳﺖ ژﻣﺎرد«؟ وﺷﻪی »ﭼﻪﻧﺪ« دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﺻﻔﻪ‪ ،‬ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو« ﭼﻮﻧﮑﻪ‬
‫وهﺻﻔ‪‬ﮑﯽ وﺷﻪی »ﮐﻪس« دهﮐﺎ‪.‬‬

‫ﺳﻪﻟﻤﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋﻪم ﺑﺎوهڕه‪ ،‬ﮐﻮردی ﮔﻮﺗﻪﻧﯽ‪ ،‬دهرﮔﻪی ﺧ‪‬ﺮان ﻟﻪ ڕاﻧﺎو دهﮐﺎﺗﻪوه و دهﯾﺨﺎﺗﻪ ﺳﻪرﭘﺸﺖ و ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ زۆری‬
‫وﺷﻪی ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ ﮐﻮردی دهﮐﺎ ﺑﻪ ڕاﻧﺎو‪ .‬ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »ﺑﺎوﮐﻢ هﺎت« دهﺑ‪ ‬ﻟ‪‬ﺮهدا وﺷﻪی ﺑﺎوﮐﯿﺶ ڕاﻧﺎو ﺑ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ‬
‫دهﺗﻮاﻧﯽ ﺑﯿﮕﯚڕی ﺑﻪ ﻧﺎوی ﺑﺎوﮐﺖ و ﺑ‪‬ﯽ »ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﻪگ هﺎت« ﮐﻪ ﻧﺎوی ﺑﺎوﮐﺖ ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﻪگ ﺑ‪ .‬هﻪروههﺎ هﻪﻣﻮو وﺷﻪ‬

‫‪85\44‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻧﺎوهﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪس و ﺧﺰم و ﺑﺮادهر و ﺟﯿﺮان و دۆﺳﺖ و دوﺷﻤﻨﺖ دهﺑﻨﻪ ڕاﻧﺎو ﭼﻮﻧﮑﻪ »ﺋﺎﻣﯚزا‪ ،‬داﯾﮏ‪ ،‬ﺧﻮﺷﮏ‪ ،‬ﺑﺮا‪ ...‬ﺗﺎ‬
‫دهﮔﺎﺗﻪ ﺧﺰﻣﯽ ﺧﻪزووری ﺳﻪﭘﺎﻧﯽ ﺷ‪‬ﺨﯽ« هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﺋﻪﺣﻤﻪد‪‬ﮏ‪ ،‬ﺣﻪﺳﻪﻧ‪‬ﮏ‪ ،‬ﻓﺎﺗﯿﻠﻪﯾ‪‬ﮏ هﻪن ﺑﭽﻨﻪ ﺟ‪‬ﯽ ﺋﻪو‬
‫وﺷﺎﻧﻪوه‪ .‬ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﺋ‪‬ﻤﻪ ﺑﯿﺴﻪﻟﻤ‪‬ﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺟ‪‬ﮕﻪی وﺷﻪ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا ﻋﯿﻨﻮان و دهورﯾﺸﯽ‬
‫دهﮔﯚڕێ دهﺑ‪ ‬ﺑ‪‬ﯿﻦ »ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﻪگ« ﯾﺶ ڕاﻧﺎوه ﭼﻮﻧﮑﻪ »ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﻪگ هﺎت« دهﺷ‪ ‬ﺑﮑﺮ‪‬ﺘﻪ »ﺑﺎوﮐﻢ هﺎت«‪ .‬وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ‬
‫وهک ﺗﺮێ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻮ‪ ،‬هﻪﻧﺎر‪ ،‬هﻪرﻣ‪ ،‬ﺗﻪﻣﺎﺗﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺞ‪ ...‬هﺘﺎد ﺋﻪواﻧﯿﺶ دهﺑﻨﻪ ڕاﻧﺎو ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﯿﻤﮑﺎن هﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »هﻪﻧﺎرم‬
‫ﮐ‪‬ی« وﺷﻪی هﻪﻧﺎرهﮐﻪ ﺑﮕﯚڕی و ﺑ‪‬ﯽ »ﻣﯿﻮهم ﮐ‪‬ی«‪ ،‬ﻣﯿﻮهش وهک هﻪﻧﺎر دهﺑ‪‬ﺘﻪوه ڕاﻧﺎو ﺑﻪ هﻪ‪‬ﮕ‪‬اﻧﻪوهی‬
‫ﻣﯿﺴﺎﻟﻪﮐﻪ‪ .‬هﻪرﭼﯽ ﭘﯚﺷﺎک و ﺋﺎژهڵ و ﺳﻮوﺗﻪﻣﻪﻧﯽ و ﺗﻪﻗﻪﻣﻪﻧﯽ و ﭘ‪‬و و ﮔﻮڵ و درهﺧﺖ و ﭼﻪک و ﭘﺎره‪ ...‬ﺧﻮﻻﺳﻪ‬
‫هﻪﻣﻮو ﺋﻪواﻧﻪی ﭘ‪‬ﯿﺎن ده‪‬ﻦ »اﺳﻢ اﻟﺠﻨﺲ« دهﺳﺖ دهدهن ﺑﻪ ﺧﯚﯾﺎن و ﻣﻮﻓﺮهداﺗﯿﺎﻧﻪوه ﺑﺒﻨﻪ ڕاﻧﺎو‪ .‬ﺋﻪﻣﻪ ﻟﯿﺴﺘﻪﯾ‪‬ﮏ‬
‫ﻟﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪی ڕﺳﺘﻪ ﺑﯚ روون ﮐﺮدﻧﻪوهی ﻣﻪﺑﻪس‪:‬‬

‫ﺧﻪﻧﺠﻪرم ﮐ‪‬ی‪ ،‬ﭼﻪﮐﻢ ﮐ‪‬ی‪.‬‬ ‫‪-1‬‬

‫ﭼﻮﺧﻪ‪‬ﻢ ﻟﻪﺑﻪر ﮐﺮد‪ ،‬ﺟﻠﻢ ﻟﻪﺑﻪر ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫وهﻧﻪوﺷﻪم دﯾﺖ‪ ،‬ﮔﻮ‪‬ﻢ دﯾﺖ‪.‬‬ ‫‪-3‬‬
‫ﺳﻮﺗﻪﻣﻪﻧﯽ دهﮐ‪‬م‪ ،‬ﻧﻪوت و دار و ﭼﯿﻠﮑﻪ دهﮐ‪‬م‪.‬‬ ‫‪-4‬‬
‫ﻓ‪‬ﻧﻪﮐﻪس هﺎت‪ ،‬ﺋﻪﺣﻤﻪد هﺎت‪.‬‬ ‫‪-5‬‬
‫ﻣﺎﻣﻢ هﺎت‪ ،‬ﺋﻪﺣﻤﻪد هﺎت‪.‬‬ ‫‪-6‬‬

‫ﺣﻪز دهﮐﻪی ﻧﯿﻮهی وﺷﻪی ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ ﮐﻮردی ﺑ‪‬ﻨﻪ و ﺑﯿﮑﻪ ﺑﻪ ڕاﻧﺎو‪ ،‬ﭘﻪﮐﯽ ﺗﻪﻋﺒﯿﺮت ﻧﺎﮐﻪوێ و دهﺗﻮاﻧﯽ ڕﺳﺘﻪﯾ‪‬ﮏ‬
‫ﺑ‪‬ﻨﯿﻪوه ﺑﯚ ﺋﻪو ﻧﺎوهی ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻪ ﺧﯚی ﺗ‪‬ﺪا ﻧﻪﻧﺎﺳ‪‬ﺘﻪوه ﯾﺎﺧﻮد ﺳﻮاری ﭼﻪرخ و ﻓﻪﻟﻪﮐﯽ ڕﺳﺘﻪ ﮔﯚڕﯾﯽ ﺑﮑﻪی و هﻪر‬
‫ﺳﺎﺗﻪ ﺧﯚی ﻟﻪ ﺑﺎر‪‬ﮏ ﺑﺒﯿﻨ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺋﺎﻧﻘﻪﺳﺖ ﻧﻤﻮوﻧﻪی ﭘ‪‬ﻨﺠﻪم و ﺷﻪﺷﻪﻣﻢ ه‪‬ﻨﺎوه ﻟﻪ ﻟﯿﺴﺘﻪی ﺳﻪرهوه ﺗﺎ ﺋﻪواﻧﻪی »ﻓ‪‬ﻧﻪﮐﻪس« ﺑﻪ ڕاﻧﺎو دادهﻧ‪‬ﻦ‬
‫ﭼﺎرﯾﺎن ﻧﻪﻣ‪‬ﻨ‪ ‬و ﻟ‪‬ﻤﺎن ﺑﺴﻪﻟﻤ‪‬ﻨﻦ‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪرﺧﺎﺗﺮی ﺑﺎوهڕهﮐﻪی ﺧﯚﯾﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻣﻢ و ﺋﻪﺣﻤﻪدﯾﺶ ﺑﻪ ڕاﻧﺎو ﻗﺒﻮڵ ﺑﮑﻪن ﭼﻮﻧﮑﻪ‬
‫ﻓ‪‬ﻧﻪﮐﻪس هﻪر ﺧﯚی ﻣﺎﻣﻢ ﺑﻮو هﻪر ﺧﯚی ﺋﻪﺣﻤﻪدﯾﺶ ﺑﻮو‪.‬‬

‫ﺑﻪ ڕاﺳﺘﯽ‪ ،‬دهردهﮐﻪوێ‪ ،‬ﺋﻪم ڕاﻧﺎوه ﺑﺎری زﻣﺎﻧﺰان ﺳﻮوک دهﮐﺎ ﭼﻮﻧﮑﻪ چ ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه ﻧﻪﺑ‪‬ﺘﻪ ڕاﻧﺎو و ﻟﻪ ﮐﯚڵ دهردی‬
‫ﺳﻪری داﺑﻪش ﮐﺮدﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ دهﺑﯿﻨﻪوه‪ .‬ﺳﻪﯾﺮی‪ ،‬هﻪوﻟ‪‬ﺮ و ﮐﻪرﮐﻮوک و ﺋﻪدﯾﺲ ﺋﻪﺑﺎﺑﺎ ﺋﺎﮔﺎﯾﺎن ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺎن ﻧﯿﻪ‬
‫ﺋﻪواﻧﯿﺶ ڕاﻧﺎون‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ وهک دهﺗﻮاﻧﯽ ﺑ‪‬ﯽ »هﻪوﻟ‪‬ﺮم دﯾﺖ« دهﺗﻮاﻧﯽ هﻪوﻟ‪‬ﺮهﮐﻪ ﺑﮑﻪی ﺑﻪ ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ و ﺑ‪‬ﯽ‬
‫»ﺋﺎواﯾﯿﻢ دﯾﺖ‪ ،‬ﺷﺎرم دﯾﺖ‪ ،‬ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪ ﻗﻪ‪‬ﻪﺑﺎ‪‬ﻐﯿﻢ دﯾﺖ‪ ،‬ﮐﻪوﻧﻪ ﺷﺎری ﺋﺎﺷﻮورم دﯾﺖ‪.«...‬‬

‫وا دهزاﻧﻢ دﯾﺎرﺧﺴﺘﻨﯽ ﭼﻪﻧﺪوﭼﯚﻧﯽ ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﺑﻪ ﮔﻮ‪‬ﺮهی ﺣﻪﻗﯿﻘﻪﺗﯽ واﺗﺎی وﺷﻪ‪ ،‬ﺗﺎﮐﻪ ڕ‪‬ﮕﻪﯾ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺶ‬
‫زﻣﺎﻧﺰان‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﮐﺮدﻧﯽ »ﺣﺎ‪‬ﻪﺗﯽ وﺷﻪ و واﺗﺎی وﺷﻪ« هﻪﻣﻮو ﺣﯿﺴﺎﺑﺎن ﺳﻪرهوﺑﻦ دهﮐﺎ‪ .‬ﺑﯚ ﺧﯚت ﺟﺎر‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ‬
‫ﺳﻪﯾﺮی ﺳﻪرﺟﻮﻣﻠﻪی ﺋﻪو وﺷﺎﻧﻪ ﺑﮑﻪ ﮐﻪ دهﮐﻪوﻧﻪ ﻧﺎو ﺟﻐﺰی ﺋﻪو ﺣﻪﻓﺖ ﺟﯚره ڕاﻧﺎوهی ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﻧﻮوﺳﯿﻤﻦ‪، 9‬‬
‫دهﺑﯿﻨﯽ وﺷﻪﮐﺎن ه‪‬ﻨﺪه ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺪی دوورن و ﺑﺎﺑﻪﺗﯽ وههﺎ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﻟﺰوم ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪ ‬وﺷﻪی ﺗﺎزه ﺑﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪ‬
‫ﺑ‪‬ﻨﯿﻨﻪوه ﺑﯚ دهرﺧﺴﺘﻨﯽ ﻧﺎدروﺳﺘﯽ ﺋﻪو ﺗﻪﻗﺴﯿﻤﺎﺗﻪ‪ .‬ﺑﺎوهڕ دهﮐﻪم ﺗﯚش ﻟﻪﮔﻪڵ ﻣﻨﺪا ﺳﺮﻧﺞ ﺑﮕﺮی دهﮔﻪی ﺑﻪو ﻗﻪﻧﺎﻋﻪﺗﻪ‬
‫ﮐﻪوا هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﺑﻤﺎﻧﻪوێ دوو ﺑﻪﺷﯽ ﻟﻪﯾﻪﮐﺪی ﺟﻮدا ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا ﭘﻪﯾﺪا ﮐﻪﯾﻦ‪ ،‬وهک ﺋﻪو ﺟﻮداﯾﯿﻪﻣﺎن ﺑﯚ ﻧﺎدۆزر‪‬ﺘﻪوه‬
‫ﮐﻪ ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ وﺷﻪی »ﺋﺎﯾﺎ« و وﺷﻪی »ﻓ‪‬ن ﻓﯿﺴﺎر« دا هﻪﯾﻪ‪ .‬ﺑﻪ ڕاﺳﺘﯽ هﻪرﮔﯿﺰ ﮐﺎر و ﭼﺎوگ »ﻓﻌﻞ و ﻣﺼﺪر«‬
‫ه‪‬ﻨﺪی ﺋﻪم وﺷﺎﻧﻪ ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺪی دوور ﻧﯿﻦ‪ .‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺧﯚﺗﺪا ﺑ‪» ‬ﻓ‪‬ﻧﻪﮐﻪس‪ ...‬ﺋﺎﯾﺎ« و ﺑﻪ ﯾﻪﮐﺪﯾﯿﺎن ﺑﮕﺮه‪ ،‬ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑ‪‬‬
‫»ﮐﺮدن‪ ،‬ﮐﺮدی – ﻧﻮوﺳﺘﻦ‪ ،‬ﻧﻮوﺳﺖ« و ﺋﻪﻣﺎﻧﯿﺶ ﺑﻪ ﯾﻪﮐﺪی ﺑﮕﺮه‪ .‬ﺋﯿﻨﺴﺎف ﻟ‪‬ﻤﺎن داوا دهﮐﺎ چ دوود‪‬ﯽ ﻧﻪﮐﻪﯾﻦ‬

‫‪85\45‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻟﻪوهدا ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯿﻦ »ﮐﺮدن و ﮐﺮدی« ﯾﻪک ﺷﺘﻦ ﺋﻪﮔﻪر ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﺳﻪﻟﻤﺎﻧﺪﺑ‪‬ﺘﻤﺎن ﺋﺎﯾﺎ و ﻓ‪‬ﻧﻪﮐﻪس هﻪردووﯾﺎن ڕاﻧﺎو‬
‫ﺑﻦ‪.‬‬

‫ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ زﯾﮫﻨﯿﺪا‪ ،‬ﮐﻪ زﻣﺎن ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪ هﻪره ﭘ‪‬ﺸﻪوهی ﺋﻪو ﮐﺎراﻧﻪ‪ ،‬وردﺑﻮوﻧﻪوه و ﻗﻮوڵ داﮔﺮﺗﻦ و‬
‫زهڕڕهﺑﯿﻨﯽ ﻣﻪرﺟﯽ ﭘﺴﭙﯚڕی و وهﺳﺘﺎﯾﯽ و ﺷﺎرهزاﯾﯿﻪ ﻧﻪک ﭘﺎن ﺑﻮوﻧﻪوه ﺑﻪﺳﻪر ﺑﺎﺑﻪﺗﺪا‪ .‬ﻣﺮۆڤ دهﺑ‪ ‬ﺋﺎﮔﺎی ﻟﻪ ﺧﯚی‬
‫ﺑ‪ ‬ﺑﻪر ﺗﻪ‪‬ﻪ و ﻓﺎﻗﻪی ڕوا‪‬ﻪﺗﯽ درۆزن ﻧﻪﮐﻪوێ‪ .‬ﺗﯚ ﺋﻪﮔﻪر ورد ﻧﻪﺑﯿﻪوه‪ ،‬ﻧﻪﺧ‪‬ﺮ ﺋﻪﮔﻪر ﺗﻪﻟﻪﺳﮑﯚپ ﺑﻪﮐﺎر ﻧﻪه‪‬ﻨﯽ‪ ،‬وا‬
‫دهزاﻧﯽ ڕوی ﻣﺎﻧﮓ وهک ﺋﺎو‪‬ﻨﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﻟﻪﮐﮑﻪداره‪ ،‬ﺋﻪوهﻧﺪهش ﻟﻪو ڕوا‪‬ﻪﺗﻪ د‪‬ﻨﯿﺎ دهﺑﯽ ﭘﺎﮐﺎﻧﻪی ﺑﯚ دهﮐﻪی و زۆر‬
‫ﺑﻪ‪‬ﮕﻪی ﺋﻪﻗ‪‬ﯽ و ﻣﻪﻧﺘﯿﻘﯿﺸﯽ ﺑﯚ دهه‪‬ﻨﯿﻪوه‪ .‬ﮐﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﺗﻪﻟﻪﺳﮑﯚﭘﻪوه ﮐﻪژ و دۆڵ و ﻟﻮﺗﮑﻪ و ﮔﺮدۆ‪‬ﮑﻪی ﺗ‪‬ﺪا‬
‫دﯾﺘﻪوه و و‪‬ای دۆزﯾﻨﻪوهﮐﻪی ﺋﺎﺷﮑﺮا ﺑﮑﺎ‪ ،‬ڕهﻧﮕﻪ هﻪر ﺑﻪ ﺷ‪‬ﺘﯽ داﻧ‪‬ﯽ‪ .‬ﺑﯚ ﻣﯿﺴﺎل و ﺑﻪ ﻧﯿﺎزی ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوهی‬
‫ﺑﯿﺮو ﺑﺎوهڕی ﺧﯚم‪ ،‬ﺑﻪﺷﯽ »ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ‪ «Personal Pronoun‬ﮐﻪ ﺑﻪﻻی هﻪﻣﻮو زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﻪوه ڕاﻧﺎوه و ﺑﻪ ﺟ‪‬ﮕﺮی‬
‫ﻧﺎو داﻧﺮاوه‪ ،‬د‪‬ﻨﻤﻪ ﺑﻪر ﺳﺮﻧﺞ و هﻪﻧﺪ‪‬ﮑﯽ ﻟ‪ ‬ورد دهﺑﻤﻪوه ﻟﻪ ﮔﯚﺷﻪی ﻧﯿﮕﺎی ﺧﯚﻣﻪوه ﺗﺎ ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﺋﺎﺧﯚ ﺋﻪم ﭼﻪﻧﺪ وﺷﻪ‬
‫ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن و ﺑ‪‬ﻔ‪‬ﻪ »ﻣﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ‪ -‬ﺗﯚ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه ‪ -‬ﺋﻪو‪ ،‬ﺋﻪوان« ﮐﻪ ڕاﻧﺎوی ﻣﯿﺮاﺗﯿﻦ ﻟﻪ ﻣ‪‬ﮋووی ﮐﯚﻧﻪوه‪ ،‬هﻪﻣﻮوﯾﺎن وهک‬
‫ﯾﻪﮐﻦ و ﯾﻪک ﻗﺎﺑﯿﻠﻪﺗﯿﺎن هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﺟ‪‬ﮕﺮﺗﻨﯽ ﻧﺎو و ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯿﺎن ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا؟‬

‫دهزاﻧﯿﻦ ﺋﻪم ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪ وﺷﻪﯾﻪ ﺑﻪ ﺳ‪ ‬ﺑﻪش داﺑﻪش دهﮐﺮ‪‬ﻦ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم »ﻗﺴﻪﮐﻪر«‪ ،‬ﻣﻦ و ﺋ‪‬ﻤﻪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﮐﻪﺳﯽ دوهم‪» ،‬ﻗﺴﻪ ﺑﯚ ﮐﺮاو«‪ ،‬ﺗﯚ و ﺋ‪‬ﻮه‪.‬‬
‫‪ -3‬ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم »ﻗﺴﻪ ﻟ‪ ‬ﮐﺮاو«‪ ،‬ﺋﻪو و ﺋﻪوان‪.‬‬

‫ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺮه ﮔﺮﻓﺖ ﻧﯿﻪ و ﺑﻪدﯾﮫﯿﻪﻣﺎن ﮐﻮﺗﺎوهﺗﻪوه‪ ،‬ﺟﺎرێ ﺑﺎس ﻟﻪوهش ﻧﺎﮐﻪﯾﻦ و‪‬ﻨﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮی ﺋﻪم وﺷﺎﻧﻪ هﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﭘ‪‬ﯽ‬
‫ده‪‬ﻦ »ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو‪ ،‬ﺿﻤﯿﺮ ﻣﺘﺼﻞ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﯿﺸﻤﺎن ﺑﻪو ﺑﺎﺳﻪ ﻧﯿﻪ ﻟ‪‬ﺮهدا‪ ،‬هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﺋﻪوﯾﺶ ﺑﻪر »ﺑﺪﯾﮫﯿﻪ«‬
‫دهﮐﻪوێ و زاﻧﯿﺎری ﺑﺎزاڕﯾﯿﻪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ‪‬م دوای ﺋﻪم ﻣﻪﻋﻠﻮﻣﺎﺗﻪ ﺳﺎدهﯾﻪ‪ ،‬ورد ﺑﻮوﻧﻪوه و ﭘ‪‬ﻮاﻧﻪ و ﮐ‪‬ﺸﺎﻧﻪی ﻟﻪﺳﻪرهﺧﯚ ڕاﺳﺘﯿ‪‬ﮏ دهردهﺧﺎ ﮐﻪ ﺋﻪم ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪ‬
‫وﺷﻪﯾﻪ‪ ،‬ﮔﺮدهﺑ‪ ،‬دهﮐﺎ ﺑﯚ دو ﮐﻪرﺗﯽ ﻟﻪﯾﻪﮐﺪی ﺟﻮدا‪ ،‬ﺟﻮداﯾﯿﻪﮐﻪش وهک ﺋﻪوه ﻧﯿﻪ ﮐﻪ ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺣﺎ‪‬ﻪﺗﯽ وﺷﻪ ﻟﻪ‬
‫ڕﺳﺘﻪدا ﭘﻪﯾﺪای دهﮐﺎ‪ ،‬ﻧﻪﺧ‪‬ﺮ ﺟﻮداﯾﯿﻪﮐﻪ ﻟﻪ دهروون و ﻗﺎﺑﯿﻠﯿﻪﺗﯽ وﺷﻪﮐﺎﻧﺪاﯾﻪ‪:‬‬

‫ﺳﺮﻧﺞ ﺑﮕﺮه ﻟﻪم ڕﺳﺘﺎﻧﻪ‪:‬‬

‫ﻣﻦ ﻣﺮۆﭬﻢ – ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻣﺮۆﭬﯿﻦ‪.‬‬
‫ﺗﯚ ﻣﺮۆﭬﯽ – ﺋ‪‬ﻮه ﻣﺮۆﭬﻦ‪.‬‬

‫ﺋﻪم ڕاﻧﺎواﻧﻪی ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم و دوهم ﻗﺒﻮڵ ﻧﺎﮐﻪن هﯿﭻ ﻧﺎو‪‬ﮏ وهﯾﺎ وﺷﻪﯾ‪‬ﮏ ﺟ‪‬ﮕﻪﯾﯿﺎن ﺑﮕﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬راﻧﺎوی »ﻣﻦ« ﺑﯚ‬
‫ڕﺳﺘﻪ ﭘ‪‬ﮏ ه‪‬ﻨﺎن ﺗﻪﻧﮫﺎ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺟﯚره ﻟﮑﺎوهﮐﻪی ﺧﯚی ﮐﻪ ﭘﯿﺘﯽ »م«ه دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﻓﺎﻋﻞ« ﯾﺎﺧﻮد »ﻣﺒﺘﺪأ« ﯾﺎﺧﻮد‬
‫»‪ «Subject‬ﯾﺎﺧﻮد هﻪر ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﺑ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻪواوی ﺧﯚی ﻟﻪ ﻗﻪﺑﻪڵ ﺟﯚری ﻟﮑﺎوی ﮐﺮدوه هﻪر ده‪‬ﯽ ﺧﯚی ﻟﻪ ﻗﻪﺑﻪڵ‬
‫ﺧﯚی ﮐﺮدوه‪ .‬ﮐﻪ ده‪‬ﻢ »ﻣﻦ ﮐﻮردم« ﻧﺎﺗﻮاﻧﻢ هﯿﭻ وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ ﮐﻮردی و ﻏﻪﯾﺮی ﮐﻮردی ﻟﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪی ﺋﻪم‬
‫»ﻣﻦ« ه داﻧ‪‬ﻢ ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﮐﻪ ﻧﺎوم »دارا« ﺑ‪ ‬و ﺑﺸﻤﻨﺎﺳﯿﺖ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻢ ﺑ‪‬ﻢ »دارا ﮐﻮردم« هﻪروههﺎ ﮐﻪ ﮔﻮﺗﻢ »ﺗﯚ‬
‫ﺋﺎزاﯾﺖ« ڕ‪‬ﻢ ﻧﯿﻪ ﺑ‪‬ﻢ »ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ ﺋﺎزاﯾﺖ« ﮐﻪ ﺧﯚت ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ ﺑﯿﺖ‪ .‬هﻪ‪‬ﺒﻪت »ﺋ‪‬ﻤﻪ و ﺋ‪‬ﻮه« ش وهک »ﻣﻦ و ﺗﯚ«‬
‫وان ﻟﻪ ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﺋﯿﻤﮑﺎﻧﯽ هﺎﺗﻨﯽ وﺷﻪی ﻏﻪﯾﺮی ﺧﯚﯾﺎن ﺑﯚ ﺟ‪‬ﮕﻪﯾﺎن ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا‪ .‬ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم و دوهم‬

‫‪85\46‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫دهﺳﺖ ﻧﺎدهن‪ ،‬هﻪرﮔﯿﺰاوهﻪرﮔﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺒﻦ ﺑﻪ ﺗﻪواوﮐﻪری ڕﺳﺘﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻏﻪﯾﺮی ڕاﻧﺎوه ﻧﻪﻟﮑﺎوهﮐﺎﻧﯿﺎن‪ .‬ﻧﻪﮐﺎ ﺑﻪ ﺳﻪهﻮم‬
‫ﺑﺮدﺑﯿﺖ‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪم ڕاﻧﺎواﻧﻪم ﻟ‪ ‬ﺷﺎردﺑﯿﻪوه‪ ،‬دهﺑ‪ ‬ﺋﻪوه ﺑ‪‬ـﻢ ﻟﻪ ﯾﻪک ﺣﺎ‪‬ﺪا ڕێ هﻪﯾﻪ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوی‬
‫»ﺋ‪‬ﻤﻪ و ﺋ‪‬ﻮه« دا‪ ،‬ﺣﺎ‪‬ﻪﮐﻪش ﺋﻪﻣﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪم ﻧﻤﻮوﻧﻪدا دهردهﮐﻪوێ‪ ،‬دهﮔﻮﺗﺮێ‪:‬‬

‫ﻣﻦ و دارا و ﺑﺮزو ﺷﺎﮔﺮدﯾﻦ‪.‬‬

‫دارا و ﺑﺮزو و ﺗﯚ ﺷﺎﮔﺮدن‪.‬‬

‫ﺋﻪم ڕێ داﻧﻪ زﯾﺮهﮐﯿﻪﮐﯽ ﮔﻪورهی ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ هﺎﺗﻨﯽ وﺷﻪی دارا و ﺑﺮزو ﻟﻪﮔﻪڵ ڕاﻧﺎوی »ﻣﻦ« دا‪ ،‬ﻓﺎﻋﯿﻠﻪﮐﻪ‬
‫ﯾﺎﺧﻮد »ﻣﺒﺘﺪأ« هﮐﻪی ﮐﺮد ﺑﻪ »ﺟﻤﻊ« ﻧﺎﮐﺮێ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوی ﺗﺎﮐﯽ ﺑﻪدوادا ﺑ‪ ،‬ﺧﯚ دﯾﺎره ﻧﺎﺷﮑﺮێ »ﺟﻤﻊ« ‪‬ﮏ‬
‫ﺑ‪ ‬ﺑﻪ دوا ﺋﻪو ﻓﺎﻋﯿﻠﻪ وهﯾﺎ »ﻣﺒﺘﺪأ« هدا ﮐﻪ ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﻣﻪﮔﻪر ﺋﻪو ﺟﻪﻣﻌﻪ ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم ﺑ‪ .‬ﻧﺰﯾﮑﯽ‬
‫ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﻟﻪ ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺟﻪﻣﻊ دهﯾﺎﻧﮑﺎ ﺑﻪ هﺎودهﻧﮕﯽ ﯾﻪﮐﺘﺮ‪ .‬ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﮐﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﮐﻪﺳﯽ‬
‫ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺟﻪﻣﻊ ﺗﻪﻧﮫﺎ ﻟﻪ ڕوی ژﻣﺎرهوه ﺟﻮداﯾﻪ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﮐﻪﺳﯽ دوهم و ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺟﻪﻣﻊ ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ڕوﯾ‪‬ﮑﻪوه ﺟﻮداﯾﻪ‪،‬‬
‫ﺣﺎ‪‬ﯽ ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎﮐﯿﺶ وهک ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم واﯾﻪ ﺋﻪوﯾﺶ ﺧﺰﻣﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺟﻪﻣﻌﯽ ﮐﻪﺳﯽ دوهم‪ ،‬ه‪‬ﻨﺪه هﻪﯾﻪ ﮐﻪ‬
‫ده‪‬ﯽ »ﺗﯚ و ﺑﺮزو ﻣﺮۆﭬﻦ« ڕاﻧﺎوه ﻟﮑﺎوهﮐﻪی »ن« ﺑﻪ ڕ‪‬ﮑﻪوت ﺑﯚ ﺟﻪﻣﻌﯽ دوهم و ﺟﻪﻣﻌﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم هﻪر ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﻪ‪،‬‬
‫هﻪ‪‬ﺒﻪت ﺗﯚ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﺖ ﺟﻪﻣﻌﯽ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم ﻧﯿﻪ‪ .‬ﺳﻪﯾﺮی‪ ،‬ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﺗﯚ و ﺑﺮزو ﻧﻮوﺳﯿﺘﺎن« ڕاﻧﺎوهﮐﻪ‬
‫هﯽ ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺟﻪﻣﻌﻪ ﻧﻪک هﯽ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪ ﮐﺎری ﺗ‪‬ﭙﻪڕدا ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوی ﺟﻮدا هﻪﯾﻪ ﺑﯚ‬
‫هﻪرﮐﻪﺳﻪ‪.‬‬

‫ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﺑ‪‬ﯿﻨﻪ ﺳﻪروﮐﺎری ﺳ‪‬ﯿﻪم‪:‬‬

‫دهﮔﻮﺗﺮێ‪:‬‬
‫ﮐ‪ ‬ﻣﺮۆﭬﻪ؟‬ ‫دارا ﻣﺮۆﭬﻪ‬ ‫ﺋﻪو ﻣﺮۆﭬﻪ‬
‫هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﻣﺮۆﭬﻦ‪.‬‬ ‫ﮐﻮرد ﻣﺮۆﭬﻦ‬ ‫ﺋﻪوان ﻣﺮۆﭬﻦ‬

‫ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم دهﺳﺖ دهدا وﺷﻪی ﺗﺮ ﺑ‪‬ﺘﻪ ﺟ‪‬ﮕﺎﮐﻪی‪ ،‬هﻪر ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪش ڕاﻧﺎوه ﻟﮑﺎوهﮐﻪی ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ ﺗﻪواوﮐﻪری‬
‫ڕﺳﺘﻪ‪ .‬ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم‪ ،‬ﺑﻪهﯚی ﺋﻪوهوه ﮐﻪ ﺧﯚی ﻏﺎﺋﺒﻪ‪ ،‬دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﺧﺰم ﻟﻪﮔﻪڵ هﻪﻣﻮو ﻏﺎﺋﯿﺒ‪‬ﮏ و دهﺷ‪ ‬ﻏﺎﺋﺐ ﺟ‪‬ﯽ‬
‫ﺑﮕﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﻟﻪوهش زﯾﺎﺗﺮ‪ ،‬هﻪر ﻟﻪﺑﻪرﺧﺎﺗﺮی ﺋﻪو ﻏﺎﺋﺒﺎﻧﻪﯾﻪ ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم دروﺳﺖ ﺑﻮه‪ .‬ﺑﻪ‪ ‬ڕاﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﺑﻨﻪڕهﺗﺎ‬
‫ڕاﻧﺎوی »ﺋﻪو‪ ،‬ﺋﻪوان« ﺑﯚ ﻣﺮۆڤ داهﺎﺗﻮه‪ ،‬ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﺋﻪو« ﺑﻪر ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺷﺘ‪‬ﮏ ﻣﺮۆﭬﺖ ﺑﻪ ﺑﯿﺮدا دێ و‬
‫ﺣﻪز ﻧﺎﮐﻪی ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا »ﺋﻪو« ﺑﻪ ﺳﻪراﺣﻪت ﺑﯚ ﻏﻪﯾﺮی ﻣﺮۆڤ ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م دوای داهﺎﺗﻨﯽ ﻧﺎﭼﺎره ﻣﻞ ﮐﻪچ ﺑﯽ‬
‫ﺑﯚ هﻪﻣﻮو ﺋﻪﻧﺠﺎﻣ‪‬ﮏ ﮐﻪ »ﻏﯿﺎب« ﻟ‪‬ﯽ دهوهﺷ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﺑﺎ ﻟﻪ ﻣﻮﻧﺎﻗﻪﺷﻪی ﺋﻪوه ﮔﻪڕ‪‬ﯿﻦ ﺋﺎﺧﯚ ﭼﯚن دهﺗﻮاﻧﯿﻦ‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﻦ‪،‬‬
‫ڕاﻧﺎوی »ﺋﻪو و ﺋﻪوان« ﺑﯚ ﻏﻪﯾﺮی ﻣﺮۆڤ ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪‬ﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺧﯚ ﻟﻪ ﻓﻪرهﻪﻧﮕﺪا ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ وﺷﻪ ﺑﯚ ﻣﺮۆڤ ﺑﻪﮐﺎر د‪‬ﻦ وهک‬
‫ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای »اﺳﻢ ﻋﻠﻢ« و ﻧﺎوی ﮔﻪل و ﮐﯚﻣﻪڵ و ﺧﺰم و ﮐﻪس و ﺋﯿﺸﺎره و ﭘﺮﺳﯿﺎر و »ﻣﺒﮫﻢ« و ﺋﺎﯾﻦ و ﺣﯿﺰب و‬
‫ﻣﻪزهﻪب و ﻧﺎزاﻧﻢ ﭼﯽ‪ ،‬هﻪﻣﻮوﺷﯿﺎن ﻏﺎﺋﺒﻦ وهک ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم »ڕاﺳﺘﯿﯿﻪﮐﻪی‪ ،‬ﺋﻪم وﺷﺎﻧﻪ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﻦ‪ ،‬دو‬
‫وﺷﻪی »ﺋﻪو و ﺋﻪوان« ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﻦ«‪ .‬دهوﺟﺎ ﮐﻪ ڕاﻧﺎو‪‬ﮏ دهﻻﻟﻪﺗﯽ ﺋﻪو ﻏﺎﺋﺒﺎﻧﻪ ﺑﺪا و ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪوان ﭘﻪﯾﺪا‬
‫ﺑﻮوﺑ‪ ‬دﯾﺎره ﺟﯚری ﻟﮑﺎوﯾﺸﯽ دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﺗﻪواوﮐﻪری ڕﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯿﺎن‪.‬‬

‫ﺋﻪم ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﻪی »ﻏﯿﺎب« ﮐﻪ ﻟﻪ ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﺪا هﻪﯾﻪ و ﮐﯚی دهﮐﺎﺗﻪوه ﻟﻪﮔﻪڵ هﻪﻣﻮو »ﻏﺎﺋﺐ« ‪‬ﮏ ﻟﻪو‬
‫ڕوهوه ﮐﻪ هﻪرﭼﯽ »ﻏﺎﺋﺐ« هﻪﯾﻪ ﺋﻪوﯾﺶ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﻪ‪ ،‬ڕ‪‬ﯽ ﺧﯚش ﮐﺮدوه ﻟﻪﺑﻪر ﺧﺎﻣﻪی زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎن ﺑﯚ ﻟ‪‬ﮏ‬
‫ﮐ‪‬ﺸﺎﻧﻪوهی ﭘﻪراو‪‬ﺰی »ڕاﻧﺎو« ﺗﺎ ﺋﻪو هﻪﻣﻮو وﺷﻪی ﻟﻪﯾﻪک دووره ﺑﮕﺮ‪‬ﺘﻪ ﻧﺎو ﺑﺎوهﺷﯽ ﺧﯚﯾﻪوه‪ .‬ﺑﯚ ﺧﯚت دهﺑﯿﻨﯽ‬

‫‪85\47‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺷﻪش ﺑﻪﺷﯽ »ڕاﻧﺎو« ﻟﻪو ﺣﻪﻓﺖ ﺑﻪﺷﻪی ژﻣﺎردﻣﺎﻧﻦ ﮐﻪ ﺣﯿﺴﺎب ﮐﺮاون ﺑﻪ ڕاﻧﺎو هﻪﻣﻮو دهﺑﻨﻪ ڕاﻧﻮی‬
‫ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم‪ .‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﻦ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪو وﺷﺎﻧﻪ ﺑﮑﻪﯾﻦ ﺑﻪ ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم ﯾﺎ دوهم »ﺣﯿﮑﺎﯾﻪﺗﯽ ﺧﯚم‪ ،‬ﺧﯚت دواﺗﺮ‬
‫دێ«‪ .‬ﺑﺎوهڕ دهﮐﻪم ﺋﻪم »ﻏﯿﺎب« ه ﺧﻠﯿﺴﮑﻪ ﻟﻪﺑﻪر ﭘ‪‬ﯽ زﻣﺎﻧﺰان‪ ،‬دهﺑ‪ ‬ﻟ‪‬ﯽ ﺑﻪﭘﺎر‪‬ﺰ ﺑ‪.‬‬

‫ﻟﻪو ﮐﻮرﺗﻪ ﺳﺮﻧﺠﻪی ﻟﻪ ڕاﻧﺎوی »ﮐﻪﺳﯽ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯽ ‪ «Personal,‬ﻣﺎن ﮔﺮت ﺑﯚﻣﺎن دهرﮐﻪوت ﺋﻪو زﻣﺎﻧﺰاﻧﻪی ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ‬
‫ﻗﺎﺑﻠﯿﻪﺗﯽ هﺎﺗﻨﯽ ﻧﺎو ﺑﯚ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ وﺷﻪﯾ‪‬ﮏ‪ ،‬وﺷﻪﮐﻪ ﺑﮑﺎ ﺑﻪ ڕاﻧﺎو‪ ،‬ﭘﻪﮐﯽ ﺋﻪوهی دهﮐﻪوێ »ﻣﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ‪ -‬ﺗﯚ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه« ﺑﻪ ڕاﻧﺎو‬
‫داﻧ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻣﻪﻋﻠﻮﻣﻤﺎن ﮐﺮد هﯿﭻ ﻧﺎو‪‬ﮏ‪ ،‬وهﯾﺎ ﻏﻪﯾﺮی ﻧﺎوﯾﺶ‪ ،‬ﻧﺎﺷ‪ ‬ﺟ‪‬ﮕﻪﯾﺎن ﺑﮕﺮ‪‬ﺘﻪوه ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا‪ .‬ﭘ‪‬ﯽ ﻧﺎوێ ﺑ‪‬ﻢ‪،‬‬
‫ﻟﻪ ﺧﯚﺗﻪوه دهزاﻧﯽ‪ ،‬ﻟﻪﻻﻧﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﻪوه واﺗﺎی وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ »ﻣﻦ‪ ،‬ﺗﯚ‪ «...‬ﮐﻪ دهﻻﻟﻪﺗﯽ ﺷﻪﺧﺴﯿﺎن هﻪﯾﻪ هﯿﭻ ﺋﻪوه ﺋﯿﺴﭙﺎت‬
‫ﻧﺎﮐﺎ ﮐﻪ ڕاﻧﺎون ﭼﻮﻧﮑﻪ دهﺳﺘﻮوری ڕ‪‬ﺰﻣﺎن ﻟﻪ ﭼﯚﻧﻪﺗﯽ ڕهﻓﺘﺎری وﺷﻪوه وهردهﮔﯿﺮێ ﻧﻪک واﺗﺎی وﺷﻪ‪ .‬هﻪر وﺷﻪی‬
‫»ڕاﻧﺎو« ﺑﯚ ﺧﯚی ڕاﻧﺎوی ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﻧﯿﻪ‪ ،‬وﺷﻪی »ﻓﻌﻞ‪ ،‬ﮐﺎر« ﺋﻪوﯾﺶ ﻓﯿﻌﻞ ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوﯾﺶ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو ﻧﯿﻪ‪ .‬ﮐﻪ ده‪‬ﯽ‬
‫»ﻧﺎوی ﻣﻦ ﻧﻮوﺳﺮا« هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻟﻪ ڕووی واﺗﺎوه وﺷﻪی »ﻧﺎو« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا ﻣﻪﻓﻌﻮﻟ‪‬ﮑﻪ ﺋﺎو ﻟ‪ ‬ﻧﺎﮐﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ دهﺳﺘﻮوری‬
‫ڕ‪‬ﺰﻣﺎن ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی ﻣﻪﻓﻌﻮﻟﻪ‪ .‬ﮐﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﻪت ﮔﯚڕی و ﮐﺮدﺗﻪ »ﻧﺎوی ﻣﻨﯽ ﻧﻮوﺳﯽ« ﺋﻪوﺳﺎ وﺷﻪی »ﻧﺎو« دهﺑ‪‬ﺘﻪ‬
‫ﻣﻪﻓﻌﻮل‪.‬‬

‫ﮐﺎﮐ‪‬ﯽ ﮔﻮﺗﻪ‪ ،‬ﻟ‪‬ﺮهدا‪ ،‬ﺋﻪوهﯾﻪ ﺋﻪﮔﻪر ﻣﯿﻘﯿﺎﺳﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻼﺳﯿﮑﯽ ﺑﮑﻪﯾﻦ ﺑﻪ دﯾﺎردهی ڕاﻧﺎو‪ ،‬دوو ﺑﻪش ﻟﻪ ﺳ‪ ‬ﺑﻪﺷﯽ ﺋﻪو‬
‫وﺷﺎﻧﻪی ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﻻی هﻪﻣﻮو دوﻧﯿﺎ ڕاﻧﺎو ﺑﻮه ﻟﻪ »ڕاﻧﺎوی« دهﮐﻪون‪ ،‬واﺗﻪ وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ »ﻣﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ‪ -‬ﺗﯚ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه« ﺑﻪر ﺋﻪو‬
‫ﻣﻪﻓﮫﻮﻣﻪ ﻧﺎﮐﻪون ﮐﻪ »ﺋﻪو‪ ،‬ﺋﻪوان« دهﮐﺎ ﺑﻪ ڕاﻧﺎو‪.‬‬

‫ﺟﮕﻪ ﻟﻪم ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﻪ‪ ،‬ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮی واﺗﺎﯾﺶ ﺳﻪر ﻟﻪﻧﻮێ ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم و دوهم ﺟﯿﺎ دهﮐﺎﺗﻪوه ﻟﻪ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم‪.‬‬
‫ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم و دوهم ﺑﻪ ﻣﺮۆﭬﻪوه ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﺑﻪﺗﯿﻨﺘﺮه ﻟﻪ هﯽ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ وهک ﺑﻪدﯾﮫﯿﻪ ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ‬
‫ﻟﻪ ﻣﺮۆڤ ﺑﻪوﻻوه ﻣﻪﺧﻠﻮﻗ‪‬ﮏ ﻧﯿﻪ ﻗﺴﻪ ﺑﮑﺎو ﺑ‪» ‬ﻣﻦ وام ﮐﺮد‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ڕۆﯾﺸﺘﯿﻦ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯿﺸﻪوه‬
‫دﯾﺎره ﻟﻪ ﺑﻨﻪڕهﺗﺎ ﻣﺮۆڤ وﺗﻮ‪‬ﮋی هﻪر ﻟﻪﮔﻪڵ ﻣﺮۆڤ ﺑﻮوه‪ ،‬دواﯾﯽ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﭘﻪرهﺳﻪﻧﺪﻧﯽ ﻣﺎﻣ‪‬ﻪﺗﯽ ﻣﺮۆڤ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺟﯿﮫﺎن‬
‫و ﻓﺮهوان ﺑﻮوﻧﯽ ﺟﻐﺰی ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ‪ ،‬ﻏﻪﯾﺮی ﻣﺮۆﭬﯿﺶ ﺑﻮه ﺑﻪ ﮐﻪﺳﯽ دوهم‪ .‬ﺳﺮﻧﺞ ﺑﺪه ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ﺑﻪ دهﮔﻤﻪن و ﻟﻪ‬
‫ﺣﺎ‪‬ﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﺪا ﻧﻪﺑ‪ ‬راﻧﺎوی »ﺗﯚ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه« ﺑﯚ دار و ﺑﻪرد و ﺋﺎژهڵ و ﭼﺸﺘﯽ ﺋﻪوﺗﯚﯾﯽ ﺑﻪﮐﺎر ﻧﺎﯾ‪ .‬ﺋﻪم ﻟﻪﻗﻪﺑﻪڵ ﺑﻮوﻧﻪی‬
‫ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم‪ ،‬ﺗﺎ ڕادهﯾ‪‬ﮑﯿﺶ ﮐﻪﺳﯽ دوهم‪ ،‬ﺑﯚ ﻣﺮۆڤ ﺳﺮوﺷﺘﯽ وﺷﻪ داﺧﻮازی دهﮐﺎ ﻧﻪک دهﺳﺘﻮوری زﻣﺎن‪.‬‬
‫واﻗﯿﻊ واﯾﻪ ﻣﺮۆڤ ﻧﻪﺑ‪ ‬ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻦ ﻧﺎﮐﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ڕ‪‬ﺰﻣﺎن ﻣﺎﻧﯿﻌ‪‬ﮑﯽ ﻧﯿﻪ ﻟﻪوه ﮐﻪ هﻪرﭼﯽ هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا ﺑﻪ دهﻧﮓ ﺑ‪ ‬و‬
‫ﺑﺌﺎﺧ‪‬ﻮێ‪ ،‬ﺋﻪوﺳﺎش ﻗﺴﻪﮐﻪر ﻣﺮۆڤ ﺑ‪ ‬ﯾﺎ ﮔﯚﭼﺎن‪ ،‬ﻓﯿﻌﻠﯽ ڕاﺑﺮدوو ﯾﻪک داڕﺷﺘﻨﯽ دهﺑ‪ ‬ﺑﯚ هﻪردووﯾﺎن و دهﮔﻮﺗﺮێ‬
‫»ﻣﻦ ﺑ‪‬ﮋام‪ ،‬ﻣﻦ ﭼﻪﻣﺎم«‪ .‬ﺧﯚت دهزاﻧﯽ وﺷﻪی ﭘﺮﺳﯿﺎر ﻟﻪﺑﺎرهی ﺋﺎدهﻣﺰادهوه »ﮐ‪ «‬ﯾﻪو ﻟﻪﺑﺎرهی ﻏﻪﯾﺮی‬
‫ﺋﺎدهﻣﺰادﯾﺸﻪوه »ﭼﯽ« ﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا چ ﻓﻪرﻗ‪‬ﮏ ﻧﯿﻪ ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ »ﮐ‪ ،‬ﭼﯽ« و ده‪‬ﯽ »ﮐ‪ ‬هﺎت‪،‬‬
‫چ ﻗﻪوﻣﺎ«‪ .‬زﻣﺎﻧﺰان دهﺑ‪ ‬ﺧﯚ ﺑﭙﺎر‪‬ﺰێ ﻟﻪ ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﮐﺮدﻧﯽ ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ و زﻣﺎن و ﺋﺎﮔﺎی ﻟﻪ ﺧﯚی ﺑ‪ ‬دهﺳﺘﻮوری ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ‬
‫و ﻣﻪﻧﺘﯿﻖ و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوه هﻪﻣﻮو دهﺑﻨﻪ ﺋﻪﻣ‪‬ازی دۆزﯾﻨﻪوهی ﯾﺎﺳﺎﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎن ﻧﻪک ﯾﺎﺳﺎﮐﻪ ﺧﯚی‪ .‬دهﺑﯿﻨﯽ هﻪﻧﺪێ زﻣﺎن‬
‫ﺳﻮورن ﻟﻪﺳﻪر ﺟﯿﺎﮐﺮدﻧﻪوهی ﻧ‪‬ﺮ و ﻣ‪ ،‬زﯾﺎﺗﺮ ﻟﻪ ﺟﯿﺎﮐﺮدﻧﻪوهی ﺗﺎک و ﮔﻪل ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻨﺪا ﮐﻪﭼﯽ زﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ‬
‫ﺋﻪﻣﻪی ﻧﻪﮐﺮدوه‪ ،‬ﺧﯚ ﻣﻪﻋﻠﻮﻣﯿﺸﻪ ﻣﻪﻧﺘﯿﻖ و زاﻧﺴﺖ و ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ ﯾﻪک ﻧﺮﺧﺎﻧﺪﻧﯽ هﻪﯾﻪ ﺑﯚ ﺋﻪم ﺷﺘﺎﻧﻪ و چ ﮔﻮێ‬
‫ﻧﺎداﺗﻪ دهﺳﺘﻮوری زﻣﺎﻧﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺳﻪﻟﯿﻘﻪی هﻪر ﻣﯿﻠﻠﻪﺗﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺋﻪو زهرﻓﻪ ﻣ‪‬ﮋووﯾﯿﻪ ﮐﻪ ﺗ‪‬ﯿﺪا ژﯾﺎوه ڕ‪‬ﮕﺎﯾﻪﮐﯽ ﮔﺮﺗﯚﺗﻪوه‬
‫ﺑﻪر ﺑﯚ دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ واﺗﺎ و داڕﺷﺘﻨﯽ ﮔﻮﺗﻪ‪ ،‬ﻟﻪو ﮐﺎرهﺷﺪا دهﺳﺘﻮوری وههﺎی داﻧﺎوه ﮐﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺳﺮوﺷﺖ و ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﻪﮐﺎﻧﯽ‬
‫ﺧﯚی ڕ‪‬ﮏ ﮐﻪوێ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑ‪‬ﻢ ﻣﻪﻧﺘﻘ‪‬ﮑﯽ زادهی ﺳﻪﻟﯿﻘﻪ و زهرﻓﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ ﭘﻪﯾﺪا ﮐﺮدوه ﮐﻪ زۆر ﺟﺎران ﻟﻪﮔﻪڵ ﻣﻪﻧﺘﯿﻘﯽ‬
‫ﻓﻪﻟﺴﻪﻓﻪ و زاﻧﺴﺘﯽ ڕووت ﻧﺎﮔﻮﻧﺠ‪ .‬ﺑﻪﻻی ﻣﻨﻪوه ڕوا‪‬ﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪ ‬ه‪‬ﺰ و ﭘ‪‬ﺰی وهک ﺋﻪوهی وﺷﻪی »ﻓ‪‬ن« دهﺗﻮاﻧ‪‬‬
‫ﺟ‪‬ﯽ ﺧﯚی ﭼﯚڵ ﮐﺎ ﺑﯚ »دارا« هﻪرﮔﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻪﻧﺘﯿﻘﯽ زﻣﺎن ﻏﻪﻟﻪﺑﻪ ﻧﺎﮐﺎ ﻟﻪﺳﻪر ڕاﺳﺘﯿ‪‬ﮑﯽ زۆر ﺑﻪه‪‬ﺰ و ﭘ‪‬ﺰ ﮐﻪ‬

‫‪85\48‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺳﺮوﺷﺖ و واﺗﺎی وﺷﻪﮐﻪ ﺧﯚﯾﻪﺗﯽ‪ .‬ﺋﻪم ڕوا‪‬ﻪﺗﻪ ﻟﻪ ﻣﻪﻧﺘﻘ‪‬ﮑﯽ دهرهوهی زﻣﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻪﻧﺘﯿﻘﯽ ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهی زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﻪ و‬
‫ﺑﻪﺳﻪر زﻣﺎﻧﯿﺎﻧﺪا ﺳﻪﭘﺎﻧﺪوه‪ ،‬ﺑﺎﯾﻪﺧﯽ زﯾﺎد ﻟﻪ ﻣﺎﻓﯽ ﺧﯚی وهرﮔﺮﺗﻮه و هﻪﻧﺪێ ڕ‪‬ﭽﮑﯚﻟﻪی زﻣﺎﻧﯽ ﺗﻪﻣﺎوﯾﯽ ﮐﺮدوه‪.‬‬

‫ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪو ﺑ‪‬ﯾﺎره ﻏﻪ‪‬ﻪﺗﺎﻧﻪی ﮐﻪ ﻟﻪ ﻣﻪﻧﺘﯿﻘﯽ دهرهوهی زﻣﺎﻧﻪوه ﺑﻪﺳﻪر ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا ﺑ‪‬اوه‪ ،‬ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪ دهﮔﻮﺗﺮێ‬
‫ﭼﻮﻧﮑﯽ ﮐﻮردی ﻟﻪ زﻣﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ هﯿﻨﺪی – ﺋﻪوروﭘﺎﯾﯿﯿﻪ ﻧﺎﺑ‪ ‬ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﺑ‪ ،‬هﻪر ﻟﻪو ﺑ‪‬ﯾﺎره ﻏﻪ‪‬ﻪﺗﺎﻧﻪوه‬
‫ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ڕاﺳﺖ ﺑﻪ هﻪ‪‬ﻪ داﻧﺮاوه و ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ هﻪ‪‬ﻪش ﮐﺮاوه ﺑﻪ دهﺳﺘﻮور‪ .‬ﺋﻪو زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﻪی ﺑ‪‬ﯾﺎری واﯾﺎن داوه ﮔﻮ‪‬ﯿﺎن‬
‫ﻧﻪداوهﺗﻪ واﻗﯿﻌﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚی هﻪر زﻣﺎﻧ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺧ‪‬ﺰاﻧﯽ هﯿﻨﺪی – ﺋﻪوروﭘﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﻣﻪﯾﻠﻪ و ﺑﻪ ﭘﻪﻟﻪ ڕوا‪‬ﻪﺗ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺑﻪرﭼﺎوی هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﺧ‪‬ﺰاﻧﻪﯾﺎن ﭘﺎن ﮐﺮدۆﺗﻪوه ﺑﻪﺳﻪر هﻪﻣﻮو زﻣﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ و ﺑ‪ ‬دوود‪‬ﯽ ﮐﺮدوﯾﺎﻧﻪﺗﻪ‬
‫دهﺳﺘﻮور‪‬ﮑﯽ ﮔﺸﺘﯽ‪ .‬ﮔﻮﻣﺎﻧﻢ ﻧﯿﻪ ﻟﻪوهدا ﺑ‪‬ﯾﺎری ﺑﺎس ﻟ‪‬ﮑﺮاو ﺋﻪو ﻏﻪ‪‬ﻪﺗﻪ ﮔﻪوره ﺑﻪﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﻪی ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ »اﺻﻮل‬
‫اﻟﻔﻘﻪ« ﭘ‪‬ﯽ ده‪‬ﻦ »ﻣﺼﺎدرة‪10‬ﻋﻠﯽ ﻣﻄﻠﻮب« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑ‪‬ﯾﺎرهﮐﻪ هﻪ‪‬ﻮهﺳﺘ‪‬ﮑﯽ ﻧﺎڕهوا و ﻧﺎڕاﺳﺖ دادهه‪‬ﻨ‪ ‬ﺑﯚ دزﯾﻨﻪوه و‬
‫دهﺳﺖ ﺑﻪﺳﻪرداﮔﺮﺗﻨﯽ ﺋﻪو ﻣﻪوزوﻋﻪ ﮐﻪ ﺟ‪‬ﯽ ﻣﻮﻧﺎﻗﻪﺷﻪ و دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪﯾﻪ‪ .‬ﺧﯚ ﺋ‪‬ﻤﻪ ﺟﺎرێ ﻧﻪﻣﺎﻧﺴﻪﻟﻤﺎﻧﺪوه هﻪﻣﻮو‬
‫زﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ هﯿﻨﺪی – ﺋﻪوروﭘﺎﯾﯽ ﻟﻪو ﺑﺎﺑﻪﺗﻪن ﺗﺎ ﺑﺴﻪﻟﻤ‪‬ﻨﻦ ﮐﻮردﯾﺶ ﻟﻪو ﺑﺎﺑﻪﺗﻪﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻮﻧﺎﻗﻪﺷﻪی ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪوهﯾﻪ ﺋﺎﯾﺎ‬
‫ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ هﻪﯾﻪ ﯾﺎ ﻧﯿﻪ ﮐﻪﭼﯽ ﺑ‪‬ﯾﺎرهﮐﻪ هﻪر ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه دهﺳﺘﯽ ﺑﻪﺳﻪر ﻣﻪوزوﻋﺪا ﮔﺮت و ﺑ‪‬‬
‫ﺋﻪوه ﻟﻪ ﮐﻮردی ﺑﮑﯚ‪‬ﺘﻪوه ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﯽ ﻟ‪ ‬ﯾﺎﺳﺎغ ﮐﺮد‪ .‬چ ﻓﻪرﻗ‪‬ﮏ ﻧﯿﻪ ﻟﻪوهدا ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﺑ‪ ‬و ﺑ‪» ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ‬
‫ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ هﻪﯾﻪ دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ هﻪﻣﻮو زﻣﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ هﯿﻨﺪی – ﺋﻪوروﭘﺎﯾﯿﺶ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ هﻪر‬
‫هﻪﺑ‪ «‬هﻪ‪‬ﺒﻪت ﺋﻪﻣﻪش هﻪر »ﻣﺼﺎدره« ﯾﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺟﺎرێ ﻧﻪ ﺋﻪوه ﺳﻪﻟﻤ‪‬ﻨﺮاوه ﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ‬
‫هﻪﯾﻪ و ﻧﻪ ﺳﺎﻏﯿﺶ ﺑﯚﺗﻪوه هﻪﻣﻮو زﻣﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮﯾﺶ ﺗ‪‬ﯿﺎﻧﺪا هﻪﯾﻪ‪.‬‬

‫ﺑﻪﻻی ﺑﺎوهڕی ﻣﻨﻪوه وهک ﺑﻪدﯾﮫﯿﻪ واﯾﻪ ﮐﻪ ﮐﻮردی ڕﺳﺘﻪی ﺑﻪ ﻓﯿﻌﻞ و ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ و هﻪر ﻟﻪو ﺣﺎ‪‬ﻪﺗﻪدا ڕﺳﺘﻪ‬
‫ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎﻧﯽ ﻧﺎﺑﯿﻨﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﺎوﯾﻠﮑﻪی ﺧﻮازراﯾﻪوهی زﻣﺎﻧﺰاﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﺳﻪﯾﺮی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺑﮑﻪﯾﻦ‪ .‬ﺋﯿﻨﮑﺎر‬
‫ﮐﺮدﻧﯽ هﻪﺑﻮوﻧﯽ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺋﻪو ﺧﻠﯿﺴﮑﻪﻣﺎن ﭘ‪ ‬دهﺑﺎ ﮐﻪ‪ ،‬ﮐﻮردی ﮔﻮﺗﻪﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻪوﻗﯽ ﺳﻪری‬
‫ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن ﺑﻪ ﺋﻪرز دهﮐﻪوێ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﮔﺮﯾﻨﮓ ﻟﻪ ﺑﻨﺞ و ﺑﻨﺎﺧﻪی زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ هﻪ‪‬ﺪهﺗﻪﮐ‪‬ﻨ‪ .‬ﻓﻪرﻣﻮو ﺳﻪﯾﺮی‬
‫ﺋﻪم ﻣﯿﺴﺎﻻﻧﻪ ﺑﮑﻪ و ﺑﻪ دوا ﺋﻪودا ﺳﺮﻧﺞ ﺑﮕﺮه ﻟﻪ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﯽ ﻧﻪﺳﻪﻟﻤﺎﻧﺪﻧﯽ هﻪﺑﻮوﻧﯽ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ ﻟﻪ ﻣﯿﺴﺎﻟﻪﮐﺎﻧﺪا‪،‬‬
‫دهﮔﻮﺗﺮێ‪:‬‬

‫ﻣﻦ ﭘﺎک ﺑﻮوم‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﭘﺎک دهﺑﻢ‪.‬‬

‫ڕﺳﺘﻪی ﯾﻪﮐﻪم ﺳﯿﻐﻪی ڕاﺑﺮدو و ڕﺳﺘﻪی دوهم داهﺎﺗﻮی ﮐﺎری »ﺑﻮون« ه و دهﺗﻮاﻧﯽ وﺷﻪی ﭘﺎک هﻪ‪‬ﮕﺮی و ﺑ‪‬ﯽ‬
‫»ﺑﻮوم‪ ،‬دهﺑﻢ« هﻪروهک ده‪‬ﯽ »ﻧﻮوﺳﺘﻢ – دهﻧﻮوم‪ ،‬ﺧﻮاردم – دهﺧﯚم«‪ .‬ﻟﻪم ڕﺳﺘﺎﻧﻪدا ﻓﯿﻌﻞ هﻪن و ﺟ‪‬ﯽ‬
‫دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪ ﻧﯿﻦ‪.‬‬

‫ﺋﻨﺠﺎ ﺳﻪﯾﺮی ﺋﻪم ڕﺳﺘﻪﯾﻪ ﺑﮑﻪ‪:‬‬

‫ﻣﻦ ﭘﺎﮐﻢ‪.‬‬

‫ﻟ‪‬ﺮهدا ﮐﺎم ﺑﻪﺷﯽ ڕﺳﺘﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪ؟ هﻪ‪‬ﺒﻪت دو وﺷﻪی »ﻣﻦ‪ ،‬ﭘﺎک« ﻧﻪ ﮐﻪس ده‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﻦ و ﺑﻪ زۆرهﻣﻠ‪‬ﺶ ﻧﺎﺑﻨﻪ ﻓﯿﻌﻞ‪.‬‬
‫ﺋﻪوهی دهﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﻪدا و دهﮐﻪو‪‬ﺘﻪ ﺑﻪر هﻪﺳﺖ ﺗﻪﻧﮫﺎ ﭘﯿﺘﯽ »م« ه‪ ،‬ﺋﺎﺧﯚ ﺋﯿﻤﮑﺎن هﻪﯾﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺑﮕﻮﺗﺮێ‬
‫ﻓﯿﻌﻞ؟‬

‫‪85\49‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮏ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﺰاﻧﻪﮐﺎن ﺧﯚ ﻟﻪوه ﻻ دهدهن ﺑﻪو ﺗﻪرزه ﺑﻪﺷﻪی ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﺑ‪‬ﻦ ﻓﯿﻌﻞ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪ ﺣﯿﺴﺎﺑﯽ واﻧﯿﺸﺪا ﺑﻪ‬
‫ڕاﻧﺎو داﻧﺮاوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﮐﯚ‪‬ﯿﺶ ﻧﺎدهن ﻟﻪ دهﻋﻮای هﻪﺑﻮوﻧﯽ ﻓﯿﻌﻞ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی ﮐﻮردﯾﺪا ﺋﯿﺘﺮ ده‪‬ﻦ ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ‬
‫وﺷﻪی ﭘﺎک و ﭘﯿﺘﯽ »م« دا دهﻧﮕ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰ هﻪﯾﻪ ﺋﻪو دهﻧﮕﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪ‪ .‬ﺋﻪم دهﻋﻮاﯾﻪ ﻧﻪک ﺟﺎر‪‬ﮏ‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺟﺎرﯾﺶ‬
‫ڕهش دهﺑ‪‬ﺘﻪوه و ﻟﻪﺑﻪر ﯾﻪک هﻪ‪‬ﺪهوهﺷ‪ ‬و ﺑﻪﺳﻪرﺧﯚﯾﺪا دهﺗﻪﭘ‪ ‬ﺑ‪ ‬ﺋﻪوه ﺋﻪرﮐ‪‬ﮑﯽ ﭼﻪﻧﺪان ﺑﻪ ﺧﻪرج ﺑﺪهﯾﻦ‪:‬‬

‫ﺋﻪﮔﻪر ﺋﻪم دهﻧﮕﻪ ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰه ﻓﯿﻌﻞ ﺑ‪ ‬ﮐﻪواﺗﻪ دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ »ﻣﻀﺎف و ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ« ﺷﺪا ﻓﯿﻌﻞ هﻪﺑ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪو دهﻧﮕﻪ‬
‫ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰهی ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‪ ،‬وهک ده‪‬ﯽ »ﮐﻮڕم‪ ،‬ﮐﭽﻢ‪ ،‬ﺧ‪‬ﺰاﻧﻢ«‪ .‬ﺑﺎ ﻟﻪ ﺋﯿﺰاﻓﻪ ﮔﻪڕ‪‬ﯿﻦ و ﺑﻠﮑ‪‬ﯿﻦ ﺑﻪ هﻪﻣﺎن ﻣﯿﺴﺎل ﮐﻪ‬
‫ه‪‬ﻨﺎﻣﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪﻣﺠﺎرهﯾﺎن ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺟﻪﻣﻌﯽ ﺑﯚ ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪‬ﻨﯿﻦ ﺋﻪوﺳﺎ ده‪‬ﯿﻦ‪» :‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ﭘﺎﮐﯿﻦ«‪ .‬دهﺑﯿﻨﯽ ﻟ‪‬ﺮهدا‬
‫ﭘﯿﺘﯽ »ک« چ ﺑﺰو‪‬ﻦ و دهﻧﮕﯽ ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰی ﺑﻪدوادا ﻧﺎﯾ‪ ‬و ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ ڕاﻧﺎوی »ﯾﻦ« دهﮐﻪو‪‬ﺘﻪ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪواﺗﻪ ﺋﻪو ﺧﯚ‬
‫هﻪ‪‬ﻔ‪‬ﯾﻮداﻧﻪش ﺟ‪‬ﮕﻪی ﻧﻪﻣﺎ ﮐﻪ ﻟﻪ ﻣﯿﺴﺎﻟﻪﮐﻪی ﭘ‪‬ﺸﻮودا ﺟﻨﺠ‪‬ۆﮐﯽ ﻣﺮۆﭬﯽ ﻧﻪﺳﻪﻟﻤ‪‬ﻨﯽ ﻟ‪ ‬ﮔﯿﺮ دهﺑﻮو‪.‬‬

‫دﯾﺴﺎن ﺑﺎ واز ﻟﻪ ﺟﻪﻣﻊ ﺑ‪‬ﻨﯿﻦ و ﺑﺎدهﯾﻨﻪوه ﺳﻪر ﻣﯿﺴﺎل ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺗﺎک وهک ﻣﯿﺴﺎﻟﻪﮐﻪی »ﻣﻦ ﭘﺎﮐﻢ«‪.‬‬
‫ده‪‬ﯽ »ﻣﻦ ﺋﺎزام – ﻣﻦ ﺧﻪ‪‬ﻘﯽ ﻻد‪‬ﻢ – ﻣﻦ ﺋﺎﻣﺎدهم – ﻣﻦ ﮐﺎﮐﻪ ﺑﺮزوم‪ «...‬ﻟﻪﻣﺎﻧﻪدا چ دهﻧﮕ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰ ﻧﯿﻪ ﻟﻪ‬
‫ﻣﯿﺎﻧﯽ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪﮐﺎن و ڕاﻧﺎوهﮐﻪ ﺗﺎ وههﻤﯽ ﺟﻨﯚﮐﺎوﯾﺶ ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ڕاﻧﺎوی ﻟﯽ ﺑﮑﺎ‪.‬‬

‫ڕاﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺋﻪم دهﻧﮓ ﺑ‪‬ﮫﯿﺰه ﮐﻪ د‪‬ﺘﻪ ﻧﺎو ڕﺳﺘﻪی وهک »ﭘﺎﮐﻢ« ﻟﻪ ﻧﺎﭼﺎرﯾﯿﻪوه دێ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺗﯚ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ »ﺗﻠﻔﻆ« ﺑﮑﻪی‬
‫ﺑﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ﮐﺎف« ی وهﺳﺘﺎو و ﺑﻪ دوا ﺋﻪودا »ﻣﯿﻢ« ‪‬ﮑﯽ وهﺳﺘﺎو ﺑ‪‬ﻨﯽ‪ ،‬چ ﻋﻪﻻﺟﺖ ﻧﯿﻪ دهﺑ‪» ‬ﮐﺎف« هﮐﻪ ﻗﻮرس‬
‫ﮐﻪی ﺑﯚ درﮐﺎﻧﺪﻧﯽ »ﻣﯿﻢ« هﮐﻪ‪ .‬ﻟ‪‬ﺮهدا ﺗﯚ ﭘﯿﺘﯽ »ﻣﯿﻢ« ﻟﻪ دهرهوهی وﺷﻪوه د‪‬ﻨﯽ و دهﯾﻠﮑ‪‬ﻨﯽ ﺑﻪ وﺷﻪﮐﻪوه ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ‬
‫ﺳﻪرﻟﻪﻧﻮێ ﻧﺎﭼﺎرت دهﮐﺎ »ﮐﺎف« هﮐﻪ ﻗﻮرس ﮐﻪی ﺗﺎﮐﻮ ﻣﻪﻋﻠﻮوم ﺑﮑﺮێ ﻟﻪو‪‬ﺪا وﺷﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ دێ‪ .‬وا هﻪﯾﻪ ﻟﻪﻧﺎو‬
‫ﺧﻮدی وﺷﻪﮐﻪدا ﺋﻪم ﻗﻮرس ﮐﺮدﻧﻪی ﭘﯿﺘﯽ ﭘ‪‬ﺶ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪ دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﮐﺎری ﻧﺎﭼﺎری ﭼﻮﻧﮑﻪ هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﭘﯿﺖ ﮐﻪ‬
‫ﮐﻪوﺗﻨﻪ ﭘ‪‬ﺶ هﻪﻧﺪ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮهوه ﺋﯿﻤﮑﺎن ﻧﯿﻪ ﺑﻪ وهﺳﺘﺎوی »ﺳﮑﻮن« ﺗﻪواوهوه »ﺗﻠﻔﻆ« ﺑﮑﺮ‪‬ﻦ‪ .‬ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »ﮐﺮم« ﺑﯚت‬
‫ﻧﺎﮐﺮێ »رێ و ﻣﯿﻢ« هﮐﻪ هﻪردوان ﺑﻪ ﺟﺎرێ ﺑﻮهﺳﺘ‪‬ﻨﯽ‪ ،‬هﻪ‪‬ﺒﻪت دهﺑ‪ ‬ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯿﺎن ﻗﻮرس ﮐﻪی‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣﻪ ﭘﯿﺘﯽ‬
‫»رێ« ﯾﻪو »ﻣﯿﻢ« ﻧﯿﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ »ﻣﯿﻢ« هﮐﻪ ﮐﻪوﺗﯚﺗﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪوه و ﺟ‪‬ﮕﻪی ﺧﯚی هﯽ وهﺳﺘﺎﻧﯽ ﺗﻪواوه‪ .‬هﻪروههﺎ‬
‫ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﺷﻪﮐﺮ« دهﺑ‪» ‬ﮐﺎف« هﮐﻪ ﻗﻮرس ﮐﻪی‪ .‬هﻪﻧﺪێ دهﻧﮓ هﻪﯾﻪ هﻪردوو ﺣﺎ‪‬ﻪﺗﺎن هﻪ‪‬ﺪهﮔﺮن‪ ،‬واﺗﻪ‬
‫وهﺳﺘﺎﻧﯽ ﺗﻪواو و ﻗﻮرس ﮐﺮدن‪ ،‬وهک ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »دهﻧﮏ« دهﺗﻮاﻧﯽ »ﻧﻮن« هﮐﻪ ﺑﻮهﺳﺘ‪‬ﻨ‪ ‬و دهﺷﺘﻮاﻧﯽ ﻗﻮرﺳﯽ ﮐﻪی‪.‬‬
‫واش دهﺑ‪ ‬ﭘﯿﺘﯽ ﭘ‪‬ﺶ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪ ﻗﻮرس ﮐﺮدن هﻪ‪‬ﻨﺎﮔﺮێ وهک »دهﻧﮓ‪ ،‬ڕهﻧﮓ‪ ،‬ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻪرد‪ ،‬ﺑﻪرد‪،‬‬
‫ﮐﻪرت‪ ،‬ﺷﻪرت‪ .«...‬ﮐﻮرﺗﻪی ﻗﺴﻪ ﺋﻪوهﯾﻪ ﺋﻪم دهﻧﮕﻪ زۆر ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰه ﮐﻪ وا دهﺑ‪ ‬ﭘ‪‬ﯽ ده‪‬ﻦ »ﮐﺴﺮة ﻣﺨﺘﻠﺴﻪ‪،Stress ،‬‬
‫ﻗﻮرس ﮐﺮدن – ﻣﻦ ﭘ‪‬ﯽ ده‪‬ﻢ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ ﺑ‪ ‬ﺗﻪرهف« چ ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪﯾ‪‬ﮑﯽ ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﮐﻪم و زۆر‪ ،‬ﺑﻪ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﻪوه و ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﺳﻪر‬
‫ﺑﻪ زاﻧﺴﺘﯽ »ﻓﯚﻧ‪‬ﺘﯿﮏ« ه ‪ .‬ﺗﺎﮐﻮ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪش ﮐﻪس دهرﺳﯽ دهﻧﮕﻪﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﻧﻪﮐﺮدوه ﻟﻪ ڕووی ﻗﺎﺑﻠﯿﻪﺗﯽ‬
‫هﻪر دهﻧﮕ‪‬ﮏ ﺑﯚ وهﺳﺘﺎﻧﺪﻧﯽ ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺶ دهﻧﮕ‪‬ﮑﯽ وهﺳﺘﺎوی ﺗﺮهوه‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷ‪‬ﻮهﯾ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرهﺗﺎﯾﯽ ﻧﻪﺧﺘ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻣﻪوزوﻋﻪﮐﻪ‬
‫ﺗ‪‬ﻔﮑﺮﯾﻮم‪ ،‬ڕهﻧﮕﻪ ﺗﺎ ڕادهﯾ‪‬ﮏ ﮔﻪ‪‬ﻪی ﻧﯿﻤﭽﻪ دﯾﺮاﺳﻪﯾ‪‬ﮑﯿﺸﻢ ﮐﺮدﺑ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ه‪‬ﺸﺘﺎ ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهﮐﺎﻧﻢ ﻧﻪﺧﺴﺘﯚﺗﻪ ﺳﻪر‬
‫ﯾﻪک و ڕ‪‬ﮑﻢ ﻧﻪﺧﺴﺘﻮن‪ ،‬ﺳﻪرهڕای ﺋﻪوه ﮐﻪ وا ﺟﺎرێ زۆرﯾﺸﯽ ﺑﻪ ﺑﻪرهوه ﻣﺎوه‪.‬‬

‫ﮐﻪواﺗﻪ دڵ ﺧﯚش ﮐﺮدن ﺑﻪو ڕوا‪‬ﻪﺗﻪ ﺑ‪ ‬ﺑﺎﯾﻪﺧﻪ ﻟﻪ ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ وا ﮔﺮﻧﮕﺪا‪ ،‬ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯾﺎر داﻧﯽ ﺑﻮون و ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪ ﻟﻪ‬
‫ڕﺳﺘﻪی ﮐﻮردﯾﺪا‪ ،‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪوه ﮐﻪ هﻪرﭼﯽ زاﻧﺴﺘﯽ زﻣﺎﻧﻪ و هﻪرﭼﯽ هﯚش و هﻪﺳﺖ و ﻣﻪﻧﺘﯿﻘﻪ ﮔﺎ‪‬ﺘﻪی ﭘ‪ ‬دهﮐﺎ‪ ،‬هﻪر‬
‫ﺧﯚی‪ ،‬واﺗﻪ ﺋﻪو دڵ ﺧﯚش ﮐﺮدﻧﻪ‪ ،‬ﻧﯿﺸﺎﻧﻪی ﺑ‪ ‬ﺑﺎﯾﻪخ ﮐﺮدﻧﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎن و دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯿﻪﺗﯽ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻗﺒﻮڵ ﮐﺮدﻧﯽ‬
‫ڕوا‪‬ﻪﺗﯽ ﺑ‪ ‬ه‪‬ﺰ و ﺑ‪ ‬دهﻻﻟﻪت و ﺑ‪ ‬ﻧﺮخ ﺑﻪ ﺑﻪ‪‬ﮕﻪی زﻣﺎﻧﻪواﻧﯽ ﺑﯚ ﺋﯿﺴﭙﺎت ﮐﺮدﻧﯽ ﻣﻪﺳﻪﻟﻪﯾ‪‬ﮑﯽ زﻟﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎن‬
‫هﻪرﭼﯽ ﻣﺘﻤﺎﻧﯿﯿﻪ ﻧﺎﯾﮫ‪ ‬و دهﻣﺎﻧﺒﺎﺗﻪ ﺳﻪر ﺋﻪو ﻗﻪﻧﺎﻋﻪﺗﻪ ﮐﻪ وا ڕهﻧﮕﻪ ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺳﻪرهﺑﺎﺳﻪﮐﺎﻧﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﺪا ﺗﯚژﯾﻨﻪوهی‬

‫‪85\50‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫وههﺎ ﺳﻪراوﯾﯽ ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪ ‬و ﺑﻪﮐﺎر هﺎﺗﺒ‪ ...‬ﺑﺎ ﺋﻪم ڕووﭘﻪڕهﯾﻪ ﻟ‪‬ﺮهدا وهرﮔ‪‬ﯾﻦ و ﭼﯽ ﺗﺮ ﺑﻪ دوای ﻧﻪﮐﻪوﯾﻦ ﭼﻮﻧﮑﻪ‬
‫ﺋﻪوه ﻧﺎه‪‬ﻨ‪ ‬ﯾﻪک هﻪﻧﮕﺎوی ﺗﺮی ﺑﯚ هﻪ‪‬ﻨﯿﻦ‪.‬‬

‫هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎن ڕاﻧﺎوی »م« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی وهک »ﻣﻦ ﭘﺎﮐﻢ« ﺑﻪ ﻓﯿﻌﻞ دادهﻧ‪‬ﻦ‪ ،‬واﺗﻪ ﺑﻪﻻی واﻧﻪوه هﻪﻣﻮو‬
‫ڕاﻧﺎوه ﻟﮑﺎوهﮐﺎن ﻟﻪو ڕﺳﺘﺎﻧﻪدا ﮐﻪ ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﻦ ﺧﯚﯾﺎن ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪن و ﮐﺎﺗﯽ »ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ« دهﺑﻪﺧﺸﻦ‪ .‬ﺋﻪم ﺗﺎﻗﻤﻪ ده‪‬ﻦ‬
‫»ﻣﯿﻢ« ی ڕﺳﺘﻪی »ﻣﻦ ﭘﺎﮐﻢ« وهک »‪ «am‬ی زﻣﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی وهﯾﺎ »‪ «sui‬زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮهﻧﺴﯽ واﯾﻪ ﮐﻪ ﺣﺎ‪‬ﻪﺗ‪‬ﮑﯽ‬
‫»ﻓﻌﻞ اﻟﮑﯿﻨﻮﻧﻪ‪ «verb to be ،‬ﯾﻪ واﺗﻪ ﺋﻪو وﺷﺎﻧﻪی ﮐﻪ ﺑﻪ ڕاﻧﺎو دادهﻧﺮ‪‬ﻦ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »ﻣﻦ ﭘﺎﮐﻢ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ﭘﺎﮐﯿﻦ‪ ،‬ﺗﯚ‬
‫ﭘﺎﮐﯽ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه ﭘﺎﮐﻦ‪ ،‬ﺋﻪو ﭘﺎﮐﻪ‪ ،‬ﺋﻪوان ﭘﺎﮐﻦ« دهﺑ‪ ‬ﺳﯿﻐﻪی ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪی ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﺑﻮون‪ ،‬ﮐﯿﻨﻮﻧﻪ« ﺑﻦ‪ ،‬ﮔﯚﯾﺎ ڕاﺑﺮدوو »ﻣﻦ‬
‫ﭘﺎک ﺑﻮوم«‪ ،‬داهﺎﺗﻮو »ﻣﻦ ﭘﺎک دهﺑﻢ« ﺑ‪.‬‬

‫ﺋﻪم ﺑﺎوهڕه ﻧﻪﺧﺘ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺑﺎوهڕهﮐﻪی ﭘ‪‬ﺸﻮوﺗﺮ ﮐﺎﻣ‪‬ﺘﺮه ﻟﻪو ڕوهوه ﮐﻪ هﻪر ﻧﻪﺑ‪ ‬وهک ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﻻﻓﺎو ڕاﻣﺎ‪‬ﯽ داﺑ‪‬‬
‫دهﯾﻪوێ دهﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﭽﮑ‪‬ﮏ وهﯾﺎ ﻟﮑﻪ دار‪‬ﮑﻪوه ﺑﮕﺮێ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﻪ داﺧﻪوه ﺋﻪوﯾﺶ ﻟﻪ ﻻی ﺧﯚﯾﻪوه ﮐﺎر‪‬ﮏ دهﮐﺎ ﺑﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن ﺑﺎ ﺑﻪ دهواری ﺷ‪‬ی ﻧﻪﮐﺮدﺑ‪.‬‬

‫ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺮا ﺋﻪو »ﻣﯿﻢ« هی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ڕﺳﺘﻪی »ﻣﻦ ﭘﺎﮐﻢ« ﻓﯿﻌﻠﻪ ﻧﻪک ڕاﻧﺎوه‪ ،‬ﺋﻪوﺳﺎ دووﭼﺎری ﻣﻪﺗﻪ‪‬ﯽ ﺋﻪوﺗﯚ دهﺑﯿﻦ ﻟﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎﻧﺪا ﺑﻪ ﮐﻪس هﻪ‪‬ﻨﻪﯾ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ ﺑﻪو ﺣﻪﻗﯿﻘﻪﺗﻪ ڕهق و ﺗﻪﻗﻪ دهﮐﻪوﯾﻨﻪوه ﮐﻪ هﻪﻣﺎن »ﻣﯿﻢ« ﻟﻪ‬
‫ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﯿﺸﻪوه دێ وهک »ﮔﻮﺗﻢ‪ ،‬ڕۆﯾﺸﺘﻢ‪ ،‬دهﺑﯿﻨﻢ‪ ،‬ﺑﮑﻪم‪ «...‬ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ دهﮔﻪﯾﻨﻪ ﺋﻪو ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا‬
‫ﯾﻪک »ﻓﯿﻌﻞ« دو ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ ﺧﯚی ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺪا ﮔﻪﭘ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪﯾﺮه‪ ،‬ﺋ‪‬ﺴﮑﯿﺸﯽ ﺳﻮوک ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺗ‪ ‬دهﻣ‪‬ﻨﯿﻦ‬
‫ﺑﻪ دهﺳﺖ ﺋﻪو »اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ«هوه ﮐﻪ ﺑﻪﮐﻪس ﻧﺎﮐﺮێ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »ڕۆﯾﺸﺘﻢ« دا واﺗﻪی ﻓﯿﻌﻞ ﺑﻪﺳﻪر ﺋﻪو »ﻣﯿﻢ« ه ﺑ‪‬‬
‫ﮔﻮﻧﺎهﻪدا ﺑﺴﻪﭘ‪‬ﻨ‪ ،‬ﺋﻪوﺳﺎش »ﻣﯿﻢ« هﮐﻪ دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﻓﻌﻞ و ﻧﺎﻓﻌﻞ«‪ .‬ﻟﻪوهش ﺳﻪﯾﺮﺗﺮ ﺣﺎ‪‬ﯽ »ﻣﯿﻢ« هﮐﻪﯾﻪ ﮐﻪ دهﺑ‪‬ﺘﻪ‬
‫»ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ« وهک ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯽ »ﺑﺎراﻣﯽ ﮐﻮڕم« ﻟ‪‬ﺮهدا هﻪر ﺑﻪ ﺟﺎرێ ﭘﻪﮐﯽ هﯚش و ﮔﯚﺷﯽ هﻪﻣﻮو زﻣﺎﻧﺰاﻧﯿﻨ‪‬ﮑﻤﺎن‬
‫دهﮐﻪوێ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪ »اﺿﺎﻓﻪ« دا چ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘ‪‬ﮑﻤﺎن ﻧﯿﻪ ﺑﻪ ﻓﯿﻌﻞ‪ .‬ﺧﯚ ﺋﻪﮔﻪر هﺎت و ﮔﻮﺗﻢ »ﻣﻦ ﺑﺮاﺗﻢ« ﺋﻪوﺳﺎ »ﺗ‪«‬‬
‫ﯾﻪﮐﻪ و »ﻣﯿﻢ« هﮐﻪ هﻪردووﮐﯿﺎن‪ ،‬ﺧﯚﺷﯽ ﺑ‪ ‬و ﺗﺮﺷﯽ ﺑ‪ ،‬دهﺑﻨﻪ ﻓﯿﻌﻞ هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﺋﯿﻤﮑﺎن ﻧﯿﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﯾﻨﻘﻪش واﺗﺎی‬
‫ﻓﯿﻌﻠﯿﺎن ﺗ‪ ‬ﺑﮑﺮێ‪ .‬دهﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه ﺑ‪‬ﯿﻦ ﺋﻪو »ﻣﯿﻢ« ه و هﺎوڕ‪‬ﮑﺎﻧﯽ هﻪر ﻟﻪ ﺣﺎ‪‬ﮑﺪا ﺑﻪ ﻓﯿﻌﻞ دادهﻧﺮ‪‬ﻦ ﮐﻪ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا‬
‫ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺑﻪرﭼﺎو ﻧﻪﺑ‪ ،‬واﺗﻪ ﮐﻪ ﮔﻮﺗﻤﺎن »ﻣﻦ ﮐﻮڕم« ﻟ‪‬ﺮهدا »ﻣﯿﻢ« هﮐﻪ ﻓﯿﻌﻞ ﺑ‪ ‬ﺗﺎﮐﻮ ڕﺳﺘﻪﮐﻪ ﻧﻪﺑ‪‬ﺘﻪ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪‬‬
‫ﻓﯿﻌﻞ‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﻮﺗﯿﺸﻤﺎن »ﺑﺎراﻣﯽ ﮐﻮڕم ﺋﻪﻣﻪﺗﻪ!« ﺑﺎ ﻟ‪‬ﺮهدا »ﻣﯿﻢ« هﮐﻪ ڕاﻧﺎو ﺑ‪ ‬ﯾﺎ هﻪرﭼﯽ دهﺑ‪ ‬ﺑﺎ ﺑﺒ‪ ‬هﻪر ﻓﯿﻌﻞ‬
‫ﻧﻪﺑ‪ ،‬ﺑﻪو ﮔﻮ‪‬ﺮهﯾﻪ د‪‬ﻤﺎن ﺗﻪﺳﮑﯿﻦ دهﺑ‪ ‬ﺑﻪ ﻧﻪه‪‬ﺸﺘﻨﯽ »ﺗﻨﺎﻗﺾ« و ﺑ‪ ‬ﻣﻪﻧﺘﯿﻘﯽ ﻟﻪ ﺑ‪‬ﯾﺎر و دهﺳﺘﻮور و ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهی‬
‫زﻣﺎﻧﺰاﻧﯿﻤﺎن‪ .‬ﺧﻮﻻﺳﻪ ﺑﯚ ﺧﺎﺗﺮی ﺳﻪﭘﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑﻮوﻧﯽ »ﻓﻌﻞ« ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ڕﺳﺘﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮردﯾﺪا ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻤﺎن هﻪﯾﻪ ﺑﻪ‬
‫هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﭼﺎوﭘﯚﺷﯽ و ﻟﻪﺑﯿﺮ ﺧﯚ ﺑﺮدﻧﻪوه و هﯚش ﺧﻪواﻧﺪن‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪر وا ﻧﻪﮐﻪﯾﻦ دوﭼﺎری ﺋﻪوه د‪‬ﯿﻦ ﮐﻪ دان ﺑﻨ‪‬ﯿﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻮوﻧﯽ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا‪ ،‬ﺋﻪوﺳﺎش ﻣﻪﺑﺪهﺋﻪ ﭘﯿﺮۆزهﮐﻪی »هﻪﻣﻮو زﻣﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ هﯿﻨﺪی – ﺋﻪوروﭘﺎﯾﯽ‬
‫هﻪر ڕﺳﺘﻪی ﺑﻪ ﻓﯿﻌﻠﯿﺎن هﻪﯾﻪ« ﮐﻪﻟ‪‬ﻨﯽ ﺗ‪ ‬دهﮐﻪوێ‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد هﻪر ﺑﻪ ﺟﺎرێ ﺳﻪرهو ﺑﻦ دهﺑ‪ ،‬ﺋﯿﺘﺮ ﻟﻪوه ﺑﻪوﻻوه ﺧﻮا‬
‫دهزاﻧ‪ ‬ﮐﻮرد و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﭼﯿﺎن ﺑﻪﺳﻪر دێ‪ .!!....‬ﺑﻪ دهﺳﺖ ﺧﯚم ﻧﯿﻪ ﻟ‪‬ﺮهدا ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻮﻧﯽ ﺋﻪو‬
‫ﻣﻪﺑﺪهﺋﻪوه ﻗﺴﻪی ﮐﺎﺑﺮای ﺷﺎرهزوورﯾﻢ ﺑﻪ ﺑﯿﺮدا دێ ﮐﻪ ﮔﻮﺗﯽ »دهﻣﺮێ ﻧﺎﻣﺮێ ﻣﻠﯽ وهﻗﻮﺗﻪوه«‪.‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﻧﻪ زﯾﺎد دهﮐﺎ ﻧﻪ ﮐﻪم دهﮐﺎ ﺑﻪوه ﮐﻪ هﻪﻣﻮو دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ هﻪﻣﻮو زﻣﺎﻧﻪﮐﺎﻧﯽ هﯿﻨﺪﯾﯽ –‬
‫ﺋﻪوروﭘﺎﯾﯽ ڕ‪‬ﮏ ﺑﮑﻪوێ ﯾﺎ ڕﯾﮏ ﻧﻪﮐﻪوێ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﻪﻋﻪﺻﻮﺑ‪‬ﮑﻢ ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﻻﯾﻪﻧﮕﯿﺮﯾﯽ ﻧﻪ ﺑﻪ دژﮐﺎرﯾﯽ‪ ،‬ﺑﯚ هﻪر‬
‫ڕاﺳﺘﯿ‪‬ﮏ ﮐﻪ ﻟﻪ ﺗﯚژﯾﻨﻪوه دهرﺑﺎرهی زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن ﺋﺎﺷﮑﺮا دهﺑ‪ ،‬ﺗﻪﻋﻪﺻﻮﺑ‪‬ﮑﻢ ﮐﻪ هﻪﺑ‪ ‬ﺑﯚ ڕاﺳﺘﯿﯿﻪﮐﻪ ﺧﯚﯾﻪﺗﯽ‪.‬‬

‫‪85\51‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻣﻦ وا ﻟﻪﺑﻪرﭼﺎوﻣﻪ هﻪر هﻪﻣﺎن ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﮐﻪ ﺑﻪ دوا ﻓﯿﻌﻠﺪا دێ ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﺋﻪو ڕﺳﺘﻪﯾﻪش دێ ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ‬
‫ﺑﻪرﭼﺎوی ﺗ‪‬ﺪا ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﺋﯿﻨﺠﺎ دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ« و ﮐﺎرا و ﺑﻪرﮐﺎر و ﺑﻪ دوا ﺋﻪو ﺋﻪﻣ‪‬ازاﻧﻪﺷﺪا دێ ﮐﻪ ﭘ‪‬ﯿﺎن دهﮔﻮﺗﺮێ‬
‫»‪:«Preposition‬‬

‫ﻣﻦ هﺎﺗﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻮڕ‪.‬‬
‫دارای ﮐﻮڕم هﺎت‪.‬‬
‫ﻟ‪‬ﻢ ﮔﻪڕێ‪.‬‬
‫ﭘ‪‬ﻢ ﺑ‪.‬‬
‫ﺑﻤﺒﯿﻨﻪ‪.‬‬
‫دهﺗﺎﻧﺪﯾﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻪﻣﺨﻪره هﺎوﯾﻪﯾﯽ هﻪو‪‬ﯽ ﻓﯿﺮاق‪.‬‬
‫دهﺳﺘﻢ ﺗ‪ ‬ﻣﻪده هﻪر ﺧﯚم ﺋﺎﮔﺮﯾﻨﻢ‪.‬‬

‫ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ڕﺳﺘﻪﮐﺎﻧﺪا »ﻣﯿﻢ« هﮐﻪ وهک ﺧﯚی د‪‬ﺘﻪوه ﺑ‪ ‬ﺋﻪوه زهرهرﯾ‪‬ﮏ ﻟﻪ واﺗﺎ و ﺳﺮوﺷﺖ و ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﻪﮐﺎﻧﯽ زﯾﺎد و‬
‫ﮐﻪﻣﯽ ﮐﺮدﺑ‪ ‬ﺋﯿﺘﺮ ﺑﻪ چ ﻣﺎﻓ‪‬ﮏ و ﺋﯿﻨﺴﺎﻓ‪‬ﮏ ﺑﻪ ﻣﺮۆﭬﯽ ﮐﻮرد ﺑ‪‬ﻢ‪ :‬ﺑﺮاﮐﻪم ﺋﻪم »ﻣﯿﻢ« ه ﻟﻪ ﻓ‪‬ﻧﻪ ڕﺳﺘﻪدا ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺟﯿﺎوازه ﻟﻪ »ﻣﯿﻢ« هﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮ‪ ،‬ﺧﯚ ﺋﻪﮔﻪر ﻗﻪﻧﺎﻋﻪﺗﯿﺶ ﻧﻪﯾ‪ ،‬ﮐﺎﮐﯽ ﮐﻮرد‪ ،‬دهﺑ‪ ‬ﻟﻪﺑﻪر ﺧﺎﺗﺮی ﻣﻦ ﺧﯚت ﺋﯿﻘﻨﺎع ﮐﻪی‪...‬‬
‫ﺑﻪ ڕاﺳﺘﯽ ﺋﻪﻣﻪ ﮐﺎری ﮐﺮدن ﻧﯿﻪ‪.‬‬

‫دوای ﺋﻪﻣﻪ ﺳﻪر ﻟﻪﻧﻮێ دهﺑ‪ ‬ﺧﯚم و ﺧﻪ‪‬ﻘﯿﺶ هﻪ‪‬ﺒﻔ‪‬ﯾﻮ‪‬ﻨﻢ ﺑﻪوه ﮐﻪ ﺑ‪‬ﻢ ﺋﻪم »ﻣﯿﻢ« هی ڕﺳﺘﻪی »ﻣﻦ ﮐﻮڕم«‬
‫هﻪﻣﺎن »‪ «am‬ی »ﻓﻌﻞ اﻟﮑﯿﻨﻮﻧﻪ« ی »‪ «I am a boy‬ه هﻪروههﺎش دوو ﭘﯿﺘﯽ »ﯾﻦ« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »ﺋ‪‬ﻤﻪ ﮐﻮڕﯾﻦ«‬
‫»ﻓﻌﻞ اﻟﮑﯿﻨﻮﻧﻪ« ی »‪ «are‬ه ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »‪ «we are boys‬دا‪ .‬وهی ﮐﻪ دور دهﮐﻪوﯾﻨﻪوه ﻟﻪ ﺟﻪرﮔﻪی زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻮردی و ﺧﯚﻣﺎن ﻟﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮ‪‬ﺮ دهﮐﻪﯾﻦ ﺑﻪ ﻗﺴﻪی ﺋﻪوﺗﯚﯾﯽ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﺪا ﺋﻪم »‪ «is, am, are‬ه ﺑﻪ ڕاﺳﺘﯽ »ﻓﻌﻞ اﻟﮑﯿﻨﻮﻧﻪ ‪ «Verb to be -‬ن و »ﺗﺼﺮﯾﻒ« دهﮐﺮ‪‬ﻦ و ﻟﻪ‬
‫ﻣﺎﺿﯿﺪا دهﺑﻨﻪ »‪:«was, were‬‬

‫‪I am‬‬
‫‪I was‬‬
‫‪We are‬‬
‫‪We were‬‬
‫‪He is‬‬
‫‪He was‬‬

‫ڕاﻧﺎوه ﻟﮑﺎوهﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺋﻪم »ﺗﺼﺮﯾﻒ و ﻣﺎﺿﯽ و ﻣﻀﺎرﻋﻪ« ﯾﺎن ﻧﯿﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻓﯿﻌﻞ ﻧﯿﻦ ﺗﺎ هﻪﯾﺎﻧﺒ‪ .‬ڕ‪‬ﮑﻪوت واﯾﻪ‬
‫ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﮐﻪ »ﻣﯿﻢ« ه ﻧﻪﺧﺘ‪‬ﮏ ﻟﻪ »‪ « am‬ی ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی دهﭼ‪ ‬ﺧﯚ هﻪﻣﻮو ڕاﻧﺎوهﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮ‬
‫زۆر و ﮐﻪم ﭘ‪‬ﮏ ﭼﻮﻧﯿﺎن ﻧﯿﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ »‪ .«am, is, was, were‬ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﺋ‪‬ﻤﻪ ﮐﻮردﯾﻦ« چ ﺷﻪﺑﺎهﻪﺗﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﻧﯿﻪ‬
‫ﻟﻪﮔﻪڵ ڕﺳﺘﻪی »‪ ،«We are Kurd‬واﺗﻪ ڕاﻧﺎوی »ﯾﻦ« ﻟﻪ ﮐﻮێ و ﻓﯿﻌﻠﯽ »‪ «are‬ﻟﻪ ﮐﻮێ‪ .‬هﻪر ڕاﻧﺎوی »ﻣﯿﻢ«‬
‫ﺧﯚی چ ﻧﺎﺷﻮﺑﮫ‪‬ﺘﻪ »‪ «sui‬ﮐﻪ »ﻓﻌﻞ اﻟﮑﯿﻨﻮﻧﻪ« ی ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺗﺎﮐﻪ ﻟﻪ ﻓﺮهﻧﺴﯿﺪا‪ ،‬ﺧﯚ ﻓﺮهﻧﺴﯿﺶ وهک‬
‫ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی و ﮐﻮردی ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪ ﺧ‪‬ﺰاﻧﻪﮐﻪی »هﯿﻨﺪﯾﯽ – ﺋﻪوروﭘﺎﯾﯽ«‪.‬‬

‫‪85\52‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻟﻪ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﺪا ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﻧﯿﻪ وهک ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت هﻪﻣﻮو ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎﻧﯽ ﯾﻪک ﺳﯿﻐﻪﯾﺎن هﻪﯾﻪ ﺑﯚ هﻪﻣﻮو‬
‫ﮐﻪﺳﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺗﻪﻧﮫﺎ ﻟﻪ »ﻣﻀﺎرع« ی ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎﮐﺪا ﭘﯿﺘ‪‬ﮑﯽ »‪ «S‬دهﻟﮑ‪ ‬ﺑﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪوه‪ .‬ﺗﯚ ﺳﻪﯾﺮ ﮐﻪ‬
‫ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »‪ «I was‬ڕاﻧﺎو‪‬ﮑﯽ ﻧﻪﻟﮑﺎو و ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﮐﯿﻨﻮﻧﻪ« ت ﺑﻪﮐﺎر ه‪‬ﻨﺎوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﻣﻦ ﺑﻮوم«‬
‫ڕاﻧﺎوی ﻧﻪﻟﮑﺎوی »ﻣﻦ« و »ﻓﻌﻞ اﻟﮑﯿﻨﻮﻧﻪ« ی »ﺑﻮو« و ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوی »م« ت ه‪‬ﻨﺎ دهوﺟﺎ ﮐﻪ »م« هﮐﻪ ﺑﯚ ﺧﯚی‬
‫»ﻓﻌﻞ اﻟﮑﯿﻨﻮﻧﻪ« ﺑ‪ ‬ﺋﻪی ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﺑﻮو« دهﺑ‪ ‬ﭼﯽ ﺑ‪‬؟‬

‫ﭘﻮﺧﺘﻪی ﻗﺴﻪ ﻟﻪ ﺳﻪرﻟﻪﺑﻪری ﺋﻪم ﻣﻪوزوﻋﻪ ڕادهﮔﻪﯾﻪﻧ‪ ‬ﮐﻪ وا ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی وهک »ﻣﻦ ﭘﺎﮐﻢ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ا دﯾﺎره‪ ،‬ﺗﯚ ﺑﺮای‬
‫ﻣﻨﯽ‪ ،‬هﻪﻣﻮوﻣﺎن ﮐﻮردﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻪﯾﺮی‪ 11‬ﭼﻪﻧﺪ ﺟﻮاﻧﻪ‪ ،‬دارا ﮐﻮڕی ڕۆﺳﺘﻪﻣﻪ‪ ،‬ﻧﺎوی ﺳﺎﻟﻢ ﻋﻪﺑﺪوڕڕهﺣﻤﺎن ﺑﻪﮔﻪ‪ ،‬ڕهواﻧﺪز‬
‫ﺑﻪﺳﻪر ﺧﻪرهﻧﺪهوهﯾﻪ‪ «...‬و هﻪزاران ڕﺳﺘﻪی ﺋﻪوﺗﯚﯾﯽ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا ﻧﻪ هﯿﭻ ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﯽ ﻧﮫ‪‬ﻨﯽ ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﻧﻪ ﻋﻪﻗ‪‬‬
‫دهﯾﺴﻪﻟﻤ‪‬ﻨ‪ ‬ﺋﻪو ﺑﻪﺷﻪی ﭘ‪‬ﯽ دهﮔﻮﺗﺮێ »ڕاﻧﺎو« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﺎﻧﺪا ﻓﯿﻌﻞ ﺑﻦ ﭼﻮﻧﮑﻪ هﻪروهک ﻣﺮاوی ﮐﻪرﮐﻪدهن ﻧﯿﻪ‬
‫ﺋﻪﻣﺎﻧﻪش ﻓﯿﻌﻞ ﻧﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ زۆره ﻣﻠﻪش ﮐﺮدﻣﺎﻧﻪ ﻓﯿﻌﻞ هﻪرﭼﯽ دهﺳﺘﻮوری ﺑﻨﺠﯽ هﻪﯾﻪ ﺑﯚ ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﺎﻧﯽ ڕﺳﺘﻪی ﺗﻪواو‬
‫ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﻟﻪﮔﻪڵ هﻪوهڵ ﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪم زۆره ﻣﻠﻪﯾﻪدا ﭘﻪڕهم ﺑﻪ ﭘﻪڕهم دهﺑ‪ ‬و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺋﻪوه ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪ ‬ﮐﻪ هﻪﯾﻪ‪،‬‬
‫دهﺑ‪ ‬ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧ‪‬ﮏ ﺳﺎز دهﯾﻦ ﺋﻪوهﻧﺪه ﭘ‪ ‬ﻓﻪﻧﺪ و ﻓ‪ ‬و ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺗﻪﺋﻮﯾﻞ ﺑ‪ ‬ﺑﺎﯾﯽ ﺋﻪوه ﺑﮑﺎ هﻪر ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪ ڕوا‪‬ﻪﺗﺪا‬
‫ﭘﻪردهﯾ‪‬ﮑﯽ درۆزن ﺑﺨﺎﺗﻪ ﺳﻪر ﺋﻪو هﻪﻣﻮو ﺋﯿﻌﺘﯿﺮازاﻧﻪ ﮐﻪ د‪‬ﻨﻪ ﺳﻪری و ڕ‪‬ﯽ ﭘ‪ ‬دهﮔﺮن‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪ ده‪‬ﻢ ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺮا‬
‫ڕاﻧﺎوهﮐﺎن ﻓﯿﻌﻠﻦ ﺋﻪوﺳﺎ دهﺑ‪ ‬ﺗﻪﻋﺮﯾﻔﯽ ﻓﯿﻌﻞ دهﺳﮑﺎری ﺑﮑﺮێ ﺗﺎ ﺋﻪواﻧﯿﺶ ﺑﮕﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺗﻪﺋﻮﯾﻠﯿﺶ ﺑ‪‬ﺘﻪوه ﺑﯚ ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ‬
‫ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎر »ﻇﺮف« ی ﺋﻪوﺗﯚ ﻟﻪﮔﻪڵ واﻧﺪا ﺑﮕﻮﻧﺠ‪ ،‬ﺷﻪوههﺎ و ڕۆژههﺎش ﺧﻪرﯾﮏ ﺑﯿﻦ ﺗﻪوﺟﯿﮫ‪‬ﮏ ﺑ‪‬ﻨﯿﻨﻪوه ﺑﯚ ﮔﯚڕاﻧﯽ‬
‫ﺋﻪو وﺷﺎﻧﻪ ﻟﻪ ڕاﻧﺎوهوه ﺑﯚ ﻓﯿﻌﻞ‪ ،‬ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪوه ﺑﯚ ڕاﻧﺎو و ﻟﻪ ﺧﻪ‪‬ﻖ ﺑﻪﮔﻪﯾﻨﯿﻦ ﭼﯚن »ﻣﯿﻢ« ی ڕﺳﺘﻪی »ﻣﻦ ﭘﺎﮐﻢ«‬
‫ﻓﯿﻌﻠﻪ و هﯽ ڕﺳﺘﻪی »ڕۆﯾﺸﺘﻢ« ڕاﻧﺎوه‪.‬‬

‫چ ﺳﻪرﭘ‪‬ﭽﯽ ﭘ‪ ‬ﻧﺎوێ‪ ،‬ﻟﺰوم ﺑﻪ دوود‪‬ﯿﺶ ﻧﺎﮐﺎ ﻟﻪوهدا ﺑ‪ ‬ﭘﻪروا و ﺑﻪ ﻗﻪﻧﺎﻋﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﺗﻪواوهوه ﺑ‪‬ﯿﻦ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ‬
‫ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا هﻪﯾﻪ وهک ڕﺳﺘﻪی ﻓﯿﻌﻠﺪار‪ .‬ﺋﻪوهی ﺋﯿﻤﮑﺎﻧﯿﺸﯽ ﭘﻪﯾﺪا ﮐﺮدوه ڕﺳﺘﻪی ﺑﯽ ﻓﯿﻌﻞ هﻪﺑ‪ ‬ڕاﻧﺎوه ﻟﮑﺎوهﮐﻪﯾﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﯚی و ﺗﻮاﻧﺎی زۆر ﺳﻪﯾﺮﯾﯿﻪوه ﺑﯚ دروﺳﺖ ﮐﺮدﻧﯽ »ﺣﮑﻢ‪ ،‬اﺳﻨﺎد« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا‪ .‬ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﺋﻪوهﻧﺪه‬
‫ﮐﺎرﯾﮕﻪره ﻧﻪک هﻪر ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﺪا »اﺳﻨﺎد‪ ،‬ﺣﮑﻢ« هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘ‪‬ﻨ‪ ،‬ﻓﯿﻌﻠﯿﺶ‪ ،‬ﺑﻪ دهﮔﻤﻪن و ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ﺳﯿﻐﻪی‬
‫ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﻧﻪﺑ‪ ،‬ﺑ‪ ‬ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﮐﺎر ﻧﺎﮐﺎ ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﻟﻪ ﻟﻪهﺠﻪی ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ژ‪‬ﺮوودا ﮐﻪ وا ﺧﻪرﯾﮑﻪ ﺧﯚ دهﺳﻪﭘ‪‬ﻨ‪‬‬
‫وهک ﺷ‪‬ﻮه زﻣﺎﻧﯽ ﺋﻪدهﺑﯽ ﮐﻮردی‪ .‬زﻣﺎﻧﺰاﻧﯿﮏ ﮐﻪ ﺳﺮﻧﺞ ﺑﮕﺮێ ﻟﻪ ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی و ڕۆ‪‬ﯽ هﻪر ﺑﻪﺷﻪ ﻟﻪ‬
‫ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪر هﻪﺳﺖ و هﯚﺷﯽ ﺧﯚﯾﻪوه زوو ﻟﻪوه د‪‬ﻨﯿﺎ دهﺑ‪ ‬ﮐﻪ وا ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ هﻪﯾﻪ و ﭘ‪‬ی زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻮردﯾﯿﻪ‪ ،‬ﺳﻪر ﻟﻪ ﻧﻮێ ﭘﺮﺳﯿﺎر‪‬ﮑﯽ ﺗﺮﯾﺶ ﻟﻪ ﺧﯚی دهﮐﺎ و ده‪ ‬ﺋﺎﯾﺎ دهﺷ‪ ‬ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ڕﺳﺘﻪی ﺗﻪواوی ﺑﻪ »اﺳﻨﺎد«‬
‫ﭘﻪﯾﺪا ﺑ‪ ‬ﺑ‪ ‬ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو؟ ﺑﻪﻻﻣﻪوه ﻟ‪‬ﺮهﺷﺪا ﻗﻪﻧﺎﻋﻪت ﭘﻪﯾﺪا دهﮐﺎ ﺑﻪوه ﮐﻪ وا هﺎﺗﻨﯽ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﺑﯚ ﻧﺎو ڕﺳﺘﻪی ﺑﻪ‬
‫»اﺳﻨﺎد« دهﺳﺘﻮور‪‬ﮑﯽ ﺑﻨﺠﯽ و ﮔﺸﺘﯿﯿﻪ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا‪ ،‬ﺗﻪﻋﻠﯿﻠ‪‬ﮑﯿﺶ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ دهﺑﯿﻨ‪ ‬ﺑﯚ ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﻟﻪ‬
‫زۆرﯾﻨﻪی ﻓﯿﻌﻠﯽ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک و ﻟﻪ ﺳﯿﻐﻪی »ﻓﻪرﻣﺎن‪ ،‬أﻣﺮ‪ ،‬ﻃﻠﺐ‪ ،‬وﯾﺴﺘﻦ« ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک‪ .‬دهﺑ‪‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺎرﯾﮏ ﻟﻪ ﺧﯚی و ﺳﺮوﺷﺘﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪی و ﻣﻪﻧﺘﯿﻘﯿﺶ ﺑﮑﺎ هﯚی ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ڕاﻧﺎو ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ وهک »هﺎت‪ ،‬ﻓ‪‬ی‪ ،‬ڕﻣﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺮد‪ ،‬ﺑ‪‬ۆ‪ ،‬وهره‪ ،‬ﺑ‪ ،‬ﺑﺨﯚ‪ ،‬ﺑﮋی« ﭼﯿﻪ و ﺑﯚ ﺋﻪم ﻓﯿﻌﻼﻧﻪی ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم و دوهﻣﯽ ﺗﺎک ﺑ‪ ‬ڕاﻧﺎون؟ هﻪوڵ دهدهم‬
‫ﻟﻪم ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﻣﺪا‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪر ز‪‬ﺪه ﻟﻪ ﺗﻪﺣﻪﻣﻮﻟﯽ ﺑﺎرﺳﺘﯽ ﮔﻮﺗﺎر در‪‬ﮋ ﻧﻪﺑ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻨﯽ ﺧﯚم وهراﻣﯽ ﺋﻪم‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺎره ﺑﺪهﻣﻪوه‪.‬‬

‫ﻧﻮوﺳﻪرم دﯾﻮه ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺑﻪ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺑﯽ ﺧﯚﻣﺎﻧﺪوو ﮐﺮدن و ﺑﻪ‪‬ﮕﻪ ه‪‬ﻨﺎﻧﻪوه ﮔﻮﺗﻮهﺗﯽ ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ‬
‫ڕﺳﺘﻪی وهک »دارا ﻣﻪرده« ﮐﻪ دهﺑ‪‬ﺘﻪ هﯚی »اﺳﻨﺎد« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا هﻪﻣﺎن ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﮐﯿﻨﻮﻧﻪ« ﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ﻓﺎرﺳﯿﺪا ﺑﻪ‬
‫وﺷﻪی »اﺳﺖ« دهردهﺑ‪‬ێ‪ ،‬ﺋﻪوهﺷﯽ ﺧﺴﺘﯚﺗﻪ ﺳﻪر ﻗﺴﻪﮐﺎﻧﯿﻪوه ﺑﯚ ﭘﺘﻪو ﮐﺮدﻧﯽ ﺑﺎوهڕهﮐﻪی ﮐﻪ وا ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ﺷ‪‬ﻮهی‬

‫‪85\53‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﮐﻮردی ڕﺳﺘﻪﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻪواوی ﺧﯚی ﻟﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﻧﺰﯾﮏ دهﮐﺎﺗﻪوه و دهﺑ‪‬ﺘﻪ »دارا ﻣﻪردهس«‪ .‬زﻣﺎﻧﺰاﻧ‪‬ﮏ ﮐﻪ ﻟﻪﺑﻪر‬
‫ﺗﯿﺸﮑﯽ ﭼﺎو ﻏﻪ‪‬ﻪﺗ‪‬ﻨﯽ »دارا ﻣﻪردهس« ﺑﮕﺎ ﺑﻪو ﻗﻪﻧﺎﻋﻪﺗﻪ ﮐﻪ ﻟﻪو ﺟﯚره ڕﺳﺘﺎﻧﻪدا ﮐﻮرد و ﻓﺎرس »ﻣﻪرده‪ ،‬ﻣﻪردهس‬
‫– ﻣﺮداﺳﺖ« ﯾﺎن ﻟﻪ ﯾﻪک ﺳﻪرﭼﺎوهوه هﻪ‪‬ﻨﺠﺎوه دهﺑﻮا ﭘﺮﺳﯿﺎر‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺧﯚی ﺑﮑﺎ و ﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﻓﺎرﺳﯿﺪا ﺋﻪم »اﺳﺖ« ه‬
‫هﻪر ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﺑﻪﮐﺎرﻧﺎﯾ‪ ،‬ﺑﯚ هﻪﻣﻮو ﮐﻪﺳﻪﮐﺎن ﺑﻪﮐﺎر دێ و دهﮔﻮﺗﺮێ »ﻣﺮداﺳﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺮداﺳﺘﻢ‪،‬‬
‫ﻣﺮداﺳﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺮداﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺮداﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮداﺳﺖ« ﺋﻪدی ﺑﯚ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا هﻪر ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳﯿﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک‪ ،‬ﺋﻪوﯾﺶ ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ‬
‫ﻟﻪهﺠﻪﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺋﻪم »اﺳﺖ« ه ﺗﺎرﻣﺎﯾ‪‬ﮑﯽ دهدﯾﺘﺮێ؟ ﺑﯚ ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ »ﻣﻦ ﻣﻪردهﺳﻢ‪ ،‬ﺗﯚ ﻣﻪردهﺳﯽ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻣﻪردهﺳﯿﻦ‪«...‬؟‬

‫ﻟ‪‬ﺮهدا ﭘﻪردهﯾ‪‬ﮏ ﻟﻪﺳﻪر ﻣﻪوزوع هﻪﯾﻪ دهﺑ‪ ‬ﻻﺑﺮێ ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺧﯚی ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه ﺑﺪا‪ .‬ﻟﻪ ﻓﺎرﺳﯿﺪا ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯽ »ﻣﻨﻢ – ﺑﻪ‬
‫ﺋﯿﻤﻼی ﮐﻮردی ﻣﻪﻧﻪم دهﻧﻮوﺳﺮێ« وهک ﺋﻪوهﯾﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺑ‪‬ﯽ »ﻣﻨﻢ« ‪ .‬ﮐﻪ ﮔﻮﺗﯿﺸﺖ »ﻣﻦ هﺴﺘﻢ« ﺋﻪم‬
‫ﮔﻮﺗﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﻣﻦ هﻪم«‪ .‬ﺋﻪم ﺳﯿﻐﻪﯾﻪی »ﻣﻨﻢ – ﻣﻪﻧﻪم« ﺑﯚ هﻪﻣﻮو ﮐﻪﺳﻪﮐﺎن ﺑﻪﮐﺎر دێ وهک‬
‫ﺧﯚی‪ ،‬ﺗﻪﻧﮫﺎ ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﻧﻪﺑ‪ .‬ده‪‬ﯽ »ﻣﻨﻢ ‪ ،‬ﺗﻮﺋﯽ‪ ،‬ﻣﺎﺋﯿﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺋﯿﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎﻧﻨﺪ« ﺑﻪ‪‬م ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ‬
‫ﺗﺎک دهﺑ‪‬ﺘﻪ »اوﺳﺖ – دﯾﺎره ﮐﻮرت ﮐﺮاوهی أوهﺴﺖ«ه‪ .‬ﺳﯿﻐﻪﮐﻪی ﺗﺮﯾﺶ هﻪروههﺎ ﺑﯚ هﻪﻣﻮو ﮐﻪﺳﻪﮐﺎن د‪‬ﺘﻪوه و‬
‫دهﮔﻮﺗﺮێ »ﻣﻦ هﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺎ هﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻮ هﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎ هﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬أو هﺴﺖ‪ ،‬اﯾﺸﺎن هﺴﺘﻨﺪ«‬

‫ﮐﻮردﯾﺶ هﻪر وهک ﻓﺎرﺳﯽ دو ﺳﯿﻐﻪی هﻪﯾﻪ‪ :‬ﻣﻨﻢ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪﯾﻦ‪ ،‬ﺗﯚی‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮهن‪ ،‬ﺋﻪوه‪ ،‬ﺋﻪواﻧﻦ‪.‬‬
‫ﻣﻦ هﻪم‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ هﻪﯾﻦ‪ ،‬ﺗﯚ هﻪی‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه هﻪن‪ ،‬ﺋﻪو هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺋﻪوان هﻪن‪.‬‬

‫ﻟﻪﻣﻪڕا دﯾﺎر دهﮐﻪوێ ﮐﻮرد ﮐﻪ ده‪» ‬دارا ﻣﻪرده« ڕﺳﺘﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮردی ﭘﻪﺗﯽ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎوه‪ ،‬ﺋﻪﻣ‪‬از‪‬ﮑﯿﺸﯽ‪ 12‬ﺑﯚ‬
‫دروﺳﺖ ﮐﺮدﻧﯽ »ﺣﮑﻢ و اﺳﻨﺎد« هﮐﻪ ه‪‬ﻨﺎوهﺗﻪوه ﮐﻪ ﻧﻪک هﻪر ﮐﻮردﯾﯿﻪ و ﺑﻪس ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪ دو ﺳﯿﻐﻪی‬
‫ﮐﻮردی ڕهﺳﻪن ﮐﻪ ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ﺑﻪ ﺟﻮوﺗﻪ زﯾﻨﺪون و هﻪرﯾﻪﮐﻪﯾﺎن ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ دهﮐﺎ‪ .‬ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ »دارا ﻣﻪرده‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫ﻣﻪردم« ﻟﻪ »دارا ﻣﺮداﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺮداﺳﺘﻢ« وهرﻧﻪﮔﯿﺮاوه‪ ،‬ﻟﻪو دوو ڕﺳﺘﻪﯾﻪی ﮐﻮردﯾﺶ وهرﻧﻪﮔﯿﺮاوه ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺮاﺑﺎ‬
‫»دارا ﻣﻪرد هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﻪرد هﻪم« زۆر ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ ڕاﻧﺎوهﮐﺎﻧﯽ »ه‪ ،‬م« ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺟﯿﺎن ﻟﻪ »هﻪﯾﻪ‪ ،‬هﻪم«‪ .‬ڕاﺳﺘﯿﻪﮐﻪی‬
‫»هﻪﯾﻪ و هﻪم و هﻪﯾﻦ و هﻪن‪ «...‬ﺑﻪوﻻی »ﺣﮑﻢ و اﺳﻨﺎد« ی »ﻣﻄﻠﻖ« ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪ زﯾﺎدهوهﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﮐﻪ‬
‫واﺗﺎﮐﻪﯾﺎن ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ دهﮐﺎﺗﻪ »ﻣﻪوﺟﻮده‪ ،‬ﻣﻪوﺟﻮدم‪ ،‬ﻣﻪوﺟﻮدﯾﻦ‪.«...‬‬

‫ﺑﻪ‪‬م ﻟ‪‬ﺮهدا ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوهﯾ‪‬ﮏ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﺑ‪ ‬در‪‬ﮋه ﭘ‪‬ﺪان‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻧﻪ ﺋﻪو دهرﻓﻪﺗﻪ هﻪﯾﻪ ﻧﻪ ﺋﻪو ﺗﯚژﯾﻨﻪوه ﮐﺮاوه ڕ‪‬ﯽ‬
‫در‪‬ﮋ ﮐ‪‬ﺸﺎﻧﻪوه ﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﻓﺎرﺳﯿﺪا ﺳﯿﻐﻪی »هﺴﺘﻢ‪ ،‬هﺴﺘﯿﻢ« هﻪر ﺑﯚ ﺣﺎ‪‬ﯽ ﺣﺎزر هﻪﯾﻪ ﻧﻪ ﻟﻪ ڕاﺑﺮدوو‪ ،‬ﻧﻪ ﻟﻪ ﻣﻀﺎرﻋﺪا ﭘﻪﯾﺪا ﻧﺎﺑ‪ .‬ﻟﻪ‬
‫ﻣﺎﺿﯿﺪا دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﺑﻮدم« ﻟﻪ ﻣﻀﺎرﻋﺪا دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﻣﯽ ﺷﻮم«‪ .‬ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﻣﻪوزوﻋﻪوه دوو ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ د‪‬ﺘﻪ‬
‫ﭘ‪‬ﺶ‪:‬‬

‫‪» -1‬هﻪم‪ ،‬هﻪﯾﻦ« ﻣﺎزﯾﺸﯿﺎن هﻪﯾﻪ و دهﮔﻮﺗﺮێ »هﻪﺑﻮوم‪ ،‬هﻪﺑﻮوﯾﻦ‪ ،‬هﻪﺑﻮوی‪ ،‬هﻪﺑﻮون‪ ،‬هﻪﺑﻮو‪ ،‬هﻪﺑﻮون«‪ .‬ﻟﻪ‬
‫ﺗﻪﺳﺮﯾﻔﻪﮐﻪﺷ‪‬ا دﯾﺎره ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕه‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ڕاﻧﺎوی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕی ﺑﯚ ﺑﻪﮐﺎرهﺎﺗﻮوه‪ ،‬ﺧﯚ ﻟﻪ ﮔﻮ‪‬ﺮهی واﺗﺎﮐﻪی هﻪر‬
‫ﺋﻪﻣﯿﺶ ﭼﺎوهڕوان دهﮐﺮا‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻓﯿﻌﻠﯽ »هﻪﺑﻮون« ﺑﻪ واﺗﺎی »ﺗﻤﻠﮏ« ﯾﺶ ﺑﻪﮐﺎر دێ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪوﺳﺎ ﺟﯚری ﻟﻪ ﮐﺎره‪‬ﻨﺎن و ﺗﻪﺳﺮﯾﻔﯽ دهﮔﯚڕێ‪.‬‬
‫ﺑﯚ ﺣﺎزر دهﮔﻮﺗﺮێ »هﻪﻣﻪ‪ ،‬هﻪﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬هﻪﺗﺎﻧﻪ‪ ،‬هﻪﯾﻪﺗﯽ‪ ،‬هﻪﯾﺎﻧﻪ«‪.‬‬

‫‪85\54‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫هﻪﻣﯿﺴﺎن ﺑﯚ ﺣﺎزر دهﮔﻮﺗﺮێ »هﻪﯾﻪﺗﻢ‪ ،‬هﻪﯾﻪﺗﻤﺎن‪ ،‬هﻪﯾﻪﺗﺖ‪ ،‬هﻪﯾﻪﺗﺘﺎن‪ ،‬هﻪﯾﻪﺗﯽ‪ ،‬هﻪﯾﻪﺗﯿﺎن«‪ .‬ﻟ‪‬ﺮهدا وهک ﺋﻪو‬
‫ﺳﯿﻐﻪﯾﻪی ﻟ‪ ‬ﮐﺮا ﮐﻪ ده‪» ‬ﮐﺮدوهﺗﻢ‪ ،‬ﮐﺮدوهﺗﻤﺎن‪ ،‬ﮐﺮدوهﺗﺖ‪ ،‬ﮐﺮدوهﺗﺘﺎن« ﮐﻪ ﺑﻪ واﺗﺎی »ﮐﺮدووﻣﻪ‪ ،‬ﮐﺮدووﻣﺎﻧﻪ‪«...‬‬
‫دێ ﻟﻪ زاری ﺧﻪ‪‬ﻘﯽ ﺳﻮﻟ‪‬ﻤﺎﻧﯽ‪ .‬دهﺷﺪﯾﺘﺮێ ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﺑﯚ هﻪر دوو و‪‬ﻨﻪ هﻪر ﺳﯿﻐﻪی »هﻪﯾﻪﺗﯽ«‬
‫ﺑﻪﮐﺎر دێ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﻣﺎزﯾﺪا دهﮔﻮﺗﺮێ »هﻪﻣﺒﻮو‪ ،‬هﻪﻣﺎﻧﺒﻮو‪ ،‬هﻪﺗﺒﻮو‪ ،‬هﻪﺗﺎﻧﺒﻮو‪ ،‬هﻪﯾﺒﻮو‪ ،‬هﻪﯾﺎﻧﺒﻮو«‬

‫ﻟﻪ ﻣﻮزارﻋﺪا دهﮔﻮﺗﺮێ »دهﻣﺒ‪ ،‬دهﻣﺎﻧﺒ‪ ،‬دهﺗﺒ‪ ،‬دهﺗﺎﻧﺒ‪ ‬دهﯾﺒ‪ ،‬دهﯾﺎﻧﺒ‪.«‬‬

‫ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ »هﻪﺑﻮون« ﺑﻪ واﺗﺎی »ﺗﻤﻠﮏ« دهﯾﮑﺎﺗﻪ ﮐﺎری ﺗ‪‬ﭙﻪڕ »ﻣﺘﻌﺪی«‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪی ﺋﻪوه ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫واﺗﺎی »ﻣﻪوﺟﻮودم« ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪ ‬ﺋﻪو ﻓﯿﻌﻠﯽ ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﯿﺪا دێ دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ‪ ،‬وهک ﮔﻮﺗﻤﺎن‪.‬‬

‫ﺗﯚ ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﻣﻦ هﻪم‪ ،‬ﻣﻦ هﻪﺑﻮوم‪ ،‬ﻣﻦ دهﺑﻢ« ﺑﻪ واﺗﺎی ﻣﻪوﺟﻮودم‪ ،‬ﻣﻪوﺟﻮود ﺑﻮوم‪ ،‬ﻣﻪوﺟﻮود دهﺑﻢ‪ ،‬وهک ﺋﻪوهﯾﻪ‬
‫ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺒ‪‬ﺘﺖ »ﻣﻦ ﻧﻮوﺳﺘﻮوم‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻮوﺳﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻦ دهﻧﻮوم« ﮐﻪ ﺗﻪﺳ‪‬ﯾﻔﯽ ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕه‪.‬‬

‫ﺑﻪ‪‬م ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »هﻪﻣﻪ‪ ،‬هﻪﻣﺎﻧﻪ« ﺳﯿﻐﻪی »ﮔﻮﺗﻮﻣﻪ‪ ،‬ﮔﻮﺗﻮﻣﺎﻧﻪ« ت ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎوه ﮐﻪ هﯽ ﮐﺎری ﺗ‪‬ﭙﻪڕه‪ .‬ﻟﻪ ﮐﺎری‬
‫ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕدا ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ »ﻧﻮﺳﺘﻮوﻣﻪ‪ ،‬ﻧﻮﺳﺘﻮوﻣﺎﻧﻪ‪ .«...‬ﮐﻪ دهﺷ‪‬ﯽ »هﻪﯾﻪﺗﻢ‪ ،‬هﻪﯾﻪﺗﻤﺎن« ﺳﯿﻐﻪی »ﮔﻮﺗﻮهﺗﻢ‪ ،‬ﮔﻮﺗﻮهﺗﻤﺎن«‬
‫ت ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎوه ﮐﻪ ﺋﻪوﯾﺶ هﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕه‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﻣﺎزﯾﺪا ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »هﻪﻣﺒﻮو‪ ،‬هﻪﻣﺎﻧﺒﻮو« ﻟﻪ ڕاﺳﺘﻪ »ﺗﺼﺮﯾﻒ« ت ﻻداوه ﭼﻮﻧﮑﻪ وهک ﺋﻪوه ﻧﯿﻪ ﺑ‪‬ﯽ »ﮐﺮدم‪،‬‬
‫ﮔﻮﺗﻢ« ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪﺑﻪر هﯚﯾ‪‬ﮑﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﺋﻪم ﻻداﻧﻪ ﮐﺮاوه‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر وهک »ﮐﺮدم و ﮔﻮﺗﻢ« ﮐﺮاﺑﺎﯾﻪ »ﻣﺎﺿﯽ« ﺋﻪوﺳﺎ‬
‫دهﺑﻮوه »هﻪﺑﻮوم« ﮐﻪ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕه و واﺗﺎی »ﺗﻤﻠﮏ« داﻧﻪ‪ ،‬واﺗﺎی »ﻣﻪوﺟﻮد ﺑﻮوم« دهدا‪ .‬ﺑﯚﯾﻪﯾﻪ ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »هﻪﻣﺒﻮو‪،‬‬
‫هﻪﻣﺎﻧﺒﻮو« ﺋﻪوهت ﮐﺮدوه ﮐﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕی ﺧﺎوهن ﭘ‪‬ﺸﮕﺮی دهﮐﻪی ده‪‬ﯽ »هﻪ‪‬ﻤﮕﺮت‪ ،‬دهرم ﮐﺮد‪،...‬‬
‫ﺋﻪﮔﻪر ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ ﺑ‪ ‬ده‪‬ﯽ »هﻪ‪‬ﺴﺘﺎم‪ ،‬دهرﭼﻮوم«‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﻣﻮزارﻋﯿﺸﺪا ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »دهﻣﺒ‪ «‬ﻣﻮزارﻋﯽ ﻋﺎدهﺗﯿﺖ ﻧﻪه‪‬ﻨﺎوه وهک »دهﺧﯚم‪ ،‬دهﺑﯿﻨﻢ‪ ،‬دهﺧﯚﯾﻦ‪ ،‬دهﺑﯿﻨﯿﻦ« ﭼﻮﻧﮑﻪ‬
‫ﺋﻪﮔﻪر وات ﮐﺮدﺑﺎ دهﺑﻮا ﺑ‪‬ﯽ »دهﺑﻢ« ﮐﻪ وا ﺑﻪ واﺗﺎی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ دێ و »ﺗﻤﻠﮏ« ی ﺗ‪‬ﺪا ﻧﺎﺑ‪» .‬دهﻣﺒ‪ ،‬دهﻣﺎﻧﺒ‪«‬‬
‫وهک ﻓﯿﻌﻠﯽ »دهﻣﺎﻧﭙﻪرژێ‪ ،‬دهﻣﺎﻧﺨﻮرێ‪ ،‬دهﻣﺎﻧﺪزێ‪ ، 13‬دهﻣﺎﻧﻪوێ« واﯾﻪ ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕن‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ڕاﻧﺎوه ﻟﮑﺎوهﮐﻪﯾﺎن‬
‫»ﻣﺎن« هﻪرهﭼﻪﻧﺪ هﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕه‪ ،‬ﻟ‪‬ﺮهدا ﺟ‪‬ﮕﻪی »ﻣﻔﻌﻮل« ی ﮔﺮﺗﯚﺗﻪوه‪.‬‬

‫ﺳﺎغ ﮐﺮدﻧﻪوهی ﺋﻪو ﺑﺎﺳﺎﻧﻪ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﭘﺘﺮی دهوێ ﻟﻪوهﻧﺪهی ﻣﻦ ﻟﻪﺳﻪری ڕۆﯾﺸﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﻟﻪ ﭘﻪراو‪‬ﺰی‬
‫ﮔﻮﺗﺎر‪‬ﮑﺪا هﻪر ه‪‬ﻨﺪهی ﺟ‪ ‬ﺑﯚ دهﮐﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﺧﯚ ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬دهﺑﻮا ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮏ ﺧﯚﻣﯿﺎن ﻟ‪ ‬ﺑﺪزﻣﻪوه ﺑﺎﺳﻪﮐﻪش‬
‫ﻧﺎﺗﻪواو ﻧﻪﺑ‪ ‬و ﻗﺎزاﻧﺠﯽ »ﮐﻮرت ﮐﺮدﻧﻪوه« ش ﭘ‪‬ﮏ ﺑ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪو دهرﺑﻮوﻧﻪی ﺗ‪‬ﯿ‪‬ا ڕۆﯾﺸﺘﻢ ﺑﯚ ﺳﻪرﺷﺎر و‬
‫ﻧﺎوهڕۆﮐﯽ ﮔﻮﺗﺎرهﮐﻪ‪ ،‬ﻟﻮوت و ﺑﺰووت ﺗﻮوﺷﻢ هﺎت و ﭘ‪‬ﻢ ﻧﻪﮐﺮا ﺧﯚﻣﯽ ﻟﻪﺑﻪر ﻻدهم ﺗﺎ ﺑﺎﺟﯽ ﺧﯚی ﻟ‪ ‬ﺳﻪﻧﺪم‪.‬‬
‫ﻣﻪﺑﻪﺳﻢ ﻟﻪو ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯿﯿﻪ »هﻪﻣﻪ و هﻪﯾﻪﺗﻢ« ه ﻧﻪک ﺑﺎﺳﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮ ﮐﻪ وا ﻟﻪ ﺟﻪرﮔﻪی ﻣﻪوزوﻋﻪوه هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘﻦ‪ .‬ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺮه‬
‫ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﮐﺮدﺑ‪‬ﺘﻢ و ﮔﻮﺗﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﮔﻮﺗﺒ‪‬ﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ زۆری‪ ،‬رهﺧﻨﻪ و ڕاﺳﺖ ﮐﺮدﻧﻪوه و ﭘ‪ ‬ڕازی ﻧﻪﺑﻮون ﺑﻮوه‪ ،‬ﻟﻪ دوو ﻟ‪‬ﻮهی‬
‫ﺧﺎﻣﻪم دهرﻧﻪﭼﻮو »ﺿﻤﯿﺮ‪ ،‬ڕاﻧﺎو‪ «Pronoun ،‬ﭼﯿﻪ و ﭼﻪﻧﺪه و ﭼﯚﻧﻪ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م وهﻧﯿﻪ ﻟﻪوهدا ﺳﻮﭼﯽ ﻣﻦ هﻪﺑ‪ ،‬ﻣﻪوزوع‬
‫ﻟﻪ ﺧﯚﯾﻪوه ﭘﻪل داوێ ﺑﻪ هﻪﻣﻮو ﻻﯾ‪‬ﮑﺪا و ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ دهﻓﺘﻪران دهﺧﻮ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت وا ﺑﻮوه ﻣﻦ دهﻓﺘﻪرم ﻟ‪‬‬
‫داﺧﺴﺘﻮوه دهﻧﺎ در‪‬ﮋﺗﺮﯾﺶ ﺧﯚی ﻟ‪‬ﮏ دهﮐ‪‬ﺸﺎﯾﻪوه‪.‬‬

‫‪85\55‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻟﻪو ڕوﭘﻪڕاﻧﻪی وا ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه ﻣﺎون ﻟﻪ ﮔﻮﺗﺎرهﮐﻪدا د‪‬ﻤﻪ ﺳﻪر ﭼﻪﻗﯽ ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ و هﻪوڵ دهدهم‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺗ‪‬ﻔﮑﺮﯾﻨﯽ‬
‫ﺧﯚم‪ ،‬وهرام ﺑﺪهﻣﻪوه‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ڕاﻧﺎو ﭼﯿﻪ؟‬

‫ڕاﻧﺎو ﭼﻪﻧﺪن؟‬
‫ڕاﻧﺎو چ ﮐﺎر‪‬ﮏ دهﮐﻪن؟‬

‫ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﮔﻮﺗﻢ ﻟﻪو ﻟﯿﺴﺘﻪی ﺣﻪﻓﺖ ﻟﮑﺎوﯾﯿﻪ‪ ،‬ﺷﻪش ﻟﮑﯿﺎن ڕاﻧﺎو ﻧﯿﻦ‪ .‬هﻪ‪‬ﺒﻪت ﮐﻪ ده‪‬ﻢ ڕاﻧﺎو ﻧﯿﻦ ﻟﻪو ڕوهوهﯾﻪ ﮐﻪ وا‬
‫ﻟﮑﯽ ﺣﻪﻓﺘﻪم »ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ« ﮐﻪ ﻟﻪ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﺪا ﭘ‪‬ﯽ دهﮔﻮﺗﺮێ »‪ ،«Personal‬ﺋﻪو ڕاﻧﺎو ﺑ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﯽ هﻪرﭼﯽ هﯚی‬
‫ﮐﯚﮐﺮدﻧﻪوه و ﻟﻪﯾﻪک ﭼﻮاﻧﺪن و ﺧﺰﻣﺎﯾﻪﺗﯿﯽ هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﺑﻪﯾﻨﯽ ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ و ﺷﻪش ﺑﻪﺷﻪﮐﻪی ﺗﺮدا ﻧﯿﻪ‪ .‬ﻟﻪ ﻓﻪرزی‬
‫ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﺗﻪﻋﺮﯾﻔ‪‬ﮑﯽ ﻓﺶ و ﻓﯚ‪‬ﯽ ڕاﻧﺎوهوه ﺑﺸﺘﻮاﻧﯿﻦ ﺟﻐﺰ‪‬ﮑﯽ ﭘﺎن و ﺷﻞ و ﺷﻪﭘﻪﺗﻪ ﺑﻪ دهوری هﻪﻣﻮاﻧﺪا ﺑﮑ‪‬ﺸﯿﻦ ﺋﻪو‬
‫ﺟﻐﺰه هﻪر وهک ﺋﻪو ﺧﻪﻧﺪهﻗﻪی ﻟ‪ ‬دێ ﮐﻪ ﺑﻪ دهوری ﺋﺎو و ﺋﺎﮔﺮهوه هﻪ‪‬ﮑﻪﻧﺪراﺑ‪ .‬ﺳﻪد ﺟﺎران ﺑ‪‬ﯿﯽ »ﺋﺎو و ﺋﺎﮔﺮ‬
‫ﻣﺎدهن« دژاﯾﻪﺗﯽ و »ﺗﻨﺎﻗﻀﯽ« ی ﻣﯿﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪو ﻗﺴﻪﯾﻪ هﻪ‪‬ﻨﺎﺳﺘ‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر ﺑﻪ وﺷﻪﺳﺎزی و ﻓﻪﻧﺪی ڕهواﻧﮑﺎرﯾﯽ ﭼﺎری‬
‫»ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت« ﮐﺮاﺑﺎ دهﻣﺎﻧﮕﻮت »داﮔﯿﺮﮐﻪر و داﮔﯿﺮﮐﺮاو هﻪردووﯾﺎن ﺋﺎدهﻣﺰادن« و ﺑﻪوه ﻟﻪ هﻪرا و هﯚرﯾﺎ و ﺷﯚڕش و‬
‫ﮐﺸﺘﻮﺑ‪‬ﯾﯽ دهﺑﻮوﯾﻨﻪوه‪ .‬هﻪر ﺗﻪﻋﺮﯾﻔ‪‬ﮏ ﺑ‪ ‬و ڕاﻧﺎوهﮐﺎﻧﯽ »ﮔﻮﺗﻤﺎن‪ ،‬ده‪‬ﯿﻦ« ﮐﯚﺑﮑﺎﺗﻪوه ﻟﻪﮔﻪڵ وﺷﻪی وهک »ﺋﺎﯾﺎ‪،‬‬
‫هﯿﭻ ﮐﻪﺳ‪ «‬ﺋﻪو ﺗﻪﻋﺮﯾﻔﻪ ﻟﻪوهی زﯾﺎﺗﺮ ﻧﻪﮐﺮدوه ﮐﻪ ﺧﯚی ﺋﺎوس ﮐﺮدوه ﺑﻪ ﺷﺘﯽ و‪‬ﮏ ﻧﻪﭼﻮوی وهک »ه‪‬ﻠﮑﻪی‬
‫ﻣﺮاوی و ﺧﺎﮐﻪﻧﺎز و ﻣﻮوی ﺳﺎﺧﺘﻪی ﺑﺎڕوﮐﺎ«‪ .‬ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﮔﻮﺗﻢ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ده‪‬ﻤﻪوه ﮐﻪ زﻣﺎﻧﺰان ﯾﺎﺳﺎ و دهﺳﺘﻮوری وههﺎ‬
‫داﻧ‪ ‬ڕاﻧﺎوی »ﻣﯿﻢ« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »ﮐﺮدم« دا ﺑﻪر ﺋﻪو ﺗﻪﻋﺮﯾﻔﻪ ﺑﺨﺎ ﮐﻪ ﺑﯚ »ﻓ‪‬ﻧﻪﮐﻪس و ﻓﯿﺴﺎر« داﻧﺮاوه ﺋﯿﺘﺮ ﭘ‪‬ﯽ‬
‫ﻧﺎوێ »اﺳﻢ‪ ،‬ﻓﻌﻞ‪ ،‬ﻇﺮف و ﺻﻔﻪ« ش ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺪی ﺟﻮدا ﮐﺎﺗﻪوه‪ .‬ﺷﺎﻋﯿﺮ ﮔﻮﺗﻪﻧﯽ »زهﺣﻤﻪﺗﯽ ﺑ‪‬ﮫﻮده چ ﻻزم«‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﻟ‪‬ﺮهدا ڕێ ﺑﻪ ﺧﯚم ﻧﺎدهم‪ ،‬دهرﻓﻪﺗﯿﺶ ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﺑﭽﻤﻪ ﺋﻪو ﺑﻨﺞ و ﺑﻨﮕﻪ ﻓﮑﺮﯾﯿﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕی زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﯽ ﻟﻪﺳﻪر‬
‫هﻪ‪‬ﭽﻪﻗﯿﻮه دهرﺑﺎرهی ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎن ﯾﺎ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ دهﺳﺘﻮوری ﺳﻪر ﺑﻪ ڕاﻧﺎو ﮐﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﺑ‪ ‬ﻟﻪ‬
‫ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ‪ .‬ﺋﻪم ﮐﺎره ﻧﻪ دهﮐﺮێ و ﻧﻪ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ‪ .‬ﻟ‪‬ﺮهدا هﻪر ه‪‬ﻨﺪه ﻣﺎوهی ﻗﺴﻪ و ﺗﯚژﯾﻨﻪوه هﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﯽ‬
‫هﻪ‪‬ﺴﻪﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋﻪو ژوورﺧﺎﻧﻪ ﺋﺎﺷﮑﺮاو دﯾﺎره ﺑﮑﺎ ﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﺘ‪‬ﺒﺎن ﻧﻮوﺳﺮاوه و ﺑﻪﺳﻪر زار و زﻣﺎﻧﺎﻧﻪوهﯾﻪ‪.‬‬

‫ﺋﻪو ﺷﻪش ﺑﻪﺷﻪی ﮐﻪ دهﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه دوای دهرهﺎوﯾﺸﺘﻨﯽ ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ﻟﻪ ﻟﯿﺴﺘﻪی ﺣﻪﻓﺖ ﮐﻪرﺗﯽ‪ ،‬ﺑﻪﻻی ﻣﻨﻪوه‪،‬‬
‫ﺋﻪواﻧﯿﺶ ﮐﯚﻧﺎﺑﻨﻪوه ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ »ڕاﻧﺎو« ﯾﺎ هﻪر ﻋﯿﻨﻮاﻧ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﺑ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ زۆر ﻟﻪو ﺑﻪﺷﺎﻧﻪ ه‪‬ﻨﺪ ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺪی‬
‫دورن ﺋﻪﮔﻪر ڕوا‪‬ﻪﺗ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪ ‬ﺑﺎﯾﺎﺧﯿﺶ ﺧﺰﻣﻪﺗﯿﯿﺎن ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﺪا ﭘ‪‬ﮏ ﺑ‪‬ﻨ‪ ،‬ﺟﻮداﯾﯽ وههﺎ ﺑﻪه‪‬ﺰ ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺪﯾﯿﺎن دهﺗﺮاز‪‬ﻨ‪‬‬
‫ﮐﻪ ﻧﻪﺷ‪ ‬هﻪرﮔﯿﺰ ﻟﻪﺗﻪک ﯾﻪﮐﺘﺮدا داﺑﻨﺮ‪‬ﻦ و ﺑﻪ ﺗﯿﺮه و هﯚز‪‬ﮏ ﺣﯿﺴﺎب ﺑﮑﺮ‪‬ﻦ‪ .‬ﺳﺮﻧﺞ ﺑﺪه ﺋﻪو »ی« ی ڕﺳﺘﻪی‬
‫وهک »ﭘﯿﺎوهﮐﻪی هﺎﺗﻪ ﻻم« و ﺑﯿﺨﻪ ﺗﺎک وﺷﻪی »هﯿﭻ ﮐﻪس« و ﺧﯚ ﺧﻪرﯾﮏ ﮐﻪ ﺑﻪ دۆزﯾﻨﻪوهی ﺷﻪﺑﺎهﻪت و‬
‫ﻟﻪﯾﻪﮐﺪی ﭼﻮون ﻟﻪ ﺑﻪﯾﻨﯿﺎﻧﺪا‪ .‬ﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﮔﻪﻣﻪ ﺋﻪم دوو وﺷﻪﯾﻪ هﻪر ﺋﻪوهﻧﺪه ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺪی دهﭼﻦ و ﺧﺰﻣﻦ ﻟﻪﮔﻪڵ ﯾﻪﮐﺘﺮ‬
‫ﮐﻪ هﻪرﯾﻪﮐﻪﯾﺎن وهک ﺋﻪوی ﺗﺮ ﺑﺮﯾﺘﯿﻪ ﻟﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ﺋﻪﻟﻒ و ﺑ‪ «‬و ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻨﺪا دهور‪‬ﮑﯽ هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﻟﻪوه زﯾﺎﺗﺮ هﯿﭻ‬
‫ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿ‪‬ﮑﯽ »ﻣﺸﺘﺮک« ﮐﯚﯾﺎن ﻧﺎﮐﺎﺗﻪوه‪ .‬وهک ﺋﻪم دوو وﺷﻪﯾﻪش وﺷﻪی »هﯽ« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »ﺟﻠﮑﻪﮐﻪ هﯽ داراﯾﻪ«‬
‫و وﺷﻪی »ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ هﺎت ﺑﯚ ﻣﺎ‪‬ﻪﮐﻪﻣﺎن« ﺋﻪواﻧﯿﺶ ه‪‬ﻨﺪی هﻪﻣﻮو ﺟﻮوﺗﻪ وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﻟﻪﯾﻪﮐﺘﺮ‬
‫ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪن‪ .‬وﺷﻪی »هﯽ« واﺗﺎﯾ‪‬ﮑﯽ ڕوﺗﯽ »ﺗﻤﻠﮏ« دهﺑﻪﺧﺸ‪ ‬وهک وﺷﻪی »‪ «of‬ﻟﻪ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﺪا‪ ،‬هﻪر ﺋﻪوهﻧﺪه‬
‫ﻓﻪرﻗﻪش هﻪﺳﺖ ﭘ‪ ‬دهﮐﺮێ ﻟﻪ ﺑﻪﯾﻨﯿﺎﻧﺪا ﮐﻪ ﺟﯚری ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯿﺎن ﻟﻪ دوو زﻣﺎﻧﻪﮐﻪدا ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺘﺮﯾﺎن ﺟﻮدا دهﮐﺎﺗﻪوه‪.‬‬
‫وﺷﻪی »ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ« ﺑﻪ ﻟﻪﻓﺰ و واﺗﺎوه ﺗﻪواو ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﻪ‪.‬‬

‫‪85\56‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺧﻮﻻﺳﻪی ﻗﺴﻪ ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪ وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ »ﻣﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه‪ ،‬ﺗﯚ‪ ،‬ﺋﻪوان‪ ،‬ﺋﻪو« ﺑﻪ ﺧﯚﯾﺎن و ﺷ‪‬ﻮه ﻟﮑﺎوهﮐﺎﻧﯿﺎﻧﻪوه ڕاﻧﺎو ﺑﻦ‬
‫ڕ‪‬ﮕﻪ دهﺑﻪﺳﺘﺮێ ﺑﻪ ﺗﻪواوی ﻟﻪوه ﺋﻪم ﻋﯿﻨﻮاﻧﻪ ﺑﯚ هﯿﭻ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮی ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪.‬‬

‫ﺑﻪ‪‬م ﺗﯚ ﺑ‪‬ﯽ ﮐﻪ ﻧﺎوی ڕاﻧﺎوت ﻧﻪﮐﺮده ﻋﯿﻨﻮاﻧﯽ ﺋﻪم ﺗﺎﻗﻤﻪ وﺷﻪﯾﻪ ﺋﺎﯾﺎ ﻋﯿﻨﻮاﻧﯽ ڕاﻧﺎو دهﺳﺖ دهدا ﺑﯚ ﺷﻪش‬
‫ﮐﻪرﺗﻪﮐﻪی ﺗﺮ؟ ﺑ‪ ‬ﺋﻪوه ﺑﭽﻤﻪ ﻧﺎو در‪‬ﮋه ﭘ‪‬ﺪان و ﺧﻮرد ﮐﺮدﻧﻪوه‪ ،‬ﺑﻪﻻی ﺑﺎوهڕی ﻣﻨﻪوه‪ ،‬ﺋﻪم ﭼﻪﻧﺪ ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯿﺎﻧﻪی‬
‫ﺧﻮارهوه ﺑﻪﻗﻪدهر »ﺑﺪﯾﮫﯿﻪ« د‪‬ﻨﻪ ﺑﻪر هﻪﺳﺖ و ﺳﺮﻧﺠﯽ ﻣﺮۆڤ دهرﺑﺎرهی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪ وﺷﻪی ﻟﯿﺴﺘﻪی ﺷﻪش‬
‫ﻟﮑﺎوﯾﯿﻪوه‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻋﯿﻨﻮاﻧﯽ »ڕاﻧﺎو« دهﺳﺖ ﻧﺎدا‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﯚ ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ﻟﯿﺴﺘﻪﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﯚ هﯿﭻ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻟﮑﻪﮐﺎﻧﯽ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺋﯿﻤﮑﺎن ﻧﯿﻪ هﯿﭻ ﻋﯿﻨﻮاﻧ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﺋﻪم ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪ وﺷﻪﯾﻪی ﻟﻪ ﯾﻪﮐﺘﺮ ﻧﻪﭼﻮوی ﭘﻪڕاﮔﻪﻧﺪهی ﺑ‪ ‬ﺳﻨﻮور و ﭘﻪراو‪‬ﺰ ﺑﺨﺎﺗﻪ‬
‫ژ‪‬ﺮ ﺳﺎﯾﻪی ﺧﯚﯾﻪوه‪.‬‬

‫‪ -3‬ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﻟﻪ وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻟﮑﻪﮐﺎن ﺑﯚ ﺧﯚﯾﺎن ﻧﺎﭼﻨﻪ ژ‪‬ﺮ ﺗﺎﮐﻪ ﯾﻪک ﻋﯿﻨﻮاﻧﻪوه و دهﺑ‪ ‬داﺑﻪش ﺑﮑﺮ‪‬ﻦ‬
‫ﺑﻪﺳﻪر ﭼﻪﻧﺪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻨﺪا‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﻟ‪‬ﺮهدا ﻣﺎ‪‬ﺌﺎواﯾﯽ ﯾﻪﮐﺠﺎرهﮐﯽ دهﮐﻪم ﻟﻪم ﺷﻪش ﻟﮑﻪی ﻟﯿﺴﺘﻪی ڕاﻧﺎوان و چ ڕووﭘ‪‬ﻮی ﺗﺮی ﺋﻪم ﮔﻮﺗﺎرهﯾﺎن ﭘ‪‬‬
‫ﻧﺎﮔﺮﻣﻪوه‪ ،‬ﻣﻪﮔﻪر ﻧﺎوﻧﺎوه ﻣﻮﻧﺎﺳﻪﺑﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﻧﺎﭼﺎری ﺑﯿﺎﻧﮫ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه ﻧﺎو ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ‪ ،‬ﭼﯽ ﻣﺎوه ﻟﻪ ﻣﻪودای ﻧﻮوﺳﯿﻦ ﻟﻪ ﻗﻪﺑﻪڵ ﺋﻪو‬
‫ﺗﺎﻗﻤﻪ وﺷﻪﯾﻪی دهﮐﻪم ﮐﻪ ﻟﻪ ﻟﯿﺴﺘﻪﮐﻪدا »ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ« ﺑﯚ ﺑﻪﮐﺎر هﺎﺗﻮوه‪.‬‬

‫ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ؟‬

‫وهک ﻟ‪‬ﺘﻪوه دﯾﺎره‪ ،‬ﺑﻪر ﻟﻪوهی ﺑﭽﻤﻪ ﻧﺎو ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوه و ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوه‪ ،‬ﻋﯿﻨﻮاﻧﯽ »ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ« ﺑﻪﻻی ﻗﻪﻧﺎﻋﻪﺗﯽ‬
‫ﻣﻨﻪوه ﭘﺮﺳﻪک »ﻋﻼﻣﺔ ﺳﺆال« ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪورهی ﺑﻪﺳﻪرهوهﯾﻪ‪ ،‬واﺗﻪ هﻪر ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﺑﻪم ﻋﯿﻨﻮاﻧﻪ ڕازی ﻧﯿﻢ ﺧﯚ ﺑﮑﺎﺗﻪ‬
‫ڕواﻧﮕﻪی ﺗ‪‬ﻮهڕاﻣﺎن ﻟﻪم ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪ وﺷﻪﯾﻪ‪ .‬ﻋﯿﻨﻮان و ﻧﺎو و ﻧﯿﺸﺎن ﮐﻪ دادهﻧﺮێ ﺑﯚ هﻪر ﺑﺎﺳ‪‬ﮏ وای ﻟ‪ ‬ﭼﺎوهڕوان‬
‫دهﮐﺮێ ﭼﻪﻧﺪ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘ‪‬ﮑﯽ ﺑﻨﺠﯽ ﺟ‪‬ﺒﻪﺟ‪ ‬ﮐﺮدﺑ‪ ‬وهک‪:‬‬

‫‪ -1‬ڕێ ﻧﻪدا ﺑﻪ هﺎﺗﻨﻪ ﻧﺎو ﻏﻪﯾﺮی ﺑﺎﺳﯽ ﺋﻪﺳ‪‬ﯽ ﺑﯚ ﻧﺎو ﺟﻐﺰی ﻋﯿﻨﻮاﻧﻪﮐﻪ‪ ،‬ﮐﻪﭼﯽ وﺷﻪﮐﻪی »ﮐﻪﺳﯽ« ﮐﻮ‪‬ﺮه‬
‫ڕ‪‬ﯿﺎﻧﯿﺶ ﻧﺎﺑﻪﺳﺘ‪‬ﺘﻪوه ﻟﻪ ڕووی وﺷﻪی وهک »ﮐ‪ «‬ﮐﻪ ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ و ﺑ‪ ‬ﮐﯿﻨﺎﯾﻪ و ﺗﻪﺋﻮﯾﻞ ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﮐﻪﺳﺎن ﮐﻪﺳﺘﺮه‬
‫و ﺑ‪ ‬ﺳ‪ ‬و دوو ﻗﻮت دهﺑ‪‬ﺘﻪوه ﻟﻪﺳﻪر ﭼﻪﻗﯽ واﺗﺎی »ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ«‪ .‬ﻟﻪ وﺷﻪی »ﮐ‪ «‬ش واز ﺑ‪‬ﻨﻪ ﺳﻪﯾﺮ‪‬ﮑﯽ‬
‫وﺷﻪی »ﺋﻪﻣﻪ« ﺑﮑﻪ‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺗﯿﺸﮑﯽ واﺗﺎی »ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ« دا چ ﻓﻪرﻗ‪‬ﮏ هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ »ﺋﻪﻣﻪ داراﯾﻪ ‪ -‬ﺋﻪو‬
‫داراﯾﻪ؟«‪ ،‬ﺑﻪ ڕاﺳﺘﯽ ﮐﻮردی ﮔﻮﺗﻪﻧﯽ‪ ،‬درۆزن ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻓﻪرﻗﯿﺎن ﭘ‪ ‬ﻧﺎﮐﺎ‪.‬‬

‫ﻧﻪﺧﯿﺮ‪ ،‬زاراوهی »ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ« ﺷﻮرهﯾ‪‬ﮑﯽ ه‪‬ﻨﺪه ﺑ‪‬ﻨﺪ ڕاﻧﺎﮐ‪‬ﺸ‪ ‬ﺑﻪ دهوری ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﺪا ﮐﻪ ﻧﻪه‪ ‬وﺷﻪی ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻪﺳﻪرﯾﺪا ﺑﺎزدا ﺑﯚ ﻧﺎوﯾﻪوه‪.‬‬

‫‪ -2‬هﻪﻣﻮو ﮐﻪرت و ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ ﺑﮕﺮ‪‬ﺘﻪوه ﺑﻪهﯚی واﺗﺎی ﻋﯿﻨﻮاﻧﻪﮐﻪ ﺧﯚﯾﻪوه ﻧﻪک ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﺗﻪﺋﻮﯾﻞ و ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ‬
‫داﻧﻪوه‪ .‬ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ ﺑﮑﻪﯾﻦ ﺑﻪ ﮐ‪‬ﺶ و ﺗﻪرازووی هﻪ‪‬ﺴﻪﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ زاراوهی »ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ« دهﺑﯿﻨﯿﻦ زاراوهﮐﻪ ﻟﻪ زۆر‬
‫ڕوهوه ﮐﻮرت د‪‬ﻨ‪ .‬ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﮔﻮﺗﻢ وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ »ﻣﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ« ﺑﻪ هﯿﭻ ﺟﯚر‪‬ﮏ ﻧﺎﭼﻨﻪ ﺟ‪‬ﯽ ﻧﺎو‪ ،‬ﺋﯿﻤﮑﺎﻧﯿﺶ ﻧﯿﻪ ﻧﺎو ﺟ‪‬ﯿﺎن‬
‫ﺑﮕﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﮐﻪواﺗﻪ زاراوهی »ڕاﻧﺎو« ﺑﯚ ﺋﻪﻣﺎن دهﺳﺖ ﻧﺎدا ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﻪر واﺗﺎی ڕاﻧﺎو ﻧﺎﮐﻪون‪ .‬دو وﺷﻪی »ﺗﯚ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه« ش‬

‫‪85\57‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻟﻪو ڕوهوه وهک »ﻣﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ« وان‪ .‬ﺑﻪ ڕاﺳﺘﯽ وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ »ﺋ‪‬ﻤﻪ‪ ،‬ﻣﻦ – ﺋ‪‬ﻮه‪ ،‬ﺗﯚ« ڕاﻧﺎو ﻧﯿﻦ ﺑﻪ‪‬م »ﮐﻪس« ی‬
‫ﺗﻪواون‪ .‬ﮐﻪ ﺳﺮﻧﺞ ﺑﺪهﯾﻦ دهﺑﯿﻨﯿﻦ وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ »ﺋﻪو‪ ،‬ﺋﻪوان« دهﺷ‪ ‬ﭘ‪‬ﯿﺎن ﺑﮕﻮﺗﺮێ »ڕاﻧﺎو« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺟ‪‬ﯽ ﻧﺎوﯾﺎن‬
‫ﮔﺮﺗﯚﺗﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م وهﻧﯿﻪ هﻪﻣﻮو ﺟﺎران دهﻻﻟﻪﺗﯽ »ﮐﻪس« ﯾﺎن هﻪﺑ‪ ‬وهک ﺑ‪‬ﯽ »ﻣﻦ ﻣ‪‬ﺸﻮﻟﻪﮐﻪم ﻧﻪﮐﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺋﻪو ﻟﻪ‬
‫ﺧﯚوه ﻣﺮد«‪ .‬ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ ﻣﻪﻋﻠﻮوم دهﮐﺮێ ﮐﻪ »ﻣﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ‪ ،‬ﺗﯚ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه« ﮐﻪﺳﻦ و ڕاﻧﺎو ﻧﯿﻦ‪» ،‬ﺋﻪو‪ ،‬ﺋﻪوان« ڕاﻧﺎون و‬
‫هﻪﻣﻮو ﺟﺎران ﮐﻪس ﻧﯿﻦ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺑﻪرﭼﺎوﺗﺮﯾﻦ و ﺑﻨﺠﯿﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮوﺷﺖ و ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ دﯾﺎر ﺑﺨﺎ‪ .‬ﻟﻪم ﻻﯾﻪﻧﻪوه زاراوهی »راﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ«‬
‫ﺳﻪرهڕای ﺑﻪ ﺳﻪهﻮو ﺑﺮدن‪ ،‬هﻪر ده‪‬ﯽ ﺑﯚﯾﻪ هﺎﺗﻮوه ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪم ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪ وﺷﻪﯾﻪ ﺗ‪‬ﺒﺒﺎ و ڕوا‪‬ﻪﺗ‪‬ﮑﯽ درۆزن ﻟﻪ‬
‫ﺟ‪‬ﮕﻪﯾﺎن داﻧ‪ .‬ﻟﻪ ﻓﻪرزی زاراوهی »ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ« دهﺳﺘﯿﺶ ﺑﺪا‪ ،‬ﮐﻪ هﯿﭻ دهﺳﺖ ﻧﺎدا‪ ،‬دﯾﺴﺎﻧﻪوه ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت‬
‫ڕاﮔﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﺳﺮوﺷﺖ و ﮐﺎری وﺷﻪﮐﺎﻧﻪوه ﮐﻪم و زۆر ﻧﻪﯾﭙ‪‬ﮑﺎوه‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت »ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو« هوه ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﻪ ﮐﻪﺳﯽ و هﻪر ﻧﺎﺗﻪواوﯾ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻋﯿﻨﻮاﻧﻪﮐﻪ هﻪﺑﻮو ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﺋﻪوهوه دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﻧﺎﺗﻪواوی ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﻣﻪوزوع‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﻟﻪ ﮔﯚﺷﻪی ﻧﯿﮕﺎی ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوهوه ﭼﯚن زاراوهﮐﻪ هﻪر ﺑﻪﺟﺎرێ دهﺳﺖ ﻧﺎدا‪.‬‬

‫ﭘ‪‬ﯽ ﻧﺎوێ دووﺑﺎره ﮐﻪﻣﻪوه ﻟﻪ ﺧﯚوه دﯾﺎره‪ ،‬ﺋﻪوهی ﻟﻪ زاراوهﮐﻪ ﺑﯚ ﺟﯚری ﻧﻪﻟﮑﺎوی دهﺳﺖ ﻧﻪدا‪ ،‬ﺑﯚ ﺟﯚری ﻟﮑﺎوﯾﺸﯽ‬
‫دهﺳﺖ ﻧﺎدا‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﮑﺎو و ﻧﻪﻟﮑﺎو هﻪر ﯾﻪک ﺷﺘﻦ‪ ،‬ﺋﻪﻣﻪش »ﺑﺪﯾﮫﯿﻪ« ﯾﻪو دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪ هﻪ‪‬ﻨﺎﮔﺮێ‪ .‬ﮐﻪواﺗﻪ ﺟﯚری‬
‫ﻟﮑﺎوﯾﺸﯽ ﻧﻪ هﻪﻣﻮوی ڕاﻧﺎوه و ﻧﻪ ﻣﻪرﺟﻪ هﻪﻣﻮو ﺟﺎراﻧﯿﺶ ﺑﯚ ﮐﻪس ﺑ‪ .‬دهﻣ‪‬ﻨﯿﺘﻪوه زاراوهی »ﻟﮑﺎو« ﺋﺎﯾﺎ ﺋﻪو ﭼﯚﻧﻪ؟‬

‫ﺋﻪم وﺷﻪﯾﻪی »ﻟﮑﺎو« ه هﻪر ﻟﻪوهدا ڕاﺳﺖ دهﮐﺎ ﮐﻪ ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا دهﻟﮑ‪ ‬ﺑﻪ وﺷﻪی ﭘ‪‬ﺶ ﺧﯚﯾﻪوه‪ ،‬ﻟﻪوه ﺑﻪوﻻوه‪،‬‬
‫وهک ﮐ‪‬وی ﺳﻪﺧﺮهﺟﻨﯽ‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﺳﺮوﺷﺖ و ﮐﺎر و ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿ‪‬ﮑﯽ ڕاﻧﺎوه ﻟﮑﺎوهﮐﺎن دهﺷﺎر‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﮐﻪ ﻟ‪‬ﺖ ﺑﭙﺮﺳﻦ‬
‫ﺋﺎدهﻣﺰاد ﭼﯿﻪ؟ و ﺑ‪‬ﯽ ﮔﯿﺎﻧﻠﻪﺑﻪر‪‬ﮑﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯿﺎن دهڕوا ڕاﺳﺖ ﺋﻪوهﯾﻪ ﮔﻮﺗﺒ‪‬ﺘﺖ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﺋﻪوهﯾﻪ دهﻟﮑ‪ ‬ﺑﻪ وﺷﻪی‬
‫ﭘ‪‬ﺶ ﺧﯚﯾﻪوه‪ .‬ﻧﻪﺧﺘ‪‬ﮏ ورد ﺑﯿﻨﻪوه ﻟ‪‬ﻤﺎن ﻣﻪﻋﻠﻮوم دهﺑ‪ ‬هﻪر ﺋﺎدهﻣﺰاد ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯿﺎن ﻧﺎڕوا‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﮔﯿﺎﻧﻠﻪﺑﻪری ﺗﺮﯾﺶ‬
‫وهک ﺋﻪو ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯿﺎن دهڕۆن‪ .‬ﮔﺮﻧﮕﺘﺮﯾﻦ ڕهوﺷﺖ و ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﺋﺎدهﻣﺰادﯾﺶ ﺋﻪوه ﻧﯿﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯿﺎن دهڕوا‪ ،‬ﻧﻪﺧ‪‬ﺮ‬
‫ﭘ‪‬ﯿﻪﮐﺎﻧﯿﺸﯽ ﺑﺒ‪‬ﯾﺘﻪوه ﺟﺎرێ هﻪر ﺋﺎدهﻣﺰاده‪.‬‬

‫ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوﯾﺶ ﺗﻪﻧﮫﺎ ﮐﻪرﺗ‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﻧﯿﻪ ﮐﻪ دهﻟﮑ‪ ‬ﺑﻪ وﺷﻪوه‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﺋﻪﻣ‪‬از هﻪﯾﻪ وهک ﺋﻪو دهﻟﮑ‪‬ﻦ و ﻟﻪ‬
‫ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا دهﺑﻨﻪ ﭘﺎرﭼﻪی ﯾﻪک وﺷﻪ وهک ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﮐﭽﯽ ﺑﺎش‪ ،‬ﺳ‪‬ﯿﻪم‪ ،‬هﯚﺷﻤﻪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮۆﺷﯿﺎر‪ ،‬ﺑﻪﺧﺘﻪوهر‪ .«...‬ﻟﮑﺎن و‬
‫ﻧﻪﻟﮑﺎﻧﯽ وﺷﻪ ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا دهﮔﻪڕ‪‬ﺘﻪوه ﺑﯚ ﺟﯚری دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯽ ڕ‪‬ﻨﻮوس‪ ،‬ﻟﻪواﻧﻪﯾﻪ ﺑ‪‬ﯾﺎر ﺑﺪرێ هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪو ﻟﮑﺎواﻧﻪ‬
‫ﻧﻪﻟﮑ‪‬ﻨﺮ‪‬ﻦ ﯾﺎﺧﻮد ﻟﮑﺎن هﻪر ﺑﻪ ﺟﺎرێ ﯾﺎﺳﺎغ ﺑﮑﺮێ‪ .‬ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ زاراوهی »ﻟﮑﺎو« وهرﮔ‪‬اﻧﯽ »ﻣﺘﺼﻞ« ی ﻋﻪرهﺑﯿﯿﻪ ﺑﯚ‬
‫ﺳﻪر ﮐﻮردی‪ ،‬ﺳﻪﯾﺮﯾﺶ ﻟﻪوهداﯾﻪ ﭘﻪﯾ‪‬هواﻧﯽ زﻣﺎﻧﻪواﻧﯽ ﺋﻪوروﭘﺎ ﮐﻪ دهﯾﺎﻧﻪوێ ﻟﻪ ﻋﻪرهﺑﯽ دوور ﮐﻪوﻧﻪوه ﺋﻪم‬
‫زاراوهﯾﺎن ه‪‬ﻨﺎوه و دو ﺟﺎران ﺗ‪‬ﯿﺪا ﺑﻪ ﺳﻪهﻮ ﭼﻮون‪ ،‬ﺟﺎر‪‬ﮑﯿﺎن ﻟﻪوهدا ﮐﻪ ﻧﺎﺑ‪ ‬زﻣﺎﻧﺰاﻧﯽ ﮐﻮرد ﻻﺳﺎﯾﯽ زﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ‬
‫ﺑﮑﺎﺗﻪوه ﻟﻪ داﻧﺎﻧﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‪ ،‬ﺟﺎر‪‬ﮑﯿﺸﯿﺎن ﻟﻪوهدا ﮐﻪوا ﺑﻪ ڕ‪‬ﮑﻪوت ﺋﻪم وﺷﻪی »ﻟﮑﺎو« ه ﭼﻪﻧﺪی ﺑ‪‬ﯽ‬
‫ﻣ‪‬ﺸﮏ ﻏﻪ‪‬ﻪﺗ‪‬ﻨﻪ ﻟﻪو »ﺗﺼﻮراﺗﻪ« ی دروﺳﺘﯽ دهﮐﺎ دهرﺑﺎرهی ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو و هﻪرﭼﯽ رهوﺷﺖ و ﮐﺮدار و ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿ‪‬ﮑﯽ‬
‫هﻪﯾﻪ دهﯾﺨﺎﺗﻪ ژ‪‬ﺮ ﭘﻪردهوه‪.‬‬

‫ڕهﻧﮕﻪ وا ﭼﺎک ﺑ‪ ‬ﻟ‪‬ﺮهدا ﭘ‪‬ﺸﺪهﺳﺘﯽ ﺑﮑﻪم و ﺋﻪو ﮐﺮدار و ﺳﺮوﺷﺘﻪی ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﺑﺎس ﺑﮑﻪم ﺑﻪر ﻟﻪوهی ﺑﭽﻤﻪ ﺳﻪر‬
‫دﯾﺎرﺧﺴﺘﻦ و ژﻣﺎردﻧﯽ ڕاﻧﺎو و ﺑﻪﺷﻪﮐﺎن و ﺟﯚرهﮐﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻪ در‪‬ﮋاﯾﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪﺷﻢ دهﺑ‪ ‬ﺋﻪوهت ﻟﻪ ﺑﯿﺮ ﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺟﺎرێ هﻪر ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﺑﻪ ﮐﺎر د‪‬ﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ زاراوهی ڕاﻧﺎو و ﻧﻪ ﺑﻪ هﯽ ﻟﮑﺎو ڕازﯾﻢ‪ ،‬وﺗﻮو‪‬ﮋ دهرﺑﺎرهی دۆزﯾﻨﻪوهی‬
‫زاراوهﯾ‪‬ﮑﯽ ڕاﺳﺖ و دروﺳﺖ ﺑﯚ ﺋﻪم ﺗﺎﻗﻤﻪ وﺷﻪﯾﻪ ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ دواوهﯾﻪ‪ ،‬ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ﻧﯿﻪ ﯾﺎ ﺟﺎرێ ﺧﯚم و‬
‫ﺧﻮ‪‬ﻨﻪری ﭘ‪‬ﻮه ﺧﻪرﯾﮏ ﻧﻪﮐﻪم‪.‬‬

‫‪85\58‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﺳﻪرهڕای ﺋﻪوهی ﮐﻪ ﭘ‪‬ﮑﮫ‪‬ﻨﻪری ڕﺳﺘﻪی ﺗﻪواوی ﺧﺎوهن »ﺣﮑﻢ و اﺳﻨﺎد« ه ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚی ﺋﻪوﺗﯚﺷﯽ هﻪﯾﻪ ﮐﻪم و زۆر ﻟﻪ ﺗﯿﺮه و هﯚزی »ﻧﺎو‪ ،‬ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو« ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوﯾﺶ دهرﻧﺎﮐﻪوێ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﮐﻮرﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺋﻪوﺗﯚﯾﻪ ﻟﻪ ﺧﻮدی ڕاﻧﺎوه ﻧﻪﻟﮑﺎوهدا هﻪﯾﻪ و هﯿﭽﯽ ﺗﺮ‪ .‬ﺑﻪ وردی ﺳﺮﻧﺞ ﺑﮕﺮی دهﺑﯿﻨﯽ ﭼﺎﻻﮐﯿ‪‬ﮏ ﻟﻪو‬
‫ڕاﻧﺎواﻧﻪدا هﻪﯾﻪ ﻟﻪ دهﺳﺘﻪی ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪی ﻧﺎو و ﻧﻪﻟﮑﺎو و ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو و ﺋﺎوه‪‬ﮑﺎرﯾﺎن دهردهﺑﺎ و دهﯾﺎﻧﮕﻪﯾﻪﻧ‪ ‬ﺑﻪو ﭘﺎﯾﻪﯾﻪ ﮐﻪ‬
‫دهﺑﻮا ﻓﯿﻌﻞ ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻧﻪﯾﮕﺎﺗ‪ ،‬ﻟﻪو ڕوهوه ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻞ ﺑﯚ ﺧﯚی ڕوداﻧﻪ و ﭼﺎﻻﮐﯿ‪‬ﮑﯽ روﺗﻪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﺖ ﺑﯚ ڕوون ﮐﻪﻣﻪوه ﺑﻪ‬
‫ﻣﯿﺴﺎل‪ ،‬ده‪‬ﯽ‪:‬‬

‫ﺗ‪‬ﻔﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻮهڕاﻣﺎم‪ ،‬ﻟ‪‬ﺪوام‪.‬‬

‫ﺋﻪﻣ‪‬از »ﯾﺎﺧﻮد ﭘ‪‬ﺸﮕﺮ« هﮐﺎﻧﯽ وهک »ﺗ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻮه‪ ،‬ﻟ‪ «‬هﺎﺗﻨﻪ ﭘ‪‬ﺶ »ﻓﻌﻞ« هﮐﺎن و ﻟﻪﮔﻪ‪‬ﯿﺎﻧﺪا ﺑﻪﮐﺎر هﺎﺗﻦ‪ .‬ﺋﻪم‬
‫ﭘ‪‬ﺸﮕﺮاﻧﻪ وهک ﺧﯚﯾﺎن دهﻣ‪‬ﻨﻨﻪوه ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎن دهﺑﻨﻪ ﭼﺎوگ »ﻣﺼﺪر« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﭼﺎوﮔﯿﺶ وهک ﻓﯿﻌﻞ ڕوداﻧﯽ ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‬
‫و دهﮔﻮﺗﺮێ‪ :‬ﺗ‪‬ﻔﮑﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻮهڕاﻣﺎن‪ ،‬ﻟ‪‬ﺪوان‪ .‬ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﺑﻪرﮐﺎر »ﻣﻔﻌﻮل« ‪‬ﮏ ﺑ‪‬ﻨﯿﻨﻪوه و ﺑﯿﺨﻪﯾﻨﻪ ڕﺳﺘﻪوه ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪو‬
‫ﻓﯿﻌﻼﻧﻪ‪ .‬ده‪‬ﯽ‪ :‬ﻟﻪ دارا ﻓﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻟﻪ ﺗﯚوه ڕاﻣﺎم‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﺮزو دوام‪ .‬دﯾﺘﺖ ﭘ‪‬ﺸﮕﺮهﮐﺎن ﮐﻪ ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪﮔﻪڵ »ﻧﺎو‪ ،‬ڕاﻧﺎوی‬
‫ﻧﻪﻟﮑﺎو« ﮔﯚڕان و ﺑﻮوﻧﻪ »ﻟﻪ«‪.‬‬

‫ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑﺎ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﺑ‪‬ﻨﯿﻦ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎن‪ ،‬ده‪‬ﯿﻦ‪:‬‬

‫ﺗ‪‬ﯿﺎن ﻓﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻮهم ڕاﻣﺎن‪ ،‬ﻟ‪‬ﺖ دوام‪.‬‬

‫دﯾﺘﺖ ﭘ‪‬ﺸﮕﺮهﮐﺎن ﮐﻪ دهﮐﻪوﻧﻪ ﭘ‪‬ﺶ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوهوه وهک ﺋﻪوهن ﮐﻪ ﮐﻪوﺗﺒﻨﻪ ﭘ‪‬ﺶ ﻓﯿﻌﻠﻪوه‪ ،‬واﺗﻪ ڕاﻧﺎوه ﻟﮑﺎوهﮐﺎن‬
‫ڕهﻓﺘﺎری ﻓﯿﻌﻞ دهﮐﻪن ﻧﻪک ﻧﺎو و ڕاﻧﺎوی ﻧﻪﻟﮑﺎو‪ .‬ﻟﻪو ﻣﯿﺴﺎﻻﻧﻪدا ڕاﻧﺎوه ﻧﻪﻟﮑﺎوهﮐﺎن هﻪﻣﻮوﯾﺎن ﻟﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪی »ﻣﻔﻌﻮل«‬
‫ﺑﻪﮐﺎر هﺎﺗﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م وهک ﻓﺎﻋﯿﻠﯿﺶ ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪‬ﻦ ﻓﻪرﻗ‪‬ﮏ ﻧﺎﮐﻪن ﻟﻪ ڕهﻓﺘﺎرﯾﺎن ﮐﻪ ڕهﻓﺘﺎری ﻓﯿﻌﻠﻪ‪ ،‬ده‪‬ﯽ‪:‬‬

‫ﻟ‪‬ﻢ دان‪ ،‬ﺗ‪‬ﻤﺎن ﮔﺮت‪ ،‬ﺗ‪‬ﺖ ڕاﺧﻮڕﯾﻦ‪.‬‬

‫ﭼﻪﻧﺪ ﻣﯿﺴﺎﻟ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋﻪﻣ‪‬ازی »ﺑﻪ« د‪‬ﻨﯿﻨﻪوه‪ .‬ده‪‬ﯽ‪ :‬ﭘ‪ ‬هﻪ‪‬ﮕﻪڕا‪ ،‬ﭘ‪ ‬ﮐﺮا‪ ،‬ﻗﺴﻪﮐﻪی ﭘ‪ ‬ﮔﻮت‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﭼﺎوﮔﯿﺸﺪا هﻪر دهﮔﻮﺗﺮێ ﭘ‪ ‬هﻪ‪‬ﮕﻪڕان‪ ،‬ﭘ‪ ‬ﮐﺮدن‪ ،‬ﭘ‪ ‬ﮔﻮﺗﻦ‪.‬‬

‫ﺋﻪم ﺋﻪﻣ‪‬ازهش ﮐﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻧﺎو و هﺎوڕ‪‬ﮑﺎﻧﯽ هﺎت ﺋﻪوه ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪ ‬ﮐﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﻓﯿﻌﻞ و ﭼﺎوگ ﺑﻮو‪ .‬دهﮔﻮﺗﺮێ‪ :‬ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪﮐﻪ‬
‫هﻪ‪‬ﮕﻪڕا‪ ،‬ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﻪ ﺋﺎﮔﺮ ﮐﺮا‪ ،‬ﻗﺴﻪﮐﻪی ﺑﻪ دارا ﮔﻮت‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪﮔﻪڵ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎودا ﺋﻪو ڕهﻓﺘﺎره دهﮐﺎ ﮐﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ‬
‫ﻓﯿﻌﻠﺪا ﮐﺮدی‪ :‬ﭘ‪‬ﯽ هﻪ‪‬ﮕﻪڕام‪ ،‬ﭘ‪‬ﺘﺎن ﮐﺮد‪ ،‬هﻪرﭼﯽ هﻪﺑﻮو ﭘ‪‬ﻢ ﮔﻮت‪.‬‬

‫ﺋﻪﻣﻪ ڕهﻓﺘﺎر‪‬ﮑﻪ ﻟﻪ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﺑﻪوﻻوه هﻪرﭼﯽ ﺑﻪﺷﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ هﻪﯾﻪ ﻧﺎﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺑﯚﺷﯽ ﻧﺎﮐﺮێ‪ ،‬هﻪر هﻪﻣﺎن ﭼﺎﻻﮐﯽ و‬
‫ﺑﺰۆزی و ﮐﺎرﯾﮕﻪرﯾﯿﻪ وا دهﮐﺎ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﺋﻪو ﺟ‪‬ﮕﯚڕآ‪‬ﯿﻪ ﺑﮑﺎ ﮐﻪ ﻟﻪم ﻣﯿﺴﺎﻻﻧﻪدا دهردهﮐﻪوێ‪:‬‬

‫ده‪‬ﯽ »دهﻣﮕﻮت«‪ .‬ﮐﻪ ﻧﻪﻓﯿﺖ ﮐﺮد ده‪‬ﯽ »ﻧﻪﻣﺪهﮔﻮت«‪ .‬ﺋﯿﻨﺠﺎ ﭘ‪‬ﺸﮕﺮ ﯾﺎ ﺋﻪﻣ‪‬از‪‬ﮑﯽ ﺑﺨﻪ ﭘ‪‬ﺶ و ﺑ‪» ‬ﭘ‪‬ﻢ‬
‫ﻧﻪدهﮔﻮت«‪ .‬دهﺑﯿﻨﯽ ڕاﻧﺎوه ﻟﮑﺎوهﮐﻪی »م« ه‪‬ﻨﺪه ﺋﺎﻣﺎدهﯾﻪ ﺑﯚ ﮐﺎرﺗ‪‬ﮑﺮدن‪ ،‬ﮐﺎم ﮐﻪرت ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪوه ﺑ‪‬‬
‫دهرﻟﻪﺣﺰه ﭘ‪‬ﻮهی دهﻟﮑ‪ ‬و ﮐﺎری ﺧﯚی ﻟ‪ ‬دهﮐﺎ‪ ،‬ڕاﻧﺎوهﺳﺘ‪ ‬ﻟﻪﺳﻪر هﺎﺗﻨﯽ ﮐﻪرﺗ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ‪.‬‬

‫‪85\59‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺟﺎر‪‬ﮑﯽ ﺗﺮﯾﺶ ﻟﻪوه ﺑﻔﮑﺮه ﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا »ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ« ﺑﻪهﯚی »ی« ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﯾﺎ »اﺿﺎﻓﯽ« ﺑﻪ دهوری ﺧﯚی‬
‫هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘ‪ .‬ده‪‬ﯽ »ﺳﻪری ﺷﺎﺧﻪﮐﻪ ﺑﻪرزه‪ ،‬ﻧﺎوی ﺗﯚ داراﯾﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮوی ﻓ‪‬ﻧﻪﮐﻪس دووره‪ .«...‬ﺑﻪ‪‬م ﮐﻪ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو‬
‫ﺑﻮو ﺑﻪ »ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ« هﻪر ﺑﯚ ﺧﯚی دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﭘ‪‬ﮏ ه‪‬ﻨﻪری »ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺿﺎﻓﯽ« ﺑ‪ ‬ﺋﻪوه ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ هﻪﺑ‪» ‬ی« ی‬
‫ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ ﻧﺎو ڕﺳﺘﻪوه‪ .‬ده‪‬ﯽ‪ :‬ﺑﺮاﺗﺎن ڕۆﯾﺸﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮهﮐﻪﻣﺎن ﻓﺮۆﺷﺮا‪ ،‬ﭼﺎوت ﺷﯿﻨﻪ‪ ،‬ڕ‪‬ﯿﺎن دوره‪.‬‬

‫ﺑﮕﻪڕ‪‬ﯽ ﺑﻪ دوا ﻣﯿﺴﺎﻻﻧﺪا ﻟﻪ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪت‪ ،‬ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﺟﯚری ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو دهدۆزﯾﻪوه ﺋﻪم ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﻪی ز‪‬ﺪه‬
‫ﭼﺎﻻﮐﯽ و ﺑﺰۆزی و ﮐﺎرﮐﺮدﻧﻪی ﺗ‪‬ﺪا دﯾﺎر ﮐﻪوێ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﯚ ﺧﯚم ﻟﻪو زﻣﺎﻧﺎﻧﻪی ﺷﺘ‪‬ﮑﯿﺎن ﻟ‪ ‬دهزاﻧﻢ ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﻢ ﻧﻪدﯾﺖ‬
‫ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوی ﯾﺎﺧﻮد ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﻟﻪ ﺑﻪﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ ﺋﻪو ﮐﺮداره ﺑﮑﺎ ﮐﻪ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا دهﯾﮑﺎ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ڕاﺳﺘﯽ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو داﯾﻨﻪﻣﯚی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﻟﻪ ﻟﻪهﺠﻪی ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺧﻮاروودا‪ ،‬ﺣﻪﯾﻔﻪ زﻣﺎﻧﺰان هﻪر‬
‫ﺑﻪﻗﻪدهر ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎو و ﭘﯿﺘﯽ ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی و ﺋﯿﺸﺎره و ﭘﺮﺳﯿﺎر ﺑﺎﯾﻪﺧﯽ ﭘ‪ ‬ﺑﺪا ﯾﺎﺧﻮد ﻟﻪﺳﻪری زﻣﺎﻧﯿﻪوه ﺑﯿﮑﺎ ﺑﻪ ﺳ‪‬ﺒﻪری ﻧﺎو‪.‬‬
‫ﺑﺎوهڕم هﻪﯾﻪ هﻪر ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﺑﻪ ڕوﻧﯽ و ﺋﺎﺷﮑﺮای و ﻗﻮ‪‬ﯽ ﻟﻪ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوی ﮐﻮردی ﻧﻪﮔﺎ‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﻮﻧﮫﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬
‫ﻧﺎﮔﺎ‪ .‬ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ دواوه دهﺑﯿﻨﯽ زورﺑﻪی ﮐﻪﺳﻪﮐﺎن ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوی ﺟﯚراوﺟﯚرﯾﺎن هﻪﯾﻪ‪ ،‬هﻪر ﯾﻪﮐﻪﯾﺎن ﮐﺎر‪‬ﮏ دهﺑﯿﻨﻦ و ﺑﻪ‬
‫ﻓﻪرﻣﺎﻧ‪‬ﮏ هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘﻦ ﻟﻪ »ﻣﺎﺿﯽ« ﯾﻪوه ﺑﯚ »ﻣﻀﺎرع« و ﻟﻪ ﺗ‪‬ﭙﻪڕهوه ﺑﯚ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ و ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﻪوه ﺑﯚ‬
‫ڕﺳﺘﻪی ﻓﯿﻌﻠﺪار‪ .‬ﺋﻪوهﻧﺪی ﻓﯿﻌﻞ ﻟﻪ »ﺗﺼﺮﯾﻒ« دا ﺷﮑ‪‬ﯽ دهﮔﯚڕێ و ﮐﺎت ﮔﯚڕی دهﮐﺎ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎوﯾﺶ ﻟﻪ ﻟﻪهﺠﻪی‬
‫ﮐﻮردی ﺧﻮاروودا ﺷﮑ‪ ‬و ﮐﺮداری ﺧﯚی دهﮔﯚڕێ‪ ،‬ﺟ‪ ‬ﮔﯚڕﮐ‪‬ﺶ دهﮐﺎ‪.‬‬

‫ﺋﻪوهﻧﺪهی ﺑﯚم ﺑﺎس ﮐﺮدی ﻟﻪ ز‪‬ﺪه ﭼﺎﻻﮐﯿﯽ ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو و ﭘ‪‬ﮑﮫﺎﺗﻨﯽ ڕﺳﺘﻪی ﺗﻪواو و ﺑﻪ »اﺳﻨﺎد« ﺑﻪهﯚی ﺋﻪوهوه‬
‫ﺑﻪﺳﻪ ﺑﯚ دهرﺧﺴﺘﻨﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ ڕۆ‪‬ﯽ ﺋﻪم ﺑﻪﺷﻪی ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻨﻪ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا‪ .‬هﻪر ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﺋﻪم ﮔﺮﻧﮕﯿﯿﻪی ڕۆ‪‬ﯿﯿﻪوه‬
‫دهرﯾﺶ دهﮐﻪوێ ڕاﻧﺎو هﻪ‪‬ﻨﺎﮔﺮێ ﻧﺎو و ﻋﯿﻨﻮاﻧ‪‬ﮑﯽ زﯾﮫﻦ ﻏﻪ‪‬ﻪﺗ‪‬ﻨﯽ ﺑﯚ داﻧﺮێ ﮐﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ﺑﺸﺎر‪‬ﺘﻪوه ﯾﺎﺧﻮد ﺑﯿﮑﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺰﻣﻪﺗﮑﺎری ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮی زﻣﺎن ﮐﻪ »ﻧﺎو« ه‪ .‬ﺳﻪﯾﺮه وﺷﻪی وهک »ﺋﻪدی‪ ،‬ﺋﻪرێ‪ ،‬ﭘﻪﮐﻮ‪ ،‬دهک‪ ،‬وهی‪«...‬‬
‫ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﺎن هﻪﺑ‪ ‬وهک ﺧﻮازراﯾﻪوه واﺑ‪.‬‬

‫ﻣﻦ‪ ،‬ﺟﺎرێ ﭘ‪‬ﺸﻨﯿﺎز‪‬ﮑﻢ ﻧﯿﻪ ﺑﯚ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ زاراوهی »ڕاﻧﺎو«‪ .‬وا ﺑﻪ ﭼﺎک دهزاﻧﻢ ﺋﻪرﮐﯽ دۆزﯾﻨﻪوهی زاراوهﯾ‪‬ﮑﯽ ﻟ‪ ‬هﺎﺗﻮو‬
‫ﺑﯚ ﺋﻪم ﺑﻪﺷﻪی ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻦ ﯾﺎ ﺑﺨﺮ‪‬ﺘﻪ ﺳﻪرﺷﺎﻧﯽ دهﺳﺘﻪﯾ‪‬ﮏ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎن‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد ﮐﯚڕی زاﻧﯿﺎری ﮐﻮرد ﺑﻪ ﺑﻪرﺧﯚی‬
‫هﻪ‪‬ﺒ‪‬ێ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت زاراوهی »ﻟﮑﺎو« هوه ﺋﻪو هﻪﻣﻮو ﺧﯚﮔﺮﺗﻨﻪ و ﻗﺎﯾﻤﮑﺎرﯾﯿﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ ﻧﺎزاﻧﻢ‪ .‬دهﺳﺖ‬
‫ﻧﻪداﻧﯽ زاراوهی »ﻟﮑﺎو« ﮔﻪﯾﺸﺘﯚﺗﻪ ڕادهی ﺗﺎواﻧﺒﺎری‪ ،‬ﻟﻪوه ﺗ‪‬ﭙﻪڕﯾﻮه ﮐﻪ هﻪر ﻧﺎﻗﻮ‪‬و ﻧﺎﻟﻪﺑﺎر ﺑ‪ .‬ﺑﻪﻻی ﻣﻨﻪوه »ﻧﻪﻟﮑﺎو‬
‫و ﻟﮑﺎو« هﻪردووﯾﺎن دوﺷﻤﻨﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﻦ‪ ،‬ﻟﻪﻧﺎو ﺑﺮدﻧﯿﺎن ﻧﻪک ﻣﺎﻓﯽ هﻪﻣﻮوﻣﺎﻧﻪ و ﺑﻪس‪ ،‬ﻓﻪرﻣﺎﻧ‪‬ﮑﯽ د‪‬ﺴﯚزی و‬
‫ﭘﻪرۆﺷﻪ ﺑﯚ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن وا ﺑﻪﺳﻪر ﺷﺎﻧﻤﺎﻧﻪوه‪ .‬ﻣﻦ ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﺳﺮوﺷﺖ و ڕهﻓﺘﺎری ﺟﯚری »ﻟﮑﺎو« هوه ﺑﯚ ﺋﻪوه دهﭼﻢ‬
‫زاراوهی »ﭼﺎﻻک« ی ﺑﯚ ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪ ،‬ﺧﯚ ﺋﻪﮔﻪر وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪه‪‬ﺰﺗﺮ و ﺑﺰۆزﺗﺮﻣﺎن ﺑﻪ دهﺳﺖ ﮐﻪوێ ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﺸﻪ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ‬
‫ﻟﮑﺎوهﮐﺎن ﺑﯚ ﭼﺎﻻﮐﯽ و ﺑﺰۆزی وﺷﻪی ﻧﻤﻮوﻧﻪﯾﯿﻦ‪ .‬هﻪر ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ »ﭼﺎﻻک« ﯾﺸﻪوه ﻓﮑﺮم ﺑﯚ وﺷﻪی »ﻣﻪﻧﺪ« دهڕوا ﮐﻪ‬
‫ﺑﮑﺮێ ﺑﻪ زاراوه ﺑﯚ »ﻧﻪﻟﮑﺎو«‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﭘﺎﺷﻤﺎوهی ﮔﻮﺗﺎرهﮐﻪﻣﺪا دوو زاراوهی »ﻣﻪﻧﺪ و ﭼﺎﻻک« ﺑﻪﮐﺎر د‪‬ﻨﻢ ﻟﻪ ﺟﯿﺎﺗﯽ »ﻧﻪﻟﮑﺎو و ﻟﮑﺎو« و ده‪‬ﻢ »ڕاﻧﺎوی‬
‫ﻣﻪﻧﺪ و ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک«‪.‬‬

‫ﺋﻪو وﺷﺎﻧﻪی ﻟﻪ ﻟﻪهﺠﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا ﺑﯚ ڕاﻧﺎوی ﻣﻪﻧﺪ د‪‬ﻨﻪ ﺑﻪر ﮔﻮێ‪ ،‬ﻧﺎ‪‬ﻢ د‪‬ﻨﻪ ﺑﻪرﭼﺎو ﭼﻮﻧﮑﯽ زۆرﯾﺎن ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا‬
‫ﺑﻪﮐﺎرﻧﺎ‪‬ﯿﻦ ﺗﺎ ﭼﺎو ﺑﯿﺎﻧﺒﯿﻨ‪ ،‬ﺑﻪ در‪‬ﮋی ﻟﻪ ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوهﯾ‪‬ﮑﯽ ﻟﯿﮋﻧﻪی ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﺳﻪر ﺑﻪ ﮐﯚڕی زاﻧﯿﺎری ﮐﻮردهوه ﻟ‪‬ﯿﺎن‬
‫ﮐﯚ‪‬ﺮاﯾﻪوه و ﺑﻪ »اﺳﺘﻘﺮاء« ی ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻟﯿﮋﻧﻪ ﮐﯚﮐﺮاﻧﻪوه و ﺋﻪم ﻟﯿﺴﺘﻪﯾﺎن ﻟ‪ ‬ﭘ‪‬ﮏ هﺎت‪:‬‬

‫‪85\60‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫أ‪ -‬ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺎک‪ :‬ﻣﻦ‪ ،‬ﺋﻪز‪ ،‬ﺋﻪﻣﻦ‪ ،‬م‪.‬‬
‫‪ -2‬ﮐﯚ‪ :‬ﺋ‪‬ﻤﻪ‪ ،‬ﺋﻪﻣﻪ‪ ،‬ﺋﻪم‪ ،‬ﻣﻪ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ دوهم‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺎک‪ :‬ﺗﯚ‪ ،‬ﺋﻪﺗﯚ‪ ،‬ﺋﻪﺗﻮ‪ ،‬ﺗﻮ‪ ،‬ﺗﻪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﮐﯚ‪ :‬ﺋ‪‬ﻮه‪ ،‬ﺋﻪﻧﮕﯚ‪ ،‬ﺋﻪوه‪ ،‬هﻪوه‪ ،‬هﻮﯾﻦ‪ ،‬هﻨﮓ‪ ،‬وه‪.‬‬

‫ج‪ -‬ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺎک‪ :‬ﺋﻪو‪ ،‬ﺋﻪوێ‪ ،‬وێ‪ ،‬وی‪ ،‬ﺋﻪوی‪.‬‬
‫‪ -2‬ﮐﯚ‪ :‬ﺋﻪوان‪ ،‬وان‪ ،‬ﺋﺎﻧﺎ‪ ،‬ﺋﻪو‪ ،‬وا‪.‬‬

‫دهزاﻧﻢ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪم ﻟﯿﺴﺘﻪﯾﻪ ﺑﻪر ﮔﻮ‪‬ﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﻪری ﮐﻮرد ﻧﻪﮐﻪوﺗﻮه‪ ،‬واﺗﻪ هﻪﻣﻮو ﮐﻮرد‪‬ﮏ هﻪﻣﻮو وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﻪﺑﯿﺴﺘﻮه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﮔﻮﻣﺎﻧﻢ ﻧﯿﻪ وﺷﻪی ﺗﺮﯾﺶ هﻪن ﮐﻪ ﺑﻪر ﮔﻮ‪‬ﯽ ﺋﻪﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻟﯿﮋﻧﻪی ڕ‪‬ﺰﻣﺎن ﻧﻪﮐﻪوﺗﻮون ﯾﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﺮﯾﺎﻧﺪا‬
‫ﻧﻪهﺎﺗﻮون‪ .‬ﻟ‪‬ﺮهدا ﻧﻪ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻤﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ڕ‪‬ﺸﻢ هﻪﯾﻪ ڕهﺳﻪﻧﯽ و ﺑﯿﮋۆﮐﯽ هﻪر ﯾﻪک ﻟﻪم وﺷﺎﻧﻪ ﺳﺎغ ﮐﻪﻣﻪوه‪ ،‬ﻟﯿﺴﺘﻪﮐﻪ‬
‫وهک ﺧﯚی دهه‪‬ﻤﻪوه ﺑﯚ ﺳﺮﻧﺞ و ﺗ‪‬ﻔﮑﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻪرﯾﺶ ﻟﻪ ﮐﻪس ﻧﺎﺷ‪‬ﻮ‪‬ﻨ‪ ‬ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا هﻪروهک ﻟﻪ ﺧﯚﺷﻤﯽ‬
‫ﻧﻪﺷ‪‬ﻮاﻧﺪوه‪ .‬ڕﭼﻪی ﺧﺎﻣﻪی ﻧﻮوﺳﻪران ﺑﻪر ﭘ‪‬ﯽ هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪو وﺷﺎﻧﻪی وا هﻪﻣﻮار ﮐﺮدوه ﮐﻪ هﻪر ﺋﻪوان ﺑ‪‬ﻨﻪ ﺳﻪر‬
‫ﮐﺎﻏﻪز و ﺑﮕﻪﻧﻪ ﺑﻪرﭼﺎوی ﺧﻪ‪‬ﻖ‪.‬‬

‫ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺳﻪرﺟﻮﻣﻠﻪی وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ »ڕاﻧﺎوی ﻣﻪﻧﺪ« ﺑﻦ ﻟﻪ ﺷﮑ‪‬ﯽ »ﭼﺎﻻک« دا ﻟﯿﺴﺘﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ دروﺳﺖ دهﮐﻪن‪،‬‬
‫ﺑﻪ‪‬م وهک ﺑﯚت دهردهﮐﻪوێ ﺋﻪﻣﯿﺎن وهک هﯽ »ﻣﻪﻧﺪ« ﺑ‪ ‬دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪ ﻧﯿﻪ‪ .‬ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬ﺧﻪرﯾﮏ ﺑﻮون ﺑﻪ‬
‫ﮔﻪﯾﺸﺘﻨﯽ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪﮐﻪ ﺗﺎ ﺋﻪو ڕادهی ﺋﯿﺴﭙﺎﺗ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺑﻪرهﻪم ﺑ‪‬ﻨ‪ ‬و ﮔﯚﺷﻪی ﻧﯿﮕﺎی ﺧﺎوهﻧﻪﮐﻪی‬
‫ﺑﺴﻪﭘ‪‬ﻨ‪ ‬ﺑﻪ ﺑﻪ‪‬ﮕﻪی ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ و »ﻣﻨﻄﻘﯽ« و ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻪﯾﺪاﻧ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﺑﻪر ﻓﺮهواﻧﺘﺮی دهوێ ﻟﻪم ﮔﻮﺗﺎره‪ .‬ﭼﺎرم‬
‫ﻧﺎﭼﺎره دهﺑ‪ ‬ﺧﯚم ﻟﻪ زۆر ﺗﻪﻓﺴﯿﻼت و وردهﮐﺎری و ﻧﮫ‪‬ﻨﺒﯿﻨﯽ ﺑﺪزﻣﻪوه ﺗﺎ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪم ﻟﻪ ﻗﻪوارهی ﮔﻮﺗﺎردا ﺟ‪‬ﯽ‬
‫ﺑﺒ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬زهڕڕهﺑﯿﻨﯽ و ﻗﻮوڵ ﺑﻮوﻧﻪوهی ﺋﻪو ﭘﻪڕهﮐﯽ دواﺑﺨﺮێ ﺑﯚ ﺗﯚژﯾﻨﻪوهی ﻟﻪﺳﻪرهﺧﯚﺗﺮ و ﺑﻪر ﻓﺮهواﻧﺘﺮ‪.‬‬

‫ﺑﻪ‪‬م وا ﺑﻪ ﺑﺎش دهزاﻧﻢ ﺑﻪر ﻟﻪوهی ﯾﻪﺧﻪﮔﯿﺮی »ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک« ﺑﯿﻦ ﭼﻪﻧﺪ ﻗﺴﻪﯾ‪‬ﮏ هﻪﯾﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪو ﺑﻪﺷﻪی‬
‫ﭘ‪‬ﯽ ﮔﻮﺗﺮا »ڕاﻧﺎوﯾﯽ ﺧﯚﯾﯽ« ﯾﻪک ﻻی ﺑﮑﻪﯾﻦ و ﺟ‪‬ﮕﻪی ڕاﺳﺖ و دروﺳﺖ ﺑﯚ ﺋﻪم »ڕاﻧﺎو« ه دهﺳﺖ ﻧﯿﺸﺎن ﺑﮑﻪﯾﻦ‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوهش ﺑﻪ‪‬ﻨﻢ دا ﮐﻪ دواﺗﺮ ﺳﻪر‪‬ﮑﯽ ﻟ‪ ‬ﺧﻮار ﺑﮑﻪﯾﻨﻪوه‪ ،‬ﺑﺎ ﺋ‪‬ﺮه ﺟ‪‬ﮕﻪی ﭘ‪‬ﮏ ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺑﻪ‪‬ﻨﻪﮐﻪ ﺑ‪.‬‬

‫ﺳﻪرﺟﻮﻣﻠﻪی وﺷﻪی ﺋﻪو »ڕاﻧﺎوه« ﺑﻪﻗﻪدهر ژﻣﺎرهی »ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک« دهﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﺑﯚ »اﺿﺎﻓﺔ« ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪ .‬ڕاﻧﺎوهﮐﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ‪ ،‬ﺋﻪﻣﺎﻧﻪن‪:‬‬

‫ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم‪ :‬ﺧﯚم‪ ،‬ﺧﯚﻣﺎن‪.‬‬

‫ﮐﻪﺳﯽ دوهم‪ :‬ﺧﯚت‪ ،‬ﺧﯚﺗﺎن‪.‬‬
‫ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم‪ :‬ﺧﯚی‪ ،‬ﺧﯚﯾﺎن‪.‬‬

‫‪85\61‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ﻟﻪهﺠﻪی ﮐﻮردﯾﺪا ﻟﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪی »ﺧﯚﻣﺎن« ﺗﻪرﮐﯿﺒﯽ »ﺧﯚن« ﺑﻪﮐﺎر دێ‪ ،‬ﻟﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪی ﺧﯚﺗﺎن »ﺧﯚو«‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﻧﺎﭼﻤﻪ ﻧﺎو در‪‬ﮋهی ﺟﯿﺎوازﯾﯽ ﻟﻪهﺠﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ ﻧﺎزاﻧﻢ و ﺑﺎﺑﻪﺗﯽ ﺑﺎس ﻟ‪ ‬ﮐﺮدﻧﯿﺶ ﻧﯿﻪ‪ .‬هﻪر‬
‫دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪﯾ‪‬ﮏ هﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪم ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪی ﺳﻪرهوهدا دهﯾﮑﻪم‪.‬‬

‫ﺋﻪم وﺷﺎﻧﻪ‪ ،‬زﯾﺎد ﻟﻪ ﭘ‪‬ﻨﺞ ﺑﻪﺷﻪﮐﻪی ﻟﯿﺴﺘﻪی ڕاﻧﺎوان وهک ڕاﻧﺎوی »هﻪﯾﯽ و ﭘﺮﺳﯿﺎری و ﺋﯿﺸﺎرﯾﯽ‪ ...‬هﺘﺎد«‬
‫هﻪ‪‬ﺪهﮔﺮن ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ »ڕاﻧﺎوی ﻣﻪﻧﺪ« ﺑﮕﺮﻧﻪوه‪ ،‬دهﮔﻮﺗﺮێ »ﻣﻦ ﺧﯚم هﺎﺗﻢ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ﺧﯚﻣﺎن هﺎﺗﯿﻦ‪،‬‬
‫ﺋ‪‬ﻮه ﺧﯚﺗﺎن هﺎﺗﻦ‪ ،‬ﺗﯚ ﺧﯚت هﺎﺗﯽ« دهﺷﺘﻮاﻧﯽ ڕاﻧﺎوه ﻣﻪﻧﺪهﮐﺎن ﻧﻪ‪‬ﯽ و ڕﺳﺘﻪﮐﻪش وهک هﻪﯾﻪ وا ﺑﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه و ﺑ‪‬ﯽ‪:‬‬
‫»ﺧﯚم هﺎﺗﻢ‪ ،‬ﺧﯚﻣﺎن هﺎﺗﯿﻦ‪ ،‬ﺧﯚﺗﺎن هﺎﺗﻦ«‪ .‬ﺋﻪم ڕوا‪‬ﻪﺗﻪ زﯾﮫﻦ ﺑﯚ ﺋﻪوه دهﺑﺎ ﮐﻪ وﺷﻪﮐﺎن وهک ﺑﻪﺷﯽ »ﻣﻪﻧﺪ«‬
‫ﺋﻪواﻧﯿﺶ ڕاﻧﺎو ﺑﻦ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا ﺟ‪‬ﮕﻪی ﺋﻪو ﺑﻪﺷﻪﯾﺎن ﺑﻪ ﺗﻪواوی ﮔﺮﺗﯚﺗﻪوه و ڕاﻧﺎوی »ﭼﺎﻻک« دهﺑ‪‬ﺘﻪ‬
‫ﺗﻪواوﮐﻪرﯾﺎن‪.‬‬

‫ﺑﻪ‪‬م ﻧﻪﺧﺘ‪‬ﮏ وردﺑﻮوﻧﻪوهی زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﻪ ڕاﺳﺘﯿ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ دهردهﺧﺎ و ﺟ‪‬ﮕﻪ و ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ ڕاﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪ ﺑﯚ ﺋﻪم ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪ‬
‫وﺷﻪﯾﻪ دهﺳﺘﻨﯿﺸﺎن دهﮐﺎ‪.‬‬

‫دهزاﻧﯿﻦ ﺋﻪم وﺷﺎﻧﻪ ﭘ‪‬ﮏ هﺎﺗﻮون ﻟﻪ ﺋﯿﺰاﻓﻪی »ﺧﯚ« ﺑﯚ ڕاﻧﺎوهﮐﺎﻧﯽ ﭼﺎﻻک‪ .‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺗﺎﮐﻪ وﺷﻪی »ﺧﯚ« ش ﻟﻪ‬
‫ﻓﻪرهﻪﻧﮕﺪا واﺗﺎﯾ‪‬ﮑﯽ ﺑﯚ دﯾﺎر دهﮐﺮێ و ﮐﺮاوه ﭼﻮﻧﮑﻪ وهک هﻪﻣﻮو وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا ﺑﻪﮐﺎر دێ و‬
‫دهﮔﻮﺗﺮێ‪ :‬ﺧﯚﻣﺎ‪‬ﯽ‪ ،‬ﺧﯚﯾﯽ‪ ،‬ﺧﯚﯾﯿﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺧﯚهﻪ‪‬ﺪاﻧﻪوه‪ ،‬ﺧﯚڕهﭘ‪‬ﺶ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺧﯚﮐﺮد‪...‬هﺘﺎد هﻪر ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ ﺧﯚم‪ ،‬ﺧﯚﻣﺎن‪،‬‬
‫ﺧﯚﺗﺎن‪ ،‬ﺧﯚت‪ ،‬ﺧﯚی‪ ،‬ﺧﯚﯾﺎن ﺑ‪ ‬زﯾﺎد و ﮐﻪم ﺗﻪرﮐﯿﺒ‪‬ﮑﯽ ﺋﯿﺰاﻓﯿﯿﻪ وهک هﻪر ﺗﻪرﮐﯿﺒ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا ﻟﻪﮔﻪڵ‬
‫ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ ﺋﻪوه ﮐﻪ واﺗﺎی »ﺧﯚ« ﺗﻪرﮐﯿﺒﻪ ﺋﯿﺰاﻓﯿﯿﻪﮐﻪ ﺋﺎﻣﺎده دهﮐﺎ ﺑﯚ ﺋﻪو ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﻪ ﮐﻪ واﺗﺎﮐﻪ ﻟ‪‬ﯽ دهوهﺷ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﯿﺴﺎل ده‪‬ﻢ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ ﻣﻨﻢ دﯾﺖ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪم دﯾﺖ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪﻣﺎن دﯾﺖ‪ ،‬ﺗﯚت دﯾﺖ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮهت دﯾﺖ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮهﺗﺎن دﯾﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻪﭼﯽ دهﮔﻮﺗﺮێ ﺧﯚم دﯾﺖ‪ ،‬ﺧﯚﺗﺎﻧﺘﺎن دﯾﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ واﯾﻪ هﻪ‪‬ﺒﻪت ﺋﯿﺴﭙﺎﺗﯽ ه‪‬ﻨﺪ‪‬ﯽ ﻧﻪﮐﺮد »ﻣﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ‪ ،‬ﺗﯚ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه‪،‬‬
‫ﺋﻪوان« ڕاﻧﺎو ﻧﯿﻦ ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪ‪ ،‬ﺋﻪوهی ڕاﮔﻪﯾﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺋﻪم ڕاﻧﺎواﻧﻪ ﺑﯚ دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ واﺗﺎی ﺟﯚرﺟﯚر ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯿﯿﺎن هﻪﯾﻪ‬
‫ﺑﻪ وﺷﻪی ﺟﯚرﺟﯚر ﮐﻪ واﺗﺎﮐﺎن ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه ﺑﺪهن‪ .‬ﺗﯚ ﺳﻪﯾﺮﮐﻪ دهﺗﻮاﻧﯽ ﺑ‪‬ﯽ »دهﺳﺘﻤﻢ ﮔﻮﺷﯽ« ﺑﻪ‪‬م وا ﺧﯚﺷﻪ ﺑ‪‬ﯽ‬
‫»دهﺳﺘﯽ ﺧﯚم ﺑ‪‬ی« هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻟﻪ ڕووی ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﻪوه چ ﻣﺎﻧﯿﻌ‪‬ﮏ ﻟﻪوهدا ﻧﯿﯿﻪ ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯽ »دهﺳﺘﻤﻢ ﺑ‪‬ی«‪ .‬ﺗﯚ دهﺗﻮاﻧﯽ‬
‫ﺑ‪‬ﯽ »ﺋﻪوی دﯾﺖ‪ ،‬ﺋﻪواﻧﯽ دﯾﺖ« ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪوﺳﺎ ﮐﻪﺳ‪‬ﮑﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺮی دﯾﻮه ﻧﻪک »ﺧﯚی و ﺧﯚﯾﺎن«‪ .‬ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴﺘﯽ »ﺗﻌﺒﯿﺮ« دهﯾﺎﻧﮫ‪‬ﻨ‪ ‬ﺑﯚ ﻧﺎو ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ ﻧﻪ ﺳﯿﻔﻪﺗﯽ ڕاﻧﺎوی ﻟﻪ »ﻣﻦ و ﺗﯚ و ﺋﻪو« دهﺳﻪﻧ‪‬ﺘﻪوه ﻧﻪ ﺋﻪم‬
‫ﺳﯿﻔﻪﺗﻪش ﺑﯚ وﺷﻪی »ﺧﯚ« دهﺳﻪﭘ‪‬ﻨ‪ ،‬ﮐﻪ ورد ﺑﯿﻪ دهﺑﯿﻨﯽ ﻣﯿﺴﺎﻟﻪﮐﺎن »ﺧﯚ« دهﮐﻪﻧﻪوه ﺑﻪ وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ‬
‫ﺧﺎوهن واﺗﺎﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ‪.‬‬

‫»ﺧﯚ« دهوهﺳﺘ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪراﻣﺒﻪر »ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﻋﯿﻦ‪ «Self ،‬ﻟﻪ ڕوی واﺗﺎوه‪ ،‬وا دهﺑ‪ ‬ﺟ‪‬ﮕﻪی ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا هﻪر ﺋﻪو واﺗﺎﯾﺎﻧﻪ‬
‫دهﺑﻪﺧﺸ‪ ‬واش دهﺑ‪ ‬ﺟ‪‬ﮕﻪی »ﺗﺄﮐﯿﺪ« دهﮔﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ده‪‬ﯽ »ﺧﯚﮐﻮﺷﺘﻦ« ﮐﻪ واﺗﺎﮐﻪی »ﻗﺘﻞ اﻟﺬات« ه دهﺷ‪‬ﯽ‬
‫»ﻣﻦ ﺧﯚم هﺎﺗﻢ« ﮐﻪ دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﺟﺌﺖ ﺑﻨﻔﺴﯽ‪ ،‬ﺑﺬاﺗﯽ« ﺑﯚ ﺗﻪﺋﮑﯿﺪه‪ .‬ﻟﻪ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﺸﺪا دهﮔﻮﺗﺮێ »‪«Self sacrification‬‬
‫ﮐﻪ واﺗﺎﮐﻪی ﺧﯚﺑﻪﺧﺖ ﮐﺮدﻧﻪ دهﺷﮕﻮﺗﺮێ »‪ «I mayself‬ﮐﻪ ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ »ﻣﻦ ﺧﯚم« ڕادهﮔﻪﯾﻪﻧ‪ ‬ﮐﻪ ﺗﻪﺋﮑﯿﺪ‪‬ﮑﯽ‬
‫ڕوﺗﻪ‪.‬‬

‫هﻪر ﺋﻪو ڕاﮔﻪﯾﺎﻧﺪﻧﻪی واﺗﺎی »ﺗﺄﮐﯿﺪ« ه ڕێ دهدا ﺑﮕﻮﺗﺮێ »ﺧﯚم هﺎﺗﻢ« و ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک »م« ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ ﺗﻪواوﮐﻪری‬
‫ڕﺳﺘﻪﮐﻪ ﺑﻪ دوا وﺷﻪی »ﺧﯚ« دا‪ .‬دﯾﻘﻘﻪت ﺑﮕﺮه دهﺗﻮاﻧﯽ ﺑ‪‬ﯽ »هﻪﻣﻮوﻣﺎن هﺎﺗﯿﻦ« ﮐﻪ ﻟﻪوﯾﺸﺪا ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ‬
‫»ﯾﻦ« ﺑﻪ دوا وﺷﻪی »هﻪﻣﻮو« دا هﺎﺗﻮوه‪ .‬ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﺧﯚﻣﺎن هﺎﺗﯿﻦ« وﺷﻪی »ﺧﯚ« ﺳﻪرﻟﻪﺑﻪری »ﺋ‪‬ﻤﻪ«‬
‫دهﮔﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬هﻪروههﺎ ﮐﻪ دهﺷ‪‬ﯽ »هﻪﻣﻮوﻣﺎن هﺎﺗﯿﻦ« وﺷﻪی »هﻪﻣﻮو« دﯾﺴﺎﻧﻪوه ﺳﻪرﻟﻪﺑﻪری »ﺋ‪‬ﻤﻪ« دهﮔﺮ‪‬ﺘﻪوه‪،‬‬

‫‪85\62‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻟﻪ هﻪردوو ﺣﺎ‪‬ﯿﺸﺪا‪ ،‬ﺳﻪرهڕای ﮔﺮﺗﻨﻪوهی ﺳﻪرﻟﻪﺑﻪری واﺗﺎی ﺋ‪‬ﻤﻪ‪ ،‬ﺗﻪﺋﮑﯿﺪﯾﺶ هﻪﯾﻪ‪ .‬ﺑﯚﯾﻪﯾﻪ دهﺷ‪ ‬ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ‬
‫»ﺋ‪‬ﻤﻪ« ﮐﻪ وا ﻟﻪم ڕﺳﺘﺎﻧﻪدا »ﯾﻦ« ه ﺑﻪ دوا »هﻪﻣﻮو‪ ،‬ﺧﯚ« دا ﺑ‪‬ﺖ‪ .‬ﺗﯚ ﺳﻪﯾﺮﮐﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا وﺷﻪی »ﻧﯿﻮهﻣﺎن‪،‬‬
‫هﻪﻧﺪ‪‬ﮑﻤﺎن‪ «...‬ﮐﻪوﺗﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪی »هﻪﻣﻮوﻣﺎن« ﺋﻪوﺳﺎ ﺑﻪ دوو ﺟﯚر دهﺗﻮاﻧﯽ ڕﺳﺘﻪﮐﻪ ﺗﻪواوﮐﻪی‪:‬‬

‫ﻧﯿﻮهﻣﺎن هﺎﺗﯿﻦ‪.‬‬
‫ﻧﯿﻮهﻣﺎن هﺎت‪.‬‬

‫ﻟ‪‬ﺮهدا واﺗﺎی‪» ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ« ﺑﻪ‪‬م ﻧﻪک ﺳﻪرﻟﻪﺑﻪری »ﺋ‪‬ﻤﻪ«‪ ،‬دهﺗﻮاﻧﯽ وﺷﻪی »ﻧﯿﻮه« ﺑﮑﻪﯾﺘﻪ »ﺑﺪل ﻧﺎﻗﺺ« ی ڕاﻧﺎوی‬
‫»ﺋ‪‬ﻤﻪ« و ڕاﻧﺎوه ﭼﺎﻻﮐﻪﮐﻪی »ﯾﻦ« ی ﺑﺪهﯾﺘ‪ ‬و »ﺑ‪‬ﯽ ﻧﯿﻮهﻣﺎن هﺎﺗﯿﻦ« دهﺷﺘﻮاﻧﯽ وﺷﻪی »ﻧﯿﻮه« ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪‬ﻨﯽ‬
‫وهک ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم‪ ،‬ﭼﺎﮐﺘﺮﯾﺶ ﺋﻪوهﯾﻪ ﺑﻪ ﮔﻮ‪‬ﺮهی ڕوا‪‬ﻪﺗﯽ وﺷﻪﮐﻪ ﮐﻪ ڕوا‪‬ﻪﺗ‪‬ﮑﯽ »ﺗﺎﮐﻪ« ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗﺎﮐﯽ ﺑﯚ ﺑ‪‬ﻨﯿﻪوه و‬
‫ﺑ‪‬ﯽ »ﻧﯿﻮهﻣﺎن هﺎت ﻧﻪک ﻧﯿﻮهﻣﺎن هﺎﺗﯿﻦ« ﭼﻮﻧﮑﻪ ﮐﻪ وﺷﻪی »ﻧﯿﻮه« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﻪدا ﺧﯚی ﻟﻪ واﺗﺎی »ﺋ‪‬ﻤﻪ« و‬
‫ﮐﯚﺑﻮﻧﻪوهﮐﻪی ﺗﺮازاﻧﺪ وا ﭘﻪﺳﻪﻧﺪﺗﺮه ﺑﻪ ﺟﺎر‪‬ﮏ ﻟ‪‬ﯽ ﺑﺘﺮاز‪‬ﯽ‪ ،‬واﺗﻪ هﻪم ﻟﻪ ڕووی ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﻪوه و هﻪم ﻟﻪ ڕووی‬
‫ﮐﯚ »ﺟﻤﻊ« هوه‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﺑﯿﺮت ﻧﻪﭼ‪ ‬هﻪرﮔﯿﺰ ﺑﯚت ﻧﺎﮐﺮێ ﺑ‪‬ﯽ »هﻪﻣﻮوﻣﺎن هﺎت« ﭼﻮﻧﮑﻪ واﺗﺎی هﻪﻣﻮو ﺳﻪرﻟﻪﺑﻪری ﺋ‪‬ﻤﻪ دهﮔﺮ‪‬ﺘﻪوه و‬
‫دهﺑ‪ ‬وهک ﺋﻪو ﮐﺎر ﺑﮑﺎ‪.‬‬

‫دﯾﺖ ﺳﺮوﺷﺘﯽ »هﻪﻣﻮو« هﻪ‪‬ﯽ ﮔﺮت ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ »ﻧﯿﻮه‪ ،‬هﻪﻧﺪ‪‬ﻚ‪ ،‬ﮐﻪﻣ‪‬ﮏ‪ «...‬ﺑﻪ‪‬م ﺳﺮوﺷﺘﯽ »ﺧﯚ« ﺋﻪم ﮐﻪرت ﮐﺮدﻧﻪ‬
‫هﻪ‪‬ﻨﺎﮔﺮێ ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ چ دهﺧﻠ‪‬ﮑﯽ ﻧﯿﻪ ﺑﻪﺳﻪر ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﻪوه‪.‬‬

‫ﺑﯚﯾﻪﯾﻪ زﻣﺎﻧﺰان ﻧﺎﺑ‪ ‬ﺧﯚی ﺗﻪﺳﻠﯿﻢ ﺑﻪ ڕوا‪‬ﻪﺗﯽ وﺷﻪ و ﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴﺘﯽ ﺳﺮوﺷﺖ و واﺗﺎی ﺑﮑﺎ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا‪ .‬چ ﺳﻮﭼﯽ زﻣﺎن‬
‫ﻧﯿﻪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ »هﻪﻣﻮوم هﺎﺗﻢ« ﭼﻮﻧﮑﻪ واﻗﯿﻊ ﺋﻪﻣﻪﯾﻪ ﮐﻪﺳﯽ ﺗﺎک ﻧﯿﻮه و ﺳ‪‬ﯿﻪﮐﯽ ﻧﯿﻪ ﺗﺎﮐﻮ وﺷﻪی »هﻪﻣﻮو« ﺑ‪‬‬
‫و دهﻓﻌﯽ ﺷﻮﺑﮫﻪی هﺎﺗﻨﯽ ﻧﯿﻮه و ﺳ‪‬ﯿﻪﮐﯽ ﺑﮑﺎ‪ .‬وﺷﻪی »هﻪﻣﻮو« هﻪر هﻪﻣﺎن وﺷﻪﯾﻪ ﮐﻪ دهدر‪‬ﺘﻪ ﭘﺎڵ »ﺋ‪‬ﻤﻪ« و‬
‫دهﮔﻮﺗﺮێ »هﻪﻣﻮوﻣﺎن« و ﮐﻪ ﻧﺎﺷﺪر‪‬ﺘﻪ ﭘﺎڵ »ﻣﻦ و ﺗﯚ« و ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ »هﻪﻣﻮوم هﺎﺗﻢ‪ ،‬هﻪﻣﻮوت هﺎﺗﯽ«‪ .‬وﺷﻪی‬
‫»ﺧﯚ« ش هﻪر هﻪﻣﺎن وﺷﻪی ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯿﯿﻪ ﻟﻪ ﺗﻪرﮐﯿﺒﯽ »ﺧﯚﮐﻮﺷﺘﻦ« و »ﺧﯚﯾﺎن هﺎﺗﻦ‪ ،‬ﺧﯚﻣﺎن هﺎﺗﯿﻦ« دا‪ .‬ﺗﯚ‬
‫ﺳﻪﯾﺮﮐﻪ وﺷﻪﮐﺎﻧﯽ »ﺧﯚ‪ ،‬هﻪﻣﻮو‪ ،‬هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ« ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯿﺎن ﺑﻪ دوادا ﻧﺎﯾ‪ ‬ﺋﻪﮔﻪر ﺋﯿﺰاﻓﻪی ڕاﻧﺎو ﻧﻪﮐﺮاﺑﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت »ﺧﯚ« وه‪ .‬ﺗﯚ هﻪرﮔﯿﺰ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺑ‪‬ﯽ »ﺧﯚ هﺎت‪ ،‬ﺧﯚ هﺎﺗﻢ‪ ،‬ﺧﯚ هﺎﺗﯿﻦ« ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﺋﻪﮔﻪر ڕاﻧﺎوی‬
‫ﻣﻪﻧﺪﯾﺶ ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﺑ‪ ‬هﻪر ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ »ﻣﻦ ﺧﯚ هﺎﺗﻢ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ﺧﯚ هﺎﺗﯿﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه ﺧﯚ هﺎﺗﻦ«‪ .‬ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت »هﻪﻣﻮو« هوه‬
‫ﮐﻪ دهﮔﻮﺗﺮێ »هﻪﻣﻮو هﺎﺗﯿﻦ« ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬ڕاﻧﺎوهﮐﻪی ﻗﺮﺗﺎوه دهﻧﺎ ﺋﻪﺳ‪‬ﯽ ڕﺳﺘﻪﮐﻪ »هﻪﻣﻮوﻣﺎن هﺎﺗﯿﻦ« ﺑﻮه‪.‬‬
‫هﻪ‪‬ﺒﻪت ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿ‪‬ﮏ ﻟﻪ وﺷﻪی »هﻪﻣﻮو« دا وای ﮐﺮدوه ڕی ﺑﺪرێ ﺑﻪ ﻗﺮﺗﺎﻧﯽ ڕاﻧﺎوهﮐﻪ‪ ،‬ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿ‪‬ﮑﯽ وﺷﻪی »ﺧﯚ«‬
‫ش وای ﮐﺮدوه ڕێ ﻧﻪدرێ ﺑﻪ ﻗﺮﺗﺎﻧﯽ ڕاﻧﺎوهﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋ‪‬ﺮه ﺟ‪‬ﯽ ﺋﻪم در‪‬ﮋه ﭘ‪‬ﺪاﻧﻪی ﺗ‪‬ﺪا ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪوه ﺑﺎ وازی ﻟ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨﯿﻦ‪.‬‬

‫ﺧﻮﻻﺳﻪ وﺷﻪی »ﺧﯚ« واﺗﺎﯾ‪‬ﮑﯽ ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ هﻪﯾﻪ و ﻟﻪ ﺳﻨﻮوری ﺋﻪو واﺗﺎﯾﻪدا ﺑﻪﮐﺎر د‪‬ﺖ‪ ،‬ﺋﯿﺰاﻓﻪی ﺑﯚ ڕاﻧﺎوهﮐﺎﻧﯽ‬
‫»ﭼﺎﻻک« وا دهﮐﺎ ﻟﻪ ﺗﻪواوﮐﺮدﻧﯽ واﺗﺎی رﺳﺘﻪدا ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ ﺑﻪ دوادا ﺑ‪‬ﺖ و ﺑﮕﻮﺗﺮێ »ﺧﯚم هﺎﺗﻢ‪ ،‬ﺧﯚم‬
‫ﺳﻪرﮐﺮدهم« دهﻧﺎ ﮐﻪ ﺋﻪو ﺋﯿﺰاﻓﻪﯾﻪی ﻧﻪﺑ‪ ‬وهک وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﻋﺎدهﺗﯽ ﻟ‪ ‬ﺑﻪﺳﻪردێ ﺑ‪ ‬زﯾﺎد و ﮐﻪم وهک ﺑ‪‬ﯽ »ﺧﯚ‬
‫هﻪ‪‬ﺪاﻧﻪوه ﺑﺎش ﻧﯿﻪ« ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ ﻟﻪﻻﯾﻪن دهﺳﺘﻮوری ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ و واﺗﺎی ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯿﯿﻪوه چ ﻓﻪرﻗ‪‬ﮑﯽ ﻧﯿﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪوهدا‬
‫ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯽ »دهﺳﺖ هﻪ‪‬ﺒ‪‬ﯾﻦ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﻟﻪ ﮐﺎﺗﯽ دهﻧﮓ وهرﮔﺮﺗﻨﺪا«‪ .‬ﺳﻪﯾﺮ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪم ڕﺳﺘﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪﯾﯿﺎﻧﻪ ﺑﮑﻪ‪:‬‬

‫ﮐﺎﺑﺮا ﺧﯚﯾﯽ دهرﭼﻮو – ﮐﺎﺑﺮا ﮐﯚﯾﯽ دهرﭼﻮو‪.‬‬

‫‪85\63‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺑﻪرﺧﻪﮐﻪ ﺧﯚﻣﺎ‪‬ﯿﯿﻪ ‪ -‬ﺑﻪرﺧﻪﮐﻪ ﺋﺎوهﮐﯿﯿﻪ‪.‬‬

‫ﺧﯚی ﺑﻮو ﺑﻪ ﻓ‪‬ﺮﮐﺎر – ﺑﺮای ﺑﻮو ﺑﻪ ﻓ‪‬ﺮﮐﺎر‪.‬‬

‫ﭼﻪﻧﺪی ﺋﺎرهزوو ﺑﮑﻪﯾﻦ دهﺗﻮاﻧﯿﻦ ڕﺳﺘﻪ ﺑ‪‬ﻨﯿﻨﻪوه و وﺷﻪی »ﺧﯚ« ﺗ‪‬ﯿﺎﻧﺪا وهک هﻪر وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮی ﻓﻪرهﻪﻧﮕﯽ‬
‫ﮐﻮردی ﺑﻪﮐﺎر هﺎﺗﺒ‪ ‬و ﺋﻪو واﺗﺎﯾﻪی ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه داﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺟ‪‬ﮕﻪی ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا و ﻟﻪ ﮔﻮ‪‬ﺮهی ﺳﺮوﺷﺖ و‬
‫ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺧﯚی ﻟ‪‬ﯽ ﭼﺎوهڕوان دهﮐﺮێ‪.‬‬

‫ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﺑ‪‬ﯿﻨﻪ ﺳﻪر و ﮐﺎری ڕاﻧﺎوی »ﭼﺎﻻک«‪.‬‬

‫ﻗﺴﻪی ﻣﻦ ﻟ‪‬ﺮهدا ﺑﻪ زۆری ﻟﻪﮔﻪڵ ﻟﻪهﺠﻪی ﮐﻮردی ﻧﺎوﭼﻪی ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ژ‪‬ﺮووه‪ ،‬ﺋﻪو ﻟﻪهﺠﻪﯾﻪ ﺑﻮوه ﺑﻪ ﺋﻪﻣ‪‬ازی‬
‫ﻧﻮوﺳﯿﻦ و ﮐﻪرﺳﺘﻪی ﺗﻪﻋﺒﯿﺮی ﺋﻪدهﺑﯽ و ﺑ‪‬وﮐﺮدﻧﻪوهی ﮐﺘ‪‬ﺐ و ڕۆژﻧﺎﻣﻪ و ﮔﻮﺗﺎر و ﻧﺎﻣﯿﻠﮑﻪ‪ .‬دهورهدان ﻟﻪ هﻪﻣﻮو‬
‫ﻟﻪهﺠﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﮐﺎت و ﻣﺎوهﯾ‪‬ﮑﯽ زۆری دهوێ‪ ،‬ﺧﯚم و ﺧﻮ‪‬ﻨﻪرﯾﺶ ﻟﻪ ﺋﻪرک و ﭘ‪‬ﻮه ﺧﻪرﯾﮏ ﺑﻮوﻧﯽ دهﺑﻪﺧﺸﻢ‪.‬‬

‫ﺟﺎرێ ﺑﺎ ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﺋﻪو ڕاﻧﺎوه ﭼﺎﻻﮐﺎﻧﻪ ﺑﺨﻪﻣﻪ ﺳﻪر ﮐﺎﻏﻪز ﮐﻪ ﺑﻪﻻی هﻪﻣﻮو زﻣﺎﻧﺰاﻧﻪﮐﺎﻧﻪوه ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﻦ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ‬
‫ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ ﺋﻪوهدا ﮐﻪ هﻪر ﻣﻦ ﭘ‪‬ﯿﺎن ده‪‬ﻢ »ﭼﺎﻻک«‪ ،‬ﻟﻪﻻﯾﻪن زورﺑﻪی ﻧﻮوﺳﻪراﻧﻪوه »ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو« ﯾﺎن ﺑﯚ ﺑﻪﮐﺎر دێ‪،‬‬
‫ﻧﺎﺷﺰاﻧﻢ ﺋﺎﺧﯚ ﻟﻪ دواڕۆژدا ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮﯾﺎن ﭘ‪ ‬ده‪‬ﻦ ﯾﺎﺧﻮد ﭘ‪ ‬دادهﮔﺮن ﻟﻪﺳﻪر هﻪﻣﺎن ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ »ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو«‬
‫ﺑﯚﯾﺎن‪.‬‬

‫ﺟﯚری ﭼﺎﻻﮐﯽ ڕاﻧﺎوی »ﻣﻦ« ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺣﺎ‪‬ﻧﺪا هﻪر ﭘﯿﺘﯽ »م« ه‪ ،‬ﭘ‪‬ﯽ ﻧﺎوێ ﻣﯿﺴﺎﻟﯽ ﺑﯚ ﺑ‪‬ﻨﻤﻪوه ﭼﻮﻧﮑﻪ »اﺳﺘﺜﻨﺎء«‬
‫ﻟﻪ دهﺳﺘﻮورهﮐﻪدا ﻧﯿﻪ و چ ﺷﮑ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﭘﻪﯾﺪا ﻧﺎﺑ‪ ‬ﺑﯚ ﺋﻪم ڕاﻧﺎوه‪.‬‬

‫ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ »ﺋ‪‬ﻤﻪ« دوو ﺟﯚری هﻪﯾﻪ »ﻣﺎن‪ ،‬ﯾﻦ«‪.‬‬

‫ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک »ت‪ ،‬ی« ﺟﯚرهﮐﺎﻧﯽ ﭼﺎﻻﮐﯿﻪﺗﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﻪﻻی ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮏ زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﻪوه ﻟﻪ ﺟﯿﺎﺗﯽ »ی« »ﯾﺖ«‬
‫راﻧﺎوه و ده‪‬ﻦ دهﺑ‪ ‬ﺋﻪو »ﺗ‪ «‬ﯾﻪ ﺑﻪ دوا »ﯾ‪ «‬ﯾﻪﮐﻪدا هﻪر ﺑ‪‬ﺖ و ﻧﻪﻗﺮﺗ‪ ‬وهک »ﺗﯚ ﺑﻪر ﻟﻪ ﻣﻦ هﺎﺗﯿﺖ‪ ،‬دوای‬
‫ﻣﻦ دهڕۆﯾﺖ«‪ .‬ﻣﻦ ﺧﯚم ﻟﻪواﻧﻪم هﻪﻣﯿﺸﻪ ده‪‬ﻢ و ﺑﻪ زۆری دهﻧﻮوﺳﻢ »ﺗﯚ ﺑﻪر ﻟﻪ ﻣﻦ هﺎﺗﯽ‪ ،‬دوای ﻣﻦ دهڕۆی«‪.‬‬
‫دواﺗﺮ ﻗﺴﻪ ﻟﻪم ﺑﺎﺳﻪ ﯾﻪک ﻻ دهﮐﻪﯾﻦ‪.‬‬

‫ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﮐﯚ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک »ﺗﺎن‪ ،‬ن« ه‪.‬‬

‫ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳﯿﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ ﺑ‪ ‬دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪی هﻪر »ی« ه ﮐﻪ ﻟﻪ »ﻣﺎﺿﯽ« ﺑﻪ دوا ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕدا دێ و‬
‫دهﺷﺒ‪‬ﺘﻪ »ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ« وهک »ﭼﯽ ﭘ‪‬ﯽ ﮐﺮا ﮐﺮدی‪ ،‬ﺧﯚی و ﺑﺮای هﺎﺗﻦ«‪.‬‬
‫ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﮐﯚ »ﯾﺎن‪ ،‬ن« ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﻦ‪.‬‬

‫ﺑﻪر ﻟﻪوه ﺑﮕﻮ‪‬ﺰﻣﻪوه ﺑﯚ ڕاﻧﺎوه ﭼﺎﻻﮐﻪﮐﺎﻧﯽ ﮔﻮﻣﺎﻧﺎوی دهﺑ‪ ‬ﺋﻪوه ﺑ‪‬ﻢ ﺋﻪم ڕاﻧﺎواﻧﻪش ﻟﻪﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﺪا ﺑ‪ ‬ﮔﺮﻓﺖ ﻧﯿﻦ‪،‬‬
‫ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوهی ﭼﯚﻧﻪﺗﯽ هﺎﺗﻨﯿﺎن ﺑﯚ ﻧﺎو ڕﺳﺘﻪ داﺳﺘﺎﻧ‪‬ﮑﻪ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ‪ ،‬دهﻣﻪوێ ﻟ‪‬ﺮهدا ﺑﻪ ﮐﻮرﺗﺮﯾﯿﻦ ﺷ‪‬ﻮه ﻟ‪‬ﯽ ﺑﺒﻤﻪوه‪.‬‬

‫ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕی ڕاﺑﺮدوو‪ ،‬هﯽ هﻪﻣﻮو ﮐﻪﺳﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺧﯚﯾﺎن دهﺑﻨﻪوه »ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ«‪ ،‬وهک‪:‬‬

‫ﮐﺮدﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺮاﻣﺎن‪.‬‬
‫ﮐﺮدت‪ ،‬ﺑﺮات‪.‬‬

‫‪85\64‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﮐﺮدﺗﺎن‪ ،‬ﺑﺮاﺗﺎن‪.‬‬
‫ﮐﺮدی‪ ،‬ﺑﺮای‪.‬‬
‫ﮐﺮدﯾﺎن‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺎن‪.‬‬

‫ﻣﯿﺴﺎﻟﻢ ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﻧﻪه‪‬ﻨﺎﯾﻪوه ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪ هﯿﭻ ﺣﺎ‪‬ﮑﺪا ﻧﺎﮔﯚڕێ‪ .‬ﻟﻪ »ﻣﻀﺎرع« دا ﺑﯚ ﺗ‪‬ﭙﻪڕ و ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ‬
‫ڕاﻧﺎوه ﭼﺎﻻﮐﻪﮐﺎن ﯾﻪک ﺟﯚرﯾﺎن هﻪﯾﻪ‪ ،‬وهک‪:‬‬

‫دهﺧﯚﯾﻦ‪ ،‬دهڕۆﯾﻦ‪.‬‬
‫دهﺧﯚی‪ ،‬دهڕۆی‪.‬‬
‫ﺋ‪‬ﻮه دهﺧﯚن‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه دهڕۆن‪.‬‬
‫ﺋﻪوان دهﺧﯚن‪ ،‬ﺋﻪوان دهڕۆن‪.‬‬

‫ڕاﻧﺎوی ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻣﺎﺿﯽ« ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕﯾﺶ هﻪر ﺋﻪو ڕاﻧﺎوهی ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻣﻀﺎرع« ه ﺑﯚ هﻪﻣﻮو ﮐﻪﺳﻪﮐﺎن‪:‬‬

‫ڕۆﯾﺸﺘﯿﻦ‪ ،‬دهڕۆﯾﻦ‪.‬‬
‫ڕۆﯾﺸﺘﯽ‪ ،‬دهڕۆی‪.‬‬
‫ﺋ‪‬ﻮه ڕۆﯾﺸﺘﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه دهڕۆن‪.‬‬
‫ﺋﻪوان ڕۆﯾﺸﺘﻦ‪ ،‬ﺋﻪوان دهڕۆن‪.‬‬

‫هﻪر ﺋﻪو ڕاﻧﺎواﻧﻪی »ﻣﻀﺎرع« و ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕﯾﺸﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﺪا دهﺑ‪‬ﺘﻪ هﯚی ﭘﻪﯾﺪا ﮐﺮدﻧﯽ »ﺣﮑﻢ و‬
‫اﺳﻨﺎد«‪:‬‬

‫ﺋ‪‬ﻤﻪ ﮐﻮردﯾﻦ‪.‬‬
‫ﺗﯚ ﮐﻮردی‪.‬‬
‫ﺋ‪‬ﻮه ﮐﻮردن‪.‬‬
‫ﺋﻪوان ﮐﻮردن‪.‬‬

‫هﻪﻣﻮو زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎن ﻟﻪوهدا ﯾﻪک ﺑﺎوهڕﯾﺎن هﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﻟﻪ »ﻣﺎﺿﯽ« ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕدا ڕاﻧﺎوی ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﺑﯚﯾﻪﯾﻪ‬
‫ڕاﻧﺎو‪‬ﮑﯽ ﻣﻪﻋﻠﻮوم ﮐﺮاوی ﺑ‪ ‬دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪی ﻧﯿﻪ‪ ،‬وهک ﮐﻪﺳﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮ‪ ،‬ڕﺳﺘﻪی ﺗﻪواوی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺑﯚ ﭘ‪‬ﮏ ﺑ‪‬ﻨ‪ ،‬هﻪر‬
‫ﺋﻪم هﯚﯾﻪﯾﺸﻪ وای ﮐﺮدوه زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎن ڕ‪‬ﮏ ﻧﻪﮐﻪون ﻟﻪﺳﻪر ﯾﻪک ﺑﺎوهڕ دهرﺑﺎرهی ﺋﻪﻣ‪‬ازی »ﺣﮑﻢ‪ ،‬اﺳﻨﺎد« ﻟﻪ‬
‫ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﯽ وهک »ﺋﻪو ﮐﻮرده«‪ ،‬ﺋﺎﯾﺎ ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ڕﺳﺘﻪ »ه« ڕاﻧﺎوه ﯾﺎﺧﻮد ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ؟ ﻟﻪ ﺟ‪‬ﯽ‬
‫ﺧﯚﯾﺪا ﻗﺴﻪ ﻟﻪم ﺑﺎﺳﻪ دهﮐﻪم‪.‬‬

‫ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﭘ‪‬ﮑﻪ‪‬ﯿ‪‬ﮑﯽ ﯾﻪﮐﺠﺎر ﺳﻪرﺷ‪‬ﻮ‪‬ﻦ هﻪﯾﻪ ﻟﻪﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ڕاﻧﺎوه ﭼﺎﻻﮐﻪﮐﺎن ﻟﻪ »ﺻﯿﻐﻪ« ﺟﯚرﺟﯚرهﮐﺎﻧﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ‬
‫ﺗ‪‬ﭙﻪڕدا‪ ،‬ﺋﻪوهﻧﺪهی ﺳﻪرم ه‪‬ﻨﺎو ﺑﺮد ﻧﻪﻣﺘﻮاﻧﯽ ﺷ‪‬ﻮاز‪‬ﮑﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﺋﻪوﺗﯚ ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪‬ﻨﻢ ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﻪﮐﺎن ﺑﺎو‪‬ﺘﻪ ﻧﺎو‬
‫ﭘﻪراو‪‬ﺰ‪‬ﮑﻪوه ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘﻪراو‪‬ﺰی ﮔﻮﺗﺎر ﺧﺰﻣﺎﯾﻪﺗﯽ هﻪﺑ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎری ﺋﻪم ﺑﺎﺳﻪ زۆر ﮔﺮﻧﮓ و ﮔﺮ‪‬ﯿﺎوﯾﻪم واز ﻟ‪ ‬ه‪‬ﻨﺎ‪،‬‬
‫ﮐﻪ وام ﻧﻪﮐﺮدﺑﺎ دهﺑﻮا ﭘﺸﮑ‪‬ﮑﯽ ﮔﻪورهی ﺑﺎرﺳﺘﯽ ﮔﯚﭬﺎرهﮐﻪم ﺑﯚ ﮔﻮﺗﺎرهﮐﻪی ﺧﯚم داﺑ‪‬ﯾﺒﺎ ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪش ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ‬
‫ﻧﺎڕهواﯾﻪ‪ .‬ﻟ‪‬ﺮهدا ﺗﺎﮐﻪ ﻣﯿﺴﺎﻟ‪‬ﮏ د‪‬ﻨﻤﻪوه زهﺣﻤﻪﺗﯽ ﺗﻪﻗﻪﻟﻼی ﯾﻪک ﻻ ﮐﺮدﻧﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪﮐﺎن ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪرﭼﺎو‪.‬‬

‫‪85\65‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺷﺎﻋﯿﺮ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮرد ﻟﻪ ﺳﻪرهﺗﺎی ﺷﯿﻌﺮ‪‬ﮑﯽ ﺋﻪﻣﻪی ﮔﻮﺗﻮه‪:‬‬

‫»ﮐﻮﺷﺘﻤﺖ ﺋﺎﺧﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻪق«‬

‫هﻪ‪‬ﺒﻪت ﺋﻪﻣﻪ ﮔﻮﺗﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﮐﻮردی رهﺳﻪﻧﯽ ﺑ‪ ‬هﻪ‪‬ﻪﯾﻪ و دهﺷ‪ ‬ﺑﯚ داڕﺷﺘﻨﯽ ڕﺳﺘﻪی ﺗﺮ ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪ‪ .‬دهﺑﯿﻨﯽ‬
‫»ﻣﻔﻌﻮل« ﺑﻪ دوای »ﻓﻌﻞ« ی »ﮐﻮﺷﺘﻦ« دا هﺎﺗﻮه ﮐﻪ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﻪ‪ ،‬واﺗﻪ ﭘﯿﺘﯽ »م« ه‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺷﻮ‪‬ﻦ »ﻣﻔﻌﻮل« دا ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ »ﻓﺎﻋﻞ« هﺎﺗﻮه ﮐﻪ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎﮐﻪ واﺗﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ت« ه‪ .‬ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ‬
‫دهﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﺑﻤﻪوێ ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم ﺑﮑﻪم ﺑﻪ ﻓﺎﻋﯿﻞ و ﮐﻪﺳﯽ دوهم ﺑﮑﻪم ﺑﻪ ﻣﻪﻓﻌﻮل ﺟ‪‬ﮕﻪﯾﺎن ﺑﻪﯾﻪﮐﺘﺮ ﺑﮕﯚڕﻣﻪوه و ﺑ‪‬ﻢ‬
‫»ﮐﻮﺷﺘﺘﻢ« واﺗﻪ ﻣﻦ ﺗﯚم ﮐﻮﺷﺖ‪ .‬ﮐﻪﭼﯽ ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ﻟﻪهﺠﻪی ﮐﻮردی ڕ‪‬ﮑﻮﭘ‪‬ﮑﺪا دهﮔﻮﺗﺮێ »ﮐﻮﺷﺘﻤﯽ« ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ ﻟﻪ‬
‫هﻪﻣﺎن ﮐﺎﺗﺪا واﺗﺎی »ﺋﻪو ﻣﻨﯽ ﮐﻮﺷﺖ« ﯾﺶ دهﮔﻪﯾﻪﻧ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﭘﮋدهر دهﮔﻮﺗﺮێ »ﮐﻮﺷﺘﻨﻢ« واﺗﻪ ﻣﻦ ﺋ‪‬ﻮه ﯾﺎ ﺋﻪواﻧﻢ ﮐﻮﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪﭼﯽ ﻟﻪ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ ﺗﺮدا ﺑﯚ هﻪﻣﺎن واﺗﺎ دهﮔﻮﺗﺮێ‬
‫»ﮐﻮﺷﺘﻤﻦ«‪ .‬ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ﻧﺎوﭼﻪدا ده‪‬ﻦ »ﮐﻮﺷﺘﯿﺎﻧﻢ ﯾﺎﺧﻮد ﮐﻮﺷﺘﻤﯿﺎن«‪ .‬وا هﻪﯾﻪ دهﮔﻮﺗﺮێ »ﮐﻮﺷﺘﯿﻨﯽ« ﺑﻪ واﺗﺎی‬
‫ﺋﻪو ﺋ‪‬ﻤﻪی ﮐﻮﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪﭼﯽ دهﺷﮕﻮﺗﺮێ ﮐﻮﺷﺘﻤﺎﻧﯽ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﺻﯿﻐﻪی ﺋﺎوات »ﺗﻤﻨﯽ« دهﺗﻮاﻧﯽ ﺑ‪‬ﯽ »ﺑﻤﮑﻮﺷﺘﺒﺎی‪ ،‬ﺑﻤﮑﻮﺷﺘﺒﺎن« واﺗﻪ ﻣﻦ ﺗﯚ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮهم ﺑﮑﻮﺷﺘﺒﺎ‪ ،‬ﻟﻪ هﻪﻣﺎن ﮐﺎﺗﺪا‬
‫دهﺷﺘﻮاﻧﯽ ﺑ‪‬ﯽ »ﮐﻮﺷﺘﺒﺎﻣﯽ‪ ،‬ﮐﻮﺷﺘﺒﺎﻣﻦ«‪ .‬ڕﺳﺘﻪی »ﮐﻮﺷﺘﺒﺎﻣﯽ« ﺋﻪو واﺗﺎﯾﻪش دهﺑﻪﺧﺸ‪» ‬ﺋﻪو ﻣﻨﯽ ﮐﻮﺷﺘﺒﺎ«‪.‬‬

‫ﺗﺎ ﺑﻪ دوای ﻣﯿﺴﺎﻻن ﺑﮑﻪوﯾﻦ ﺑﺎﺑﻪﺗﯽ ﺗﺎزه ﺑﻪ ﺗﺎزهی ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺖ د‪‬ﺘﻪ ﺑﻪرﭼﺎو‪ .‬هﯚی ﺋﻪم ﺗ‪‬ﮏ ﺋﺎ‪‬ﻘﺎن و ﺗ‪‬ﮏ ﺋﺎ‪‬ﯚزاﻧﻪ‬
‫ﺑﻪﻻی ﻣﻨﻪوه ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﻧﮫ‪‬ﻨﯽ ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﺎس ﻟ‪ ‬ﮐﺮدن و هﻪ‪‬ﻮهﺷﺎﻧﺪﻧﯽ ﮔﺮێ ﭘﭽﮑﻪﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﻪرهڕای زهﺣﻤﻪت‪ ،‬ﮐﺎری‬
‫ﺗﺎﮐﻪ ﮐﻪﺳ‪‬ﮑﯿﺶ ﻧﯿﻪ‪ .‬ﮔﺮﯾﻤﺎن ﻣﻦ ﺗﻮاﻧﯿﻢ هﻪﻣﻮو ﺟﯚری هﻪ‪‬ﻪی ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋﻪم ڕاﻧﺎواﻧﻪ ﺑﺪۆزﻣﻪوه‪ ،‬ﺟﯚره‬
‫ڕاﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯿﺶ دهﺳﺖ ﻧﯿﺸﺎن ﺑﮑﻪم‪ ،‬ﺗﯚ ﺑ‪‬ﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﺋﻪوهم هﻪﺑ‪ ‬داوا ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﻪران و زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﯽ ﮐﻮرد ﺑﮑﻪم ﺑ‪‬ﻨﻪ ﺳﻪر‬
‫ﺋﻪو ڕ‪‬ﯿﻪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ڕاﺳﺘﯽ دهزاﻧﻢ؟ دهﺑ‪ ‬ﺋﻪم ﺑﺎﺳﻪش واز ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﻨﻢ وهک وازم ه‪‬ﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﻮﻧﺎﻗﻪﺷﻪی ﭘ‪‬ﻨﺞ ﺑﻪش ﻟﻪ‬
‫ﺣﻪﻓﺖ ﺑﻪﺷﯽ ﻟﯿﺴﺘﻪی ڕاﻧﺎوهﮐﺎن ﺑﻪ ﺧﯚﯾﺎن و »ﻣﻔﺮدات« ﯾﺎﻧﻪوه‪ .‬وا دهزاﻧﻢ ﺑ‪‬ﯾﺎری ڕاﺳﺘﯽ و هﻪ‪‬ﻪﯾﯽ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ‬
‫ڕاﻧﺎوه ﭼﺎﻻﮐﻪﮐﺎن ﻣﺎﻓﯽ ﮐﯚڕی زاﻧﯿﺎری ﮐﻮرده‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﯚ ﺋﻪو ﯾﺎ ﻻﯾﻪﻧ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮی دهﺳﻪ‪‬ﺗﯽ ﺑﻪﺟ‪‬ﺒﮫ‪‬ﯿﻦ‪.‬‬

‫ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﺑ‪‬ﻨﯿﻪ ﺳﻪر ﺑﺎﺳﯽ ﺋﻪو ڕاﻧﺎوه ﭼﺎﻻﮐﺎﻧﻪ ﮐﻪ دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪﯾﺎن ﺑﻪﺳﻪرهوه هﻪﯾﻪ‪ .‬ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﻗﺴﻪ ﻟﻪ ڕاﻧﺎوهﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪﺳﯽ‬
‫دوهم دهﮐﻪﯾﻦ ﺋﯿﻨﺠﺎ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم‪ ،‬هﻪردوﮐﯿﺸﯿﺎن هﯽ ﺗﺎک‪.‬‬

‫ﮔﻮﺗﻤﺎن ﻟﻪ ﮐﺎری ڕاﺑﺮدوی ﺗ‪‬ﭙﻪڕدا »ﻓﻌﻞ ﻣﺎض ﻣﺘﻌﺪ« ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک ﭘﯿﺘﯽ »ت« ه وهک ﮐﻪ‬
‫دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺧﻮاردت‪ ،‬دﯾﺘﺖ‪ ،‬ﮐ‪‬ت‪ ،‬ﺑﯿﺴﺘﺖ‪ ،‬درووت«‪ .‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ دهﺳﺘﻮور‪‬ﮑﯽ ﮔﺸﺘﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯿﺶ هﻪر هﻪﻣﺎن ڕاﻧﺎوه‬
‫دهﺑ‪‬ﺘﻪوه »ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ ‪ -‬ﺣﻪز دهﮐﻪم زاراوهی »»ﺧﺎوهن«« ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪ ‬ﺑﯚ ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ«‪ ،‬دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺑﺮات‪ ،‬ﺧﺰﻣﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪرﮔﺖ‪ ،‬ﻧﺎوت‪ ،‬ڕ‪‬ﺖ‪ ،‬ﮐﻪﻟﻠﻪت‪ ،«...‬دهﺷﭽ‪‬ﺘﻪ ﭘﺎش ﺋﻪﻣ‪‬ازاﻧﻪوه وهک »ﻟ‪‬ﺖ دهﭘﺮﺳﻢ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺖ ده‪‬ﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﻪ‪‬م ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک ﻟﻪ ﮐﺎری ڕاﺑﺮدووی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ و ﮐﺎری »ﻣﻀﺎرع« ی ﺗ‪‬ﭙﻪڕ و ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ و‬
‫ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪» ‬ﻓﻌﻞ« ی ﺗﻪواو‪ ،‬ﺋﺎ ﻟﻪم ﺳ‪ ‬ﺣﺎ‪‬ﻪﺗﻪدا دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪی ﻟﻪﺳﻪره‪ .‬ﺗﺎﻗﻤ‪‬ﮏ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎن ده‪‬ﻦ ڕاﻧﺎوهﮐﻪ دوو‬
‫ﭘﯿﺘﯽ »ﯾﺖ« ه و ﻧﺎﺷ‪ ‬ﭘﯿﺘﯽ »ت« هﮐﻪ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا ﺑﻘﺮﺗ‪ ‬و دهﺑ‪ ‬هﻪﻣﯿﺸﻪ وهک ﻟﻪو ﻣﯿﺴﺎﻻﻧﻪدا دهردهﮐﻪوێ‪ ،‬ﺑﻪﮐﺎر‬
‫ﺑ‪:‬‬

‫‪85\66‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ڕۆﯾﺸﺘﯿﺖ – ڕاﺑﺮدوی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ‪.‬‬ ‫ﺗﯚ‬

‫دهڕۆﯾﺖ – »ﻣﻀﺎرع« ی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ‪.‬‬ ‫ﺗﯚ‬
‫دهﮐﻪﯾﺖ – »ﻣﻀﺎرع« ی ﺗ‪‬ﭙﻪڕ‪.‬‬ ‫ﺗﯚ‬
‫ﭘﺎﮐﯿﺖ – ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪‬ﮑﺎر »ﻓﻌﻞ« ی ﺗﻪواو‪.‬‬ ‫ﺗﯚ‬

‫هﻪروههﺎ ﻟﻪ ﺻﯿﻐﻪﯾ‪‬ﮑﯽ »ﻓﻪرﻣﺎن‪ ،‬داواﮐﺮدن‪ ،‬أﻣﺮ‪ ،‬ﻃﻠﺐ« ﮐﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪ دوو »ﺻﯿﻐﻪ« ی »ﻓﻪرﻣﺎن‪ ،‬أﻣﺮ« ﻟﻪ‬
‫ﮐﻮردﯾﺪا دهﺑ‪ ‬ﺋﻪم ڕاﻧﺎوه »ﯾﺖ« ﺑ‪ ‬ﻧﻪک »ی«‪:‬‬
‫دهﺑ‪ ‬ﻧﺎن ﺑﺨﯚﯾﺖ ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑﺨﻪوﯾﺖ‪.‬‬

‫ﺻﯿﻐﻪی »ﻓﻪرﻣﺎن‪ ،‬أﻣﺮ« ﻟﻪ ﺟﯚرهﮐﻪی ﺗﺮدا »ﺑﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺨﯚ‪ ،‬ﺑﺨﻪوه« ﯾﻪ ﺑ‪ ‬زﯾﺎد ﮐﺮدﻧﯽ »ﯾﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﻪﻻی هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻨﯿﺶ ﻟﻪ ﺑﺎوهڕی ﺋﻪواﻧﺪام‪ ،‬ﺋﻪوهی ڕاﻧﺎو ﺑ‪ ‬ﻟﻪو ڕﺳﺘﺎﻧﻪدا هﻪر ﭘﯿﺘﯽ »ی« ه‪،‬‬
‫ﭘﯿﺘﯽ »ت« ﮐﻪ ﺑﻪ دوا »‪‬ﯿﯿﻪ«ﮐﻪدا دێ زﯾﺎدهﯾ‪‬ﮑﯽ »ﺻﺮﻓﯽ‪ ،‬ﮔﻪرداﻧﯽ«ﯾﻪ دهﺷ‪ ‬ﺑﻤ‪‬ﻨ‪ ‬و دهﺷ‪ ‬ﻟﻪﻧﺎو ﺑﭽ‪ .‬وهﻧﯿﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻟﻪ زهرﻓ‪‬ﮑﺪا ﺑﻢ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑ‪‬ﻢ ﻟﻪ ﻣ‪‬ﮋووی ﮐﯚﻧﻪوه ﺋﻪم »ت« ه هﻪروا ﺑ‪ ‬ﺑﺎﯾﻪخ ﺑﻮوه‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد ﺑﺰاﻧﻢ ﻟﻪ ﺋﻪﺳ‪‬ﺪا ﭼﯚن‬
‫و ﺑﯚ چ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘ‪‬ﮏ هﺎﺗﻮه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪوهی ﺑﻪ ڕاﻧﺎوﯾﺸﯽ دادهﻧ‪ ‬ﻟﻪم ﻻﯾﻪﻧﺎﻧﻪ ﺑ‪ ‬ﺧﻪﺑﻪره وهک ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮕﻪی ﺑﻪ ڕاﻧﺎو‬
‫ﺣﯿﺴﺎب ﮐﺮدﻧﯽ هﻪر ﺋﻪوهﻧﺪهﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ دوا »ﯾ‪‬ﯿﻪ«ﮐﻪدا دێ و دهﺷ‪» ‬ﺗﻠﻔﻆ« ﺑﮑﺮێ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﺑﺎوهڕی ﻣﻨﺪا ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪر ز‪‬ﺪه ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺋﻪو دهورهی ﭘ‪‬ﯽ هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘ‪ ‬ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻨﺪا‪ ،‬ﻧﺎﺷ‪ ‬هﯿﭻ ﭘﯿﺘ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺑﻘﺮﺗ‪ .‬ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺶ ﭼﺎوﻣﺎﻧﻪ ڕاﻧﺎوه ﭼﺎﻻﮐﻪﮐﺎﻧﯽ »ﻣﺎن‪ ،‬ﺗﺎن‪ ،‬ﯾﺎن« ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺣﺎ‪‬ﮏ و ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﻟﻪهﺠﺎﻧﺪا ﮐﻪ ﺑﻪﮐﺎرﯾﺎن‬
‫د‪‬ﻨﻦ وهک ﺧﯚﯾﺎن د‪‬ﻨﻪوه و هﯿﭻ ﭘﯿﺘ‪‬ﮑﯿﺎن ﻟ‪ ‬ﮐﻪم ﻧﺎﮐﺮ‪‬ﺘﻪوه‪» ،‬ﺗ‪‬ﯿﻪ«ﮐﻪی »دهﮐﻪﯾﺖ« ﯾﺶ ﺋﻪﮔﻪر ﭘﯿﺘ‪‬ﮑﯽ ﺑﻨﺠﯽ‬
‫ﺑﺎ دهﺑﻮا ﺋﻪوﯾﺶ وا ﺑﺎ‪ .‬ﻟﻪﻣﻪش زﯾﺎﺗﺮ دهﺗﻮاﻧﻢ ﺑ‪‬ﻢ‪ :‬ﺑﯚ دهﺑ‪ ‬ڕێ هﻪﺑ‪» ‬ﯿﻪ«ﮐﻪ ﺑﻘﺮﺗ‪ ‬و ﺑﮕﻮﺗﺮێ »دهﮐﻪی« ﮐﻪﭼﯽ‬
‫ڕ‪‬ﯽ ﻗﺮﺗﺎﻧﯽ »ﯾ‪‬ﯿﻪﮐﻪ« ﻧﻪﺑ‪ ،‬ﺧﯚ زۆر ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﺸﻪ دهﻧﮕﯽ »ی« ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺑﻪ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ ﻟﻪﻧﺎو دهﭼ‪ !‬ﺋﻪﮔﻪر ﯾ‪‬ﯿﻪﮐﻪ‬
‫ﺑﻨﺠﯽ ﻧﻪﺑﺎ دهﺑﻮا ﺋﻪو ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ »ﺗ‪‬ﯿﻪ«ﮐﻪ و ﺑﮕﻮﺗﺮێ »دهﮐﻪت ﻟﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪی دهﮐﻪی«‪ .‬هﻪر هﻪﻣﺎن دهﻧﮕﯽ »ت«‬
‫ﻟﻪ ڕاﺑﺮدووی ﺗ‪‬ﭙﻪڕدا ﺑﻪهﯚی ﺋﻪوهوه ﮐﻪ ڕاﻧﺎوه هﻪرﮔﯿﺰ ﺗ‪‬ﭽﻮوﻧﯽ ﺑﯚ ﻧﯿﻪ‪.‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﮕﻪڕ‪‬ﯿﻨﻪوه ﺑﯚ ﺑﻮ‪‬ﮋاﻧﯽ ﺑﺎﺑﺎن ﻟﻪ ﺳﻪدهی ﻧﯚزدهﻣﺪا دهﺑﯿﻨﯿﻦ ﺗ‪‬ﮑ‪‬اﯾﺎن ﺑﻪ زۆری ﺋﻪم ﺗ‪‬ﯿﻪﯾﺎن ﻗﺮﺗﺎﻧﺪوه‪ .‬ﮐﻮردی‬
‫ده‪:‬‬
‫ﺧﯚت ﺑﯚ ﺳﺘﻪﻣﺎن ﮐﻪم ﺑﻮوی ﺑﯿﺴﺘﺖ ﻗﺴﻪی ﺋﻪﻏﯿﺎرﯾﺶ‬
‫ﻓﯿﺮﻋﻪوﻧﯽ زهﻣﺎن ﺋﺎﻣﺎن ﮔﻮێ ﻣﻪﮔﺮه ﻟﻪ هﺎﻣﺎﻧﺖ‬
‫ﮔﻮﺗﯽ »ﮐﻪم ﺑﻮوی« ﻧﻪﯾﮕﻮت »ﮐﻪم ﺑﻮوﯾﺖ«‬

‫ﻧﺎﻟﯽ ده‪:‬‬
‫ﺗﯚ ﮐﻪ ﺣﯚری وهره ﻧ‪‬ﻮ ﺟﻪﻧﻨﻪﺗﯽ دﯾﺪهم چ دهﮐﻪی‬
‫ﻟﻪم د‪‬ﻪی ﭘ‪ ‬ﺷﻪرهر و ﺳﯿﻨﻪﯾﯽ ﺳﯚزاﻧﻤﺪا‪.‬‬
‫ﮔﻮﺗﯽ »ﺗﯚ ﮐﻪ ﺣﯚری« ﻧﻪﯾﮕﻮت »ﺣﻮرﯾﺖ«‪ .‬ﮔﻮﺗﯽ »چ دهﮐﻪی« ﻧﻪﯾﮕﻮت »چ دهﮐﻪﯾﺖ«‪.‬‬

‫ﻟﺰوم ﻧﯿﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪ ﻟﻪ ﺷﯿﻌﺮی ﺷﺎﻋﯿﺮاﻧﯽ ﻧﺎوﭼﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮی ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﺑ‪‬ﻨﯿﻨﻪوه ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋﻪم »ﺗ‪‬ﯿﻪ« ی‬
‫دوای »ﯾ‪‬ﯿﻪ«ﮐﻪ زﯾﺎﺗﺮ ﻟﻪ ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎوه‪.‬‬

‫‪85\67‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺑﮕﻪڕ‪‬ﯿﻨﻪوه ﺑﯚ ﻓﺎرﺳﯿﺶ‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﮐﻮردﯾﺪا ﺧﺰﻣﺎﯾﻪﺗﯽ هﻪﯾﻪ‪ ،‬دهﺑﯿﻨﯿﻦ ﻟﻪو‪‬ﺪا ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک ﻟﻪ »ی«‬
‫ﺑﻪوﻻوه ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک ﺑﻪﮐﺎر ﻧﺎﯾ‪ ،‬واﺗﻪ دهﻧﮕﯽ »ت« هﻪر ﺑﻪ ﺟﺎرێ ﺑﺰره ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺋﻪو ڕﺳﺘﺎﻧﻪدا ﮐﻪ »ﺣﮑﻢ و‬
‫اﺳﻨﺎد« ﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‪ .‬ﺗﻪﻧﮫﺎ ﺑﯚ »اﺿﺎﻓﺔ« ﻟﻪ ﻓﺎرﺳﯿﺪا »ت« دهﺑ‪‬ﺘﻪ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ ﮐﻪﺳﯽ دوهم‪.‬‬

‫دهﮔﻮﺗﺮێ‪:‬‬
‫ﺗﻮ رﻓﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻮ ﮔﻔﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻮ اورا دﯾﺪی‪.‬‬
‫ﺗﻮ ﻣﯽ روی‪ ،‬ﺗﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﺋﯽ‪ ،‬ﺗﻮ اورا ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ‪.‬‬

‫هﻪر ده‪‬ﯽ ﻓﺎرﺳﯽ ﺋﻪم ڕاﻧﺎوهی »اﺿﺎﻓﺔ« ی ﻟﻪ ﮐﻮردی ﺧﻮاﺳﺘﯚﺗﻪوه ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ڕاﻧﺎوی »ت«‬
‫ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ دهﺳﺘﻮوری ﮔﺸﺘﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎن ﺑﯚ »اﺿﺎﻓﺔ« و ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕی ڕاﺑﺮدوو دهﺑ‪ ‬و دهﮔﻮﺗﺮێ‪:‬‬

‫ﮐﺮدت‪ ،‬ﺑﺮدت‪ ،‬ﺧﻮاردت‪ ،‬ه‪‬ﻨﺎت‪.‬‬

‫دهﺳﺘﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮوت‪ ،‬ﺑﺮات‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪت‪.‬‬

‫ﮐﻪﭼﯽ ﻟﻪ ﻓﺎرﺳﯿﺪا چ دهﺳﺘﻮوری ﮔﺸﺘﯽ ﻧﺎﯾ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪرﭼﺎو ﮐﻪ ﺋﻪم »ت« هی ه‪‬ﻨﺎﺑ‪‬ﺘﻪ ﻧﺎو ڕﺳﺘﻪوه‪ ،‬ﯾﺎ دهﺑ‪ ‬ﺑ‪‬ﯿﻦ‬
‫ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿ‪‬ﮑﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺎرﺳﯿﯿﻪ ﯾﺎ زﯾﮫﻦ ﺑﯚ ﺋﻪوه دهڕوا ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺧﻮاﺳﺘﺒ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬

‫وهﻧﯿﻪ ﻟﻪوهدا چ زﯾﺎﻧ‪‬ﮏ هﻪﺑ‪ ‬ﺋﻪم »ت« ه ﺑﻪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ڕاﻧﺎوهﮐﻪ ﺣﯿﺴﺎب ﺑﮑﺮێ‪ ،‬هﻪروههﺎ زﯾﺎﻧﯿﺶ ﻧﯿﻪ ﺑﮕﻮﺗﺮێ‬
‫زﯾﺎدهﯾ‪‬ﮑﯽ »ﺻﺮﻓﯽ« ﯾﻪ‪ ،‬ڕاﺳﺘﯽ هﻪر ﻻﯾ‪‬ﮑﯿﺎن ﺑ‪ ‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی زهرهری ﻟﯽ ﻧﺎﮐﻪوێ ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪﻣﻪﺷﺪا دو‬
‫ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ د‪‬ﻨﻪ ﺑﻪر هﯚﺷﯽ ﻣﺮۆڤ‪:‬‬

‫ﯾﻪﮐﻪم‪ :‬ڕاﺳﺘﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻮود‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﺸﯽ ﻧﻪﺑ‪ ،‬ﭼﺎﮐﺘﺮه ﻟﻪ هﻪ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺑﺎ هﻪ‪‬ﻪﮐﻪش چ زﯾﺎﻧ‪‬ﮑﯽ ﻟ‪ ‬ﻧﻪﮐﺮێ‪.‬‬

‫دوهم‪ :‬ڕهوا ﻧﺎﺑﯿﻨﻢ ﺋﻪو ﮐﻪﺳﺎﻧﻪی »ت« هﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ڕاﻧﺎو دادهﻧ‪‬ﻦ داوا ﺑﮑﻪن ﻟﻪ ﺧﻪ‪‬ﻖ هﻪﻣﯿﺸﻪ ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا‬
‫ﺗ‪‬ﯿﻪﮐﻪ ﺑﻨﻮوﺳﻦ‪.‬‬

‫ﺳﻪﭘﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋﻪم ﺗ‪‬ﯿﻪ ﺑﻪﺳﻪر ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا دو زهرهری ﮔﻪورهی ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‪:‬‬

‫ﯾﻪﮐﻪم‪ :‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ﯾﻪﮐﺠﺎر زۆری ﮐﻪﻟﻪﭘﻮوری ﺋﻪدهﺑﯿﻤﺎن ﮐﻪ ﺗ‪‬ﯿﻪﮐﻪی ﺑﻪﮐﺎرﻧﻪه‪‬ﻨﺎوه ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ ﻣﯚری هﻪ‪‬ﻪی ﻟ‪‬‬
‫دهدرێ‪.‬‬

‫دوهم‪ :‬ڕ‪‬ﺒﺎز‪‬ﮑﯽ ﮔﻮﺷﺎد ﻟﻪ ڕهوﺗﯽ ﺋﻪدهﺑﯿﻤﺎن ﮐﻮ‪‬ﺮ دهﺑ‪‬ﺘﻪوه و ﺋﺎزادﯾﯽ ﺗﻪﻋﺒﯿﺮﻣﺎن ﮐﻪم دهﺑ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻧﯿﺴﺒﻪت ﺷﺎﻋﯿﺮهوه ﮐﻪوا وا دهﺑ‪ ‬ﮐ‪‬ﺶ و ﻗﺎﻓﯿﻪی ﺷﯿﻌﺮی ﺑﻪﻧﺪ دهﺑ‪ ‬ﺑﻪ ﺗ‪‬ﺒﺮدﻧﯽ ﺋﻪو ﺗ‪‬ﯿﻪ‪.‬‬

‫ﺳﻪﯾﺮی ﺋﺮم ﺑﻪﯾﺘﻪی ﻧﺎﻟﯽ ﺑﮑﻪ هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯿﺸﻪ‪:‬‬

‫ﻧﺎﻟﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪی ﺗﻪڕ و ﭘﺎراوی ﺳﻮوﺳﻨﺖ‬
‫ﺣﻪﯾﺮاﻧﯽ ﭼﺎوی ﻧﻪرﮔﺴﻪ وهک ﻻﻟﻪ ﻧﺎدوێ‬

‫‪85\68‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﮐﻪ ﻣﻪﺟﺒﻮورت ﮐﺮدﺑﺎ ﺑ‪» ‬ﻧﺎدو‪‬ﺖ« ﮐﯚﺗ‪‬ﮑﺖ دهﺧﺴﺘﻪ دهﺳﺘﯽ و ﺷﯿﻌﺮهﮐﻪت ﻟ‪ ‬ﯾﺎﺳﺎغ دهﮐﺮد‪ ،‬ﺋﻪوﺳﺎ ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺗﺮﯾﺶ ڕ‪‬ﯽ دهﺑﻮو ﻟﻪ ﻻی ﺧﯚﯾﻪوه ﻣﻪﻧﻌﯽ ﺋﻪم ﻧﯿﻮه د‪‬هش ﺑﮑﺎ ﻟﻪ هﻪﻣﺎن ﻗﻪﺳﯿﺪهد‪:‬ﯾﺎ ﺷﺎهﯽ ﻧﻪوﺑﻪهﺎره هﻪ‪‬ﯽ داوه‬
‫هﻮردوێ‪.‬‬

‫ﭼﻮﻧﮑﻪ وﺷﻪی »هﻮردوێ« ﭘﯿﺘ‪‬ﮑﯽ »ک« ی ﻟ‪ ‬ﻗﺮﺗﺎوه ﺋﻪﺳ‪‬ﻪﮐﻪی »هﻮرد‪‬ﮏ« ﺑﻮه‪.‬‬

‫ﺧﺎوهﻧﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﺑﺎوهڕهی ﮐﻪ ده‪» ‬ت« هﮐﻪ زﯾﺎدهﯾ‪‬ﮑﯽ »ﺗﺼﺮﯾﻔﯽ« ﯾﻪ چ ڕ‪‬ﯿﺎن ﮐﻮ‪‬ﺮ ﻧﺎﮐﻪﻧﻪوه‪ ،‬ه‪‬ﺸﺘﻨﻪوه و‬
‫ﻗﺮﺗﺎﻧﺪﻧﯽ »ﺗ‪‬ﯿﻪ«ﮐﻪ دهﺧﻪﻧﻪ ﺑﻪر زهوق و ﺧﻮاهﺸﺘﯽ ﺑ‪‬ﮋهر‪.‬‬

‫ﮐﻪواﺗﻪ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک »ﺿﻤﯿﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻟﻠﻤﻔﺮد اﻟﻤﺨﺎﻃﺐ« ﻟﻪ ﻟﻪهﺠﻪی ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ‬
‫ﺧﻮارودا ﮔﺮدهﺑ‪ ‬دهﺑ‪‬ﺘﻪ دو ﺟﯚری ﻟﻪﯾﻪﮐﺪی ﺟﻮدا‪:‬‬

‫ﺟﯚری ﯾﻪﮐﻪم ﺑﻪﻻی هﻪﻣﻮو زﻣﺎﻧﺰاﻧﻪوه ﺗﺎﮐﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ت« ه ﺋﻪوﯾﺶ ﻟﻪم ﺷﻮ‪‬ﻨﺎﻧﻪدا ﺑﻪﮐﺎر دێ‪:‬‬

‫‪ -1‬ڕاﺑﺮدوی ﺗ‪‬ﭙﻪڕ ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﮐﺎﺗﻪﮐﺎﻧﯽ و هﻪﻣﻮو ﺻﯿﻐﻪﮐﺎﻧﯽ ﺧﻪﺑﻪری و ﺋﯿﻨﺸﺎﺋﯿﺪا‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮوﻧﻪ ﺑﯚ ﺻﯿﻐﻪﮐﺎﻧﯽ ﺧﻪﺑﻪرﯾﯽ‪:‬‬

‫ﮐﺮدت‪ ،‬ﮐﺮدوﺗﻪ‪ ،‬ﮐﺮدﺑﻮت‪ ،‬دهﺗﮑﺮد‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮوﻧﻪ ﺑﯚ ﺻﯿﻐﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﺸﺎﺋﯽ‪:‬‬
‫‪13‬‬
‫ﮐﺮدﺑﺎت‪ ،‬ﮐﺮدﺑ‪‬ﺘﺖ‪ ،‬ﮐﺮدﺑﻮوﺑﺎت‪ ،‬ﺑﺘﮑﺮدﺑﺎ »ﺑﺘﮑﺮداﯾﻪ ﻟﻪ ﻟﻪهﺠﻪی ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯿﺪا« ‪.‬‬

‫‪ -2‬دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ ‪ -‬ﺧﺎوهن« ﺑ‪ ‬ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ »ی« ی ﺋﯿﺰاﻓﻪ‪ ،‬ده‪‬ﯽ‪» :‬ﺑﺮات هﺎت‪ ،‬ﻧﺎوت داراﯾﻪ‪ ،‬دهﺳﺘﻪﮐﺎﻧﺖ‬
‫در‪‬ﮋن«‪.‬‬

‫»ﻟ‪‬ﻮت ﮐﻪ وهﮐﻮ ﻟﻪﻋﻠﯽ ﺑﻪدهﺧﺸﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺋﺎ‪‬ﯽ«‪.‬‬

‫‪ -3‬وهک ﻓﯿﻌﻞ و ﭼﺎوگ دهﮐﻪو‪‬ﺘﻪ دوای ﺋﻪو ﺋﻪﻣ‪‬ازاﻧﻪی ﺳﻪر ﺑﻪ ﻓﯿﻌﻠﻦ‪ .‬دهﮔﻮﺗﺮێ »ﻟﯿﺘﻪوه دﯾﺎره‪ ،‬ﭘ‪‬ﺖ ﺧﯚﺷﻪ‪،‬‬
‫ﺗ‪‬ﺘ‪‬ا دهﺑﯿﻨﻢ« ﮐﻪ ﭼﺎوﮔﻪﮐﺎﻧﯽ »ﻟ‪‬ﻮه دﯾﺎر ﺑﻮون‪ ،‬ﭘ‪ ‬ﺧﯚش ﺑﻮون‪ ،‬ﺗ‪ ‬ڕادﯾﺘﻦ« ه‪ .‬ﺋﻪم ﺋﻪﻣ‪‬ازاﻧﻪ هﻪرﮔﯿﺰ ﻧﺎﯾ‪‬ﻨﻪ دوای‬
‫ﻧﺎو وهﯾﺎ ﺋﺎوه‪‬ﻨﺎوی ﻣﻪﻧﺪهوه‪ .‬دهﮔﻮﺗﺮێ »ﻟﻪ ﺋﻪﺧﯚﻟﻪوه دﯾﺎره‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﯚ ﺧﯚﺷﻪ ﯾﺎﺧﻮد ﺗﯚ ﭘ‪‬ﺖ ﺧﯚﺷﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﺗﯚ ڕادهﺑﯿﻨﻢ«‪.‬‬

‫دهﺷﺒ‪‬ﺘﻪ هﺎوﺑﻪﺷﯽ ﻧﺎو و ڕاﻧﺎوی ﻣﻪﻧﺪ ﻟﻪ ﺋﻪﻣ‪‬ازی »ﺑﯚ« دا‪ ،‬ﮐﻪ هﻪرﮔﯿﺰ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺑﻪ دوادا ﻧﺎﯾ‪ .‬دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺑﯚت ﺑﻪ‬
‫ﭘﻪرۆﺷﻢ‪ ،‬ﺑﯚ ﺗﯚ ﺑﻪ ﭘﻪرۆﺷﻢ‪ ،‬ﺑﯚ دارا ﺑﻪ ﭘﻪرۆﺷﻢ«‪.‬‬

‫‪ -4‬ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی ﻓﯿﻌﻠﯿﺪا دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﻓﺎﻋﻞ و ﻣﻔﻌﻮل« و ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ داوای دهﺳﺘﻮوری دروﺳﺖ ﮐﺮدﻧﯽ ڕﺳﺘﻪی ﻓﯿﻌﻠﯽ ﻟﻪ‬
‫ﮐﻮردﯾﺪا ﺟ‪‬ﮕﯚڕﮐ‪ ‬دهﮐﺎ‪ ،‬دهﮔﻮﺗﺮێ‪:‬‬

‫ﭼﯿﺖ ﮐﺮد – ﻟ‪‬ﺮهدا ﻓﯿﻌﻠﻪ‪.‬‬

‫دهﺗﺒﯿﻨﻢ – ﻟ‪‬ﺮهدا ﻣﻪﻓﻌﻮﻟﻪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮوﻧﻪی ﺟ‪‬ﮕﯚڕﮐ‪:‬‬

‫‪85\69‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫دهﺗﮕﺮت‪ ،‬ﻧﻪﺗﺪهﮔﺮت‪ ،‬هﻪ‪‬ﺖ ﻧﻪدهﮔﺮت‪ ،‬ﻣﻨﺪا‪‬ﻪﮐﻪت هﻪڵ ﻧﻪدهﮔﺮت‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﺋ‪‬ﻤﻪت ﭘﺮﺳﯿﺒﺎ‪ ،‬ﻟ‪‬ﺖ ﭘﺮﺳﯿﺒﺎﯾﻦ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻤﺎﻧﺖ ﭘﺮﺳﯿﺒﺎ‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺒﺎت‪.‬‬

‫هﻪ‪‬ﺒﻪت ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک ﻟﻪم ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﺎﻧﻪدا هﻪر ﺧﯚی واﻧﯿﻪ‪ ،‬هﻪرﭼﯽ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک هﻪﯾﻪ واﯾﻪ‪.‬‬
‫ﺋﻪﻣﻪ دهرﺑﺎرهی ﺟﯚری ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ڕاﻧﺎوهﮐﻪ ﮐﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ت« ﺑﻮو‪.‬‬

‫ﺟﯚری دوهﻣﯽ ﺋﻪم ڕاﻧﺎوه ﭼﺎﻻﮐﻪ چ ﺑ‪‬ﯿﻦ ﺗﺎﮐﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ی« ه و چ ﺑ‪‬ﯿﻦ دوو ﭘﯿﺘﯽ »ﯾﺖ« ه ﺋﻪوﯾﺶ ﻣﻪﯾﺪاﻧﯽ‬
‫ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺧﯚی هﻪﯾﻪ ﺑﯚ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎن ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﻓﯿﻌﻠﯽ ڕاﺑﺮدووی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕدا دێ‪ :‬ﺗﯚ هﻪ‪‬ﺴﺘﺎی – هﻪ‪‬ﺴﺘﺎﯾﺖ‪ ،‬ﺗﯚ ﻧﻮوﺳﺘﯽ – ﻧﻮوﺳﺘﯿﺖ‪ ،‬ﺗﯚ ﭼﻮوی –‬
‫ﭼﻮوﯾﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻣﻀﺎرع« دا دێ ﺗ‪‬ﭙﻪڕ ﺑ‪ ‬و ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ ﺑ‪ :‬دهﮐ‪‬ﯽ‪ ،‬دهﮐﻪی‪ ،‬دهﺧﯚی‪ ،‬دهﻧﻮی‪ ،‬دهﮐﻪوی‪ ،‬دهﻣﺮی‪،‬‬
‫دهﺑﺮژ‪‬ﯽ ﯾﺎﺧﻮد دهﮐ‪‬ﺖ‪ ،‬دهﺧﯚﯾﺖ‪ ،‬دهﮐﻪوﯾﺖ‪...‬‬

‫‪ -3‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ دو ﺻﯿﻐﻪی ﻓﻪرﻣﺎن »أﻣﺮ« دا دێ‪ :‬ﺑﮑﻪی‪ ،‬ﺑﺨﯚی‪ ،‬ﺑﻨﻮی‪ ،‬ﺑﯽ‪ ،‬ﺑﺪهی‪ ،‬ﺑ‪‬ﯽ‪ ،‬ﺑﮑﻪوی ﯾﺎﺧﻮد‬
‫ﺑﮑﻪﯾﺖ‪ ،‬ﺑﻨﻮﯾﺖ‪ ،‬ﺑ‪‬ﯿﺖ‪....‬‬

‫ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬ﺻﯿﻐﻪی ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ڕاﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪ هﻪر »ﺑﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺨﯚ‪ ،‬ﺑﻨﻮو‪ ،‬ﺑﮑﻪوه« ﯾﻪ ﻧﻪهﯽ ڕاﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪش »ﻣﻪﮐﻪ‪ ،‬ﻣﻪﺧﯚ‪،‬‬
‫ﻣﻪﻧﻮو‪ ،‬ﻣﻪﮐﻪوه« ﯾﻪ‪ ،‬هﻪر ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯿﺶ ﺑﻪﮐﺎر دێ ﮐﻪ وا ﻟﻪ ﺑﻨﻪڕهﺗﺎ »أﻣﺮ و ﻧﮫﯽ« ﺑﯚ ﺋﻪو داهﺎﺗﻮه‪ .‬ﺻﯿﻐﻪﮐﻪی‬
‫ﺗﺮ ﺑﻪ »ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﯽ« ﯾﻪوه واﺗﻪ »ﺑﮑﻪی‪ ،‬ﺑﮑﻪن‪ ،‬ﺑﮑﻪم‪ ،‬ﺑﮑﻪﯾﻦ‪ ،‬ﺑﮑﺎ‪ ،‬ﺑﮑﻪن – هﻪروههﺎ ﻧﻪﮐﻪی‪ ،‬ﻧﻪﮐﻪن‪ ،‬ﻧﻪﮐﻪم‪،‬‬
‫ﻧﻪﮐﻪﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻪﮐﺎ‪ ،‬ﻧﻪﮐﻪن« ﻓﻪرﻣﺎن و ﻧﻪهﯽ ڕهﺑﻪق ﻧﯿﻦ‪ ،‬وا دهﺑ‪ ‬ﺑﯚ »دﻋﺎء« ﯾﺎﺧﻮد هﻪڕهﺷﻪ و ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﺗﺮﯾﺶ ﺑﻪﮐﺎر‬
‫د‪‬ﻦ‪:‬‬

‫ﺧﻮا ﻧﻪﮐﺎ ﺗﯚ ﻧﻪﺧﯚش ﺑﯽ‪.‬‬

‫ﺧﻮا ﺑﮑﺎ ﺑﺒﺎرێ‪.‬‬
‫ﺑﭽ‪ ‬ﺑﯚ ﻓ‪‬ﺮﮔﻪ ﺑﺎﺷﺘﺮه ﻟﻪ ﺑﺎزاڕ‪.‬‬
‫ﭘﺎرهﮐﻪم ﺑﺪهﯾ‪ ‬و ﻧﻪدهﯾ‪ ‬دهﻏ‪‬ﻪﮐﻪت هﻪر ﺑﯚ د‪‬ﻨﻢ‪.‬‬
‫»ﺗﻪﻣﺎﻋﯽ ﮔﻪورهﯾﯽ ﺑ‪ ‬ﭼﻪک ﻧﻪﮐﻪن ﻧﻪک«‪.‬‬
‫‪ -4‬دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﺗﻪواوﮐﻪری ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ‪ ،‬واﺗﻪ ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ﺋﻪوهوه »ﺣﮑﻢ‪ ،‬اﺳﻨﺎد« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﺪا ﭘﻪﯾﺪا دهﺑ‪،‬‬
‫وهک‪:‬‬
‫ﺗﯚ ﻣﺮۆﭬﯽ‪ ،‬ﺗﯚ ﻣﺮۆﭬﯿﺖ‪.‬‬
‫هﻪﻣﯿﺸﻪ ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوهی‪ ،‬ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوهﯾﺖ‪.‬‬
‫دوﺷﻤﻨﯽ ﮐﻪس ﻧﯽ‪ ،‬ﻧﯿﺖ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﺻﯿﻐﻪی ﻓﻪرﻣﺎﻧﯽ ڕاﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪدا »ﻣﻪﮐﻪ‪ ،‬ﻣﻪڕۆ« ﺋﻪم ڕاﻧﺎوه ﺑﻪدهر ﻧﺎﮐﻪوێ‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﻪﺳﯿﺸﻢ ﻧﻪﺑﯿﺴﺘﻮه ﮔﻮﺗﺒ‪‬ﺘﯽ ﻟ‪‬ﺮهدا‬
‫ڕاﻧﺎو هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺗﻪﻧﮫﺎ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﻧﻮری ﻋﻠﯽ أﻣﯿﻦ ﺑﻪﻻﯾﻪوه ﻟﻪو ﻓﻪرﻣﺎﻧﺎﻧﻪدا ﮐﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯿﺎن ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ه« ﯾﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﻪ ڕاﻧﺎوه‬
‫وهک »ﺑﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺒﻪ‪ ،‬ﺑﺪه‪ ،‬ﺑﻮهﺳﺘﻪ«‪ ،‬ﮐﻪﭼﯽ هﻪر ﺧﯚی ده‪ ‬هﻪﻣﺎن ﺑﺰو‪‬ﻦ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی وهک »دارا ﮐﻮرده« دا ڕاﻧﺎو ﻧﯿﻪ‬
‫و ﮐﺎری ﺑﻮون »ﻓﻌﻞ اﻟﮑﯿﻨﻮﻧﻪ« ﯾﻪ‪.‬‬

‫‪85\70‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬ﺑﻪﻻی ﻣﻨﻪوه ﻧﻪک هﻪر ڕاﻧﺎو وﺟﻮدی ﻧﯿﻪ ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺋﻪﻣﺮﯾﯽ ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎﮐﺪا‪ ،‬هﯚﯾﻪﮐﯽ زۆر‬
‫ﺑﻪه‪‬ﺰﯾﺶ هﻪﯾﻪ ﺑﯚ ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ڕاﻧﺎو هﻪم ﻟﻪو ﻓﯿﻌﻠﻪ و هﻪم ﻟﻪ زورﺑﻪی ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎﮐﺪا‪ .‬ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ‬
‫ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﺑﻪ‪‬ﻨﻢ دا ﮐﻪ ﺋﻪﮔﻪر ﻣﻪودای ﺷﯿﮑﺮدﻧﻪوهی ﺋﻪم هﯚﯾﻪ ﺑﻤ‪‬ﻨ‪ ‬ﻟﻪ ﮔﻮﺗﺎرهﮐﻪﻣﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺑﺎوهڕی ﺧﯚم ﺷﻪرﺣﯽ‬
‫ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ ﺑﮑﻪم‪ .‬ﺑﻪ داﺧﻪوه هﻪرﭼﯽ دهرﻓﻪت و ﻣﻪوداﯾﻪ ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه ﻧﻪﻣﺎوه ﻟﻪﺑﻪر ز‪‬ﺪه در‪‬ﮋهﮐ‪‬ﺸﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﻪﮐﺎن‪ ،‬ﺑﯚﯾ‪‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎری وازی ﻟ‪ ‬دهه‪‬ﻨﻢ‪.‬‬

‫ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ د‪‬ﯿﻨﻪ ﺳﻪر ﺑﺎﺳﯽ ﺋﻪو ڕاﻧﺎواﻧﻪی ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﮐﻪوا دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪﯾﺎن ﺑﻪ دهورهوه هﻪﯾﻪ و زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎن ﺗ‪‬ﯿﺎﻧﺪا‬
‫ﮔﻮﻣﺎﻧﺎوﯾﻦ‪ .‬ﺑﻪ ڕاﺳﺘﯽ هﻪر ﻟﻪ دو ﻧﻮﻗﺘﻪدا زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎن ڕﯾﮏ دهڕۆن ﻟﻪ ﺑﺎوهڕﯾﺎن دهرﺑﺎرهی ﺋﻪم ڕاﻧﺎواﻧﻪی ﮐﻪﺳﯽ‬
‫ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک‪.‬‬

‫ﻧﻮﻗﺘﻪی ﯾﻪﮐﻪم ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ ڕاﺑﺮدوی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ »ﻣﺎض ﻻزم« ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ڕاﻧﺎوی ﻧﯿﻪ‪.‬‬

‫ﻧﻮﻗﺘﻪی دوهم ﺋﻪوهﯾﻪ ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ ڕاﺑﺮدوی ﺗ‪‬ﭙﻪڕ ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک‪ ،‬دهﻧﮕﯽ »ی« دهﺑ‪‬ﺘﻪ ڕاﻧﺎو‪ ،‬وهک‪ :‬ﮐﺮدی‪،‬‬
‫دﯾﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺮدی‪ ،‬ﺳﻮوﺗﺎﻧﺪی‪ ،‬هﺎوﯾﺸﺘﯽ‪ ...‬ﺋﻪم ڕاﻧﺎوهﯾﺶ چ دهور‪‬ﮑﯽ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک هﻪﯾﻪ ﭘ‪‬ﯽ هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘ‪ :‬دهﺑ‪‬ﺘﻪ‬
‫»ﻣﻀﺎف اﻟﯿﻪ« و ﺑﻪ دوا ﺋﻪﻣ‪‬ازهﮐﺎﻧﯽ ﺳﻪر ﺑﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪوه دێ و دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﻓﺎﻋﯿﻞ و ﻣﻪﻓﻌﻮل و ﺟ‪‬ﮕﯚڕﮐ‪ ‬دهﮐﺎ ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ‬
‫داﺧﻮازﯾﯽ دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯽ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک‪ .‬ﻟﻪوه ﺑﻪوﻻوه ﺟﯿﺎوازی ﺑﻨﺠﯽ هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎن‬
‫دهرﺑﺎرهی ﺑﻮون و ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک‪.‬‬

‫ﺑﻪﺷﯽ زۆری ﺧﺎوهن ڕاﯾﻪﮐﺎن ﺑﯚ ﺋﻪم ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕاﻧﻪی ﺧﻮارهوه دهﭼﻦ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻣﻀﺎرع« دا ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک هﻪﻣﯿﺸﻪ هﻪﯾﻪ و ﺑﺮﯾﺘﯿﯿﻪ ﻟﻪو »ت« هی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎن‬
‫ﮐﻪ ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ﻟﻪهﺠﻪﮐﺎﻧﺪا دهﻗﺮﺗ‪ ‬وهک‪ :‬دهﭼ‪‬ﺖ‪ ،‬دهﺧﻮات‪ ،‬دهﻧﻮ‪‬ﺖ‪ ،‬دهژﯾﺖ‪ ،‬دهﮐﺎت‪ ،‬دهﻧﻮوﺳ‪‬ﺖ‪.‬‬

‫هﻪﻧﺪێ ﻟﻪم ﺧﺎوهن ڕاﯾﺎﻧﻪ وا دهزاﻧﻦ دهﻧﮕﻪﮐﻪی ﭘ‪‬ﺶ دهﻧﮕﯽ »ت« ﺋﻪوﯾﺶ هﻪر ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ڕاﻧﺎوهﮐﻪﯾﻪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﻓﻪرﻣﺎن »أﻣﺮ« ﯾﺸﺪا ﻋﻪﯾﻨﯽ ﺑﺎوهڕ دووﺑﺎره دهﮐﻪﻧﻪوه و ده‪‬ﻦ ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎﻧﯽ »ﺑ‪‬وات‪ ،‬ﺑﻨﻮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑ‪‬ﯿﺖ‪،‬‬
‫ﺑﮋﯾﺖ‪ ،‬ﺑﮑﺎت« دهﻧﮕﯽ »ت« ی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎن ڕاﻧﺎوه‪ .‬ﺑﺎوهڕی وههﺎش هﻪﯾﻪ دهﻧﮕﻪﮐﻪی ﭘ‪‬ﺶ »ت« هﮐﻪش ﺑﻪ‬
‫ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ ڕاﻧﺎو دادهﻧ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ڕاﺳﺘﯽ ڕاﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﺋﻪﮔﻪر هﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻣﻀﺎرع« دا هﻪر ﺧﯚﯾﻪﺗﯽ ﺳﻪر هﻪ‪‬ﺪهداﺗﻪوه ﻟﻪ‬
‫ﻓﯿﻌﻠﯽ ﻓﻪرﻣﺎن »أﻣﺮ« و وهک ﺧﯚی د‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬واﺗﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ »دهڕوات« ﻧﯿﺸﺎﻧﻪﮐﻪی »ده« ی ﻟ‪ ‬دهﮔﯚڕێ و دهﮐﺮ‪‬ﺘﻪ‬
‫»ب« و ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﺑ‪‬وات«‪ .‬ﺻﯿﻐﻪی »أﻣﺮ« ی ڕاﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪ هﻪر ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک ﺑﻪﮐﺎر‬
‫دێ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻓﻪرﻗﯽ دﯾﺎری هﻪﯾﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ ﺻﯿﻐﻪی »ﻣﻀﺎرع« دا ده‪‬ﯽ »دهﺧﯚی«‪ ،‬ﮐﻪﭼﯽ ﻟﻪ »أﻣﺮ« دا ده‪‬ﯽ‬
‫»ﺑﺨﯚ«‪ ...‬ده‪‬ﯽ »دهﮐﻪی – ﺑﮑﻪ‪ ،‬دهﭼﯽ – ﺑﭽﯚ‪ ،‬دهﻣﺮی – ﺑﻤﺮه«‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ڕﺳﺘﻪی وهک »دارا ﻣﻪرده« ﺑﻪ ڕاﻧﺎو داﻧﺎﻧ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻻﯾﺎﻧﻪوه »ﻓﻌﻞ اﻟﮑﯿﻨﻮﻧﻪ ‪ ، Verb to be‬ﮐﺎری‬
‫ﺑﻮون« ه‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت هﯽ وا هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ »ﻣﻦ ﻣﻪردم‪ ،‬ﺗﯚ ﻣﻪردﯾﺖ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻣﻪردﯾﻦ‪ ،‬ﺋ‪‬ﻮه ﻣﻪردن« ﺗﻪواوﮐﻪری‬
‫ڕﺳﺘﻪﮐﺎن »م‪ ،‬ﯾﺖ‪ ،‬ﯾﻦ‪ ،‬ن« ﺑﻪ ڕاﻧﺎو دادهﻧ‪ ‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ه« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »دارا ﻣﻪرده« دا ﺑﻪ ڕاﻧﺎو داﻧﺎﻧ‪ ‬و ﺑﻪ‬
‫ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺣﯿﺴﺎب دهﮐﺎ‪.‬‬

‫‪85\71‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﺧﺎ‪‬ﯽ ﯾﻪﮐﻪم و دوهﻣﻪوه ﮐﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ »دهﭼ‪‬ﺖ‪ ،‬دهﺧﻮات‪ ،‬دهژﯾﺖ‪ «...‬ﻟﻪ ﺋﺎﯾﻨﺪهدا و ڕﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ‬
‫»ﺑﭽ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﺨﻮات‪ ،‬ﺑﮋﯾﺖ« ﻟﻪ ﻓﻪرﻣﺎﻧﺪا دهﮐﺎ ﺑﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪی ﺑﻮوﻧﯽ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک‪ ،‬ﭼﯽ ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ‬
‫ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﮔﻮﺗﻢ دهرﺑﺎری »ت« ی ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎﮐﻪوه ﮐﻪ ﺑﻪ دوا »ی« ڕاﻧﺎودا دێ‪ ،‬هﻪﻣﻮوی دووﺑﺎره دهﺑ‪‬ﺘﻪوه‬
‫دهرﺑﺎرهی ﺋﻪم »ت« هی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎن ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک‪ .‬هﻪﻣﻮو ﺋﻪو ڕهﺧﻨﻪی ﻟﻪوێ ﺧﺴﺘﻤﻪ ﺑﻪرﭼﺎو‬
‫ﻟ‪‬ﺮهش‪ ،‬ﺋﯚﺗﯚﻣﺎﺗﯿﮑﯽ‪ ،‬د‪‬ﺘﻪوه‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎﮐﻪوه رهﺧﻨﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺑﻪ زﯾﺎدهوه هﻪﯾﻪ ﭘﺘﺮ‬
‫دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﺳﻪﭘ‪‬ﻨﻪری ﺋﻪو ڕاﯾﻪی ﮐﻪ ده‪» ‬ت« ی ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎﻧﯽ »دهﺧﯚﯾﺖ‪ ،‬دهﺧﻮات« واﺗﻪ هﯽ ﮐﻪﺳﯽ دوهم و ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ‬
‫ﺗﺎک زﯾﺎدهی »ﺗﺼﺮﯾﻔﯽ« ن ﻧﻪک ڕاﻧﺎو‪.‬‬

‫ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﻟﻪ »ﻣﻀﺎرع و أﻣﺮ« دا ﻧﻪک هﻪر دوو ﺻﯿﻐﻪی »ﺑﻪ ﺗ‪ ‬و ﺑ‪ ‬ﺗ‪ «‬ی هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺻﯿﻐﻪﯾ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯿﺸﯽ هﻪﯾﻪ ﻟﻪ زۆرﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎوﭼﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺧﻮارودا ﺑﻪﮐﺎر دێ‪ ،‬هﻪروههﺎ ﻟﻪ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ‬
‫ﺳﻪروﺷﺪا‪ .‬ﺳﻪﯾﺮی ﺋﻪم ﻧﻤﻮوﻧﺎﻧﻪ ﺑﮑﻪ‪:‬‬

‫‪ -1‬ده‪ ،‬دهڕوا‪ ،‬دهژی‬

‫ده‪‬ﺖ‪ ،‬دهڕوات‪ ،‬دهژﯾﺖ‬
‫ده‪‬ﺘﻦ‪ ،‬دهڕواﺗﻦ‪ ،‬دهژﯾﺘﻦ‬

‫‪ -2‬ﺑﮑﺎ‪ ،‬ﺑﻨﻮێ‪ ،‬ﺑﮋی‬

‫ﺑﮑﺎت‪ ،‬ﺑﻨﻮ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺑﮋﯾﺖ‬
‫ﺑﮑﺎﺗﻦ‪ ،‬ﺑﻨﻮ‪‬ﺘﻦ‪ ،‬ﺑﮋﯾﺘﻦ‬

‫ﻟﻪ هﻪردوو ﺻﯿﻐﻪی »ﻣﻀﺎرع و أﻣﺮ« دا ﺳ‪ ‬ﺟﯚر ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎن هﻪﯾﻪ و ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش زﯾﻨﺪوون‪ ،‬چ دﯾﺎرﯾﺶ ﻧﯿﻪ ﺑﻤﺮن‪.‬‬
‫ﮐﻪ ڕ‪‬ﮕﻪ هﻪﺑ‪ ‬ﺑﮕﻮﺗﺮێ ﺋﻪو »ت« هی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎن ﮐﻪ دهﺷ‪ ‬ﺑﻘﺮﺗ‪‬ﻦ ﺋﻪوان ڕاﻧﺎون‪ ،‬ﺑﯚ ﻧﻪﮔﻮﺗﺮێ »ﺗﻦ« هﮐﻪ‬
‫ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای ڕاﻧﺎو ﺑ‪‬؟‬

‫ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﮐﻪﺳﺎﻧ‪‬ﮏ ﮐﻪ ﺧﻪﯾﺎ‪‬ﯿﺎن ﭼﻮه ﺑﯚ ﺋﻪوه ﮐﻪ هﻪر »ت« هﮐﻪ ڕاﻧﺎو ﺑ‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪر ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻪ زۆری »ﺗﻦ« هﮐﻪﯾﺎن‬
‫ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﺑﺎ ﺑ‪ ‬دوود‪‬ﯽ دهﯾﺎﻧﮕﻮت ﺋﻪو ڕاﻧﺎوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ڕﯾﮑﻪوت واﯾﻪ ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﺪا ﺧﯚﯾﺎن هﻪﻣﯿﺸﻪ هﻪر »ت« هﮐﻪ‬
‫ﺑﻪﮐﺎر د‪‬ﻨﻦ‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﻟﻪ هﻪﻧﺪ‪‬ﮑﯿﺎﻧﻢ ﺑﯿﺴﺘﻮه ﮐﻪ ﺋﻪم »ﺗﻦ« ه ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻪی ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯿﺪا هﻪر ﺑﻪﮐﺎر ﻧﺎﯾ‪ ،‬ﺋﯿﺘﺮ ﮐﻪ ﺧﯚی‬
‫ﺑﻪﮐﺎرﯾﻨﻪه‪‬ﻨ‪ ‬و ﻟﻪ ﺷﺎرهﮐﻪﺷﯿﺪا ﺑﻪﮐﺎرﻧﻪهﺎﺗﺒ‪ ،‬دﯾﺎره ﺑﻪ درهﻧﮕﻪوه ﺑﺎﯾﻪﺧﯽ ﭘﯽ دهدا ﯾﺎ هﻪر ﭘ‪‬ﯽ ﻧﺎدا‪ .‬ﺑﻪ‪‬م‬
‫ڕاﺳﺘﯿﯿﻪﮐﻪی ﺋﻪﻣﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﺋﻪم ﺻﯿﻐﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯽ و ﻏﻪﯾﺮی ﺋﻪوﯾﺶ ﻟﻪ ﺳﻪراﻧﺴﻪری ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا ﺑﻪﮐﺎر هﺎﺗﻮوه و‬
‫ﺑﻪﮐﺎر دێ‪ .‬ﻟ‪‬ﺮهدا ﺑﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪ ﺷﯿﻌﺮی دوو ﺷﺎﻋﯿﺮی ﮐﻮردی ﺳﻪدهی ﻧﯚزدهم دهﮐﻪﯾﻦ ﺑﻪ ﺷﺎﯾﻪدی ﻗﺴﻪ‪ .‬ﺷ‪‬ﺦ رهزا ﻟﻪ‬
‫ﭘ‪‬ﻨﺞ ﺧﺸﺘﻪﮐﯿ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪﺳﻪر ﻏﻪزهﻟﯽ »ﻣﺼﻄﻔﯽ« ﺑﻪﮔﯽ ﮐﻮردﯾﯿﻪوه ﺋﻪﻣﻪی ﮔﻮﺗﻮه‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﯾﺎدی ﭼﺎوی ﻣﻪﺳﺘﯽ ﺧﯚم ﮔﻮﺗﯽ ﻣﻪﯾﺨﺎﻧﻪ »ﺑ‪‬ﺘﻦ« ﺟ‪‬ﺖ‪.‬‬

‫ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﺑ‪‬ﺘﻦ« م ﺧﺴﺘﻪ ﻧﺎو ﮐﻪواﻧﻪوه ﺗﺎ ﭼﺎوی ﺧﻮ‪‬ﻨﻪر ﺑﺎﺷﺘﺮی ﺑﺨﻮ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﻻﭘﻪڕه ‪ 9‬ی دﯾﻮاﻧﯽ »ﻣﻪﻻ وهﺳﻤﺎن« ﮐﻪ ﺧﯚی ﺧﻪ‪‬ﻘﯽ ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮوه ﺋﻪم ﺑﻪﯾﺘﻪ دهﺧﻮ‪‬ﻨﯿﺘﻪوه‪ ،‬ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﺑﻪ‬
‫ڕ‪‬ﻨﻮوﺳﯽ ﺧﺎوهﻧﯽ دﯾﻮان ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑﻪ ڕ‪‬ﻨﻮوﺳﯽ ﺗﺎزهی ﮐﻮردی ﺑﻪﯾﺘﻪﮐﻪ دهﻧﻮوﺳﻤﻪوه‪:‬‬
‫ﻋﻠﻤﻪ ﮐﺎﻻی ﻣﻐﻔﺮت ﭘﺸﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎﻻی ادﻣﯽ‬
‫ژﻧﮕﯽ ﻋﺼﯿﺎن دﯾﺮزﯾﻨﯽ ﺗﻮﺑﻪ »دﯾﮑﺎﺗﻦ« رﻓﻮ‬
‫ﺋﻪﻣﻪش ﺑﻪﯾﺘﻪﮐﻪﯾﻪ ﺑﻪ ڕﯾﻨﻮوﺳﯽ ﺗﺎزه‪:‬‬

‫‪85\72‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻋﯿﻠﻤﻪ ﮐﺎﻻی ﻣﻪﻏﻔﯿﺮهت ﭘﺸﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ‪‬ی ﺋﺎدهﻣﯽ‬

‫ژهﻧﮕﯽ ﻋﯿﺴﯿﺎن دهﯾ‪‬ز‪‬ﻨ‪ ‬ﺗﯚﺑﻪ »دهﯾﮑﺎﺗﻦ« رﻓﻮ‬
‫دﯾﺴﺎن ﻓﯿﻌﻠﯽ »دهﯾﮑﺎﺗﻦ« ﺧﺮاﯾﻪ ﻧﺎو ﮐﻪواﻧﻪوه ﺑﯚ ﻣﻪﺑﻪﺳﯽ ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﯽ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﭘ‪‬ﯽ ﺑﺎوهڕی ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻮوﻧﯽ ﺋﻪم ﺟﯚره »ﺗﺼﺮﯾﻒ« ه زﯾﺎﺗﺮ ڕاﻧﺎو ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﭘﯿﺘﯽ »ت« ﺋﯿﺴﭙﺎت دهﮐﺎ ﭼﻮﻧﮑﻪ دﯾﺎردهدا‬
‫ﮐﻪ وا ﻧﻪک هﻪر ﭘﯿﺘﯽ »ت« ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ دو ﭘﯿﺘﯽ ﺳﻪرﻟﻪﺑﻪری »ﺗﻦ« ﺑﻪ زﯾﺎدهوه د‪‬ﻨﻪ ﻧﺎو ﻓﯿﻌﻠﻪوه و هﻪردوﺷﯿﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎرێ‪ ،‬ﯾﺎ هﻪر ﺟﺎره ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯿﺎن دهﻗﺮﺗ‪‬ﻦ‪.‬‬

‫ﺋﻪو زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﻪی ﭘ‪ ‬دادهﮔﺮن ﻟﻪﺳﻪر ﮔﻮﺗﻦ و ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ دهﻧﮕﯽ »ت« ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎﻧﺪا و ده‪‬ﻦ دهﺑ‪ ‬هﻪﻣﯿﺸﻪ‬
‫ﺑﮕﻮﺗﺮێ و ﺑﻨﻮوﺳﺮێ »د‪‬ﺖ‪ ،‬دهﺧﻮات‪ ،‬ﺑﮑﺎت‪ ،‬ﺑ‪‬ﺖ« ﺳ‪ ‬ﺟﺎران‪ ،‬هﻪر ﺟﺎره ﺑﻪ ﺟﯚر‪‬ﮏ‪ ،‬ﺳﺘﻪم دهﮐﻪن‪.‬‬

‫ﺟﺎری ﯾﻪﮐﻪم ﺳﺘﻪﻣﯿﺎن ﻟﻪوهداﯾﻪ ﮐﻪ وا ﺑ‪ ‬ﺑﻪ‪‬ﮕﻪ و هﯚی »ﺗﺮﺟﯿﺢ«‪ ،‬ﺗﺎﮐﻪ دهﻧﮕﯽ »ت« دهﺳﻪﭘ‪‬ﻨﻦ ﺑﻪﺳﻪر ﮔﻮﺗﻦ و‬
‫ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا ﻟﻪ ﺣﺎ‪‬ﮑﺪا ﺟﻮوﺗﻪ دهﻧﮕﯽ »ت‪ ،‬ن« وا ﻟﻪ ﮐﺎردان و ﺧﻪ‪‬ﻖ دهﯾﺎﻧ‪ ‬و دهﺷﯿﺎﻧﻨﻮوﺳ‪ .‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﺳﻪﭘﺎﻧﺪﻧﯽ‬
‫»ت‪ ،‬ن« زﯾﺎﺗﺮ ﻟﻪ ﺋﯿﺤﺘﯿﻤﺎﻟﯽ هﻪ‪‬ﻪ دووره ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪﮔﻪر دهﻧﮕﯽ »ت« ڕاﻧﺎو ﺑ‪ ‬ﺋﻪوا »ت« هﮐﻪ هﻪﯾﻪ و ﻧﻪﻗﺮﺗﺎوه و‬
‫دهﺷ‪ ‬ﺑﮕﻮﺗﺮێ »ن« هﮐﻪ زﯾﺎدهﯾ‪‬ﮑﯽ »ﺗﺼﺮﯾﻔﯽ« ﯾﻪ ﺧﯚ ﺋﻪﮔﻪر »ت‪ ،‬ن« ﺑﻪﯾﻪﮐﻪوه ڕاﻧﺎو ﺑﻮون‪ ،‬ﺋﻪوه ﻧﯿﺸﺎن ﭘ‪‬‬
‫ﮐﺮاوه و ﻟﻪ هﻪ‪‬ﻪی ﺣﯿﺴﺎب ﻧﻪﮐﺮدﻧﯽ »ن« هﮐﻪش ﺑﻪ ڕاﻧﺎو ڕزﮔﺎر ﺑﻮوﯾﻦ‪ .‬ﻟﻪ ﻓﻪرزی هﯿﭽﯿﺸﯿﺎن ڕاﻧﺎو ﻧﻪﺑﻦ ﻓﻪرﻗﯽ‬
‫»ت« ی ﺗﻪﻧﮫﺎ و »ت‪ ،‬ن« ی ﺑﻪ ﺟﻮوﺗﻪ ﻧﯿﻪ‪ ،‬هﻪ‪‬ﻪ هﻪر هﻪ‪‬ﻪﯾﻪ‪.‬‬

‫ﺟﺎری دوهم ﺳﺘﻪﻣﯿﺎن ﻟﻪوهداﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻪﭘﺎﻧﺪﻧﯽ »ت« دوو ﺷﻪﻗﺎﻣﻪڕ‪‬ﯽ ﺋﺎوهدان ﮐﻮ‪‬ﺮ دهﮐﻪﻧﻪوه‪ ،‬ﺑ‪ ‬ﻟﺰوم و ﺑ‪‬‬
‫ﺑﻪ‪‬ﮕﻪ و ﺑ‪ ‬ﭘﺎ‪‬ﭙﺸﺘﯽ ﻣﻪﻧﺘﯿﻘﯽ و زاﻧﺴﺘﯽ و ﻣﯿﮋووﯾﯽ‪ ...‬ﺑ‪ ‬هﯿﭻ‪.‬‬

‫ﺟﺎری ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯿﺎن ﺳﺘﻪﻣﯿﺎن ﻟﻪﮔﻪڵ »اﺟﺘﮫﺎد« ی ﺧﯚﯾﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﮐﻪ ﻣﻪﯾﻠﯿﺎن ﺑﯚ ﺋﻪوه ﭼﻮو ﭘﯿﺘﯽ ﻗﺮﺗﺎو ﺑﻪ ڕاﻧﺎو‬
‫ﺣﯿﺴﺎب ﺑﮑﺮێ‪ ،‬ﺑﯚ ﻟﻪ ﻧﯿﻮهی ڕ‪‬ﮕﻪ دهوهﺳﺘﻦ و ﺗﺎﮐﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ت« دهﮐﻪﻧﻪ ڕاﻧﺎو ﻟﻪ ﺣﺎ‪‬ﮑﺪا زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ دو ﭘﯿﺘﯽ‬
‫ﺑﻪدهﺳﺘﻪوه داوه؟‬

‫هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪو زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﻪ ﺑﻪ‪‬ﮕﻪﯾ‪‬ﮏ د‪‬ﻨﻨﻪوه ﮐﻪﻣ‪‬ﮏ دهﺑ‪‬ﺘﻪ داروهﮐﺎزی دهﺳﺘﯽ ﺋﻪم »ت« ه‪ .‬ده‪‬ﻦ ﻟﻪو ﻓﯿﻌﻼﻧﻪی‬
‫ﺻﯿﻐﻪی »دووﺑﺎره ﮐﺮدﻧﻪوه« ﯾﺎن هﻪﯾﻪ ﺋﻪم دهﻧﮕﻪی »ت« د‪‬ﺘﻪوه و ﻗﺮﺗﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﻧﯿﻪ وهک ﺑ‪‬ﯽ »دهرﮔﺎﮐﻪ‬
‫دهﮐﺎﺗﻪوه‪ ،‬ﻧﻪﺧﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ د‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬دارهﮐﻪ ﺧﻪرﯾﮑﻪ دهژ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺗﺎزه ﺑﻪرهو ﻣﺎڵ دهﺑ‪‬ﺘﻪوه‪ .«...‬ﺋﻪم ﺑﻪ‪‬ﮕﻪﯾﻪ زهﮐﺎ و وردﺑﯿﻨﯽ‬
‫ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ ﻧﺎﺳﻪﭘ‪‬ﻨ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻧﺞ ﺑﮕﺮه دهﺑﯿﻨﯽ هﻪرﭼﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک هﻪﯾﻪ ﻟﻪ »ﻣﻀﺎرع« دا ﺑﻪ ﺑﺰو‪‬ﻦ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ دێ وهک »دهڕوا‪،‬‬
‫دهﭼ‪ ،‬دێ‪ ،‬دهژی‪ ،«...‬دهوﺟﺎ ﮐﻪ وﯾﺴﺘﺖ ﭘﺎﺷﮕﺮی »هوه« ی دووﺑﺎره ﮐﺮدﻧﻪوهی ﺑﺨﻪﯾﺘﻪ ﺳﻪر دهﺑ‪ ‬ﭘﯿﺘ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ ﺋﺎ‪‬ﻘﻪی ﺑﻪﯾﻪﮐﻪوه ﺑﻪﺳﺘﻨﻪوهی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﯚی ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘﺎﺷﮕﺮی »هوه« ﮐﻪ ﺋﻪوﯾﺶ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺰو‪‬ﻦ دهﺳﺖ ﭘ‪ ‬دهﮐﺎ‪ ،‬ﻣﻪﻋﻠﻮوﻣ‪‬ﮑﯽ وهک ﺑﻪدﯾﮫﯿﻪش واﯾﻪ ﺑﺰو‪‬ﻦ ﻧﺎﭼ‪‬ﺘﻪ ﺳﻪر ﺑﺰو‪‬ﻦ ﺑ‪ ‬ﺋﺎ‪‬ﻘﻪی ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی‪.‬‬
‫ﮐﻪواﺗﻪ دهﺑ‪ ‬ﭘﯿﺘ‪‬ﮏ ﺑﻪ زﯾﺎدهوه ﺑ‪ ‬ﺋﻪﮔﻪر چ ﭘﯿﺖ ﻟﻪ ﺑﻪﯾﻨﺪا ﻧﻪﺑﻮو‪ .‬ﻟﻪوهڕا دهردهﮐﻪوێ هﺎﺗﻨﯽ »ت« ﯾﺎ ﭘﯿﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ‬
‫ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﻧﺎﭼﺎرﯾﯿﻪ و ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪ‪‬ﮕﻪی ڕاﻧﺎو ﺑﻮون‪ ،‬ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ڕهﺳﻪن ﺑﻮوﻧﯿﺸﯽ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪو ﭘﺮﺳﯿﺎره هﻪر دهﻣ‪‬ﻨ‪ ‬ﻟﻪ ﺧﯚﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﮑﻪﯾﻦ‪ .‬ﺑﯚ دهﻧﮕﯽ »ت« هﺎت و دهﻧﮕ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﻧﻪهﺎت؟ ﺑﯚ ﻧﻪﻣﺎﻧﮕﻮت »د‪‬ﺨﻪوه« ﻟﻪ ﺟﯿﺎﺗﯽ »د‪‬ﺘﻪوه«؟ ﯾﺎﺧﻮد ﺑﯚ‬
‫ﻧﻪﻣﺎﻧﮕﻮت »ﺑﻪرهو ﻣﺎڵ دهﺑ‪‬ﺸﻪوه« ﻟﻪ ﺟﯿﺎﺗﯽ »دهﺑ‪‬ﺘﻪوه«؟‪.‬‬

‫‪85\73‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺑﻪﻻی ﻣﻨﻪوه هﺎﺗﻨﻪوهی »ت« ﻟ‪‬ﺮهدا ﻟﻪ هﺎﺗﻨﯽ هﻪﻣﻮو دهﻧﮕ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮی »ﺋﻪﻟﻔﻮﺑ‪‬ﯽ« ﮐﻮردی ﻟﻪﺑﺎرﺗﺮ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮه‪،‬‬
‫ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺧﯚی ﺑﻪ ﺋﻪﺳ‪ ‬وهک زﯾﺎدهﯾ‪‬ﮑﯽ »ﺗﺼﺮﯾﻔﯽ« هﺎﺗﻨﯽ ﺑﯚ ﻧﺎو ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻣﻀﺎرع« ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﻋﺎدهﺗﯿﯿﻪ‪ ،‬واﺗﻪ ﻟﻪ‬
‫ﻓﻪرزی ﺋﯿﺴﭙﺎﺗﯿﺶ ﺑﻮو ﮐﻪ ڕاﻧﺎو ﻧﯿﻪ ﺋﻪوهی هﻪر ﺑﯚ دهﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه ﮐﻪ ز‪‬ﺪه ﻟﻪ دهﻧﮕﻪﮐﺎﻧﯽ ﺗﺮ دهﺷ‪ ‬ﺑ‪‬ﺘﻪ ﻧﺎو ﻓﯿﻌﻠﻪوه ﺑﻪ‬
‫و‪‬ﻨﻪی »ﺗﺼﺮﯾﻔﯽ« ﯾﺎﺧﻮد ﻟﻪ ژ‪‬ﺮ هﻪر ﻋﯿﻨﻮاﻧ‪‬ﮏ ﺑ‪ .‬ﺗﯚ ﮐﻪ ڕ‪‬ﺖ هﻪﺑ‪ ‬ﺑ‪‬ﯽ »د‪‬ﺖ« ﺑﺎ ﺋﻪو دهﻧﮕﻪی »ت« ه‬
‫ڕاﻧﺎوﯾﺶ ﻧﻪﺑ‪ ،‬هﺎﺗﻨﻪوهی ﺧﯚی ﻟﻪ ﮐﺎﺗﯽ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯿﺪا ﮔﻮﻧﺠﺎوﺗﺮه ﻟﻪ هﺎﺗﻨﯽ دهﻧﮕ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮی ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪی وهک »ش‪ ،‬ک‪ ،‬ل‪،‬‬
‫م‪ .«...‬ﻟﻪم ڕوهوه ﻟﻪ ﺋﺎوه‪‬ﻪﮐﻪی ﺧﯚﯾﺸﯽ ﮐﻪ »ن« ه ﺋﺎﺷﻨﺎﺗﺮه ﺑﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺧﯚی ﺑﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪوه دهﻟﮑ‪ ‬و‬
‫دهﮐﻪو‪‬ﺘﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ و ﻧﻮوﻧﻪﮐﻪوه‪ ،‬ﺟﮕﻪ ﻟﻪوه ﮐﻪ ﭘﯿﺘﯽ‪» 15‬ت« ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪو ﭘ‪‬ﻨﺞ ﭘﯿﺘﺎﻧﻪی دهﮐﻪوﻧﻪ‬
‫ﭘ‪‬ﺶ »ﻧﻮوﻧﯽ ﭼﺎوگ« و دهﺑﻨﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻞ‪ .‬ﮐﻪواﺗﻪ ﺳﻪﯾﺮ ﻧﯿﻪ دهﮔﻮﺗﺮێ »دهﺧﻮاﺗﻪوه« و ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ »دهﺧﻮاﺗﻨﻪوه«‬
‫ﯾﺎﺧﻮد »دهﺧﻮاﻧﻪوه« ﺑﺎ ﺋﻪو »ت« ه زﯾﺎدی »ﺻﺮﻓﯽ« ﺑ‪ ‬ﻧﻪک ڕاﻧﺎو‪.‬‬

‫ﺋﻪم ﺑﯚره ﺑﻪ‪‬ﮕﻪی هﺎﺗﻨﻪوهی »ت« ﻟﻪ »ﻣﻀﺎرع« ی دووﺑﺎره ﮐﺮاوی ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک‪ ،‬ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪ داروهﮐﺎز ﻟﻪ‬
‫هﻪ‪‬ﺴﺘﺎﻧﺪﻧﻪوهی ﺑﺎری »ت« ﻟﻪ »ﻣﻀﺎرع« ی ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎﮐﺪا ﭼﻮﻧﮑﻪ زورﺑﻪی ﻧﺎوﭼﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﻮردﺳﺘﺎن ﻟﻪو‪‬ﺪا‬
‫ﻧﺎﯾﮫ‪‬ﻨﻨﻪوه ﻧﺎو ﻓﯿﻌﻞ و ده‪‬ﻦ »د‪‬ﯿﻪوه‪ ،‬دهﺧﯚﯾﻪوه‪ ،‬دهﮐﺮ‪‬ﯿﻪوه‪ ،‬دهدۆزﯾﻪوه‪ .«...‬ﻟ‪‬ﺮهدا هﯚﯾ‪‬ﮑﯽ ﯾﻪﮐﺠﺎر ورد و ﻧﮫ‪‬ﻨﯽ‬
‫هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻧﺞ ﮔﺮﺗﻨ‪‬ﮑﯽ دوور و ﻗﻮوڵ ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻟﻪ زﻣﺎن و ﺑﺰووﺗﻨﻪوهی ﻧﺎوهﮐﯽ ﻣﯿﮑﺎﻧﯿﺰﻣﯽ زﻣﺎن‪ ،‬ﺋﯿﻤﮑﺎن ﻧﯿﻪ هﻪﺳﺘﯽ‬
‫ﭘ‪ ‬ﺑﮑﺮێ‪ .‬هﯚﯾﻪﮐﻪش ﺋﻪﻣﻪﯾﻪ‪:‬‬

‫ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻣﻀﺎرع« ی ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک هﻪﻣﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ دهﻣ‪‬ﻨﻨﻪوه و هﯿﭻ ﮐﺎﻣ‪‬ﮑﯿﺎن‬
‫ﻧﺎﮔﯚڕﯾﻦ ﺑﻪ »دهﻧﮕﺪار«‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪﻣﻪ هﻪرﮔﯿﺰ ﻧﺎﺷ‪ ‬ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ ﺗﺮی ﭘ‪‬ﻮه ﺑﻠﮑ‪ .‬ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎﻧﯽ »دهﺧﻮا‪ ،‬ده‪ ،‬دهژی‪ ،‬دهﭼ‪،‬‬
‫دهﺑﺎ‪ «...‬ﻧﺎﮐﻪوﻧﻪ هﯿﭻ ﺣﺎ‪‬ﯿﮑﻪوه ﺷﮑ‪‬ﯽ ﮐﯚﺗﺎﯾﯿﺎن ﺑﮕﯚڕێ ﺑﻪ ﭘﯿﺘﯽ دهﻧﮕﺪار‪ .‬ﺋﻪم ﺷﮑ‪‬ﻪﯾﺎن »ﻧﮫﺎﺋﯽ« ﯾﻪ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ڕاﻧﺎوی‬
‫»ی« ی ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک وا دهﺑ‪ ‬ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ و وا دهﺑ‪ ‬دهﻧﮕﺪاره‪ ،‬واﺗﻪ ﺋﯿﻤﮑﺎن هﻪﯾﻪ ﺧﯚی ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ ﺋﻪو ﭘﯿﺘﻪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »هوه« ی ﭘ‪‬ﻮه ﺑﻠﮑ‪ ،‬ﺋﯿﺘﺮ زهروورهت ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪ ‬ﺋﻪو »ت« هی زﯾﺎدهی »ﺗﺼﺮﯾﻔﯽ« ﺑﮑﺮێ ﺑﻪ ﺋﺎ‪‬ﻘﻪی ﭘ‪‬ﻮهﻧﺪی‪،‬‬
‫ﺳﻪﯾﺮی ﺋﻪم ﻧﻤﻮوﻧﺎﻧﻪی ﺧﻮارهوه ﺑﮑﻪ‪:‬‬

‫دهﭼﯿﺖ‪ ،‬دهژﯾﺖ‪ ،‬دهﺑﯿﺖ‪ ...‬ﻟﻪﻣﺎﻧﻪدا ﯾ‪‬ﯿﻪﮐﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ‪.‬‬

‫دهﺧﯚﯾﺖ‪ ،‬دهﮐﻪﯾﺖ‪ ،‬ده‪‬ﯿﺖ‪ ...‬ﻟﻪﻣﺎﻧﻪدا ﯾ‪‬ﯿﻪﮐﻪ دهﻧﮕﺪاره‪.‬‬

‫دهوﺟﺎ ﮐﻪ ﺣﺎڵ واﺑ‪ ‬ڕێ هﻪﯾﻪ ﺑﮕﻮﺗﺮێ »د‪‬ﯿﻪوه‪ ،‬دهﮐﻪﯾﻪوه‪ ،‬دهﭼﯿﻪوه‪ ،‬دهژﯾﻪوه‪ ،‬ده‪‬ﯿﻪوه«‪ .‬ﮐﻪ زهرورهﺗﯿﺶ ﻧﻪﻣﺎ ﺑﯚ‬
‫هﺎﺗﻨﯽ »ت« هﻪ‪‬ﺒﻪت ﺧﻪ‪‬ﻖ ﺋﺎزاد دهﺑ‪ ‬ﻟﻪوهدا ﮐﻪ وهک زﯾﺎدهی »ﺗﺼﺮﯾﻔﯽ« ﺑﯿﮫ‪‬ﻨﯿﺘﻪوه ﯾﺎ ﺑﯿﻘﺮﺗ‪‬ﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪوهدا ﺟﺎر‪‬ﮑﯽ‬
‫‪.16‬‬
‫ﺗﺮﯾﺶ ڕاﻧﺎو ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﺋﻪم »ت« ه ﺑﻪرهو ﺋﯿﺴﭙﺎت دهﭼ‪‬‬

‫دﯾﺴﺎﻧﻪوه ﺑﺎﻧﮕﮫ‪‬ﺸﺘﻨﺖ دهﮐﻪم ﻟﻪﮔﻪڵ ﻣﻨﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺎو‪‬ﮑﯽ زهڕرهﺑﯿﻦ‪ ،‬ﺳﺮﻧﺞ ﺑﮕﺮﯾﻪ ﺋﻪم ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﻪی »ﻓﻌﻞ أﻣﺮ« ﺑﯚ‬
‫ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک‪.‬‬

‫ﺻﯿﻐﻪی »أﻣﺮ« ی ڕاﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪی وهک »ﺑ‪‬ۆ‪ ،‬ﺑﮑﻪ‪ ،‬ﺑ‪ ،‬ﺑﮋی« هﯿﭻ زﯾﺎدهی »ﺗﺼﺮﯾﻔﯽ« ﺗ‪‬ﺪا ﻧﯿﻪ وهک ﻟﻪ‬
‫ﺻﯿﻐﻪﮐﻪی ﺗﺮدا هﻪﯾﻪ ﮐﻪ دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺑ‪‬ۆﯾﺖ‪ ،‬ﺑﮑﻪﯾﺖ‪ ،‬ﺑ‪‬ﯿﺖ‪ ،‬ﺑﮋﯾﺖ«‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪﻣﻪ ﺻﯿﻐﻪی »أﻣﺮ« ی ڕاﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪ‬
‫ﻟﻪو ﻓﯿﻌﻼﻧﻪدا ﮐﻪ دووﺑﺎره ﮐﺮدﻧﻪوهﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﭼﺎوﭘﯚﺷﯿﯿﺎن ﺗ‪‬ﺪا دهﮐﺮێ ﻟﻪ ﻧﻪه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﭘﯿﺘﯽ ﺋﺎ‪‬ﻘﻪی ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﺑﯚ ﺑﻪﯾﻨﯽ‬
‫ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﻦ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘﺎﺷﮕﺮی »هوه«‪ ،‬ﮐﻪ دووﺑﺎره ﮐﺮدﻧﻪوه ڕادهﮔﻪﯾﻪﻧ‪ .‬ﻟﻪم ﺣﺎ‪‬ﻪدا زهرورهت وا‬
‫دهﮐﺎ ﺑ‪‬ﮫ‪‬ﺰﺗﺮﯾﻦ ﺑﺰو‪‬ﻦ ﻟﻪﻧﺎو ﺑﭽ‪ ‬ﮐﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﻪی ﺳﻪرهﺗﺎی »هوه« ﯾﻪ واﺗﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ه« ﮐﻪ ﻓﻪﺗﺤﻪی ﭘ‪ ‬دهﮔﻮﺗﺮێ‬
‫ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻋﻪرهﺑﯿﺪا‪ .‬ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺑﺨﯚوه‪ ،‬ﺑﮑﻪوه‪ ،‬ﺑ‪‬ﻮه«‪ .‬وا ﺑﺰاﻧﻢ ﺗﻪﻧﮫﺎ ﻧﺎوﭼﻪی ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﻪز دهﮐﺎ ﭘﯿﺘﯽ‬

‫‪85\74‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪‬ﻨ‪ ،‬ﻟﻪم ﻓﯿﻌﻼﻧﻪدا ﭘﯿﺘﯽ »ر« ی ﻧﺎﺳﮏ دهه‪‬ﻨ‪ ‬ﺑﯚ ﻣﯿﺎﻧﯽ هﻪردوو ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﺎن و ده‪» ‬ﺑﺨﯚرهوه‪،‬‬
‫ﺑﮑﻪرهوه‪ ،‬ﺑ‪‬ۆرهوه‪ «...‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪو‪‬ﺸﺪا ﮐﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ »ره« ﺑﻮو واز ﻟﻪ »ر« هﮐﻪی زﯾﺎد د‪‬ﻨﻦ و ده‪‬ﻦ »وهرهوه‪،‬‬
‫ﺑﺸﺎرهوه‪ .«...‬ﺋﻪم ﺣﻪز ﻟ‪ ‬ﮐﺮدﻧﻪی ﻧﺎوﭼﻪی ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﻟﻪ ﭘﯿﺘﯽ ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی‪ ،‬هﻪر ﺧﯚی ﺳﻪﺑﻪﺑﯽ ﺋﻪوهﯾﻪ هﻪﻣﯿﺸﻪ ﮐﺎت‬
‫ﺑ‪‬ﻦ »ده‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬دهﺧﯚﯾﺘﻪوه‪ «...‬ﺟﺎر‪‬ﮑﯿﺎن ﺑﻪ ڕ‪‬ﮑﻪوﺗﯿﺶ ﭘﯿﺘﯽ »ت« هﮐﻪ ﻧﻪﻗﺮﺗ‪‬ﻨﻦ‪ .‬وا دهﺑ‪ ‬زﯾﺎﺗﺮﯾﺶ ﻣﻪﯾﻠﯽ ﺧﯚﯾﺎن‬
‫ﺑﯚ ﺋﺎراﯾﺸﺘﯽ وﺷﻪﯾﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿ‪‬ﮑﯽ »ﺣﻀﺎری« ﭘ‪‬ﺶ ﮐﻪوﺗﻮوه‪ ،‬دﯾﺎر ﺑﺨﻪن ﺑﻪوهدا ﮐﻪ ﺳﻪرهڕای ﺗﺎﮐﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ر«‬
‫زﯾﺎدهﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮی در‪‬ﮋی »ﺗﺼﺮﯾﻔﯽ« ﺑﺨﻪﻧﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ »أﻣﺮ« هوه و ﺑ‪‬ﻦ »ﺑﺨﯚرهوهواﻧ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺮهوهواﻧ‪،‬‬
‫ﺑﮑﻪرهوهواﻧ‪ .«‬ﻟﻪ ڕاﺑﺮدوو و »ﻣﻀﺎرع« ﯾﺸﺪا ﺋﻪم زﯾﺎدﯾﯿﻪ هﻪر ﺑﻪﮐﺎر د‪‬ﻨﻦ‪.‬‬

‫ﺋﻪم ڕوون ﮐﺮدﻧﻪواﻧﻪ دهرﺑﺎرهی ﺣﺎ‪‬ﺗﯽ ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک‪ ،‬ﺑﻪر ﻟﻪوه ﻟﻪ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﺑﺪو‪‬ﻢ و ﻓﯿﻌﻞ‬
‫دووﺑﺎره ﮐﺮدﻧﻪوه ﺑﺎس ﺑﮑﻪم‪ ،‬ﺟ‪‬ﯿﺎن ﺧﯚش ﻧﻪدهﺑﻮو ﺑﯚﯾ‪ ‬ﻟﻪ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﻢ هﻪ‪‬ﻨﮕﺎوﺗﻦ ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮه‪.‬‬

‫ﮐﻪواﺗﻪ ﺑﺎوهڕی ﻣﻦ ﺋﻪﻣﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎﻧﯽ »دهڕوات‪ ،‬دهﭼ‪‬ﺖ‪ ،‬دهﺧﻮات‪ ،‬دهژﯾﺖ« ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻣﻀﺎرع« ی ﮐﻪﺳﯽ‬
‫ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎﮐﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﭘﯿﺘﯽ »ت« ﻧﻪ ﭘﯿﺘﯽ ﭘ‪‬ﺶ ﺋﻪو هﯿﭻ ﮐﺎﻣ‪‬ﮑﯿﺎن ڕاﻧﺎو ﻧﯿﻦ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺪاوﯾﺴﺘﯽ »ﺗﺼﺮﯾﻒ« ن‪ .‬وهک‬
‫ﺋﻪواﻧﯿﺶ دو ﭘﯿﺘﯽ »ت‪ ،‬ن« ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎﻧﯽ »دهڕواﺗﻦ‪ ،‬دهﺧﻮاﺗﻦ‪ ،‬ﺑﭽ‪‬ﺘﻦ‪ ،‬ﺑ‪‬واﺗﻦ‪ .«...‬ﺋﻪم زﯾﺎدﯾﯿﺎﻧﻪ ﺋﻪﮔﻪر ڕاﻧﺎو ﺑﺎن‬
‫دهﺑﻮا ﻟﻪ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ ﺗﺮدا دهرﺑﮑﻪون و ﺑﺒﻨﻪ هﯚی ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوﻧﯽ »ﺣﮑﻢ و اﺳﻨﺎد« ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻨﺪا‪ ،‬ﺗﯚ ﺳﻪﯾﺮﯾﺎن ﮐﻪ ﻟﻪو‬
‫ﺷﻮ‪‬ﻨﺎﻧﻪدا ﮐﻪ ﺑﻪﮐﺎرﯾﺶ د‪‬ﻦ »ﺣﮑﻢ واﺳﻨﺎد« دروﺳﺖ ﻧﺎﮐﻪن ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻗﺮﺗﺎﻧﯿﺎن چ ﻧﻮﻗﺴﺎﻧﯿ‪‬ﮏ ﭘﻪﯾﺪا ﻧﺎﺑ‪» ،‬ﺣﮑﻢ‬
‫واﺳﻨﺎد« ‪‬ﮏ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا ﮐﻪ هﻪﯾﻪ هﻪر دهﻣ‪‬ﻨ‪ .‬ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬ڕهﻧﮕﻪ ﺟﯚر‪‬ﮏ »ﺗﺄﮐﯿﺪ« ڕاﺑﮕﻪﯾﻪﻧﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ‬
‫ﻟﻪ ﮐﺎری وهک »دهﺑﺎر‪‬ﺘﻦ« دا ﺋﯿﺸﺎرهﯾ‪‬ﮑﯿﺶ هﻪﯾﻪ ﺑﯚ »ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ«‪ ،‬واﺗﻪ زﯾﺎﺗﺮ ﻟﻪ ﺑﻪﯾﺎﻧﯽ ڕاﺳﺘﯿ‪‬ﮑﯽ »ﻣﻄﻠﻖ«‪،‬‬
‫ڕوداﻧ‪‬ﮑﯽ ﺑﻪرﭼﺎوی ﭼﺎوهڕوان ﮐﺮاو دهﺧﺎﺗﻪ ﺑﻪر هﻪﺳﺘﯽ ﻣﺮۆﭬﻪوه‪ ...‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪم ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯿﯿﻪ ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوهی زﯾﺎﺗﺮی دهوێ‪.‬‬

‫دهرﺑﺎرهی ﺧﺎ‪‬ﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪم ﮐﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ڕﺳﺘﻪی وهک »دارا ﻣﻪرده« و زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎن ﺑﻪ ﻻﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮدﻧﻪوهی‬
‫ڕۆژﺋﺎواﯾﯿﻪﮐﺎن ده‪‬ﻦ »ﮐﺎری ﺑﻮون‪ ،‬ﻓﻌﻞ اﻟﮑﯿﻨﻮﻧﻪ‪ «Verb to be ،‬ﯾﻪ رهﺧﻨﻪﯾ‪‬ﮏ و ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯿ‪‬ﮑﯽ ﺑﻨﺠﯿﻢ هﻪﯾﻪ ﻟﻪﮔﻪڵ‬
‫هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوه ﮐﻪ دهﺑﻦ ﺑﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﮔﻮﺗﺎرهﮐﻪ‪.‬‬

‫وهک ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﺑﺎﺳﻢ ﮐﺮد زﻣﺎﻧﺰان هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ﻧﯿﻮان هﻪﻣﻮو ڕاﻧﺎوه ﭼﺎﻻﮐﻪﮐﺎﻧﺪا ﺗﻪﻧﮫﺎ ﺑﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ ده‪» ‬ﻓﻌﻞ اﻟﮑﯿﻨﻮﻧﻪ«‪،‬‬
‫واﺗﻪ ﺋﻪﻣﯿﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﻟﻪواﻧﯽ ﺗﺮ ﻗﺴﻪی ﺑﻪﺳﻪرهوه هﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻞ ﺑ‪ .‬دهﺑﺎ ﺑﺰاﻧﯿﻦ هﯿﭻ ﺋﯿﻤﮑﺎن هﻪﯾﻪ ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد‬
‫هﺎوڕ‪‬ﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ڕاﻧﺎوه ﭼﺎﻻﮐﻪﮐﺎﻧﻦ وهک »م‪ ،‬ﻣﺎن‪ ،‬ﯾﻦ‪ ،‬ت‪ ،‬ی – ﯾﺖ‪ ،‬ﺗﺎن‪ ،‬ﯾﺎن‪ ،‬ن‪ «...‬ﻓﯿﻌﻞ ﺑﻦ؟ ﻟﻪو ڕوهوه زووﺗﺮ‬
‫ﻣﻮﻧﺎﻗﻪﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺑﯿﺮوﺑﺎوهڕهﮐﻪم ﮐﺮد ﻟﻪ ڕواﻧﮕﻪی ﺗ‪‬ﮑﺮای ڕاﻧﺎوه ﭼﺎﻻﮐﻪﮐﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﻟ‪‬ﺮهدا ﮐﻪﻣ‪‬ﮏ زﯾﺎﺗﺮ ﻟﻪ ﻣﻮﻧﺎﻗﻪﺷﻪﮐﻪ‬
‫ﻗﻮوڵ دهﺑﯿﻨﻪوه ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﺋﻪو ﺑﺰو‪‬ﻨﻪوه ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿ‪‬ﮑﯽ ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚ ﻟﻪودا هﻪﯾﻪ ﺗﺎ ڕادهﯾ‪‬ﮏ وﺗﻮو‪‬ﮋ دهرﺑﺎرهی ﺋﻪو‬
‫ﺟﻮدا دهﮐﺎﺗﻪوه ﻟﻪواﻧﯽ ﺗﺮ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »دارا ﻣﻪرده« دا ﮐﻮا ﻓﯿﻌﻞ؟ دهزاﻧﯿﻦ هﻪﻣﻮو ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﺧﻮدی ﺧﯚﯾﺪا‪ ،‬واﺗﻪ ﻟﻪ ﻧﺎوهڕۆک و واﺗﺎی‬
‫وﺷﻪﮐﻪﯾﺪا‪ ،‬دوو ڕهﮔﻪزی هﻪﯾﻪ ﮐﻪ هﻪر ﺧﯚﯾﺎن ﻧﺎوهڕۆک و واﺗﺎی ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ ﭘ‪‬ﮏ د‪‬ﻨﻦ‪ .‬ﺋﻪم دوو ڕهﮔﻪزه »ﮐﺎت و‬
‫ڕوودان« ن‪ .‬هﻪرﭼﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺟﯿﮫﺎن هﻪﯾﻪ ﺑﯿﺎﻧﮫ‪‬ﻨﻪوه ﺑﻪ ﻧﻤﻮوﻧﻪی دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪ‪ ،‬ﺗﺎﮐ‪‬ﮑﯿﺎن ﺑ‪ ‬ﺋﻪم دوو ڕهﮔﻪزه ﻧﯿﻪ و‬
‫ﺋﯿﻤﮑﺎﻧﯿﺶ ﻧﯿﻪ هﻪﺑ‪ .‬ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »دارا هﺎت« ﺑ‪ ‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ ﺗﻪﺋﻮﯾﻞ و ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ داﻧﯽ زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﻪی ﻣﻦ و ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ‬
‫ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ ڕاﺗﮕﻪﯾﺎﻧﺪ ﮐﻪ ڕوداﻧﯽ »هﺎﺗﻦ« ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﺑﻮوه‪» ،‬دارا« ش ﻻﺑﻪری ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا و ﺑ‪‬ﯽ »هﺎت« ﺋﻪم‬
‫ڕووداﻧﻪ و ﮐﺎﺗﯽ ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﺳﻪرﻟﻪﺑﻪرﯾﺎن ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪوه هﻪ‪‬ﺪهﻗﻮ‪‬ﻦ و دهﺑﻦ ﺑﻪ ﻧﺎوهڕۆﮐﯽ‪ 17‬ڕودان و ﮐﺎﺗﻪﮐﻪ ﻟﻪ‬
‫ﻣ‪‬ﺸﮑﯽ ﻣﻦ و ﺗﯚ‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد ﻟﻪ ڕاﮔﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ واﻗﯿﻌ‪‬ﮑﯽ دهرهوهی ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻟﻪ »ﻣﻘﺘﻀﯽ اﻟﺤﺎل« و ﺷﺘﯽ ﺋﻪوﺗﯚوه‬

‫‪85\75‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻧﻪهﺎﺗﻮون‪ ،‬هﻪر ﺧﯚﯾﺎن ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪن‪ .‬ﮐﻪ دهﺷ‪‬ﯿﻦ »ڕودان« ﻣﻪﺑﻪﺳﻤﺎن ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮوﻧﯽ ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﻧﻪﺑﻮوه‪ ،‬واﺗﻪ ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ‬
‫»هﺎﺗﻢ« دا هﺎﺗﻨﻪﮐﻪ ﻟﻪ ﻧﻮێ ﭘﻪﯾﺪا ﺑﻮو و ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ وﺟﻮدی ﻧﻪﺑﻮو‪.‬‬

‫ﻟﻪﺑﻪر ﺗﯿﺸﮑﯽ ﺋﻪم ڕاﺳﺘﯿﯿﻪ ﺑﻪدﯾﮫﯿﺎﻧﻪدا ﺑﺎ ﺳﻪﯾﺮ‪‬ﮑﯽ »دارا ﻣﻪرده« ﺑﮑﻪﯾﻦ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺰاﻧﯿﻦ‪ ،‬ﺑ‪ ‬ﺷﻪرم ﮐﺮدن ﻟﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪ و‬
‫ﻣﻪﻗﺎﻣﯽ زاﻧﺎﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪوروﭘﺎ‪ ،‬رودان ﻟﻪ ﮐﺎم ﺑﻪﺷﯽ ڕﺳﺘﻪﮐﻪدا هﻪﯾﻪ؟‬

‫ﺗﯚ ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »دارا ﻣﻪرده« ﺣﻪﻗﯿﻘﻪﺗ‪‬ﮑﺖ ﺑﺎس ﮐﺮدوه‪ ،‬چ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﺖ ﺋﻪوه ﻧﯿﻪ »ﺗﺎزه دارا ﺑﯚﺗﻪ ﻣﻪرد« ﺗﺎ ﺧﻪﯾﺎ‪‬ﻤﺎن‬
‫ﺑﯚ »ڕودان« ﺑﭽ‪ .‬ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﻪدا ﻣﻪرداﯾﻪﺗﯽ دارا ڕوداو‪‬ﮑﯽ ﺗﺎزه ﻧﯿﻪ ﮐﻪ ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ وﺟﻮدی ﻧﻪﺑﻮوﺑ‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر ﮔﻮﺗﺒﺎت‬
‫»دارا ﻣﻪرد ﺑﻮو« ﺋﻪوﺳﺎ ﻣﻪرداﯾﻪﺗﯽ دارا دهﺑﻮو ﺑﻪ ڕووداو‪‬ﮏ ﻟﻪ ﮐﺎﺗﯽ ڕاﺑﺮدوودا‪.‬‬

‫ﺑﯚ ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوه ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﯽ ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم د‪‬ﻨﻤﻪوه‪ :‬ده‪‬ﯽ »ﻣﻦ ﻣﻪردم«‪ .‬ﺋﻪم ڕﺳﺘﻪﯾﻪش ﮐﻪ ﮐﺮدت ﺑﻪ »ﻣﻦ ﻣﻪرد‬
‫ﺑﻮوم« ڕووداو‪‬ﮑﯽ ڕاﺑﺮدووی ﻟ‪ ‬دهﻓﺎﻣﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬واﺗﻪ ﮐﻪ وﺷﻪی »ﻣﻪرد« ت ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻪر ﺗﺎوی ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﯽ ڕاﺳﺘﻪﻗﯿﻨﻪ‪،‬‬
‫واﺗﺎﮐﻪی ﮐﻪ »ﻣﻪرداﯾﻪﺗﯽ« ﯾﻪ دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ڕوداو«‪.‬‬

‫ﺗﻪﻣﺎﺷﺎی ﺋﻪم ﻧﻤﻮوﻧﻪﯾﻪش ﺑﮑﻪ »دارا ﻧﻮﺳﺘﻮه‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻮﺳﺘﻮم«‪ .‬ﻟ‪‬ﺘﻪوه دﯾﺎره ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ه« ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ڕاﻧﺎوی دادهﻧﯿﻢ و‬
‫ﭘﯿﺘﯽ »م« ﮐﻪ ﺑﻪﻻی زۆر ﻟﻪ زﻣﺎﻧﺰاﻧﺎﻧﻪوه ڕاﻧﺎوه ﻟﻪم ﺗﻪرزه ﺻﯿﻐﻪﯾﻪی ﻓﯿﻌﻠﺪا هﻪردووﯾﺎن دهﺑﻨﻪ هﯚی ﺑﻪرهﻪم ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ‬
‫»ڕودان«‪ .‬واﺗﻪ ﮐﻪ ﮔﻮﺗﯿﺎن »دارا ﻧﻮﺳﺘﻮ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻮﺳﺘﻮ« ڕودان ﭘﻪﯾﺪا ﻧﻪدهﺑﻮو هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﻪدا ﺻﯿﻐﻪﯾ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﻓﯿﻌﻠﯿﺶ هﻪﯾﻪ و ڕوداﻧﯿﺶ رهﮔﻪز‪‬ﮑﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪ‪.‬‬

‫ﮐﻪواﺗﻪ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »ﻣﻪرد ﺑﻮو« دا واﺗﺎی »ﺗﺠﺮﯾﺪ« ی ﻣﻪرداﯾﻪﺗﯽ ﺑﻪهﯚی ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪی »ﺑﻮو« دهﺑ‪‬ﺘﻪ ڕودان‪.‬‬
‫هﻪروههﺎش ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »ﻧﻮﺳﺘﻮم‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﻮﺳﺘﻮه« دا ڕاﻧﺎوه ﭼﺎﻻﮐﻪﮐﺎن ﺑﻪهﯚی ﺑﻮوﻧﯽ ﺻﯿﻐﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻧﻮﺳﺘﻦ« هوه‬
‫دهﺑﻨﻪ ڕاﮔﻪﯾ‪‬ﻨﯽ واﺗﺎی »ڕودان«‪ ،‬هﯿﭻ ﮐﺎﻣ‪‬ﮏ ﻟﻪ ڕاﻧﺎوهﮐﺎن ﻟﻪ ﺧﻮدی ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ڕوداﻧﯿﺎن ﺗ‪‬ﺪا ﻧﯿﻪ‪.‬‬

‫ﻟﻪم ﻧﻤﺎﯾﺸﻪدا دهردهﮐﻪوێ ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﺑﻮن« ت ﻟﻪ وﺷﻪی »ﻣﻪرد« دوور ﺧﺴﺘﻪوه و ڕاﻧﺎوی »م« ت ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ‬
‫ﻓﯿﻌﻠ‪‬ا ڕاﮔﻮ‪‬ﺴﺖ ﺑﯚ دوای وﺷﻪﯾ‪‬ﮏ ﮐﻪ ڕوداﻧﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﻧﻪﺑ‪ ‬وهک وﺷﻪی »ﻣﻪرد«‪ ،‬ﺋﯿﺘﺮ ﺋﻪو ڕﺳﺘﻪی ﮐﻪ ﭘﻪﯾﺪا دهﺑ‪‬‬
‫ﺑﻪداهﻪﺗﻪن ڕوداﻧﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﻧﺎﺑ‪ ،‬واﺗﻪ ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »ﻣﻪردم« ﮔﻮﺗﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ و ﺑ‪ ‬ڕوداﻧﺖ ﮔﻮﺗﻮه ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻧﻪ وﺷﻪی‬
‫»ﻣﻪرد«‪ ،‬ﻧﻪ »م« هﯿﭻ ﮐﺎﻣ‪‬ﮑﯿﺎن ﺑﻪ ﺧﻪﯾﺎ‪‬ﯿﺶ روداوﯾﺎن ﺗ‪‬ﺪا ﺑﻪدی ﻧﺎﮐﺮێ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ڕاﺳﺘﯽ ﺋﻪوهی زﯾﮫﻦ دهﻏﻪ‪‬ﻪﺗ‪‬ﻨ‪ ‬و ﺑﻪرهو ه‪‬ﻨﺪ‪‬ﯽ دهﺑﺎ وا ﺑﺰاﻧ‪ ‬ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »ﻣﻪردم‪ ،‬ﻣﻪرده« دا ڕوداو هﻪﺑ‪،‬‬
‫ﺋﻪو »ﺣﮑﻢ و اﺳﻨﺎد« هﯾﻪ ﮐﻪ ڕاﻧﺎوه ﭼﺎﻻﮐﻪﮐﻪ ڕای دهﮔﻪﯾﻪﻧ‪ ‬و ﺑﻪوهدا ﺑﺰوﺗﻨﻪوهﯾ‪‬ﮑﯽ واﺗﺎﯾﯽ ﭘﻪﯾﺪا دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ‬
‫ڕﺳﺘﻪﮐﻪدا ﮐﻪ هﻪرﮔﯿﺰ ﻟﻪ وﺷﻪی ﺳﺎرد و ﺳ‪ ‬و ﺑ‪ ‬ﺗﺎو و ﺗﯿﻦ ﭘﻪﯾﺪا ﻧﺎﺑ‪ ‬ﺋﻪﮔﻪر هﻪزارﯾﺸﯽ ﺑﻪ دوا ﯾﻪﮐﺪﯾﺪا ﻗﻪﺗﺎر‬
‫ﮐﻪی‪ .‬ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯽ »ﻟ‪‬ﺮهوه ﺗﺎ ﮐﻪرﮐﻮوک دهﺷﺖ« و وهﺳﺘﺎی ﻟﻪ ﻗﺴﻪﮐﻪت‪ ،‬ﭼﻪﻧﺪ ﻻﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ وﺷﻪ و ﺋﻪﻣ‪‬ازت ﺑﻪ دوا‬
‫ﯾﻪﮐﺪﯾﺪا ڕﯾﺰ ﮐﺮدوه ﺑ‪ ‬ﮔﯿﺎن و ﺑﺰووﺗﻨﻪوه‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »‪ ...‬ﺗﺎ ﮐﻪرﮐﻮوک دهﺷﺘﻪ« ﺋﺎ ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ‬
‫ڕﺳﺘﻪﮐﻪ ﮔﯿﺎﻧﯿﮏ و ﺟﻤﻮﺟﯚ‪‬ﮏ دهﺧﺎﺗﻪ ﺑﻪر وﺷﻪﮐﺎن و ڕهﮔﻪز‪‬ﮑﯽ ﺗﺎزه د‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪ ﻧﺎوهڕۆﮐﯽ ڕﺳﺘﻪﮐﻪوه ﮐﻪ ﺑﺮﯾﺘﯿﻪ ﻟﻪ‬
‫ﺑ‪‬ﯾﺎرداﻧﯽ »دهﺷﺘﺎﯾﯽ« ﻣﻪودای ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺋ‪‬ﺮه و ﮐﻪرﮐﻮوک‪ .‬ﻓﺎﻣﺮاﻧﻪوهی ﺋﻪو ﺑ‪‬ﯾﺎره ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﻪدا وا دهﮐﺎ ﺧﻪﯾﺎڵ ﺑﯚ‬
‫واﺗﺎی ڕودان ﺑ‪‬وا‪ ،‬ﮐﻪﭼﯽ هﯿﭻ ﺷﺘ‪‬ﮏ ﻟﻪ ﻧﻪﺑﻮوﯾﻪوه ﭘﻪﯾﺪا ﻧﻪﺑﻮوه‪ ،‬واﺗﻪ ڕودان ﻟﻪ ﮔﻮﺗﻪﮐﻪدا ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ڕاﮔﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ‬
‫ﺣﻪﻗﯿﻘﻪت ﺑﻪوﻻوه‪ .‬ﺋﻪو ﺑ‪‬ﯾﺎر »ﺣﮑﻢ و اﺳﻨﺎد« ه ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯿﺸﺪا هﻪﯾﻪ ﺳﻪرهڕای ﺋﻪوه ﮐﻪ ﮐﺎت و ڕوداﻧﯿﺶ هﻪﯾﻪ‪ ،‬واﺗﻪ‬
‫ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »ﻧﻮوﺳﯽ« دا ڕوداﻧﯽ »ﻧﻮوﺳﯿﻦ« ﻟﻪ ﮐﺎﺗﯽ ڕاﺑﺮدودا دو رهﮔﻪزی رهﺳﻪﻧﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪی »ﻧﻮوﺳﯿﻦ« ن‪،‬‬
‫ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑ‪‬ﯾﺎر‪‬ﮑﯿﺶ هﻪﯾﻪ ﮐﻪ ڕوداوی »ﻧﻮوﺳﯿﻦ« ﻟﻪ ﮐﺎﺗﯽ ڕاﺑﺮدودا ﻗﻪوﻣﺎوه‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »دارا ﻣﻪرده« دا ﻟﻪ‬

‫‪85\76‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﻏﻪﯾﺮی ﺑ‪‬ﯾﺎری هﻪﺑﻮوﻧﯽ ﻣﻪرداﯾﻪﺗﯽ ﮐﻪ ه‪‬ﺰ و ﭘ‪‬ﺰی ﮔﻮﺗﻪﮐﻪﯾﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ڕودان ﻧﻪ چ ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﮔﻮﺗﻪﮐﻪﯾﻪ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ ﻧﯿﻪ ﻟ‪‬ﺸﯽ ﻧﺎﻓﺎﻣﺮ‪‬ﺘﻪوه‪.‬‬

‫ﺋﻪﻣﻪ ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﺑﻮون و ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ڕودان ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »دارا ﻣﻪرده« دا‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺰاﻧﯿﻦ »ﮐﺎت« ﻟﻪم ڕﺳﺘﻪﯾﻪدا هﻪﯾﻪ ﯾﺎﺧﻮد‬
‫ﻧﯿﻪ؟‬

‫ﺑﻪر ﻟﻪوه ﻟﻪ ﺑﺎرهی ﮐﺎﺗﻪوه ﺗﯚژﯾﻨﻪوه ﺑﮑﻪم دهﺑ‪ ‬ﺋﻪوه ﺑ‪‬ﻢ ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ »ڕودان« ﺗﻪﻧﮫﺎ ﺑﯚ ﺧﯚی ﺑﻪﺳﻪ ﺑﺒ‪‬ﺘﻪ ﺋﯿﺴﭙﺎﺗﯽ‬
‫ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﻓﯿﻌﻞ‪ ،‬واﺗﻪ وﺷﻪﯾ‪‬ﮏ ﯾﺎﺧﻮد ﺗﻪرﮐﯿﺒ‪‬ﮏ ڕوداﻧﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﻧﻪﺑﻮو دﯾﺎره ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ڕهﮔﻪزی هﻪره‬
‫ﮔﺮﻧﮓ ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﺪا »ڕودان« ه ﺑﻪ دوا ﺋﻪودا ﮐﺎﺗﻪ‪ ،‬ﺳﻪرهڕای ﺋﻪوه ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﯚﺑﻮوﻧﻪوهی هﻪردوو رهﮔﻪز ﻓﯿﻌﻞ ﭘﻪﯾﺪا‬
‫دهﺑ‪ .‬ﺳﻪﯾﺮی ﭼﺎوگ ﺑﮑﻪ دهﺑﯿﻨﯽ ﺧﯚی ڕوداﻧ‪‬ﮑﯽ ڕوﺗﻪ و هﯿﭽﯽ ﺗﺮ‪ ،‬ﮐﻪﭼﯽ ﻟﻪﺑﻪر ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﮐﺎت ﺗ‪‬ﯿﺪا‪ ،‬ﭘ‪‬ﯽ ﻧﺎﮔﻮﺗﺮێ‬
‫ﻓﯿﻌﻞ هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﮐﺎﺗﯿﺶ دوهم ڕهﮔﻪزی ﻓﯿﻌﻠﻪ‪ .‬ﺑﻪو ﭘ‪‬ﯿﻪ ﮔﺮﯾﻤﺎن ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »دارا ﻣﻪرده« دا ﮐﺎﺗﯿﺶ هﻪﺑ‪ ،‬ﻓﯿﻌﻞ‬
‫هﻪر ﭘﻪﯾﺪا ﻧﺎﺑ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ڕودان ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﻪدا وﺟﻮدی ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪﻣﻪﺷﺪا چ زهرهر ﻧﺎﮐﻪﯾﻦ ﻟﻪ ﺳﺎغ ﮐﺮدﻧﻪوهی ﺑﻮون‬
‫و ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﮐﺎت ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا‪.‬‬

‫»دارا ﻣﻪرده‪ ،‬ﺋﺎﻣ‪‬ﺪی ﺷﺎر‪‬ﮑﯽ ﮐﻮرده‪ ،‬ﺋﻪهﺮﯾﻤﻪن ﺋﻪﻓﺴﺎﻧﻪﯾﻪ‪ ،‬زاﻧﮑﯚی ﺳﻠ‪‬ﻤﺎﻧﯽ ﭼﺎﻻﮐﺘﺮه ﻟﻪ هﯽ ﺑﻪﺳﺮه‪ ،‬ﯾﺎ هﯽ ﺑﻪﺳﺮه‬
‫ﭼﺎﻻﮐﺘﺮه ﻟﻪ زاﻧﮑﯚی ﺑﻪﻏﺪا‪ ،‬دهﺳﺘﯽ ڕاﺳﺖ ﻟﻪ هﯽ ﭼﻪپ ﺑﻪه‪‬ﺰﺗﺮه‪ «...‬ﻟﻪم ڕﺳﺘﺎﻧﻪ و هﻪرﭼﯽ وهک ﺋﻪوان هﻪﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﻪﯾﺎ‪‬ﯽ ﮐﻪﺳﺪا ﺗ‪‬ﻨﺎﭘﻪڕێ دارا ﮐﻪی ﻣﻪرد ﺑﻮوه؟ ﺷﺎری ﺋﺎﻣ‪‬ﺪی ﺋﯿﻤ‪‬ۆ ﯾﺎ دو‪‬ﻨ‪ ‬ﮐﻮرد ﺑﻮوه؟ دهﺳﺘﯽ ڕاﺳﺖ ﻟﻪ‬
‫ﮐﻪﯾﻪوه ﺑﻪه‪‬ﺰﺗﺮ ﺑﻮوه ﻟﻪ دهﺳﺘﯽ ﭼﻪپ؟‪ ،‬ﻗﺴﻪﮐﻪر ﻟﻪو ﮔﻮﺗﺎﻧﻪدا ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ ڕاﺳﺘﯿ‪‬ﮑﻪ ‪ 18‬ﺑ‪ ‬ﺋﻪوه ﺋﺎﮔﺎی ﻟﻪ‬
‫دو‪‬ﻨ‪ ‬و ﺋﯿﻤ‪‬ۆ و ﺳﺒﻪﯾﻨ‪ ‬هﻪﺑ‪ ‬و ﺑ‪ ‬ﺋﻪوه ڕﺳﺘﻪﮐﻪش ﺧﯚی ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺪا چ ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﯽ دهﺳﺖ ﻧﯿﺸﺎن ﮐﺮاو ڕاﺑﮕﻪﯾﻪﻧ‪ .‬وا‬
‫دهﺑ‪ ‬ﻟﻪ دهرهوهی ڕﺳﺘﻪوه‪ ،‬ڕ‪‬ﮑﻪوت ﯾﺎﺧﻮد ﺣﺎڵ‪ ،‬ﮐﺎت ﺑﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﻪوه دهﻟﮑ‪‬ﻨ‪ ‬وهک‪ :‬دارا ﻟ‪‬ﺮهﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺗ‪‬ﺮم‪ ،‬ﺟﻠﻪﮐﺎﻧﻢ‬
‫ﻻی وﺗﻮوﭼﯿﻦ‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﻟﻪﺷﻢ ﺗﻪڕه‪ .‬ﻟﻪم ڕﺳﺘﺎﻧﻪدا دﯾﺎر دهﮐﺮێ ڕاﺳﺘﯿﯿﻪﮐﺎن ﻟﻪ ﮐﺎﺗﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎدا هﻪن‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪم‬
‫دﯾﺎرﮐﺮدﻧﻪ و ڕاﮔﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﺣﺎ‪‬ﻪ ﻧﻪک ﺗﻪرﮐﯿﺒﯽ ڕﺳﺘﻪ‪ .‬ﺗﯚ ﺳﻪﯾﺮ ﮐﻪ ﺣﺎڵ و ڕ‪‬ﮑﻪوت چ ﮐﺎر‪‬ﮏ دهﮐﻪن ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی‬
‫وهک »ﻣﻨﺪا‪‬ﻪﮐﻪ ﻧﻪ دهﭼ‪‬ﺘﻪ ﻣﻪﮐﺘﻪب و ﻧﻪ دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﺷﺎﮔﺮدﯾﺶ ﻻی دارﺗﺎش«‪ .‬ﻟﻪم ڕﺳﺘﻪﯾﻪدا هﻪردوو ﻓﯿﻌﻠﯽ »دهﭼ‪‬‬
‫و دهﺑ‪ «‬ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﻣﻀﺎرع« ن‪ ،‬ﮐﻪﭼﯽ ﻧﻪﭼﻮون و ﻧﻪﺑﻮوﻧﻪ ﮐﻪ ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﻣﻪﻋﻠﻮوم ﮐﺮاوه و ڕوداوی ﺗ‪‬ﭙﻪڕﯾﻮن‪.‬‬

‫ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »هﻪﻧﮕﻮﯾﻦ ﺷﯿﺮﯾﻨﻪ« ڕاﺳﺘﯿ‪‬ﮑﺖ ﮔﻮﺗﻮه ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﮐﺎﺗﺪا هﻪر ڕاﺳﺘﻪ‪ ،‬واﺗﻪ ﻟﻪوهﺗﻪی هﻪﻧﮕﻮﯾﻦ هﻪﺑﻮوه هﻪر‬
‫ﺷﯿﺮن ﺑﻮوه‪ ،‬ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪش ﺷﯿﺮﯾﻨﻪ و ﻟﻪ دواڕۆژﯾﺸﺪا هﻪر ﺷﯿﺮﯾﻦ دهﺑ‪ ،‬ﺧﯚ ﮐﻪﺳﯿﺶ ﻧﺎ‪ ‬ﻟﻪم ڕﺳﺘﻪﯾﻪدا ﺳ‪ ‬ﮐﺎت‬
‫ﺑﻪﺟﺎرێ ﮐﯚﺑﯚﺗﻪوه‪.‬‬

‫ﮐﻪ دهﮔﻮﺗﺮێ ﮐﺎت ﻟﻪ وﺷﻪ وهﯾﺎ ڕﺳﺘﻪدا هﻪﯾﻪ ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ ﺋﻪوهﯾﻪ ﻟﻪ ﺧﻮدی وﺷﻪﮐﻪ ﯾﺎ ﺗﻪرﮐﯿﺒﻪﮐﻪ ﮐﺎت هﻪﺑ‪ ‬ﻧﻪک‬
‫ﻟﻪ دهرهوه زهرورهت‪ ،‬ﯾﺎ ڕاﮔﻪﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﺣﺎڵ‪ ،‬ﯾﺎ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯿ‪‬ﮑﯽ ﻋﻪﻗ‪‬ﯽ و ﻣﻪﻧﺘﯿﻘﯽ ه‪‬ﻨﺎﺑ‪‬ﺘﯽ‪ .‬ﺋﻪﮔﻪر ﺗﻪﻣﺎﺷﺎی ﺗﻪﻧﮫﺎ واﺗﺎ و‬
‫ﻧﺎوهڕۆﮐﯽ وﺷﻪ و ﺗﻪرﮐﯿﺒﯽ ڕﺳﺘﻪ ﻧﻪﮐﻪﯾﻦ و ﮔﻮێ راﮔﺮﯾﻦ ﺑﯚ دهﻧﮓ و ﺻﻪدای دهرهﮐﯽ داﺧﻮا ﮐﺎﺗﻤﺎن ﺑﯚ ﺗ‪‬‬
‫دهﺧﻮ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه ﯾﺎ ﻧﺎﺧﻮ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬هﻪﻣﻮو ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎن ﺗ‪‬ﮑﻪڵ ﺑﻪ ﯾﻪﮐﺪی دهﺑﻦ و ﺷﯿﺮازهی ﺑﺎﺳﯽ زاﻧﺴﺘﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﻟﻪﺑﻪر‬
‫ﯾﻪﮐﺪی هﻪڵ دهوهﺷ‪‬؟‪ ،‬ﺣﺎﺟﯽ ﻗﺎدر دهﻓﻪرﻣﻮێ‪:‬‬

‫»هﻪر ﮐﻪﺳ‪ ‬زا ﺑﻪ ﻧﺎﻋﻼﺟﯽ ﻣﺮد«‬

‫دو ﻓﯿﻌﻠﯽ »زا‪ ،‬ﻣﺮد« هﻪردووﯾﺎن ڕاﺑﺮدون‪ ،‬ﮐﻪواﺗﻪ ﺋﻪم ﻗﺴﻪﯾﻪ هﻪﻗﯽ ﺑﻪﺳﻪر ﺋﻪو ﮐﻪﺳﺎﻧﻪوه ﻧﯿﻪ ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ دواوه دهﺑﻦ‪،‬‬
‫ﺋﻪو ﮐﻪﺳﺎﻧﻪش ﻧﺎﮔﺮ‪‬ﺘﻪوه ﮐﻪ وا ﺟﺎرێ ﻧﻪﻣﺮدوون ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻧﻪﯾﮕﻮت »ﺑﻪ ﻧﺎﻋﻼﺟﯽ دهﻣﺮێ«‪.‬‬

‫‪85\77‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ده‪‬ﯽ »ﺗ‪ ‬ﻧﻪﮐﯚﺷﯿﺖ‪ ،‬ﺳﻪرﻧﺎﮐﻪوﯾﺖ«‪ .‬ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎن ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎﮐﻦ و »ﻣﻀﺎرع« ﯾﺸﻦ‪ ،‬ﮐﻪواﺗﻪ ﮐﻪﺳ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ‬
‫ﺑﻪر ﺋﻪم ﻗﺴﻪﯾﻪ ﻧﺎﮐﻪوێ‪ ،‬ﺋﻪو ﮐﻪﺳﻪی ﭘ‪‬ﺸﺘﺮﯾﺶ ﺗ‪ ‬ﻧﺎﮐﯚﺷﺎﺑ‪‬ﺖ ﻟﻪواﻧﻪ ﺑﻮوه دهرﭼﻮوﺑ‪‬ﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻮﻻﺳﻪ دهﻻﻟﻪﺗﯽ ﺣﺎڵ ﻧﺎﺑ‪ ‬دهﺧﻠﯽ هﻪﺑ‪ ‬ﺑﻪﺳﻪر ﺳﺮوﺷﺖ و واﺗﺎی وﺷﻪ و ڕﺳﺘﻪوه‪ .‬ڕ‪‬ﺰﻣﺎن ﺧﻪرﯾﮑﯽ ﺧﻮدی وﺷﻪ و‬
‫داڕﺷﺘﻦ و ﺗ‪‬ﮑﮫﻪ‪‬ﮑ‪‬ﺸﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ دهﺑ‪ .‬ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻞ ڕوا‪‬ﻪﺗﯽ ڕاﺑﺮدو ﺑﻮو هﻪر ﺑﻪ ڕاﺑﺮدو دهﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه ﺑﺎ دهﻻﻟﻪﺗﯿﺸﯽ ﺑﯚ‬
‫دواڕۆژ ﺑ‪ ‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی وهک »دارا ﻣﻪرده‪ ،‬ﺗﺮێ ﻣﯿﻮهﯾﻪ« دا ﮐﻪ وا ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ دهرﺧﺴﺘﻨﯽ ﺑﺎوهڕ‪‬ﮏ وهﯾﺎ ڕاﺳﺘﯿ‪‬ﮑﯽ »ﻣﻄﻠﻖ« ه و‬
‫هﯿﭻ ﯾﻪک ﻟﻪ ﺑﻪﺷﻪﮐﺎن و ﮐﻪرﺗﻪﮐﺎﻧﯽ ڕﺳﺘﻪﮐﺎن ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺎﻧﻪوه ﭘﻪﻧﺠﻪ ﺑﯚ ﮐﺎﺗ‪‬ﮑﯽ دﯾﺎر ﮐﺮاو در‪‬ﮋ ﻧﺎﮐﻪن‪ ،‬هﻪر‬
‫»اﻋﺘﺒﺎر« ‪‬ﮑﯽ دهرهﮐﯽ ﺑ‪ ‬و ﮐﺎت »ﺗﺤﺪﯾﺪ« ﮐﺎ ﺑﯚ ﺋﻪم ﺑﺎوهڕه وهﯾﺎ ڕاﺳﺘﯿﯿﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﻪﺧﯽ ﭘ‪ ‬ﻧﺎدرێ ﻟﻪ ﮔﯚﺷﻪی ﻧﯿﮕﺎی‬
‫ڕ‪‬ﺰﻣﺎن و زاﻧﺴﺘﯽ زﻣﺎﻧﻪوه‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﻪ ﻋﻪﯾﺒﯽ ڕﺳﺘﻪﮐﻪدا ﮐﺎت ﭘﻪﯾﺪا ﻧﻪﺑﻮو ﺋﯿﺘﺮ ﺋﻪوا ﮐﺎت ﻧﯿﻪ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﻋﻪرهﺑﯿﺪا دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪ ﻧﯿﻪ ﻟﻪﺳﻪر هﻪﺑﻮوﻧﯽ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ‪ ،‬ﺋﻪو ﺑ‪‬ﯾﺎر و »ﺣﮑﻢ و اﺳﻨﺎد«ه ﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺑﻪهﯚی‬
‫ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﻪوه ﭘﻪﯾﺪا دهﺑ‪ ،‬ﻟﻪو‪‬ﺪا ﺗﻪرﮐﯿﺒﯽ ڕﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ »ﺗﻨﻮﯾﻦ اﻟﻀﻤﺔ«‪ ،‬دهﯾﺨﺎﺗﻪ ﻧﺎوهڕۆﮐﯽ ﮔﻮﺗﻪﮐﻪ‪ ،‬ده‪‬ﯽ‬
‫»دارا رﺟﻞ‪ ،‬اﻟﻌﻨﺐ ﻓﺎﮐﮫﺔ« ﺑﻪوهدا هﻪﻣﻮو واﺗﺎی »دارا ﻣﻪرده‪ ،‬ﺗﺮێ ﻣﯿﻮهﯾﻪ« ﺑﻪ ﺧﯚﯾﺎن و ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯿﺎﻧﻪوه هﺎﺗﻨﻪ‬
‫ﻧﺎوهوه چ ﺷﻪڕه دهﻧﺪوﮐﯿﺶ ﻧﯿﻪ ﻟﻪﺳﻪر ﺑﻮوﻧﯽ ﻓﯿﻌﻞ‪ .‬ﺑﻪ‪ ‬دهزاﻧﻢ ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﻓﯿﻌﻞ ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ڕﺳﺘﻪی ﻋﻪرهﺑﯿﺪا‬
‫ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ ﺋﯿﺴﭙﺎﺗﯽ ﺷﺘ‪‬ﮏ ﻧﺎﮐﺎ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا ﺑﻪ‪‬م هﻪر ﻧﻪﺑ‪ ‬ﺑﻪ ﺑﯿﺮﻣﺎﻧﺪا د‪‬ﻨ‪ ‬زﻣﺎن هﻪﯾﻪ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﯽ‬
‫ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‪ ،‬واﺗﻪ ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﻓﯿﻌﻞ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا ﮐﺎر‪‬ﮑﯽ »ﻣﺴﺘﺤﯿﻞ« ﻧﯿﻪ‪ ،‬چ ﺳﻪﯾﺮ ﭘ‪ ‬هﺎﺗﻨﯿﺸﯽ ﻧﺎوێ »ﺣﮑﻢ و اﺳﻨﺎد« ﻟﻪ‬
‫زﻣﺎﻧ‪‬ﮑﺪا ﺑﻪ »ﺗﻨﻮﯾﻦ« و ﻟﻪ ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮدا ﺑﻪ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک ﭘ‪‬ﮏ ﺑ‪ ،‬ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ و ﺑ‪ ‬ﮐﺎت‪.‬‬

‫ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﺘﻪی وﺗﻮو‪‬ﮋ و ﻣﻮﻧﺎﻗﻪﺷﻪ‪ ،‬دوای ﺋﻪم ﮔﻪﺷﺘﻪ دوور و در‪‬ﮋه‪ ،‬زۆر ﺑﻪ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ دهﻣﺎﻧﮕﻪﯾﻪﻧ‪‬ﺘﻪ دوا ﺋﺎ‪‬ﻘﻪی‬
‫زﻧﺠﯿﺮهی ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ‪ :‬ﺋﺎﯾﺎ ﮐﻪ ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ڕﺳﺘﻪی وهک »دارا ﻣﻪرده« واﺗﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ه« ﮐﻪ ﻓﻪﺗﺤﻪی‬
‫ﻋﻪرهﺑﯿﻪ‪ ،‬ﺧﯚی هﯚی ﭘ‪‬ﮏ ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺣﻮﮐﻢ و ﺋﯿﺴﻨﺎده ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﻪدا دهﺑ‪ ‬چ ﻧﺎو‪‬ﮑﯽ ﻟ‪ ‬ﺑﻨﺮێ؟ ﺋﺎﯾﺎ ﻓﯿﻌﻠﻪ ﯾﺎﺧﻮد ڕاﻧﺎوه‬
‫ﯾﺎﺧﻮد ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮه؟‬

‫ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﭘﺮﺳﯿﺎری ﺋﻪوه ﮐﻪ ﻓﯿﻌﻞ ﺑ‪ ‬ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﺑﻪ در‪‬ﮋاﯾﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪم ﮔﻮﺗﻮﻣﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﻧﯿﻪ ﭼﻮﻧﮑﻪ‬
‫رودان و ﮐﺎﺗﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﻧﯿﻪ‪ .‬ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪش دووﺑﺎرهی دهﮐﻪﻣﻪوه ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ هﻪرﭼﯽ ﺑﺒ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ ﻧﺎﺑ‪ .‬ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﺑﺸﯿﻪوێ‬
‫ﺋﯿﺴﭙﺎﺗﯽ ﻓﯿﻌﻞ ﺑﻮوﻧﯽ ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ ﺑﮑﺎ دهﺑ‪ ‬ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﯽ زۆر ﻟﻪ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺑﮕﯚڕێ ﺗﺎﮐﻮ دووﭼﺎری »ﺗﻨﺎﻗﺾ« ﻧﻪﺑ‪‬‬
‫ﻟﻪﮔﻪڵ ﺧﯚﯾﺪا‪ .‬ﻣﻦ ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﮔﻮﺗﻢ ﻓﯿﻌﻞ دوو ڕهﮔﻪزی ﺑﻨﺠﯽ هﻪﯾﻪ »ڕودان و ﮐﺎت« و ﺑﺰر ﺑﻮوﻧﯽ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪم‬
‫دوو ڕهﮔﻪزه ﻟﻪ وﺷﻪدا ﭘﻪﮐﯽ ه‪‬ﻨﺪ‪‬ﯽ دهﺧﺎ ﭘ‪‬ﯽ ﺑﮕﻮﺗﺮی ﻓﯿﻌﻞ‪ ،‬ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﺋﻪﻣﻪش ﺋﯿﺰاﻓﻪی ﺳﻪر ﺋﻪو ﻗﺴﺎﻧﻪ دهﮐﻪم ﮐﻪ‬
‫ﻟﻪو ﺗﻪﻋﺮﯾﻔﺎﻧﻪی ﺑﯚ »ﻓﻌﻞ« داﻧﺮاوه ﻟﻪ ﮐﻮردی‪ ،‬ﺳﻪرهڕای ﮐﺎت و ڕودان ﻣﻪرﺟ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮﯾﺶ داﻧﺮاوه ﺑﯚ ﺣﯿﺴﺎب‬
‫ﮐﺮدﻧﯽ وﺷﻪ ﺑﻪ ﻓﯿﻌﻞ‪ .‬دهﺑ‪ ‬وﺷﻪﮐﻪ ﺧﯚی ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺪا واﺗﺎﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﻪواوی هﻪﺑ‪ ‬ﻧﻪک ﺑﻪهﯚی وﺷﻪی ﺗﺮ ﯾﺎ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ‬
‫ڕﺳﺘﻪ و ﺗﻪرﮐﯿﺒﯽ ﻧﺎو ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ‪ ،‬واﺗﻪ دهﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ ﻟﻪ ﺗﻪﻧﮫﺎ وﺷﻪﮐﻪی ﺧﯚﯾﺪا ﮐﺎت و روداﻧﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﺑ‪ ‬وهک‪ :‬هﺎت‪،‬‬
‫دهﺧﻮا‪ ،‬ﺑﺒﯿﻨﻪ‪ ...‬ﻟﯿﮋﻧﻪی ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﺳﻪر ﺑﻪ ﮐﯚڕی زاﻧﯿﺎری ﮐﻮردهوه ﺧﯚﯾﺸﯽ ﺋﻪم »ﺗﻌﺮﯾﻒ« هی ﭘﻪﺳﻪﻧﺪ‬
‫ﮐﺮدوه ﺑﯚ ﻓﯿﻌﻞ‪ .‬دهوﺟﺎ ﮐﻪ ﺋﻪم ﺗﻪﻋﺮﯾﻔﻪ ﺑﮑﻪﯾﻦ ﺑﻪ ﭼﺮا و ﻓﯿﻌﻠﯽ ﭘ‪ ‬ﺑﻨﺎﺳﯿﻨﻪوه چ ﻟﺰوم ﻧﺎﻣ‪‬ﻨ‪ ‬ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ڕاﻧﺎوی‬
‫ﭼﺎﻻﮐﻪوه ﺑﻪ دوا ﮐﺎت و ڕوداﻧﯿﺸﺪا ﺑﮕﻪڕ‪‬ﯿﻦ ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﺎﺷﮑﺮاﯾﻪ هﯿﭻ ﮐﺎﻣ‪‬ﮑﯿﺎن ﺑﻪ ﺗﻪﻧﮫﺎﯾﯽ واﺗﺎ ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه ﻧﺎدا ﻧﻪ ﺑ‪‬‬
‫زهﻣﺎن و ﻧﻪ ﺑﻪ زهﻣﺎن و ﻧﻪ ﺑ‪ ‬ڕودان و ﻧﻪ وهﮐﯽ ﺗﺮ‪ ...‬ﺧﯚ ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬ﻟﻪﺑﻪر ﺗﯿﺸﮑﯽ ﺋﻪم ﺗﻪﻋﺮﯾﻔﻪدا ه‪‬ﺸﺘﺎ‬
‫دهﻧﮕﯽ »ﻣﺒﮫﻢ« ی وهک »هﻪﭼﻪ‪ ،‬ﺧﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻐﻪ‪ ،‬وهﺷﻪ‪ ،‬هﻪﯾﮫﻪ‪ ،‬ﮐﺸﻪ‪ «...‬ﮐﻪ ﺑﯚ »أﻣﺮ و ﻧﮫﯽ« ﺑﻪﺳﻪر ﺋﺎژه‪‬ﺪا ﺑﻪﮐﺎر‬
‫دێ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻪر واﺗﺎی ﻓﯿﻌﻞ دهﮐﻪوێ ﺗﺎ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺋﻪم دهﻧﮕﻪ ﻣﻮﺑﮫﻪﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪﻗﻪدهر »ﻓﻌﻞ أﻣﺮ« ﮐﺎت و‬

‫‪85\78‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ڕوداﻧﯿﺎن ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ‪ ،‬ﺧﯚ دﯾﺎره وﺷﻪی ﺋﻪوﺗﯚن دهﺷﻨﻮﺳﺮ‪‬ﻦ‪ .‬ﮐﻪ ﮔﻮﺗﺖ »ﺧﺘﻪ« وهک ﺋﻪوهﯾﻪ ﮔﻮﺗﺒ‪‬ﺘﺖ »ﺋﻪی ﭘﺸﯿﻠﻪ‬
‫ﻻﭼﯚ‪ ،‬دوور ﮐﻪوه«‪ .‬ﻧﯿﺴﺒﻪﺗﯽ ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﮐﺎت ﺑﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺋﻪﻣﺮهوه ﻟﻪ ﭼﺎو ﻓﯿﻌﻠﯽ ڕاﺑﺮدوو و »ﻣﻀﺎرع« دا داﺳﺘﺎﻧ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﯾﻪ‪ ،‬ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوهی ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ هﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ هﯿﭻ ﺷﮑ‪‬ﮏ ﻟ‪‬ﺮهدا ﺟ‪‬ﯽ ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺋﻪوهﻧﺪه ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯿﯿﻪﺷﻢ‬
‫ه‪‬ﻨﺎﯾﻪ ﺑﻪرﭼﺎو ﺗﺎﮐﻮ ﺧﻮ‪‬ﻨﻪر ﯾﺎ زﻣﺎﻧﺰان وهک ﺷﻮاﻧﯽ ﭘﺴﭙﯚر ﮐﻪ وا ﺑﻪ ﺗﺮوﮐﻪﯾ‪‬ﮑﯽ‪ 19‬ﺷﻪوﻗﯽ هﻪوره ﺗﺮﯾﺸﻘﻪ ڕاﻧﻪﮐﻪ‬
‫ﺑﻪﺳﻪر دهﮐﺎﺗﻪوه‪ ،‬ﺋﻪوﯾﺶ ﻟﻪ ﺗﺮوﺳﮑﻪی ﺋﻪم ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯿﯿﻪڕا ﻻﯾﻪﻧ‪‬ﮑﯽ ﻣﻪﯾﻠﻪو ﺗﺎرﯾﮑﯽ زﻣﺎن ﺑ‪‬ﻨﯿﺘﻪ ﻧﺎو ﺟﻐﺰی ﻧﯿﮕﺎﯾﻪوه و‬
‫زﯾﮫﻨﯿﺸﯽ ﺑﻪ دوا ﻻﯾﻪﻧﯽ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺗﺮدا ﺑﮕ‪‬ێ‪.‬‬

‫ﻻم واﯾﻪ ﭼﯿﺘﺮ ﻟﺰوم ﻧﯿﻪ ﺑﻪ دوا ﺋﯿﺴﭙﺎﺗﯽ ﻓﯿﻌﻞ ﻧﻪ ﺑﻮوﻧﯽ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ڕﺳﺘﻪی »دارا ﻣﻪرده« دا ﺑﮑﻪوﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ‬
‫ﺋﻪوهﻧﺪهی ه‪‬ﻨﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪر ﭼﺎو ﻟﻪ ڕووﻧﺎﮐﯽ و ﺑﻪ‪‬ﮕﻪ و هﯚی ﺷﺖ ﻧﺎﺳﯿﻨﻪوه‪ ،‬ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪی ڕوت ﮐﺮدهوه ﻟﻪ هﻪﻣﻮو واﺗﺎ و‬
‫ﺳﺮوﺷﺖ و ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ و ڕوا‪‬ﻪﺗﯽ ﻓﯿﻌﻞ‪.‬‬

‫ﺑﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن »دارا ﻣﻪرده« ڕﺳﺘﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﻪ‪ ،‬وهک »ﻣﺒﺘﺪأ و ﺧﺒﺮ« ی زﻣﺎﻧﯽ ﻋﻪرهﺑﯽ ﺣﻮﮐﻢ و ﺋﯿﺴﻨﺎدی‬
‫ﺗ‪‬ﺪاﯾﻪ ﺑﻪ‪‬م ﻧﻪک ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ داڕﺷﺘﻨ‪‬ﮑﯽ ڕوﺗﻪوه ﮐﻪ »ﺗﻨﻮﯾﻦ« ﺗ‪‬ﯿﺪاﯾﻪ دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﺗﻪواوﮐﻪری واﺗﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬ﮑﻮ ﺑﻪهﯚی ﺑﺰو‪‬ﻨ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﺋﺎﺷﮑﺮاوه ﮐﻪ وا ﺑﻮوﻧ‪‬ﮑﯽ هﻪﻣﯿﺸﻪﯾﯽ هﻪﯾﻪ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا و ﻧﺎﺷ‪ ‬ﺑﻪ هﯿﭻ ﺟﯚر‪‬ﮏ ﺑﻦ ﻟ‪‬ﻮ ﺑﺨﺮێ وهک »ﺗﻨﻮﯾﻦ«‪ .‬ﻟﻪ‬
‫هﻪر ﺣﺎ‪‬ﮏ و هﻪر زهرﻓ‪‬ﮑﺪا ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﻪت ﻻدا و ﮔﻮﺗﺖ »دارا ﻣﻪرد« ڕﺳﺘﻪﮐﻪ واﺗﺎ دهدۆڕ‪‬ﻨ‪ ،‬ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪﯾﯽ دهﮐﻪوێ‪.‬‬
‫ﺑﻪ‪ ‬دهﺗﻮاﻧﯽ ﺟ‪‬ﮕﻪی ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﻪ ﺑﮕﯚڕی و ﺑ‪‬ﯽ »داراﯾﻪ ﻣﻪرد« ﮐﻪ ﺋﻪوﺳﺎ ﺑﻪوﻻی »ﺣﮑﻢ و اﺳﻨﺎد« هوه واﺗﺎﯾ‪‬ﮑﯽ‬
‫زﯾﺎدﯾﺸﺖ دهرﺑ‪‬ﯾﻮه وهک »ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ« ﯾﺎﺧﻮد ﻣﻪدح ﺑ‪.‬‬

‫دهﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻪوه ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﮐﻪ ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ ﻓﯿﻌﻞ ﻧﻪﺑ‪ ‬دهﺑ‪ ‬ﭼﯽ ﺑ‪‬؟‬

‫ﺑﻪر ﻟﻪوه ﻟﻪ ﭘﺮﺳﯿﺎری »ﭼﯿﻪ« ﺑﺘﻮ‪‬ﮋﯾﻨﻪوه ﺑﺎ ﺳﻪﯾﺮ‪‬ﮑﯽ ﺟ‪‬ﮕﻪی ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﻪ ﺑﮑﻪﯾﻦ ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا‪:‬‬

‫ﻣﻦ ﻣﻪردم‪.‬‬
‫ﺗﯚ ﻣﻪردی‪.‬‬
‫ﺋﻪوان ﻣﻪردن‪.‬‬
‫ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻣﻪردﯾﻦ‪.‬‬
‫ﺋﻪو ﻣﻪرده‪ ،‬ﺧﯚی ﻣﻪرده‪ ،‬دارا ﻣﻪرده‪.‬‬

‫چ ﮔﻮﻣﺎﻧﯿﮏ ﻧﯿﻪ ﻟﻪوهدا ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﻪ ﺟ‪‬ﯽ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ ﭘ‪‬اوﭘﺮ ﮔﺮﺗﯚﺗﻪوه و وهک ﺋﺎوه‪‬ﻪﮐﺎﻧﯽ هﯚی »ﺣﮑﻢ و اﺳﻨﺎد« ه‬
‫ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪدا‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ وا ﺑ‪ ،‬ﻟﻪ ﺻﻪدی ﺻﻪد واﯾﺸﻪ‪ ،‬ﺋﺎﺧﯚ ڕاﻧﺎوه؟‬

‫ﻟ‪‬ﺮه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﺑﺎﺳﯽ ﺋﻪوهﻣﺎن ﮐﺮد ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ﺑﯚ ﭘ‪‬ﮏ ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ راﻧﺎوی ڕاﺑﺮدوی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕ ﺑﻪﮐﺎر‬
‫دێ‪ ،‬واﺗﻪ هﻪر وهک ده‪‬ﯽ »ﺋ‪‬ﻤﻪ ڕۆﯾﺸﺘﯿﻦ« دهﺷ‪‬ﯽ »ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻣﻪردﯾﻦ«‪ .‬ﭼﺎﮐﺘﺮ ﺋﻪوهﯾﻪ ﻟﯿﺴﺘﻪﯾ‪‬ﮏ ڕﯾﮑﺨﻪﯾﻦ ﺑﯚ‬
‫ڕوﻧﮑﺮدﻧﻪوهی ﺋﻪو ﺑﻪدﯾﮫﯿﻪ‪ ،‬ده‪‬ﯽ‪:‬‬

‫ﻣﻦ ﻣﻪردم‬ ‫ﻣﻦ ڕۆﯾﺸﺘﻢ‬

‫ﺗﯚ ﻣﻪردﯾﺖ ﯾﺎﺧﻮد ڕۆﯾﺸﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻪردی‪.‬‬ ‫ﺗﯚ ڕۆﯾﺸﺘﯿﺖ‬
‫ﺋ‪‬ﻤﻪ ﻣﻪردﯾﻦ‪.‬‬ ‫ﺋ‪‬ﻤﻪ ڕۆﯾﺸﺘﯿﻦ‬
‫ﺋ‪‬ﻮه ﻣﻪردن‪.‬‬ ‫ﺋ‪‬ﻮه ڕۆﯾﺸﺘﻦ‬

‫‪85\79‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﺋﻪوان ﻣﻪردن‪.‬‬ ‫ﺋﻪوان ڕۆﯾﺸﺘﻦ‬

‫ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯿﻨﻪ ﻋﺎﺳﺖ ﮐﻪﺳﯽ ﺳﯿﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ده‪‬ﯿﻦ‪:‬‬

‫ﺋﻪو ڕۆﯾﺸﺖ‪.‬‬

‫ﻟﻪم ﻓﯿﻌﻠﻪدا‪ ،‬وهک ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﮔﻮﺗﻤﺎن‪ ،‬ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﮐﻪواﺗﻪ ﺑﯚ ﭘ‪‬ﮏ ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ڕﺳﺘﻪی وهک »ﺗﯚ ﻣﻪردی‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫ﻣﻪردم« ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﻦ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک ﺑﺨﻮازﯾﻨﻪوه ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ ڕاﺑﺮدوی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕی ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ راﻧﺎوی‬
‫ﭼﺎﻻﮐﯽ ﻧﯿﻪ‪ .‬ﺑﻪم ﺟﯚره ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯿﻦ و ﭼﺎوهﻧﯚڕی ڕاﻧﺎو‪‬ﮑﯽ ﻧﺎﻣﻪوﺟﻮد ﺑﮑﻪﯾﻦ ﭘﻪﮐﯽ وﺗﻮو‪‬ﮋﻣﺎن دهﮐﻪوێ ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺋﻪو‬
‫ڕﺳﺘﻪ ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻼﻧﻪی ﮐﻪ ﺧﺎوهﻧﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﺑ‪ ‬ﭼﻮﻧﮑﻪ دهزاﻧﯿﻦ ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻞ واﺗﺎ‬
‫ﻧﺎﺑﻪﺧﺸ‪ ‬ﺑ‪ ‬ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک‪.‬‬

‫ﻟﻪم ﺳﺮﻧﺞ ﮔﺮﺗﻨﻪڕا دهردهﮐﻪوێ ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪی ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ »دارا ﻣﻪرده« و هﻪﻣﻮو ڕﺳﺘﻪﯾ‪‬ﮑﯽ وهک ﺋﻪو‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎرﯾﯽ‬
‫ه‪‬ﻨﺎوهﺗﯽ و ﺟ‪‬ﯽ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎﮐﯽ ﭘ‪ ‬ﮔﺮﺗﯚﺗﻪوه ﺑﯚ دروﺳﺖ ﮐﺮدﻧﯽ ڕﺳﺘﻪی واﺗﺎدار‪ ،‬ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ‬
‫ﻧﻪﮐﺮاﺑﺎﯾﻪ دهﺑﻮو ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬واﺗﺎ ﺑﻪﮐﺎر ﺑ‪ ‬وهک »دارا ﻣﻪرد‪ ،‬زﺳﺘﺎن ﺳﺎرد‪ ،‬ﺑﺮاﮐﻪت زﯾﺮهک« ﯾﺎﺧﻮد ﺋﻪو ڕﺳﺘﺎﻧﻪی‬
‫ﺳﻪرﻟﻪﺑﻪرﯾﺎن ﯾﺎﺳﺎغ ﺑﮑﺮ‪‬ﻦ ﮐﻪ ﺋﻪﻣﻪ ﺷﺘ‪‬ﮏ ﻧﯿﻪ ﺧﻪﯾﺎڵ ﺑﯚی ﺑﭽ‪.‬‬

‫ڕهﻧﮕﻪ ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﺑ‪ ‬ﺧﯚ ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ ڕاﺑﺮدووی ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕﯾﺶ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک ﻧﻪﺑﻮو ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک ﮐﻪﭼﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻪﻟﯿﻘﻪ دهزاﻧﯿﻦ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ واﺗﺎی ﺗﻪواوی هﻪﯾﻪ »ﺑﻪ ﺣﮑﻢ و اﺳﻨﺎد« هوه‪ .‬ﮐﻪ دهﮔﻮﺗﺮێ »هﺎت‪ ،‬ڕۆﯾﯽ‪ ،‬ﻧﻮوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮژا‪،‬‬
‫ﺳﻮوﺗﺎ‪ ،‬ﻓ‪‬ی‪ «...‬ﺑﻪﻗﻪدهر »هﺎﺗﻢ‪ ،‬ڕۆﯾﺸﺘﯿﻦ‪ ،‬ﻧﻮوﺳﺘﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺮژاﯾﻦ‪ «...‬ﻟﻪﺑﻪر زهوق و زﯾﮫﻨﻤﺎن ڕاﺳﺖ و دروﺳﺘﻪ و هﯿﭻ‬
‫ﻧﺎﺗﻪواوﯾ‪‬ﮑﯿﺎن ﻟ‪ ‬هﻪﺳﺖ ﻧﺎﮐﻪﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻪواﺗﻪ ڕهﻧﮓ ﺑﻮو ﺋﻪﮔﻪر ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﯿﺸﺪا راﻧﺎوی ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک‬
‫ﻧﻪﺑﺎ ﭘ‪‬ﯽ ڕاهﺎﺗﺒﺎﯾﻦ و ﻟ‪‬ﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﻮوﻗﺴﺘﺎﻧﯽ ﻧﻪﮔﺮﺗﺒﺎ‪ .‬ﺑﻪ‪ ‬ڕهﻧﮕﻪ ﺷﺘﯽ وههﺎ ﺑﮕﻮﺗﺮێ‪ ،‬ﺧﯚ ﺋﻪﮔﻪر ﮐﻪﺳﯿﺶ ﻧﻪﯾ‪ ‬وا ﻣﻦ‬
‫ﮔﻮﺗﻢ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﻗﺴﻪﮐﻪ ﺟ‪‬ﯽ ﻗﻪﻧﺎﻋﻪت ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﺷﯽ ﻟ‪ ‬ورد ﺑﯿﻪوه‪.‬‬

‫ﺟﺎرێ هﻪر ﻟﻪ ﭘ‪‬ﺸﻪوه ﺧﺎوهﻧﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ وهراﻣﯽ داوهﺗﻪوه ﺑﻪوهدا ﮐﻪ ڕازی ﻧﻪﺑﻮوه ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪‬ﻔﯿﻌﻞ ﺑ‪ ‬راﻧﺎوی ﭼﺎﻻک‬
‫ﺑ‪ ،‬ڕاهﺎﺗﻦ و راﻧﻪهﺎﺗﻨﯿﺶ ﻟﻪ زوهوه دهرﮔﻪی ﺑﺎس ﻟ‪ ‬ﮐﺮدﻧﯽ ﺑﻪﺳﺘﺮاوه ﭼﻮﻧﮑﻪ زهوﻗﯽ ﮐﻮردی ﺧﯚی ﻟﻪ ﻋﺎﺳﺖ دوو‬
‫»اﺣﺘﻤﺎل« ی ﺑﻮون و ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک ﻧﻪدﯾﻮه ﺗﺎﮐﻮ ڕێ هﻪﺑ‪ ‬ﺧﻪﯾﺎ‪‬ﻤﺎن ﺑ‪‬وا ﺑﯚ »اﺣﺘﻤﺎل« ی ﭘ‪ ‬ڕاهﺎﺗﻦ‪.‬‬
‫ﺗﺎﮐﻪ »اﺣﺘﻤﺎل« هﻪر ﺋﻪوه ﺑﻮوه ﮐﻪ دهﺑ‪ ‬ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﺪا ﺑﺒ‪ ،‬ﺋﻪﮔﻪر ﻧﻪﺑﻮو ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﺑﯚی‬
‫ﺧﻪ‪‬ﻖ ﺑﮑﺮێ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﯿﺴﺒﻪت ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک ﻟﻪ ﺑﻪﺷﯽ هﻪره زۆری ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﺎن ﺑﯚ ﮐﻪﺳﯽ ﺳ‪‬ﯿﻪﻣﯽ ﺗﺎک و ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ »أﻣﺮ« ﺑﯚ‬
‫ﮐﻪﺳﯽ دوهﻣﯽ ﺗﺎک‪ ،‬ﺗﻪﻋﻠﯿﻠ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﮑﻮﭘ‪‬ﮏ هﻪﯾﻪ ﮐﻪ ڕاﺳﺘﻪوﺧﯚ ﻟﻪ »ﻓﻘﻪ« ی زﻣﺎﻧﻪوه هﻪ‪‬ﺪهﻗﻮ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م زۆر ﺑﻪ‬
‫داﺧﻪوه‪ ،‬وهک زوﺗﺮ ﻋﻮزرم ه‪‬ﻨﺎﯾﻪوه‪ ،‬ج دهرﻓﻪت و ﻣﻪودای ﺷﯿﮑﺮدﻧﻪوهی ﺋﻪم ﺟﯚره ﻻﺑﺎﺳﺎﻧﻪ ﻟﻪ ﮔﻮﺗﺎرهﮐﻪدا ﻧﻪﻣﺎوه‪،‬‬
‫ﺑﯚﯾ‪ ‬ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎری ﻟﻪ ﺑﯿﺮ ﺧﯚﻣﯽ دهﺑﻪﻣﻪوه و دهﮔﻪڕ‪‬ﻤﻪوه ﺑﯚ ﺋﻪﺳ‪‬ﻪ ﺑﺎﺳﻪﮐﻪ و وهراﻣﯽ دوا ﭘﺮﺳﯿﺎری ﺳﻪر ﺑﻪو ﺑﺰو‪‬ﻨﻪی‬
‫ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ڕﺳﺘﻪی »دارا ﻣﻪرده« دهدهﻣﻪوه و ﺧﻪرﯾﮏ دهﺑﻢ ﺑﺰاﻧﻢ ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ ﻟﻪ ﮐﻮ‪‬ﻮه هﺎﺗﻮه‪.‬‬

‫هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻟ‪‬ﻢ ڕوون ﻧﯿﻪ ﻟﻪ ﮐﻪﯾﻪوه ﮐﻮرد و‪‬ﻨﻪ ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﯽ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎﮐﻪی ﺑﻪﮐﺎر د‪‬ﻨ‪ ‬و ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪﻣﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻢ ﺳﻪرﭼﺎوهی‬
‫ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ ﺑﯚ ﮐﻪرﺳﺘﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﻪﻋﺒﯿﺮی وهک ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ دهﺳﺖ ﻧﯿﺸﺎن ﮐﻪم و ﺑﯿﺨﻪﻣﻪ ﭘﻪراو‪‬ﺰی زهﻣﻪﻧﯽ ﺧﯚﯾﻪوه‪،‬‬
‫دﯾﺴﺎﻧﻪوه ﺗ‪‬ﮑ‪‬ای زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ‪ ،‬وهک ﻣﯿﺮاﺗ‪‬ﮑﯽ ﻣ‪‬ﮋووﯾﯽ‪ ،‬ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﻪﮐﺎﻧﯽ ڕهﺳﻪﻧﯽ ﮐﯚﻧﯿﻨﻪی ﺧﯚی ﭘﺎراﺳﺘﻮوه ﺗﺎ ﺋﻪو ڕادهﯾﻪ‬
‫ﮐﻪ ﺷﺎرهزاﯾﯿﻪﮐﯽ ﮔﺸﺘﯽ و ورد ﺑﻪ ﺗﻪرﮐﯿﺒﯽ ﻧﺎوهﮐﯽ زﻣﺎﻧﻪﮐﻪ و ﻣﯿﮑﺎﻧﯿﺰﻣﯽ هﺎﺗﻨﻪ ﮔﻪڕی دهﺳﺘﻮورهﮐﺎﻧﯽ دهﺳﻪ‪‬ت‬

‫‪85\80‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫دهدهن ﺑﻪ ﺗﯚژهرهوه ﺗﻪﻋﻠﯿﻠﯽ ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﻟﻪو زاهﯿﺮه و ڕوا‪‬ﻪﺗﺎﻧﻪی ﺑﮑﺎ ﮐﻪ ﺑﻨﺠﯽ ﻣ‪‬ﮋووﯾﯿﺎن ﻧﺎدﯾﺎره‪ .‬ﻟﻪ ﻓﻪرزی ﭘ‪‬ﮑﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﯿﺸﺎﻧﻪش زهﺣﻤﻪت ﺑ‪ ‬ﻟﻪو زﯾﮫﻨﮑﺎرﯾﺎﻧﻪدا‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎﻧﻪوهی ڕ‪‬ﺒﺎزهﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎن ﺋﺎﺷﻨﺎﻣﺎن دهﮐﺎ ﺑﻪ ﺗ‪‬ﮏ ﮐﺮدﻧﻪوه و ﻟﻪﯾﻪﮐﺪی‬
‫ﺗﺮازان و ڕاﺳﺘﺎﯾﯽ و ﭘ‪‬ﭽﻪ ﺑﻪ دهورهﯾﺎن‪ ،‬ﺋﯿﺘﺮ وهک ﺑﻪ‪‬ﻪد ﺑﺘﻮاﻧﯿﻦ دهوری ﻧﯿﺸﺎن هﻪ‪‬ﺒ‪‬ﻨﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻪﺷﯿﭙ‪‬ﮑﯿﻦ‪.‬‬

‫زاﻧﯿﻤﺎن ﻧﺎﭼﺎرﯾﯽ ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪی ه‪‬ﻨﺎوه ﺗﺎﮐﻮ ﺟ‪‬ﯽ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻک ﭘ‪ ‬ﮐﺎﺗﻪوه ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﺪا‪ .‬ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ ﭘﺮﺳﯿﺎر ﻟﻪوه‬
‫دهﮐﺮێ ﺑﯚﭼﯽ ﺋﻪم ﻧﺎﭼﺎرﯾﯿﻪ ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮی ﻧﻪه‪‬ﻨﺎ؟ چ دهﻗﻪوﻣﺎ ﺑﮕﻮﺗﺮاﺑﺎ »دارا ﻣﻪردک‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد ﻣﻪردش‪ ،‬ﯾﺎﺧﻮد‬
‫ﻣﻪردوف« ﯾﺎ هﻪر ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ ﺑ‪‬؟ ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن چ ﻧﻪدهﻗﻪوﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪوﺳﺎش ﭘﺮﺳﯿﺎرهﮐﻪ هﻪر ﺑﻪ ﻣﻠﻪوه دهﻣﺎ و دهﮔﻮﺗﺮا‬
‫ﺑﯚﭼﯽ ﺋﻪم ﭘﯿﺘﻪ‪ ،‬ﯾﺎ ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪ ﭘﯿﺘﻪ هﺎت زﯾﺎده ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺷﺘ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮ؟‬

‫ﻣﻦ ﺋﻪوهﻧﺪهی ﺗ‪‬ﺪهﻓﮑﺮم ﻟﻪوه ﮐﻪ ﺋﻪﻣ‪‬از‪‬ﮏ ﯾﺎﺧﻮد هﯚﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﻪﻋﺒﯿﺮی ڕ‪‬ﮑﻮﭘ‪‬ﮑﺘﺮ و ﺋﺎﺳﺎﻧﺘﺮ و ﺳﻮﮐﺘﺮ ﻟﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﯾﻪ‬
‫ﺑﺪۆزﻣﻪوه و ﺑ‪‬ﻢ دهﺑﻮا ﺳﻪﻟﯿﻘﻪی ﮐﻮرد ﺋﻪوی ه‪‬ﻨﺎﺑﺎ و ﮐﻪﻟ‪‬ﻨﯽ ﻧﺎﭼﺎرﯾﯽ ﭘ‪ ‬ﭘ‪ ‬ﮐﺮدﺑﺎﯾﻪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻪم ﺑﻪ هﯿﭻ ﺋﻪﻧﺠﺎﻣ‪‬ﮏ‪،‬‬
‫ﺋﻪو ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﻪ ﻧﻪﺑ‪ ‬ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی ﻟﻪ ﺧﯚوه و ﺑ‪ ‬ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪی ه‪‬ﻨﺎوه ﮐﻪ ﮐﻪﻣﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﻘﺪاری ﺋﺎﺧﺎوﺗﻨﻪ و‬
‫ﻟﻪو ﮐﻮرﺗﺘﺮ چ دهﻧﮓ ﭘﻪﯾﺪا ﻧﺎﺑ‪ ،‬و ﮐﺮدوهﺗﯽ ﺑﻪ ﻣﺰه و ﺑﺎﺟﯽ ﻧﺎﭼﺎرﯾﯽ!! ﺟﻪردهﯾﻪ و ڕ‪‬ﯽ ﭘ‪ ‬ﮔﺮﺗﻮوم دهﯾﻪوێ ﺷﺘ‪‬ﮑﻢ‬
‫ﻟ‪ ‬ﺑﺴﻪﻧ‪ ،‬ﻣﻨﯿﺶ ﺑﻪ ﺗﺎﮐﻪ ﯾﻪک »ﻓﻠﺲ« ﻟﻪ ﮐﯚڵ ﺧﯚم ﮐﺮدهوه و ڕ‪‬ﮕﻪم ﭘ‪ ‬ﭼﯚڵ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺟﮕﻪره ڕازﯾﻢ ﮐﺮدﺑﺎ ﻟﻪ‬
‫ﻓﻠﺴ‪‬ﮑﯽ ﭘﺘﺮ دهﮔﺮﺗﻪوه‪.‬‬

‫ﮐﻪواﺗﻪ ﺑﯿﺮ و ﺑﺎوهڕی ﻣﻦ ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻮرد ﺑﻪ ﺋﻪﺳ‪ ‬ﻟﻪﺑﻪر ﻧﺎﭼﺎرﯾﯽ ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪی ه‪‬ﻨﺎ و ﻟﻪﻣﻪﺷﺪا ﮐﻪﻣﺘﺮﯾﻦ ﺋﻪرﮐﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻪرج ﺑﺮدوه ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻟﻪوه ﮐﻪﻣﺘﺮ و ﺳﻮوﮐﺘﺮ ﭼﻨﮓ ﻧﺎﮐﻪوێ‪.‬‬

‫ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا »ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ ﺗﻪﻋﺒﯿﺮ« ﯾﻪﮐ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻪﯾﻪﮐﺎن و ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻦ‪ .‬ﻟﻪ ﮔﻮﺗﺎری »ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ‬
‫»ی« ﻟﻪ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا« ﮐﻪ ﻟﻪ ﺑﻪرﮔﯽ ﯾﻪﮐﻪم ‪ -‬ﺑﻪﺷﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﮔﯚﭬﺎری ﮐﯚڕدا ﺑ‪‬و ﮐﺮاﯾﻪوه هﻪو‪‬ﻢ داوه ﺋﻪم‬
‫ﻻﯾﻪﻧﻪی زﻣﺎﻧﻪﮐﻪﻣﺎن ﻧﻪﺧﺘ‪‬ﮏ ڕوون ﮐﻪﻣﻪوه ﻟﻪ ڕ‪‬ﯽ ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوهی ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﻧﻪرم و ﺷﻠﯽ دهﻧﮕﯽ »ی« وه ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪزۆری ﻟﻪ ﭘ‪‬ﮏ ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ڕﺳﺘﻪ و واﺗﺎدا ﺑﻪﮐﺎر دێ‪ .‬ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪی »ه« ش هﻪﻣﺎن ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﺑﺎﯾﻪﺧﺪاری هﻪﯾﻪ ﺑﻪ‪‬م‬
‫ﻟﻪ ڕوی ز‪‬ﺪه ﮐﻮرﺗﯿﯿﻪوه‪ .‬ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ »ه« ه‪‬ﻨﺪه ﮐﻮرت و »ﻣﺨﺘﺼﺮ« ه ﺑﻪ ﺑﻪرﯾﻪوه ﻧﯿﻪ ﻧﻪرم و ﺷﻞ‬
‫ﺑ‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﻪم هﻪﻣﻮو ﮐﻮرﺗﯿﯿﻪﺷﺪا هﻪرﮔﯿﺰ ﻧﺎﺷ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒﭽ‪ ،‬ﮐﻪ وهک ڕاﻧﺎو ﺑﻪﮐﺎرهﺎﺗﺒ‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﯽ ﻧﻪﻣﺎﻧﯽ ڕاﻧﺎوهﮐﻪ‬
‫واﺗﺎی ڕﺳﺘﻪﮐﻪ ﻟﻪﻧﺎو دهﺑﺎ‪ .‬ﻟﻪﺑﻪر ﺋﻪم هﯚﯾﻪ ﮔﺮﻧﮕﻪﯾﻪ ﮐﺎﺗ‪‬ﮏ ﮐﻪ ﺑﮑﻪو‪‬ﺘﻪ دوای وﺷﻪﯾ‪‬ﮏ ﮐﯚﺗﺎﯾﯿﻪﮐﻪی ﺑﺰو‪‬ﻦ ﺑ‪‬‬
‫»‪‬ﯿﯽ« ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی دێ و دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﺋﯿﺴﺘﮕﻪ ﺗﺎ ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﻪ ﺧﯚی ﺑﻪﺳﻪرهوه ﺑﮕﺮێ‪ .‬ده‪‬ﯽ »ﺋﻪﻣﻪ ﭼﺮاﯾﻪ‪ ،‬ﻟﻪﺳﻪر ﭼﺎوت‬
‫ﺑﺮۆﯾﻪ‪ ،‬ﻧﺎوت ﭼﯿﯿﻪ‪ ،‬ﭘﺎرهم ﭘ‪‬ﯿﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺪاڵ ﺣﻪزی ﻟﻪ ﮔﻪﻣﻪﯾﻪ«‪ .‬ﮐﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺷﻪ »واوی ﺗﯿﮋ« ﺑﻮو وا دهﺑ‪ ‬ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﻪ‬
‫دهﺧﻪﻧﻪ ﺳﻪر واو‪ ،‬واش دهﺑ‪» ‬ﯽ« ی ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ‪ 20‬ﺑﯚ د‪‬ﻨﻨﻪوه‪ .‬دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺟﺎرێ زووه‪ ،‬ﺟﺎرێ زووﯾﻪ«‪ .‬ﺋﻪم‬
‫ڕاﺳﺘﯿﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪرهو دواوه‪ ،‬ﺗﯿﺸﮑ‪‬ﮏ داوێ ﺑﯚ ﺳﻪر ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪو ﻣﻪوزوﻋﺎﻧﻪی ﭘ‪‬ﺸﺘﺮ ﻟ‪‬ﯽ دواﯾﻦ‪.‬‬

‫ﺋﻪو ﻟﻪهﺠﻪ ﮐﻮردﯾﯿﻪی ﮐﻪ ده‪» ‬دارا ﻣﻪردهس« چ ‪‬ﯽ ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪی ﻧﺎه‪‬ﻨ‪ ‬ﺑﯚ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘ‪‬ﭽﻪواﻧﻪ‬
‫ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﻪ ﺗ‪‬ﺪهﺑﺎ و هﻪر ﺳﯿﻨﻪﮐﻪ دهه‪‬ﺘﻪوه و ده‪» ‬ﭼﺮاس‪ ،‬ﺑﺮۆس‪ .«...‬ﮐﻪ ﺳﺮﻧﺞ ﺑﮕﺮﯾﻦ دهﺑﯿﻨﯿﻦ ﻓﺎرﺳﯿﺶ هﻪر وا‬
‫دهﮐﺎ‪ ،‬واﺗﻪ ده‪» ‬ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮﺳﺖ‪ .«...‬ﻟﻪﻣﻪڕا دهردهﮐﻪوێ ﺋﻪم ﻟﻪهﺠﻪ ﮐﻮردﯾﯿﻪ ﺑﻪهﯚی ﻧﺰﯾﮑﯽ و دراوﺳ‪‬ﯿﻪﺗﯽ‬
‫ﻟﻪﮔﻪڵ ﻓﺎرﺳﺪا ﺳﯿﻨﻪﮐﻪی ه‪‬ﻨﺎوهﺗﻪ ﻧﺎو ﺋﺎﺧﺎوﺗﻦ و هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ ﻟﻪ ڕاﺳﺘﻪ ﺷﻪﻗﺎﻣﯽ ﮐﻮردی دورﮐﻪوﺗﯚﺗﻪوه‪ ،‬ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﻪی‬
‫»دارا ﻣﻪرده« ش ﭘﺎﺷﻤﺎوهی »اﺳﺖ« ی ﻓﺎرﺳﯽ ﻧﯿﻪ و ﺑﻪﭼﮑﻪﯾ‪‬ﮑﯽ زادهی ﮐﯚﺷﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﯿﻪ‪.‬‬

‫ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪی »ه« ﺑﻪهﯚی ﺳﻮوﮐﯽ و ﮐﻮرﺗﯿﯿﻪوه ﺑﯚ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﺗﺮﯾﺶ ﺑﻪﮐﺎر دێ ﻟﻪ ﺋﺎﺧﺎﻓﺘﻨﺪا‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م دﯾﺎره ﻟﻪو‬
‫ﺣﺎ‪‬ﻧﻪدا »ﺣﮑﻢ و اﺳﻨﺎد« ﭘ‪‬ﮏ ﻧﺎه‪‬ﻨ‪ ،‬وهک ﺋﻪوهی ﻟﻪﮔﻪڵ ﺋﯿﺸﺎره و ﺋﻪﻣ‪‬ازی »ﺗﻌﺮﯾﻒ« دا ﺧﯚ ﺑﻪ وﺷﻪوه‬

‫‪85\81‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫دهﻟﮑ‪‬ﻨ‪ ،‬ده‪‬ﯽ »ﭘﯿﺎوهﮐﻪ‪ ،‬ﺋﻪم ﭘﯿﺎوه‪ ،‬ﺋﻪو ﭘﯿﺎواﻧﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺎوهﮐﺎن‪ .«...‬وا دهﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﺑﻪدوا ﺑﺰو‪‬ﻨﺪا هﺎت ﯾ‪‬ﯿﻪک دێ و‬
‫دهﯾﭙﺎر‪‬ﺰێ واش دهﺑ‪ ‬ﺗ‪‬ﺪهﭼ‪ ،‬ده‪‬ﯽ »ﺋﻪم ﺑﺮاﯾﻪ‪ ،‬ﺋﻪم ﭘﻪﻧﺠﻪرهﯾﻪ« ﮐﻪ ﻟ‪‬ﺮهدا ﭘﺎر‪‬ﺰرا‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی وهک‬
‫»ﭘﻪﻧﺠﻪرهﮐﻪ داﺧﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﮐﻪت ڕۆﯾﺸﺖ« ﺗ‪‬ﭽﻮو‪ .‬ﺷ‪‬ﻮهی ﺗﺮﯾﺶ هﻪﯾﻪ ﺑﯚ ﺗ‪‬ﺒﺮدن و ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﻪ ﻟﻪ ﻟﻪهﺠﻪی‬
‫ﺗﺮی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا وهک ﮐﻪ ﻟﻪ ﻧﺎوﭼﻪی ﮐﯚﯾ‪ ‬و زۆر ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ ﺗﺮی ﮐﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا ده‪‬ﻦ »ﺑﺮاﯾﻪﮐﻪم هﺎت‪ ،‬ﺋﻪو‬
‫ﭘﻪﻧﺠﻪره داﺧﻪ«‬

‫وا دهﺑ‪ ‬ﺑﯚ داڕﺷﺘﻨﯽ وﺷﻪی ﺗﺎزهش ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﻪی »ه« ﺑﻪﮐﺎر دێ‪ ،‬ده‪‬ﯽ »ﭼﺎک‪ ،‬ﭼﺎﮐﻪ ‪ -‬ﺧﺮاپ‪ ،‬ﺧﺮاﭘﻪ ‪ -‬دهﺳﺖ‪،‬‬
‫دهﺳﺘﻪ ‪ -‬ﻟ‪‬ﮑﻪوﺗﻪ ‪ -‬ﮐﺮده و ﺑﺮده‪ .«...‬ﮐﻪ ﺧﻪرﯾﮏ ﺑ‪ ‬ﮔﻪﻟ‪ ‬ﺟﯚری ﺗﺮی ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ دهدۆزﯾﺘﻪوه ﻟﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردﯾﺪا‪ ،‬ﮐﻪ ﺋ‪‬ﺮه ﺟ‪‬ﯽ ه‪‬ﻨﺪێ ﻧﯿﻪ‪.‬‬

‫ﮐﻪواﺗﻪ ﭘﻮﺧﺘﻪی ﺑﺎوهڕی ﻣﻦ دهرﺑﺎرهی ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ ڕﺳﺘﻪی وهک »دارا ﻣﻪرده‪ ،‬ڕ‪‬ﮕﺎﮐﻪ ﺳﻪرهو ﻟ‪‬ﮋه‪ «...‬ﺋﻪوهﯾﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺎﭼﺎرﯾﯽ ه‪‬ﻨﺎوهﺗﯽ ﺑﯚ دروﺳﺖ ﮐﺮدﻧﯽ »ﺣﮑﻢ و اﺳﻨﺎد« ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی ﺑ‪‬ﻔﯿﻌﻠﺪ‪ ،‬ﻟﻪم ﮐﺎرهﺷﺪا ﺑﻪ ﺋﻪرﮐﯽ »ڕاﻧﺎوی‬
‫ﭼﺎﻻک« هﻪ‪‬ﺪهﺳﺘ‪ ،‬ﮐﻪواﺗﻪ‪:‬‬

‫ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ ﺟ‪‬ﯽ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯽ ﮔﺮﺗﯚﺗﻪوه‪.‬‬

‫ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ ﺑﯚﺗﻪ ڕاﻧﺎو‪.‬‬
‫ﺋﻪم ﺑﺰو‪‬ﻨﻪ ڕاﻧﺎوه‪.‬‬

‫‪85\82‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ڕوون ﮐﺮدﻧﻪوه‬

‫ﻟﻪم ﮔﻮﺗﺎرهﻣﺪا ﻧﯿﺸﺎﻧﻪی ﺳﻪر »ی« ی در‪‬ﮋی ﻗﻮﭼﺎوم هﻪر ﺑﯚ ﺋﻪو »ی« ه ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎوه ﮐﻪ ﻧﻪﻟﮑﺎوه ﺑﻪ ﭘ‪‬ﺶ‬
‫ﺧﯚﯾﻪوه وهک وﺷﻪی »ﮐﻮردی‪ ، -‬ﺑ‪‬وی‪ .«... -‬ﻗﺎ‪‬ﺒﯽ ﺋﻪم »ی« ه ﻟﻪ ﺷﮑ‪‬ﯽ ﻟﮑﺎوی ﺑﻪ ﭘﯿﺘﯽ ﺗﺮهوه‪ ،‬ﻧﯿﺸﺎﻧﻪﮐﻪی »‪-‬‬
‫« وهک دوو ﺧﺎ‪‬ﯽ ﭘﯿﺘﯽ »ت« ﺧﯚ دهﻧﻮ‪‬ﻨ‪ ،‬ﺑﻪ داﺧﻪوه ﺋﻪم هﻪ‪‬ﻪی ﺋﻪو ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﭘﯿﺘﻪﮐﺎﻧﯽ داڕﺷﺘﻮه ﺑﯚ ﭼﺎﭘﯽ‬
‫ﮐﯚڕی زاﻧﯿﺎری ﮐﻮرد‪ ،‬وا ﮐﯚڕ ﺧﻪرﯾﮑﻪ ﭘﯿﺘﯽ ﺗﺮ دادهڕ‪‬ﮋێ ﮐﻪ ﺧﯚﺷﺨﻮ‪‬ﻦ ﺑ‪. 21‬‬

‫دﯾﺴﺎن دهﺳﭙﺎر‪‬ﺰﯾﻢ ﻧﻪﮐﺮدوه ﻟﻪ ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ وﺷﻪی ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﺑﯚ ﻣﻪﺑﻪﺳﯽ ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺎﻧﺪن‪ .‬زاراوهﮐﺎﻧﯽ »ﻣﺎﺿﯽ‪ ،‬ﻣﻀﺎرع‪ ،‬أﻣﺮ‪،‬‬
‫ﺣﮑﻢ‪ ،‬اﺳﻨﺎد‪ ،‬ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﻓﻌﻞ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﻣﻔﻌﻮل‪ ،‬ﻣﺼﺪر‪ ،‬ﻇﺮف‪ ،‬ﺻﻔﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺻﻮف‪ «...‬و ﮔﻪﻟ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮی وهک ﺋﻪﻣﺎﻧﻪ هﻪﻣﻮو ﮐﻪس‬
‫ﺗ‪‬ﯿﺎن دهﮔﺎ‪ ،‬ﻟﻪواﻧﻪﺑﻮو ﮐﻪ وهرﻣﮕ‪‬اﺑﺎﻧﻪ ﺳﻪر ﮐﻮردی‪ ،‬ﺑﻪهﯚی ﺋﻪوهوه ﮐﻪ وا ﺟﺎرێ ﺧﻪ‪‬ﻖ ﭘ‪‬ﯿﺎن ڕاﻧﻪهﺎﺗﻮه‪ ،‬واﺗﺎ و‬
‫ﻣﻪﺑﻪﺳﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪ ﺑﻪﻻی ﮔﻪﻟ‪ ‬ﮐﻪﺳﻪوه وهزهﺣﻤﻪﺗﺘﺮ ﮐﻪوﺗﺒﺎ‪.‬‬

‫ﺧﯚم ﺋﺎزاد زاﻧﯿﻮه ﻟﻪ ﭘﻪﯾ‪‬هوی ﮐﺮدﻧﯽ ﺟﯚری ڕ‪‬ﻨﻮوس‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎش ﺑ‪‬ﯾﺎر‪‬ﮏ دهرﻧﻪﭼﻮوه ﺑﯚ دهﺳﺖ ﻧﯿﺸﺎن‬
‫ﮐﺮدﻧﯽ ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪو ﺟﯚراﻧﻪی ﻟﻪ ﺑﺎودان‪ .‬ﺗﺎ ﺋﻪو ڕۆژهی ﺑ‪‬ﯾﺎر‪‬ﮏ ﺷﻮ‪‬ﻦ ﺧﺸﮑﻪی ﺧﺎﻣﻪ ڕون دهﮐﺎ و ﺑﻪﺳﻪردا‬
‫ڕۆﯾﺸﺘﻨﯽ ﺑﯚ دهﮐﺎ ﺑﻪ دهﺳﺘﻮور‪ ،‬ﻣﻦ و ﺗﯚ و هﻪﻣﻮو ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ دهﺗﻮاﻧ‪ ‬ﯾﻪﮐ‪‬ﮏ ﻟﻪ ڕ‪‬ﻨﻮوﺳﻪ ﺋﺎﺷﻨﺎﮐﺎن ﺑﮑﺎ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻪﺷﮕﻪﺷﻪی ﺧﺎﻣﻪی‪.‬‬

‫ﺋﺎﻏ‪‬ﻪب ﺑﺎﺳﻪﮐﺎن ﮐﻪ ﻟ‪‬ﯿﺎن دواوم ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ‪‬ﮑﯚ‪‬ﯿﻨﻪوه و ﺗﯚژﯾﻨﻪوه و در‪‬ﮋه ﭘ‪ ‬دان هﻪ‪‬ﺪهﮔﺮن‪ ،‬هﻪﻧﺪ‪‬ﮏ‬
‫ﺑﺎﺳﯿﺶ هﻪن هﻪر ﺑﻪ ﺟﺎرێ ﻟ‪‬ﯿﺎن ﺧﺎﻣﯚش ﺑﻮوم‪ .‬ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯽ ﺑ‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪر ﺗﺎزهﯾﯽ ﺗﯚژﯾﻨﻪوهی »ﻓﯿﺴﻠﯚﻟﯚﺟﯽ« ﻟﻪ‬
‫ﮐﻮردﯾﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﻟﻪﺑﻪر ﮐﺎری و‪‬ﺮاﻧﮑﻪری ﻻﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮدﻧﻪوهی ﺑ‪‬ﮕﺎﻧﻪ ﻟﻪو ه‪‬ﻨﺪه ﺗﯚژﯾﻨﻪوه ﮐﻪﻣﻪی ﮐﻪ ﺗﺎ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎ‬
‫ﺧﺮاوهﺗﻪ ﮐﯚڕی ڕۆﺷﻨﺒﯿﺮی ﮐﻮردﯾﯿﻪوه‪ ،‬زورﺑﻪی ﺳﻪره ﺑﺎﺳﻪﮐﺎﻧﯽ زﻣﺎن‪ ،‬هﻪرﯾﻪﮐﻪﯾﺎن هﻪ‪‬ﺪهﮔﺮێ ﮐﺘ‪‬ﺒﯽ دوور و در‪‬ﮋ‬
‫و ﺑﻪه‪‬ﺰ و ﭘ‪‬ﺰی ﻟﻪﺳﻪر ﺑﻨﻮوﺳﺮێ‪ .‬ﺑﺎﺳﯽ »ﺿﻤﯿﺮ‪ ،‬ڕاﻧﺎو« ﺑﻪ ﮐﺘ‪‬ﺒ‪‬ﮏ ﺗﻪواو ﻧﺎﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﺑﻤﺎﻧﻪوێ ﻟﻪ هﻪﻣﻮو ﺑﺎر‪‬ﮑﯿﻪوه‬
‫ﻟ‪‬ﯽ ﺑﺪو‪‬ﯿﻦ‪ ،‬دهﺷ‪ ‬ﻟﻪ هﻪ‪‬ﮑﻪوﺗﯽ دواڕۆژدا ﺑﯚ ﺧﯚم ﺧﻪرﯾﮑﯽ ﺗﻪواو ﮐﺮدﻧﯽ ﺑﻪﺷ‪‬ﮏ ﻟﻪو ﺑﺎﺳﺎﻧﻪ ﺑﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺗﻪواوی‬
‫ﻟﻪم ﮔﻮﺗﺎرهدا ﻟﻪﺳﻪرم ﻧﻮوﺳﯿﻮن‪.‬‬

‫ﮔﯚﺷﻪﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﺮد ﻟﻪ ﻧﺎو ه‪‬ﻨﺎﻧﯽ ﺋﻪو ﻧﻮوﺳﻪراﻧﻪ ﮐﻪ ڕهﺧﻨﻪم ﻟﻪ ڕاﯾﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﮔﺮﺗﻮه‪ ،‬ﺗﺎﮐﻪ ﻧﺎو‪‬ﮏ ﻧﻪﺑ‪ ‬ﮐﻪ ﺗ‪‬ادﯾﺘﻪﯾﯽ‬
‫ﺑﺮاﯾﻪﺗﯽ و ﺋﺎﺷﻨﺎﯾﯽ ﻣﯿﺎﻧﻤﺎن زا‪‬ﯽ ﮐﺮدم ﺑﻪﺳﻪر دوود‪‬ﯽ ﮐﺮدن ﻟﻪ دهرﺑ‪‬ﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺧﯚ ﺋﻪﮔﻪر هﺎﺗﺒﺎم ﯾﻪک ﯾﻪک ﻧﺎوی‬
‫ﻧﻮوﺳﻪرهﮐﺎﻧﻢ ه‪‬ﻨﺎﺑﺎ و ڕاﯾﻪﮐﺎﻧﻢ ﺑﻪ در‪‬ﮋی هﻪ‪‬ﺴﻪﻧﮕﺎﻧﺪﺑﺎن‪ ،‬ﺋﯿﺘﺮ هﻪر ﻧﻪدهﮔﻪﯾﺸﺘﻢ ﺑﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﮔﻮﺗﺎرهﮐﻪ‪ ،‬ﮐﻪ وا ﻟﻪﮔﻪڵ‬
‫هﻪﻣﻮو ﻣﻪودا ﻟ‪ ‬ﮐﻮرت ﮐﺮدﻧﻪوهﺷﯽ ه‪‬ﻨﺪه ﺧﯚی ﻟ‪‬ﮏ ﮐ‪‬ﺸﺎﯾﻪوه ﮐﻪ ﻣﻪﺟﺒﻮورم ﺑﮑﺎ ﺗﮑﺎی ﺑﻪﺧﺸﯿﻦ ﺑﮑﻪم ﻟﻪ‬
‫ﺧﻮ‪‬ﻨﻪراﻧﯽ ﺑﻪڕ‪‬ﺰ‪.‬‬

‫********‬

‫‪85\83‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫ﭘﻪراو‪‬ﺰهﮐﺎن‬

‫ﺑ‪‬واﻧﻪ‪ :‬ﮔﯚﭬﺎری »ﺳﯚﻣﻪر« ﺑﻪرﮔﯽ ‪ ،16‬ﺳﺎ‪‬ﯽ‪ ،1960‬ل‪.15‬‬ ‫‪-1‬‬

‫ﺷﺎﻋﯿﺮی ﻋﻪرهب ڕاﺳﺘﯽ ﮐﺮدوه ﻟﻪوهدا ﮐﻪ ﮔﻮﺗﻮهﺗﯽ‪:‬‬ ‫‪-2‬‬

‫ﮐﻞ ﺳﺮ ﺟﺎوز اﻻﺛﻨﯿﻦ ﺷﺎع‬

‫ﮐﻞ ﻋﻠﻢ ﻣﺎ ﺣﻮﺗﻪ اﻟﮑﺘﺐ ﺿﺎع‬

‫دهﺷ‪‬ﻦ ﻣﻪﺑﻪﺳﺖ ﻟﻪم »أﺛﻨﯿﻦ« ه دوو ﻟ‪‬ﻮه ﻧﻪک دوو ﮐﻪس‬

‫ﺑﻪﺷﯽ ﯾﻪﮐﻪﻣﯽ ﺋﻪم ﮐﺘ‪‬ﺒﻪ ﻟﻪ ژﻣﺎره ﯾﻪک و ﺑﻪﺷﯽ دوهﻣﯽ ﻟﻪ ژﻣﺎره دوی »ﮔﯚﭬﺎری ﮐﯚڕی زاﻧﯿﺎری ﮐﻮرد« دا‬ ‫‪-3‬‬
‫ﺑ‪‬وﮐﺮاوﻧﻪﺗﻪوه‪.‬‬
‫ﺋﻪم ﮐﺘ‪‬ﺒﻪ ﻟﻪ ﭼﺎﭘﮑﺮاوهﮐﺎﻧﯽ ﮐﯚڕی زاﻧﯿﺎری ﮐﻮرده‪ ،‬ڕﯾﻨﻮوﺳﯽ ﮐﯚڕ ﺑﯚ »ی« در‪‬ﮋ و »و« ی در‪‬ﮋ ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮو ﻟﻪ‬ ‫‪-4‬‬
‫داﻧﺎﻧﯽ ه‪‬ﯿﮑﯽ ﮐﻮرت ﻟﻪﺳﻪر ﭘﯿﺘﻪﮐﺎن‪ .‬ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ ﺋﻪو ڕ‪‬ﻨﻮوﺳﻪی ﮐﯚڕه و ﻟﻪ ﮐﺘ‪‬ﺒﻪﮐﻪدا »ی«‬
‫ﮐﻮرت و »ی« در‪‬ﮋ ﺑﻪو ﺧﻪﺗﻪی ﺳﻪر »ی« ﯾﮑﻪی ﺟﯿﺎﮐﺮدۆﺗﻪوه‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ﻟﻪ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪوهی ﺋﻪم ﮐﺘ‪‬ﺒﻪدا ﺑﻪ‬
‫ﮐﯚﻣﭙﯿﺘﻪر ﺑﯚ »ی« در‪‬ﮋ دوو ﭘﯿﺘﯽ »ﯾﯽ« ﺑﻪﮐﺎردهه‪‬ﻨﯿﻦ ﮐﻪ ﻟﻪ ڕاﺳﺘﯿﺪا هﻪ‪‬ﻪﯾﻪ و ﺑﻪﺷ‪‬ﮑﻪ ﻟﻪ ﮐﻪﻣﺎﺳﯽ ڕ‪‬ﻨﻮوﺳﯽ‬
‫ﺋﻪﻣ‪‬ۆی ﮐﻮردی‪) .‬ﺑﻪرﭘﺮﺳﯽ ﺳﺎﯾﺘﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ(‬
‫ﭘﻪڕاﻧﺪﻧﯽ ﭘﯿﺘﯽ »ا« ﻧﻪک هﻪر ﻟ‪‬ﺮه‪ ،‬ﻟﻪ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ دﯾﮑﻪﺷﺪا ڕهﭼﺎو دهﮐﺮێ وهک ﻟﻪو ﻣﯿﺴﺎﻻﻧﻪدا‪ ،‬ده‪‬ﯽ‬ ‫‪-5‬‬
‫»دهﺳﺘﺎودهﺳﺖ‪ ،‬دهﻣﺎودهم‪ ،‬دزاودز‪ ،‬دهﺷﺘﺎودهﺷﺖ« ﺑﻪ زﯾﺎد ﮐﺮدﻧﯽ دو ﭘﯿﺘﯽ »ا‪ ،‬و«‪ .‬ﺑﻪ‪‬م ده‪‬ﯽ »ﻣﺎ‪‬ﻪوﻣﺎڵ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻧﻪوﺑﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻧﻪوﺷﺎن‪ ،‬دارهودار‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪوﺷﺎخ‪ ،‬زارهوزار« ﺑﻪ زﯾﺎد ﮐﺮدﻧﯽ دو ﭘﯿﺘﯽ »ه‪ ،‬و«‪ .‬دﯾﺎره ﻟﻪو وﺷﺎﻧﻪدا ﭼﻮﻧﮑﻪ‬
‫ﭘﯿﺘﯽ »ا« هﻪﯾﻪ ﺑﯚ ﻣﻪﺑﻪﺳﯽ ﺳﻮک ﮔﻮﺗﻦ ﭘﯿﺘﯽ »ا« ﮔﯚڕاوه ﺑﯚ »ه« دهﻧﺎ دهﺑﻮا ﺑﮕﻮﺗﺮێ »ﻣﺎ‪‬وﻣﺎڵ‪ ،‬ﺑﺎﻧﺎوﺑﺎن‪،‬‬
‫ﺷﺎﺧﺎوﺷﺎخ‪«...‬‬
‫ﻓﯿﻌﻠﯽ »ﺗﯚﭘﯽ« ﺋﻪوﯾﺶ وهک ﻣﺮدن واﯾﻪ‪ ،‬ه‪‬ﻨﺪه هﻪﯾﻪ ﺑﯚ ﺟﺎﻧﻪوهر ﺑﻪﮐﺎر دێ ﻧﻪک ﻣﺮۆڤ‪ ،‬ﻟﻪ ﺟﺎﻧﻪوهرﯾﺸﺪا ﻏﺎﻟﺐ‬ ‫‪-6‬‬
‫ﺑﯚ ﺋﻪواﻧﻪ ﺑﻪﮐﺎر دێ ﮐﻪ ﮔﯚﺷﺘﯿﺎن ﻧﺎﺧﻮرێ‪ .‬ﮔﯚﺷﺖ ﻧﻪﺧﻮراو ﭘ‪‬ﯽ دهﮔﻮﺗﺮێ »ﺗﯚﭘﯿﻮ« ﮔﯚﺷﺖ ﺧﻮراو ﭘ‪‬ﯽ دهﮔﻮﺗﺮێ‬
‫»ﻣﺮدار« ‪ ...‬ﻣﺮۆﭬﯿﺶ ﭘ‪‬ﯽ دهﮔﻮﺗﺮێ »ﻣﺮدو«‪.‬‬
‫ﻟ‪‬ﺮهدا ﻣﻨﺎﻗﻪﺷﻪی ﺋﻪوه ﻧﺎﮐﻪم ﭘﯿﺘ‪‬ﮏ ﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪوه ﺑﺒ‪ ‬و ﺑﺰوﺗﻨﻪوه و ﮔﯚڕان و اﻧﺘﻘﺎل ﭘﻪﯾﺪا ﺑﮑﺎ داﺧﻮا‬ ‫‪-7‬‬
‫ﭘﺎﺷﮕﺮه ﯾﺎ ﺋﻪﻣ‪‬از‪.‬‬
‫ﻟﯿﮋﻧﻪی ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﺳﻪر ﺑﻪ ﮐﯚڕی زاﻧﯿﺎری ﮐﻮردهوه‪ ،‬دوای ﻟ‪‬ﮑﺪاﻧﻪوهﯾ‪‬ﮑﯽ دوور و در‪‬ﮋ »ﮐﺎر‪ ،‬ﮐﺎرا‪ ،‬ﺑﻪرﮐﺎر« ی‬ ‫‪-8‬‬
‫ﭘﻪﺳﻪﻧﺪ ﮐﺮد ﺑﻪ واﺗﺎی »ﻓﻌﻞ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﻣﻔﻌﻮل« ﻟ‪‬ﺮهدا ﻣﺎوهی ﺷﻪرح دان ﻧﯿﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺖ ﺑﻮو ﺧﯚم ﺋﺎﻣﺎدهم‬
‫ﮔﯚﺷﻪی ﻧﯿﮕﺎی ﻟﯿﮋﻧﻪ ڕوون ﮐﻪﻣﻪوه‪.‬‬
‫ﺳﺎغ ﮐﺮدﻧﻪوهی ﭘ‪‬ﺸﺨﺴﺘﻦ و ﭘﺎﺷﺨﺴﺘﻨﯽ ڕاﻧﺎوه ﻟﮑﺎوهﮐﺎن ﻟ‪‬ﺮهدا ﺟ‪‬ﯽ ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪوه ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﻪ ﺑﻪ وردی ﺑﺎس ﻟﻪوه ﺑﮑﺮێ‬ ‫‪-9‬‬
‫ﺋﺎﯾﺎ »ﮐﺘﺒﺘﮫﻢ« ﺑﻨﻮوﺳﺮێ »ﻧﻮوﺳﯿﻤﻦ‪ ،‬ﻧﻮوﺳﯿﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻮوﺳﯿﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻧﻮوﺳﯿﻤﯿﺎن«‪ .‬ﮐﻪ دهرﻓﻪﺗﻢ ﺑﺒ‪ ‬ﻟﻪ ﺷﻮ‪‬ﻨﯽ ﺧﯚی ﻟﻪم‬
‫ﮔﻮﺗﺎرهدا هﻪﻧﺪ‪‬ﮑﯽ ﻟﻪﺳﻪر دهﻧﻮوﺳﻢ‪ ،‬ﻧﺎﺷﺘﻮاﻧﻢ ﻟﻪ ﺋ‪‬ﺴﺘﺎوه ﺑﻪ‪‬ﻦ ﺑﺪهم ﭼﻮﻧﮑﻪ ﺑﯚ ﺧﯚم ﻧﺎزاﻧﻢ ﺳﻨﻮوری ﻧﻮوﺳﯿﻨﻪﮐﻪم‬
‫ﺗﺎ ﮐﻮێ دهڕوا و چ ڕوﭘ‪‬ﻮ‪‬ﮏ »ﻣﺴﺎﺣﻪ« دهﮔﺮ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﻟﻪﺑﻪر ز‪‬ﺪه ﺑﻪر ﻓﺮهواﻧﯽ ﻣﻪوزوع‪.‬‬
‫ﺷﻪرﺣﯽ ﺋﻪم زاراوه ﮔﻪﻟ‪‬ﮏ ﭘﺘﺮی ﭘ‪ ‬دهوێ‪ ،‬ﺑﻪ داﺧﻪوه ﻟ‪‬ﺮهدا دهرﻓﻪت ﻧﯿﻪ‪.‬‬ ‫‪-10‬‬
‫ﺑﻪ ﺋﺎﻧﻘﻪﺳﺖ ﺋﻪم ڕﺳﺘﻪﯾﻪم ه‪‬ﻨﺎ ﺗﺎ ﺑ‪‬ﻢ دهﺷ‪ ‬ﻟ‪‬ﺮهدا ﻓﯿﻌﻠ‪‬ﮑﯽ ﻗﺮﺗﺎو هﻪﺑ‪ ‬و ﺑﻪ ﺋﻪﺳ‪» ‬ﺳﻪﯾﺮی ﮐﻪ« ﺑﻮوﺑ‪،‬‬ ‫‪-11‬‬
‫ﺑﻪ‪‬م »ﭼﻪﻧﺪ ﺟﻮاﻧﻪ« ﺑﯚ ﺧﯚی ﺑ‪ ‬ﻓﯿﻌﻠﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻢ ﺋﻪو ﺑﺰو‪‬ﻨﻪی »ه« ﯾﻪ ﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ڕﺳﺘﻪﮐﻪداﯾﻪ »دارا ﻣﻪرده«‪ ،‬ﺑﻪﻻی ﻣﻨﻪوه ﺑﺰو‪‬ﻨﻪﮐﻪ ﺟ‪‬ﮕﻪی‬ ‫‪-12‬‬
‫»ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو« ی ﮔﺮﺗﯚﺗﻪوه‪.‬‬
‫دهﻣﺪزێ‪ :‬ﻟﻪ دزﯾﻨﻪوه ﻧﻪهﺎﺗﻮه‪ ،‬ﺑﻪ ﺋﻪﺳ‪ ‬ﻟﻪ وﺷﻪی »دز‪‬ﻮ« وهرﮔﯿﺮاوه‪ ،‬دز‪‬ﻮﯾﺶ ﺑﻪ واﺗﺎی »ﻧﺎﺷﺮﯾﻦ« دێ‪،‬‬ ‫‪-13‬‬
‫ﮐﻪواﺗﻪ دهﻣﺪزێ »ﭘ‪‬ﻢ دز‪‬ﻮه ‪ -‬ﯾﻘﺰزﻧﯽ« ﯾﻪ‪ .‬ﺋﻪوهی ڕاﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬ﺋﻪم ﮐﯚﻣﻪ‪‬ﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪ‪ ،‬هﯽ ﺗﺮﯾﺶ هﻪن‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﻮردﯾﺪا‬
‫ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﺧﯚﯾﺎن هﻪﯾﻪ و ﻣﺎﻣ‪‬ﻪﺗﯿﺎن ﻟﻪ هﻪﻧﺪێ ڕوهوه ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗﺮ ﺟﻮداﯾﻪ وهک ﺋﻪوهی ﮐﻪ ﻟﻪ »ﻣﺎﺿﯽ«‬

‫‪85\84‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬

 ‫ﻣﻪﺳﻌﻮود ﻣﺤﻪﻣﻪد‬

‫دا ڕاﻧﺎوه ﻟﮑﺎوهﮐﻪﯾﺎن »ﻓﺎﻋﻞ« هو و ﻟﻪ »ﻣﻀﺎرع« دا دهﺑ‪‬ﺘﻪ ﻣﻪﻓﻌﻮل‪» :‬ﭘﻪرژام‪ ،‬دهﻣﭙﻪرژێ – دزام‪ ،‬دهﻣﺪزێ –‬
‫وﯾﺴﺘﻢ‪ ،‬دهﻣﻪوێ«‪ .‬ﺑﻪﺳﻪهﻮو ﻣﻪﭼﯚ ﻟﻪ ڕاﻧﺎوهﮐﻪی ﻓﯿﻌﻠﯽ دهﻣﻪوێ ﺑﻪوهدا ﮐﻪ وهک ﻓﺎﻋﯿﻞ ﺑ‪‬ﺘﻪ ﭘ‪‬ﺶ ﭼﺎوت‪:‬‬
‫ڕاﻧﺎوی ﻟﮑﺎو ﻟﻪ »ﻣﻀﺎرع« دا ﻧﺎﯾ‪‬ﺘﻪ دوای ﻧﯿﺸﺎﻧﻪی »ده« ی ﻣﻀﺎرﻋﻪوه ﺑﻪ ﻣﻪﻓﻌﻮﻟﯽ ﻧﻪﺑ‪ ‬وهک »دهﻣﻨﻮﺳ‪،‬‬
‫دهﻣﺒﯿﻨ‪ ،‬دهﻣﮑﺎ‪ ،‬دهﻣﺨﻮا‪ «...‬ﻓﯿﻌﻠﯽ »دهﻣﻪوێ« واﺗﺎﮐﻪی دهﺑ‪‬ﺘﻪ »ﯾﻌﻮزﻧﯽ« هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻟﻪ ڕاﺑﺮدوودا »وﯾﺴﺘﻢ« ﺑﻪ‬
‫واﺗﺎی »ﻃﻠﺒﺖ‪ ،‬أردت« ش ﺑ‪.‬‬

‫ﺳﻪﯾﺮ‪‬ﮑﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ »دهﻣﺨﻮرێ« ﺑﮑﻪ‪ ،‬هﻪرﭼﻪﻧﺪ ﻟﻪ ڕاﺑﺮدوودا »ﺧﻮرام« ﺗ‪‬ﻨﻪﭘﻪڕه و چ ﻣﻪﻓﻌﻮﻟﯽ ﭘ‪ ‬ﻧﺎوێ‪ ،‬ﻟﻪ‬
‫ﻣﻀﺎرﻋﺪا ڕاﻧﺎوهﮐﻪی »م« ﺑﻮه ﺑﻪ ﻣﻪﻓﻌﻮل ﺑﻪﭘ‪‬ﯽ دهﺳﺘﻮور دهﺑﻮا ﺑﯚ دروﺳﺖ ﮐﺮدﻧﯽ ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕ ﻟﻪ »ﺧﻮران« هﻪر‬
‫ﺧﻮراﻧﺪن هﻪﺑ‪ ‬و ﺑﮕﻮﺗﺮێ »ﺧﻮراﻧﺪﻣﯽ‪ ،‬دهﻣﺨﻮر‪‬ﻨ‪ «‬ﮐﻪﭼﯽ وا ﻟﻪ ﻣﻀﺎرﻋﺪا ﻣﺎﻣ‪‬ﻪﺗﯽ ﺑﻪ ﺗﻪواوی هﯽ ﺗ‪‬ﭙﻪڕه ﺑﻪ ﺑ‪‬‬
‫زﯾﺎد ﮐﺮدﻧﯽ ﭘﺎﺷﮕﺮی »اﻧﺪن«‪ .‬ﻣﻪوزوع ﭘﺘﺮی ﺑﻪ ﺑﻪرهوه هﻪﯾﻪ و ﭘ‪‬ﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ »اﺳﺘﻘﺮاء« ﯾﺶ زۆره‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﻟ‪‬ﺮهدا‬
‫ﺟ‪‬ﯽ ﻧﺎﺑ‪‬ﺘﻪوه‪ ،‬ﺟ‪‬ﮕﺎﮐﻪ ﺧﯚی ﭼﯽ ﺗﺮی ﺑﻪﺑﻪرهوه ﻧﯿﻪ‪.‬‬

‫ﺗ‪‬ﺒﯿﻨﯽ ﺧﻮ‪‬ﻨﻪر ﺑﻤﺒﻮرێ ﻟﻪوهدا ﮐﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺎﺳﯽ ﺻﯿﻐﻪی »ﺧﺒﺮی واﻧﺸﺎﺋﯽ« ﮐﺎرهﮐﺎن ﻟ‪‬ﺮهدا ﺷﻪرح ﺑﺪهم و‬ ‫‪-14‬‬
‫ﺟﯿﺎوازی ﻣﯿﺎﻧﯽ واﺗﺎی »ﺧﺒﺮی واﻧﺸﺎﺋﯽ« ش ڕوون ﮐﻪﻣﻪوه‪.‬‬
‫ﻟﻪم ﺷﻮ‪‬ﻨﺎﻧﻪدا ﻣﻪﺑﻪس »دهﻧﮕﯽ ﭘﯿﺘﻪﮐﺎ« ه‪ ،‬ﭘﯿﺖ ﺑﯚ ﺧﯚی ﻧﯿﺸﺎﻧﻪی دهﻧﮕﻪ‪.‬‬ ‫‪-15‬‬
‫ﻟﻪ ﮔﻮﺗﺎری »ﺑﻪﮐﺎره‪‬ﻨﺎﻧﯽ »ی« ﻟﻪ ڕﯾﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی« ﮐﻪ ﻟﻪ ﯾﻪﮐﻪم ژﻣﺎرهی ﮔﯚﭬﺎری ﮐﯚڕی زاﻧﯿﺎری ﮐﻮرددا‬ ‫‪-16‬‬
‫ﺑ‪‬وﮐﺮاﯾﻪوه‪ ،‬ﺑﻪراوردﯾ‪‬ﮑﯽ ﻣﻪﯾﻠﻪو ورد هﻪﯾﻪ دهرﺑﺎرهی ﺋﻪو ﯾ‪‬ﯿﺎﻧﻪی هﻪﻣﯿﺸﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﻦ و ﺋﻪواﻧﻪی ﻟﻪ ﺑﺰو‪‬ﻨﯽ‬
‫دهﮐﻪون ‪ ،‬ﺧﻮ‪‬ﻨﺪﻧﻪوهی ﺋﻪوﯾﺎن ﯾﺎرﻣﻪﺗﯽ ﺗ‪‬ﮕﻪﯾﺸﺘﻨﯽ ﺋﻪﻣﯿﺎن دهدا‪.‬‬
‫دهﺗﻮاﻧﻢ ﺑ‪‬ﻢ ﺑﻮوﻧﯽ »ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﮐﺎرا« ﯾ‪‬ﮑﯿﺶ ﺑﻪ زهرورهت د‪‬ﺘﻪ زﯾﮫﻨﻪوه‪ .‬ﺧﯚ ﺋﻪﮔﻪر ﮔﻮﺗﺒﺎم »هﺎﺗﻢ« ﻓﺎﻋﯿﻠﻪﮐﻪ‬ ‫‪-17‬‬
‫وﺟﻮدﯾﺸﯽ ﻟﻪ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪدا دﯾﺎر دهﮐﻪوت‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م وﺟﻮدی ﻓﺎﻋﯿﻞ ﻟﻪ دهرهوهی ﻓﯿﻌﻠﻪوه دێ و ڕهﮔﻪزی ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ ﻧﯿﻪ‪،‬‬
‫دهﺑﯿﻨﯽ هﻪر ﺟﺎره ﻓﺎﻋﯿﻠﻪﮐﻪ دهﮔﯚڕێ »هﺎﺗﻢ‪ ،‬هﺎﺗﯿﻦ‪ ،‬هﺎﺗﯽ‪ ،‬هﺎﺗﻦ‪ ،«...‬ﺑﻪ‪‬م ڕودان و ﮐﺎﺗﻪﮐﻪ هﻪر ﺧﯚﯾﺎﻧﻦ‪ .‬ﺑ‪‬ﮕﻮﻣﺎن‬
‫ﺑﻪﺳﺘﺮاﻧﻪوهی ﻓﯿﻌﻞ ﺑﻪ ﻓﺎﻋﯿﻠﻪوه ﻟﻪو زﻣﺎﻧﺎﻧﻪدا ﮐﻪ ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯿﺎن هﻪﯾﻪ زﯾﺎﺗﺮ د‪‬ﺘﻪ ﺑﻪر هﻪﺳﺖ ﺗﺎ ﺋﻪو زﻣﺎﻧﺎﻧﻪی‬
‫ڕاﻧﺎوی ﭼﺎﻻﮐﯿﺎن ﻧﯿﻪ‪ .‬ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »ﻣﻦ ﻧﻮوﺳﯿﻢ« ﺑﻪهﯚی دهﻧﮕﯽ »م« ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪدا ﮐﻪ ﺑﻮوه ﺑﻪ ﮐﻪرﺗ‪‬ﮑﯽ‬
‫ﭼ‪‬ﻣﺴﺎوی وﺷﻪ‪ ،‬ﺷﻪﺧﺴﯽ ﻓﺎﻋﯿﻠﺖ ه‪‬ﻨﺪی ﻓﯿﻌﻠﻪﮐﻪ ﻟﻪﺑﻪرﭼﺎوه ﺑﻪ‪‬م ﮐﻪ ده‪‬ﯽ »‪ « I wrote‬ﺑﻪهﯚی وﺷﻪی »‪«I‬‬
‫ﻧﻪﺑ‪ ‬ﻓﺎﻋﯿﻠﻪﮐﻪ ﻧﺎﯾ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪر هﻪﺳﺘﯽ ﻣﺮۆﭬﻪوه‪ ،‬واﺗﻪ وﺷﻪی »‪ «Wrote‬ﺧﯚی ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺪا ﮐﻪﺳﯽ ﯾﻪﮐﻪم ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه‬
‫ﻧﺎدا‪ ،‬ﻟﻪ ڕاﺳﺘﯿﺪا هﯿﭻ ﮐﻪﺳ‪‬ﮏ ﺑﻪ دهﺳﺘﻪوه ﻧﺎدا‪ ...‬ﻗﺴﻪ در‪‬ﮋهی زﯾﺎﺗﺮ هﻪﯾﻪ ﺑﻪ‪‬م دهرﻓﻪت ﻧﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻋﺎدهت وا ڕۆﯾﯿﻮه ﺑﮕﻮﺗﺮێ »ڕاﺳﺘﯽ« دهﻧﺎ ﺋﯿﻤﮑﺎن هﻪﯾﻪ ڕﺳﺘﻪﮐﻪ درۆی ﺗ‪‬ﺪا ﺑ‪ ‬ﯾﺎﺧﻮد ﮐﺎﺑﺮای ﻗﺴﻪﮐﻪر ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﯽ‬ ‫‪-18‬‬
‫درۆ ﺑ‪ .‬زاﺗﻪن ڕﺳﺘﻪی »ﺧﺒﺮی« ﺋﻪو ڕﺳﺘﻪﯾﻪﯾﻪ ﮐﻪ هﻪ‪‬ﺪهﮔﺮێ راﺳﺖ ﺑ‪ ‬ﯾﺎ درۆ ﺑ‪ ‬وهک ﺋﻪوهی ﺑ‪‬ﯽ »داری‬
‫ﮔﻮ‪‬ﺰ ﻟﻪ ﻗﻪزوان ﺑﻪ ﻋﻮﻣﺮﺗﺮه‪ ،‬دارا ﺋﺎﻣﯚزاﻣﻪ«‪ .‬واش دهﺑ‪ ‬ڕﺳﺘﻪی »ﺧﺒﺮی« هﻪر درۆی ڕوﺗﻪ وهک‪ :‬ﺷﺎﺧﯽ‬
‫هﻪوراﻣﺎن ﻟﻪ ﻓﻪرهﻧﺴﻪﯾﻪ‪ .‬ﻟﻪ ڕﺳﺘﻪی »ﺧﺒﺮی« دا ﺑ‪‬ﯾﺎر هﻪﯾﻪ ﮐﻪ ﭘ‪‬ﯽ ده‪‬ﻦ »ﺣﮑﻢ و اﺳﻨﺎد« ﺋﯿﺘﺮ ﺑ‪‬ﯾﺎرهﮐﻪ‬
‫ڕاﺳﺘﯽ و درۆﯾﯽ هﻪ‪‬ﺪهﮔﺮێ‪ .‬ﻓﻪرﻗ‪‬ﮑﯿﺶ ﻧﯿﻪ ﻟﻪوهدا ڕﺳﺘﻪی »ﺧﺒﺮی« ﻓﯿﻌﻠﯽ ﺗ‪‬ﺪا ﺑ‪ ‬ﯾﺎ ﻧﻪﺑ‪ :‬ﺑﺎران ﺑﺎری‪ ،‬ﺳﺒﻪی‬
‫دهﭼﻤﻪ ﭘﺮدێ‪ ،‬داراهﮐﻪم ﺋﺎو دا‪...‬هﻪﻣﻮوﯾﺎن ڕﺳﺘﻪی »ﺧﺒﺮی« ن‪ .‬ڕﺳﺘﻪی »اﻧﺸﺎﺋﯽ« درۆ و ڕاﺳﺘﯽ هﻪ‪‬ﻨﺎﮔﺮێ‬
‫وهک ﮐﻪ ﺑ‪‬ﯽ‪ :‬ﮐﺎﺷﮑﯽ ﻧﻪﭼﻮوﺑﺎم‪ ،‬ﺧﻮاﯾﻪ ﻟ‪‬ﻢ ﺧﯚش ﺑﯽ‪ ،‬هﻪﺳﺘﻪ ﻟﻪوێ ﻻ ﮐﻪوه‪.‬‬
‫ﺗﺮوﮐﻪ‪ :‬ﺑﻪ واﺗﺎی »ﻟﺤﻈﻪ« دێ‪ .‬هﻪردو وﺷﻪی »ﺗﺮوﮐﺎﻧﺪﻧﯽ‪ ،‬ﻟﺤﻆ« ﻟﻪ ﭼﺎوهوه ﺳﻪر هﻪ‪‬ﺪهدهن‪.‬‬ ‫‪-19‬‬
‫وﺷﻪی »ﭘﻪﯾﻮهﻧﺪﯾﯽ« ﺑﯚ ﺋ‪‬ﺮه دهﺳﺖ ﻧﺎدا ﺑﻪ‪‬م ﻣﺎوهم ﻧﯿﻪ ﺑﻪ دوا وﺷﻪﯾ‪‬ﮑﯽ ﺗﺮدا ﺑﮕﻪڕ‪‬ﻢ‪.‬‬ ‫‪-20‬‬
‫ﺋﻪم ڕوﻧﮑﺮدﻧﻪوهﯾﻪ داڕﺷﺘﻨﻪوهی ﮐﺘ‪‬ﺒﻪﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﯚﻣﭙﯿﻮﺗﻪر ﻧﺎﮔﺮ‪‬ﺘﻪوه هﻪروهک ﻟﻪ ﭘﻪراو‪‬ﺰی ژﻣﺎره ‪ 4‬ڕوون‬ ‫‪-21‬‬
‫ﮐﺮاوهﺗﻪوه )ﺑﻪرﭘﺮﺳﯽ ﺳﺎﯾﺘﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ(‪.‬‬

‫‪85\85‬‬ ‫وردﺑﻮوﻧﻪوه ﻟﻪ ﭼﻪﻧﺪ ﺑﺎﺳ‪‬ﮑﯽ ڕ‪‬ﺰﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮردی‬