Professional Documents
Culture Documents
001 Kimyanın Temel Yasaları Ogrenci - AliDincsonmez
001 Kimyanın Temel Yasaları Ogrenci - AliDincsonmez
VE TİC. LTD. ŞTİ.’ne aittir. 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kitabın düzeni, metni, soru
ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir şekilde alınıp yayımlanamaz, fotokopi ya da başka bir tek-
nikle çoğaltılamaz.
DÜ
4. XY2 bileşiğinin kütlece birleşme oranı =
girdiğinde 100 gram CaBr2 bileşiği oluşmaktadır. mY 3
Buna göre; tür.
O
1. M Alt bölümlerin Modülün sonunda
I. Br2 elementinin artan miktarı ile Ca elementinin Buna göre, X3Y4 bileşiğinin elementlerinin küt-
mY
lece birleşme oranı f p kaçtır?
tepkimeye giren miktarı aynıdır.
II. Oluşan bileşiğin kütlece %20'si Br2 elementidir. mX
m Ca 1 1 1 3
III. Elementlerin kütlece birleşme oranı = A) B) 2 C) 3 D) E)
m Br 2 2 3 2
KİMYANIN TEMEL A) I ve II
D) Yalnız I
B) II ve III C) I, II ve III
E) Yalnız III
yer alır.
mX
➤ KÜTLENIN KORUNUMU YASASI • 2 nı
mY
= 9 'dur.
Buna göre, başlangıçta alınan karışım kaç
gramdır?
Y elementinin atom kütlesi 1 olduğuna göre, X
A) 9,6 B) 4,8 C) 6,4
➤ SABIT ORANLAR YASASI • 6 elementinin atom kütlesi kaçtır?
D) 7,2 E) 10,8
A) 24 B) 16 C) 14 D) 13 E) 12
Yazılı Soruları
➤ KATLI ORANLAR YASASI • 17
➤ KONU TARAMA TESTLERI • 26 m 1. Aşağıda verilen boşlukları doldurunuz. (Tepkimeler artansız gerçekleşmektedir.) (Her boşluk 2 puan toplam
18 puan)
KİMYANIN TEMEL YASALARI 6 A
56
➤ YAZILI SORULARI • 38
İlişkili Kazanımlar 1.Y Katlı oranlar
…………………… kanununa göre bir element başka bir elementle birden fazla bileşik oluşturuyorsa ele-
Zaman
Bu bölümdeki örnek
➤ YENI NESIL SORULAR
– Kütlenin korunumu, sabit oranlar, katlı oranlar ve sabit hacim oranları ile ilgili hesaplamalar yapar.
Yukarıdaki grafikte A2Y3 bileşiği oluşurken
nan A ve Y elementleri ile oluşan A2Y3 bileşiğinin Bir miktar X bulunan kaba azar azar Y2 ilave edi-
2. Deney sonuçlarının yüksek lerek hassasiyette kanunlarının
kütlesinin zamanla değişimi verilmiştir. tepkime ölçülmesi ve yorumlanması
gerçekleştiriliyor. kimyanın temel …………………
Bu işlem sırasında
ortaya çıkmasına neden olmuştur. kaba konulan Y2 ve oluşan bileşik arasındaki kütle
a) Kütlenin Korunumu Kanunu (Lavoisier) Buna göre;
soruların çözümlerine
Lavoisier, yaptığı deneyde 8,8 gram C3H8 gazı ile 32 gram O2 artansız reaksiyo- 3 Buna göre;
bir miktar kalayı kapalı bir cam II. Başlangıçta alınan toplam madde miktarı 36 mX 5
na girdiğinde 26,4 gram CO2 ve bir miktar su oluşuyor. I. Kütlece birleşme oranı = 'dir. toplamı, tepkime sonucu oluşan
4. Kimyasal tepkimelerde; tepkimeye giren maddele kütleleri
rin ………………
kaba koyarak tartmış ve ısıtmış- gramdır. mY 2
Buna göre, oluşan suyun kütlesi kaç gramdır? A ……………
maddelerin 2kütleleri toplamına
II. 4 gram
eşittir.Y2 artmıştır.
tır. Isıtma işlemi sonunda kalayın III. Elementlerin sayıca birleşme oranı = '
Y 3 III. Y2 elementinin %80'i tepkimeye girmiştir.
rengi beyaza dönüşmüştür. Ger- mgirenler = mürünler tür.
5. Proust
……………………, bir element başka bir elementle bileşik oluşturduğunda, bileşik içindeki elementlerin
ulaşabilirsiniz.
Yapmış olduğu bu deneyler sonucunda fiziksel ve 7. Avogadro
……………… 36 aynı sıcaklık ve basınçtaki
a göre, gazların
1. D 2. E 3. C 4. A 5. D 6. A eşit hacimlerinde eşit sayıda molekül bulunur.
kimyasal olaylarda kütlenin korunduğunu belirtmiştir.
ÖRNEK 2
1. ? 2. ? 1 1. ? 2. ?
60 gram X maddesi ve 80 gram Y maddesi tepkime- 8. hacimleri toplamı, tepkime sonucu oluşan gazların
Bir kimyasal tepkimede; tepkimeye giren gazların ……………
Reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamı ürün-
ye girdiğinde 30 gram Z ve bir miktar T oluşurken X'ten hacimleri
………………… toplamına eşit olmayabilir.
lerin kütleleri toplamına daima eşittir.
15 gram artmaktadır.
verilmiştir.
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
www.aydinyayinları.com.tr adresinden
ÖRNEK 61
15 litre X2 ve 9 litre Y2 gazları
ÖRNEK 58 X2(g) + 3Y2(g) $ 2XY3(g)
X2(g) + 2Y2(g) $ 2XY2(g) tepkimesi sonucunda XY3 gazı oluşturuyor.
ulaşabilirsiniz.
Tepkimesine göre, 48 litre XY2 gazı oluşturmak Tam verimle gerçekleşen tepkime sonucunda
için aynı koşullarda kaçar litre X2 ve Y2 gazı kul- hangi maddeden kaç litre artar?
lanılmalıdır?
X2(g) + 3Y2(g) $ 2XY3(g)
Başlangıç: 15 L 9L
X2(g) + 2Y2(g) $ 2XY2(g)
24x 24x 24x Tepkime: –3 L –9 L +6 L
24 L 48 L 48 L
Sonuç: 12 L – 6L XY3 gazı oluşur.
X2 gazı
artar.
L
O DÜ
1. M
KİMYANIN TEMEL
YASALARI
➤ KÜTLENIN KORUNUMU YASASI • 2
➤ YAZILI SORULARI • 38
1. ? 2. ? 1 1. ? 2. ?
10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr
Reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamı ürün- 60 gram X maddesi ve 80 gram Y maddesi tepkime-
ye girdiğinde 30 gram Z ve bir miktar T oluşurken X'ten
lerin kütleleri toplamına daima eşittir.
15 gram artmaktadır.
Kapalı kapta gerçekleşen aşağıdaki tepkimede Buna göre, oluşan T maddesinin kütlesi kaç gram-
dır?
CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + H2O(s)
hesaplayalım. Sonuç: 15 g
artıyor.
CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + H2O(s) 45 + 80 = 30 + mT
mT = 95 gram T oluşur.
16
gram X gram 44 gram 36 gram
16 + X = 44 + 36
ÖRNEK 3
X = 64 gram O2
200 gram A maddesinin kütlece %40'ı tepkimeye girdi-
NOT
ğinde 50 gram B maddesi ve bir miktar C maddesi olu-
Kütle - zaman grafiklerinde azalan eğriler tepki- şuyor.
meye giren maddeleri, artan eğriler ürünleri belirtir.
Buna göre, oluşan C maddesi kaç gramdır?
Kütle
A + B $ C + D
mgirenler = mürünler 40
D 200. = 80 gram A maddesi tepkimeye girmektedir.
100
A mA + mB = mc + mD
A $ B + C
C
mA = mB + mC
B
80 = 50 + mC
Zaman mC = 30 gram C maddesi oluşur.
2 1. 14,4 2. 95 3. 30
www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF
ÖRNEK 4 ÖRNEK 7
X ve Y maddeleri tep- Kütle (gram) 400 gram X maddesinin kütlece %25'i ayrıştığında
kimeye girerek T ve Z 25 gram Y maddesi ve bir miktar Z maddesi oluşmakta-
80
maddelerini oluşturu- dır. Oluşan Z maddesi kaç gram oksijen gazı ile tep-
75 T
kimeye girerse 125 gram ürün elde edilir?
yor. Maddelerin küt-
Z
lelerinin zamana kar-
20 Y
şı değişiminin grafiği 25
X 400. = 100 gram X maddesi tepkimeye girer.
yanda verilmiştir. 100
Zaman
X $ Y + Z
Buna göre, oluşan Z maddesinin kütlesi kaç gramdır?
100 gram 25 gram mZ
100 = 25 + mZ
Harcanan Oluşan
64748 64748 mZ = 75 gram
mX + mY = mZ + mT
Z + O2 $ ürün
80 + 60 = mZ + 75
mZ = 65 gram Z oluşur. 75 gram m 125 gram
75 + m = 125
m = 50 gram oksijen gazı kullanılmalıdır.
ÖRNEK 5
2NH3(g) $ N2(g) + 3H2(g)
4. 65 5. 6 6. %20 3 7. 50 8. 70
TEST - 1 KİMYANIN TEMEL YASALARI
A) 10 B) 15 C) 20 D) 25 E) 30
A) 90 B) 80 C) 70 D) 75 E) 85 Kütle (g)
Zaman
3. Kütle
şeklindedir.
III. Tepkimeye giren katı kütlesi tepkime sonunda-
ki katı kütlesinden büyüktür.
7m
yargılarından hangileri doğrudur?
5m N
Y
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
4m
D D) I ve III E) I, II ve III
m A
Zaman
A+Y$D+N
denklemine göre A ve Y maddeleri ile başlatılan 6. 50 gram X maddesinin %80'i yeteri miktarda Y ile
tepkimenin kütle - zaman değişimi grafiği yukarı- tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda eşit kütleli M
daki gibidir. ve N maddeleri oluşmuştur.
Y maddesinden 40 gram arttığına göre, reaksi- Tepkime kapalı kapta gerçekleştiğine göre, tep-
yon sonunda oluşan toplam ürün miktarı kaç kime sonunda kapta bulunan toplam madde
gramdır? miktarı aşağıdakilerden hangisi olamaz?
A) 60 B) 65 C) 70 D) 55 E) 50 A) 50 B) 51 C) 75 D) 100 E) 150
1. C 2. A 3. C
4 4. D 5. E 6. A
KİMYANIN TEMEL YASALARI TEST - 2
1. Kütle (g) 4. C2H4 ve Br2 molekülleri ile ilgili yapılan deneylerde
aşağıdaki veriler elde edilmiştir.
a N
b
Oluşan bileşik
C2H4(gram) Br2(gram) (gram)
b 1. deney 28 160 188
K
2
2. deney 14 90 94
M
Zaman
3. deney 28 80 94
Eşit kütlede alınan K ve M maddelerinden N bileşiği-
nin oluşmasına ait kütle – zaman grafiği yukarıda ve- Buna göre;
rilmiştir. I. 1. deney kütlenin korunumu kanununa uyar-
Buna göre; ken, 2. ve 3. deneyler uymamaktadır.
I. a = 2b'dir. II. Kapalı kapta gerçekleştirilen 2. deneyde kapta
II. M maddesinin tamamı bitmiştir. toplam 104 gram madde bulunur.
III. Tepkimede toplam kütle korunur. III. 2. ve 3. deneylerde oluşan ürün miktarı aynı ol-
masına rağmen tepkimeye giren madde miktar-
yargılarından hangileri doğrudur?
ları farklıdır.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III A) I ve II B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III
2. XY3 bileşiğinin kütlece %40'nın X maddesi olduğu 5. 70 gram A maddesinin ayrışması tepkimesinde
bilinmektedir. X ve Y maddelerinden XY3 bileşiği
20 gram B ve 15 gram C maddesi oluşmaktadır.
oluşurken 24 gram Y maddesinin tamamı kullanıl-
mış, X maddesinden ise 16 gram artmıştır. Buna göre, A maddesinin yüzde kaçı tepkimeye
girmiştir?
Buna göre, başlangıçta alınan X maddesinin
kütlesi kaç gramdır? A) 35 B) 40 C) 50 D) 60 E) 70
A) 16 B) 24 C) 32 D) 40 E) 64
3. 100 gram CaCO3 bileşiğinin %50'si tepkimeye gir- 6. Eşit kütlede alınan C katısı ve O2 gazının tam ve-
rimli tepkimesi sonucunda sadece 44 gram CO2
diğinde 22 gram CO2 gazı ve bir miktar CaO bileşi-
gazı oluşurken 20 gram C katısı artmıştır.
ği oluşmuştur.
Buna göre, başlangıçta alınan O2 gazı miktarı
Buna göre, oluşan CaO bileşiğinin kütlesi kaç
kaç gramdır?
gramdır?
A) 16 B) 20 C) 25 D) 32 E) 40
A) 18 B) 22 C) 25 D) 28 E) 56
1. D 2. C 3. D
5 4. B 5. C 6. D
10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr
(H: 1, C: 12)
ÖRNEK 9
m Fe 7
FeXO3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = ’tür. mC 3.C
mO 3 =
mH 4.H
Buna göre, bileşikteki x kaçtır? (O: 16, Fe: 56)
3.12 9
= =
4.1 1
Kütlece birleşme oranı, atom sayısı ve atom kütleleri-
9 + 1 = 10 gram bileşik
nin çarpımının oranına eşittir. Bu nedenle;
m Fe x.Fe 10 gram bileşikte 9 gram C
=
mO 3.O 100 ?
———————————————
7 x.56
= & x = 2 'dir. ? = 90 %90 C atomu içerir.
3 3.16
9. 2 7 2 18 9 3 7
6 10. a) b) c) d) e) f) 4 g) 11. 14 12. %90
20 3 7 16 8 4
www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF
ÖRNEK 13 ÖRNEK 16
mX 3
XaY3 bileşiğinin kütlece %36'sı X elementi olduğuna XY2 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = 'dir.
mY 8
göre, a kaçtır? (X: 27, Y: 32)
a) Yeterli miktar Y maddesi ile 12 gram X kullanıla-
rak kaç gram XY2 elde edilir?
Bileşiğin kütlesi 100 m gram alındığında %36'sı X ise
b) 12 gram X kullanıldığında tamamının harcanması
36 mX 64 mY için en az kaç gram Y kullanılmalıdır?
mX a.X
=
mY 3.Y
mX 3
36 m a.27 = & 3 + 8 = 11 gram bileşik
= &a=2 mY 8
64 m 3.32
a) 3 gram X kullanıldığında 11 gram bileşik
12 gram X kullanıldığında ?
———————————————————
ÖRNEK 14 ?
= 44 gram bileşik oluşur.
Fe2O3 bileşiğinin kütlece yüzde kaçı oksijendir? b) 3 gram X için 8 gram Y kullanılır.
(O: 16, Fe: 56) 12 gram X için ?
———————————————————
? = 32 gram Y kullanılmalıdır.
Fe Fe O O
Bileşiğin kütlesi = atomu . atomu + atomu . atomu
sayısı kütlesi sayısı kütlesi
mFe = (2.Fe) + (3.O) ÖRNEK 17
2O3
mFe = (2.56) + (3.16) A3B2 bileşiğinin kütlece %28'i B elementi ise A ele-
2O3
= 160 gram bileşik 3.16 = 48 gram oksijen mentinin atom kütlesi kaçtır? (B: 14)
7
13. 2 14. %30 15. X = 10, Y = 15 7 16. a) 44 b) 32 17. 24 18.
8
10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr
ÖRNEK 19 ÖRNEK 21
15 gram A ile bir miktar Y maddesinin tam verimli X2Y3 bileşiği, 14 gram X2 ile 24 gram Y2 maddelerinin ar-
tepkimesi sonucunda 45 gram AY3 bileşiği oluşur- tansız tepkimesi sonucu oluşmaktadır.
ken 10 gram Y maddesi arttığına göre, Y maddesinin
Buna göre, X2Y3 bileşiğinin;
yüzde kaçı tepkimeye girmemiştir?
a) Kütlece birleşme oranı kaçtır?
ÖRNEK 20 ÖRNEK 22
mA
AY4 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = 3 'tür. 14 gram A maddesi ile yeterli miktarda Y maddesinin
mY
artansız tepkimesinden 17 gram AY3 bileşiği oluşmak-
Buna göre, 40 gram bileşik oluşturmak için 50 gram tadır.
A maddesinin yüzde kaçı kullanılmalıdır?
Buna göre, 40 gram A ile 7,5 gram Y'nin tepkimesin-
den en fazla kaç gram AY3 bileşiği oluşur?
. 0
A Y4
3k k $ 4k $ 40 gram bileşik için A + 3Y $ AY3
10x x10 x10 k = 10 alınmalıdır.
30 gram 10 gram 40 14 gram 3 gram x 2,5 17 gram
kat
30 gram A kullanılmalıdır. Başlangıç: 40 gram 7,5 gram
7 7
19. %25 20. %60 8 21. a) b) c) 76 22. 42,5
12 8
www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF
NOT
ÖRNEK 23 Tam verimli tepkimelerde tepkimeye giren mad-
mX delerden en az bir tanesi bitmektedir.
3
X2Y3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = ’tür.
mY 4
12 gram X ile 8 gram Y’nin tepkimesi ile ilgili;
m Mg 1.Mg 24 3
a) En fazla kaç gram bileşik oluşur? = = = (Kütlece birleşme oranı)
mO 1.O 16 2
b) Hangi maddeden kaç gram artar? Verilen miktarlar
m Mg 3 32k 96 gram
c) Sınırlayıcı bileşen hangi maddedir? mO
=
32 gram
2
16k
Sınırlayıcı bileşen O2
mX 3 4k 12 gram Tepkimeye giren miktarlar sınırlayıcı bileşenin katına
= göre alınır.
mY 4 8 gram
2k
m Mg 3 16k 48 gram Mg
sınırlayıcı =
mO 2 32 gram O
16k +
mX 3 3k x2 6 gram
a) = 80 gram MgO oluşur.
mY 4 4k 8 gram
+ x2 +
7k x2 14 gram
bileşik bileşik
oluşur.
a) X Y2 Bileşik
/ 0
3k + 8k = 11k " Bileşik 44 gram
ise k = 4 olur.
x4 x4 x4
Tepkime: 12 gram 32 gram 44 gram
ÖRNEK 28
Başlangıç: 32 gram 32 gram " Eşit kütle dediği için
X Y başlangıç kütleleri tepki-
40 gram A ile 48 gram Y elementi tam verimle tepkime- mede kullanılanın büyük
ye girdiğinde AY3 bileşiği oluşuyor. olanına göre alınır.
mA
ÖRNEK 30
A 32 2
= & = (Kütlece birleşme oranı)
mY 3Y 3.16 3 Eşit kütlede H2 ve O2 gazları tam verimle tepkimeye gir-
diğinde 36 gram H2O oluşuyor.
mA 2 20k 40 gram
=
mY 3 48 gram Buna göre artan madde olmaması için hangi madde-
16k
Sınırlayıcı bileşen Y'dir. den kaç gram eklenmelidir? (H: 1, O: 16)
A Y3
/ 0
2k 3k
16x x16 mH 2.H 2.1 1
= = =
32 gram 48 gram mO 1.O 16 8
H 2 O
40 gram A vardı, 32 gramı kullanıldığında 40 - 32 = 8 1 /
gram A artar.
Sabit oran: 1 + 8 = 9
2 k A için 3 k Y kullanılıyor. 4 kat 4 kat 4 kat
8 gram A için ? Harcanan: 4 32 36
———————————————
Başlangıç: 32 32
?
= 12 gram Y eklenmelidir. —————
32 – 4 = 28 gram H2 artar.
28 X
———————————————
X = 224 gram O2 eklenmelidir (artan olmaması için).
ÖRNEK 31 ÖRNEK 32
Eşit kütlede A ve Y alınarak tam verimli tepkime sonucu Eşit kütlede N2 ve O2 gazları alınarak 76 gram N2O3 bi-
54 gram A2Y5 bileşiği oluşurken 26 gram A artmaktadır. leşiği elde ediliyor.
Buna göre;
Buna göre;
mA a) Başlangıçta alınan maddelerin kütleleri kaçar gram-
a) Bileşiğin kütlece birleşme oranı f p kaçtır? dır?
mY
b) Atomların sayıca birleşme oranı kaçtır? b) Hangi maddeden kaç gram artar?
c) A maddesinin yüzde kaçı harcanmıştır? c) Kaçar gram N2 ve O2 gazları kullanılır? (N: 14, O: 16)
mA m – 26
a) = b) A2Y5 sayıca birleşme
mY m A 2
oranı = ÖRNEK 33
40 – 26 Y 5
=
40 Eşit kütlede X ve Y alınarak tam verimle 42 gram XY3 bi-
mA 7 leşiği oluşurken 18 gram X artıyor.
=
mY 20
Buna göre;
mX
c) 40 gram A'nın 14 gramı harcandı a) Bileşikteki atomların kütlece birleşme oranı
mY
kaçtır?
100 ?
—————————————
?= 35 b) Başlangıçta kaçar gram X ve Y maddeleri alınmıştır?
%35'i harcanmıştır.
mA 2.A X + Y $ ürün
d) =
mY 5.Y Başlangıç: m m –
7 2.A
= Tepkime: –(m –18) –m +42
20 5.16
A = 14
Sonuç: 18 gram – 42 gram
X artar.
e) 27 gram bileşikte 20 gram Y
m – 18 + m = 42
100 ? 2m = 60
———————————————
N
?
" 74
m = 30
ÖRNEK 34 ÖRNEK 36
Eşit kütlede X ve Y alınarak tam verimle gerçekleşen Eşit kütlede C katısı ve O2 gazı alınarak CO2 bileşiği
tepkime sonucu 24 gram bileşik oluşurken 12 gram Y oluşturuluyor. Artan madde olmaması için 40 gram
artıyor. daha biten elementten eklendiğine göre başlangıçta
alınan C ve O2'nin toplam kütlesi kaç gramdır?
Buna göre, 15 gram X ve 18 gram Y birleşerek en
(C: 12, O: 16)
fazla kaç gram bileşik oluşturur?
mC 1.C 1.12 3
= & = (Kütlece birleşme oranı)
mO 2.O 2.16 8
X + Y $ ürün C + O2 $ CO2
Başlangıç: m m – Başlangıç: 8m 8m –
Tepkime: –3m –8m +11m
Tepkime: –m –(m–12) +24
Sonuç: 5m
Sonuç: – 12 g 24 g artar
5m C yi harcamak için 40 gram O2 ekleniyor ise:
m + m – 12 = 24 mC 3 5m
= =
2m = 36 mO 8 40
m = 18 m=3
Başlangıçta alınan maddelerin kütleleri toplamı
Sınırlayıcı bileşen 8m + 8m = 16 m = 16 · 3
mX m 18 3 x5 15 gram = 48 gram
= = =
mY m – 12 6 1 18 gram
x18
ÖRNEK 37
X Yb
/a 0 Başlangıç miktarları 32'şer gram olan A ve Y mad-
3k k
5x x5 deleri tepkimeye girdiğinde 20 gram A maddesi art-
15 + 5 = 20 gram bileşik oluşur. mA
tığına göre elementlerin kütlece birleşme oranı
mY
kaçtır?
A + Y $ ürün
ÖRNEK 35
Başlangıç: 32 gram 32 gram
Eşit kütlede alınan A ve Y elementlerinin oluşturduğu
mA Tepkime: –12 gram –32 gram +44 gram
3
A2Y3 bileşiğinde kütlece birleşme oranı = 'dür.
mY 4 Sonuç: 20 gram A
artar.
Buna göre, tam verimli tepkime sonucunda A2Y3 bi-
mA 12 3
leşiği oluştuğunda hangi elementten yüzde kaç ar-
mY
= =
32 8
tar?
ÖRNEK 38
3
34. 20 35. %25 A 12 36. 48 37. 38. 200
8
www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF
NOT ÖRNEK 41
Eğer bir bileşiğin kütlece birleşme oranı ve for-
X2Y5 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı
mülü verilip, diğer bileşiğin kütlece birleşme
mX 7
oranı ya da formülü isteniyorsa; = dir.
mY 20
Bileşikte bulunan elementlerin atom kütleleri
oranı bulunur ve diğer bileşikte yerine yazılır. Buna göre, 21 gram X ve 48 gram Y'den en fazla kaç
gram X2Y3 bileşiği oluşur?
ÖRNEK 39
X2Y5 bileşiği için X2Y3 bileşiği için
XY2 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı mX mX
2.X 2.X
mX 3 = mY
=
mY 5.Y 3.Y
= ’dür.
mY 4 7 2.X mX 2.7
= = Sıfırlayıcı
Buna göre, X3Y4 bileşiğinde elementlerin kütlece 20 5.Y mY 3.8 bileşen
birleşme oranını bulunuz. X 7 mX 3k 21 gram
= 7
Y 8 mY
= 48 gram
12 4k
XY2 bileşiği için X3Y4 bileşiği için
X Y3
/2 0
mX mX 3 X 7k 12k
X = ·
= mY 3x x3
mY 2.Y 4 Y
mX 21 + 36 = 57 gram bileşik oluşur.
3 X 3 3
= = ·
4 2.Y mY 4 2
X 3 mX 9
= =
Y 2 mY 8
ÖRNEK 40 ÖRNEK 42
mX 2
XY3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = dur. XY2 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı
mY 9
mX 1
X2Y3 bileşiğinde eşit kütlede X ve Y alındığında en fazla = tür.
mY 4
39 gram bileşik oluşuyor.
Buna göre, 10 gram X ve 21 gram Y'nin birleşme-
Buna göre, başlangıçta toplam kaç gram madde si sonucu oluşan X2Y3 bileşiğinde hangi maddeden
alınmıştır? kaç gram artar?
XY3 bileşiği için X2Y3 bileşiği için XY2 bileşiği için X2Y3 bileşiği için
mX mX 2.X mX X mX 2.X
X = = =
= mY 3.Y mY 2.Y mY 3.Y
mY 3.Y
2 X mX 2.2 1 X mX 2.1
= = = =
9 3.Y mY 3.3 4 2.Y mY 3.2
X 2 mX X 1 mX 10k
= 4 = 1 10 gram
Y 3 = Y 2 = 21 gram
mY 9 mY 3 7k
X Y3 Sınırlayıcı
X
/2
Y3
0 /2 0 bileşen
4k 9k 13k k 3k
3x x3 3 kat 7x x7
27 + 27 = 54 gram
9
39. 40. 54 13 41. 57 42. 3 gram X
8
10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr
XaYb
38 gram bileşik elde ediliyorsa A'nın tamamı biter.
mX : Toplam X kütlesi
mX 38 – 14 = 24 gram Y harcanır.
X : Atom kütlesi a=
X AaYb için
a : X’in katsayısı mA a.A
=
mY b.Y
14 a.14
=
24 b.16
a 2
ÖRNEK 43 b
=
3
& A2Y3
mX 3
XaYb bileşiğinin kütlece birleşme oranı = ol-
mY 8
duğuna göre, bileşiğin basit formülü nedir?
Xa Yb mX a.X
=
3 8 mY b.Y
12 16 3 a.12 ÖRNEK 46
=
4 1 1 8 b.16
1 4 2 a 1 Başlangıç miktarları 16'şar gram olan A ve Y elementle-
=
b 2 ri tam verimle tepkimeye girdiğinde 10 gram A elementi-
1 ve 2
XY2
XY2
nin arttığı belirleniyor.
ÖRNEK 44
A + Y $ ürün
XaYb bileşiğinin kütlece %30'u Y'dir. Buna göre, bileşi- Başlangıç: 16 gram 16 gram
ğin basit formülünü bulunuz. (Y: 16, X: 56) Tepkime: 6 gram 16 gram
Sonuç: 10gram –
mX mX a.A
X a Yb a.X
0 0 = mY
=
b.Y
70 30 mY b.Y
7 3 70 a.56 6 a.12
= =
7 3 30 b.16 16 b.16
56 16 a 2 a 1 & AY2
= =
1 3 b 3 b 2
16 /
8 16
X2Y3
2 ve 3
X2Y3
2. 16 gram hidrojenin (H2) tamamı bir miktar karbonla 5. 21 gram X ile 21 gram Y'nin tam verimle tepkimesi
(C) birleşerek 64 gram bileşik oluşturmaktadır. sırasında X maddesinin tamamı harcanıyor.
Buna göre, bileşikteki karbonun kütlece yüzde- Y maddesinden 14 gram arttığına göre, bu tep-
si kaçtır? kimede oluşan bileşik kaç gramdır?
A) 5 B) 25 C) 50 D) 75 E) 90 A) 42 B) 35 C) 28 D) 21 E) 14
1. E 2. D 3. C
15 4. D 5. C 6. D
TEST - 4 KİMYANIN TEMEL YASALARI
D) 10 gram Y E) 15 gram X
X 3 mX
2. X2Y bileşiğinde kütle oranı tür. 5. X2Y6 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = 4'tür.
Y 4 mY
Eşit kütlelerde X ve Y elementlerinin tam verim-
Buna göre, X3Y2 bileşiğini oluşturan elementle- li tepkimesinde X2Y6 bileşiği oluşurken hangi
mX
rin kütlece birleşme oranı f p kaçtır? elementin kütlece yüzde kaçı artar?
mY
A) %25 Y B) %25 X C) %75 X
1 4 9 16 18
A) B) C) D) E)
4 9 16 3 7 D) %75 Y E) %50 X
Buna göre, 15 gram X ile 12 gram Y nin tepki- 6. X ve Y elementlerinin oluşturduğu X2Y3 bileşiğin-
mesinde artan madde olmaması için hangi ele- X 7
de kütle oranı dir. 14 gram X ile yeterince
mentten kaç gram daha eklenmelidir? Y 12
Y tam verimle tepkimeye girerse kaç gram XY2
A) 11 gram X B) 33 gram Y C) 44 gram X bileşiği oluşur?
D) 46 gram Y E) 66 gram Y A) 23 B) 38 C) 46 D) 76 E) 92
1. C 2. C 3. B
16 4. A 5. D 6. C
www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF
Her bir element, çok küçük bölünemeyen tanecik- b. N2O ile NO2 f. N2O5 ile NO
lerden yani atomlardan oluşmaktadır. Ayrıca atom-
lar kimyasal tepkimelerden oluşmazlar. c. C2H2 ile C6H6 g. CaBr2 ile KBr
Bu durumda kütle değişmez. (Dalton'un kütlenin ko- c. C2H2 ile C6H6 Basit formülleri aynı oldu-
Elementin bütün atomları kütlece aynı ve bileşikte d. NaBrO3 ile NaBrO4 Üç farklı tür atom olduğu
atomlar belirli sayısal oranlarda ise bileşiğin kütlece için, katlı oran yoktur.
f. 5 2
İki element aralarında birden fazla bileşik oluşturu- N2O5 ile NO
2 ya da 5
yorsa bu elementlerden herhangi birinin sabit kütle-
g. CaBr2 ile KBr Farklı elementler olduğu
si ile birleşen diğer elementin değişen kütleleri ara-
için katlı oran yoktur.
sındaki basit ve tam sayılarla ifade edilen orana
katlı oranlar kanunu denir.
Bileşikler iki elementten oluşmalı. XY2 ile X3Yn bileşiklerin oluşturulurken eşit kütlede
Bileşikleri oluşturan elementler aynı olmalı. X alındığında birinci bileşikteki Y kütlesinin ikinci bi-
3
leşikteki Y kütlesine oranı olduğuna göre, n sa-
Bileşiklerin basit formülleri farklı olmalıdır. 4
yısı kaçtır?
ÖRNEK 49 ÖRNEK 51
X ve Y elementlerinden oluşan iki bileşikten birincisi küt- X’in kütlesi
lece %40 Y ikincisi kütlece %30 X elementi içermekte-
I. bileşik
dir.
Y’nin kütlesi
I. Yol 16 20
X Y
_____ _____
Yukarıda X ve Y elementlerinin birleşmesi sonucu olu-
1. Bileşik 60 40
şan iki farklı bileşiğin kütlece birleşme oranı grafiği ve-
2. Bileşik 30 70 \ 2 " X'in kütlelerini eşitle-
mek için 2 ile çarpılır. rilmiştir.
60 140
Buna göre, bu iki bileşikte bulunan Y elementleri
Y1 40 2 YI
= =
Y2 140 7 arasındaki katlı oran kaçtır?
YII
ÖRNEK 52
A’nın kütlesi
II. bileşik
ÖRNEK 50
I. bileşik
I. CH4
II. C3H8
III. C2H2 Y’nin kütlesi
6 16
IV. C2H6
A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki farklı bileşiğe ait
Yukarıda verilen bileşiklerdeki H elementinin kütle- grafik yukarıda verilmiştir.
ce yüzdelerini kıyaslayınız. Buna göre, I. bileşiğin formülü A2Y4 ise II. bileşiğin
formülünü bulunuz.
H elementinin kütlece yüzdelerini kıyaslamak için C
elementlerinin sayıları eşitlenir.
A Y Bileşik
_______ _______ _______
I. CH4 / x6 C6H24
I. bileşik m 16 A2Y4/a
II. C3H8 / x2 C6H16
II. bileşik m 6 AaYb / 2
III. C2H2 / x3 C6H6
A2aY4a
IV. C2H6 / x3 C6H18
A2aY2b
2 4
49. 50. I > IV > II > III 18 51. 52. A4Y3
7 5
www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF
ÖRNEK 53 ÖRNEK 55
Y’nin kütlesi
A Y Bileşik
56 16 AY II. bileşik
56 m A2Y3 5
I. bileşik
AY ve A2Y3 bileşiklerinde A ve Y elementlerinin kütlele-
3
rinin değişimi yukarıdaki tabloda verilmiştir.
m = 24
A Y Bileşik
_______ _______ _______
6 10
Y'ler oranı
3 3a
=
10 2b
a 1
=
b 5
ÖRNEK 54 AY5
Y'ler oranı X 3
= olduğuna göre X = 3, Y = 4
Y 4
6 3
=
m 2 Bileşiğin formülü Fe3O4 olur.
m=4
1 NO ile N2O5 arasındaki 4 5 Her iki bileşik elde edilirken aynı miktarda X kulla
katlı oran 2 olabilir. nılmış ve I. bileşikten en fazla 60 gram elde edil
5
miştir.
D Y
Buna göre, II. bileşikten en fazla kaç gram elde
2 3 edilir?
Naz, yukarıda verilen kavram haritasında be- A) 42 B) 48 C) 72 D) 76 E) 80
lirtilen ifadeler için uygun cevapları verdiğinde
kaç numaralı çıkışa ulaşır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Bu ifade;
I. Katlı oranlar
2. I. CaO - MgO II. Kütlenin korunumu
II. C2H4 - C4H8 III. Sabit oranlar
III. FeO - Fe2O3
kanunlarından hangileri ile ilgilidir?
Verilen bileşik çiftlerinden hangilerine katlı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
oranlar kanunu uygulanamaz?
D) I ve II E) II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) I ve II E) II ve III
1. B 2. D 3. B
20 4. D 5. E 6. C
KİMYANIN TEMEL YASALARI TEST - 6
1. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikte 4. I. X2Y ile X3Y4 bileşiklerinde aynı miktar X ile bir-
elementlerin kütlece birleşme miktarları çizelgede 3
leşen Y kütleleri oranı dir.
verilmiştir. 8
II. C2H4 ile C3H6 arasında katlı oran yoktur.
Bileşikler X miktarı (g) Y miktarı (g) 3
III. MnO2 ile Mn3O4 arasındaki katlı oran dir.
2
1. bileşik 35 60
IV. H2S ile H2SO4 arasında katlı oran yoktur.
2. bileşik 14 32 2
V H2SO4 ile H3PO4 arasında katlı oran tür.
3
Verilenlerden kaç numaralı bilgi yanlıştır?
Buna göre, 1. bileşiğin formülü X2Y3 ise 2. bile-
şiğin basit formülü nedir? A) I B) II C) III D) IV E) V
A) XY B) XY2 C) XY3
D) X 2Y5 E) X 2Y
2. N2O5 ve NO2 bileşikleri arasındaki katlı oran kaç- 5. X2Y3 ve XYn bileşiklerinde aynı miktar X ile bir-
tır?
2 5 5 leşen X2Y3 bileşiğindeki Y nin, XYn bileşiğinde-
A) B) C) 1 D) 2 E) 3
3 3 4 ki Y ye oranı olduğuna göre, XYn bileşiğin-
8
deki "n" sayısı kaçtır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
A) 5 B) 6,5 C) 10 D) 13 E) 18
1. B 2. E 3. B
21 4. E 5. D 6. B
10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr
bit olan orana sabit hacimler kanunu denir." demiştir. Sonuç: –9 L – +6 L NH3 gazı oluşur.
N2 gazı
Bir kimyasal tepkimede kütle her zaman korunur- artar.
ken; hacim korunmayabilir.
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) ÖRNEK 60
V litre 3V litre 2V litre N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
10 L 30 L 20 L Tepkimesine göre eşit hacimde H2 ve N2 gazları alı-
narak aynı koşullarda en fazla 60 litre NH3 gazı el-
2L 6L 4L
de ediliyor.
ÖRNEK 57
Buna göre, başlangıçta alınan toplam gaz hacmi
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) kaç litredir?
ÖRNEK 61
15 litre X2 ve 9 litre Y2 gazları
ÖRNEK 58 X2(g) + 3Y2(g) $ 2XY3(g)
X2(g) + 2Y2(g) $ 2XY2(g) tepkimesi sonucunda XY3 gazı oluşturuyor.
Tepkimesine göre, 48 litre XY2 gazı oluşturmak Tam verimle gerçekleşen tepkime sonucunda
için aynı koşullarda kaçar litre X2 ve Y2 gazı kul- hangi maddeden kaç litre artar?
lanılmalıdır?
X2(g) + 3Y2(g) $ 2XY3(g)
Başlangıç: 15 L 9L
X2(g) + 2Y2(g) $ 2XY2(g)
24x 24x 24x Tepkime: –3 L –9 L +6 L
24 L 48 L 48 L
Sonuç: 12 L – 6L XY3 gazı oluşur.
X2 gazı
artar.
Başlangıç: 4V 5V
40
60. = 24 L C3H8 gazı tepkimeye girer.
100 Tepkime: -2 V -5 V +2 V
C3H8 gazı + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(g)
Sonuç: 2 V artar
Başlangıç: 60 L 120 L – –
2X2 + 5Y2 $ 2Z
Tepkime: –24 L –120 L +72 L +96 L
X2Y5
Sonuç: 36 L C3H8 – 72 L CO2 96 L H2O
36 + 72 + 96 = 204 L
ÖRNEK 63
4 hacim X2 ile 6 hacim Y2 gazı reaksiyona girerse 4
hacim Z gazı oluşuyor. ÖRNEK 66
Buna göre, oluşan Z gazının X ve Y cinsinden for- Hacim (L)
mülünü bulunuz.
10
2 hacim X2 gazı ile 3 hacim Y2 gazı reaksiyona girdi- a) Z'nin formülünü X ve Y cinsinden bulunuz.
ğinde aynı koşullarda 2 hacim Z gazı oluşuyor. b) Tepkimede sınırlayıcı bileşen hangi maddedir?
Buna göre, 30 L Z gazı oluşturmak için kaçar L X2 c) Tepkime tam verimle mi gerçekleşir?
ve Y2 gazları kullanılır?
a) 4X + 10Y $ 2Z
X2Y5
2X2 + 3Y2 $ 2Z
15x 15x 15x b) Biten madde sınırlayıcı bileşendir.
62. 204 L 63. X2Y3 64. 30 L X2 , 45 L Y2 23 65. X2Y5 66. a) X2Y5 b)Y c) Evet
TEST - 7 KİMYANIN TEMEL YASALARI
Yukarıda denklemi verilen tepkime aynı koşullar- tepkimesinde aynı koşullardaki hacim oranla-
daki X2 ve Y2 gazlarıyla gerçekleşmektedir. rı için;
VH
2
Buna göre, bu gazların tepkimede harcanan I. =3
VN
ve oluşan hacimleri oranı (X2 : Y2 : XY2) kaçtır? 2
A) 1 : 2 : 1 B) 1 : 2 : 2 C) 1 : 2 : 3 VNH
3
II. =2
VN
D) 1 : 1 : 1 E) 2 : 1 : 2 2
Vürün 1
III. =
Vgiren 2
A) Yalnız I B) Yalnız II C) l ve ll
D) Il ve IlI E) l, II ve III
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll
D) l ve lll E) ll ve lll
1. B 2. E 3. E
24 4. E 5. C 6. D
KİMYANIN TEMEL YASALARI TEST - 8
FEN LİSELERİNE YÖNELİK FEN LİSELERİNE YÖNELİK
1. Aynı sıcaklık ve basınçta, 2 litre C6H10 gazı ile 4 4. Avogadro yasasına göre;
litre H2 gazı birleşerek 2 litre CxHy gazını oluştu-
ruyor. H2(g) + Cl2(g) $ 2HCl(g)
Buna göre, bileşikteki x ve y sayıları kaçtır? tepkimesinde aynı koşullarda tam verimle 10
L H2 ve 3 L Cl2 gazının tam verimli tepkimesin-
x y den elde edilen bileşiğin hacminin artan gaz
hacmine oranı kaçtır?
A) 6 14
3 1 6 3
B) 8 14 A) B) C) D) E) 3
4 2 7 7
C) 6 12
D) 7 12
5. Sabit basınçlı bir kapta ve sabit sıcaklıkta X ve O2
E) 8 20
gazları tepkimeye girerek CO2 ve H2O gazlarını
oluşturmaktadır.
5 X(g)
4 H2O(g)
2. I. C(k) + O2(g) $ CO2(g) 3 CO2(g)
II. H2(g) + CI2(g) $ 2HCI(g) 2
1
III. 2CO(g) + O2(g) $ 2CO2(g) O2(g)
Zaman
Aynı koşullarda gerçekleşen yukarıdaki tepki Bu tepkime ile ilgili;
melerden hangilerinde toplam gaz hacmi ko
runmuştur? I. X'in formülü C3H8 dir.
II. Tepkime sonunda kapta 11 L gaz bulunur.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
III. X gazının %20 si tepkimeye girmiştir.
D) I ve III E) II ve III
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
1. A 2. C 3. C
25 4. C 5. E 6. E
KARMA TEST - 1 KİMYANIN TEMEL YASALARI
3.
Yanma sonrası
Magnezyum Oksijen
oluşan bileşik
kütlesi (g) kütlesi (g)
kütlesi (g)
18 a 12
24 – b
1. C 2. A 3. E
26 4. D 5. D 6. C
KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 2
1. X in kütlesi (g) m Fe 7
4. Fe2O3 bileşiğinde kütle oranı tür.
l. bileşik ll. bileşik
mO 3
lll. bileşik
8 Bu bileşik ile ilgili çizilen,
mFe
mFe
Y nin kütlesi (g) mO
14 28 42
21
7
X ve Y elementlerinin oluşturduğu üç bileşiğin, X 3
7
D) X2Y XY3
E) X2Y3 XY6 grafiklerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll
D) ll ve lll E) l, ll ve lll
2. Aşağıdaki maddelerden hangisinin oluşumu 5. Katlı oranlar yasasına göre eşit miktarlarda X alın-
sabit oranlar yasası ile açıklanabilir?
dığında oluşan X3On bileşiğindeki oksijen kütlesi
A) Çelik B) Kolonya C) Kalay XmO4 bileşiğindeki oksijen kütlesinin 2 katıdır.
Buna göre, n.m değeri aşağıdakilerden hangisi-
D) Şeker E) Bronz
dir?
A) 6 B) 12 C) 18 D) 22 E) 24
1. A 2. D 3. B
27 4. E 5. E 6. D
KARMA TEST - 3 KİMYANIN TEMEL YASALARI
Tepkimede artan madde olmaması için hangi Verilen bileşiklerin kütlece C yüzdeleri için aşa-
maddeden kaç gram eklenmelidir? ğıdaki sıralamalardan hangisi doğrudur?
A) 30 gram Y B) 12 gram X C) 7,5 gram Y A) ll > l > lll B) l > ll > lll C) lll > ll > l
5. I. SO2 - SO3
2.
X Y II. NO - N2O5
I. bileşik 2,8 gram 3,2 gram III. PbO - Pb3O4
II. bileşik 8,4 gram a gram Formülleri verilen bileşik çiftlerinden hangileri-
4
nin arasındaki katlı oran olabilir?
Yukarıdaki tabloda X ve Y elementlerinin iki ayrı bi- 3
leşiğinin kütlesel analiz sonuçları verilmiştir. A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III
D) 16,4 E) 28,4
40 58
1. A 2. B 3. B
28 4. A 5. C 6. C
KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 4
1. X in kütlesi (gram) 4. Oluşan bileşik kütlesi (gram)
ll
28 44
l
a
8 28 32 Eklenen
Y nin kütlesi (gram)
X kütlesi (gram)
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve Ill E) I, II ve III
2. I. N2O5 – P2O5
FEN LİSELERİNE YÖNELİK
II. H2O2 - H2O
III. C3H4 - C6H8 5. 1 litre C2H2 gazı ile 1 litre H2 gazı tam verimle
tepkimeye girerek 1 litre Z gazına dönüşüyor.
IV. Na2CO3 - NaHCO3
Buna göre, Z gazı ile CH4 gazı arasındaki kat-
V. CO - COCl2
lı oran aşağıdakilerden hangisi olabilir?
I, II, III, IV ve V numaraları ile verilen bileşik çift-
3 1 2 2 3
lerinden hangisi katlı oranlar yasasına uyar? A) B) C) D) E)
4 2 3 5 5
A) I B) II C) III D) IV E) V
X
6. XY bileşiğinde X ve Y2 elementlerinin kütlece
Y
5
birleşme oranı tür.
3
20 gram X ile 12 gram Y kullanılırsa;
1. C 2. B 3. A
29 4. E 5. B 6. D
KARMA TEST - 5 KİMYANIN TEMEL YASALARI
2. I. N2O4 - N2O 5. X
1. C 2. A 3. C
30 4. A 5. E 6. C
KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 6
1. SOX bileşiğinin kütlece %40'ı S olduğuna göre x 4. Kütle (gram)
kaçtır? (O: 16, S: 32)
12 X
A) 2 B) 3 C) 4 D) 1 E) 5
10
8
5 Y
Zaman
12
1. B 2. E 3. D
31 4. C 5. B 6. A
KARMA TEST - 7 KİMYANIN TEMEL YASALARI
1. 4. X2 + 2Y2 $ 2XY2
A'nın Y'nin Bileşiğin
kütlesi kütlesi formülü tepkimesine göre 16 gram X ile 24 gram Y'nin ta-
A) 24 B) 12 C) 48 D) 36 E) 27
Buna göre;
2. XY3 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı mN 14
mX I. Bileşiğin kütlece birleşme oranı = 'tür.
2 mH 3
= 'tür.
mY 3
II. H'nin atom kütlesi 1 ise N'nin atom kütlesi
Buna göre, 20 gram X ile yeterli miktarda Y ele-
14'tür.
mentinden en fazla kaç gram X2Y3 bileşiği olu- N 1
şur? III. Atomların sayıca birleşme oranı = 'tür.
H 3
A) 35 B) 40 C) 45 D) 50 E) 55 IV. Başlangıçta alınan N2 gazı 28 gramdır.
D) I, III ve IV E) I, II ve IV
1. B 2. A 3. A
32 4. C 5. C 6. A
KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 8
1. I. FeO - Fe2O3 4. Bileşiğin kütlesi (gram)
II. C2H4 - C3H6 III. bileşik
20 II. bileşik
III. MgCI2 - MgO
IV. H3PO3 - H3PO4 15 I. bileşik
1. bileşik
80
68 2. bileşik
64
A
36
32
Y
Zaman Zaman
3. 5,6 gram A ile 3,6 gram B2 elementlerinin tam ve- A ve Y elementlerinin tam verimle oluşturduğu iki
rimli tepkimesi sonucunda oluşan AB bileşiğindeki farklı bileşiğin oluşmasına ilişkin kütle - zaman gra-
A 7 fikleri yukarıda verilmiştir.
elementlerin atom kütleleri oranı = 'dir.
B 2
2. bileşiğin formülü AY2 olduğuna göre;
Buna göre;
I. Tepkimede artan madde olmamıştır. I. Birinci bileşiğin formülü AY3'tür.
II. Tepkime sonunda 7,2 gram bileşik oluşmuştur. II. Birinci bileşikte sınırlayıcı bileşen Y'dir.
III. Bir miktar daha A elementi ilave edilirse oluşan III. Aynı miktar Y ile birleşen A elementleri arasın-
A1 2
bileşik miktar artar. daki oranı = 'tür.
mA 7
IV Elementlerin kütlece birleşme oranı = dir. A2 3
mB 2 yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
A) I ve IV B) II ve III C) II ve IV
D) Yalnız II E) I, II ve III
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
1. C 2. C 3. D
33 4. A 5. E
KARMA TEST - 9 KİMYANIN TEMEL YASALARI
1. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikteki 4. X ve Y elementleri, XY3 ve XaYb olmak üzere iki
elementlerin kütlelerinin değişimi grafikte verilmiş- farklı bileşik oluşturmaktadır.
tir.
• XY3 bileşiğinin kütlece %75'i Y'dir.
X kütlesi (gram) • XaYb bileşiğin kütlece %40'ı X'tir.
I. bileşik
Buna göre, XaYb bileşiğinin basit formülü aşağı-
II. bileşik dakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) 5 B) 2 C) 3 D) 4 E) 1 5. I. CH4
II. C2H4
III. C3H8
IV. C2H2
1. E 2. C 3. B
34 4. D 5. A 6. C
KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 10
1. X2Y3 bileşiğini oluşturmak için 12'şer gram X2 ve Y2 4. 14 gram N2 ile 22 gram O2'nin tepkimesi sonucun-
tepkimeye girmektedir. da en fazla 22 gram bileşik elde ediliyor.
Tam verimle gerçekleşen tepkimede hangi ele- Buna göre, bu bileşiğin basit formülü aşağıda-
mentten kaç gram artar? (X: 14, Y: 16) kilerden hangisidir? (N: 14, O: 16)
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
II. bileşik
6
I. bileşik
2
3. X3Y4 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme ora-
mX 3 X’in kütlesi (gram)
nı = 'dir. Eşit kütlede alınan X ve Y ele- 2 4
mY 2
Grafik, iki farklı bileşikteki X ve Y kütleleri arasında-
mentlerinden X2Y bileşiği oluşurken 6 gram Y art-
ki ilişkiyi göstermektedir.
maktadır.
1. A 2. E 3. D
35 4. A 5. D 6. C
KARMA TEST - 11 KİMYANIN TEMEL YASALARI
I. Br2 elementinin artan miktarı ile Ca elementinin Buna göre, X3Y4 bileşiğinin elementlerinin küt-
mY
lece birleşme oranı f p kaçtır?
tepkimeye giren miktarı aynıdır.
II. Oluşan bileşiğin kütlece %20'si Br2 elementidir. mX
m Ca 1 1 1 3
III. Elementlerin kütlece birleşme oranı = A) B) 2 C) 3 D) E)
m Br 2 2 3 2
dir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III
D) Yalnız I E) Yalnız III
3. Kütle (gram)
56
6 A
Y Zaman
Y2(gram)
16 20
Yukarıdaki grafikte A2Y3 bileşiği oluşurken harca-
nan A ve Y elementleri ile oluşan A2Y3 bileşiğinin Bir miktar X bulunan kaba azar azar Y2 ilave edi-
kütlesinin zamanla değişimi verilmiştir. lerek tepkime gerçekleştiriliyor. Bu işlem sırasında
kaba konulan Y2 ve oluşan bileşik arasındaki kütle
Buna göre;
1 ilişkisi grafikteki gibidir.
I. A maddesinin 'ü harcanmıştır.
3 Buna göre;
II. Başlangıçta alınan toplam madde miktarı 36 mX 5
I. Kütlece birleşme oranı = 'dir.
gramdır. mY 2
A 2 II. 4 gram Y2 artmıştır.
III. Elementlerin sayıca birleşme oranı = '
Y 3 III. Y2 elementinin %80'i tepkimeye girmiştir.
tür.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
1. D 2. E 3. C
36 4. A 5. D 6. A
KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 12
7 4. AXBY bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme ora-
1. C2H6 + O2 $ 2CO2 + 3H2O
2 mA 31
nı = 'dır.
a gram 28 gram 22 gram 13,5 gram mB 40
Tepkimesine göre, reaksiyona giren C2H6 bile- Buna göre, elementlerin sayıca birleşme oranı
şiğinde kaç gram karbon atomu bulunur? X
kaçtır? (B: 16, A: 31)
Y
(H: 1, C: 12) 2 2 4 4 5
A) B) C) D) E)
5 3 5 3 2
A) 7,5 gram B) 1,5 gram C) 3 gram
D) 6 gram E) 2 gram
5. Sabit sıcaklıkta kapalı bir kapta A ve B2 element-
lerinin tepkimesi sonucunda AB2 bileşiğinin oluşu-
munun kütle - zaman grafiği aşağıdaki gibidir.
Kütle
AB2
2. Eşit kütlede A ve Y2 elementlerinin tepkimesi sonu- 40
cunda 22 gram AY2 bileşiği oluşuyor.
8 B2
Buna göre;
A Zaman
I. Başlangıçta alınan toplam madde miktarı
32 gramdır. Buna göre;
II. Sınırlayıcı bileşen Y2 dir.
I. Oluşan AB2 bileşiğinin 40 gramı A elementidir.
III. Oluşan bileşiğin kütlece birleşme oranı mB 5
mA II. Elementlerin kütlece birleşme oranı =
3 mA 4
= 'dir. tür.
mY 8
III. Artan madde olmaması için 10 gram A elemen-
yargılarından hangileri doğrudur? (A: 12, Y: 16)
tinden eklenmelidir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) I ve II E) I, II ve III
AI S
S8 elementi (gram)
A) 27 32 8 16
1. D 2. E 3. C
37 4. A 5. C 6. B
YAZILI SORULARI KİMYANIN TEMEL YASALARI
1. Aşağıda verilen boşlukları doldurunuz. (Tepkimeler artansız gerçekleşmektedir.) (Her boşluk 2 puan toplam
18 puan)
1. Katlı oranlar
…………………… kanununa göre bir element başka bir elementle birden fazla bileşik oluşturuyorsa ele-
mentlerden birinin belirli bir kütlesi ile birleşen diğer elementlerin farklı kütleleri arasında basit tamsayı-
lı bir oran vardır.
2. kanunlarının
Deney sonuçlarının yüksek hassasiyette ölçülmesi ve yorumlanması kimyanın temel …………………
ortaya çıkmasına neden olmuştur.
3. kütlenin korunumu
Lavoisier, ………………………………………… kanununu ortaya koymuştur.
4. kütleleri
Kimyasal tepkimelerde; tepkimeye giren maddelerin ……………… toplamı, tepkime sonucu oluşan
kütleleri
maddelerin …………… toplamına eşittir.
5. Proust
……………………, bir element başka bir elementle bileşik oluşturduğunda, bileşik içindeki elementlerin
kütleleri oranının sabit olduğunu belirlemiştir.
6. katlı oranlar
Dalton un kendi atom teorisinden yola çıkarak tahmin ettiği kanun ………………………………… kanu-
nudur.
7. Avogadro
……………… a göre, aynı sıcaklık ve basınçtaki gazların eşit hacimlerinde eşit sayıda molekül bulunur.
9. 7 gram demir tozu ile 4 gram kükürt tozunun tepkimesinden 11 gram demir-II-sülfür bileşiği elde edildi
22
ğine göre, 14 gram demir tozu ile 10 gram kükürt tozunun tepkimesinden ……………… gram demir (II)
sülfür bileşiği elde edilir.
2. Aşağıdaki cümlelerin başına, doğru ise “D”, yanlış ise “Y” koyunuz. (Her yargı 2 puan toplam 16 puan)
D
1. (.......) Lavoisier, yaptığı deneylerle kimyasal tepkimelerde kütlenin korunduğunu kanıtlamıştır.
Y
2. (.......) Bileşikleri oluşturan elementlerin kütlece birleşme oranlarının daima sabit kaldığını Scheele
kanıtlamıştır.
Y
3. (.......) Avogadro hipotezine göre, aynı sıcaklık ve basınçtaki gazların eşit hacimlerinin kütleleri de
eşittir.
D
4. (.......) 3 gram magnezyum ile 2 gram oksijenin tam olarak birleşmesinden 5 gram magnezyum oksit
(MgO) oluşur. (O: 16, Mg: 24)
Y X 7
5. (.......) Elementlerinin kütlece birleşme oranı = olan bir bileşikten en fazla 22 gram elde etmek
Y 4
için eşit kütlelerdeki X ve Y'nin tepkimesinden 6 gram X artar.
D 8 9
6. (.......) Fe3O4 ve Fe2O3 bileşikleri arasındaki katlı oran veya dir.
9 8
D
7. (.......) C4H8 ve C6H12 bileşiklerine katlı oranlar kanunu uygulanamaz.
Y
8. (.......) Kimyasal tepkimelerde maddelerin toplam kütle ve toplam hacimleri her zaman korunur.
14 mN mN 7
= & = I. bileşik II. bileşik
2.16 mO mO 16
8 gramında 3 gram Y Formülüne XaYb dersek ve
m N + m O " mBileşik var ise 8 – 3 = 5 gram 100 m gram alsak, 25 m gramı
2 1 X vardır. X, 75 m gramı Y'dir.
7k + 16k = 23k
X Y
x 0,4 x 0,4 x 0,4 & atom kütleleri oranı .a .b
X 5 1 3
Tepkime 2,8 gram 6,4 gram 9,2 gram =
1 3
Y 3 a= =b
5 3
Büyük olanın kütlesine göre alınır.
1
mN = 6,4 gram 5/ 1
5
mO = 6,4 gram
& a = 1, b = 5
II. bileşiğin formülü XY5
şeklindedir.
1. Kimya laboratuvarında iki deney yapan Arda, de- 3. Joseph Proust tarafından ortaya atılan sabit oran-
ney sonuçlarını tahtaya yazar. lar kanununa göre elementler bir bileşiği oluşturur-
ken daima aynı kütle oranı ile birleşirler. Örneğin
Arda
1. deney: H2O bileşiği oluşurken hidrojen ve oksijen element-
14 gram demir ile 6 gram oksijenden leri daima 1/8 oranında birleşirler. Bu durumu ba-
tam verimle 20 gram bileşik elde edildi. sitçe şöyle ifade edebiliriz; 1 gram H2 ile 8 gram O2
tepkimeye girer ve 9 gram su oluşur.
2. deney:
48 gram demir ile 12 gram oksijenden Buna göre artansız bir tepkime sonucu 7,2 gram
tam verimle 54 gram bileşik elde su elde etmek isteyen Sibel öğretmen aşağıda-
edildi ve 6 gram demir arttı.
ki madde miktarlarından hangisini kullanmalı-
dır?
1. E 2. E 40 3. A 4. B