Asit

Bu kitabın her hakkı saklıdır ve MİRAY EĞİTİM HİZMETLERİ YAYINCILIK İNŞ. TUR. SAN.
VE TİC. LTD. ŞTİ.’ne aittir. 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kitabın düzeni, metni, soru
ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir şekilde alınıp yayımlanamaz, fotokopi ya da başka bir tek-
nikle çoğaltılamaz.
Yayın Sorumlusu : Ali DİNÇSÖNMEZ
Yazarlar : Ali DİNÇSÖNMEZ – İzzet ÖZKAL – Taha YILMAZ

Dizgi – Grafik Tasarım : Aydın Yayınları Dizgi Birimi
ISBN No : 978 - 605 - 7945 - 46 - 4
Yayıncı Sertifika No : 41263
Basım Yeri : Ertem Basım Yayın Ltd. Şti. • 0312 640 16 23
İletişim : AYDIN YAYINLARI
info@aydinyayinlari.com.tr
Tel: 0312 418 10 02 • 0850 577 00 71
Faks: 0312 418 10 09
0533 051 86 17
aydinyayinlari
aydinyayinlari
****
www.aydinyayinlari.com.tr 10. SINIF Bölüm Kapağı KARMA TEST - 1 ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR Karma Testler
ÜL
1. Aşağıdakilerden hangisi tuzların genel özellik- 4. Aşağıdakilerden hangisi asitlerin özelliklerin-
lerinden değildir? den değildir?
OD
A) Asit ve bazın tepkimesi sonucunda oluşabilme A) Tatları ekşidir.
5. M Alt bölümlerin Modülün sonunda

B) Sulu çözeltilerinde iyon içerme B) Sulu çözeltileri elektrolittir.
C) Suda çözündüğünde H+ iyonu oluşturma
C) 25°C de sulu çözeltisinin pH değeri 7 den bü-
D) Sulu çözeltilerinin elektrolit olması yüktür.
başlıklarını içerir. tüm alt bölümleri

E) İyonik yapılı bileşik olma D) Sulu çözeltisi mavi turnusolu kırmızıya çevirir.
ASİTLER, BAZLAR
E) Suda çözündüklerinde H+ iyonu oluştururlar.
içeren karma testler

VE TUZLAR
2. I. HF camı aşındırabilir. (........) 5. 0,12 gram Mg metalinin yeterince HCl çözelti-
yer alır.
II. H3PO4 güçlü bir nem çekici maddedir. (........) siyle tepkimesi sonucu açığa çıkan H2 gazı kaç
➤ ASİTLERİN VE BAZLARIN AYIRT EDİLMESİ • 2 III. NaHCO3 lavabo açıcı olarak kullanılır. (........)
gramdır? (H: 1, Mg: 24)
A) 0,1 B) 0,01 C) 0,2 D) 0,02 E) 2

IV. H2SO4 amfoter metallerle tepkimeye girmez.
➤ ASİT VE BAZLARIN TEPKİMELERİ • 9 (........)
Yukarıdaki ifadeler sırasıyla doğru (D) veya
➤ HAYATIMIZDAKİ ASİTLER VE BAZLAR • 17 yanlış (Y) olarak işaretlendiğinde aşağıdaki sı-

ralamalardan hangisi oluşur?
A) D B) D C) D D) Y E) Y
➤ TUZLAR • 21 D Y Y Y D 6. Aşağıdaki maddelerden hangisi bazik özellik
Yazılı Soruları
Y D D D Y gösterir?
Y Y D Y Y
Sınıf İçi İşleyiş

A) B)
➤ Karma Testler • 24
➤ Yazılı Soruları • 36 3. NH3 Cu(k) YAZILI SORULARI NaOH ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR
10. SINIF 5. MODÜL ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR www.aydinyayinlari.com.tr Yağmur Diş macunu
C) D)
7. 9.
➤ Yeni Nesil Sorular • 39 ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR
HCl H SO
2
Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
4 HNO 3 Cu(k) Mg(k) Ag
çözeltisi çözeltisi
a) 0,2 mol Hçözeltisi
2SO4 içeren sulu çözeltiyi tam nötrleş-
İlişkili Kazanımlar tirmek için kaç gram NaOH katısı gerekir?
Okul yazılı sınavlarında

• Asitleri ve bazları bilinen özellikleri ile ayırt eder. (NaOH: 40)
Şekildeki kaplara üzerlerindeki maddeler ilave edi- Çilek Limon
– Limon suyu ve sirke gibi maddelerin ekşilik ve aşındırma özellikleri asitlikle, kireç ve sabun gibi maddelerin ciltte oluştur- HCl(suda) NaOH(suda) HNO3(derişik)
b) Kütlece %4 lük NaOH çözeltisinin 200 gramına
Bu bölümdeki örnek
liyor.
dukları kayganlık hissi bazlıkla ilişkilendirilir.
kaç mol HCl ilave edilirse son çözeltinin oda ko-E)
I II III
– Doğal ve yapay indikatör kavramı ve pH kağıdı tanıtılır. Kaplarda gerçekleşen tepkimeler sonucu olu-
şullarındaki pH değeri 7 olur?
Fe(k) Hg(s)
– pH kavramı asitlik ve bazlık ile ilişkilendirilir. (logaritmik tanıma girilmez) şacak maddelerden hangisinin formülü hatalı
(NaOH: 40)
çıkabilecek soruları içerir.

• Maddelerin asitlik ve bazlık özelliklerini moleküler düzeyde açıklar. verilmiştir?
soruların çözümlerine
– Asitler su ortamında H3O+ iyonu oluşturma, bazlar ise OH– iyonu oluşturma özellikleriyle tanıtılır. a) I. yol
A) SO2 B) H2O C) NaNO3
– Su ile etkileşerek asit/baz oluşturan CO2, SO2 ve N2O5 maddelerinin çözeltilerinin neden asit gibi davrandığı; NH3 ve CaO H2SO4 + 2NaOH " Na2SO4 + 2H2O
H2SO4(derişik) CH3COOH(suda)
maddelerinin çözeltilerinin de neden baz gibi davrandığı bu tepkimeler üzerinden açıklanır. Lewis asit-baz tanımına girilmez. D) Cu(SO4)2 -0,2E) NH
mol Cl-0,4 mol
m
4
m Kola
n= 0, 4 = m = 16 gram
mA 40 IV V
ASİTLERİN VE BAZLARIN AYIRT EDİLMESİ Asitlerle tepkimeye girerek tuz ve yanında ge- Yukarıdaki kaplara üzerlerindeki metaller atılıyor.
akıllı tahta uygulamasından

1. C 2. A II. D
3. yol 4. C 5. B 6. B
1. ? 2. ? Asitlerin Genel Özellikleri 1. ? 2. ? nellikle su oluştururlar. nasit.zasit = nbaz.zbaz 24 Buna göre tepkime gerçekleşme durumunu ve
1 Kuvvetli bazların derişik çözeltileri amfoter me- 0,2.2 = nbaz.1 çıkan gaz bilgisini aşağıdaki tabloya yazınız.
Tatları ekşidir.
tallerle (Zn, Al, Pb, Sn, Cr vs.) tepkimeye gire- nbaz = 0,4 mol NaOH & 16 gram
Suda çözündüklerinde H3O+ (H+) iyonu oluştu- Tepkime gerçekleşme
Çıkan gaz
rurlar. bilirler ve bu tepkimelerden H2 gazı çıkar. durumu
4
ulaşabilirsiniz.
b) 200. = 8 gram NaOH
Zn(k) + 2NaOH(suda) " Na2ZnO2(suda) + H2(g) 100 I. kap ................................... .................
Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
8
Mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirirler. n= = 0,2 mol II. kap ................................... .................
40
Aşındırıcı özellik gösterirler. pH = 7 olması için III. kap ................................... .................
nasit.zasit = nbaz.zbaz IV. kap ................................... .................
Ciltte yanık ve tahrişe neden olurlar.
nasit.1 = 0,2.1
Karbonatlı bileşiklerle etkileştiklerinde CO2 gazı V. kap ................................... .................
nasit = 0,2 mol
çıkışına neden olurlar.
CaCO3(k) + 2HCl(suda)"CaCl2(suda) + CO2(g) + H2O(s) I. kap: gerçekleşmez, X
II. kap: gerçekleşmez, X
Bazlarla tepkimeye girerek tuz ve yanında ge- 8. Aşağıda verilen maddeleri ilişkili oldukları se-
Yeni Nesil Sorular

III. kap: gerçekleşir, NO2
nellikle su oluştururlar. çeneklerle eşleştiriniz. IV. kap: gerçekleşir, H2
NaOH(suda) + HNO3(suda) " NaNO3(suda) + H2O(s) I. CaCO3 (....) a. Kabartma tozu V. kap: gerçekleşmez, X
Alt Bölüm Testleri

Asit-baz tepkimelerinde tuz ve genellikle su oluşur.
Hidrojenden aktif olan metallerle (Ca, Mg, Al,
II. CH3COOH (....) b. Sirke
Zn, Fe vs.) tepkimelerinden H2 gazı çıkarırlar. ÖRNEK 1
3 III. NaHCO3 (....) c. İnşaat malzemesi
I. Suda çözündüğünde OH- iyonu derişimini arttırma
Al(k) + 3HBr(suda) " AlBr3(suda) +
2
H2(g)
II. Ağızda acı bir tat oluşturma IV. Na2CO3 (....) YENİ NESİL SORULAR-2
d. Çamaşır suyu10. Aşağıda verilen olaylardan meydana gelme ne-
ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR
deni asit yağmurları olanlara tik (✓) işareti di-
III. Cilde kayganlık hissi verme V. NaClO (....) e. Çamaşır sodası
ğerlerine çarpı (✗) işareti koyunuz.
1. Yanda ülkemizin bazı bölgelerindeki yağmur suyunun
TEST - 2 IV. Turnusol kağıdının rengini değiştirme
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri asitler ve
ASİT-BAZ VE TUZLAR
I. c II. b III. a a) Topraktaki ağır metallerin çözünmesini sağlar
25°C’deki pH değerleri belirli renklerle gösterilmiştir.
( ) III
bazlar için ortaktır? IV. e V. d I
Modülün genelinde yorum

Hiçbir kirletici faktör oluşmadığı durumlarda bile yağmur su-
1. I. N2O5 A) Yalnız IV B) II ve III 4. Kuvvetli bazlarla ilgili verilen;
C) I ve IV
b) Küresel ısınmaya neden olur ( ) II
yu havadaki CO gazı nedeniyle az da olsa asidik özellik
2 IV
c) Sanayi
Tarihi eserlerin aşınmasına neden olur ( ) V
II. MgO D) II ve IV I. Sulu çözeltilerinin elektriği iletebilmesi
E) I, II, III ve IV gösterir ve pH değeri 5,6 düzeyindedir. tesislerinin
Her alt bölümün

III. Na2O II. Asitlerle nötrleşme tepkimesi verebilmesi ürettiği gazlar, egzoz gazları, orman d) Ozon tabakasını inceletir (
yangınları gibi etkiler )
Hidroklorik asit, sülfürik asit, nitrik asit. - Bazlar suda OH- derişimini artırırlar ancak asitler ar- havadaki SO2, NO2, CO2 gibi asidik oksitlerin miktarını artır-
IV. SO2 III. Amfoter metallerle tepkimeye girebilmesi e) Ağaçlara ve ormanlara zarar verir ( )
Bazların Genel Özellikleri tırmazlar.
yapma, analiz etme vb.

dığı için bu olayların gerçekleştiği bölgelerde yağmur suyu-
Verilen bileşiklerden hangilerinin 25°C deki su- - Asitler ekşi, bazlar acıdır. pH = 4,0 pH = 4,5 pH = 5,0 pH = 5,5
Tatları acıdır. özelliklerinden hangileri asitlerin de gösterdiği nun pH değeri azalır. a) ✓ b) ✗ c) ✓ d) ✗ e) ✓
- Bazlar ele kayganlık hissi verir, asitler vermez.
lu çözeltisinin pH değeri 7 den büyüktür? özellikler arasındadır?
Suda çözündüklerinde OH- iyonu oluştururlar. - Asitler ve bazlar turnusol kağıdının rengini değişti-
Buna göre aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
sonunda o bölümle ilgili

A) Yalnız III B) I ve II rirler. Asitler kırmızıya, bazlar ise maviye çevirirler.
C) II ve III
Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Cevap: A
A) Sanayileşmenin çok fazla olduğu ve nüfusun yoğun olduğu bölgelerde yağmur suyunun pH değeri azalır.
Cilde kayganlık hissi verirler.
becerileri ölçen kurgulu

D) II ve IV E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III 7. a) 16 b) 0,2 8. I. f II. c III. b IV. d V. e VI. h VII. a VIII. g 9. I. kap: gerçekleşmez, X II. kap: geçekleşmez, X
Kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirirler. 38 III. kap: gerçekleşir, NO2 IV. kap: gerçekleşir, H2
B) V numaralı bölgede bir termik santral bulunuyor olabilir.
V. kap: gerçekleşmez, X 10. a) ✓ b) ✗ c) ✓ d) ✗ e) ✓
1. A C) Doğu karadeniz bölgesi sanayi bakımından gelişmemiştir.
testler yer alır.

2
D) IV numaralı bölgede yakınlarda bir orman yangını çıkmış olabilir.
5. I. Asitlerin tatları acıdır. (D/Y)
sorulara yer verilmiştir.

E) II numaralı bölgede motorlu araç sayısı diğer bölgelerden az olmalıdır.
2. II. Bazlar ciltte kayganlık hissi oluşturur. (D/Y)
III. Asitler genellikle metalleri aşındırır. (D/Y)
Sanayileşmenin ve nüfusun fazla olduğu I. bölge çevresinde pH en düşüktür.
IV. Bazlar mavi turnusol kağıdının rengini kırmızı-
V numaralı bölge kırsal bölgedir ancak pH düşüktür bunun nedeni bölgedeki bir santralin oluşturduğu gazlar olabilir.
ya çevirir. (D/Y)
III. numaralı bölge Doğu Karadenizde pH normal düzeydedir. Bu nedenle sanayileşme azdır denebilir.
Ayrıca modül sonunda

Yukarıdaki ifadeler sırasıyla doğru (D) veya IV numaralı bölgede sanayileşme azdır ancak pH ın düşük olma nedeni orman yangınlarıyla oluşan gazlar olabilir.
yanlış (Y) olarak işaretlendiğinde aşağıdaki sı- II numaralı bölge sanayi bakımından çok gelişmiş olmasa da pH düşük çıkmıştır. Bunun nedeni araç fazlalığı olmalıdır.
ralamalardan hangisi oluşur? Cevap: E
A) Y B) D C) Y D) D E) Y
tamamı yeni nesil sorulardan

Görseldeki elma sirkesi ile ilgili; D Y Y D D
D D D D D
I. Tadı ekşidir.
D Y D Y Y
II. Mavi turnusol kağıdının rengini kırmızıya çevi-
rir.
2. Azot (N), Fosfor (P), Potasyum (K), Kalsiyum (Ca), Magnezyum (Mg), Kükürt (S)
oluşan testler bulunur.

III. Elektrik akımını iletir.
Yukarıda verilen elementler bitkiler için makro besin maddeleridir. Bitkiler büyüyüp gelişebilmek için bu elementle-
yargılarından hangileri doğrudur?
6. Mide Çamaşır re yüksek miktarda ihtiyaç duyarlar. Toprak bu elementler bakımından fakirse, doğal ve suni gübreler yardımı ile
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III asidi suyu bu eksiklik giderilmelidir. Sık kullanılan suni gübreler de bu elementlerin oluşturduğu bileşiklerdir ve çoğunlukla iyo-
I II
Saf su nik yapılıdırlar.
D) II ve III E) I, II ve III
Buna göre aşağıdaki asit, baz ve tuzlardan hangisi suni gübre üretiminde kullanılmaz?
0 pH 14
A) Ca(OH)2 B) HNO3 C) NH4Cl D) HBr E) H3PO4
Yukarıda bir pH çizelgesi üzerinde bazı madde-
lerin yerleri gösterilmiştir. Buna göre I ve II nu-
3. Bir madde ile ilgili; maralı maddeler aşağıda verilenlerden hangisi Gübre üretiminde kullanılacak maddenin makro besleyici elementleri içermesi gerekir. HBr’deki elementler bu özellikte de-
ğildir.
• Yapısında H atomu içerir. olabilir?
Cevap: D
• Sulu çözeltisindeki H+ iyonu sayısı, OH- iyonu
sayısından azdır. I II
A) Sabun Limon suyu
bilgileri veriliyor.
B) Limon suyu Yağmur suyu
Buna göre bu madde aşağıdakilerden hangisi
olabilir? C) Derişik H2SO4 Sirke
çözeltisi
A) NH3 B) Na2O C) H2SO4 1. E 2. D
D) Elma suyu Yemek sodası
40
D) SO2 E) H2O E) Deterjan Çamaşır sodası
1. C 2. E 3. A 4. C 5. E 6. D
8
Kitaptaki örnek soruların PDF çözümlerine

www.aydinyayinları.com.tr adresinden
ulaşabilirsiniz.
www.aydinyayinlari.com.tr 10. SINIF
L
O DÜ
5. M
ASİTLER, BAZLAR
VE TUZLAR
➤ ASİTLERİN VE BAZLARIN AYIRT EDİLMESİ • 2
➤ ASİT VE BAZLARIN TEPKİMELERİ • 9
➤ HAYATIMIZDAKİ ASİTLER VE BAZLAR • 17
➤ TUZLAR • 21
➤ Karma Testler • 24
➤ Yazılı Soruları • 36
➤ Yeni Nesil Sorular • 39
1. ? 2. ? 1. ? 2. ?
1
10. SINIF 5. MODÜL ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR www.aydinyayinlari.com.tr

İlişkili Kazanımlar
• Asitleri ve bazları bilinen özellikleri ile ayırt eder.
– Limon suyu ve sirke gibi maddelerin ekşilik ve aşındırma özellikleri asitlikle, kireç ve sabun gibi maddelerin ciltte oluştur-
dukları kayganlık hissi bazlıkla ilişkilendirilir.
– Doğal ve yapay indikatör kavramı ve pH kağıdı tanıtılır.
– pH kavramı asitlik ve bazlık ile ilişkilendirilir. (logaritmik tanıma girilmez)
• Maddelerin asitlik ve bazlık özelliklerini moleküler düzeyde açıklar.
– Asitler su ortamında H3O+ iyonu oluşturma, bazlar ise OH– iyonu oluşturma özellikleriyle tanıtılır.
– Su ile etkileşerek asit/baz oluşturan CO2, SO2 ve N2O5 maddelerinin çözeltilerinin neden asit gibi davrandığı; NH3 ve CaO
maddelerinin çözeltilerinin de neden baz gibi davrandığı bu tepkimeler üzerinden açıklanır. Lewis asit-baz tanımına girilmez.
ASİTLERİN VE BAZLARIN AYIRT EDİLMESİ Asitlerle tepkimeye girerek tuz ve yanında ge-
Asitlerin Genel Özellikleri nellikle su oluştururlar.
Tatları ekşidir. Kuvvetli bazların derişik çözeltileri amfoter me-

+ +
Suda çözündüklerinde H3O (H ) iyonu oluştu- tallerle (Zn, Al, Pb, Sn, Cr vs.) tepkimeye gire-
rurlar. bilirler ve bu tepkimelerden H2 gazı çıkar.
Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. Zn(k) + 2NaOH(suda) " Na2ZnO2(suda) + H2(g)
Mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirirler.

Aşındırıcı özellik gösterirler.
Ciltte yanık ve tahrişe neden olurlar.
Karbonatlı bileşiklerle etkileştiklerinde CO2 gazı
çıkışına neden olurlar.
CaCO3(k) + 2HCl(suda)"CaCl2(suda) + CO2(g) + H2O(s)
Bazlarla tepkimeye girerek tuz ve yanında ge-
nellikle su oluştururlar.
NaOH(suda) + HNO3(suda) " NaNO3(suda) + H2O(s)
Asit-baz tepkimelerinde tuz ve genellikle su oluşur.
Hidrojenden aktif olan metallerle (Ca, Mg, Al,
Zn, Fe vs.) tepkimelerinden H2 gazı çıkarırlar. ÖRNEK 1
3
Al(k) + 3HBr(suda) " AlBr3(suda) + H2(g) I. Suda çözündüğünde OH- iyonu derişimini arttırma
2
II. Ağızda acı bir tat oluşturma
III. Cilde kayganlık hissi verme
IV. Turnusol kağıdının rengini değiştirme
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri asitler ve
bazlar için ortaktır?
A) Yalnız IV B) II ve III C) I ve IV
D) II ve IV E) I, II, III ve IV
Hidroklorik asit, sülfürik asit, nitrik asit. - Bazlar suda OH- derişimini artırırlar ancak asitler ar-
Bazların Genel Özellikleri tırmazlar.
- Asitler ekşi, bazlar acıdır.
Tatları acıdır. - Bazlar ele kayganlık hissi verir, asitler vermez.
Suda çözündüklerinde OH- iyonu oluştururlar. - Asitler ve bazlar turnusol kağıdının rengini değişti-
rirler. Asitler kırmızıya, bazlar ise maviye çevirirler.
Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. Cevap: A
Cilde kayganlık hissi verirler.
Kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirirler.
1. A
2
www.aydinyayinlari.com.tr ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR 5. MODÜL 10. SINIF
ÖRNEK 2 ÖRNEK 3
I. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. I. Mor lahana doğranmış salataya sirke damlatıldığın-
da lahanaların renginin kırmızıya dönmesi
II. Tatları acıdır.
II. Çaya limon damlatıldığında renginin sarıya dönme-
III. Karbonatlı bileşiklerle tepkimesi, CO2 gazı çıkışına si
neden olur. III. Toprağın pH değerine göre ortanca çiçeğinin farklı
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri bir madde- renklerde açması
nin asit olduğunun anlaşılmasını tek başına sağlar? Yukarıdaki durumlardan hangileri doğal bir madde-
nin indikatör olarak davranmasına örnek olarak ve-
A) I ve II B) I ve III C) Yalnız III
rilebilir?
A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III
D) I ve II E) I, II, ve III
Asit ve baz çözeltilerinin her ikiside elektrik akımını ile-
tir. I. öncül tek başına kullanılamaz.
Verilen örneklerin hepsinde doğal bir madde ortamda-
Asitlerin tadı eşkidir. II. öncül kullanılamaz. ki asitlik ve bazlık durumuna göre renk değişimine uğ-
Karbonatlı bileşiklerden ise sadece asitler CO2 çıkarır- ramaktadır. Bu sebeple hepsi doğal indikatördür.
lar bu nedenle III. öncül tek başına kullanılabilir. Cevap: E
Cevap: C
pH Kavramı
İndikatör (Belirteç)
Bir çözeltinin asitlik veya bazlık derecesini anla-
Bir maddenin asit ya da baz olduğunun anlaşılması- mak için pH değerine bakılabilir. pH değeri çözelti-
nı sağlayan, asidik veya bazik ortamlarda farklı renk deki H3O+ (H+) iyonu derişimine bakılarak hesapla-
alan maddelere indikatör maddeler denir. nır. Logaritmik bir işlemle hesaplandığı için pH da-
Turnusol kağıdı bir indikatördür. Asidik ortamda ki bir puanlık bir azalma; H3O+ derişiminin on katına
kırımızı, bazik ortamda mavi renk alır. çıkması demektir. Bu nedenle pH değeri azaldıkça
Mor lahana suyu, çay, üzüm suyu, alizarin do- asitlik artar, pH değeri arttıkça bazlık artar.
ğal indikatörlerdir. Asidik veya bazik ortamlarda 25°C deki bir sulu çözelti için;
farklı renk alırlar. pH > 7 ise ortam baziktir.
Fenol kırmızısı, metil turuncusu, timol mavisi, fe- pH = 7 ise ortam nötrdür.
nolftalein sentetik indikatörlere örnek olarak ve-
pH < 7 ise ortam asidiktir.
rilebilir.
pH cetveli
pH Yaygın Kullanılan Maddeler
0 Derişik HCl
1 Mide özsuyu
2 Limon
Asidik özellik artar
Sirke
3 Zeytinyağı
Elma
4 Domates
Gazoz
5 Muz
6 Süt
7 Saf su Nötr
İçme suyu

8 Kan
Bazik özellik artar
9
Yemek sodası
10
Brokoli
11
Amonyak
12
Sabunlu su
13
Lavabo açıcı
14 Derişik NaOH
Limon damlatılan çayın rengi sarıya döner.
2. C 3. E
3
pH Kağıdı MOLEKÜLER DÜZEYDE ASİTLİK - BAZLIK

Arrhenius asit - baz tanımı
Sulu çözeltide H3O+ (H+) iyonu oluşturan maddele-
re asit, OH- iyonu oluşturan maddelere baz denir.
Önemli bazı asitler
Formül İsim Kuvvetli/Zayıf
HCl Hidroklorik asit Kuvvetli

HBr Hidrobromik asit Kuvvetli
HI Hidroiyodik asit Kuvvetli
Bir çözeltiye batırılan pH kağıdının aldığı renge göre HF Hidroflorik asit Zayıf
çözeltinin pH değeri yaklaşık olarak hesaplanabilir. HNO3 Nitrik asit Kuvvetli
H2SO4 Sülfürik asit Kuvvetli
ÖRNEK 4
H3PO4 Fosforik asit Zayıf
25°C deki pH değeri 1 olan bir çözelti ile ilgili; HCN Hidrosiyanik asit Zayıf
I. Aktif bir metalle tepkimeye girerek H2 gazı çıkışına HCOOH Formik (metanoik) asit Zayıf
neden olur. CH3COOH Asetik (etanoik) asit Zayıf
II. 25°C deki pH değeri 5 olan bir çözelti ile karıştırılır- H2CO3 Karbonik asit Zayıf
sa nötürleşme tepkimesi gerçekleşir. NOT!
III. Sabunlu su olabilir. Asitlerin kuvvetli ya da zayıf oluşu suda iyonlaş-
yargılarından hangileri doğrudur? ma miktarına göre belirlenir. Asitler polar yapılı ol-
A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III dukları için suda moleküler olarak iyi çözünürler.
HCl, HNO3 gibi kuvvetli asitler suda %100 oranın-
D) I ve III E) I, II ve III
da iyonlaşırken; HF, HCN gibi zayıf asitler suda çok
az iyonlaşırlar. Bu nedenle çözünmüş zayıf asitle-
pH değeri 1 olduğuna göre asidik bir çözeltidir. Bu ne-
denle aktif bir metal ile H2 gazı çıkarır. pH değeri 5 olan rin büyük çoğunluğu suda moleküler halde bulunur.
çözelti asidiktir ve tepkimeye girmezler. Sabunlu su
baziktir pH değeri 7 nin üzerindedir. Asitlerin Suda İyonlaşması
Cevap: A HCl(g) + H2O(s) " H3O+(suda) + Cl-(suda)
H2SO4(s) + H2O(s) " H3O+(suda) + HSO-4(suda)
ÖRNEK 5 ✷ H+ iyonları suda H3O+ şeklinde bulunur bu ne-
denle yukarıdaki gösterimleri kısaca aşağıda
I. Limon
verildiği şekliyle de kullanabilirsiniz.
II. Gazoz H2O
HCl (g) H +(suda) + Cl (-suda)
III. Sabunlu su
H2O
IV. Zeytinyağı H 2 SO 4 (s) H +(suda) + HSO -4 (suda)
V. Mide öz suyu
NOT!
Yukarıda verilen maddelerden hangisinin oda koşul-
H2SO4 kuvvetli bir asittir. Birinci protonu (H+) suda
larındaki pH değeri 7 den büyüktür.
yüzde yüz iyonlaşırken ikinci protonu (H+) suda kıs-
A) I B) II C) III D) IV E) V H2O
men iyonlaşır. HSO -4 H + + SO 24-
Oda koşullarındaki bazik maddelerin pH değeri 7 den
büyüktür. Limon suyu, gazoz, zeytinyağı ve mide öz ✷ Bazı maddeler yapısında H+ bulundurmasalar da
suyu asidiktir. Sabunlu su ise baziktir. Bu nedenle pH suda H3O+ iyonu oluşturabilirler. Bu tür maddeler
> 7 dir.
de asit özelliği gösterirler. Bu duruma en iyi örnek
Cevap: C
asidik ametal oksitleridir.
4. A 5. C
4
Ametal oksitler Bazların Suda İyonlaşması

H2O
NaOH (k) Na (+suda) + OH -(suda)
Oksijence zengin olanlar Oksijence zengin olma-
H2O
asidik özellik gösterir. yanlar nötr özellik gös- Ca (OH) 2 (k) Ca 2(suda
+
)
+ 2OH -(suda)
(NO2, SO2, SO3, N2O5, terir.
✷ NH3 ün yapısında OH- iyonu bulunmasa da za-
CO2, P2O5 vs.) (NO, N2O, CO vs.) yıf bir bazdır. NH3 sulu çözeltide OH- iyonu
Oksijen > Ametal Oksijen ≤ Ametal oluşturur.
sayısı sayısı sayısı sayısı
NH3(g) + H2O(s) ? NH+4(suda) + OH-(suda)
N2O5(g) + H2O(s) " 2HNO3(suda)
HNO3(suda) + H2O(s) " H3O+(suda) + NO-3(suda) ✷ Metal oksitler suda çözündüklerinde OH- iyonu
oluştururlar. Bu nedenle bazik özellik gösterir-
CO2(g) + H2O(s) " H2CO3(suda)
ler.
H2CO3(suda) + H2O(s) ? H3O+(suda) + HCO-3(suda)
CaO(k) + H2O(s) " Ca2+ -
(suda) + 2OH (suda)
ÖRNEK 6 Na2O(k) + H2O(s) " 2Na+(suda) + 2OH-(suda)
Aşağıdaki maddelerden hangisi suda çözündüğün-

de H3O+ derişimini artırmaz? ÖRNEK 7
A) HNO3 B) HCOOH C) CO2 I. K2O II. NH3 III. NaOH IV. Cl2O7 V. MgO
D) P2O5 E) CO Yukarıda verilen maddelerden hangisinin oda koşul-

larındaki sulu çözeltisinin pH değeri 7 den küçük-
tür?
CO nötr bir oksit olduğu için sudaki H3O+ iyonu de-
rişimini artırmaz. Diğer maddelerin hepsi asidik özel- A) V B) IV C) III D) II E) I
lik gösterir.
Cevap: E
K2O ve MgO metal oksit olduğu için sulu çözeltileri ba-
ziktir. NH3 zayıf, NaOH ise kuvvetli bir bazdır. Cl2O7 ise
Önemli Bazı Bazlar asidik bir oksittir. Bu nedenle sulu çözeltisinin pH de-
ğeri 7 den küçüktür.
Formül İsim Kuvvetli/Zayıf
Cevap: B
NaOH Sodyum hidroksit Kuvvetli
KOH Potasyum hidroksit Kuvvetli

LiOH Lityum hidroksit Kuvvetli
Uyarı!
Ca(OH)2 Kalsiyum hidroksit Kuvvetli
Yapısında H atomu bulunması bir maddenin
Ba(OH)2 Baryum hidroksit Kuvvetli
asit olması için yeterli değildir.
Sr(OH)2 Stronsiyum hidroksit Kuvvetli
NH3 (Amonyak) " Baz
AgOH Gümüş hidroksit Zayıf
C6H12O6 (Glikoz) " Nötürdür.
Fe(OH)2 Demir (II) hidroksit Zayıf
CH4 (Metan) " Nötürdür.
NH3 Amonyak Zayıf
C2H6 (Etan) " Nötürdür.
NOT! Yapısında -OH yapısı bulunması bir madde-

Metal hidroksitleri suda iyonal olarak çözündükle- nin baz olması için yeterli değildir.
ri için bazlık kuvvetlerini metalin aktifliğine göre de- CH3OH (Metil alkol) " Nötr kabul edilir.
ğerlendirebiliriz. Çok aktif olan 1A ve Mg, Be hariç
C2H5OH (Etil alkol) " Nötr kabul edilir.
2A metallerinin hidroksitleri kuvvetlidir. NH3 ise su-
da moleküler olarak iyi çözünse de çok az OH- iyo- HCOOH (Formik asit) " Asittir.
nu oluşturur bu nedenle zayıf bir bazdır. CH3COOH (Asetik asit) " Asittir.
6. E 7. B
5
ÖRNEK 8 ETKİNLİK 1
Aşağıdaki maddelerin hangisinin sulu çözeltisinin Aşağıda verilenleri dikkatlice okuyunuz. İfade doğ-
oda koşullarındaki pH değeri için verilen bilgi yan- ru ise “D” harfini işaretleyiniz, yanlış ise “Y” harfi-
lıştır? ni işaretleyerek doğrusunu karşısındaki boşluğa ya-
zınız.
Madde pH değeri
A) MgO pH > 7 Kimyasaldır.
B) CH3OH pH > 7 Asit-baz etkileşimi fi-

1. (D) (Y)
ziksel bir değişimdir.
C) C6H12O6 pH = 7
D) CO pH = 7
E) NaOH pH > 7 25°C de asitlerin
2. sulu çözeltilerinde (D) (Y)
pH < 7 dir.
MgO ve NaOH çözeltileri bazik olduğu için pH değerle-
ri 7 den büyüktür.
CO nötr oksit olduğu için pH değeri 7 dir. Tatları acıdır.
CH3OH ve C6H12O6 da nötr bileşiklerdir. Bu nedenle pH
3. Bazların tadı ekşidir. (D) (Y)
değerleri 7 olmalıdır.
Cevap: B
Asitler metal kabla-

Asitler metal kaplarda rı aşındırabilir.
4. (D) (Y)
saklanmalıdır.
Diş macunu, lavabo

5. açıcı, yemek sodası (D) (Y)
ÖRNEK 9 bazik maddelerdir.
Aşağıda verilen suda iyonlaşma denklemlerinden

hangisi yanlıştır? Amonyağın (NH3)
sulu çözeltisi kırmızı
A) HF(g) + H2O(s) ? H3O+(suda) + F-(suda) 6. (D) (Y)
turnusol kağıdığını
H2O maviye çevirir.
B) KOH(k) K+(suda) + OH-(suda)
C) CO2(g) + 2H2O(s) ? H3O+(suda) + HCO-3(suda) Asitlerin sulu çözeltisi

7. (D) (Y)
elektrik akımını iletir.
H2O
D) CH3OH(s) CH+3(suda) + OH-(suda)
NaOH’ın sulu çözelti-
E) CaO(k) + H2O(s) " Ca2+ -
(suda) + 2OH (suda)
8. si kırmızı turnusol ka- (D) (Y)
ğıdını maviye çevirir.
CH3OH suda iyonlarına ayrışmaz moleküler olarak çö-
zünür.
Metal oksitlerin sulu
Yapısında -OH bulunması baz olduğu anlamına gel-
Na2O nun sulu çözel- çözeltisi bazik özel-
mez. 9. (D) (Y)
tisi nötrdür. lik gösterir.
Cevap: D
CO2 nin sulu çözetisi

10. (D) (Y)
asidiktir.
8. B 9. D 1. Y 2. D 3. Y 4. Y 5. D
6 6. D 7. D 8. D 9. Y 10. D
ASİT-BAZ VE TUZLAR TEST - 1
1. Aşağıdaki maddelerden hangisinin sulu çözel- 4. I. NH3(suda)
tisinin oda koşullarındaki pH değeri için verilen II. CaO(suda)
bilgi yanlıştır?
III. CH3COOH(suda)
Madde Sulu çözeltisinde pH Yukarıdaki çözeltilerin hangileri kırmızı turnu-
————— —————————————
A) CaO pH > 7 sol kağıdının rengini maviye çevirir?
B) HNO3 pH < 7 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
C) H3PO4 pH < 7 D) I ve II E) I, II ve III
D) CO2 pH > 7
E) NaOH pH > 7
2. 0 X 7 Y 14
5. I. Sulu çözeltilerinde OH– iyonu oluşturur.
II. Metallerin oksijenli bileşikleri suda çözündükle-
25°C de verilen pH cetvelinde gösterilen X ve Y
rinde bazik özellik gösterir.
çözeltileri ile ilgili;
III. Sulu çözeltilerinde pH < 7 dir.
I. X asidik, Y bazik özellik gösterir.
IV. Sulu çözeltileri elektrolittir.
II. X sabun, Y sirke çözeltisi olabilir.
V. Cilde kayganlık hissi verirler.
III. X mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirir.
Bazlar için verilen ifadelerden hangisi yanlış-
tır?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
A) I B) II C) III D) IV E) V
6. I. Ametal oksitlerin oksijence zengin olanlarının

3. I. Sulu çözeltileri elektrolittir. sulu çözeltileri asit özelliği gösterir.
II. Tatları ekşidir. II. Amonyak (NH3) suda çözündüğünde OH- iyo-
-
III. Suda sadece OH iyonu oluştururlar. nu oluşturur.
Yukarıdaki ifadelerden hangileri asitler ve baz- III. Na2O, CaO gibi metal oksitlerin sulu çözeltisi
lar için ortaktır? bazik özellik gösterir.
A) Yalnız l B) Yalnız II C) I ve II Asit ve bazlarla ilgili verilen yargılardan hangi-

leri doğrudur?
D) I ve III E) II ve III
A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız III
1. D 2. C 3. A 4. D 5. C 6. E
7
TEST - 2 ASİT-BAZ VE TUZLAR
1. I. N2O5 4. Kuvvetli bazlarla ilgili verilen;

II. MgO I. Sulu çözeltilerinin elektriği iletebilmesi
III. Na2O II. Asitlerle nötrleşme tepkimesi verebilmesi
IV. SO2 III. Amfoter metallerle tepkimeye girebilmesi
Verilen bileşiklerden hangilerinin 25°C deki su- özelliklerinden hangileri asitlerin de gösterdiği
lu çözeltisinin pH değeri 7 den büyüktür? özellikler arasındadır?
A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve IV E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
5. I. Asitlerin tatları acıdır. (D/Y)

2. II. Bazlar ciltte kayganlık hissi oluşturur. (D/Y)
III. Asitler genellikle metalleri aşındırır. (D/Y)
IV. Bazlar mavi turnusol kağıdının rengini kırmızı-
ya çevirir. (D/Y)

yanlış (Y) olarak işaretlendiğinde aşağıdaki sı-
A) Y B) D C) Y D) D E) Y
Görseldeki elma sirkesi ile ilgili; D Y Y D D

D D D D D
I. Tadı ekşidir.
D Y D Y Y
II. Mavi turnusol kağıdının rengini kırmızıya çevi-
rir.
III. Elektrik akımını iletir.

6. Mide Çamaşır
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III asidi suyu
I II
Saf su
0 pH 14
Yukarıda bir pH çizelgesi üzerinde bazı madde-

lerin yerleri gösterilmiştir. Buna göre I ve II nu-
3. Bir madde ile ilgili; maralı maddeler aşağıda verilenlerden hangisi
• Yapısında H atomu içerir. olabilir?
• Sulu çözeltisindeki H+ iyonu sayısı, OH- iyonu

sayısından azdır. I II
A) Sabun Limon suyu
B) Limon suyu Yağmur suyu
Buna göre bu madde aşağıdakilerden hangisi
olabilir? C) Derişik H2SO4 Sirke

çözeltisi
A) NH3 B) Na2O C) H2SO4
D) Elma suyu Yemek sodası
D) SO2 E) H2O E) Deterjan Çamaşır sodası
1. C 2. E 3. A 4. C 5. E 6. D
8

• Asitler ve bazlar arasındaki tepkimeleri açıklar.
– Nötralleşme tepkimeleri, asidin ve bazın mol sayıları üzerinden açıklanır.
• Asitlerin ve bazların günlük hayat açısından önemli tepkimelerini açıklar.
– Asitlerin ve bazların metallerle etkileşerek hidrojen gazı oluşturması reaksiyonlarına örnekler verilir; aktif metal, yarı
soy metal, soy metal ve amfoter metal kavramları üzerinde durulur.
– Nitrik asit, sülfürik asit ve hidroflorik asidin soy metal ve cam/porselen aşındırma özelliklerine değinilir. Tepkime
denklemlerine girilmez.
– Derişik sülfürik asit, fosforik asit ve asetik asidin nem çekme ve çözünürken ısı açığa çıkarma özellikleri nedeniyle
yol açtıkları tehlikeler vurgulanır.
ASİT VE BAZLARIN TEPKİMELERİ Uyarı!

Asitler ve bazlar tepkimeye girerek tuz ve su Bazı asit-baz tepkimelerinde su oluşmaz bu
oluştururlar. tür tepkimeler nötrleşme tepkimesi değildir.
HNO3 + NaOH " NaNO3 + H2O NH3(g) + HCl(g) " NH4Cl(k)

H+ NO3– + Na+ OH– nötrleşme değil
H2O oluşmayan asit-baz tepkimeleri sulu çö-

H2O NaNO3 zelti ortamında gerçekleşiyorsa nötrleşme tep-
kimesi kabul edilir.
Asitten gelen anyon ve bazdan gelen katyon tuz
oluşturur. NH3(suda) + HCl(suda) " NH4Cl(suda)
Asitten gelen H+ iyonu ile bazdan gelen OH- nötrleşme

iyonunun tepkimesine nötrleşme denir.
H+(suda) + OH-(suda) " H2O(s) ÖRNEK 11
✷ Bu tepkime aynı zamanda asit-baz tepkimeleri- I. CH3COOH(suda) + NaOH(suda) "
nin net iyon denklemidir.
II. NH3(g) + H2SO4(s) "
III. CO2(g) + KOH(suda) "
Asit - Baz Tepkimelerinin Dekleştirilmesi
Yukarıdaki tepkimelerden hangileri nötrleşme tepki-
Asit-baz tepkimelerinde tuz ve genellikle su
mesidir?
oluşur.
Tepkime denklemi denkleştirilirken metal ve A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
ametalleri önce denkleştirip en son H2O nun D) II ve III E) I, II ve III

önüne uygun katsayıyı yazmak gerekir.
I. tepkimede tuz ve su oluşur.

ÖRNEK 10
II. tepkimede su oluşmaz. Nötrleşme değildir.
Aşağıdaki asitlerin ve bazların tepkimeleri sonucu III. tepkime sulu ortamda gerçekleşen bir asit-baz tep-
oluşacak ürünleri belirleyip, tepkimeleri denkleşti- kimesi olduğu için nötürleşmedir.
riniz. Cevap: C
a. . . . HCl + . . . KOH . . . . . . . . + . . .H. 2.O. . . .

$ . . . KCl
2H O
b. . 2. . HBr + . . . Ca(OH)2 $ . . .CaBr
. . . . .2 . . . + . . . . 2. . . .
Na PO
c. . . . H3PO4 + . 3. . NaOH $ . . . . .3. . .4. . . + . .3H
. . 2.O. . . .
2H O
d. . . . H2CO3 + . . . Ba(OH)2 $ . . .BaCO
. . . . .3. . . + . . . .2. . . . .
Al (SO )
e. . 3. . H2SO4 + . 2. . Al(OH)3 $ . . . .2. . . .4. 3. . + . . .6H
. . .2O
...
10. a. HCl, KOH, KCl, H2O b. 2HBr, Ca(OH)2, CaBr2, 2H2O 11. C
c. H3PO4, 3NaOH, Na3PO4, 3H2O d. H2CO3, Ba(OH)2, BaCO3, 2H2O
9
e. 3H2SO4, 2Al(OH)3, Al2(SO4)3, 6H2O
Asit - Baz Tepkimelerinin Nicel İncelemesi ÖRNEK 13

+
Asit-baz tepkimelerinde asitten gelen H iyonu-
2 mol H3PO4 (fosforik asit) ile tam nötralleşen ba-
nun mol sayısı ile bazdan gelen OH- iyonunun
zın mol sayısı 3 olduğuna göre, baz aşağıdakilerden
mol sayısı eşitse tam nötürleşme gerçekleşir.
hangisi olabilir?
nH+ = nOH- A) NaOH B) NH3 C) Ca(OH)2
Kuvvetli asit ve bazların tepkimelerinde tam nötrleş- D) Fe(OH)3 E) KOH

me sonucunda 25°C deki pH değeri 7 olur.
H3PO4'ün tesir değerliği: 3
Tesir değerliği (z): 1 mol asidin suda oluşturabi-
nH+ = nasit.zasit
+
leceği H iyonunun mol sayısı ya da 1 mol bazın suda nH+ = 2.3 = 6 mol H+ iyonu var
oluşturabileceği OH- iyonunun mol sayısıdır. tam nötrleşme için
nH+ = nOH– olmalı
Önemli asit ve bazlar Tesir değerliği nOH– = 6 mol
nOH– = nbaz.zbaz & 6 = 3.zbaz
HCl 1
zbaz = 2
HNO3 1 Tesir değerliği 2 olan baz Ca(OH)2 dir.
Cevap: C
H2SO4 2
H2CO3 2
H3PO4 3
CH3COOH 1
NaOH 1
KOH 1 ÖRNEK 14
Ca(OH)2 2 126 gram nitrik asidin (HNO3) tamamının tepkime-
NH3 1 ye girmesi için harcanacak magnezyum hidroksit
Mg(OH)2 2 (Mg(OH)2) en az kaç gramdır?
Tam nötrleşmenin gerçekleşebilmesi için (H: 1, N: 14, O: 16, Mg: 24)

nH+ = nOH- olmalı

MA(HNO ) = 1 + 14 + 48 = 63 g/mol zasit: 1
3
MA(Mg(OH) = 24 + 2.(1 + 16) = 58 g/mol zbaz: 2
nasit.zasit = nbaz.zbaz 2
126
nasit = = 2 mol nH+ = nOH– olmalı
63
ÖRNEK 12 nasit.zasit = nbaz.zbaz
2 mol potasyum hidroksitin (KOH) tamamı en az kaç 2.1 = nbaz.2 " nbaz = 1 mol
gram hidroklorik asit (HCl) ile tam nötralleşir? 1 mol Mg(OH)2 = 58 g
(H: 1, Cl: 35,5)
I. Yol
KOH + HCl " KCl + H2O
-2 mol -2 mol +2 mol + 2mol
NOT!
2 mol HCl gerekir
Asit ve bazın kuvvetli ve zayıf olma durumuna göre
MAHCl: 36,5 mHCl = n.MA
mHCl = 2.36,5 & 73 gram oluşan tuz asidik veya bazik özellik gösterebilir. Bu
II. Yol nedenle bu tür nötrleşme tepkimelerinde tam nö-
nasit.zasit = nbaz.zbaz türleşme geçekleşse bile (nasit.zasit = nbaz.zbaz) or-
nasit.1 = 2.1 tamın 25°C deki pH değeri 7’den farklı olur. Tuzlar
nasit = 2
konusuna gelindiğinde bazı asidik ve bazik tuzlar-
mHCl = 2.36,5 & 73 gram
dan bahsedilecektir.
12. 73 13. C 14. 58

10
Asit-baz tepkimelerinde asitten gelen H+ iyonunun Asit ve Bazların Günlük Hayatta Karşılaşılan
mol sayısı ile bazdan gelen OH- iyonunun mol sa- Önemli Tepkimeleri
yısı eşit değilse kısmi nötrleşme gerçekleşir. Böyle Midedeki asitlik oranını düşürmek için bazik mi-
durumlarda ortam asidik ya da bazik kalır. Ortamın de ilaçları kullanılır.
son durumunu değerlendirmek için nH+ ve nOH- iliş-
Toprağın bazik karakterini artırmak için sönme-
kisine bakılır.
miş kireç (CaO) kullanılır.
nH+ > nOH- ise son çözelti asidiktir.
Yemeklerin ağızda oluşturduğu asitliği gidermek
nOH- > nH+ ise son çözelti baziktir.
için diş macunları bazik karakterli bir yapıya sa-
Oluşan tuz ve artan madde hesabı tepkime denkle-
hiptir.
mi üzerinden yapılabilir.
Mutfaktaki yağlı kirleri temizlemek için yağ asit-
ÖRNEK 15 leri ile etkileşen bazik yağ çözücüler kullanılır.
6 mol H2SO4 ve 5 mol NaOH alınarak başlatılan nötr- Lavabolarda yada ısıtıcılarda oluşan kireç leke-
leşme tepkimesi tam verimle gerçekleştiğine göre; leri, asidik maddelerle kolayca temizlenebilir.
a) Oluşan tuzun mol sayısı kaçtır? Tuvalette oluşan üre gibi bazik maddeler için
b) Son durumda ortamın asitlik ve bazlık durumunu de- asidik tuvalet temizleyicileri kullanılır.
ğerlendiriniz.
Kabartma tozu bazik karekterlidir. Hamura katı-
lan asidik maddelerle etkileşir ve CO2 gazı çıkı-
H2SO4 + 2NaOH " Na2SO4 + 2H2O
şı gerçekleşir.
Başlangıç: 6 mol 5 mol – –
Şampuanın oluşturduğu bazik ortamı nötralize
Reaksiyon: –2,5 mol –5 mol +2,5 mol +5 mol
etmek için saç kremleri hafif asidik özellik gös-
Sonuç: 3,5 mol – 2,5 mol 5 mol
terirler.
a) 2,5 mol Na2SO4 oluşur.
b) Tam nötrleşme gerçekleşmedi. Ortamda 3,5 mol asit

kaldı bu nedenle son çözelti asidiktir.
ÖRNEK 16 Diş macunu ve deterjanlar bazik özellik gösterirler.
0,5 mol H3PO4, aşağıdaki maddelerden hangilerinin

1’er mollerinin sulu çözeltileri ile karıştırıldığında or- Asit ve Bazların Metallerle Oluşturduğu
tam asidik kalır? Tepkimeler
I. NaOH II. Ca(OH)2 Metaller tepkimeye girme eğilimlerine göre aşa-
III. NH3 IV. MgO ğıdaki gibi sınıflandırılabilirler.
V. H2SO4 VI. C2H5OH
Metaller
0,5 mol H3PO4; 0,5.3 = 1,5 mol H+ iyonu verir. Çözeltinin

asidik kalması için karıştırılan çözeltiden gelen OH– sayısı
daha az olmalıdır. Aktif Amfoter Soy Metaller
–
1 mol NaOH, 1 mol OH verir (asidik kalır) metaller metaller
–
1 mol Ca(OH)2, 2 mol OH verir (bazik olur)
Tam soy Yarı soy
1 mol NH3, 1 mol OH– verir (asidik kalır)
metaller metaller
1 mol MgO (suda Mg(OH)2 oluşur) 2 mol OH– verir (Bazik
olur)
Aktif Metaller: Asitlerle tepkimeye girerek H2 gazı
H2SO4 asittir (asidik kalır)
çıkarabilen metallerdir.
C2H5OH (etil alkol) nötrdür (asidik kalır)
Li, Na, K, Mg, Ca, Ba, Sr, Al, Zn, Fe, Cr gibi metal-
ler örnek verilebilir.
15. a) 2,5 mol Na2SO4 oluşur b) Tam nötrleşme gerçekleşmedi. 16. NaOH, NH3, H2SO4, C2H5OH
Ortamda 3,5 mol asit kaldı bu nedenle son çözelti asidiktir. 11
✷ Li, Na, K, Ca, Ba, Sr gibi metaller ise çok aktif özel- ✷ HNO3 çözeltisi derişik ise NO2 gazı, seyreltik ise NO
lik gösterirler. Bu metaller su ile bile tepkimeye gire- gazı çıkar.
rek H2 gazı oluşturabilirler. derişik
Mg(k) + 2HCl(suda) " MgCl2(suda) + H2(g) 2Ag(k) + 2H2SO4(suda) Ag2SO4(suda)+SO2(g) + 2H2O(s)
1
K(k) + HNO3(suda) " KNO3(suda) + H2(g) derişik
2 Hg(s) + 2H2SO4(suda) HgSO4(suda) + SO2(g) + 2H2O(s)
1
Na(k) + H2O(suda) " NaOH(suda) + H2(g)
2 ✷ H2SO4 çözeltisi derişik kullanıldığında tepkimeler
gerçekleşir ve SO2 gazı çıkar.
✷ Yarı soy metaller oksijensiz asitlerle ve zayıf asitler-

H2(g)
le tepkimeye girmezler.
Cu(k) + HCl(suda) " Tepkime vermez

Aktif metallerin asitlerle
tepkimelerinden
Mg(k) Hg(s) + CH3COOH(suda) " Tepkime vermez
H2 gazı çıkar.
Ag(k) + HBr(suda) " Tepkime vermez
Amfoter Metaller: Asitlerle ve kuvvetli bazlarla tep-
kimeye girerek H2 gazı çıkarabilen metallerdir. Amfoter
metaller aynı zamanda aktif metal özelliği de gösterirler. Tam Soy Metaller: Hiç bir asit ya da bazla tep-
kimeye girmeyen metallerdir. Au ve Pt tam soy özellik
Al, Sn, Zn, Pb, Cr, Be, Ge gibi metaller amfoter
gösterirler.
özellik gösterirler.
Au(k) + HCl(suda) " Tepkime vermez
Zn(k) + 2HCl(suda) " ZnCl2(suda) + H2(g)
Pt(k) + HNO3(suda) " Tepkime vermez

Zn(k) + 2NaOH(suda) " Na2ZnO2(suda) + H2(g)
Au(k) + NaOH(suda) " Tepkime vermez
2Al(k) + 3H2SO4(suda) " Al2(SO4)3(suda) + 3H2(g)
3
Al(k) + 3KOH(suda) " K3AlO3(suda) + H2(g) NOT!
2
Tam soy metaller sadece, Cabir bin Hayyan tara-
NOT! fından bulunmuş olan kral suyu (HNO3 + 3HCl ka-
Amfoter metallerin oksitleri ve hidroksitleri de am- rışımı) ile tepkimeye girebilirler.
foter özellik gösterir. Örnek: ZnO, Al2O3, Al(OH)3
Alüminyum profil Çinko çatı kaplaması Bakır tel Gümüş kolye
Yarı Soy Metaller: Sadece H2SO4 ve HNO3 gibi

kuvvetli oksijenli asitlerle tepkimeye girebilen metaller-
dir. Bu tepkimelerden H2 gazı çıkmaz. SO2, NO ve NO2
gibi gazlar çıkar. Cu, Hg ve Ag yarı soy metallerdir.
derişik
Cu(k) + 4HNO3(suda) Cu(NO3)2(suda) + 2NO2(g) + 2H2O(s)
seyreltik
3Cu(k)+8HNO3(suda) 3Cu(NO3)2(suda)+2NO(g)+4H2O(s)
Cıva damlaları Altın yüzük
12
ÖRNEK 17 ÖRNEK 18
Aşağıda reaktifleri verilen reaksiyonlardan gerçek- Zn, Cu, Fe metallerinden oluşan bir alaşımdan Cu
leşenlerin ürünlerini yazınız. metalini saf olarak elde etmek için;
1. Mg(k) + HCl(suda) $ . . . . . . . . . . . . +. . . . . . . . . . . . . . . . I. Derişik NaOH sulu çözeltisi
II. Derişik H2SO4 sulu çözeltisi

2. Ba(k) + H2SO4(suda) $ . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . . . . . . . .
III. Derişik HCl çözeltisi
3. Ca(k) + HNO3(suda) $ . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . . . . . . . . . maddelerinden hangileri tek başına kullanılabilir?
A) Yalnız I B) II ve III C) I ve III

4. Al(k) + NaOH(suda) $ . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . . . . . . . .
D) Yalnız III E) I, II ve III
5. Li(k) + H3PO4(suda) $ . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . . . . . . . .
6. Ag(k) + HNO3(suda) derişik ....... + ...... + .......

NaOH sulu çözeltisi sadece Zn metalini çözer.
H2SO4 sulu çözeltisi hepsini çözer.
7. Au(k) + HNO3(suda) $ . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . . . . . . . .
HCl sulu çözeltisi Zn ve Fe metallerini çözer. Cu meta-
li ise değişmeden kalır.
8. Zn(k) + HNO3(suda) $ . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . . . . . . . . Cevap: D
9. Hg(s) + HCl(suda) $ . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . . . . . . . .
10. Na(k) + HCOOH(suda) $ . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . . . . . . . . ÖRNEK 19

A kabı
11. Cu(k) + H2SO4(suda) derişik . . . . . . . . +. . . . . . . . + . . . . . . . .
1. Mg(k) + 2HCl(suda) " MgCl2(suda) + H2(g)
2. Ba(k) + H2SO4(suda) " BaSO4(suda) + H2(g)
3. Ca(k) + 2HNO3(suda) " Ca(NO3)2(suda) + H2(g) Seyreltik

HCl(suda)
HNO3(suda)
3
4. Al(k) + 3NaOH(suda) " Na3AlO3(suda) + H
2 2(g)
3
5. 3Li(k) + H3PO4(suda) " Li3PO4(suda) + H Zn(k) NaOH(suda) Cu(k)
2 2(g)
6. Ag(k) + 2HNO3(suda)
derişik
AgNO3(suda) + NO2(g) + H2O(s)
Şekildeki sistemde bir süre beklendikten sonra A
kabında hangi gazlar toplanır?
7. Au(k) + HNO3(suda) " (Tepkime olmaz.)
A) Yalnız H2 B) H2 ve NO C) Yalnız NO
8. Zn(k) + 2HNO3(suda) " Zn(NO3)2(suda) + H2(g)
D) H2 ve NO2 E) H2, NO ve NO2
9. Hg(s) + HCl(suda) " (Tepkime olmaz.)
1 Zn ve HCl tepkimesinden H2 gazı çıkar. Cu ve seyrel-

10. Na(k) + HCOOH(suda) " HCOONa(suda) + H
2 2(g) tik HNO3 tepkimesinden NO gazı çıkar. H2 ve NO gaz-
derişik ları nötr oldukları için NaOH ile etkileşmezler ve A ka-
11. Cu(k) + 2H2SO4(suda) CuSO4(suda) + SO2(g) + 2H2O(s) bında toplanabilirler.
Cevap: B
17. 1. MgCl2(suda)+H2(g) 2. BaSO4(suda)+H2(g) 3. Cu(NO3)2(suda)+H2(g) 18. D 19. B

4.Na3AlO3(suda) + H2(g) 5. Li3PO4(suda)+H2(g) 6. AgNO3(suda)+NO2(g) + H2O(s) 13
7. Tepkime olmaz. 8. Zn(NO3)2(suda)+H2(g) 9. Tepkime olmaz. 10. HCOONa(suda) + H2(g)
11. CuSO4(suda) + SO2(g) + H2O(s)
ÖRNEK 20 Bazı Önemli Asitlerin Ekzotermik Çözünme ve
I. Zn Nem Tutma Özellikleri

II. Al Derişik H2SO4, H3PO4 ve CH3COOH iyi nem tu-
III. Ca tucu özellik gösterirler. Bu nedenle cilde temas
IV. K ettiklerinde ciltte su kaybına neden olup yanık-
Yukarıda verilen metallerin birer mollerinin yeterin- ların daha ciddi doku hasarına yol açmasına
ce HCl çözeltisi ile tepkimeleri sonucu açığa çıkan neden olurlar.
H2 gazının mol sayıları arasındaki ilişkiyi gösteriniz.
Asitler suda ekzotermik çözünürler. Bu nedenle
çözelti, çözünme sırasında ısınır ve kabı da ısı-
I. Zn + 2HCl " ZnCl2 + H2 tır. Bu ısınmaya karşı dikkatli olunmalıdır. Asit
3
II. Al + 3HCl " AlCl3 + H2 çözeltileri hazırlarken kaba önce su alınır ve
2
asit su üzerine yavaşça eklenir. Asit üzerine su
III. Ca + 2HCl " CaCl2 + H2
1 dökülmemelidir.
IV. K + HCl " KCl + H2
2
Cevap: II > I = III > IV
ÖRNEK 21
Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) H3PO4 iyi bir nem tutucu maddedir.

B) Au ve Pt kral suyunda aşınabilir.
C) Camı aşındırabilen tek asit HCl dir.
D) HNO3 ün hem derişik hem de seyreltik çözeltisi güç-
NOT! lü bir aşındırıcıdır.
Aktif metal asit, amfoter metal asit veya amfoter E) Asitler suda ekzotermik çözünürler.
metal baz tepkimelerinde 1 mol metal, kararlı bile-
şiklerindeki değerliğinin yarısı kadar mol H2 gazı çı-
Camı aşındıran asit HF dir.
karır. Örneğin; 1 mol Na, bileşiklerinde +1 yüklü ol-
Cevap: C
1
duğu için mol H2 gazı çıkarır. 1 mol Mg, bileşik-
2
lerinde +2 yüklü olduğu için 1 mol H2 gazı çıkarır.
Bazı Önemli Asitlerin Aşındırıcı Etkileri
HNO3 oksijenli kuvvetli bir asit olduğu için hem

derişik hem de seyreltik çözeltisi iyi bir aşındı-
rıcı maddedir. HCl ile karışımı olan kral suyu
(HNO3 + 3HCl) Au ve Pt gibi tam soy metalle-
ri bile aşındırabilir. Bu nedenle HNO3 cam veya
plastik kaplarda saklanır.
H2SO4 oksijenli kuvvetli bir asittir. Tüm aktif me-

talleri aşındırır. Derişik çözeltisi yarı soy metal-
leri de aşındırır. Bu nedenle cam veya plastik
kaplarda saklanır.
HF zayıf bir asittir. Aktif metalleri aşındırabilir-

ken soy metallere etki etmez. HF’nin en önem-
li özelliği cam ve porselen malzemeleri aşındı-
rabilmesidir. Bu nedenle plastik kaplarda sakla- Hurda elektronik cihazlardan altın elde etmek için kral suyu ka-
rışımı kullanılır.
nır.
20. II > I = III > IV 21. C
14
ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR TEST - 3
1. Asit ve baz çözeltilerinin tepkimesinde genellikle 4. 2HCI + X(OH)2 $ XCl2 + 2H2O
nötrleşme olayı gerçekleşir.
reaksiyonuna göre 0,4 mol HCl ile 14,8 gram
Buna göre; X(OH)2 tam olarak nötrleştiğine göre, X(OH)2
nin mol kütlesi kaç gramdır?
I. CO2(suda) - KOH(suda)
II. HCl(suda) - Ba(OH)2(suda) A) 37 B) 74 C) 111 D) 148 E) 185
III. NH3(suda) - H2SO4(suda)
madde çiftlerinden hangileri nötrleşme tepki-

mesi verir?
5. 90 gram CH3COOH ın tamamını nötralleştirmek

için gereken Ca(OH)2 en az kaç moldür?
(H: 1, C: 12, O: 16)
2. Aşağıdaki denklemlerden hangisi bir asit–baz A) 0,75 B) 1,5 C) 37 D) 54 E) 74

tepkimesine ait değildir?
A) HCl(suda) + KOH(suda) $ KCl(suda) + H2O(s)
B) NH3(suda) + HCl(suda) $ NH4Cl(suda)

1
C) H2(g) + O2(g) $ H2O(g)
2
D) CO2(g) + NaOH(suda) $ NaHCO3(suda)
E) H2SO4(suda) + Ca(OH)2(suda) $ 6. 40 gram NaOH ın tamamını nötralleştirmek için

en az kaç gram H2SO4 gerekir?
CaSO4(suda) + 2H2O(s)
(H2SO4: 98, NaOH: 40)
A) 4,9 B) 9,8 C) 23 D) 49 E) 98
3. Asit ve baz oldukları bilinen X ve Y maddelerinin

sulu çözeltileri arasında gerçekleşen tepkimenin
denklemi;
2X + Y $ Ca(NO3)2 + 2H2O 7. I. H3PO4
şeklindedir. II. HCl
III. H2SO4
Buna göre, X ve Y maddeleri aşağıda verilenler-
den hangisi olabilir? Yukarıda belirtilen asitlerin birer molü, Ca(OH)2
ile tamamen nötrleştiğine göre her bir tepki-
X Y
mede harcanan Ca(OH)2 mol sayıları arasında-
A) Ca(OH)2 HNO3 ki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru veril-
B) NaNO3 CaCl2 miştir?
C) CH3COOH NH3
A) I = II = III B) I > II > III C) III > II > I
D) HNO3 Ca(OH)2
E) H2SO4 CaSO4 D) I > III > II E) II > III > I
1. E 2. C 3. D 4. B 5. A 6. D 7. D
15
TEST - 4 ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR
1. 200 gram kütlece %20 lik NaOH sulu çözeltisi ile 4. X, Y ve Z metallerinden oluşan bir karışımın bir kıs-
300 gram kütlece %49 luk H2SO4 sulu çözeltisi ka- mı NaOH sulu çözeltisine atıldığında sadece H2
rıştırılıyor. gazı çıkışı gözleniyor. Derişik HNO3 sulu çözeltisi-
ne atıldığında ise H2 ve NO2 gazlarının çıktığı belir-
Tam verimli tepkime sonucu oluşan tuzun mol
leniyor.
sayısı ve formülü aşağıdakilerden hangisinde
doğru verilmiştir? Buna göre bu karışımda;
(NaOH: 40, H2SO4: 98) I. Amfoter metal

II. Yarı soy metal
A) 0,5 mol NaHSO4
III. Aktif metal (amfoter olmayan)
B) 0,5 mol Na2SO4 IV. Tam soy metal
C) 1 mol Na2SO4 türlerinden hangilerinin bulunduğu kesindir?
D) 0,5 mol NaSO4 A) I ve II B) I ve III C) II ve III
E) 1,5 mol Na2SO4 D) I ve IV E) I, II ve III
2. 0,5 mol H2SO4’ün 0,6 mol NaOH ile tam verim- 5. Aşağıda verilen asit-baz çiftlerinden hangisi-
li tepkimesi sonucu ortamın pH değerini 7 yap- nin tepkimeleri sonucunda ortam asidik olur?
mak için kaba aşağıdaki işlemlerden hangisi
A) 0,5 mol HCl - 0,3 mol Ca(OH)2
yapılmalıdır?
B) 0,3 mol NH3 - 0,1 mol H2SO4
A) 0,4 mol Mg(OH)2 ilave etmek
C) 0,7 mol HNO3 - 0,35 mol Ba(OH)2
B) 0,4 mol KOH ilave etmek
D) 0,4 mol HBr - 0,2 mol NaOH
C) 0,2 mol H2CO3 ilave etmek
E) 0,6 mol NH3 - 0,4 mol HF
D) 0,1 mol HCl ilave etmek
E) 0,4 mol CH3COOH ilave etmek
3. I. Cu(k) + HCl(suda) " ✗

6. Aşağıdaki olaylardan hangisi bir asit-baz tep-
II. Na(k) + CH3COOH(suda) " ✓
kimesi değildir?
III. Zn(k) + NaOH(suda) " ✗
A) Yemek sonrası dişlerin diş macunu kullanarak
IV. Au(k) + H2SO4(suda) " ✓
fırçalanması
V. Al(k) + HNO3(suda) " ✓
B) Mide yanmasını azaltmak için yemek sodası yu-
Yukarıdaki tepkimelerden gerçekleşebilenlere
tulması
tik (✓) gerçekleşmeyenlere çarpı (✗) işareti ko-
yan bir öğrenci hangi iki işaretin yerini değişti- C) Zeytin yağından sabun eldesi
rirse bütün işaretlemelerini doğru yapmış olur? D) Toprağın pH değerini arttırmak için kireç eklen-
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III mesi
E) Doğal gazın yanması

D) III ve IV E) I ve V
1. B 2. B 3. D 4. A 5. D 6. E
16

• Asitlerin ve bazların fayda ve zararlarını açıklar.
– Asit yağmurlarının oluşumuna, çevreye ve tarihi eserlere etkilerine değinilir.
• Asit ve bazlarla çalışırken alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemlerini açıklar.
– Birbiriyle karıştırılması sakıncalı evsel kimyasallara (çamaşır suyu ile tuz ruhu) örnekler verilir.
– Asit ve baz ambalajlarındaki güvenlik uyarılarına dikkat çekilir.
– Aşırı temizlik malzemesi ve lavabo açıcı kullanmanın sağlık, çevre ve tesisat açısından sakıncaları üzerinde durulur.
– Mutfak gereçlerinde oluşan kireçlenmeyi ve metal eşyaların paslarını gidermek için yöntem ve malzeme seçiminde
dikkat edilmesi gereken hususlar üzerinde durulur.
HAYATIMIZDAKİ ASİTLER VE BAZLAR Toprağın asitlik seviye-

Asit ve Bazların Fayda ve Zararları sinin ayarlanması ta-
rım için çok önemlidir.
Faydalar
Bunun için asidik ya da
Meyve ve sebzeler-
bazik gübreler ve katkı
de vücut için faydalı
maddeleri kullanılır.
önemli organik asitler
bulunur. Örneğin as- Sanayi üretiminde asit-
korbik asit (C vitamini) ler ve bazlar önemli yer tutar.
Zararlar
Asitler ve bazlar tahriş edici ve aşındırıcı özellik-
Midede sindirime yar- lerinden dolayı cilde zarar verirler.
dımcı HCl (hidroklorik Asitlerin buharı solunmamalıdır. Aksi hâlde solu-
asit) bulunur. num yollarında tahrişe neden olurlar.
Sanayi tesislerinden doğaya salınan SO2 ve
SO3 gazları hem zehirli etkileriyle solunum ra-
hatsızlıklarına neden olur hem de havadaki nem
ile birleşerek asit yağmurlarına neden olur.
Bağırsaklarda bazik bir
ortamda sindirim ger-
çekleşir.
Vücutta asitlik ve baz-

lık seviyeleri bir tampon
sistemiyle kontrol edi-
Asit Yağmurları
lir. Na+, K+, HCO–3 gibi
Havada doğal olarak bulunan CO2 gazı havada-
iyonlar vücudun pH’ının
ki nem ile birleşerek yağmur suyunun pH değeri-
belirli seviyelerde olma-
nin saf suyunkinden düşük olmasına neden olur.
sını sağlar.
Saf su için pH = 7 (25°C de)
Yağmur suyu için yaklaşık pH = 5,6 (25°C de)
Temizlik malzemeleri
CO2 + H2O " H2CO3
genellikle bazik yapılıdır.
H2CO3 + H2O ? H3O+ + HCO-3
Havada bulunan N2 gazı, O2 gazı ile birleşerek
NO ve NO2 gibi gazlar oluşturur.
N2 + 2O2 " 2NO2
17
Bu tepkime kendiliğinden gerçekleşmez. Güneş ÖRNEK 22

ışığı, yıldırım ve şimşek gibi doğa olayları nedeniyle ger-
çekleşir. Oluşan NO2 gazı havadaki nem ile birleşerek I. CO2
HNO3 ve HNO2 asitlerini oluşturur. II. NO
2NO2 + H2O " HNO3 + HNO2 III. NO2
HNO3 + H2O " H3O+ + NO-3
IV. SO2
HNO2 + H2O ? H3O+ + NO-2
V. SO3
Yanardağ patlamalarından, orman yangınla-
Yukarıdaki gazlardan hangisi asit yağmurlarına ne-
rından, sanayi tesislerinden ve motorlu taşıtla- den olmaz?
rın egzozlarından çıkan CO2, SO2, SO3 ve NOx
A) V B) IV C) III D) II E) I
gazları da asit yağmurlarına neden olur.
1
SO2 + O2 " SO3
2 CO2, SO2, NO2 ve SO3 asidik oksit oldukları için suda
SO3 + H2O " H2SO4 asit oluştururlar. NO ise nötr oksittir.
H2SO4 + H2O " H3O+ + HSO4-

Cevap: D
SO2 + H2O " H2SO3
H2SO3 + H2O ? H3O+ + HSO3-
Asit Yağmurlarının Zararları

Nehir ve göl sularının asitlik seviyesinin artması-
na neden olurlar. Bunun sonucu olarak; ETKİNLİK 2
• Ağır metaller suda bileşikleri halinde çözünür. Aşağıdaki ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak
• Su canlılarının yok olmasına neden olur. işaretleyiniz.
Toprakta bulunması gereken besin maddelerinin
de bileşikleri halinde suda çözünmesine neden D
1) SO2 gazı asit yağmurlarına neden olur. (......)
olur. Bunun sonucu olarak;
D
2) Meyve ve sebze suları genellikle asidiktir. (......)
• Bitkiler gerekli besini topraktan alamazlar.
• Toprak çoraklaşır. Y
3) Bazlar kireç çözücü olarak kullanılabilir. (......)
Bitkilerin yapraklarına zarar verir ve gelişimlerini
yavaşlatır. 4) Mermer yüzeyler asitli temizleyiciler ile temizlenme-
Y
lidir. (......)
Solunum rahatsızlıklarına neden olur.
Beton yapıların yıpranmasına neden olur.
D
5) NO2 gazı havada doğal yollarla oluşabilir. (......)
Mermeri aşındırdığı için tarihi eserlere zarar verir.
Açık metal malzemelerdeki paslanma ve aşınma- 6) Havadaki CO2 gazı asit yağmurlarına neden olmaz.
yı artırır. Y
(......)
Y
7) Midede bazik bir ortam vardır. (......)
D
8) Sabun bazik bir temizlik malzemesidir. (......)
9) Asitler ve bazlar tahriş edici özelliğe sahiptirler.

D
(......)
Toplu balık ölümleri Tarihi eserlerin aşınması
10) Yağmur suyunun 25°C deki pH değeri 7 nin üzerin-
Y
dedir. (......)
11) Vücutta asitlik ve bazlığı belli düzeyde tutan bir tam-

D
pon sistemi vardır. (......)
D
12) Bağırsaklarda bazik bir ortam vardır. (......)
Ağaçlarda oluşan zararlar Nehirlerde oluşan kirlilik
22. D Etkinlik 2: 1. D 2. D 3. Y 4. Y 5. D 6. Y 7. Y 8. D
18 9. D 10. Y 11. D 12. D
✷ Çamaşır suyu evde bulunabilen hiçbir asidik

madde ile karıştırılmamalıdır. (sirke, limon, kez-
zap gibi)
Asit veya bazların ambalajlarında bazı güvenlik
işaretleri bulunmalıdır.
Aşındırıcı
Sanayi tesislerinden çıkan gazlar asit yağmurlarına neden olur. Tahriş edici
ÖRNEK 23
I. Tarihi eserler
II. Mezar taşları
III. Tarım arazileri Zehirli Çevreye

zararlı
IV. Metal direkler
NaOH lavabo açıcı olarak kullanılır, ancak cilde
V. Pencere camları temasından kaçınılmalıdır.
Yukarıda verilenlerden hangisi asit yağmurları ne- Kireç ve pas sökücü olarak H2SO4 veya H3PO4
deniyle zarar görmez? çözeltileri kullanılır. Ancak bu maddelerin cilde
A) I B) II C) III D) IV E) V temasından kaçınmak gerekir. Aşırı kullanımları

tesisata zarar verebilir.
Mutfak gereçlerindeki kireci temizlemek için kuv-
Tarihi eserler ve mezar taşları mermer oldukları için
aşınır. Tarım arazileri çoraklaşır. Metal direklerdeki vetli anorganik asitler yerine sirke kullanılması
paslanma ve aşınma hızlanır ancak cam yüzeyler sa- daha uygundur.
dece HF asidiyle aşınır asit yağmurları ile aşınmaz.
Asit ve bazlarla çalışırken mutlaka eldiven takıl-
Cevap: E
malıdır.
Kuvvetli asit ve bazlar kullanılmadan önce daha
güvenli temizlik çözümleri denenmiş olmalıdır.
Asit ve Bazlarla Çalışırken Alınması Gereken

Güvenlik ve Sağlık Önlemleri
Tuz ruhu (HCl) ve çamaşır suyu (NaClO çözelti-
si) kesinlikle birbirine karıştırılmamalıdır.
NaClO + H2O ? HClO + Na+ + OH-

Çamaşır suyu bileşimi
HClO + HCl " Cl2 + H2O
tepkimede açığa çıkan Cl2 (klor) gazı gözlere ve
solunum yollarına ciddi zarar verir. Uzun süre
klor gazına maruz kalmak ölümcül olabilir. Asit ve bazlarla çalışırken mutlaka eldiven takılmalıdır.
23. E
19
TEST - 5 ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR
1. I. Midedeki sindirimde rol alırlar. 4. • Orman yangınları

II. Meyve ve sebzelerdeki asitler sağlığa zararlı-
• Motorlu taşıtlar
dır.
III. Kanın pH değerinin ayarlanmasında rol alırlar. • Yıldırım ve şimşek
Yukarıdaki ifadelerden hangileri asitler için • Sanayi tesisleri

doğrudur?
• Yanardağ patlamaları
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Yukarıda verilen olgulardan kaç tanesi asit yağ-
D) II ve III E) I, II ve III murlarına neden olan gazların miktarının at-
mosferde artmasına neden olur?
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
2. Asitler ve bazlarla çalışırken; 5. Asit yağmurları ile ilgili;

I. Tuz ruhu ve çamaşır suyunu karıştırmak I. Yağmur suyunun 25°C deki pH değerinin 7 nin
II. Asit üzerine su dökmek üzerine çıkması durumudur.
III. Mutfak ürünlerindeki kireci temizlemek için sir- II. Havadaki CO2 gazı asit yağmurlarına neden
ke kullanmak olur.
III. Bitkilerin ihtiyaç duyduğu önemli katyonlar asit
işlemlerinden hangileri yapılırsa ciddi sağlık
yağmurları ile yeryüzüne ulaşır.
sorunları oluşabilir?
A) I ve II B) Yalnız II C) I ve III
3. Asit yağmurları aşağıda verilen durumlardan 6. Kömür ve petrol ürünlerinin yanması sonucu açığa
hangisine neden olmaz? çıkan CO2, NO2 ve SO2 gazları asit yağmurlarına
neden olurlar.
A) Toplu balık ölümleri
B) Suda ağır metal birikmesi Oluşan asit yağmurları için;
C) Küçük bitkilerin yok olması nedeniyle ormanlık I. Mermerden yapılmış tarihi eserlerin ve yapıla-
alanların hızla genişlemesi rın aşınmasına neden olur.
II. Metallerin aşınmasına neden olur.
D) Tarihi eserlerin aşınması
III. Toprağa ve canlı organizmalara zarar verir.
E) Solunum rahatsızlıkları
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
1. C 2. B 3. C 4. A 5. B 6. E
20

• Tuzların özelliklerini ve kullanım alanlarını açıklar.
Sodyum klorür, sodyum karbonat, sodyum bikarbonat, kalsiyum karbonat ve amonyum klorür tuzları üzerinde durulur.
TUZLAR Suda iyi çözünür.

Tuzların Genel Özellikleri Nötr özellik gösterir.
İyonik yapılı bileşiklerdir. Kullanım Alanları:
Katı kristal yapısında bulunurlar, molekül yapı- Vücudun su ve elektrolit dengesinin sağlanma-
sında bulunmazlar. sında rol alır.
Oda koşullarında tamamı katı halde bulunur. Kasların çalışmasında ve sinir iletiminde rol alır.
Erime ve kaynama noktaları yüksektir. Mide asidi üretiminde klor sağlayıcıdır.
Sulu çözeltileri nötr, asidik ya da bazik özellik Gıdalarda tat ve aroma arttırıcı olarak kullanılır.
gösterebilir. Gıdaların uzun süre bozulmadan saklanmasında
Katı halde elektriği iletmezler. kullanılır.
Sulu çözeltileri ve erimiş halleri elektriği kimyasal Buzlanmayı önlemek için kış aylarında yollara
yollarla iletir. serpilir.
Suda iyonlarına ayrışarak çözünürler. Tıpta ve eczacılıkta kullanılır.
Endüstride ham madde olarak kullanılır.
Na2CO3 (Sodyum karbonat)
İyonik bileşikler kristal örgü yapısındadır.

Önemli Bazı Tuzların Özellikleri ve Kullanım
Alanları
NaCl (Sodyum klorür) Özellikleri:
Çamaşır sodasıdır.
Beyaz kristal yapılı bir bileşiktir.
Kokusuzdur.
Bazik özellik gösterir.
Suda iyi çözünür.
Nem çekici özelliğe sahiptir.
Kullanım alanları:
Özellikleri: Sabun ve deterjan üretiminde kullanılır.
Yemek tuzudur. Camın ana bileşenlerinden biridir.
Beyaz kristal yapılı bir bileşiktir. Sert suların yumuşatılmasında kullanılır.
Kokusuzdur. Kağıt üretiminde kullanılır.
Herkesçe bilinen bir tada sahiptir. İlaç endüstrisinde kullanılır.
21
NaHCO3 (Sodyum bikarbonat) Tebeşir üretiminde kullanılır.

Toprağın pH’ının düzenlenmesinde kullanılır.
Fabrika bacalarında kükürt gazlarının tutulmasın-
da kullanılır.
Cam ve seramik üretiminde kullanılır.
İlaç endüstrisinde kullanılır.
NH4Cl (Amonyum klorür)

Özellikleri:
Yemek sodasıdır.
Beyaz toz şeklinde bir katıdır.
Kokusuzdur.
Suda iyi çözünür.
Bazik özellik gösterir.
Kullanım alanları: Özellikleri:
Kabartma tozu olarak kullanılır. Yaygın adı nişadırdır.
2NaHCO3 + ısı " Na2CO3 + H2O + CO2 Beyaz, kokusuz bir kristaldir.
✷ Çıkan CO2 gazı hamurun kabarmasını sağlar. Suda iyi çözünür.

Asidik özellik gösterir.
Kağıt üretiminde kullanılır.
Yangın söndürücülerde kullanılır.
Gübre üretiminde kullanılır.
Midedeki asitlik seviyesinin düşürülmesi için kul-
Kuru pil imalatında kullanılır.
lanılır.
Metal işlerinde metalin yüzeyinin temizlenmesin-
Sert suların yumuşatılmasında kullanılır.
de kullanılır.
CaCO3 (Kalsiyum karbonat) Deterjan ve kişisel temizlik malzemelerinin üreti-
minde kullanılır.
Gıda endüstrisinde kullanılır.
Bazı ilaçların üretiminde kullanılır.
Cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılır.
Balgam söktürücü özelliği vardır.
ÖRNEK 24
Özellikleri: Tuzlar ile ilgili;
Kireç taşıdır. I. Asidik ya da bazik özellik gösterebilirler.
Doğada mermer ve tebeşir olarak da bulunur. II. Hepsi suda iyi çözünür.
Suda az çözünür. III. Gıda maddesi olarak kullanılamazlar.
Vücuda zararlı bir bileşiktir. Ağız yoluyla alınma- yargılarından hangileri doğrudur?
malı, tozu solunmamalıdır.
Cilde ve göze temasından kaçınılmalıdır.
D) I, II ve III E) II ve III
İnşaat endüstrisinde birçok alanda kullanımı yay- Tuzlar asidik, nötr ya da bazik yapılı olabilirler. Bazı
tuzlar suda az çözünür. NaCl gıda maddesidir.
gındır. Çimento, kireç, boya, dolgu macunu ve
Cevap: A
kaplama malzemesi üretiminde kullanılır.
24. A
22
ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR TEST - 6
1. Tuzlarla ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangi- 4. Kullanım alanı Tuz
si yanlıştır? I. İnşaat malzemesi a. NH4Cl
A) Oda koşullarında hepsi katı haldedir. II. Kabartma tozu b. CaCO3

III. Gübre üretimi c. NaHCO3
B) Katı halde elektriği iletmezler.
Yukarıda verilen kullanım alanlarının tuzlar ile
C) Asit-baz tepkimelerinde oluşan tuzların anyo- eşleştirilmesi hangisinde doğru verilmiştir?
nu asitten gelir.
A) I - a B) I - a C) I - b
D) Moleküler yapılıdırlar. II - b II - c II - c
III - c III - b III - a
E) Suda iyonlarına ayrışırlar.
D) I - c E) I - b
II - a II - a
III - b III - c
2. Bir tuz çeşidi ile ilgili; 5. I. NaCl sofra tuzu olarak kullanılır. (........)
• Azotlu gübre üretiminde kullanılır. II. NaHCO3 çamaşır sodasıdır. (........)
• Kuru pillerin içinde bulunur. III. Na2CO3 camın ana bileşenlerinden biridir.
(........)
IV. NH4Cl kuru pil yapımında kullanılır. (........)
Buna göre bu tuzun geleneksel adı aşağıdaki-
lerden hangisidir? Yukarıdaki ifadeler doğru (D) ya da yanlış (Y)
olarak işaretlendiğinde aşağıdaki sıralamalar-
A) Kireç taşı B) Yemek sodası dan hangisi oluşur?
C) Sofra tuz D) Nişadır A) D B) D C) D D) Y E) D
D Y Y Y D
E) Kabartma tozu
Y D Y D Y
D D D D Y
3. Sofra tuzu ve yemek sodası için; 6. X: Vücuda zararlıdır, tozu kesinlikle solunmamalıdır.
I. Sodyum elementi içerme
Y: Cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılır.
II. Beyaz kristal yapılı olma
III. Suda iyi çözünme Z: Gıdalarda tat ve aroma arttırıcı olarak kullanılır.
IV. Nötr özellik gösterme Yukarıda özellikleri verilmiş olan bileşikler aşa-
özelliklerinden hangileri ortaktır? ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) I ve II B) II ve III C) I, II ve IV X Y Z
D) I, II ve III E) II, III ve IV A) CaCO3 NH4Cl NaCl
B) Na2CO3 NaHCO3 CaCO3
C) CaCO3 NH4Cl Na2CO3
D) Na2CO3 NaHCO3 NaCl
E) CaCO3 NaCl NaHCO3
1. D 2. D 3. D 4. C 5. B 6. A
23
KARMA TEST - 1 ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR
1. Aşağıdakilerden hangisi tuzların genel özellik- 4. Aşağıdakilerden hangisi asitlerin özelliklerin-

lerinden değildir? den değildir?
A) Asit ve bazın tepkimesi sonucunda oluşabilme A) Tatları ekşidir.

B) Sulu çözeltilerinde iyon içerme B) Sulu çözeltileri elektrolittir.
C) Suda çözündüğünde H+ iyonu oluşturma
C) 25°C de sulu çözeltisinin pH değeri 7 den bü-
D) Sulu çözeltilerinin elektrolit olması yüktür.
E) İyonik yapılı bileşik olma D) Sulu çözeltisi mavi turnusolu kırmızıya çevirir.
E) Suda çözündüklerinde H+ iyonu oluştururlar.
2. I. HF camı aşındırabilir. (........) 5. 0,12 gram Mg metalinin yeterince HCl çözelti-

II. H3PO4 güçlü bir nem çekici maddedir. (........) siyle tepkimesi sonucu açığa çıkan H2 gazı kaç
gramdır? (H: 1, Mg: 24)
III. NaHCO3 lavabo açıcı olarak kullanılır. (........)
A) 0,1 B) 0,01 C) 0,2 D) 0,02 E) 2
IV. H2SO4 amfoter metallerle tepkimeye girmez.
(........)

yanlış (Y) olarak işaretlendiğinde aşağıdaki sı-
A) D B) D C) D D) Y E) Y
D Y Y Y D 6. Aşağıdaki maddelerden hangisi bazik özellik
Y D D D Y gösterir?
Y Y D Y Y
A) B)
3. NH3 Cu(k) NaOH

Yağmur Diş macunu
C) D)
HCl H2SO4 HNO3
çözeltisi çözeltisi çözeltisi
Şekildeki kaplara üzerlerindeki maddeler ilave edi- Çilek Limon

liyor.
E)
Kaplarda gerçekleşen tepkimeler sonucu olu-
şacak maddelerden hangisinin formülü hatalı
verilmiştir?
A) SO2 B) H2O C) NaNO3
D) Cu(SO4)2 E) NH4Cl
Kola
1. C 2. A 3. D 4. C 5. B 6. B
24
ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR KARMA TEST - 2
1. Aşağıdakilerden hangisi tuzlar ve bazların or- 4. H3PO4 + 3NaOH $ Na3PO4 + 3H2O
tak özelliğidir?
tepkimesine göre 0,1 mol H3PO4 artansız olarak
A) Nötralleşme tepkimeleri sonucunda oluşması NaOH ile tepkimeye giriyor.
B) Sulu çözeltilerinin elektriği iletmesi Buna göre tepkimede kullanılan NaOH in kütle-
C) Ele kayganlık hissi vermesi si kaç gramdır? (Na: 23, O: 16, H: 1)
D) Sulu çözeltisinde hidrojen iyonu (H+) oluşturma- A) 6 B) 12 C) 24 D) 36 E) 40

sı
E) Fenolftalein indikatörüyle renk değiştirmemesi
2. Tuzlar için; 5. I. Çaydanlıkta birikmiş olan kirecin sirke ile temiz-

I. İyonik bileşiklerdir. lenmesi
II. Elektron hareketi ile elektrik akımını iletirler. II. Mürekkep lekesinin CCl4 (karbon tetraklorür) ile
temizlenmesi
III. Oda sıcaklığında katıdırlar.
III. Ocaktaki yağ lekelerinin yağ çözücü ile temiz-
IV. Asit ile bazın tepkimesi sonucu oluşan bileşik-
lenmesi
lerdir.
V. Sulu çözeltileri elektrolittir. Yukarıdaki olaylardan hangileri asit–baz tepki-
mesidir?
yargılarından hangisi yanlıştır?
3. Asit ve bazın nötrleşmesinde asitin anyonu ile ba- 6. Aşağıda verilen suda çözünme denklemlerin-
zın katyonu birleşerek tuzu oluşturur. den hangisi yazıldığı şekilde gerçekleşmez?
Buna göre aşağıda verilenlerden hangisi yan- A) NH3(g) + H2O(s) @ NH+4(suda) + OH-(suda)
lıştır? B) CH4(g) + 4H2O(s) @ 4H3O+(suda) + C4-
(suda)
Asit Baz Oluşan tuz H2O

C) H2SO4(s) 2H+(suda) + SO2-
4(suda)
A) HCOOH NH3 HCONH3
H2O
B) HCl NaOH NaCl D) NaOH(k) Na+(suda) + OH-(suda)
C) H3PO4 Mg(OH)2 Mg3(PO4)2 E) HCOOH(s) + H2O(s) " H3O+(suda) + HCOO-(suda)

D) HNO3 KOH KNO3
E) H2SO4 Ba(OH)2 BaSO4
1. B 2. D 3. A 4. B 5. C 6. B
25
1. Aşağıda verilen maddelerden hangisi bazik 4. I. Bütün metaller HCl ile tepkime verir.
özellik göstermez? II. H2SO4 sulu çözeltisinin NaOH sulu çözeltisi ile
tepkimesi sonucu tuz ve su oluşur.
A) Çamaşır suyu
III. Al metali NaOH ile tepkime vermez.
B) Sirkeli su
Yukarıda verilen yargılardan hangileri yanlış-
C) Sabun tır?
D) Çamaşır sodası
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
E) Deterjan
2. Tuzlar ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi 5. I. Sabunlu su

yanlıştır? II. Asit yağmuru
III. Mide özsuyu
A) Nötralleşme tepkimeleri sonucunda oluşurlar.
IV. Yağmur suyu
B) İyonik yapılı maddelerdir.
Yukarıdaki maddelerin oda koşullarındaki pH
C) Kristal yapılıdırlar. değerleri arasındaki ilişki nasıldır?
D) Suda iyon oluşturmazlar. A) I > IV > II > III B) I > III > IV > II
E) Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. C) IV > III > II > I D) III > II > IV > I
E) III > IV > II > I
3. I. Asit ve bazların sulu ortamda tepkime vererek 6. Aşağıda verilen asit ve baz miktarlarına göre
tuz ve su oluşturmasına nötralleşme denir. gerçekleşecek tam verimli tepkimelerden han-
II. Asidin anyonu, bazın katyonu ile birleşerek tuz gisinde 1 mol su oluşur?
oluşturur.
A) 0,5 mol H2SO4 - 0,5 mol NaOH
III. Asidin oluşturduğu H+ iyonu ile bazın oluştur-
duğu OH- iyonu birleşerek su oluşturur. B) 0,5 mol H3PO4 - 0,5 mol Ca(OH)2
Asit ve baz tepkimeleriyle ilgili yukarıda verilen C) 1 mol HCl - 0,5 mol NaOH
yargılardan hangileri doğrudur? D) 2 mol HNO3 - 2 mol KOH
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III E) 2 mol HCl - 1 mol Ca(OH)2
D) I ve II E) I, II ve III
1. B 2. D 3. E 4. C 5. A 6. B
26
1. Asit ve baz tepkimesi sonucunda iyonik yapılı mad- 4. I. Sabunlu su
de oluşur. II. Sirke
Buna göre, aşağıda verilen maddelerden hangi- III. Limon suyu

si iyonik yapılı değildir? Verilen maddelerden hangileri mermer bir yü-
zeye döküldüğünde aşınma meydana gelir?
A) Dihidrojen monoksit
B) Sodyum karbonat
C) Kalsiyum sülfat
D) Amonyum klorür
E) Sodyum klorür
2. Aşağıda verilen madde çiftlerinden hangisi ile 5.

hazırlanan sulu çözeltiler karıştırıldığında birbi-
riyle nötralleşme tepkimesi vermez?
A) HNO3 ve Ca(OH)2
B) HBr ve NaOH I II III
C) HNO3 ve NH3
D) NH3 ve KOH
E) SO3 ve CaO
IV V
Yukarıdaki görsellerdeki bölgelerden hangisin-
de yağmur suyunun 25°C deki pH değeri en faz-
ladır?
3. Verilen metal – asit ve metal – baz reaksiyonla- 6. Suda iyi

rından hangisinin gerçekleşmesi beklenmez? çözünür.
I
Kabartma
A) Fe(k) + HCl(suda) $ tozu olarak Asidik özellik
V NaHCO3 II gösterir.
kullanılır.
B) Al(k) + NaOH(suda) $
IV III
Sistematik adı Midede asitliğin
C) Cu(k) + HCl(suda) $ sodyum azaltılması için
bikarbonattır. kullanılır.
D) Ca(k) + H2SO4(suda) $
E) Mg(k) + HNO3(suda) $ Yukarıdaki kavram haritasında NaHCO3 bileşiği

ile ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
1. A 2. D 3. C 4. D 5. B 6. B
27
1. Eşit mollerde H3PO4 ve Ca(OH)2 maddelerinin bir 4. Bileşik Suya verdiği

kapta tam verimle tepkimeye girmesi sağlanıyor.
formülü iyonlar
Bu tepkime ile ilgili; I. H3PO4 H+, PO43–
I. Nötrleşme tepkimesidir. II. NH3 H+, N3–

II. H3PO4 sınırlayıcı bileşendir.
III. CO2 H+, CO32–
III. Tepkime sonunda 25°C deki pH değeri 7 den
büyüktür.
Formülü verilen bileşiklerin suda oluşturabile-
ceği iyonlar hangilerinde yanlış verilmiştir?
D) I ve II E) II ve III
2. Suda çözündüğünde H+ iyonu oluşturan bileşiklere 5. Fosil yakıt kullanan motorlarda silindir içinde ya-
asit, OH- iyonu oluşturan bileşiklere ise baz denir. kıt hava karışımı patlayarak yanar ve açığa çıkan
gazların basıncı sonucu hareket enerjisi elde edilir.
Buna göre aşağıdaki asit ve bazlardan hangisi- Patlama sırasında CO, CO2 ve H2O gazlarının ya-
nin iyonlaşma denklemi yanlış verilmiştir? nında havada bulunan azot nedeniyle NO ve NO2
gazları da oluşabilir.
A) HNO3(s) + H2O(s) $ H3O+(suda) + NO-3(suda)
Buna göre motorlu araç ekzozlarından salına-
H2O
B) Mg(OH)2(k) Mg2+
(suda) + -
2OH(suda) bilecek yukarıdaki gazlardan hangileri asit yağ-
murlarına neden olabilir?
C) NH3(s) + H2O(s) $ H+(suda) + NH3OH(suda)
A) Yalnız CO2 B) CO2 ve NO2
H2O
D) NaOH(k) Na+(suda) + OH-(suda) C) CO, CO2 ve NO2 D) CO2 ve H2O
H2O E) NO ve NO2
E) HCl(s) H+(suda) + Cl-(suda)
6. I. HCl(g) + H2O(s) $ H3O+(suda) + Cl-(suda)

3. Asit – baz tepkimeleriyle ilgili;
II. NH3(g) + 3H2O(s) ? 3H3O+(suda) + N3-(suda)
I. Tepkime sonucu tuz ve su oluşur.
H2O
II. Asit veya baz tamamen harcanırsa ortam nötr III. CH3COOH(s) CH3CO+(suda)+OH-(suda)
olur.
Yukarıda verilen asit ve bazlara ait suda çözün-
III. Asidin anyonu ile bazın katyonu birleşerek tuz me denklemlerinden hangileri yanlıştır?
oluşturur.
ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?
D) I ve III E) II ve III
1. A 2. C 3. C 4. B 5. B 6. D
28
1. Asitler ve bazlar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden 4. I. H3PO4 + Mg(OH)2 "
hangisi yanlıştır? II. HCl + Ca(OH)2 "
A) HCl midede sindirime yardımcı olur. III. HNO3 + NaOH "
B) H2SO4 nem çekici özellik gösterir. Yukarıdaki asit – baz tepkimeleri tamamlanıp en
küçük tamsayılarla denkleştirildiğinde H2O’la-
C) Sabun ve deterjanlar bazik yapılıdır.
rın katsayıları arasındaki ilişki aşağıdakilerden
D) Yağmur suyunun 25°C deki pH değeri 7 den bü- hangisinde doğru verilmiştir?
yüktür.
A) I > II > III B) III > II > I C) II > I > III
E) Vücutta Na+, K+ ve HCO-3 gibi iyonlar pH düze-
yini ayarlayan bir tampon görevi görürler. D) I > III > II E) II > III > I
2. I. NaCl 5. Bir madde ile ilgili;

II. NaHCO3 • Çaya damlatıldığında çayın açık sarı bir renk
III. Na2CO3 almasını sağlıyor.
IV. CaCO3 • Mor lahana suyunun rengini kırmızıya çeviriyor.
Yukarıdaki iyonik bileşiklerden hangileri gıda bilgileri verildiğine göre bu madde aşağıdaki-
katkı maddesi olarak kullanılır? lerden hangisi olabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III A) Yemek sodası B) Sabun
D) III ve IV E) I, II ve IV C) Etil alkol D) Limon
E) Su
3. 2 1 6. I. Bir maddenin asit ya da baz olduğunu renk de-

ğişimi ile gösteren maddelere denir.
II. Sulu çözeltide H3O+ iyonu sayısını arttıran
maddelere denir.
5 III. Asitlik ve bazlık derecesini ifade eden bir ölçü

3 birimidir.
IV. Bazlarla etkileştiğinde mavi renk alan belirteç
bir maddedir.
Yukarıdaki tanımlar aşağıdaki kavramlarla eş-

leştirildiğinde hangi kavram açıkta kalır?
4
A) İndikatör B) Asit
Yukarıdaki görselde Kiev, Ukrayna’da bulunan St. C) Çözünürlük D) Turnusol kağıdı
Michael Manastırı bulunmaktadır. Manastırın en
dikkat çekici özelliği altın kaplama kubbeleridir. E) pH
Buna göre bölgede oluşabilecek bir asit yağ-

murunda numaralandırılmış yerlerden hangisi-
nin bir zarar görmesi beklenmez?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
1. D 2. B 3. A 4. A 5. D 6. C
29
1. Aşağıdaki tepkimelerden hangisi gerçekleş- 4. I. Ulaşımda toplu taşımayı tercih etmek

mez? II. Sanayi ürünlerinin geri dönüşümünü sağlamak
A) Cu(k) + H2SO4(suda)
deriflik III. Güneş enerjisi ile elektrik üretimini artırmak
Yukarıdaki uygulamalardan hangileri havaya

B) Zn(k) + H2SO4(suda) $
CO2 salınımını ve asit yağmurları riskini azaltır?
C) Zn(k) + NaOH(suda) $
D) Hg(s) + HBr(suda) $
E) Ca(k) + H2SO4(suda) $
2. 60 gram NaOH ile hazırlanan bir sulu çözeltiyi 5. Asit - Baz çifti Oluşacak tuz
tamamen nötrleştirmek için 0,5 mol X asidinden
kullanıldığına göre bu asit aşağıdakilerden han- I. NaOH - H2SO4 NaSO4
gisi olabilir? (H: 1, O: 16, Na: 23)
II. HNO3 - NH3 NH4NO3
A) HNO3 B) H3PO4 C) H2SO4 III. Ca(OH)2 - H2CO3 Ca(CO3)2
D) HCl E) CH3COOH Yukarıda verilen asit baz çiftlerinin tepkimeleri

sonucu oluşacak tuzlardan hangisi yanlıştır?
3. 2X(k) + ısı " Na2CO3(k) + H2O(s) + CO2(g) 6. I. Diş macunu

II. Sirke
tepkimesindeki X bileşiği ile ilgili;
III. Gazoz
I. Yemek sodasıdır. Yukarıda verilen maddelerin turnusol kağıdını
II. Midede asitliğin azaltılmasında kullanılır. dönüştürecekleri renk aşağıdakilerden hangi-
sinde doğru verilmiştir?
III. Asidik özellik gösterir.
I II III
bilgilerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Mavi Mavi Mavi
B) Mavi Kırmızı Kırmızı

C) Kırmızı Kırmızı Kırmızı
D) Kırmızı Mavi Kırmızı
E) Mavi Kırmızı Mavi
1. D 2. B 3. B 4. E 5. C 6. B
30
1. Aşağıdaki azot bileşiklerinden hangisinin sulu 4. I. Sönmüş kireç
çözeltisi asidik değildir? II. Mermer
A) NH3 B) N2O3 C) N2O5 III. Tebeşir
D) NO2 E) N2O4 Yukarıdaki maddelerden hangileri CaCO3 bile-

şiğinin doğada bulunma şekillerinden birisi de-
ğildir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
2. Cu(k) + 4HNO3(suda) I Cu(NO3)2(suda) + 2NO2(g)
+ 2H2O(s)
2Ag(k) + 2H2SO4(suda) II Ag2SO4(suda) + SO2(g)
+ 2H2O(s)
3Cu(k) + 8HNO3(suda) III 3Cu(NO3)2(suda) +
2NO(g) + 4H2O(g) 5. CO2, SO2, SO3 ve NO2 gibi asidik oksit olan gazlar
asit yağmurlarına neden olurlar. Bir fabrikada bu
Yukarıda verilen tepkimelerde kullanılan asitle-
gazların salınımını önlemek için kullanılan filtreler-
rin derişik ve seyreltik olma durumları aşağıda-
de;
kilerden hangisinde doğru verilmiştir?
I. Ca(OH)2
I II III
II. MgO
A) Seyreltik Derişik Derişik III. NaCl
B) Derişik Derişik Seyreltik maddelerinden hangileri kullanılabilir?
C) Seyreltik Seyreltik Seyreltik
D) Derişik Derişik Derişik
E) Derişik Seyreltik Seyreltik
3. Asidik Bazik 6. 49 gram H3PO4’ün sulu çözeltisi aşağıdaki mad-

delerden hangisi ile artansız olarak nötrleşir?
• Mide öz suyu • İnce bağırsak ortamı (H: 1, O: 16, P: 31)
A) 1 mol H2SO4
• Yağmur suyu • Sabunlu su
B) 1,5 mol HCl
• Portakal suyu
C) 1,5 mol Ca(OH)2
Yukarıda bazı maddeler asidik ya da bazik olma
D) 1,5 mol NaOH
durumlarına göre sınıflandırılmışlardır.
E) 0,5 mol NH3
Bu sınıflandırmalardan kaç tanesi doğrudur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
1. A 2. B 3. E 4. A 5. B 6. D
31
1. I. Alüminyum kap içerisinde mayalanan sütün 4.

uzun süre bekletilmesi sonucu kabın aşınması Gübre üretimi
ve renginin değişmesi
I
II. Çaydanlıkların içinde oluşan kireci temizlemek
için çaydanlığın içinde limon suyunu bekletmek Kuru pil V II Deterjan
Nişadır
üretimi üretimi
III. Lavabo ve fayanslardaki kireç kalıntılarını tuz
ruhu ile temizlemek IV III
IV. Yediğimiz elma, erik gibi meyvelerden ve içti-
İlaç endüstrisi Unlu mamüllerin
ğimiz gazoz gibi içeceklerden sonra ağzımızda üretimi
kalan asitlerin diş çürümelerine neden olması
Verilen olaylardan hangileri asitlerin yakıcı, Yukarıdaki kavram haritasındaki kollardan han-
tahriş edici ve aşındırıcı özelliğini belirtir? gisi nişadırın kullanım alanı değildir?
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
5. A şehrindeki yağmur suyunun pH değeri oda koşul-
larında 4 çıkmaktadır. B şehrindeki yağmur suyunun
aynı koşullardaki pH değeri ise 5,5 çıkmaktadır.
2. 25°C deki Buna göre;

Sulu çözeltisi sulu çözeltisi
I. A şehri sanayi şehri, B şehri kırsal bölge olabi-
elektriği iletir. için pH < 7 dir.
lir.
Tadı
ekşidir. II. İkisi de kırsal bölge ise B şehrinde aktif yanar-
dağ olabilir.
III. B şehri tarım için daha uygundur.

Verilen kavram haritasında boş bırakılan kutu-
ya aşağıdaki bileşiklerden hangisi yazılabilir?
A) NaOH B) NH3 C) CH3COOH
D) K 2O E) CaO
6. I. 0,2 mol NaOH - 0,2 mol H3PO4
II. 0,4 mol NH3 - 0,3 mol H2SO4
III. 0,1 mol KOH - 0,1 mol HCl
3. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? Yukarıdaki asit-baz çiftlerinin sulu çözeltileri-
nin tepkimeleri sonucu ortamın 25°C deki pH
A) Amfoter metaller hem asitlerle hem de kuvvetli değerleri aşağıdakilerden hangisinde doğru ve-
bazlarla tepkimeye girebilirler. rilmiştir?
B) Yarı soy metaller bazlarla tepkime vermezler. I II III

C) Yarı soy metaller oksijenli kuvvetli asitler ile A) pH > 7 pH > 7 pH = 7
tepkime verirler.
B) pH < 7 pH = 7 pH < 7
D) Aktif metallerin asitle tepkimelerinden H2 gazı
C) pH = 7 pH = 7 pH = 7
açığa çıkar.
D) pH > 7 pH < 7 pH > 7
E) Yarı soy metallerin asitlerle tepkimelerinden H2
gazı açığa çıkar. E) pH < 7 pH < 7 pH = 7
1. E 2. C 3. E 4. C 5. C 6. E
32
1. Cu(k) + 2H2SO4(suda) $ CuSO4(suda) + 2H2O(s) + SO2(g) 4. I. a. CaCO3
tepkimesinde oluşan ürünler ile ilgili;

I. CuSO4 tuzdur.
II. SO2 nin sulu çözeltisi baziktir.
II. b. NaHCO3
III. Oluşan tuzun katyonu Cu+ ve anyon ve SO4-
dir.
A) Yalnız l B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III III. c. NH4Cl
Yukarıdaki görsellerle üretiminde kullanılan

tuzların eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangi-
2. Sofra tuzu ile ilgili; sinde doğru verilmiştir?
• Formülü NaCl dir, sodyum klorür olarak adlan- A) I - b B) I - c C) I - c
dırılır. II - c II - b II - a
III - a III - a III - b
• Besin maddesi olarak yemeklerde kullanılır.
• Karayollarında buzlanma ile mücadelede kulla- D) I - b E) I - a
nılır. II - a II - b
III - c III - c
• Dericilikte ve suyun yumuşatılmasında kullanı-
lır.
• Birçok kimyasal madde üretiminde kullanılır.
5. Asit yağmurlarının yoğun olarak yağdığı bölge-
yargılarından kaç tanesi doğrudur? lerde;
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 I. Toprak yapısının çoraklaşması

II. Mezar taşlarının aşınması
III. Otomobil kaportalarının aşınması
durumlarından hangilerinin gözlenmesi bekle-
nir?
A) I ve II B) II ve III C) Yalnız III
3. H2SO4 Mg(OH)2 NaOH HCl

6. 49 gram H2SO4 içeren sulu çözelti ile 20 gram Na-
I II III IV OH içeren bir sulu çözelti karıştırılıyor.
N2O5 CaO Li2O Son çözelti ile ilgili;

I. Elektrik akımını iletir.
V VI VII
II. Turnusol kağıdının rengini kırmızıya çevirir.
Verilen maddelerden hangilerinin sulu çözeltisi III. İçerisinde Na+ iyonu bulunmaz.
asit özelliği gösterir?
A) I ve III B) I, IV ve V
(NaOH: 40, H2SO4: 98)
C) I, III, IV ve V D) II, III, VI ve VII A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
E) II, IV ve V
1. A 2. E 3. B 4. B 5. E 6. B
33
1. Bir tuz çeşidi ile ilgili; 4. I. Şimşek ve yıldırımlar

• Kuru pil yapımında kullanılır. II. Yanardağ patlamaları
• Cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılır. III. Orman yangınları
• Asidik özellik gösterir. IV. Deniz suyunun buharlaşması
bilgileri verildiğine göre bu tuz aşağıdakilerden V. Fosil yakıt kullanımı
hangisidir?
Yukarıda verilen olaylardan hangisi asit yağ-
A) NH4Cl B) Na2CO3 C) NaCl
murlarına neden olmaz?
D) CaCO3 E) NaHCO3
2. Cu ve Mg metallerinden oluşan 50 gramlık bir ka-

rışım yeterince HCl içeren çözeltiye atıldığında en
fazla 1,5 mol H2 gazı oluşmaktadır.
Buna göre alaşımın kütlece yüzde kaçı Cu me-

talidir? (Mg: 24, Cu: 64) 5. 2 mol HCl aşağıda verilen maddelerden hangi-
A) 72 B) 48 C) 28 D) 14 E) 12 sinin 1 molü ile tam olarak nötrleşir?
A) NaOH B) H2SO4
C) Ca(OH)2 D) HNO3
E) HCOOH
3.
Saf suya bir miktar
H2SO4 sıvısı ekledim.
Saf suya bir miktar

Ekin NaOH katısı ekleyip Furkan
çözdüm.
Ekin ve Furkan’ın hazırladığı çözeltiler aynı 6. 1 mol NaOH içeren sulu çözelti ile 1 mol HCl
kapta karıştırıldığında; içeren sulu çözelti karıştırılıyor. Tepkime so-
nunda elde edilen tuz ile ilgili;
• Asit-baz tepkimesi gerçekleşir.
• Kimyasal değişim gerçekleşir. I. 1 mol NaCl bileşiği elde edilmiştir.
• Oluşan karışım elektrik akımını iletir. II. Gıdaların tat ve aromasının zenginleştirilme-
+
• Ekin'in karışımındaki H iyonu ile Furkan'ın ka- sinde kullanılır.
rışımındaki OH- iyonu birleşerek H2O yu oluş-
III. Kendine has bir kokusu vardır.
turur.
• Na2SO4 tuzu oluşur. yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından kaç tanesi doğru olur? A Yalnız II B) I ve II C) I ve III
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) II ve III E) I, II ve III
1. A 2. C 3. E 4. D 5. C 6. B
34
1. pH değiştikçe çözeltide renk değiştiren karmaşık 4. İçerisinde aynı sıcaklıkta, eşit mollerde HCl bulu-
yapılı bileşiklere indikatör denir. nan üç ayrı kaba;
Buna göre; I. Na
II. Mg
I. Çay
III. Al
II. Gül yaprağı
III. Kırmızı lahana metalleri yeterli miktarda atılıyor.
maddelerinden hangileri günlük hayatta indika- Tepkimelerde oluşan H2 gazının miktarları ara-
tör olarak kullanılabilir? sındaki ilişki için aşağıdakilerden hangisi doğ-
ru verilmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) I = II = III B) I > II > III C) I > II = III
D) III > II > I E) III > I > II
2. I II III
5. NO2(g)
NaHCO3 NaCl H2SO4
I
IV V V Asit II CO2(g)
SO2(g)
yağmurları
CaCO3 NH4Cl
III
IV
H2O(g) SO3(g)
Yukarıdaki bileşiklerden hangisi oda koşulla-
rında suda iyi çözünmez?
Yukarıda verilen gazlardan hangisi asit yağ-
A) I B) II C) III D) IV E) V murlarına neden olmaz?
3. Madde Yaygın adı 6. Na2CO3 bileşiği ile ilgili,

1. CH3COOH a. Kezzap I. NaOH ve H2CO3 bileşiklerinin nötrleşme tepki-
2. HCl b. Sirke asidi mesi sonunda oluşur.
3. HNO3 c. Tuz ruhu II. Sert suların yumuşatılmasında kullanılır.
III. Çamaşır sodası olarak bilinir.
Yukarıdaki madde ve yaygın adlarının eşleştiril-
mesi hangi seçenekte doğru verilmiştir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) 1 . a B) 1 . b C) 1 . b D) 1 . c E) 1 . c A) Yalnız II B) I ve III C) I ve II
2 . b 2 . a 2 . c 2 . a 2.b D) II ve III E) I, II ve III
3 . c 3 . c 3 . a 3 . b 3.a
1. E 2. D 3. C 4. A 5. B 6. E
35
YAZILI SORULARI ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR
1. Aşağıdaki ifadeleri doğru ise (D), yanlış ise (Y) harfi ile işaretleyiniz.
D
a. (.......) Al metali NaOH çözeltisinde aşınır.
Y
b. (.......) HF asidi cam veya porselen kaplarda saklanmalıdır.
Y
c. (.......) Asitlerin tadı acıdır.
Y
d. (.......) Asit - baz tepkimelerinde oluşan tuzlar daima nötr özellik gösterir.
Y
e. (.......) Ag metali tüm kuvvetli asitlerle tepkimeye girebilir.
D
f. (.......) Mermer tezgahın üzerinde limon kesmek uygun değildir.
D
g. (.......) Mide öz suyu asidiktir.
Y
h. (.......) CO gazı asidik bir oksittir.
Y
i. (.......) Asidik veya bazik ortamlarda renk değiştiren maddelere katalizör denir.
D
j. (.......) Au metali H2SO4 çözeltisiyle tepkime vermez.
2. Aşağıda verilen ifadelerdeki boşlukları uygun kelimeler ile doldurunuz.
a. asit
Suda H3O+ iyonu oluşturan maddelere ........................ denir.
üzerindedir.
b. Bazların 25°C’deki sulu çözeltilerinde pH değeri 7’nin ...........................
c. nötrleşme
Asit - baz tepkimelerinde su oluşmasına ......................... denir.
yanardağ
d. SO2 gazı doğal olarak ............................... patlamalarından oluşabilir.
e. klor (Cl2)
Çamaşır suyu ve tuz ruhu karıştırılırsa ........................... gazı açığa çıkar.
nem
f. H2SO4 kuvvetli bir ........................ çekici maddedir.
g. yemek
NaHCO3 ....................... sodası olarak bilinir.
h. bazik
K2O bileşiğinin sulu çözeltisi ........................ özellik gösterir.
hidrojen (H2)
i. Aktif metallerin asitlerle tepkimesinden ................................ gazı açığa çıkar.
j. inşaat
CaCO3 (kireç taşı) ....................... malzemesi yapımında kullanılır.
1. a. D b. Y c. Y d. Y e. Y f. D g. D h. Y i. Y j. D 2. a. asit b. üzerindedir c. nötrleşme d. yanardağ e. klor (Cl2)

36 f. nem g. yemek h. bazik i. Hidrojen (H2) j. inşaat
ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR YAZILI SORULARI
3. Aşağıda verilen maddeleri asit, baz veya tuz 5. Aşağıda verilen asit ve bazların suda çözünme
olarak ayırınız. denklemlerini tamamlayıp denkleştiriniz.
Maddeler: Elma suyu, zaç yağı, potas kostik, kireç a) H3PO4 + 3H2O $ ...........................
taşı, nişadır, yemek sodası, amonyak, sofra tuzu,
b) H2CO3 + 2H2O $ ...........................
tuz ruhu
c) NH3 + H2O $ ...........................
H2 O
d) NaOH ...........................
Asit: Elma suyu, zaç yağı, tuz ruhu H2O
e) HNO3 ...........................
Baz: Potas kostik, amonyak

a) 3H3O+ + PO43-
b) 2H3O+ + CO32-
Tuz: Kireç taşı, nişadır, yemek sodası, sofra tuzu
c) NH+4 + OH-
d) Na+ + OH-
e) H+ + NO-3
4. Aşağıda verilen tepkimelerden gerçekleşenle-

rin karşısına tepkimede açığa çıkacak gazı ya-
zınız.
a) Mg + HCl $ ...........................
b) Ca + H2O $ ...........................
6. Aşağıda verilen asit - baz tepkimelerini tamam-
c) K + H2O $ ........................... layıp denkleştiriniz.
d) Al + NH3 $ ...........................
a) 2HCl + Ca(OH)2 $ ...........................
e) Zn + NaOH $ ...........................
b) H2CO3 + 2NaOH $ ...........................
f) Cu + H2SO4 derişik ...........................
c) 2CH3COOH+Mg(OH)2 $ ...........................
g) Ag + HCl $ ...........................
d) 2H3PO4 + 3Zn(OH)2 $ ...........................
derişik
h) Au + HNO3 ...........................
e) 2NH3 + H2SO4 $ ...........................
seyreltik
i) Hg + HNO3 ...........................
derişik a) CaCl2 + 2H2O
j) Cu + HNO3 ...........................
b) Na2CO3 + 2H2O
c) (CH3COO)2Mg + 2H2O
a) H2(g)
d) Zn3(PO4)2 + 6H2O
b) H2(g)
e) (NH4)2SO4
c) H2(g)
d) X
e) H2(g)
f) SO2(g)
g) X
h) X
i) NO(g)
j) NO2(g)
3. Asit: Elma suyu, zaç yağı, tuz ruhu Baz: Potas kostik, 5. a) 3H3O+ + PO43- b) 2H3O+ + CO32- c) NH+4 + OH-
amonyak Tuz: Kireç taşı, nişadır, yemek sodası, sofra tuzu 37
d) Na+ + OH- e) H+ + NO-3
4. a) H2(g) b) H2(g) c) H2(g) d) X e) H2(g) f) SO2(g) g) X 6. a) CaCl2 + 2H2O b) Na2CO3 + 2H2O c) (CH3COO)2Mg + 2H2O
h) X i) NO(g) j) NO2(g) d) Zn3(PO4)2 + 6H2O e) (NH4)2SO4
YAZILI SORULARI ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR
7. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 9. Cu(k) Mg(k) Ag

a) 0,2 mol H2SO4 içeren sulu çözeltiyi tam nötrleş-
tirmek için kaç gram NaOH katısı gerekir?
(NaOH: 40)
HCl(suda) NaOH(suda) HNO3(derişik)
b) Kütlece %4 lük NaOH çözeltisinin 200 gramına
kaç mol HCl ilave edilirse son çözeltinin oda ko-
I II III
şullarındaki pH değeri 7 olur?
Fe(k) Hg(s)
(NaOH: 40)
a) I. yol
H2SO4 + 2NaOH " Na2SO4 + 2H2O
H2SO4(derişik) CH3COOH(suda)
-0,2 mol -0,4 mol
m m
n= 0, 4 = m = 16 gram
mA 40 IV V
II. yol Yukarıdaki kaplara üzerlerindeki metaller atılıyor.
nasit.zasit = nbaz.zbaz Buna göre tepkime gerçekleşme durumunu ve
0,2.2 = nbaz.1 çıkan gaz bilgisini aşağıdaki tabloya yazınız.
nbaz = 0,4 mol NaOH & 16 gram
Tepkime gerçekleşme
Çıkan gaz
durumu
4
b) 200. = 8 gram NaOH
100 I. kap ................................... .................
8
n= = 0,2 mol II. kap ................................... .................
40
pH = 7 olması için III. kap ................................... .................
nasit.zasit = nbaz.zbaz IV. kap ................................... .................
nasit.1 = 0,2.1
V. kap ................................... .................
nasit = 0,2 mol
I. kap: gerçekleşmez, X
II. kap: gerçekleşmez, X
8. Aşağıda verilen maddeleri ilişkili oldukları se- III. kap: gerçekleşir, NO2
çeneklerle eşleştiriniz. IV. kap: gerçekleşir, H2
I. CaCO3 (....) a. Kabartma tozu V. kap: gerçekleşmez, X
II. CH3COOH (....) b. Sirke
III. NaHCO3 (....) c. İnşaat malzemesi
IV. Na2CO3 (....) d. Çamaşır suyu 10. Aşağıda verilen olaylardan meydana gelme ne-
deni asit yağmurları olanlara tik (✓) işareti di-
V. NaClO (....) e. Çamaşır sodası
ğerlerine çarpı (✗) işareti koyunuz.
I. c II. b III. a a) Topraktaki ağır metallerin çözünmesini sağlar

IV. e V. d ( )
b) Küresel ısınmaya neden olur ( )
c) Tarihi eserlerin aşınmasına neden olur ( )
d) Ozon tabakasını inceletir ( )
e) Ağaçlara ve ormanlara zarar verir ( )
a) ✓ b) ✗ c) ✓ d) ✗ e) ✓
7. a) 16 b) 0,2 8. I. f II. c III. b IV. d V. e VI. h VII. a VIII. g 9. I. kap: gerçekleşmez, X II. kap: geçekleşmez, X
38 III. kap: gerçekleşir, NO2 IV. kap: gerçekleşir, H2
V. kap: gerçekleşmez, X 10. a) ✓ b) ✗ c) ✓ d) ✗ e) ✓
ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR YENİ NESİL SORULARı-1
1. Yağlı ve baharatlı yiyecekler yedikten sonra oluşan mide yanmasının temel nedeni; midede artan asidik mide öz
suyunun hıçkırık, yatma, uzanma, ve benzeri hareketler sonucu yemek borusuna kaçması ve buradaki dokuları
tahriş etmesidir. Bu tür yanma şikayetlerinin hafifletilmesi için yapılabilecek en kolay çözüm oluşan asidik ortamı
nötrleştirmek için bazik birşeyler tüketmektir.
Gıda pH değeri
Yandaki tabloda bazı gıdaların oda koşullarındaki pH değerleri verilmiştir.
I Kola 3
Buna göre mide yanması çeken bir kişi tablodaki gıdalardan hangile-
II Portakal suyu 4
rini tüketirse şikayetleri azalır?
III Kahve 5
A) Yalnız IV B) IV ve V C) II ve III
IV Karbonatlı su 9
D) III, IV ve V E) I ve II
V Havuç 10
pH değeri 7 nin üzerindeki maddeler baziktir. Bu nedenle karbonatlı su ve havuç mide suyunu nötrleştirmek için uygundur.
Diğer maddeler ise asidik özellik gösterir.
Cevap: B
2. Kimyasal çalışmalarda birçok hesaplama oran orantı işlemleri ile yapılabiliyor olsa da formülleri kullanmak labora-
tuvarda çalışan birisi için zaman kazandırıcı olur. Bir kimyacı kütlece yüzde derişimini ve yoğunluğunu bildiği bir
asit çözeltisinin belirli bir hacminde bulunan asidin kütlesini;
m=V.d.%
asit kütlesi çözelti hacmi çözelti yoğunluğu çözeltinin kütlece% derişimi

(gram) (mL) (g/mL) (C/100 şeklinde)

formülü ile kolayca hesaplayıp, buradan asidin mol kütlesi yardımıyla mol sayısına geçebilir. Mol kütlesi 74 gram/
mol olan Ca(OH)2 nin 3,7 gramı ile hazırlanmış çözeltiyi tam olarak nötrleştirmek isteyen bir kimyacının kullanaca-
ğı HCl çözeltisinin üzerinde
HCl çözeltisi
Kütlece %40’lık
Mol kütlesi: 36 g/mol (HCl)
Yoğunluk: 1,2 g/mL (çözelti)

etiketi bulunduğuna göre kimyacı bu şişeden kaç mililitre çözelti almalıdır?
A) 2,5 B) 5 C) 7,5 D) 10 E) 20
Tam nötrleşme için asitten gelen H+ ve bazdan gelen OH- iyonlarının sayısı eşit olmalı
3, 7
nCa(OH) = = 0,05 mol nOH- = 0,05.2 = 0,1 mol
2
74
nH+ = 0,1 olmalı HCl'nin tesir değerliği 1 olduğu için 0,1 mol HCl alınmalı
m
0,1 mol HCl = & m = 3,6 gram
36
Soruda verilen formül yardımıyla asidin gerekli hacmine geçeceğiz.
m = V.d.%
40
3,6 = V.1,2.
100
V = 7,5 mL
Cevap: C
1. B 2. C
39
YENİ NESİL SORULAR-2 ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR
1. Yanda ülkemizin bazı bölgelerindeki yağmur suyunun

25°C’deki pH değerleri belirli renklerle gösterilmiştir.
III
I
Hiçbir kirletici faktör oluşmadığı durumlarda bile yağmur su-
II
yu havadaki CO2 gazı nedeniyle az da olsa asidik özellik IV
V
gösterir ve pH değeri 5,6 düzeyindedir. Sanayi tesislerinin
ürettiği gazlar, egzoz gazları, orman yangınları gibi etkiler
havadaki SO2, NO2, CO2 gibi asidik oksitlerin miktarını artır-
dığı için bu olayların gerçekleştiği bölgelerde yağmur suyu-
pH = 4,0 pH = 4,5 pH = 5,0 pH = 5,5
nun pH değeri azalır.
Buna göre aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Sanayileşmenin çok fazla olduğu ve nüfusun yoğun olduğu bölgelerde yağmur suyunun pH değeri azalır.
B) V numaralı bölgede bir termik santral bulunuyor olabilir.
C) Doğu karadeniz bölgesi sanayi bakımından gelişmemiştir.
D) IV numaralı bölgede yakınlarda bir orman yangını çıkmış olabilir.
E) II numaralı bölgede motorlu araç sayısı diğer bölgelerden az olmalıdır.
Sanayileşmenin ve nüfusun fazla olduğu I. bölge çevresinde pH en düşüktür.

V numaralı bölge kırsal bölgedir ancak pH düşüktür bunun nedeni bölgedeki bir santralin oluşturduğu gazlar olabilir.
III. numaralı bölge Doğu Karadenizde pH normal düzeydedir. Bu nedenle sanayileşme azdır denebilir.
IV numaralı bölgede sanayileşme azdır ancak pH ın düşük olma nedeni orman yangınlarıyla oluşan gazlar olabilir.
II numaralı bölge sanayi bakımından çok gelişmiş olmasa da pH düşük çıkmıştır. Bunun nedeni araç fazlalığı olmalıdır.
Cevap: E
2. Azot (N), Fosfor (P), Potasyum (K), Kalsiyum (Ca), Magnezyum (Mg), Kükürt (S)
Yukarıda verilen elementler bitkiler için makro besin maddeleridir. Bitkiler büyüyüp gelişebilmek için bu elementle-
re yüksek miktarda ihtiyaç duyarlar. Toprak bu elementler bakımından fakirse, doğal ve suni gübreler yardımı ile
bu eksiklik giderilmelidir. Sık kullanılan suni gübreler de bu elementlerin oluşturduğu bileşiklerdir ve çoğunlukla iyo-
nik yapılıdırlar.
Buna göre aşağıdaki asit, baz ve tuzlardan hangisi suni gübre üretiminde kullanılmaz?
A) Ca(OH)2 B) HNO3 C) NH4Cl D) HBr E) H3PO4
Gübre üretiminde kullanılacak maddenin makro besleyici elementleri içermesi gerekir. HBr’deki elementler bu özellikte de-
ğildir.
Cevap: D
1. E 2. D
40

Asit

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Asit

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bu kitabın her hakkı saklıdır ve MİRAY EĞİTİM HİZMETLERİ YAYINCILIK İNŞ. TUR. SAN.

Yayın Sorumlusu : Ali DİNÇSÖNMEZ

Yazarlar : Ali DİNÇSÖNMEZ – İzzet ÖZKAL – Taha YILMAZ

5. M Alt bölümlerin Modülün sonunda

başlıklarını içerir. tüm alt bölümleri

içeren karma testler

A) 0,1 B) 0,01 C) 0,2 D) 0,02 E) 2

Yukarıdaki ifadeler sırasıyla doğru (D) veya

➤ HAYATIMIZDAKİ ASİTLER VE BAZLAR • 17 yanlış (Y) olarak işaretlendiğinde aşağıdaki sı-

Sınıf İçi İşleyiş

İlişkili Kazanımlar tirmek için kaç gram NaOH katısı gerekir?

Okul yazılı sınavlarında

çıkabilecek soruları içerir.

akıllı tahta uygulamasından

Yeni Nesil Sorular

Alt Bölüm Testleri

Modülün genelinde yorum

Her alt bölümün

yapma, analiz etme vb.

sonunda o bölümle ilgili

becerileri ölçen kurgulu

testler yer alır.

sorulara yer verilmiştir.

Ayrıca modül sonunda

tamamı yeni nesil sorulardan

oluşan testler bulunur.

Kitaptaki örnek soruların PDF çözümlerine

➤ ASİT VE BAZLARIN TEPKİMELERİ • 9

➤ HAYATIMIZDAKİ ASİTLER VE BAZLAR • 17

➤ Yeni Nesil Sorular • 39

ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR

Tatları ekşidir. Kuvvetli bazların derişik çözeltileri amfoter me-

rurlar. bilirler ve bu tepkimelerden H2 gazı çıkar.

Mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirirler.

pH Yaygın Kullanılan Maddeler

pH Kağıdı MOLEKÜLER DÜZEYDE ASİTLİK - BAZLIK

HCl Hidroklorik asit Kuvvetli

Ametal oksitler Bazların Suda İyonlaşması

ÖRNEK 6 Na2O(k) + H2O(s) " 2Na+(suda) + 2OH-(suda)

Aşağıdaki maddelerden hangisi suda çözündüğün-

D) P2O5 E) CO Yukarıda verilen maddelerden hangisinin oda koşul-

KOH Potasyum hidroksit Kuvvetli

NOT! Yapısında -OH yapısı bulunması bir madde-

B) CH3OH pH > 7 Asit-baz etkileşimi fi-

Asitler metal kabla-

Diş macunu, lavabo

Aşağıda verilen suda iyonlaşma denklemlerinden

C) CO2(g) + 2H2O(s) ? H3O+(suda) + HCO-3(suda) Asitlerin sulu çözeltisi

CO2 nin sulu çözetisi

B) HNO3 pH < 7 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

C) H3PO4 pH < 7 D) I ve II E) I, II ve III

6. I. Ametal oksitlerin oksijence zengin olanlarının

A) Yalnız l B) Yalnız II C) I ve II Asit ve bazlarla ilgili verilen yargılardan hangi-

1. I. N2O5 4. Kuvvetli bazlarla ilgili verilen;

5. I. Asitlerin tatları acıdır. (D/Y)

Yukarıdaki ifadeler sırasıyla doğru (D) veya

Görseldeki elma sirkesi ile ilgili; D Y Y D D

yargılarından hangileri doğrudur?

Yukarıda bir pH çizelgesi üzerinde bazı madde-

• Sulu çözeltisindeki H+ iyonu sayısı, OH- iyonu

ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR

ASİT VE BAZLARIN TEPKİMELERİ Uyarı!

HNO3 + NaOH " NaNO3 + H2O NH3(g) + HCl(g) " NH4Cl(k)

H2O oluşmayan asit-baz tepkimeleri sulu çö-