Nezamfanni Ir

‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﺿﺎﺑﻄﻪ ﺷﻤﺎره‬
‫وزارت ﻧﻴﺮو‬ ‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻓﻨﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻣﻮر زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬

‫دﻓﺘﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‬
‫اﻣﻮر ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﺸﻮر‬
‫زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ آب و آﺑﻔﺎ‬
‫‪http://seso.moe.gov.ir‬‬ ‫‪nezamfanni.ir‬‬
‫‪1394‬‬
‫اﺻﻼح ﻣﺪارك ﻓﻨﻲ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮔﺮاﻣﻲ‪:‬‬
‫اﻣﻮر ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺮ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﺗﻬﻴـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺿﺎﺑﻄﻪ ﻧﻤﻮده و آن را ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺸﻮر ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻼش ﻓﺮاوان‪ ،‬اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﺼـﻮن‬
‫از اﻳﺮاد و اﺷﻜﺎل ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦرو‪ ،‬از ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮔﺮاﻣﻲ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ دارد در ﺻﻮرت ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻳﺮاد و اﺷﻜﺎل ﻓﻨـﻲ ﻣﺮاﺗـﺐ را ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت زﻳﺮ ﮔﺰارش ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺷﻤﺎره ﺑﻨﺪ و ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﻳﺮاد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻴﺎن دارﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن ﻣﺘﻦ اﺻﻼح ﺷﺪه را ﺑﺮاي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ارﺳﺎل ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺗﻤﺎس اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ذﻛﺮ ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن اﻳﻦ اﻣﻮر ﻧﻈﺮﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ را ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﻮده و اﻗﺪام ﻣﻘﺘﻀﻲ را ﻣﻌﻤﻮل ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ از ﻫﻤﻜﺎري و دﻗﺖ ﻧﻈﺮ ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ ﻗﺪرداﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﻴﺪان ﺑﻬﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺻﻔﻲ ﻋﻠﻲﺷﺎه ‪ -‬ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻠﻔﻦ‬
‫‪ 33271‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‪ ،‬اﻣﻮر ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ‬
‫‪Email:info@nezamfanni.ir‬‬ ‫‪web: nezamfanni.ir‬‬
‫ﺑﺴﻤﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫ﻇﻬﻮر و ﺣﻀﻮر ﺗﻤﺪنﻫﺎ در ﺣﺎﺷﻴﻪ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ اﻣﺮي ﺿـﺮوري‬
‫ﺑﻪﺣﺴﺎب آﻳﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﻴﻨﻪ از ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺟﺘﻨﺎب از ﺧﻄﺮات ﺳﻴﻼب در اﻳﻦ ﭘﻬﻨـﻪﻫـﺎي ارزﺷـﻤﻨﺪ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻳﻜﻲ از روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﺟﺎﻣﻊ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ ﺑﻮده و ﺑﺎ روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻬﺎر و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻴﻼب‬
‫ارﺗﺒﺎط ﭼﻨﺪ ﺟﺎﻧﺒﻪ دارد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﺒﺤﺚ ﻓﻮق‪ ،‬اﻣﻮر آب وزارت ﻧﻴﺮو در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﺗﻬﻴﻪ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي ﻓﻨـﻲ ﺻـﻨﻌﺖ آب ﻛﺸـﻮر‪،‬‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﺿﺎﺑﻄﻪ »راﻫﻨﻤﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ« را ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ اﻣﻮر ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ و اﺟﺮاﻳـﻲ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي‬
‫ﻛﺸﻮر در دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﻗﺮار داد و ﭘﺲ از ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬آن را ﺑﺮاي ﺗﺎﻳﻴﺪ و اﺑﻼغ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ذﻳﻨﻔﻊ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ و اﺟﺮاﻳـﻲ ﻛﺸـﻮر ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ارﺳﺎل ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺎده ‪ 23‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻃـﺮحﻫـﺎي‬
‫ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﻣﺼﻮب ﻫﻴﺎت ﻣﺤﺘﺮم وزﻳﺮان و ﻃﺒﻖ ﻧﻈـﺎم ﻓﻨـﻲ و اﺟﺮاﻳـﻲ ﻛﺸـﻮر )ﻣﺼـﻮب ﺷـﻤﺎره ‪/42339‬ت‪ 33497‬ﻫ‪ -‬ﻣـﻮرخ‬
‫‪ 1385/4/20‬ﻫﻴﺎت ﻣﺤﺘﺮم وزﻳﺮان( ﺗﺼﻮﻳﺐ و اﺑﻼغ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻓﻨﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻣﻮر زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ از ﺗﻼش و ﺟﺪﻳﺖ رﻳﻴﺲ اﻣﻮر ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﺸﻮر ﺟﻨـﺎب آﻗـﺎي‬
‫ﻣﻬﻨﺪس ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ ﺣﻤﺰه ﻣﺼﻄﻔﻮي و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺤﺘﺮم اﻣﻮر ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻣﺠﺮي ﻣﺤﺘـﺮم ﻃـﺮح ﺗﻬﻴـﻪ‬
‫ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻓﻨﻲ ﺻﻨﻌﺖ آب ﻛﺸﻮر وزارت ﻧﻴﺮو‪ ،‬ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﻣﻬﻨﺪس ﺗﻘﻲ ﻋﺒﺎدي و ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻫﻤﻜﺎر در اﻣﺮ ﺗﻬﻴﻪ و‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻧﻤﻮدن اﻳﻦ ﺿﺎﺑﻄﻪ‪ ،‬ﺗﺸﻜﺮ و ﻗﺪرداﻧﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و از اﻳـﺰد ﻣﻨـﺎن ﺗﻮﻓﻴـﻖ روزاﻓـﺰون ﻫﻤـﻪ اﻳـﻦ ﺑﺰرﮔـﻮاران را آرزوﻣﻨـﺪ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺎ اﺑﺮاز ﻧﻈﺮات ﺧﻮد درﺧﺼﻮص اﻳﻦ ﺿﺎﺑﻄﻪ ﻣﺎ را در اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻌﺪي ﻳﺎري ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎون ﻓﻨﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻣﻮر زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪1394‬‬
‫[‬ ‫ﺗﻬﻴﻪ و ﻛﻨﺘﺮل »راﻫﻨﻤﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ« ]ﺿﺎﺑﻄﻪ ﺷﻤﺎره‬
‫ﻣﺠﺮي‪ :‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﭘﮋوﻫﺸﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬
‫دﻛﺘﺮاي ﻋﻤﺮان ‪ -‬ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آب‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬ ‫ﻣﻮﻟﻒ اﺻﻠﻲ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪاﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻨﻲﺣﺒﻴﺐ‬
‫اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه‪:‬‬
‫دﻛﺘﺮاي ﻋﻤﺮان‪ -‬ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آب‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻨﻲ ﺣﺒﻴﺐ‬
‫ﻣﻮﺳﺴﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻓﻮق ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫آذر ﻋﺮﺑﻲ‬
‫آب راﻳﺎنﭘﮋوه‬
‫ﻣﻮﺳﺴﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻓﻮق ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‬ ‫ﻟﻴﻼ ﻗﺎﺳﻤﻲ‬
‫ﻣﻮﺳﺴﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ -‬آب‬ ‫اﻣﻴﺮ ﻛﻨﺸﻠﻮ‬
‫دﻛﺘﺮاي ﻋﻤﺮان – ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آب‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬ ‫ﺑﻬﺮام ﻣﻠﻚﻣﺤﻤﺪي‬
‫اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﻧﻈﺎرت‪:‬‬
‫ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‬ ‫وزارت ﻧﻴﺮو‬ ‫ﻓﺮﻳﺒﺎ آورﻳﺪه‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﻣﺸﺎور ﭘﮋوﻫﺶﻋﻤﺮان راﻫﻮار ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺳﺎزهﻫﺎي آﺑﻲ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﭼﻴﺘﻲ‬
‫ﻃﺮح ﺗﻬﻴﻪ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي ﻓﻨـﻲ ﺻـﻨﻌﺖ ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آﺑﻴﺎري‬ ‫ﻧﺮﮔﺲ دﺷﺘﻲ‬
‫آب ﻛﺸﻮر ‪ -‬وزارت ﻧﻴﺮو‬
‫ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ -‬آب‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﻣﺸﺎور ﺳﺒﺰآب اروﻧﺪ‬ ‫رﺿﺎ ﺳﺒﺰﻳﻮﻧﺪ‬
‫اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه )ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ رودﺧﺎﻧﻪ و ﺳﻮاﺣﻞ ﻃﺮح ﺗﻬﻴﻪ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي ﻓﻨـﻲ ﺻـﻨﻌﺖ آب‬
‫ﻛﺸﻮر(‪:‬‬
‫ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﻣﺸﺎور ﺳﺎزهﭘﺮدازي اﻳﺮان‬ ‫ﻣﺤﻤﻮد اﻓﺴﻮس‬
‫ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان ‪ -‬آب‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب اﻳﺮان‬ ‫ﻏﺰال ﺟﻌﻔﺮي‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﻣﺸﺎور ﭘﮋوﻫﺶﻋﻤﺮان راﻫﻮار ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺳﺎزهﻫﺎي آﺑﻲ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﭼﻴﺘﻲ‬
‫ﻃﺮح ﺗﻬﻴﻪ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻓﻨﻲ ﺻﻨﻌﺖ آب ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آﺑﻴﺎري‬ ‫ﻧﺮﮔﺲ دﺷﺘﻲ‬
‫ﻛﺸﻮر‪ -‬وزارت ﻧﻴﺮو‬
‫دﻛﺘﺮاي ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺳﻴﺎﻻت‬ ‫ﭘﺮدﻳﺲ ﻓﻨﻲ و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺷﻬﻴﺪ ﻋﺒﺎﺳﭙﻮر‬ ‫ﺣﺴﻦ ﺳﻴﺪ ﺳﺮاﺟﻲ‬
‫دﻛﺘﺮاي ﺳﺎزهﻫﺎي آﺑﻲ‬ ‫ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت آب‬ ‫ﺣﺴﺎم ﻓﻮﻻدﻓﺮ‬
‫ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬ ‫وزارت ﻛﺸﻮر‬ ‫ﺳﻴﺪﻛﻤﺎلاﻟﺪﻳﻦ ﻧﻮري‬
‫– ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ‬
‫ﻓــﻮقﻟﻴﺴــﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳــﻲ ﺳــﺎزهﻫــﺎي‬ ‫وزارت ﻧﻴﺮو‬ ‫ﺟﺒﺎر وﻃﻦﻓﺪا‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﻫﺪاﻳﺖ و راﻫﺒﺮي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‪:‬‬
‫ﻣﻌﺎون اﻣﻮر ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ‬ ‫ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺗﻮﺗﻮﻧﭽﻲ‬

‫رﻳﻴﺲ ﮔﺮوه اﻣﻮر ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ‬ ‫ﻓﺮزاﻧﻪ آﻗﺎ رﻣﻀﺎﻧﻌﻠﻲ‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎس آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‪ ،‬اﻣﻮر ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ‬ ‫ﺳﻴ‪‬ﺪ وﺣﻴﺪاﻟﺪﻳﻦ رﺿﻮاﻧﻲ‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬
‫‪1‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪3‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول ‪-‬ﻛﻠﻴﺎت و ﺗﻌﺎرﻳﻒ‬
‫‪5‬‬ ‫‪ -1-1‬ﺟﺎﻳﮕﺎه و ﺿﺮورت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪5‬‬ ‫‪ -1-1-1‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫‪6‬‬ ‫‪ -2-1-1‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﻬﺮي‬
‫‪6‬‬ ‫‪ -3-1-1‬روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ‬
‫‪6‬‬ ‫‪ -4-1-1‬اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﻴﻨﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬
‫‪7‬‬ ‫‪ -5-1-1‬ﻣﻬﺎر آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬
‫‪7‬‬ ‫‪ -6-1-1‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار‬
‫‪7‬‬ ‫‪ -2-1‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ و واژهﻫﺎ‬
‫‪12‬‬ ‫‪ -3-1‬اﻧﻮاع ﺳﻴﻼب و ﻃﻐﻴﺎن آب‬
‫‪14‬‬ ‫‪ -4-1‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺳﻴﻼبﻫﺎ‬
‫‪14‬‬ ‫‪ -1-4-1‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﻠﻴﻤﻲ‬
‫‪15‬‬ ‫‪ -2-4-1‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫‪15‬‬ ‫‪ -5-1‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آن‬
‫‪15‬‬ ‫‪ -1-5-1‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﻮﻳﺎي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪16‬‬ ‫‪ -2-5-1‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬
‫‪17‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‪ :‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ و ﻣﺮاﺣﻞ‬
‫‪19‬‬ ‫‪ -1-2‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪19‬‬ ‫‪ -2-2‬ﻣﺪل ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬
‫‪20‬‬ ‫‪ -3-2‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬
‫‪21‬‬ ‫‪ -1-3-2‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬
‫‪21‬‬ ‫‪ -4-2‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد آن‬
‫‪22‬‬ ‫‪ -1-4-2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‬
‫‪22‬‬ ‫‪ -2-4-2‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﻫﻨﮕﺎم و ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‬
‫‪23‬‬ ‫‪ -3-4-2‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد‬
‫‪24‬‬ ‫‪ -5-2‬اﻧﻮاع ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬
‫‪24‬‬ ‫‪ -6-2‬ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬
‫‪25‬‬ ‫‪ -1-6-2‬اﺣﺘﻤﺎل رﺧﺪاد ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫‪26‬‬ ‫‪ -2-6-2‬رﺧﺪاد ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ‪%1‬‬
‫‪26‬‬ ‫‪ -3-6-2‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺘﺤﻤﻞ‬
‫‪26‬‬ ‫‪ -7-2‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺷﻐﺎل ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪27‬‬ ‫‪ -8-2‬راﻫﺒﺮدﻫﺎ و روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪28‬‬ ‫‪ -9-2‬اﺻﻼح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫‪29‬‬ ‫‪ -10-2‬ﺗﺠﺎرب ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﻣﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬
‫‪33‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب‬
‫‪35‬‬ ‫‪ -1-3‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪35‬‬ ‫‪ -2-3‬ﮔﺎمﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪36‬‬ ‫‪ -1-2-3‬ﻣﺸﺎوره و ﻫﻢﻓﻜﺮي ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫‪37‬‬ ‫‪ -2-2-3‬ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ و ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب‬
‫‪37‬‬ ‫‪ -3-2-3‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ راﻫﺒﺮدي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪44‬‬ ‫‪ -4-2-3‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ )‪(FPL‬‬
‫‪44‬‬ ‫‪ -5-2-3‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ‬
‫‪44‬‬ ‫‪ -6-2-3‬اﻃﻼﻋﺎت و اﺳﻨﺎد ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮان‬
‫‪45‬‬ ‫‪ -3-3‬ﻣﻮارد وﻳﮋه ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫‪45‬‬ ‫‪ -1-3-3‬اﺛﺮات ﺗﺠﻤﻌﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‬
‫‪46‬‬ ‫‪ -2-3-3‬ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺳﻴﻼب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ‬
‫‪46‬‬ ‫‪ -3-3-3‬ﺣﻔﺎﻇﺖ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ‬
‫‪46‬‬ ‫‪ -4-3-3‬ﻧﻮﺳﺎزي اراﺿﻲ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺗﺴﻜﻴﻦ ﺳﻴﻼب‬
‫‪47‬‬ ‫‪ -5-3-3‬ﺟﺰاﻳﺮ‬
‫‪47‬‬ ‫‪ -6-3-3‬ﮔﻮرهﻫﺎ‬
‫‪48‬‬ ‫‪ -7-3-3‬ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﭘﺮﺧﻄﺮ‬
‫‪48‬‬ ‫‪ -8-3-3‬ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻗﻠﻴﻢ‬
‫‪49‬‬ ‫‪ -4-3‬ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎ و ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫‪49‬‬ ‫‪ -5-3‬ﻣﻼﺣﻈﺎت اوﻟﻴﻪ‬
‫‪50‬‬ ‫‪ -6-3‬دادهﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫‪51‬‬ ‫‪ -7-3‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﻃﺮحﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ‬
‫‪52‬‬ ‫‪ -8-3‬اﻃﻼﻋﺎت و ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻗﻠﻴﻤﻲ‬
‫‪53‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‬
‫‪55‬‬ ‫‪ -1-4‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪55‬‬ ‫‪ -2-4‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻴﻼب‬
‫‪55‬‬ ‫‪ -1-2-4‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﺳﻴﻼب‬
‫‪58‬‬ ‫‪ -2-2-4‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ ﺳﻴﻼب‬
‫‪60‬‬ ‫‪ -3-4‬اﻫﺪاف ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي‬
‫‪60‬‬ ‫‪ -4-4‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫‪61‬‬ ‫‪ -5-4‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮ‬
‫‪62‬‬ ‫‪ -6-4‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻬﻨﻪﻫﺎ‬
‫‪63‬‬ ‫‪ -1-6-4‬اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ‬
‫‪64‬‬ ‫‪ -2-6-4‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي‬
‫‪65‬‬ ‫‪ -3-6-4‬ﻧﺮخ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺮاز‬
‫‪65‬‬ ‫‪ -4-6-4‬ﺳﺮﻋﺖ و ﻋﻤﻖ ﺳﻴﻞ‬
‫‪65‬‬ ‫‪ -5-6-4‬ﻣﺪت ﺳﻴﻞ‬
‫‪66‬‬ ‫‪ -6-6-4‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ‬
‫‪67‬‬ ‫‪ -7-6-4‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ‬
‫‪67‬‬ ‫‪ -8-6-4‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪68‬‬ ‫‪ -9-6-4‬ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي‬
‫‪69‬‬ ‫‪ -7-4‬ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت‬
‫‪70‬‬ ‫‪ -1-7-4‬ﺳﻨﺠﺶ از دور‬
‫‪70‬‬ ‫‪ -2-7-4‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ )‪(GIS‬‬
‫‪71‬‬ ‫‪ -3-7-4‬ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت دادهﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از راه دور ﺑﺎ ﻣﺪلﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫‪74‬‬ ‫‪ -4-7-4‬ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت دادهﻫﺎي ‪ GIS‬ﺑﺎ ﻣﺪلﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫‪77‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ -‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‬
‫‪79‬‬ ‫‪ -1-5‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪79‬‬ ‫‪ -2-5‬ﻫﺪف ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‬
‫‪79‬‬ ‫‪ -3-5‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ روي ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‬
‫‪79‬‬ ‫‪ -1-3-5‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫‪80‬‬ ‫‪ -2-3-5‬ﻣﻼﺣﻈﺎت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬
‫‪81‬‬ ‫‪ -3-3-5‬ﻣﻼﺣﻈﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫‪81‬‬ ‫‪ -4-5‬اﻧﺘﺨﺎب ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‬
‫‪85‬‬ ‫‪ -5-5‬ارﺗﻔﺎع آزاد‬
‫‪85‬‬ ‫‪ -6-5‬ﻣﻼﺣﻈﺎت اﺟﺮاﻳﻲ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ‬
‫‪91‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ -‬ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب‬
‫‪93‬‬ ‫‪ -1-6‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪93‬‬ ‫‪ -2-6‬اﻧﻮاع ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ‬
‫‪95‬‬ ‫‪ -3-6‬ﺟﻤﻊآوري دادهﻫﺎي ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ‬
‫‪95‬‬ ‫‪ -1-3-6‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻼب‬
‫‪96‬‬ ‫‪ -2-3-6‬دادهﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‬
‫‪96‬‬ ‫‪ -3-3-6‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺴﺎرت‬
‫‪97‬‬ ‫‪ -4-6‬ﺧﺴﺎرت ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫‪98‬‬ ‫‪ -5-6‬ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺧﺴﺎرت‬
‫‪98‬‬ ‫‪ -1-5-6‬ﻧﺤﻮه ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت در ﺑﺮﺧﻲ از ﻛﺸﻮرﻫﺎ‬
‫‪100‬‬ ‫‪ -2-5-6‬ﻣﺪلﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻼب‬
‫‪101‬‬ ‫‪ -3-5-6‬ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت‬
‫‪104‬‬ ‫‪ -4-5-6‬ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻃﺮحﻫﺎي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ‬
‫‪112‬‬ ‫‪ -6-6‬ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب در آﻳﻨﺪه‬
‫‪113‬‬ ‫‪ -1-6-6‬ﺗﻐﻴﻴﺮات آب و ﻫﻮاﻳﻲ‬
‫‪113‬‬ ‫‪ -2-6-6‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺎرﺑﺮي‬
‫‪113‬‬ ‫‪ -3-6-6‬اﺣﺪاث ﺳﺎزهﻫﺎي ﺗﻘﺎﻃﻌﻲ‬
‫‪115‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ -‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري ﺳﻴﻞ‬
‫‪117‬‬ ‫‪ -1-7‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪117‬‬ ‫‪ -2-7‬ﻧﻘﺶ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‬
‫‪119‬‬ ‫‪ -1-2-7‬ﻫﺸﺪار ﺑﻪ ادارات دوﻟﺘﻲ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻮول‬
‫‪119‬‬ ‫‪ -2-2-7‬ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﻃﺮح ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿﻄﺮاري ﺑﺎ ﺳﻴﻞ‬
‫‪120‬‬ ‫‪ -3-2-7‬اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻻزم در ﻣﺮﻛﺰ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿﻄﺮاري‬
‫‪121‬‬ ‫‪ -4-2-7‬ﻓﻌﺎل ﻛﺮدن ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺸﺪار و اﻧﺘﺸﺎر ﺧﺒﺮ وﺿﻌﻴﺖ اﺿﻄﺮاري‬
‫‪122‬‬ ‫‪ -5-2-7‬اﻧﺘﺸﺎر دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي اﺿﻄﺮاري ﺑﺮاي ﻋﻤﻮم‬
‫‪122‬‬ ‫‪ -6-2-7‬ﭘﺬﻳﺮش و ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺳﻴﻞزدﮔﺎن و اراﺋﻪ ﻛﻤﻚﻫﺎي اﺿﻄﺮاري ﭘﺰﺷﻜﻲ‬
‫‪123‬‬ ‫‪ -7-2-7‬ﻓﻌﺎل ﻛﺮدن ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﭘﻨﺎﻫﮕﺎهﻫﺎ‬
‫‪124‬‬ ‫‪ -8-2-7‬ﺟﺴﺘﺠﻮ و ﻧﺠﺎت‬
‫‪125‬‬ ‫‪ -3-7‬ﺑﺮرﺳﻲ اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﺟﺮاﻳﻲ ﺷﺪن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺤﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫‪126‬‬ ‫‪ -4-7‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺤﻠﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫‪129‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ -‬ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب و ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح‬
‫‪131‬‬ ‫‪ -1-8‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪131‬‬ ‫‪ -2-8‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي‬
‫‪131‬‬ ‫‪ -1-2-8‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‬
‫‪132‬‬ ‫‪ -2-2-8‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ‬
‫‪133‬‬ ‫‪ -3-2-8‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‬
‫‪139‬‬ ‫‪ -4-2-8‬روشﻫﺎي ﺑﻬﺴﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ‬
‫‪143‬‬ ‫‪ -5-2-8‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻮاﺣﻲ آزاد ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‬
‫‪143‬‬ ‫‪ -6-2-8‬دﺳﺘﺮﺳﻲﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اراﺿﻲ‬
‫‪144‬‬ ‫‪ -7-2-8‬ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ‬
‫‪144‬‬ ‫‪ -3-8‬روشﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب‬
‫‪145‬‬ ‫‪ -1-3-8‬آﻣﺎدﮔﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﭘﻴﺶ از ﺳﻴﻞ‬
‫‪151‬‬ ‫‪ -2-3-8‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻴﻼب‬
‫‪156‬‬ ‫‪ -3-3-8‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﭘﺲ از ﺳﻴﻼب‬
‫‪158‬‬ ‫‪ -4-8‬روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‬
‫‪159‬‬ ‫‪ -1-4-8‬ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮهاي‬
‫‪159‬‬ ‫‪ -2-4-8‬ﺳﺪﻫﺎي ﺗﺎﺧﻴﺮي‬
‫‪160‬‬ ‫‪ -3-4-8‬ﮔﻮرهﻫﺎ و ﺳﻴﻞﺑﻨﺪﻫﺎ‬
‫‪160‬‬ ‫‪ -4-4-8‬اﻧﺤﺮاف ﺳﻴﻼب‬
‫‪161‬‬ ‫‪ -5-4-8‬اﺻﻼح رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫‪162‬‬ ‫‪ -6-4-8‬ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‬
‫‪162‬‬ ‫‪ -5-8‬اﻫﺪاف ﻃﺮح‬
‫‪163‬‬ ‫‪ -6-8‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح‬
‫‪166‬‬ ‫‪ -7-8‬ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻃﺮح‬
‫‪166‬‬ ‫‪ -1-7-8‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻌﻴﺸﺘﻲ‬
‫‪166‬‬ ‫‪ -2-7-8‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺪم اﻳﻤﻨﻲ ﻛﺎﻣﻞ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ‬
‫‪167‬‬ ‫‪ -3-7-8‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ وﺟﻮد روﻳﻜﺮد اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻲ در ﻃﺮح‬
‫‪167‬‬ ‫‪ -8-8‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪169‬‬ ‫‪ -1-8-8‬ﻣﺪلﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻴﺎره )‪(MADM‬‬
‫‪170‬‬ ‫‪ -2-8-8‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ )‪(AHP‬‬
‫‪171‬‬ ‫‪ -3-8-8‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪173‬‬ ‫‪ -4-8-8‬ﺗﺮﻛﻴﺐ روشﻫﺎ‬
‫‪173‬‬ ‫‪ -5-8-8‬اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻠﻴﺪي ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‬
‫‪173‬‬ ‫‪ -6-8-8‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ -‬اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫‪175‬‬ ‫‪ -7-8-8‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب‬
‫‪176‬‬ ‫‪ -8-8-8‬ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻧﻤﻮدن ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ )ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﻄﺒﻖ(‬
‫‪179‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ -‬ﺗﺪوﻳﻦ ﺳﻨﺪ و اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب‬
‫‪181‬‬ ‫‪ -1-9‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪181‬‬ ‫‪ -2-9‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪183‬‬ ‫‪ -3-9‬دادهﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪184‬‬ ‫‪ -4-9‬ﺗﺮاز اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺣﻔﺎﻇﺖ‬
‫‪184‬‬ ‫‪ -5-9‬ﺗﺮاز ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺣﻔﺎﻇﺖ‬
‫‪185‬‬ ‫‪ -6-9‬ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب‬
‫‪185‬‬ ‫‪ -7-9‬ﻣﻘﺮرات ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪185‬‬ ‫‪ -8-9‬ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺸﺪه‬
‫‪186‬‬ ‫‪ -9-9‬ﺳﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪187‬‬ ‫‪ -10-9‬اﺻﻼح ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪187‬‬ ‫‪ -11-9‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺤﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ‬
‫‪188‬‬ ‫‪ -12-9‬ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻃﺮح ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﻣﻮﺟﻮد‬
‫‪188‬‬ ‫‪ -13-9‬ﻣﺮاﺟﻊ ﺗﺎﻳﻴﺪ اﺳﻨﺎد ﻃﺮح‬
‫‪189‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ -‬ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪191‬‬ ‫‪ -1-10‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪191‬‬ ‫‪ -2-10‬ﺿﺮورت ﺧﺎص ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫‪191‬‬ ‫‪ -3-10‬ﻧﻘﺶ ﺳﺘﺎد‬
‫‪192‬‬ ‫‪ -4-10‬اﻋﻀﺎي ﺳﺘﺎد‬
‫‪192‬‬ ‫‪ -5-10‬ﻧﻘﺶ ﻫﺮﻳﻚ از اﻋﻀﺎ‬
‫‪198‬‬ ‫‪ -6-10‬ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎي ﻓﻨﻲ ﻓﺮﻋﻲ‬
‫‪199‬‬ ‫‪ -7-10‬ﻧﻘﺶ ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫‪199‬‬ ‫‪ -8-10‬ﺗﻌﻬﺪ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺗﻮﺳﻂ اﻋﻀﺎ‬
‫‪201‬‬ ‫‪ -9-10‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ارﮔﺎنﻫﺎ‬
‫‪203‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ -1‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ‬
‫‪211‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﻜﻞﻫﺎ و ﻧﻤﻮدارﻫﺎ‬
‫‪5‬‬ ‫ﻧﻤﻮدار ‪ -1-1‬ارﺗﺒﺎط ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آﺑﺨﻴﺰداري ﺑﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪16‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-1‬اﺛﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪20‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-2‬اﺟﺰا و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺎﻳﻪ در ﻣﺪل ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬
‫‪47‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ -1-3‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﺟﺰاﻳﺮ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺘﻤﻞ ﺑﻪ زﻳﺮ ﺳﻴﻼب ﻓﺮو ﻣﻲروﻧﺪ‬
‫‪64‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-4‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‬
‫‪80‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-5‬ﺷﻤﺎﻳﻲ از ﺧﺎكرﻳﺰي ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ آوردن ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫‪82‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-5‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻼن ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب‬
‫‪83‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -3-5‬ﻧﺤﻮه ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻧﻮاﺣﻲ ‪ A‬و ‪ V‬در ﻣﻘﻄﻌﻲ از ﻳﻚ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫‪84‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -4-5‬ﻧﻴﻢرخ ﻃﻮﻟﻲ ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ آب ﺑﺮاي ﺳﻴﻞﻫﺎي ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫‪86‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -5-5‬روشﻫﺎي ﺑﺎﻻ آوردن ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -6-5‬ﻧﺤﻮه ﺑﺎﻻ آوردن ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي واﻗﻊ در ﻛﻨﺎره رودﺧﺎﻧﻪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻓﻮﻧﺪاﺳـﻴﻮنﻫـﺎي ﺳـﺘﻮﻧﻲ و‬
‫‪86‬‬ ‫ﺷﻤﻊﻛﻮﺑﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -7-5‬ﺟﺰﻳﻴﺎت اﺗﺼﺎﻻت در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻛﻨﺎره رودﺧﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺷـﻤﻊﻛـﻮﺑﻲ و ﻓﻮﻧﺪاﺳـﻴﻮنﻫـﺎي ﺳـﺘﻮﻧﻲ‪،‬‬
‫‪87‬‬ ‫ﺗﺮازﺷﺎن ﺑﺎﻻ آﻣﺪه اﺳﺖ‬
‫‪87‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -8-5‬ﻧﺤﻮه ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب‬
‫‪88‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -9-5‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻠﺤﻘﺎت آنﻫﺎ در ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫‪89‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -10-5‬ﺟﺰﻳﻴﺎت ﮔﺮﺑﻪروﻫﺎ‬
‫‪90‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -11-5‬ﻧﺤﻮه ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺧﺎرج از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب‬
‫‪90‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -12-5‬ﻧﺤﻮه ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت داﺧﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب‬
‫‪98‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-6‬ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴﺎرت ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫‪102‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-6‬ﮔﺎمﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب‬
‫‪103‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -3-6‬ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ روش ﺗﻮاﺑﻊ ﻧﺴﺒﻲ ﺧﺴﺎرت‬
‫‪104‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -4-6‬ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴﺎرت ﻣﻄﻠﻖ‬
‫‪105‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -5-6‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫‪109‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -5-6‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺴﺎرت ‪ -‬ﻋﻤﻖ آب ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‬
‫‪109‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -6-6‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺴﺎرت ‪ -‬ﻋﻤﻖ آب ﺑﺮاي ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﻜﻞﻫﺎ و ﻧﻤﻮدارﻫﺎ‬
‫‪118‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-7‬ﻧﺤﻮه ارﺗﺒﺎط ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎ و ﺳﺘﺎدﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺳﻴﻞ‬
‫‪148‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-8‬ﻧﻤﺎي ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ ارﺗﺒﺎط ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‬
‫‪148‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-8‬اﺟﺰاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﭘﻴﺶ ﻫﺸﺪار‬
‫‪161‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -3-8‬ﻧﻤﺎي ﺳﺎده ﺷﺪهاي از ﻳﻚ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻧﺤﺮاف ﺳﻴﻼب‬
‫‪164‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -4-8‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬
‫‪165‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -5 -8‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺪوﻳﻦ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬
‫‪168‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -6-8‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻋﻘﻼﻳﻲ‬
‫‪171‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -7-8‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﭼﻬﺎر ﺳﻄﺢ‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺟﺪولﻫﺎ‬
‫‪6‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -1-1‬روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب‬
‫‪38‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -1-3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ )‪(EFE‬‬
‫‪39‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -2-3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ )‪(EFE‬‬
‫‪39‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -3-3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ‪SWOT‬‬
‫‪41‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -4-3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي راﻫﺒﺮدي ﻛﻤﻲ )‪(QSPM‬‬

‫‪94‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -1-6‬اﻧﻮاع ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ‬
‫‪94‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -2-6‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺧﺴﺎرت در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫‪96‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -3-6‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻼب‬
‫‪106‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -4-6‬دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي اﻧﻮاع ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫‪109‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -5-6‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت وارد ﺑﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ از دﺳﺘﻪﻫﺎي ﺧﺴﺎرت ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ازاي اﻋﻤﺎق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﻼب‬
‫‪111‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -6-6‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت ﺑﺮاي اﻧﻮاع زراﻋﺖ‬
‫‪132‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -1-8‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﺎﺣﻴﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‬
‫‪137‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -2-8‬ارزﻳﺎﺑﻲ درﺟﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫‪138‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -3-8‬ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﺳﺎزﮔﺎر در ﺣﺮﻳﻢ‬
‫‪169‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -4-8‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻴﺎره‬
‫‪171‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -5-8‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪1‬‬ ‫‪94/05/31‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫اﺳﻜﺎن در ﺣﺎﺷﻴﻪ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ آﺑﻲ‪ ،‬ﺗﺎﻣﻴﻦ آب ﺷﻬﺮي و ﻛﺸﺎورزي و اﻣﻜﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧـﺮژي‬
‫ﺑﺮﻗﺎﺑﻲ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ اراﺿﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ داراي ﺧﺎك ﺣﺎﺻﻞﺧﻴـﺰ ﺑـﻮده و ﺷـﺮاﻳﻂ را ﺑـﺮاي ﻛﺸـﺎورزي‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺎ رﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ و در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ‪ ،‬ارزش زﻳﺒـﺎﻳﻲ و‬
‫ﺗﻔﺮﺟﮕﺎﻫﻲ اراﺿﻲ ﺣﺎﺷﻴﻪي آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ و ﺳﻮاﺣﻞ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ آنﻫﺎ را ﺷﺘﺎﺑﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺛـﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﻋﻮاﻣـﻞ ﻃﺒﻴﻌـﻲ و‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﺴﺎرت ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﻴﻼب ﺑﺮ اراﺿﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮد ]‪ ،[96‬ﻟـﺬا ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب‪ ،‬اﻣﺮي ﺿﺮوري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺣﺎﺿﺮ ﻛﻪ روﻳﻜﺮدﻫﺎ و روشﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ را اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫـﺪ در ده‬
‫ﻓﺼﻞ ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻫﺪف‬
‫ﻫﺪف از ﺗﺪوﻳﻦ اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ‪ ،‬اراﺋﻪ روشﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﺗﺒﻴﻴﻦ ارﺗﺒﺎط آن ﺑـﺎ روشﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻳﻚ راﻫﻜﺎر ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺣﻘﻮﻗﻲ ارﺗﺒﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ داﺷﺘﻪ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ و راﻫﻜﺎرﻫﺎي آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ‪ ،‬ﻳﻜـﻲ از اﺑﺰارﻫـﺎي اﻋﻤـﺎل‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦ رو در راﻫﻨﻤﺎي ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﺗـﺎ ﺗـﺎرﻳﺦ ﺗﻨﻈـﻴﻢ‬
‫اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻣﻮرد ﻧﺤﻮه ﻛﺎرﻛﺮد آنﻫﺎ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺤـﺚ ﮔﺮدﻳـﺪه و راﻫﻨﻤـﺎ ﺑـﺮاي‬
‫اراﺋﻪ روشﻫﺎ و راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي ﺟﺎﻧﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻼب در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺮاﺧﻮر‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺎ وﻇﺎﻳﻒ ادارات و ارﮔﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺮﺗﺒﻂ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻴﻼب و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬داﻣﻨﻪ ﻛﺎرﺑﺮد‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺣﺚ زﻳﺮ ﺑﻮده از اﻳﻦ رو ﻻزم اﺳﺖ داﻣﻨﻪ ﻛﺎرﺑﺮد راﻫﻨﻤﺎ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻳـﻦ ﻣﺒﺎﺣـﺚ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺗﺒﻴﻴﻦ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫ﺑﺮآورد ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼب‬ ‫•‬
‫ﻣﻬﺎر و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب‬ ‫•‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬ ‫•‬
‫ﺑﺮآورد ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻻزﻣﻪ ﺑﺮآورد ﻣﻴﺰان ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي و آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ راﻫﻨﻤـﺎ‪،‬‬
‫روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼب ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد و در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ راﻫﻨﻤﺎﻫﺎ و ﻛﺘـﺐ ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد وﻟﻲ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز از ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي و آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬ ‫‪94/05/31‬‬ ‫‪2‬‬
‫روشﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﺘﺎﺛﺮ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻫﺮ ﻛﺸﻮر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﺎﺛﺮ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ‬
‫و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان و ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در ﻣﺤﺪودهﻫﺎي ﺷﻬﺮي و‬
‫ﻏﻴﺮﺷﻬﺮي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻦرو روشﻫﺎ و راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷـﺖ در ﻫـﺮ ﻛﺸـﻮر ﻧﻴـﺰ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺎﺛﻴﺮ اﻳـﻦ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و‬
‫آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻌﻀﺎ ﻣﺨﺘﺺ ﻫﻤﺎن ﻛﺸﻮر ﺑﻮده و اﺳﺘﻔﺎده از آنﻫﺎ در ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ اﻳﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﺎرب ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ در ﻛﺸﻮر ﺑﻴﺎن ﮔﺮدﻳﺪه وﻟﻲ‬
‫ﺳﻌﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ اﻻﻣﻜﺎن اﻳﻦ ﺗﺠﺎرب ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻛﺸﻮر ﺗﻄﺒﻴﻖ داده ﺷﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﺟﻬـﺖ‪،‬‬
‫روشﻫﺎ و راﻫﻜﺎرﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺷﺪه و در ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮ آنﻫﺎ و ﻳﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ‬
‫و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬راﻫﻨﻤﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي و روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي در ﺧﺎرج از ﻣﺤـﺪوده ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ ﺑﺤـﺚ ﻧﮕﺮدﻳـﺪه و ﻓﻘـﻂ‬
‫ارﺗﺒﺎط اﻳﻦ روشﻫﺎ و اﺛﺮ آنﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳـﺎزهاي ﻣـﻮرد‬
‫ﻋﻤﻞ در ﻣﺤﺪوده ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ از ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻳﮕﺎه‪ ،‬ﻫﻢﺗﺮاز راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب رودﺧﺎﻧﻪ )روشﻫـﺎي ﺳـﺎزهاي(‪،‬‬
‫ﺿﺎﺑﻄﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 242‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر ﺑﻮده و ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ روش ﺳـﺎزهاي ﻣـﻮرد ﺑﺤـﺚ در آن‬
‫ﺿﺎﺑﻄﻪ ﻣﺠﺰاﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ »راﻫﻨﻤﺎي ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ و ﻧﮕﻬﺪاري ﮔﻮرهﻫﺎ«‪ ،‬ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﺮ روش ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺤﺚ در اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﻧﻴﺰ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺮدﻳﺪه و ﻳﺎ در آﻳﻨﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ دﻓﺘﺮ ﺗﺪوﻳﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﻳـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺟﺰﻳﻴـﺎت‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ روشﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﺎت ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ ﻣـﻮارد زﻳـﺮ‬
‫اﺷﺎره ﻛﺮد‪:‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ )ﺿﺎﺑﻄﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 307‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي‬ ‫•‬
‫ﻛﺸﻮر(‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺗﺪوﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺳﻴﻞ‬ ‫•‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻃﺮح‪ ،‬ﺑﻬﺮهﺑﺮداري و ﻧﮕﻬﺪاري ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﻫﺸﺪار ﺳـﻴﻞ )ﺿـﺎﺑﻄﻪ ﺷـﻤﺎره ‪583‬‬ ‫•‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر(‬

‫دﺳﺘﻮاﻟﻌﻤﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺰارش ﻓﻨﻲ ﺳﻴﻼب )ﺿﺎﺑﻄﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 668‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر(‬ ‫•‬
‫‪1‬ﻓﺼﻞ ‪1‬‬
‫ﻛﻠﻴﺎت و ﺗﻌﺎرﻳﻒ‬
‫‪5‬‬ ‫‪94/05/31‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول ‪-‬ﻛﻠﻴﺎت و ﺗﻌﺎرﻳﻒ‬
‫ﻓﺼﻞ اول ‪-‬ﻛﻠﻴﺎت و ﺗﻌﺎرﻳﻒ‬
‫‪ -1-1‬ﺟﺎﻳﮕﺎه و ﺿﺮورت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻳﻜﻲ از روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷـﻮد و از آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ ﺑـﺮ روي‬
‫ﻧﺤﻮه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ آب‪ ،‬ﺧﺎك و اراﺿﻲ ﺣﺎﺷﻴﻪ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﻴﻨـﻪ و ﻣﻬـﺎر‬
‫آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺑﻮده و ﻳﻜﻲ از ارﻛﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار در اراﺿﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬در اﻳـﻦ ﺑﺨـﺶ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕـﺎه‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻳﺎد ﺷﺪه ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺿﺮورت ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آن روﺷﻦ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1-1-1‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺳﻴﻼﺑﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ از زﻫﻜﺸﻲ ﺑﺎرشﻫﺎ در ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﻳﺪه و‬
‫ﻫﺮ ﻧﻮع ﺗﻐﻴﻴﺮي در ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺪه ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻼب و رﺳﻮب اﺛﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﻧﺤﻮه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪ و ﻳﺎ آﺑﺨﻴﺰداري ﺑﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﻴﻨﻪ آب و ﺧﺎك ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿـﻪ ﺗﺎﻛﻴـﺪ‬
‫داﺷﺘﻪ و ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي‪ ،‬ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ و اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑـﺮاي ﻛـﺎﻫﺶ ﺧﻄـﺮات ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺳـﻴﻼب‪،‬‬
‫ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ و رﺳﻮب و ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﻴﻨﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‪ ،‬ﺧﺎك و ﻏﻴﺮه در ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻧﻤـﻮدار )‪ (1-1‬ارﺗﺒـﺎط‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي اﻗﺪاﻣﺎت و ﻋﻤﻠﻴﺎت آﺑﺨﻴﺰداري ﺑﺮ روي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ‬ ‫ﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬

‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب‬
‫ﭘﺎﻳﺪاري رودﺧﺎﻧﻪ و ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ و ﻋﺪم‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺧﺎك‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي آﺑﺮﻳﺰ‬
‫ﻗﻄﻌﻴﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﺴﻴﺮ رودﺧﺎﻧﻪ در‬ ‫و رﺳﻮبدﻫﻲ ﺣﻮﺿﻪ‬ ‫)آﺑﺨﻴﺰداري(‬
‫ﭘﺎﻳﺪاري ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﻮﺿﻪ و‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﻴﻨﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫ﻧﻤﻮدار ‪ -1-1‬ارﺗﺒﺎط ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آﺑﺨﻴﺰداري ﺑﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬

‫‪ -2-1-1‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﻬﺮي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻛﺎﻟﺒﺪي ‪ -‬ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺷﻬﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﻬﺮي ﻳﻚ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭘﻮﻳـﺎ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﺗﺎﻣﻴﻦ رﻓﺎه و آﺳﺎﻳﺶ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﺎن از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺠﺎد ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻋﺪﺗﺮ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢﺗﺮ و دﻟﭙﺬﻳﺮﺗﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﻃـﺮح ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬دادهﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم را ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﻬﺮي ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ و اﻳﻦ اﻣﺮ از ﻃﺮﻳﻖ ﻃﺮاﺣـﻲ ﺷـﻬﺮي و‬
‫ﻟﺤﺎظﻛﺮدن ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ در ﻃﺮحﻫﺎي ﻫﺎدي‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ و ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷـﻬﺮي‬
‫ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -3-1-1‬روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ‬
‫روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي ﻣﻬﺎر و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ روشﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان در دو دﺳﺘﻪ ﻋﻤﺪه ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮد‬
‫]‪ .[6‬اوﻟﻴﻦ دﺳﺘﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي اﺛﺮﮔﺬاري روي ﺳﻴﻼب ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﺎزهﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي ﻧﺎﻣﻴـﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬دﺳـﺘﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﺑﻮده و ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﺮ روي ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﺧﺴﺎرت ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫـﺮ ﺣـﺎل ﻫﻤﻴﺸـﻪ روشﻫـﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮاﻣﺎ در ﻃﺮاﺣﻲﻫﺎي ﺳﺎزهاي ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا اﺳﺘﻔﺎده از آنﻫـﺎ ﻣﻮﺟـﺐ اﻓـﺰاﻳﺶ در اﺛﺮﺑﺨﺸـﻲ‬
‫روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﻲ از ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳـﺎزهاي از‬
‫روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﻛﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬رﻫﻴﺎﻓﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳـﺎزهاي ﻣﻬـﺎر ﺳـﻴﻼب در ﺟـﺪول )‪ (1-1‬ﻧﺸـﺎن داده‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ ]‪ .[6‬ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑﻴﺶﺗﺮ در ﻓﺼﻞ ‪ 8‬اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -1-1‬روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب ]‪[6‬‬
‫زﻣﺎن اﺟﺮا‬ ‫روش‬ ‫ردﻳﻒ‬

‫ﻗﺒﻞ از رﺧﺪاد ﺳﻴﻼب‬ ‫ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ‬ ‫‪1‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم و ﺑﻌﺪ از رﺧﺪاد ﺳﻴﻼب‬ ‫اﻣﺪاد و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‬ ‫‪2‬‬
‫ﻗﺒﻞ از رﺧﺪاد ﺳﻴﻼب‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‬ ‫‪3‬‬
‫ﻗﺒﻞ از رﺧﺪاد ﺳﻴﻼب‬ ‫روشﻫﺎي ﺑﻬﺴﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬ ‫‪4‬‬
‫ﻗﺒﻞ از رﺧﺪاد ﺳﻴﻼب‬ ‫ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب‬ ‫‪5‬‬
‫ﻗﺒﻞ و ﻫﻨﮕﺎم رﺧﺪاد ﺳﻴﻼب‬ ‫روشﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب‬ ‫‪6‬‬
‫ﻗﺒﻞ و ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻴﻼب‬ ‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻼب‬ ‫‪7‬‬
‫ﻗﺒﻞ و ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻴﻼب‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺨﺰن‬ ‫‪8‬‬
‫‪ -4-1-1‬اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﻴﻨﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺳﻄﺤﻲ و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬دو ﺑﺨﺶ از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺣﻮﺿﻪ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺎﻣﻴﻦ آب و ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﻣﻌﻤﻮﻻ‬
‫از ﻣﺨﺎزن ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮره اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺠﻢ ﻣﺨﺎزن ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮره ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﻣﺮده‪ ،‬ﺣﺠﻢ زﻧﺪه‬
‫و ﺣﺠﻢ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺠﻢ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ زﻧﺪه ﻣﺨﺰن ﺳﺪ و ﻳﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ارﺗﻔﺎع ﺳﺪ و اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺣﺪاث آن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦ رو ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻲﺗﻮان ﺣﺠﻢ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﺨﺰن ﺳﺪ ﭼﻨـﺪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮره ﺑﺮاي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب را ﻛﺎﻫﺶ داده و اﻳﻦ ﺣﺠﻢ را ﺑﺮاي ذﺧﻴـﺮه آب ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺑـﺮاي ﺗـﺎﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي آب ﺷـﻬﺮي‪،‬‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﻛﺸﺎورزي اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﺮد‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕـﺮ ﻣﻬـﺎر ﺳـﻴﻼب ﺑـﺎ‬
‫روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي ﺑﻌﻀﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ آﺑﺨﻮانﻫﺎ ﮔﺮدﻳﺪه و ﻣﻨﺎﺑﻊ آب زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ را ﻛـﺎﻫﺶ دﻫـﺪ‪ .‬از‬
‫اﻳﻦ رو اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮ ﺳﻮء ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -5-1-1‬ﻣﻬﺎر آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬
‫ﺑﺨﺸﻲ از آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻻﻳﻨﺪه ﻧﻘﻄﻪاي و ﻏﻴﺮﻧﻘﻄﻪاي ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در راﺳﺘﺎي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺣـﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔـﻲ رودﺧﺎﻧـﻪ و ﺣـﺬف ﻣﻨـﺎﺑﻊ آﻻﻳﻨـﺪه‬
‫ﻧﻘﻄﻪاي و ﻏﻴﺮﻧﻘﻄﻪاي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ راﺳﺘﺎ ﻻزم اﺳﺖ از ﺳﻢﭘﺎﺷﻲ اراﺿﻲ ﻛﺸﺎورزي و اﺳـﺘﻔﺎده ﺑـﻴﺶ از ﺣـﺪ از ﻛﻮدﻫـﺎي‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ و ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﺘﻘـﺎل ﻣﺤـﻞ دﻓـﻊ زﺑﺎﻟـﻪ‪ ،‬ﺗﺼـﻔﻴﻪﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻓﺎﺿﻼب و ﻛﺎرﮔﺎهﻫﺎي آﻻﻳﻨﺪه‪ ،‬از ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﻗﺪام ﮔﺮدد ﺑﺎ ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت و ﻛﺎرﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬از اﻳﺠـﺎد ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫آﻻﻳﻨﺪه ﻧﻘﻄﻪاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﺪه و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺨﺸﻲ از آﻟﻮدﮔﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺳﻄﺤﻲ را ﻣﻬﺎر ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ -6-1-1‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﻮﺳﻌﻪاي ﻛﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻓﻌﻠﻲ ﺑﺸﺮ را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﺮده ﺑﺪون اﻳـﻦﻛـﻪ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ ﻧﺴـﻞ‬
‫آﻳﻨﺪه در ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎزﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪازد‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﺣﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ ﻧﻈﻴﺮ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﻛﻠﻴﻪ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎ ﺣﺬف ﺧﻄﺮ ﻧﺎﺷﻲ از اﻳﻦ ﺣﻮادث از زﻧﺪﮔﻲ و اﻣﻮال اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻪﻛـﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬از اﻳـﻦ رو‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي اﻣﻮال و ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ و اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن اراﺿـﻲ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ ﻣﻨﺠـﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﭘﺎﻳﺪار از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و ﺧﺎك و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳـﺎﺧﺘﻪ و ﺑـﺪﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﺴﻞﻫﺎي آﻳﻨﺪه ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻧﻤﻲاﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-1‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ و واژهﻫﺎ‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺗﻌﺎرﻳﻒ و واژهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻛﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪:[63 ،54 ،27‬‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻃﺮح‪ :1‬ﺳﻄﺢ ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در ﻳﻚ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺮح ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻳﻤﻨﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﻠﻴﻪ‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ از ﻳﻚ ﺑﺪه ﻣﺸﺨﺺ ﻣﺜﻼ ‪ 100‬ﺳﺎﻟﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻗﺪام اﺿﻄﺮاري‪ :2‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪي از ﭘﻴﺶ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻳـﺎ ﮔﺮوﻫـﻲ از آن‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺒﻞ از ﺑﺮوز ﻣﺸﻜﻼت ﺳﻴﻞ‪ ،‬درﺳﺖ ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع‪ ،‬در زﻣﺎن وﻗﻮع و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﺳﻴﻼب ﺑﻪ اﺟﺮا درﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪1- Design Standards‬‬

‫‪2- Emergency Action Plan‬‬
‫آﻣﺎدهﺳﺎزي اﺿﻄﺮاري‪ :1‬ﺗﻬﻴﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿﻄﺮاري ﺑﺎ وﻗﻮع ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي واﻛﻨﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب‪ :2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي آﻣﺎدﮔﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﺮاي ﺣﺎدﺛﻪ ﺳﻴﻞ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺟـﺮاي ﺗﻤﻬﻴـﺪات‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﺸﺨﺺ )ﻣﺜﻞ ﺗﺨﻠﻴﻪ(‪ ،‬ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻞ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ‪ :3‬ﺧﺮﻳﺪ ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﺪه از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﺪرﻳﺠﻲ و ﻣﻨﻈﻢ ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ‪ .‬ﻃﺮحﻫﺎي ﺑﻴﻤﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻳﺎراﻧﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي )ﺿﺪ ﺳﻴﻞﺳﺎزي( اﺿﻄﺮاري در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ‪ :4‬ﺣﻔﺎﻇﺖ از اﻣﻮال )ﻣـﺜﻼ ﺗﻮﺳـﻂ ﻛﻴﺴـﻪﻫـﺎي ﺷـﻦ( ﭘـﺲ از‬
‫درﻳﺎﻓﺖ اﻋﻼم ﺧﻄﺮ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻃﺮح آن از ﻗﺒﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻓﻲاﻟﺒﺪاﻫﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي )ﺿﺪ ﺳﻴﻞﺳﺎزي(‪ :5‬اﻳﺠﺎد ﺗﻄﺎﺑﻖ و ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﺳﺎزهﻫﺎ و در اﻃـﺮاف آنﻫـﺎ ﺑـﺮاي ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻼب اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ :6‬ﻧﻮاﺣﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛـﺎرﺑﺮي و ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫اراﺿﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ و روﺷﻦ ﻛﺮدن ﻣﻴﺰان ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘﻤـﻞ‪،‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﺎﺣﻴﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ و اﻳﺠﺎد ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي اﺟﺒﺎري ﻛﺎرﺑﺮي در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﭘﻬﻨﻪ‬
‫ﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼﺑﺪﺷﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ارزشﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ‪ :7‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﺴﺎرات و ﻳﺎ ﺗﻠﻔﺎت ﻣﺎﻟﻲ و ﻳﺎ ﺟﺎﻧﻲ ﺳـﻴﻞ ﻗـﺮار دارﻧـﺪ و ﻳـﺎ‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪاي ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺳﻴﻞ ﻣﺤﺘﻤﻞ ﻏﺮﻗﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻛﺎرﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺳﻴﻞ‪ :8‬ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ از اراﺿﻲ و داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬از ﺧﺴﺎرات‬
‫ﺳﻴﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي‪ :9‬روش ارزﻳﺎﺑﻲ درﺟﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ‪.‬‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﻴﻞزده‪ :10‬ﺧﺎرج ﻛﺮدن ﻣﺮدم و اﻣﻮال آﻧﺎن از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻄﺮ ﭘﺲ از اﻋﻼم ﺧﻄﺮ‪.‬‬
‫ﺗﺴﻜﻴﻦ ﺳﻴﻞ‪ :11‬ﺗﻤﻬﻴﺪاﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺴﻜﻴﻦ ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ دادن اﺛﺮات ﻧﺎﮔﻮار ﺳﻴﻞ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺮاز ﻫﺸﺪار‪ :12‬ﺗﺮازي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻞ ﺑﻪ آن ﺣﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺧﻄـﺮ‪ ،‬ﻫـﺮ‬
‫ﭼﻪ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮ ﻋﻤﻞ اﻋﻼم ﺧﻄﺮ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﻣﺮﺣﻞ ﻫﺎي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺮاز آب در آن و ﻳـﺎ ﻧﺰدﻳـﻚ آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺧﺴـﺎرت و‬
‫‪1- Emergency Prepsration‬‬

‫‪2- Flood Response Planning‬‬
‫‪3- Flood Insurance‬‬
‫‪4- Emergency FloodProofing‬‬
‫‪5- FloodProofing‬‬
‫‪6- Floodplain Zoning‬‬
‫‪7- Flood Hazard Zone‬‬
‫‪8- Flood Control Works‬‬
‫‪9- Vulnerablity Analysis‬‬
‫‪10- Evacuation‬‬
‫‪11- Flood Alleviation‬‬
‫‪12- Warning Stage‬‬
‫آﺳﻴﺐ رﺳﺎﻧﻲ آﻏﺎز ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺮاز ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪه ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از ﺗﺮاز ﻟﺒﺮﻳﺰ و ﻣﺨﺰن ﺳﻴﻼب دﺷﺖ‬
‫ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮاز ﻟﺒﺮﻳﺰ‪ :1‬ﺗﺮازي از آب ﻛﻪ در ﻣﻘﻄﻌﻲ از رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻴﻞ از ﻛﻨﺎرهﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻳﺎ دﺳﺖﺳﺎز آن ﺑﻪ اراﺿﻲ اﻃﺮاف ﺳﺎﺣﻠﻲ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ ﺳﺮرﻳﺰ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ از آﻧﺠﺎ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ :2‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺪون ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﺎ اﺣﺪاث ﺳﺎزهﻫﺎﻳﻲ در اﻣﺘﺪاد دﻳﻮارهﻫﺎي ﺳﺎﺣﻠﻲ رودﺧﺎﻧﻪ ﻳـﺎ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ اﻗﺪاﻣﺎت در اراﺿﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻛﻪ در اﺛﺮ آن ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ و ﻏﺮﻗﺎﺑﻲ ﺷﺪن آن ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﮔﻠﻲ‪ :3‬ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي رﺳﻮب ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ %50‬رﺳﻮﺑﺎت آن رﻳﺰداﻧﻪﻫﺎي ﻻي و رس ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن وارﻳﺰهاي‪ :4‬ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي رﺳﻮب ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اﻋﻢ از ﻣﻮاد ﺳﻨﮕﻲ رﻳﺰداﻧﻪ‪ ،‬درﺷﺖ داﻧﻪ و ﻧﻴﺰ‬
‫ﻗﻄﻌﺎت ﭼﻮب‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي درﺧﺘﺎن‪ ،‬آﺷﻐﺎل و ﻏﻴﺮه را ﺣﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺳﻴﻞراه‪ :5‬اراﺿﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻳﺎ ﺳﻴﻞ آنﻫﺎ را ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد و ﻳﺎ دوره ﺳﻴﻞزدﮔﻲ آنﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از دورهي‬
‫ﺳﻴﻞزدﮔﻲ ﺳﻴﻞراه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﻮﺳﻌﻪاي ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺗﻤﻬﻴﺪات ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻞ ﻣﺤﺘﻤﻞ‪ :6‬ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﺳﻴﻞ ﻣﺤﺘﻤﻞ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ آب و ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ و ﭘﻮﺷـﺶ‬
‫ﺑﺮف‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﻴﺶ ﻓﺮض ﻻزم‪ ،‬وﻗﻮع ﻫﻢزﻣﺎن ﻛﻠﻴﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻻزم ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺧﻄﺮات ﺳﻴﻞ‪ :7‬ﺣﻔﺎﻇﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻞ ﻳﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از اﻣﻮال اﺳﺖ ﻛـﻪ در‬
‫ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ‪ :8‬ﻣﻘﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ ﺟﺪي ﺑﻮدن ﺧﻄﺮات ﺳﻴﻞ اﺳـﺖ‪ .‬ﺣﺎﺻـﻞ ﺿـﺮب اﺣﺘﻤـﺎل وﻗـﻮع ﺣﺎدﺛـﻪ در‬
‫ﺗﺒﻌﺎت و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آن )ﻣﺜﻞ ﺧﺴﺎرات ﺣﺎدﺛﻪ(‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻌﺎدل ﻣﻘﺪار ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر و ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺗﺠﺰﻳـﻪ‬
‫و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻞ‪ :9‬ﺗﻤﻬﻴﺪاﺗﻲ ﻛﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺳﻴﻞ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﺪ )ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﺳـﺪﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‪ ،‬اﺻﻼح آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ و اﻳﺠﺎد ﮔﻮرهﻫﺎ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ(‬
‫روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي‪ :10‬ﺗﻤﻬﻴﺪاﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي ﺟﺎن و ﻣﺎل ﻣﺮدم در ﻣﻌﺮض ﺳﻴﻞ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ در ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺳﻴﻼب ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1- Bankful Stage‬‬

‫‪2- Floodplain Encroachment‬‬
‫‪3- Mud Flow‬‬
‫‪4- Debris Flow‬‬
‫‪5- Floodway Fringe‬‬
‫‪6- Probable Maximum Flood‬‬
‫‪7- Flood Protection‬‬
‫‪8- Flood Risk‬‬
‫‪9- Structural Measures Of Flood Management‬‬
‫‪10- Non-Structural Measures Of Flood Management‬‬
‫روﻧﺪﻳﺎﺑﻲ ﺳﻴﻞ‪ :1‬روش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺪرﻳﺠﻲ زﻣﺎن ﻋﺒﻮر‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات و ﻣﻴﺰان ﻳﻚ ﻣﻮج ﺳﻴﻼب در ﻣﻘـﺎﻃﻊ ﻣﺘـﻮاﻟﻲ آﺑـﺮاه ﻳـﺎ‬
‫ﻣﺨﺰن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫زراﻋﺖ ﻫﺎي ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﺳﻴﻞ‪ :2‬ﻛﺎﺷﺖ ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻌﻴﻨﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﻋﻤﻖ آن ﻣﻘﺎوﻣـﺎت‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ )ﻳﻚ ﻧﻮع ﻣﻘﺎومﺳﺎزي در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ ﺑﻪ روش ﻛﺸﺎورزي اﺳﺖ(‬
‫زﻣﺎن ﭘﻴﺶ ﻫﺸﺪار‪ :3‬زﻣﺎن ﺑﻴﻦ اﻋﻼم ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ در ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﻪ و اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدن آن در ﻫﻤﺎن ﻧﺎﺣﻴﻪ‪.‬‬
‫ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﺳﻴﻞ‪ :4‬اﻳﺠﺎد اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ در ﻣﺮدم ﺳﺎﻛﻦ در ﻧﻮاﺣﻲ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺑﺮاي ﻳـﺎدﮔﻴﺮي زﻧـﺪﮔﻲ ﻛـﺮدن ﺑـﺎ ﺳـﻴﻞ‪،‬‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ و ﻛﻨﺎر آﻣﺪن ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻘﻴﺪه اي در ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﭘﺬﻳﺮش ﺳﻴﻞ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜـﻲ از ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎي زﻧـﺪﮔﻲ و‬
‫ﻳﺎدﮔﻴﺮي زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻋﻤﺎل ﺗﻤﻬﻴﺪات ﻓﺮدي و ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﺮاي ﺣﺪاﻗﻞ ﻛﺮدن ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻼبﻫﺎي ادواري‪ .‬اﻳﻦ‬
‫اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻣﺠﺒﻮرﻧـﺪ در ﻧـﻮاﺣﻲ ﺳـﻴﻞزده زﻧـﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨـﺪ و ﻫـﻴﭻ ﮔﻮﻧـﻪ ﺗﻤﻬﻴـﺪات ﺳـﺎزهاي و‬
‫ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ ﻳﺎ اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد و ﻳﺎ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﻋﻤﻠﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ رودﺧﺎﻧﻪ‪ :5‬ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ رودﺧﺎﻧﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺑﻬﺒﻮد ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ رودﺧﺎﻧﻪ در ﻳﻚ ﺑﺎزه ﻣﻌﻴﻦ )ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻘﻄﻊ اﺻﻠﻲ و دو ﺑـﺎل‬
‫ﺳﺎﺣﻠﻲ رودﺧﺎﻧﻪ( ﺑﺎ اﻫﺪاف ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮره اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺳﻴﻤﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺣﻴﺎي ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ زﻳﺴـﺘﺎﺑﻲ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ و ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺣﻴﺎت ﻣﺠﺪد ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺷﺎﺧﺺ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﺟﺎﻧﻮري رودﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﺪاف دﻳﮕﺮ ﻧﻈﻴـﺮ ﻛﻨﺘـﺮل ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﺗﺜﺒﻴـﺖ‬
‫ﻛﻨﺎرهﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺸﺘﻴﺮاﻧﻲ و ﻏﻴﺮه ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻳﻦ اﻫﺪاف‪ ،‬ارزﻳـﺎﺑﻲ رﻓﺘـﺎر رودﺧﺎﻧـﻪ در ﺷـﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌـﻲ و‬
‫ﻣﻮﺟﻮد آن و ﻧﻴﺰ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ زﻳﺴﺘﺎﺑﻲ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺳﻄﻮح ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ‪ :6‬آن ﺑﺨﺶ از ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﺑﺎﻻ آﻣﺪن ﺳﻴﻞ و ﺗﺠﺎوز آن از ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﻚ رودﺧﺎﻧﻪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﻣﺴﺪود ﺷﺪن ﻣﺴﻴﻞ در ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ زﻳﺮ آب ﻣﻲرود‪ .‬ﻳﺎ اراﺿﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺧﻴﺰابﻫﺎي ﻃﻮﻓﺎﻧﻲ و ﻳـﺎ ﺷﻜﺴـﺖ دﻳـﻮارهﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺪود ﺷﺪن زﻫﻜﺸﻲ و ﺗﺨﻠﻴﻪ آب ﺑﺎران‪ ،‬ﺑﻪ زﻳﺮ آب ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ :7‬ﺑﺨﺸﻲ از اراﺿﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﻼب دﭼﺎر آبﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﺴﺘﺮه ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي دوره‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺧﺎﺻﻲ از ﺳﻴﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬ﻣﺜﻼ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ‪ 100‬ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬آن ﺑﺨﺸﻲ از ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﻮرد ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺳﻴﻞ اﺳـﺖ ﻛـﻪ دوره‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺳﻴﻞ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪه آن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 100‬ﺳﺎل اﺳﺖ ﻳﺎ اﺣﺘﻤﺎل اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدن آن ﺳﻴﻞ در ﻫﺮ ﺳﺎل ‪ 0/01‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ :8‬ﺳﻴﻼبدﺷﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺸﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪1- Flood Routing‬‬

‫‪2- Flood Resistant Crops‬‬
‫‪3- Lead Time Warning, Lead time‬‬
‫‪4- Flood Adaptation‬‬
‫‪5- River Training‬‬
‫‪6- Flooded Area‬‬
‫‪7- Floodplain‬‬
‫‪8- Natural Floodplain‬‬
‫ﺳﻴﻞراه‪ :1‬آﺑﺮاﻫﻪ ﻳﻚ رودﺧﺎﻧﻪ و ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻳﻲ از ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﺠﺎور آن ﻛﻪ ﺑـﺮاي ﻋﺒـﻮر ﺳـﻴﻼب ﻻزم اﺳـﺖ‪ .‬در اﻳـﺮان‪،‬‬
‫ﺳﻴﻞراه ﻣﻌﺎدل ﺑﺴﺘﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮده و ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر ﺳﻴﻞ ‪ 25‬ﺳﺎﻟﻪ و ﻳﺎ ﺑﺪه اوج ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ وزارت ﻧﻴـﺮو ﻣـﻮرد‬
‫ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻴﻞ ﻃﺮاﺣﻲ‪:2‬‬
‫‪ −‬ﺑﻴﺸﻴﻨﻪي ﺳﻴﻠﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺎزه ﺑﺪون ﻣﺸﻜﻞ از ﺧﻮد ﻋﺒﻮر ﻣﻲدﻫﺪ ]‪.[63‬‬
‫‪ −‬ﺳﻴﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﻳﻚ ﺳﺎزه اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[54‬‬
‫‪ −‬ﺑﺪﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ رودﺧﺎﻧﻪ )ﺑﺎ روشﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ – ﺳﺎزهاي(‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺸﺪار ﺳـﻴﻞ و ‪...‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫ﺳﻴﻞ و ﺳﻴﻼب‪ :3‬ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻋﻤﻖ ﻳﺎ ﺗﺮاز ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺑﺎﻻي رودﺧﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺘﻴﺠﻪ آن ﺟﺮﻳـﺎن ﻳـﺎﻓﺘﻦ‬
‫آب ﺑﻪ اراﺿﻲ ﭘﺴﺖ و ﻏﺮﻗﺎﺑﻲ ﺷﺪن آنﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ :4‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ آﺑﺮاﻫﻪ‪ :5‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻴﺰان ﺣﺠﻢ آﺑﻲ ﻛﻪ در ﺗﺮاز ﻟﺒﺮﻳﺰ ﻳﻚ آﺑﺮاﻫﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون ﺳﺮرﻳﺰ ﺷﺪن‪ ،‬آب را از ﺧﻮد ﻋﺒﻮر ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‪ :6‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ وﺗﻌﻴﻴﻦ اﺛﺮات ﺷﺮاﻳﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻳـﻚ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ روي ﻣﻘﺪار و وﻳﮋﮔﻲ رواﻧﺎب و ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ )اراﺿﻲ(‪.‬‬
‫ﻛﺎﻧﺎل اﻧﺤﺮاف ﺳﻴﻞ‪ :7‬ﻛﺎﻧﺎل ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻳﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاي ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻼﺑﻲ را از ﺧﻮد ﻋﺒﻮر داده و ﺧﻄﺮ ﺳـﻴﻞ را از‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﺣﻔﺎﻇﺖ دور ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﻞ ﺳﺘﻴﺰي‪ :8‬ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻛﻪ در زﻣﺎن وﻗﻮع ﺳﻴﻞﻫﺎ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺧﺴﺎرات و درﺳﺖ ﻋﻤﻞ ﻧﻜﺮدن ﺳﺎزهﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ در‬
‫اﻧﺤﺮاف ﺳﻴﻞ از اراﺿﻲ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺳﻴﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺳﻴﻞ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از اﻗﺪام ﻓﻮري ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺨﻔﻴﻒ اﺛﺮات ﺳﻴﻞ در ﺟﺎﻣﻌﻪ و‬
‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺳﻴﻞ و ﺳﺎزهﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل از ﻛﺎر اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺟﺎﻣﻊ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ‪ :9‬رﻫﻴﺎﻓﺘﻲ ﻣﺮﻛﺐ از ﺗﻤﻬﻴﺪات ﺳﺎزهاي و ﻏﻴﺮﺳـﺎزهاي ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي و ﻳـﺎ‬
‫ﻛﻤﻴﻨﻪ ﻛﺮدن ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺮرات ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ :10‬ﻣﻘﺮرات و ﻧﻈﺎرت ﻻزم در رﻋﺎﻳﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﺣﺪاث ﺑﻨﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﻤﻴﻨﻪ ﻛﺮدن‬
‫ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺟﺮاﻳﻲ اﺣﺪاث ﺑﻨﺎ‪ ،‬ﻣﻠﺰم ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﻞ ‪ 100‬ﺳـﺎﻟﻪ‬
‫ﻣﻘﺎومﺳﺎزي ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺴﻮول دوﻟﺘﻲ اﻋﻤﺎل ﺷـﻮد‪.‬‬
‫‪1- Floodway‬‬
‫‪2- Design Flood‬‬
‫‪3- Flood‬‬
‫‪4- Dloodplain LandUse Planing‬‬
‫‪5- Channel Capacity‬‬
‫‪6- Landuse‬‬
‫‪7- Flood Diversion Channel‬‬
‫‪8- Flood Fighting‬‬
‫‪9- Comprehensive Flood Loss Prevention And Management‬‬
‫‪10- Building Codes‬‬
‫اﻳﻦﻫﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺮاي ﺳﺎزه ﺑﻮده و ﻣﺜﻼ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺮاز ﻃﺒﻘﺎت ﻫﻤﻜﻒ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﺮاي ﭘﻲﻫـﺎ ﻳـﺎ دﻳـﻮارهﻫـﺎ را‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﺎﺧﺖ زﻳﺮزﻣﻴﻦ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻳﺎ اﺣﺪاث ﺑﻨﺎ در ﻧﻮاﺣﻲ ﺧﺎﺻﻲ را ﻣﻤﻨﻮع ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺮرات ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ :1‬ﻋﺒﺎرت از ﻗﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺮرات و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫـﺎﻳﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛـﺎرﺑﺮي ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮل اراﺿـﻲ را در ﻳـﻚ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﺸﺨﺺ از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﺎﺣﻴﻪﺑﻨﺪي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺮرات ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ اﻟﺰاﻣﺎت ﻣﻘﺎومﺳﺎزي در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺳـﻴﻞ‪،‬‬
‫ﻛﻤﻴﻨﻪ ﻣﺠﺎز ﺗﺮاز ﻃﺒﻘﺎت ﻣﻨﺎزل و ﻏﻴﺮه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻞ‪ :2‬اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺳﻴﻞ ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ از ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻳﺠﺎد ﺧﺴـﺎرت‬
‫ﺳﻴﻞ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺳﻴﻞ‪ :3‬ﻧﺎﺣﻴﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﻨﺎوﺑﺎ در ﻣﻌﺮض ﺳﻴﻞ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﻧﻴـﺎزي ﺑـﻪ ﭘـﻴﺶ ﺑﻴﻨـﻲ ﺗﻤﻬﻴـﺪات‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3-1‬اﻧﻮاع ﺳﻴﻼب و ﻃﻐﻴﺎن آب‬
‫ﺳﻴﻼب و ﻃﻐﻴﺎن ﺟﺮﻳﺎن آب ﻧﺎﺷﻲ از آنﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻋﻤﺪه زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻛﺮد ]‪.[96‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ −‬ﺳﻴﻼبﻫﺎ و ﻃﻐﻴﺎنﻫﺎي رودﺧﺎﻧﻪاي‬
‫‪5‬‬
‫‪ −‬ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻛﻢ ﻋﻤﻖ‬
‫‪6‬‬
‫‪ −‬ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺧﺎص‬
‫ﺳﻴﻼب و ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﻧﻮاع زﻳﺮ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪9‬‬
‫ﺳﻴﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻟﺒﺮﻳﺰ ﺷﺪن ﺳﻴﻼب از آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‪ ،7‬ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ‪ ،8‬ﻃﻐﻴﺎن ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺳﻮاﺣﻞ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫‪9‬‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫‪ -1-1-3-1‬ﺳﻴﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻟﺒﺮﻳﺰ ﺷﺪن ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻼب از آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‬
‫ﻋﻤﺪه ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ در اﺛﺮ ﻟﺒﺮﻳﺰ ﺷﺪن ﺟﺮﻳﺎن از آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ وﻗﺘﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛـﻪ‬
‫آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ‪ ،‬رواﻧﺎب ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺎرش و ﻳﺎ ذوب ﺑﺮف ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮل را درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﻳﺎ ﻳﻚ آﺑﺮاﻫﻪ ﺑـﺎ ﺗﺠﻤـﻊ ﻳـﺦﻫـﺎ و ﻳـﺎ‬
‫ﻧﺨﺎﻟﻪﻫﺎ و ﻳﺎ وارﻳﺰهﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در ﻫﺮ دو ﺻﻮرت )رواﻧﺎب ﻣﺎزاد و ﻳﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن آﺑﺮاﻫﻪ( ﺑﺎﻋﺚ ﻟﺒﺮﻳﺰ ﺷﺪن آﺑﺮاﻫـﻪ اﺻـﻠﻲ و‬
‫ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﺑﻌﺎد رودﺧﺎﻧﻪ و ﺷﻜﻞ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ آن‪ ،‬ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭼﻨـﺪ روز ﻃـﻮل‬
‫‪1- Floodplain Regulation‬‬

‫‪2- Flood Control‬‬
‫‪3- Flood Prone Area‬‬
‫‪4- River Flooding‬‬
‫‪5- Shallow Flooding‬‬
‫‪6- Special Flooding‬‬
‫‪7- Over Bank Flooding‬‬
‫‪8- Flash Flooding‬‬
‫‪9- Rive Ring Erosion‬‬
‫ﻛﺸﻴﺪه و ﺳﻄﺢ زﻳﺎدي را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آب ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ ]‪ .[96‬ﺳﻴﻼبﻫﺎي رودﺧﺎﻧﻪ ﻛﺎرون در اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳـﺘﺎن ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻧﻤﻮﻧـﻪاي از‬
‫ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ در اﺛﺮ ﻟﺒﺮﻳﺰ ﺷﺪن ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻼب ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-1-3-1‬ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ‬
‫ﺳﻴﻼب ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﻃﻐﻴﺎن و آبﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﺳﺮﻳﻊ اراﺿﻲ ﭘﺴﺖ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻋﺎﻣـﻞ ﺳـﻴﻼب ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫رﮔﺒﺎر ﺷﺪﻳﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﻃﻮﻓﺎن و ﻳﺎ ﻳﻚ ﺳﺮي ﺗﻮﻓﺎن ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﻴﻼب ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از رﻳـﺰش ﻳـﻚ اﻧﺴـﺪاد‬
‫ﻳﺦ و ﻳﺎ ﺳﺎزهاي ﻧﻈﻴﺮ ﺳﺪ و ﻳﺎ رﺧﺪاد ﺳﻴﻼب وارﻳﺰهاي ﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[81‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﻴﻼبﻫـﺎي ﻏﻴـﺮ وارﻳـﺰهاي ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻫﺮ ﺳﺎل و ﻳﺎ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻳﻚﺑﺎر در رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺣﻮﺿﻪ ﮔﻼﺑـﺪره ‪ -‬درﺑﻨـﺪ در ﺷـﻤﺎل‬
‫ﺗﻬﺮان و ﻳﺎ ﻣﺎﺳﻮﻟﻪ در ﮔﻴﻼن رخ ﻣﻲدﻫﺪ اﺷﺎره ﻛﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻳﺎد ﺷﺪه ﻧﻈﻴﺮ ﮔﻼﺑﺪره‪ -‬درﺑﻨـﺪ و ﻣﺎﺳـﻮﻟﻪ ﺳـﻴﻼب‬
‫وارﻳﺰهاي ﻧﻴﺰ رخ ﻣﻲدﻫﺪ وﻟﻲ ﻫﻤﻪ ﺳﻴﻼبﻫﺎي رﺧﺪاده‪ ،‬وارﻳﺰهاي ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3-1-3-1‬آبﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ و رﺳﻮبﮔﺬاري‬
‫ﻧﻴﺮوي آب ﺣﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ روي ﻛﻨﺎرهﻫﺎ و ﺑﺴﺘﺮ آﺑﺮاﻫﻪ و رودﺧﺎﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨـﺪ و اﻳـﻦ ﻧﻴـﺮو ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﺳﻴﻼب اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده و ﺗﻮان ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ آب زﻳﺎدﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي اراﺿﻲ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻣـﻲﮔـﺮدد و زﻳﺮﺷـﻮﻳﻲ ﻛﻨـﺎره رودﺧﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺧﻄـﺮ‬
‫ﻣﻲاﻓﺰاﻳﺪ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎل ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺮﺧﻲ از ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي رودﺧﺎﻧﻪ ﺷﺮﻳﺎﻧﻲ و ﻳﺎ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﺎري ﺑﺮ روي ﻣﺨﺮوطاﻓﻜﻨﻪﻫـﺎ‬
‫در اﺛﺮ ﻣﺴﺪود ﺷﺪن ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ آﺑﺮاﻫﻪ ﺑﺎ رﺳﻮبﮔﺬاري وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻴﻞﮔﻴﺮيﻫﺎ‪ ،‬ﻃﻐﻴﺎن ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ‬
‫و رﺳﻮبﮔﺬاري ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻴﻼب و ﻳﺎ آبﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻛﻢ ﻋﻤﻖ در ﺳﻄﺢ ﻫﻤﻮار رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﻋﻠﺖ ﻓﻘﺪان آﺑﺮاﻫﻪ‪ ،‬زﻫﻜﺸﻲ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﻴﺴـﺮ ﻧﻴﺴـﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻛﻢ ﻋﻤﻖ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺟﺮﻳﺎن ورﻗﻪاي‪ ،‬آبﮔﺮﻓﺘﮕﻲ درﻳﺎﭼﻪاي و آبﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﺷﻬﺮي ﻗﺎﺑﻞ ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‬
‫]‪ .[96‬در ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ آﺑﺮاﻫﻪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ در ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﻇﺮﻓﻴﺖ آن ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺳـﻴﻼب در ﻳـﻚ‬
‫ﺳﻄﺢ ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﻋﻤﻖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﭘﺨﺶ ﺷﺪه و ﺟﺮﻳﺎن ورﻗـﻪاي ﺧـﻮاﻫﻴﻢ داﺷـﺖ‪ .‬ﺟﺮﻳـﺎن ورﻗـﻪاي ﭘـﺲ از رﺧـﺪاد رﮔﺒـﺎر‬
‫ﺷﺪﻳﺪي ﻛﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺟﺬب ﺷﻮد روي داﻣﻨﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ درآﻣﺪه و ﺳﻄﺢ وﺳـﻴﻌﻲ را ﻣـﻲﭘﻮﺷـﺎﻧﺪ ]‪ .[96‬در ﺑﺮﺧـﻲ اراﺿـﻲ ﻫﻤـﻮار‪،‬‬
‫رواﻧﺎب در ﮔﻮدال ﺟﻤﻊ ﺷﺪه و زﻫﻜﺸﻲ ﻧﮕﺮدﻳﺪه و آبﮔﺮﻓﺘﮕـﻲ درﻳﺎﭼـﻪاي را اﻳﺠـﺎد ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ]‪ .[96‬آبﮔﺮﻓﺘﮕـﻲ درﻳﺎﭼـﻪاي‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺮﻳﺎن ﻳﺎﺑﺪ و ﻳﺎ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ رواﻧﺎب ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻧﻔﻮذ ﻧﻜﻨﺪ و ﻳﺎ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻧﺸﻮد و ﻳﺎ ﺑﺎ ﭘﻤﭗ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻧﺸﻮد در‬
‫درﻳﺎﭼﻪي ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬آبﮔﺮﻓﺘﮕﻲ درﻳﺎﭼﻪاي در ﮔﻮدالﻫﺎي ﻣﻨﺎﻃﻖ داراي ﻳﺨﺒﻨﺪان و در اراﺿﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﺳﺎزهﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻧﻈﻴﺮ ﺧﺎكرﻳﺰ ﺟﺎده و راهآﻫﻦ ﻣﺴﺪود ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪوﺟـﻮد ﻣـﻲآﻳـﺪ‪ .‬ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﺟﻤـﻊآوري و دﻓـﻊ رواﻧـﺎب‬
‫ﺷﻬﺮي ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮاي دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ده ﺳﺎل ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[96‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ رﮔﺒﺎر ﺑـﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﺑـﺰرگﺗـﺮ رخ ﺑﺪﻫـﺪ ﺑـﺪه‬
‫رواﻧﺎب ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﺶ از ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺟﻤﻊآوري و دﻓﻊ رواﻧﺎب ﺷﻬﺮي ﺑﻮده و ﺟﺮﻳﺎن از ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎ و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺟﻤـﻊآوري ﺧـﺎرج و‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺮﻳﺎن ﻛﻢ ﻋﻤﻖ در ﺳﻄﺢ ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ ﺟﺎري ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن را آبﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﺷﻬﺮي ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺤﺚ ﺷﺪه در ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻴﻼبﻫﺎ و ﻃﻐﻴﺎنﻫﺎي ﻣﺘﺪاول رودﺧﺎﻧﻪ و آﺑﺮاﻫﻪ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺳـﻴﻼبﻫـﺎي‬
‫دﻳﮕﺮي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻳﺎد ﺷﺪه ﻧﮕﻨﺠﻴﺪه و دﺳﺘﻪ ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺧﺎص را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﭘـﻨﺞ ﻧـﻮع ﺳـﻴﻼب‬
‫زﻳﺮ در اﻳﻦ دﺳﺘﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ]‪:[96‬‬
‫ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي درﻳﺎﭼﻪ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﻧﺎﻣﻌﻴﻦ آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻴﻞ ﺣﺎﺻـﻞ از ﺷﻜﺴـﺖ ﺳـﺪﻫﺎ و‬
‫ﮔﻮرهﻫﺎ و ﺳﻴﻞﺑﻨﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي ﻧﺎﺷﻲ از اﻧﺴﺪاد ﻳﺦﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن وارﻳﺰهاي و ﮔﻠﻲ‬
‫‪ -4-1‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺳﻴﻼبﻫﺎ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﻼب وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در ﻛﺘﺐ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد ﺑﺤـﺚ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از آنﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب رودﺧﺎﻧﻪاي )روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي( و ﻣـﺮوري ﺑـﺮ ﺿـﻮاﺑﻂ و اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺳﻴﻼب ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﺪﻫﺎ و راﻫﻨﻤﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺳﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﺮد ]‪ .[34‬آﻧﭽﻪ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از راﻫﻨﻤﺎ ﺑﺤﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺸـﺪﻳﺪ ﻛﻨﻨـﺪه اﻗﻠﻴﻤـﻲ و اﻧﺴـﺎﻧﻲ‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -1-4-1‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﻠﻴﻤﻲ‬
‫ﺑﺎرش‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ رواﻧﺎب و ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﺑﺎرش در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺗـﺎﺑﻊ ﻋﻮاﻣـﻞ اﻗﻠﻴﻤـﻲ آن ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻗﻠﻴﻤﻲ از ﺳﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺷﺪت رﮔﺒﺎرﻫﺎ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺮاز ﺳـﻄﺢ آب درﻳﺎﻫـﺎي و اﻓـﺰاﻳﺶ ﺿـﺮﻳﺐ رواﻧـﺎب‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫رﮔﺒﺎرﻫﺎي ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﺎﻻ ﻛﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻟﻐﺰش زﻣﻴﻦ و ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﮔﻠﻲ و وارﻳﺰه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻗﻠـﻴﻢ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ]‪ .[34‬اﺑﻌﺎد آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺳﻴﻼبﻫﺎ ﺷـﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ در ﺻـﻮرت اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﺷﺪت ﺑﺎرش و اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب ﻧﺎﺷﻲ از آن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺳـﻴﻼبﻫـﺎ را ﻋﺒـﻮر داده و ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ اﺣﺘﻤـﺎل ﻃﻐﻴـﺎن‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻗﻠﻴﻤﻲ و ﭘﺪﻳﺪه ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي ﻣﻮﺟﺐ آب ﺷﺪن ﻳﺨﭽﺎل و ﻳـﺦﻫـﺎي ﻗﻄﺒـﻲ ﺷـﺪه و اﻓـﺰاﻳﺶ ﺳـﻄﺢ آب درﻳﺎﻫـﺎ را‬
‫ﺑﻪدﻧﺒﺎل دارد ]‪ .[34‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ زﻳﺮ آب رﻓﺘﻦ ﺳﻮاﺣﻞ درﻳﺎﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺗـﺮاز آب رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ در ﻫﻨﮕـﺎم ﺳـﻴﻼب در‬
‫ﻣﺼﺐ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺮاز ﺳﻴﻼب ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲﻫﺎ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻗﻠﻴﻤﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده و ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ اﻳﻦ ﻣﻨـﺎﻃﻖ و‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ آﺑﺨﻴﺰﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﻮﺟﺐ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺿـﺮﻳﺐ رواﻧـﺎب ﻣـﻲﮔـﺮدد ﻛـﻪ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺷـﺪت‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎ را ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ و رﺳﻮبدﻫﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻐﻴﻴـﺮات اﻗﻠﻴﻤـﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ آﺑﺮاﻫﻪ و ﻃﻐﻴﺎن ﻧﺎﺷﻲ از آن ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2-4-1‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﻛﻪ در ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ و ﺑﺴﺘﺮ و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ رودﺧﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﻣـﻲآورد ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﺸـﺪﻳﺪ ﺳـﻴﻼبﻫـﺎ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﻪ در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺑﺎ رﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴـﺪا ﻛـﺮده اﺳـﺖ در دو دﺳـﺘﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن در ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآورد در ﺿﺮﻳﺐ رواﻧﺎب ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣـﻮاردي ﻛـﻪ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ رواﻧﺎب و رﺳﻮبدﻫﻲ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ را اﻓﺰاﻳﺶ داده و ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﺪت ﺳﻴﻼبﻫﺎ ﻣﻲﮔﺮدد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺟﻨﮕﻞ زداﻳـﻲ‪،‬‬
‫ﻓﻘﻴﺮﺗﺮ ﻛﺮدن ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﺮاﺗﻊ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻄﺢ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻔﻮذ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﺟﺎدهﻫﺎ در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺪن ﻛـﺎوي‬
‫و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ رﺳﻮبدﻫﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﺑﺴﺘﺮ و ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي و ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮارد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺿﺮﻳﺐ زﺑﺮي و ﻛﺎﻫﺶ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻋﺒﻮر ﺳﻴﻼب در اﺛﺮ دﺧﻞ و ﺗﺼﺮف ﺑﺴﺘﺮ و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ رودﺧﺎﻧـﻪ‪،‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺴﺘﺮ و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ رودﺧﺎﻧﻪ در اﺛﺮ ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻋﺒﻮر رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﺣﺪاث ﺳﺎزهﻫﺎي ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ‬
‫ﻧﻈﻴﺮ ﭘﻞﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -5-1‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آن‬
‫‪ -1-5-1‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﻮﻳﺎي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺛﺮﻫﺎي ﻣﺘﻘﺎﺑﻠﻲ ﺑﺮ روي ﻫﻢ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺧـﺎك ﺣﺎﺻـﻞﺧﻴـﺰ و‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ آب و اﻣﻜﺎن ﺗﺮاﺑﺮي آﺑﻲ را ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ و اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺑﺸﺮي را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫـﺎي‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺛﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ روي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي آن ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻮد ﻛﻪ رﻓﺘﺎر ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﻳﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ را ﺑـﻪﺻـﻮرت اﻳﺠـﺎد ﻣﺨـﺎﻃﺮه در ﺳـﺎﻳﺮ اراﺿـﻲ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ‬
‫ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﺷﻜﻞ )‪ (1-1‬ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﺳﻌﻪ اراﺿﻲ در ﺳﺎﺣﻞ ﺳـﻤﺖ راﺳـﺖ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ رودﺧﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬
‫ﺷﻬﺮي در ﺳﺎﺣﻞ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺑﺮ روي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ واﻗﻊ ﻧﮕﺮدﻳﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ ﭘﺲ از ﺗﻮﺳـﻌﻪ اراﺿـﻲ ﺑـﺮ روي ﺳـﻤﺖ راﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘـﻪ و ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺷـﻬﺮي در ﺳـﻤﺖ ﭼـﭗ را ﻧﻴـﺰ در ﺑـﺮ ﻣـﻲﮔﻴـﺮد ]‪ .[96‬در ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﻳﻦ رﻓﺘﺎر ﭘﻮﻳﺎي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و اراﺿﻲ ﻛـﻪ در ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ ﺑـﻪ ﺗﺴـﺨﻴﺮ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ درﻣﻲآﻳﻨﺪ ﺑﺮآورد ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﭘﺮ ﻛﺮدن و اﺷﻐﺎل‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-1‬اﺛﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪ -2-5-1‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺳﻴﻼب و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﺛﺮ ﻣﻲﮔﺬارد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﺷﺎﻣﻞ ﺳـﻪ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ −‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬
‫‪ −‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻄﺮ‬
‫‪ −‬ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ‬
‫درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﺧﺴـﺎرتﻫـﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﻲ و آﺳﻴﺐﻫﺎي ﺟﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪2‬ﻓﺼﻞ ‪2‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‪ :‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ‪،‬‬
‫ﻣﺒﺎﻧﻲ و ﻣﺮاﺣﻞ‬
‫‪19‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‪ :‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ و ﻣﺮاﺣﻞ ‪94/05/31‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‪ :‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ و ﻣﺮاﺣﻞ‬
‫‪ -1-2‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺣﺎﺻﻞ اﻧﺪرﻛﻨﺶ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ در ﺻﻮرت ﻧﺒﻮد‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﺣﻮزه ﻋﻤﻞ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺪﻳﺪهﻫـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻛﻮﭼـﻚ‪ ،‬ﺣﺘـﻲ ﻣـﻲﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ وﻗـﻮع‬
‫ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺰرگ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ در ﻣﻮرد ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ ﺗﻤﺮﻛـﺰ ﻧﺴـﺒﻲ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺸﺮ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ ﺣﺎﻳﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ ]‪.[72‬‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‪ 1‬ﺳﻴﻼب در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت درﺟﻪ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺧﺴﺎرت در ﺣﻴﻦ وﻗﻮع ﺳﻴﻼب ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻪ ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ‪ ،2‬آﺳـﻴﺐﭘـﺬﻳﺮي‪ 3‬و ارزش اﻣـﻮال در ﺧﻄـﺮ‪ 4‬ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﻣﻌﻴـﺎري ﺑـﺮاي‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻘﺪار ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آن‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي واﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺮاي ﻛـﺎﻫﺶ ﺧﻄـﺮ‬
‫ﺳﻴﻼب ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب از ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب و ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺣﺘﻤﺎل اﺛﺮات ﻣﻨﻔﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻼب ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﺟﺰا در ﺧﻄﺮ ﺑﺎﺷﺪ ]‪.[101 ،72‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات زﻳﺎنآور ﺳﻴﻼب‬
‫ﺑﺮ روي اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ و اﻗﺘﺼﺎد در دﺷﺖ ﺳﻴﻼﺑﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻛﻠﻴﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﺣﻴﻦ‬
‫وﻗﻮع ﺳﻴﻼب و ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻧـﺎمﮔـﺬاري ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي را اﻧﺠﺎم داد ]‪.[80‬‬
‫‪ -2-2‬ﻣﺪل ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬
‫ﻣﺪل ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻄﺮ و ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄـﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺷﻜﻞ )‪ (1-2‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺑﺮ روي اﻃﻼﻋﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺎل و آﻳﻨﺪه ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻄﺮ ﺑﺮاي آﮔـﺎﻫﻲ ﻳـﺎﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﻣﻘﺪار و ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮدن ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[102‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﻴﻦ وﻇﺎﻳﻒ و اﺟﺰا داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻛـﺎرﺑﺮد آن‬
‫ﺑﺎ اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ارﺗﺒﺎط دارد‪ .‬ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬ﺗﺨﻤﻴﻦ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻄﺮ و ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎزﻫﺎي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب اﺳﺘﻮار و ﻣﺤﻜﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﺗﻨـﻮع روشﻫـﺎ و اﺑﺰارﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﻧﺪ دادن ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اﻣﻜﺎﻧﺎت در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﻤﻠﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎﺻﻲ دارد ]‪.[102‬‬
‫‪1- Risk‬‬
‫‪2- Flood Hazard‬‬
‫‪3- Vulnerability‬‬
‫‪4- Value at Risk‬‬
‫در ﺷﻜﻞ )‪ (1-2‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺻﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‪ ،‬ارﺗﺒﺎط و ﻧﻮع ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت ﺑـﺮاي ﺗﻮﺳـﻌﻪ و ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ در آﺧﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ و در ﺑـﺎﻻي ﺟـﺪول ﺟـﺎي ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺷﻜﻞ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد در ﺳﻪ ﻗﺴـﻤﺖ ﻣـﺪل ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﺗﺼـﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي و ﺗـﺪوﻳﻦ‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي اﻳﻦ اﺟﺰا ﺑﺮ ﻋﻬﺪه اﻓﺮاد ﻣﺴﻮول )ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮ( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس اﻓـﺮاد ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان اﺑـﺰار اﺻـﻠﻲ در ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت را اﺗﺨﺎذ ﻧﻤﻮده و اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨـﺪ و ﺗﻤـﺎم وﻇـﺎﻳﻒ‪،‬‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ و ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد ﻣﺴﻮول در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺖ ﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺼـﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻧـﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ و ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي و ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي آﺷﻨﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي و ﺗﺪوﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد ﻣﺴﻮول‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ و ﺧﺴﺎرت‬ ‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻄﺮ‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﻗﺒﻞ از‬ ‫در ﻣﻮﻗﻊ‬ ‫ﺑﻌﺪ از‬ ‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻄﺮ‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺣﺘﻤﺎل‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﺳﻴﻞ‬ ‫ﺳﻴﻞ‬ ‫ﺳﻴﻞ‬ ‫ﺧﻄﺮ‬ ‫آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻮدﻫﺎي ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت‬ ‫ﺧﺴﺎرت‬
‫راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي‬ ‫دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬ ‫ﺳﻴﻼب‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-2‬اﺟﺰا و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺎﻳﻪ در ﻣﺪل ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ]‪[102‬‬
‫‪ -3-2‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬
‫رﻳﺴﻚ ﻳﺎ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي داراي ﺗﻌﺮﻳﻒﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت درﺟﻪ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺧﺴﺎرت در ﺣﻴﻦ وﻗﻮع ﻳﻚ‬
‫ﺣﺎدﺛﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ دو ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ‪ 1‬و آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي‪ 2‬و ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي و وزندﻫﻲ ﺑﻪ ﻫـﺮ ﻛـﺪام‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺮ در ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي و ارزش ﻣﻘـﺎدﻳﺮ در‬
‫ﺧﻄﺮ )رﻳﺴﻚ( ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺎدﻳﺮي ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺮآورد ﺷﻮد ]‪.[124‬‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻄﺮ ﺑﺮاﺳﺎس دادهﻫﺎي ﺳﻴﻼب و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎ ﻫﺪف ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدن ﺟﻮاب اﻳﻦ ﺳﻮال ﻛﻪ »ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﻔﺘﺪ؟« اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫ﻧﻤﻮدن ﺧﻄﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺎﺑﻌﻲ از اﺣﺘﻤﺎل رﺧﺪاد ﺧﻄﺮ و ﻋﻮاﻗﺐ ﻣﻤﻜﻦ از ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﻮادث در ﻧﺎﺣﻴﻪ داده ﺷﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[124‬‬
‫‪1- Flood Hazard‬‬

‫‪2- Vulnerability‬‬
‫‪ -1-3-2‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ رﻳﺴﻚ )ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي( ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻴﺰان ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل از ﻃﺮف ﺗﺎﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮان و ﻣﻴﺰان ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﺧﻄﺮ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﻧﺘﺨﺎب دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺳﻴﻼب ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮاي‬
‫اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎت ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﻌـﺪ از‬
‫اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي و ﻳﺎ ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ آن ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد وﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﻪ ﻣﻴﺰان از ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي از ﻃﺮف‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮان و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدن ﻣﻴﺰان ﭘﺬﻳﺮش ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي از ﻃـﺮف ﻣﺸـﺎرﻛﺖﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن و ﺗﺨﻤـﻴﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل از ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﻛﻪ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮان ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ارزﻳـﺎﺑﻲ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻛﻪ آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺮدم ﭼﻪ ﺑﻪﺻﻮرت اﻧﻔﺮادي و ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻌﻲ در ﻣﻮرد ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻄﺮي ﺗﺎ ﭼـﻪ ﺣـﺪي‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ روﺣﻴﻪ اﻳﻦ اﻓﺮاد در ﻣﺪارا و ﺗﺤﻤﻞﭘﺬﻳﺮي در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻄﺮات ﻣﺸﺨﺺ و ﻗﻄﻌﻲ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[124‬‬
‫آﮔﺎﻫﻲ از ﺧﻄﺮ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ دارد ﻛﻪ ﻣﻨﻈﺮ ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﻲ و ﻋﻈﻤﺖ ﺧﻄﺮ ﺗـﺎ ﭼـﻪ اﻧـﺪازهاي اﺳـﺖ و ﻣـﺮدم ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت اﻧﻔﺮادي ﭼﻪ ﻧﻮع ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت و ﭘﻴﺶ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻳﻲ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺧﻄﺮ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻗﺒﻼ در ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﺳﻴﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و آن را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ داراي آﮔﺎﻫﻲ ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻄﺮي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ اﻓﺮادي‬
‫ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎدﺛﻪاي را ﻫﺮﮔﺰ در زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪.[102‬‬
‫روان ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ آﮔﺎﻫﻲ از ﺧﻄﺮ را از ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻳﺎد داده اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ آﮔﺎﻫﻲ‬
‫اﻓﺮاد از ﺧﻄﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﭼﻨﻴﻦ اﻓﺮادي در زﻣﺎن وﻗﻮع ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎي ﻧﺎ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ و ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﺠﺮﺑﻪ و آﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺻﺤﻴﺢﺗﺮي ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‬
‫ﻛﻨﺎر آﻣﺪن ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺴﺎﻳﻠﻲ ﺑﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت و دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻳﻚ ﻓـﺮد ﻳـﺎ اﻓـﺮاد ﻳـﻚ‬
‫اﺟﺘﻤﺎع و آﮔﺎﻫﻲ از ﺧﻄﺮات ﻳﻚ ﺳﻴﻞ واﻗﻌﻲ ﻳﺎ آﮔﺎﻫﻲ از ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻄﺮي ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ]‪.[102‬‬
‫ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از ﻃﺮف ﺟﺎﻣﻌﻪ درك ﺷﻮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬
‫را ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮده و در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺮدم ﻗﺮار داده ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺪﻣﻲ ﺑﺮاي درك ﺟﺎﻣﻊ و ﻛﺎﻣﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻄﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -4-2‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد آن‬
‫ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻲﺗﻮان از ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ و ﺑﺮوز ﺣﻮادث ﺳﻴﻞ ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﺮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺴـﺎرت ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ و در واﻗﻊ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺗﻤﺎم اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻞ و ﺧﻄﺮات آن اﻋﻤـﺎل‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﮔﺮوﻫﻲ از اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت داﺋﻤﻲ و ﮔﺮوه دﻳﮕﺮ ﻣﻮﻗﺘﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻗﺪاﻣﺎت داﺋﻤﻲ آن دﺳﺘﻪ‬
‫از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر در ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻮﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ درﻣﺎن ﻛﻨﻨﺪه ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد در زﻣﺎن وﻗﻮع ﺣﻮادث ﻣﻜﺮر ﺳﻴﻞ و ﺳﻴﻼبﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫داﺷﺖ ﻛﻪ ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب و ﺧﻄﺮات آن ﺑﺎ ﺿﺪ ﺳﻴﻞ ﻛﺮدن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺻـﻠﻲ آنﻫـﺎ و‬
‫ﭘﺎﻳﺪار ﻛﺮدن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﻄﺮ زاي ﺳﻴﻞ‪ ،‬در ﻳﻚ راﺳﺘﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪.[102‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات زﻳﺎنآور ﺳﻴﻼب‬
‫ﺑﺮ روي اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ و اﻗﺘﺼﺎد در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻛﻠﻴﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺸـﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان در‬
‫ﺣﻴﻦ وﻗﻮع ﺳﻴﻼب و ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻧﺎمﮔﺬاري ﻣﻲﺷﻮد ]‪[80‬‬
‫ﻛﻪ در اداﻣﻪ اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ اراﺋﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -1-4-2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎزهاي و ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﺪاﻗﻞ ﻛﺮدن ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت‬
‫در ﺟﻬﺖ ﻛﻢ ﻛﺮدن ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻼب ﭘﻴﺶ از وﻗﻮع آن در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻛﺮدن ﻋﻤﻖ ﺳﻴﻼب در ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ و ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺮدن اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﻳـﻦ ﻗﺴـﻤﺖ از ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ ]‪.[80‬‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي و ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺧﻄﺮات و ﺗﻬﺪﻳﺪات ﻧﺎﺷـﻲ از وﻗـﻮع ﺳـﻴﻞ و ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﺻﺪﻣﺎت ﺳﻴﻞ و ﻋﻮاﻣﻞ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﻞ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺣﺎدث ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﻣﺎده ﻛﺮدن ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﻣﻮاﺟﻬـﻪ ﺑـﺎ‬
‫وﻗﻮع ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺿﺪ ﺳﻴﻞ و ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺬﻛﻮر‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺪﻫﺎي ﻣﺨﺰﻧﻲ و ﺗﺎﺧﻴﺮي و ﻛﻠﻴـﻪ‬
‫اﺑﺰارﻫﺎ و وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ و آﻣﺎدهﺳﺎزي ﺗﻤﺎم ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬از اﻗﺪاﻣﺎت ﻗﺒﻞ از وﻗـﻮع ﺳـﻴﻼب‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮح اﻗﺪاﻣﺎت اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ در ﻓﺼﻞ ﺳﻴﺰدﻫﻢ اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2-4-2‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﻫﻨﮕﺎم و ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‬
‫ﺷﺎﻣﻞ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در راﺳﺘﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب در ﻫﻨﮕﺎم وﻗـﻮع ﺳـﻴﻼب و اﺣﻴـﺎ ﺑﻌـﺪ از وﻗـﻮع ﺳـﻴﻼب‪ 1‬ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬اﺣﻴﺎ ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻋـﺎدي را ﺑـﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺳـﻴﻞزده ﺑـﺎز‬
‫ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺻﻞ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﺑﺮآورد و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮاﻧﺒﺨﺸﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳـﻴﻞ و ﺗـﺪارك ﻛﻤـﻚ و ﻫﻤﺮاﻫـﻲ ﺑـﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴـﺎن‬
‫ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[80‬اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺷﺎﻣﻞ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲ از وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ در زﻣﺎن وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻮﺗـﺎه‬
‫ﻣﺪت ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﭘﺎﻳﻴﻦ آوردن ﺳﻄﺢ آب ﺳﻴﻼب‪ ،‬آﻣﻮزش ﻣﺮدم در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﻮارد ﻳـﺎد‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﻋﻜﺴﻞاﻟﻌﻤﻞﻫﺎي اﺿﻄﺮاري ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از زﻳﺎنﻫﺎ و ﺧﺴﺎرات ﺟﺎﻧﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﺻـﺪﻣﺎت و ﺟﺮاﺣـﺎت ﻧﺎﺷـﻲ از ﺳـﻴﻞ‪،‬‬
‫اﻳﺠﺎد ﮔﺮوهﻫﺎي ﻛﻤﻚرﺳﺎن و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ و ﻫﺸﺪار از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺮاﻛﺰ اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ رﺳﻤﻲ و ﻏﻴﺮرﺳﻤﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬از‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت دﻳﮕﺮ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ :‬اﻳﺠﺎد ﻛﺮدن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺻﺪﻣﺎت ﺳﻴﻞ ﺑﺎ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺮدم از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳـﻴﻞﮔﻴـﺮ‬
‫ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت ]‪.[115 ،80‬‬
‫‪1- Post-Flood Recovery‬‬

‫در اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺣﻮادﺛﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻴﻼب را از ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدي ﺧﺎرج ﻧﻤﺎﻳﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻜﺴﺘﻦ ﺧـﺎكرﻳـﺰ‪ ،‬ﻃﻮﻓـﺎن‬
‫ﺳﻴﻞآﺳﺎ‪ ،‬ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺷﺪﻳﺪ( ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪه و راه ﺣﻞ و اﺑﺰار ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن )ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺎزهﻫﺎي اﺿﻄﺮاري ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﺮدن ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد( اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ارزﻳـﺎﺑﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮان ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻞ در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ را داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺤﻞ و اﺳﻜﺎن ﻣﺠﺪد ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻛﺮدن‬
‫زﻣﺎن ﻛﻤﻚرﺳﺎﻧﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﻴﻼﺑﻲ از ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﻓﺮاد ﻣﺴﻮول‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎرﻫﺎ و وﺳﺎﻳﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﺎن اوج ﺳﻴﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺮاﺑﻲﻫﺎ و ﺣﻔﻆ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ آن ﭼﻪ ﻛﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﺿﺮر و زﻳﺎن ﻫﺎي ﺟﺎﻧﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي‬
‫ﺷﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻮﻗﺖ ﺑﺮاي ﻛﻢ ﻛﺮدن ﺧﻄﺮات ﺳﻴﻞ در ﺣﻴﻦ و ﺑﻌـﺪ از وﻗـﻮع آن اﻋﻤـﺎل‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدن ﻛﻴﺴﻪﻫﺎي ﺷﻨﻲ‪ ،‬ﺣﺼﺎرﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺮﻛﺖ‪ ،‬ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻛﺮدن اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻳـﺎ ﺗﺨﻠﻴـﻪي ﻣﺤـﻞ‬
‫ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از اﺷﻴﺎ و ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻣﺤﻞ و ﺧﺎرج از ﻣﺤﻞ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻦ ﺷﻴﺮﻫﺎي ﮔﺎز‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﻛﺮدن و ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت‪ ،‬ﻣﻮاد‪ ،‬اﺷﻴﺎ و وﺳﺎﻳﻠﻲ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﺳﻴﻞ ﻣﻔﻘﻮد ﺷﺪه ﻳﺎ ﺻﺪﻣﻪ دﻳﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻮﻗﺘﻲ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ وﺳـﺎﻳﻞ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻫﻢ ﻃﻮري ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ آنﻫﺎ آﺳﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞزده و در ﺑـﺪﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ و ﻧﻘﺎط در زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺤﺪود ﻋﻤﻠﻲ و اﻧﺠﺎم ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻮﻗﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ]‪.[102‬‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻤﺎم اﺑﺰارﻫﺎي ﻋـﺎدي ﻛﻨﻨـﺪه‬
‫اوﺿﺎع ﺣﻮادث ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﻣﺮﻛﺰ ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاري و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺳـﻴﻞ و ﺧﻄـﺮات آن‪ ،‬وﺳـﺎﻳﻞ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮوﺷﻮرﻫﺎ و آﮔﺎﻫﻲ دادن از ﻃﺮﻳﻖ وﺳـﺎﻳﻞ و رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي ارﺗﺒـﺎط ﺟﻤﻌـﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ رادﻳـﻮ‪ ،‬ﺻـﺪا و ﺳـﻴﻤﺎ‪،‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي آﻣﻮزش و ﻫﺸﺪار ﺑﻪﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑـﻴﺶﺗـﺮ در ﻣـﻮرد اﻗـﺪاﻣﺎت ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺑﺤﺮان در ﻫﻨﮕﺎم و ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب در ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3-4-2‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﻛﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﭼﻪ ﺣﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﻮده و ﻣﻬﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻮال ﭘﺎﺳﺦ داد ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه آﻳﺎ ﻣﻴﺰان ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻬﻤﻴﺪن اﻳﻦﻛﻪ اﻗﺪاﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﺎ ﭼﻪ ﻣﻴـﺰان ﺑـﺮ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﻛﻪ در ارزﻳـﺎﺑﻲ و‬
‫ﭘﺎﻳﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد اﻗﺪاﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺎﻣﻞ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ را ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎ ارزش در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ آن ﺑﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﻼبدﺷـﺖ اﻳﺠـﺎد ﺗﻌـﺎدل‬
‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ از ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎﻻﺗﺮي را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺷﻐﺎل ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﻮاردي دﻳﮕﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﻔﻌﺘﻲ از ﻗﺒﻮل ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎﻻي ﺳﻴﻼب وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﺠـﺎم اﻗـﺪاﻣﺎت‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺑﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻓﻊ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ]‪.[115‬‬
‫‪ -5-2‬اﻧﻮاع ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻪ ﻧﻮع ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮﻧﺪ ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﻮﺟﻮد‪ 1‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺧﻄﺮات ﺟﺎﻧﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪ و اﻣﻮال در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ‬
‫در ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻌﻠﻲ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي آﻳﻨﺪه‪ 2‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب و ﺧﻄﺮات ﺟﺎﻧﻲ در ﻣﻨـﺎﻃﻘﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻫﻨﻮز در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ 3‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮ ﺟﺎﻧﻲ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺻﻮرت وﻳﮋه )ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻢﺗﺮ ﺑﻪ ﺧﺴـﺎرات ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﺳﻴﻼب(‪ ،‬در ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﻠﻲ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺳﻴﻞ ﻃﺮاﺣﻲ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﻲﭘﻴﻮﻧـﺪد‪ .‬در اﻳـﻦ ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﺎزهاي ﻛﺎرآﻳﻲ ﺧﻮد را ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ و ﻳﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳـﻂ اﻗـﺪاﻣﺎت ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻴﻼب‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺧﺎرج از ﮔﻮرهﻫﺎ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺳـﻴﻼب ﻟﺤـﺎظ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻣﻮاﺟﻪاﻧﺪ و در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺳﻴﻼب ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺳـﻴﻼب ﻃﺮاﺣـﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻳﺎريرﺳﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﺟﻬﺖ ﭘﺎﺳﺦﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﮔﺴﺘﺮده ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ارزﻳـﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺐ و‬
‫ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪﺳﺎزي ﻛﺎﻣﻞ اﻗﺪاﻣﺎت و راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫اﺟﺮاي ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻧﻮاع ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮيﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮﻧﺪ در اداﻣﻪ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺷﺮح داده‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ]‪.[115‬‬
‫‪ -6-2‬ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬
‫ﺑﺰرﮔﻲ ﺳﻴﻼبﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻣﻘﺪار ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺑﺎ ﺑﺪهﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻛﻢ و اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع زﻳﺎد ﺗﺎ ﺑﺪهﻫﺎي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع‬
‫ﻛﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‪ ،‬اﺑﺰار ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﻓﺮاواﻧﻲ و ﺑﺰرﮔﻲ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﭘﺎﻳﻪ در ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺳﻮاﺑﻖ و ﺗﺠﺎرب ﻣﻮﺟـﻮد در ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1- Existing Risk‬‬

‫‪2- Future Risk‬‬
‫‪3- Continuing Risk‬‬
‫‪ -1-6-2‬اﺣﺘﻤﺎل رﺧﺪاد ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل اﻳﻦﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﻼب ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻣﺸﺨﺺ ﻳﺎ ﺑﺰرگﺗﺮ از آن در ﻫﺮ ﺳﺎل اﺗﻔﺎق ﺑﻴﻔﺘﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻـﻮرت درﺻـﺪ ﻫـﻢ ﺑﻴـﺎن‬
‫ﻣﻲﺷﻮد اﺣﺘﻤﺎل رﺧﺪاد ﺳﺎﻻﻧﻪ‪ (AEP) 1‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،(T) 2‬ﻋﻜﺲ اﺣﺘﻤﺎل رﺧﺪاد ﺳﺎﻻﻧﻪ اﺳﺖ و آن ﺗﻌﺪاد‬
‫ﺳﺎلﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻴﻦ دو ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ وﺟﻮد دارد ]‪ .[115‬اﮔﺮ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ T‬ﺳـﺎل و اﺣﺘﻤـﺎل رﺧـﺪاد‬
‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ‪ AEP‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫=‪T‬‬ ‫)‪(1-2‬‬
‫‪AEP‬‬
‫و ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪AEP = 0.25 → T = 1‬‬ ‫‪=4‬‬
‫‪0.25‬‬
‫در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺳﻴﻼب ﺳﻌﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮاي دادهﻫﺎي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻟﺤﻈﻪاي ﺳـﻴﻼب ﺗﻮاﺑـﻊ اﺣﺘﻤـﺎﻻﺗﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ‬
‫ﭘﻴﺪا و رﺳﻢ ﺷﻮد ﺗﺎ از روي آنﻫﺎ ﺑﺘﻮان ﻣﻘﺪار ﺳﻴﻼب را ﺑﻪ ازاي اﺣﺘﻤﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺗﺌﻮري ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﻮزﻳـﻊ‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﻲ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي آنﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﺳﻌﻲ ﻣﻲﺷﻮد دادهﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺠﺮﺑﻲ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ﺛﺒﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﺑﺮازش داده ﺷﺪه و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗـﺎﺑﻌﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺎ دادهﻫـﺎ ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه ﺷﻮد ﺗﺎ از روي آن ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ اﺣﺘﻤﺎل ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ ﻣﻘـﺪار ﺑـﺪه ﺳـﻴﻼب‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ آﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺳﻴﻼب ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ]‪:[51‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎل از ﻧﻈﺮ ﺗﺌﻮري‬
‫ب‪ -‬ﺑﺮازش دادهﻫﺎي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻟﺤﻈﻪاي ﺳﻴﻼب ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﺗﺌﻮري‬
‫ج‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﺗﺌﻮري ﻛﻪ ﺑﺎ دادهﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫د‪ -‬ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻘﺪار ﺳﻴﻼب ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ از روي ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﺗﺌﻮري‬
‫در آﻣﺎر و اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از آنﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮازش دادهﻫـﺎي ﺳـﻴﻼب ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺷﺶ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎل ﻛﻪ در ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﺑﺮاي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻛﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺮﻣﺎل‪ ،3‬ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ ﻧﺮﻣﺎل‪ ،4‬ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﮔﺎﻣﺎ‪ ،5‬ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﭘﻴﺮﺳﻮن ﺗﻴﭗ ‪ ،63‬ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﻟﮕـﺎرﻳﺘﻢ ﭘﻴﺮﺳـﻮن ﺗﻴـﭗ ‪،73‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﺣﺪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﻴﭗ ﻳﻚ‪) 8‬ﮔﺎﻣﺒﻞ ﺗﻴﭗ ‪ .(1‬ﺑﺮاي دادهﻫﺎي ﺳﻴﻼب ﻣﻌﻤﻮﻻ دو ﺗﻮزﻳﻊ ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ ﭘﻴﺮﺳﻮن ﺗﻴﭗ ‪ 3‬و ﻳﺎ ﺣﺪ ﻧﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﻴﭗ ﻳﻚ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑﻴﺶﺗﺮ اﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت در ﻣﺮاﺟﻊ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﻧﻈﻴﺮ ﻣﺮاﺟﻊ ]‪ [126‬و ]‪ [51‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫)‪1- Annual Exceedance Probability (AEP‬‬

‫‪2- Return Period‬‬
‫‪3- Normal‬‬
‫‪4- Log-Normal‬‬
‫‪5- Gamma‬‬
‫‪6- Pearson Type 3‬‬
‫‪7- Log-Pearson Type 3‬‬
‫‪8- Extreme Value Type 1‬‬
‫‪ -2-6-2‬رﺧﺪاد ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ‪%1‬‬
‫رﺧﺪاد ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ‪ ،%1‬ﻳﻚ رﺧﺪاد اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﺮ ‪ 100‬ﺳﺎل ﻳﻜﺒﺎر اﺗﻔﺎق ﻣـﻲ اﻓﺘـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ درﺻﺪ ﺷﺎﻧﺲ وﻗﻮع ﺳﻴﻞ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻣﺮﺑﻮط ﻳﺎ ﺑﺰرگﺗﺮ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﻘﺪار رﺧﺪاد ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ‪ %1‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺷﺎﺧﺼﻲ ﺑﺮاي ﻣﺤﺪود ﻛﺮدن ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻼب در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺳﻴﻼب ﺑـﺎ اﺣﺘﻤـﺎل رﺧـﺪاد‬
‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻳﻚ درﺻﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺸﺎﻧﻪاي از ﺳﻴﻼب ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ وﻗﻮع ﻓﺎﺟﻌﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳـﻦ‪ ،‬اﻧﺘﻈـﺎر‬
‫ﻣﻲرود اﻳﻦ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﻳﻚ ﺑﺎر در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻫﺮ ﻓﺮد اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺪ ]‪.[115‬‬
‫‪ -3-6-2‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺘﺤﻤﻞ‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺎرش ﻣﺤﺘﻤﻞ )‪ 1(PMP‬ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ و ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺘﺤﻤﻞ )‪ 2(PMF‬ﺑﺰرگﺗـﺮﻳﻦ ﺳـﻴﻼب ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ در ﻣﺤﺪوده ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲﻫﺎي ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺪرت اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑـﺎرش ﻣﺤﺘﻤـﻞ‬
‫ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﻘﺪار ﺑﺎراﻧﻲ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻴﻦ و در ﻳﻚ ﺗﺪاوم ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﺗﻔﺎق اﻓﺘـﺪ و در‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻫﻮاﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣﻮﺟﻮد اﻣﻜﺎن ﺗﺠﺎوز از آن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ PMP‬ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬روش ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺳﻴﻨﻮﭘﺘﻴﻜﻲ ﻛﻪ در آن از وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻮدهﻫﺎي ﻫﻮا‪ ،‬آﻣﺎر ﺑﺎرش و رﻃﻮﺑﺖ و ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻫﻮا اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد دﻗﻴﻖﺗﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ روشﻫﺎي آﻣﺎري ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاﺳﺎس دادهﻫـﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺻـﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺳﺎدهﺗﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪.[51‬‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻳﺎ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺣﺪ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮاي ﺳﻴﻼب و ﻋﻮاﻗﺐ آن ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي اﺿﻄﺮاري ﺑﺮاي اﻳﻤﻨﻲ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬ﻣﻨﻔﻌـﺖ ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺳـﻴﻼبﻫـﺎ ﺗـﺎ ﻣﻘـﺪار ‪ PMF‬در‬
‫دﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ‪ ،‬در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻄﺮﻫﺎي اداﻣﻪدار را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و اﺑـﺰار ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺮاي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ اﻳـﻦ ﺧﻄـﺮات ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻬﻤﻲ در ﻣﻮرد ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼبﻫﺎ و ﻋﻮاﻗﺐ آنﻫﺎ ﺑـﺮاي ﻋﻜـﺲاﻟﻌﻤـﻞ در ﻣﻮاﻗـﻊ اﺿـﻄﺮاري و‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﻳﺮي ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدي ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺳﻴﻼبﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮد ]‪.[115‬‬
‫‪ -7-2‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺷﻐﺎل ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ آب را در زﻣﺎنﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ در ﺧﻮد ﻋﺒـﻮر ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺟﺰﻳـﻲ از‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ از آن ﻳﺎد ﻛﺮد‪ .‬ﻟﻜﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ آبﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻛﻢ وﻗﻮع اﻳﻦ ﻣﺤﺪوده‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻀﺎﺳﺎزي و ﻛﺎرﺑﺮي در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ در ﻫﻤﻪ‬
‫دﻧﻴﺎ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻓﺮاﮔﻴﺮ اﺳﺖ ]‪ .[23‬ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑـﺎ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك‪ ،‬ﺗﻐﺬﻳﻪ آبﻫﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ و ﺣﺎﺻﻞﺧﻴﺰ ﻧﻤﻮدن ﺧﺎك در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼـﻮﻻت‬
‫ﻛﺸﺎورزي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪات‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃـﺎت‪ ،‬ﻛﺸـﺎورزي و از ﺑـﻴﻦ‬
‫)‪1- Probable Maximum Precipitation (PMP‬‬

‫)‪2- Probable Maximum Flood (PMF‬‬
‫ﺑﺮدن ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي ﺑﺎ ارزش‪ ،‬اﺛﺮ ﻣﻨﻔﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس در ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ دﺷﺖ ﺳﻴﻼﺑﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻳﺠـﺎد‬
‫ﺗﻌﺎدل ﺑﻴﻦ ﺳﻮدﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺷﻐﺎل دﺷﺖ ﺳﻴﻼﺑﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴﺎرت ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺳﻴﻼب‪ 1‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺼﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺷﻐﺎل ﺳﻴﻼبدﺷـﺖ اﺳـﺘﻔﺎده ﻧﻤـﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺑﺮاي ﻣﻮارد ﻣﺤﺴﻮس‪ 2‬ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﺧﺴﺎرات ﻣﺤﺴﻮس‪ ،‬ﺳﻴﻼب داراي درﺟﻪ ﺑﺎﻻﻳﻲ‬
‫از ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﻣﺤﺴﻮس ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻨﺶﻫﺎ ﺑﺮ روي ﺟﻮاﻣـﻊ ﺗﺎﺛﻴﺮﭘـﺬﻳﺮ از ﺳـﻴﻼب و ﻣﺸـﻜﻼت‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺎن ﻛﻤﻲ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﻣﺤﺴﻮس ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ وﻟﻲ‬
‫اﻳﻦ ﺧﺴﺎرات ﺑﺨﺶ واﻗﻌﻲ و درازﻣﺪت ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪.[107‬‬
‫‪ -8-2‬راﻫﺒﺮدﻫﺎ و روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي در ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑﺎ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ اﺳﺖ ]‪:[115‬‬
‫‪ -‬ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﻓﻘﻂ در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮﺟﻮد‪:3‬‬
‫در اﻳﻦ دﺳﺘﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﻘﻂ در ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﻣﻮﺟﻮد و ﻓﻌﻠﻲ ﺳﻴﻼب اﻗﺪام ﺷـﺪه اﺳـﺖ و ﺳـﺎزهﻫـﺎي ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﻣﻮﺟﻮد از ﺳﻴﻼب ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺻﺮف ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي زﻳﺎد ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب‬
‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻋﻮاﻗﺐ ﺳﺎﺧﺖ اﻳﻦ ﺳﺎزهﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ -‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب و ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪاي‬
‫ﻻزﻣﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ دﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه ﺧﻄـﺮات ﻛﻨـﻮﻧﻲ و‬
‫آﻳﻨﺪه ﺳﻴﻼب ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ -‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ راﻫﺒﺮدي‬
‫در اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺠﻤﻮع ﺧﻄﺮﻫﺎي ﺳﻴﻼب در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬در آﻳﻨﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻋـﻼوه‬
‫ﺑﺮ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﻓﻌﻠﻲ و آﻳﻨﺪه‪ ،‬ﻳﻚ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ 6‬در ﺑﻴﺶﺗﺮ ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼب وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻄﺮ اداﻣﻪ دار ﻧﺎﺷﻲ‬
‫از ﺳﻴﻼبﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ از اﻗﺪاﻣﺎت ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺗﻔﺎق ﺑﻴﻔﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي در ﺳﻴﻼبدﺷـﺖﻫـﺎ‪،‬‬
‫‪1- Average Annual Flood Damage‬‬

‫‪2- Tangible‬‬
‫)‪3- Existing Flood Risk in Isolation (Mitigation Only‬‬
‫‪4- Mitigation and Development Control‬‬
‫‪5- Strategic Management‬‬
‫‪6- Continuing Flood Risks‬‬
‫داﺷﺘﻦ روﻳﻜﺮد ﺳﻮم و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ راﻫﺒﺮدي ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﻈﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺧﻄﺮﻫـﺎي ﻛﻨـﻮﻧﻲ‪ ،‬آﻳﻨـﺪه و ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ‪،‬‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺟﺎﻣﻌﻲ را در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫‪ -9-2‬اﺻﻼح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ آﻣﺎدﮔﻲ ﻗﺒﻞ از وﻗـﻮع ﺳـﻴﻼب‪ ،‬واﻛـﻨﺶ ﻣﻨﺎﺳـﺐ در زﻣـﺎن ﺳـﻴﻼب و‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﻴﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺑﺮاي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‬
‫ﻣﺪوﻧﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻛﻠﻴﻪ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﻴـﺮد و ﺑـﺮ آن اﺳـﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ راﻫﺒـﺮدي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺮاي آن اراﺋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺪم وﺟﻮد ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت وﻳﮋه ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ اﻗﺪاﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﺷـﺪه در ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ و‬
‫ﻋﺪم ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺘﻮﻟﻲ ﻣﺴﻮول و ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻀﻼت ﺟﺪي در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ در ﻛﺸـﻮر ﻣﻄـﺮح‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻘﻄﻌﻲ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت و ﺳﺎﻳﺖﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ و ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ آنﻫﺎ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺰ از ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻪ دارد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮﺟـﻮد در ﻛﺸـﻮر ﻣـﻮارد زﻳـﺮ را ﺑﺎﻳـﺪ در‬
‫اﺻﻼح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار داد ]‪.[115 ،102‬‬
‫‪ −‬اﻳﺠﺎد روﻳﻜﺮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻳﻜﭙﺎرﭼـﻪ ﺳـﻴﻼب و در ذﻳـﻞ آن وارد ﻧﻤـﻮدن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺑـﺮاي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ در ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻛﺸﻮر ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺮاﻳﻂ و ﻣﻴﺰان ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻫـﺮ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ داراي ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻗﺒﻞ‪ ،‬در ﺣﻴﻦ وﻗﻮع و ﺑﻌﺪ از ﺳﻴﻼب ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت راﻫﺒﺮدي ﻛﻠﻴﻪ ﻧﻮاﺣﻲ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ را ﺷـﺎﻣﻞ ﺷـﻮد‪ .‬اﻗـﺪاﻣﺎت‬
‫ﻣﻘﻄﻌﻲ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺎص و اﺣﺪاث ﺳﺎﻳﺖﻫﺎي ﺧـﺎص ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺟـﺪاي از ﻳـﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫راﻫﺒﺮدي ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ دﺷﺖ ﺳﻴﻼﺑﻲ ﻻزم اﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﺳﻴﻼبﻫﺎ ﺗﺎ ﺑﺰرﮔﻲ‪ PMF‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪه و اﺛﺮ آنﻫﺎ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎنﻫﺎ‬
‫و زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ −‬ﻧﻘﺎط ﺑﺤﺮاﻧﻲ از ﻟﺤﺎظ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب در ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺛﺮات ﺗﺠﻤﻌﻲ ﺧﻄﺮات ﺳﻴﻼب و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫‪ −‬اﻋﻤﺎل ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻣﺠﺰا از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ راﻫﺒﺮدي ﻣﻮﺟﺐ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺛﺮات ﺗﺠﻤﻌﻲ اﻗﺪاﻣﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ −‬دﻳﺪﮔﺎه راﻫﺒﺮدي از ﺧﻄﺮات ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﻼب ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﺗﻮﺳـﻌﻪاي در ﭼـﺎرﭼﻮب ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫‪ −‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﺛﺮات ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻗﻠﻴﻢ ﺑﺮ روي ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ −‬اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي )ﺿﺪ ﺳﻴﻼب ﻛﺮدن( ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ از دﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ −‬ﻧﮕﻬﺪاري و ﺣﻔﻆ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ دﺷﺖ ﺳﻴﻼﺑﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺣﻔﺎﻇـﺖ از ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﺗﺤـﺖ ﺧﻄـﺮ‪ ،1‬ﺟﻮاﻣـﻊ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ 2‬ﻣﻮرد ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ −‬اﺻﻮل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي دﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺴﺎن در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -10-2‬ﺗﺠﺎرب ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﻣﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬
‫در ﻃﻮل دﻫﻪ ﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﺤﻮه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب را ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ ﭘـﺬﻳﺮي ﺧﺴـﺎرات و‬
‫اﻳﺠﺎد ﺗﻌﺎدل ﺑﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ از ﺳﻴﻼب دﺷﺖ و ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﻫﺪاف اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و‬
‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺘﻲ را ﺑﺮآورده ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ در ﻣﻮاردي از اﻳﻦ آﻣﻮﺧﺘـﻪ ﻫـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺟﻮاﻣﻊ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺳﻮق داد ﻛﻪ در ﻛـﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﻫﻤـﻪ‬
‫ذﻳﻨﻔﻌﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ از دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي‪ ،‬دوﻟﺖ ﻣﺤﻠﻲ و ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﺎﻳﺪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي را ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻛـﺮده و در‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ آن ﺳﻬﻴﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪ .[45‬ﺗﺠﺎرب ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺟﻮاﻣﻊ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺮ ﭘﺎﻳـﻪ اﺟﺘﻨـﺎب از‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ از ﺳﻴﻼب دﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻛﺮدن آﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮي و ﺧﺴﺎرات ﺑﺎ ﺗﻠﻔﻴﻖ اﺑﺰار ﺳﺎزه اي و ﻏﻴﺮﺳﺎزه اي و ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻼب در ﺣﻴﻦ وﻗﻮع ﺳﻴﻼب ﻫﺪاﻳﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻬﺎر رواﻧﺎب ﻫـﺎي ﺳـﻄﺤﻲ‪ ،‬ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ اﻛﻮﺳﻴﺴـﺘﻢ ﻫـﺎ ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺒﻨﺎي ﺳﻮد ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ و ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤـﻮدن ﻣﻨـﺎﻃﻖ داراي ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي‪ ،‬از ﺑﺴـﻴﺎري از‬
‫ﺧﻄﺮات اﺟﺘﻨﺎب ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي ﺧﻄـﺮات ﺑـﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧـﺪه‪ ،‬دﻳـﺪﮔﺎه ﻛـﺎﻫﺶ ﺧﺴـﺎرات ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﺮﺗﻔـﻊ ﺳـﺎزي‪ ،‬ﺟﺎﺑﺠـﺎﻳﻲ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺨﺎزن ﻳﺎ ﺳﺎزه ﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑـﺎ دﻳـﺪﮔﺎه ﺳﻴﺴـﺘﻤﻲ )ﻛـﻞ ﻧﮕـﺮ( در ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب در ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﮔﺬﺷـﺖ زﻣـﺎن و‬
‫وﻗﻮع ﺳﻴﻼبﻫﺎ و اﻳﺠﺎد ﺧﺴﺎرات اﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ اﺻﻼح ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻛﺸﻮرﻫﺎ از ﻗـﺎرهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ در‬
‫اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1- Threatened Species‬‬

‫‪2- Populations and Ecological Communities‬‬
‫‪ -‬آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل رخ داد ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﻌﺎدل ﻳﻚ درﺻﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت وﺳﻴﻌﻲ در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺑﻴﻤـﻪ ﺳـﻴﻞ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ 100‬ﺳﺎﻟﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺷﺪه و ﻳﺎ ﺑﺎ ﻋﻤﻖ ﺑﻴﺶﺗـﺮ‬
‫از ‪ 0/3‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب ‪ 100‬ﺳﺎﻟﻪ ﻏﺮﻗﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل اﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻘﺪاري ﻛـﻪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺑـﺎﻻﺗﺮ از‬
‫اﻳﻦ ﺳﻄﺢ را از ﻟﺤﺎظ ﺧﻄﺮ اﻳﻤﻦ در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻟﺤﺎظ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس آﻣﺎر ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر در ﺣﺪود ﻳﻚ ﺳـﻮم از‬
‫ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺴﺎرت در ﻃﺮح ﻣﻠﻲ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ ﺑﺮاي ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻼب ﺧﺎرج از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺳﻴﻼب ﻳﻚ درﺻﺪ ﺑـﻮده اﺳـﺖ و ﻣﻘـﺪار‬
‫ﺧﺴﺎرت ﺑﻴﺶﺗﺮي در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺧﺎرج از ﺳﻴﻼب ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ داﺧﻞ اﻳﻦ ﻣﺤﺪوده وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ]‪.[115‬‬
‫ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 500‬ﺳﺎﻟﻪ )‪ (0. 2% AEP‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺳﻴﻼب اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑـﺮاي ﻣﺤﺎﻓﻈـﺖ ﻳـﺎ ﺧـﺎرج ﻧﻤـﻮدن‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻬﻢ ﻳﺎ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺎ درﺟﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻻ‪ 1‬از ﻣﺤﺪوده ﺳﻴﻼب ‪ 500‬ﺳﺎﻟﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑـﺎ درﺟـﻪ ﺧﻄـﺮ ﺑـﺎﻻ‬
‫ﻣﻮاردي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺷﺪن ﺑﺎ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺛﺮ ﺷﺪﻳﺪي ﺑﺮ ﺳـﻼﻣﺖ ﻋﻤـﻮﻣﻲ و اﻳﻤﻨـﻲ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻬﻢ در ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي آﺗﺶ ﻧﺸﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺮاﻛﺰ آﻣﺒﻮﻻﻧﺲﻫﺎ‪ ،‬اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫـﺎي ﭘﻠـﻴﺲ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎنﻫـﺎ‪ ،‬ﻣـﺪارس‪،‬‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺗﺎﻣﻴﻦ و اﻧﺘﻘﺎل آب و ﺑﺮق‪ ،‬ﺟﺎدهﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ‪ ،‬اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺗﻮﺑﻮس و ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫـﺎي ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪.[115‬‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﻣﺮز ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ دو ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ )ﺳﻴﻞراه( و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸـﺮوط )ﺣﺎﺷـﻴﻪ ﺳـﻴﻞ( ﺗﻘﺴـﻴﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮي ﻣﺠﺎز در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﻓﻀﺎي ﺑﺎز‪ ،‬ﭘﺎركﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺎدﻳﻦ ورزﺷﻲ و اﻣﺜﺎل آنﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮي ﻣﺠـﺎز‬
‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﮔﺮدد و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﺘﺤﺪﺛﺎت را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ ﻣﻘﺎوم ﺳﺎﺧﺖ ]‪.[63‬‬
‫‪ -‬ﻫﻠﻨﺪ‬
‫در ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻲ ﻫﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺮح دﻟﺘﺎ ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲﻫﺎي ﺷـﺪﻳﺪ ﺑـﺎ اﺣﺘﻤـﺎل وﻗـﻮع ‪ 0/0001‬در ﺳـﺎل از‬
‫درﻳﺎي ﺷﻤﺎل اﺟﺮا ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺳﻴﻼبﺑﻨﺪﻫﺎي در ﻃﻮل رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻴﻼب ﻃﺮاﺣـﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ‪ 1‬در ‪ 1250‬ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد ﻛﻪ ﺷﺎﻧﺲ وﻗﻮع ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب ﻛﻢﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ ﺻﻮت ‪ 1‬در ‪ 250‬ﻧﻴﺰ ﻟﺤﺎظ ﻣﻲﺷﻮد ]‪.[115‬‬
‫‪ -‬اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر در اﺑﺘﺪا رﻗﻮم ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﺳﻴﻼب ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده ﺑﺮاي ﻫﺮ دﺷﺖ ﺳﻴﻼﺑﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺪ آﺳـﺘﺎﻧﻪ ﺧﻄـﺮ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﺎل ‪ 1970‬ﻣﻘﺪار ﺳﻴﻼب ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل رﺧﺪاد ﺳﺎﻻﻧﻪ ‪ 0/01‬درﺻﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇـﺖ‬
‫ﺳﻴﻼب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﻠﺖ آن وﻗﻮع ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 100‬ﺳﺎﻟﻪ و ﻛﺸﺘﻪ ﺷـﺪن ‪ 7‬ﻧﻔـﺮ در اﺛـﺮ‬
‫وﻗﻮع اﻳﻦ ﺳﻴﻼب ﺑﻮده اﺳﺖ ]‪ .[115‬از ﺳﺎل ‪ 1984‬در ﻛﺸﻮر اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي رﻗﻮم ﺳـﻴﻼب ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺳـﻴﻼب ﺗـﺎ‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ PMF‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ در رﻗﻮم ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﻴﻼب ‪ 100‬ﺳﺎﻟﻪ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﻣﻘـﺪار‬
‫‪1- High Hazard Facilities‬‬

‫و اﺛﺮات ﺳﻴﻼب ‪ PMF‬ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر رﻗﻮم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺳـﻴﻼب ﺑـﺮ ﭘﺎﻳـﻪ ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪،‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺳﻴﻼبﻫﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[115‬‬
‫‪ -‬ﻛﺎﻧﺎدا‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻓﺰاﻳﻨﺪهاي ﺑﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ در ﭼﺎرﭼﻮب ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻗﺎﻟﺐ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫـﺎي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ آﺳـﻴﺐﭘـﺬﻳﺮي از ﺳـﻴﻞ و‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻧﺤﻮه ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ روشﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﻫﻴﺎﻓﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ روشﻫﺎي‬
‫ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ و ﮔﺮان ﺳﺎزهاي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻔـﻆ اﻛﻮﺳﻴﺴـﺘﻢﻫـﺎ در ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖﻫـﺎ ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ داﺧﻞ ﺷﻬﺮ و در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در آنﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات ﻣﺼﻮب ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ]‪.[63‬‬
‫‪ -‬اﻳﺮان‬
‫در اﻳﺮان اﺳﺘﺎﻧﺪاردي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼﺑﺪﺷﺖ ﺗﺎﻛﻨﻮن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻛﺎرﻫـﺎﻳﻲ ﻫـﻢ ﻛـﻪ در اﻳـﻦ زﻣﻴﻨـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪﺻﻮرت ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺪودي در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ در اﻳـﺮان‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺿﺎﺑﻄﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 276‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺷﺮح ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ‬
‫ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻣﺴﻴﻞ« و ﺿﺎﺑﻄﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 307‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »راﻫﻨﻤﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ« ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪3‬ﻓﺼﻞ ‪3‬‬
‫ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب‬

‫‪35‬‬ ‫‪94/05/31‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب‬
‫‪ -1-3‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬راﻫﻜﺎري ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻌﺎدل ﻣﻴﺎن ﮔﺮوﻫﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻔﺎوت در ﺟﻬﺖ اﻗﺪام ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻄﺮات ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻓﺮآﻳﻨﺪي ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪت‬
‫و ﻣﻨﻈﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ذﻛﺮ ﺟﺰﻳﻴﺎت در آن ﺿﺮوري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[115‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﻨﻈﻢ و ﭼﻨﺪ‬
‫ﺑﻌﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪ ،‬ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻼش ﭼﺸﻢﮔﻴﺮ از ﺳﻮي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻫﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬ﮔﺎمﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪ −‬ﻣﻮارد وﻳﮋه ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫‪ −‬ﺗﻮﺻﻴﻪ و ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫‪ −‬ﻣﻼﺣﻈﺎت اوﻟﻴﻪ‬
‫‪ −‬دادهﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫‪ −‬ﻣﻼﺣﻈﺎت و ﻃﺮحﻫﺎي ﺟﻨﺒﻲ‬
‫‪ −‬اﻃﻼﻋﺎت و ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻗﻠﻴﻤﻲ‬
‫‪ −‬ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻃﺮح‬
‫‪ -2-3‬ﮔﺎمﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﮔﺎمﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ]‪:[115‬‬

‫‪ −‬ﻣﺸﺎوره و ﻫﻢﻓﻜﺮي ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫‪ −‬ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ و ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب‬
‫‪ −‬ارزﻳﺎﺑﻲ راﻫﺒﺮدي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺎزه ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪ −‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ‪(FPL) 1‬‬
‫‪ −‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب‬
‫‪ −‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪ −‬ﺗﻬﻴﻪ اﻃﻼﻋﺎت و اﺳﻨﺎد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮان و ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫‪1- Flood Planning Level‬‬

‫‪ -1-2-3‬ﻣﺸﺎوره و ﻫﻢﻓﻜﺮي ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﻣﺸﺎوره و ﻫﻢﻓﻜﺮي ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﻚ اﻗﺪام ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﭘﺬﻳﺮش ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑـﺮاي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﻌﺪي آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻣـﺮدم ﻣﺴـﺎﻳﻞ و ﻗـﻮاﻧﻴﻦ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼب و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي آﺗﻲ آن را راﺣﺖﺗﺮ ﭘﺬﻳﺮا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬راﻳﺰﻧﻲ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﻮاﻧﺐ زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬آﮔﺎه ﻛﺮدن ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و اﻫﺪاف آن‪.‬‬
‫‪ −‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺳﻄﺢ آﮔﺎﻫﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬درك و ﻧﮕﺮاﻧﻲ آنﻫﺎ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻴﻞ و آﻣﺎدﮔﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻼب‪.‬‬
‫‪ −‬اﺧﺬ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت از ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﻴﻞﻫـﺎي ﺗـﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬رﻓﺘـﺎر و ﭘﺎﺳـﺦﻫـﺎي‬
‫آنﻫﺎ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮدم در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻳﻞ و ﻣﺸﻜﻼت ﺳﻴﻼب‬
‫‪ −‬اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ و ﻣﺰاﻳﺎ و ﻣﻌﺎﻳﺐ آن‪.‬‬
‫‪ −‬اراﺋﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻫﻤﻜﺎري در اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ در ﺗﺪوﻳﻦ و اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻣﺸـﺎرﻛﺖ ﻛﻨـﺪ ]‪ .[115‬در‬
‫واﻗﻊ ﺗﻤﺎم ذﻳﻨﻔﻌﺎن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎﻻدﺳﺖ و ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳـﺰ رودﺧﺎﻧـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ در ﻃـﺮح ﻣﺸـﺎرﻛﺖ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻣﻨﺎﺳﺐ از ذﻳﻨﻔﻌﺎن در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻳﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻮراﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﻻزم ﺑﺮاي ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷـﻮراﻫﺎ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه ﺻﺎﺣﺒﺎن زﻣﻴﻦ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﺧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ در ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎﺛﻴﺮ آن ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ و زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪ ]‪ .[4‬در راﺳﺘﺎي ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﺎﻳﺪ ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺑـﺎ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺑـﺎﻻ‪ ،‬در ﻃـﺮح‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل زﻣﻴﻦﻫﺎي اﻃﺮاف آﺑﺮاﻫﻪ ﻳﺎ زﻣﻴﻦﻫﺎي ذﺧﻴﺮه ﺳﻴﻞ ﺑﺎ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺑـﺎﻻ در‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ زﻣﻴﻦﻫﺎ ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﻃﺮح ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻛﺸﺘﺰار‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮاي‬
‫اﻫﺪاﻓﻲ ﻛﻪ در ﻃﺮح در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎر و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ زﻣﻴﻦﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻓﻀﺎي ﺑﺎز و ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﺷﺪن ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﺑﺎزي و ﺗﻔﺮﺟﮕﺎه ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐاﻧﺪ ]‪.[115‬‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ در زﻣﺎن ﺣﺎدﺛﻪ و آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻃﺮح‪ ،‬در ﻣﻬﺎر ﺷﺮاﻳﻂ و ﻋﻮدت دادن وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺑﻪ وﺿـﻊ ﻋـﺎدي‬
‫ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﺟﻮد ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ آﻣﻮزش دﻳﺪه در ﺻﻮرت ﺑـﺮوز ﺣﺎدﺛـﻪ ﻛﻤـﻚ ﺑﺴـﻴﺎري در ﭘﻴﺸـﺒﺮد‬
‫اﻫﺪاف ﻃﺮح ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه در ﻣﻨﻄﻘﻪ دارد ]‪ .[8‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻴﺰان ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﺳـﻴﻞ را ﻣـﻲﺗـﻮان از‬
‫ﻣﻘﺪار آﻣﺎدﮔﻲ و آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺮدم درﺑﺎره اﺗﺨﺎذ راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ و اﺟﺮاي آنﻫﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ ﺳﻴﻞ ﺑﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ و ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي آﻣـﺎدهﺳـﺎزي در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺳـﻴﻞ‬
‫ﺿﺮوري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[4‬اﻫﻤﻴﺖ ﻧﻘﺶ ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح و آﮔﺎهﺳﺎزي آنﻫﺎ در ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاريﻫﺎ از آﻧﺠﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ اﻃﻼﻋﺎت اﻓﺮاد ﻣﺤﻠﻲ از ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮ و ﺣﺘﻲ ﮔﺎه ﺗﺤﻠﻴـﻞﻫـﺎي ﺳـﺎزﻧﺪه‬
‫آﻧﺎن ﻓﺮاﺗﺮ از ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺰد ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي رﺳﻤﻲ‪ -‬دوﻟﺘﻲ‪ -‬ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد ]‪.[8‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻃﺮح‪ ،‬وﻇﺎﻳﻒ و اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺷﺪه در آن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻦ اﻋﻀﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺜﻼ زﻧﺎن وﻇﻴﻔﻪ‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﻛﻮدﻛﺎن و اﻧﺠﺎم اﻣﻮر ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و ﺳﻼﻣﺖ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ و ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮري در ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ از آب‬
‫را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و اﺟﺮاي ﻃﺮح ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺨﺶﻫﺎي آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﻮدﻛـﺎن و ﺳـﺎﻟﻤﻨﺪان‬
‫ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ]‪ .[4‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺬﻛﻮر و ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻟﺰاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺎﻳـﺪ در دﺳـﺘﺮس ﻋﻤـﻮم‬
‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﺗﺎ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻗﺒﻞ از ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺷﺪن و ﺗﺼﻮﻳﺐ آن ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮرا اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ]‪.[115‬‬
‫‪ -2-2-3‬ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ و ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺰﻳﻲ رﻓﺘﺎر ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻌﻲ از وﻗﺎﻳﻊ ﺳﻴﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺘﻤـﻞ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺘﺪاول ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻴﻼب ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺪه ﭘﻴﻚ ﺳﻴﻼب و ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻼب‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن اﻃﻼﻋﺎت دﻗﻴﻖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ و ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ در ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3-2-3‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ راﻫﺒﺮدي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ راﻫﺒـﺮدي از ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻞ‪ ،‬ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ ﭘﻴـﺎدهﺳـﺎزي ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ راﻫﺒـﺮدي در ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻦرو در ﺟﻬﺖ ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺪف‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ راﻫﺒـﺮدي ﻛـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﺮاﺣـﻞ ﺗـﺪوﻳﻦ‬
‫راﻫﺒﺮد‪ ،‬اﺟﺮاي راﻫﺒﺮد و ارزﻳﺎﺑﻲ راﻫﺒﺮدﻫﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﻈﻢ و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ﻃﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺿـﺮوري اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ ﭼﻮن ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ و ﻗﻮت و ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ و ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬از آﻧﺠـﺎ‬
‫ﻛﻪ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﺎﻣﺤﺪود داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ در اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻮرد ﻛﻪ ﻛﺪام ﻳﻚ از راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﻔﻌﺖ را داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺗﺼـﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي ﻛﻨﻨـﺪ ]‪ .[53‬ﺑـﺮاي‬
‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف ﻓﻮق ﮔﺎمﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ راﻫﺒﺮدي در اداﻣﻪ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از راﻫﻨﻤﺎ‪ ،‬ﺷﺮح داده ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -1-3-2-3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ‪(EFE)1‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ اﺑﺰارﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮان راﻫﺒﺮدي اﺟﺎزه ﻣﻲ دﻫﺪ ﺗﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪،‬‬
‫ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬ﻓﻨﺎوري‪ ،‬زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و رﻗﺎﺑﺘﻲ را در ﻣﻘﻄﻊ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻨﺞ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻃﻲ ﺷﻮﻧﺪ ]‪:[53‬‬
‫‪ −‬ﺗﻬﻴﻪ ﻟﻴﺴﺘﻲ از ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ و ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ و ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ وزن ﻳﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐﻫﺎ از ﺻﻔﺮ )ﺑﻲاﻫﻤﻴﺖ( ﺗﺎ ‪) 1‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ( ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع اﻳﻦ ﺿﺮاﻳﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺪد ‪ 1‬ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1- External Factor Evaluation‬‬

‫‪ −‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﻲﺷﻮد رﺗﺒﻪ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 4‬ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺪد ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣﻴـﺰان اﺛﺮﺑﺨﺸـﻲ راﻫﺒـﺮد‬
‫ﻛﻨﻮﻧﻲ در ﻧﺸﺎن دادن واﻛﻨﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺰﺑﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪد ‪ 4‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ واﻛﻨﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻋـﺎﻟﻲ ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺪد ‪ 3‬واﻛﻨﺶ از ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﻋﺪد ‪ 2‬ﻳﻌﻨﻲ واﻛﻨﺶ در ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻋـﺪد ‪ 1‬ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﻲ واﻛـﻨﺶ‬
‫ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺿﺮﻳﺐ ﻫﺮ ﻋﺎﻣﻞ را در رﺗﺒﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺿﺮب ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﺮه ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻣﺠﻤﻮع ﻧﻤﺮه ﻧﻬﺎﻳﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﺗﻌﺪاد ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ در ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻧﻤﺮه ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 4‬ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻮد و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ آنﻫﺎ ‪ 2/5‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻤﺮه ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ‪ 4‬ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻬﺪﻳﺪ و ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻋﺎﻟﻲ واﻛﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻋﺪد ‪ 1‬ﺑـﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ در ﺗﺪوﻳﻦ راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﺧﻮد ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ از ﻋـﻮاﻣﻠﻲ ﻛـﻪ ﻓﺮﺻـﺖ ﻳـﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ اﻳﺠـﺎد‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻳﺎ از ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺘﺮاز ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺟﺪول )‪ (1-3‬ﻣـﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول‪ -1-3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ )‪(EFE‬‬
‫اﻣﺘﻴﺎز = ﺿﺮﻳﺐ × رﺗﺒﻪ‬ ‫رﺗﺒﻪ ﺑﻴﻦ )‪(4-1‬‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ اﻫﻤﻴﺖ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ‬
‫ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ‬
‫ﺟﻤﻊ اﻣﺘﻴﺎزات‬
‫‪ -2-3-2-3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ ‪(IFE)1‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ اﺑﺰاري ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و ﺿـﻌﻒ‬
‫ارﮔﺎن ﻣﺘﻮﻟﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب دﺷﺖ را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻳﻚ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻗﻀﺎوتﻫﺎي ﺷﻬﻮدي و ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮات دﺳﺖ اﻧﺪرﻛﺎران ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳـﺪ ﭘـﻨﺞ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻃﻲ ﺷﻮﻧﺪ ]‪:[53‬‬
‫‪ −‬ﺗﻬﻴﻪ ﻟﻴﺴﺘﻲ از ﺿﻌﻒﻫﺎ و ﻗﻮتﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻮﺟﻮد‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺿﻌﻒﻫﺎ و ﻗﻮتﻫﺎ وزن ﻳـﺎ ﺿـﺮﻳﺐ ﺑﺪﻫﻴـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻋـﺪد ﺑﻴـﺎﻧﮕﺮ اﻫﻤﻴـﺖ ﻧﺴـﺒﻲ آن در ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐﻫﺎ از ﺻﻔﺮ )ﺑﻲاﻫﻤﻴﺖ( ﺗﺎ ‪) 1‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬـﻢ( ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤـﻮع اﻳـﻦ‬
‫ﺿﺮاﻳﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺪد ‪ 1‬ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1- Internal Factor Evaluation‬‬

‫‪ −‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻋﻮاﻣﻞ رﺗﺒﻪ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 4‬ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ .‬ﻋﺪد ‪ 4‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻗﻮت ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻي ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺪد ‪3‬‬
‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻮت و ﻋﺪد ‪ 2‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺿﻌﻒ ﻛﻢ و ﻋﺪد ‪ 1‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺿﻌﻒ اﺳﺎﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺿﺮﻳﺐ ﻫﺮ ﻋﺎﻣﻞ را در رﺗﺒﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺿﺮب ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﺮه ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻣﺠﻤﻮع ﻧﻤﺮه ﻧﻬﺎﻳﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﺗﻌﺪاد ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ در ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻧﻤﺮه ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 4‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ آنﻫﺎ ‪ 2/5‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻤﺮه ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 2/5‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ دﭼﺎر ﺿﻌﻒ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻧﻤﺮه ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ از ‪ 2/5‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ داراي ﻗﻮت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺪول )‪ (2-3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول‪ -2-3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ )‪(EFE‬‬
‫اﻣﺘﻴﺎز = ﺿﺮﻳﺐ × رﺗﺒﻪ‬ ‫رﺗﺒﻪ ﺑﻴﻦ )‪(4-1‬‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ اﻫﻤﻴﺖ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ‬
‫ﻗﻮتﻫﺎ‬
‫ﺿﻌﻒﻫﺎ‬
‫ﺟﻤﻊ اﻣﺘﻴﺎزات‬
‫ﭘﺲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻣﺘﻴﺎز ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﻲﺗﻮان از روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ راﻫﺒﺮدي و ﺗـﺪوﻳﻦ راﻫﺒﺮدﻫـﺎ ﺑﻬـﺮه‬
‫ﺟﺴﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻣﺪلﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺪل ‪ 1SWOT‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3-3-2-3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ‪SWOT‬‬
‫در ﻣﺪل ‪ SWOT‬ﭘﺲ از ﻟﻴﺴﺖ ﻛﺮدن ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻗﻮت و ﺿﻌﻒ و ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ و ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد و ﻧﻮﺷﺘﻦ آنﻫﺎ در‬
‫ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬از ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ از آنﻫﺎ راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺣﺎﺻـﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻮاﺟﻬﻪ دادن ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﻲ داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ و ﺗﺪوﻳﻦ راﻫﺒﺮدﻫﺎي ‪ ST ،WO ،SO‬و ‪ WT‬از ﻣﺸﻜﻞﺗـﺮﻳﻦ ﺑﺨـﺶﻫـﺎي ﺗﻬﻴـﻪ‬
‫ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ‪ SWOT‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻗﻀﺎوت و ﻗﺪرت ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﻴـﺎز دارد ]‪ .[1‬ﻣـﺎﺗﺮﻳﺲ‪ SWOT‬در ﺟـﺪول )‪(3-3‬‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -3-3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ‪SWOT‬‬
‫‪W‬‬ ‫ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ‬ ‫‪S‬‬ ‫ﻧﻘﺎط ﻗﻮت‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ‬

‫ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ را ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﻨﻴﺪ‬ ‫ﻧﻘﺎط ﻗﻮت را ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﻨﻴﺪ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ :2‬راﻫﺒﺮد ﻫﺎي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ‪WO‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ :1‬راﻫﺒﺮد ﻫﺎي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ‪SO‬‬ ‫ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ ‪O‬‬
‫ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻦ از ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻦ از ﻧﻘﺎط ﻗﻮت در ﺻﺪد ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ ﺑﺮآﻳﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ را ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﻨﻴﺪ‬
‫‪WT‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ :4‬راﻫﺒﺮد ﻫﺎي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ‬ ‫ﺑﺮ‪ST‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ :3‬راﻫﺒﺮد ﻫﺎي ﻣﺒﺘﻨﻲ‬ ‫‪T‬‬‫ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ‬
‫ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﻴﺪ و از ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي اﺣﺘﺮاز از ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ از ﻧﻘﺎط ﻗﻮت اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ را ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﻨﻴﺪ‬
‫‪1- Strengths & Weaknesses & Opportunities & Threats‬‬

‫ﭘﺲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي راﻫﺒـﺮدي ﻛﻤـﻲ‬
‫راﻫﺒﺮدﻫﺎ را اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -4-3-2-3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي راﻫﺒﺮدي ﻛﻤﻲ ‪(QSPM)1‬‬
‫ﻳﻜﻲ از روش ﻫﺎ و اﺑﺰارﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺎﻳﻊ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي راﻫﺒﺮدي و ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدن ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ راﻫﺒﺮدﻫـﺎ ﻛـﻪ در‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي راﻫﺒﺮدي ﻛﻤﻲ )‪ (QSPM‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي راﻫﺒﺮدي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﻜﺎنﭘـﺬﻳﺮ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ و در واﻗـﻊ اﻳـﻦ راﻫﺒﺮدﻫـﺎ را اوﻟﻮﻳـﺖﺑﻨـﺪي‬
‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻛﺜﺮ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎ و اﺑﺰارﻫﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻳﻚ ﻗﻀﺎوت ﺧﻮب‪ ،‬ﺧﺒﺮﮔﻲ و آﮔﺎﻫﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣـﺎﺗﺮﻳﺲ‬
‫ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮي و ﭘﺎﻳﺪاري راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺷـﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄـﻲ و وﺿـﻊ ﻣﻮﺟـﻮد ﮔـﺮوه ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫درﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻳﻚ راﻫﺒﺮد ﺗﻮان ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ درون و ﺑﺮون ﮔﺮوه را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﻓﻬﺮﺳﺖ راﻫﺒﺮدﻫﺎي‬
‫ﻗﺎﺑﻞ اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي ﺧﺎرج ﺷﻮد ]‪ .[1‬ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﻳﻚ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي راﻫﺒﺮدي ﻛﻤﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺶ ﻣﺮﺣﻠﻪ زﻳﺮ ﻃﻲ ﺷﻮﻧﺪ ]‪:[53‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ -1‬ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ و ﺗﻬﺪﻳﺪات ﻋﻤﺪه ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ و ﻗﻮت داﺧﻠﻲ را در ﺳﺘﻮن ﻃﺮف راﺳﺖ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬
‫راﻫﺒﺮدي ﻛﻤﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ -2‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ ﻧﻘـﺶ دارﻧـﺪ‪ ،‬وزن ﻳـﺎ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐﻫﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺿﺮﻳﺐﻫﺎي ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرج از ﺻﻔﺮ )ﺑﻲاﻫﻤﻴﺖ( ﺗﺎ ‪) 1‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ( ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ -3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲﻫﺎي ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ 2‬را ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ و راﻫﺒﺮدﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ارﮔﺎن ﻣﺘﻮﻟﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﺟﺮاء در آورد )ﻳﺎ آنﻫﺎ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ( ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ -4‬ﻧﻤﺮهﻫﺎي ﺟﺬاﺑﻴﺖ را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ ،‬آنﻫﺎ ﻣﻘﺪار ﻋﺪدي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﻫﺮ راﻫﺒﺮد را در ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‬
‫از راﻫﺒﺮدﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﺮهﻫﺎي ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷـﻜﻞ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ -1 :‬ﺑـﺪون ﺟـﺬاﺑﻴﺖ‪ -2 ،‬ﺗﺎﺣـﺪي ﺟـﺬاب‪ -3 ،‬داراي‬
‫ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﻣﻌﻘﻮل‪ -4 ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺬاب‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ -5‬ﺟﻤﻊ ﻧﻤﺮهﻫﺎي ﺟﺬاﺑﻴﺖ‪ 2‬را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﻘﺼﻮد از ﺟﻤﻊ ﻧﻤﺮهﻫﺎي ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺿـﺮب ﺿـﺮﻳﺐ )ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫دوم( در ﻧﻤﺮهﻫﺎي ﺟﺬاﺑﻴﺖ )ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم( اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻊ ﻧﻤﺮهﻫﺎي ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ از راﻫﺒﺮدﻫـﺎ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ -6‬ﻣﺠﻤﻮع ﻧﻤﺮهﻫﺎي ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﻣـﺎﺗﺮﻳﺲ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي راﻫﺒـﺮدي ﻛﻤـﻲ را ﺣﺴـﺎب ﻧﻤﺎﻳﻴـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﻧﻤﺮهﻫﺎي ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﺪام راﻫﺒﺮد از ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﺟـﺬاﺑﻴﺖ ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳـﺖ ﻣـﺎﺗﺮﻳﺲ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي راﻫﺒﺮدي ﻛﻤﻲ )‪ (QSPM‬در ﺟﺪول )‪ (4-3‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1- Quantitative Strategic Planning Matrix‬‬

‫‪2- Total Attractiveness Scores‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -4-3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي راﻫﺒﺮدي ﻛﻤﻲ )‪(QSPM‬‬
‫راﻫﺒﺮد ‪4‬‬ ‫راﻫﺒﺮد ‪3‬‬ ‫راﻫﺒﺮد ‪2‬‬ ‫راﻫﺒﺮد ‪1‬‬

‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬ ‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬ ‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬ ‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬ ‫ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬
‫راﻫﺒﺮدي ﻛﻤﻲ‬
‫ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻧﻤﺮه‬ ‫ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻧﻤﺮه‬ ‫ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻧﻤﺮه‬ ‫ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻧﻤﺮه‬
‫وزن‬ ‫وزن‬ ‫وزن‬ ‫وزن‬ ‫)‪(QSPM‬‬
‫ﻧﻤﺮه‬ ‫ﺟﺬاﺑﻴﺖ‬ ‫ﻧﻤﺮه‬ ‫ﺟﺬاﺑﻴﺖ‬ ‫ﻧﻤﺮه‬ ‫ﺟﺬاﺑﻴﺖ‬ ‫ﻧﻤﺮه‬ ‫ﺟﺬاﺑﻴﺖ‬
‫ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ‪:‬‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ‪:‬‬
‫ﻗﻮتﻫﺎ‪:‬‬
‫ﺿﻌﻒﻫﺎ‪:‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﻧﻤﺮه ﺟﺬاﺑﻴﺖ‪:‬‬
‫‪ -5-3-2-3‬ارزﻳﺎﺑﻲ راﻫﺒﺮدي از ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﺣﺎل ﭘﺲ از ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ راﻫﺒـﺮدي و ارزﻳـﺎﺑﻲ راﻫﺒـﺮدي از ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻞ‪ ،‬ﺑـﻪ ارزﻳـﺎﺑﻲ راﻫﺒـﺮدي از‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻃﺮحﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺪون درك ﺧﻄـﺮات‬
‫ﺳﻴﻞ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آﺗﻲ آن ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺨﺸﻲ ﺿﺮوري در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣـﻮﺛﺮ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي ﭘـﺲ از آن ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ واﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ و ﻣﻄﻠﻮب ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در آﻳﻨﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در آﻳﻨـﺪه ﻣـﺪ ﻧﻈـﺮ ﻗـﺮار ﻧﮕﻴﺮﻧـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﻧﺸﻮد‪ ،‬اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻓﺮﺻﺘﻲ را ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ راﻫﺒﺮدي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﺟﺪﻳـﺪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮﺛﺮ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻳﻚ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻠﻲ از ﻛﻠﻴﻪ ﺧﻄﺮات ﺳﻴﻞ دارد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎرﺑﺮي آﻳﻨﺪه اراﺿﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﺛﺮي ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻼب در آﻳﻨـﺪه در ﻳـﻚ ﺳـﻄﺢ ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮل‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻠﻲ دارد ﺗﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷـﻮد ﻛـﻪ آنﻫـﺎ ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ روي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺑﺨـﺶ ﻛـﺎﻣﻠﻲ از ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺗﻮﺳﻂ وزارت راه و ﺷﻬﺮﺳﺎزي و ﺑﻨﻴﺎد ﻣﺴﻜﻦ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮداريﻫﺎ و ﺑﺨﺶداريﻫـﺎ ﻓـﺮاﻫﻢ ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﻬﺮداريﻫﺎ و ﺑﺨﺶداريﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ در ﻣﻮرد اﻳﻦﻛﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮﺟـﻮد و ﺟﺪﻳـﺪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻳﺎ دوﺑﺎره ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﺑﻨﺪ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲﻫﺎي ﻻزم را اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ]‪ .[115‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮﺛﺮ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼب‬
‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻛﺮدن ﻣﻮارد زﻳﺮ دارد ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺟﺪﻳﺪ و ﻧﻴﺎزﻫﺎي آﻳﻨﺪه ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در ﻳﻚ اﻓﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ‪ 20‬ﺳﺎﻟﻪ‪.‬‬
‫‪ −‬اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﺧﻄﺮات ﺳﻴﻞ و اﻳﻦﻛﻪ ﭼﻪ ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﭼـﻪ ﮔﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮ ﻛﻠﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺟﺪﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﻣﻮرد ﻳﻚ اﻗﺪام ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﻨﺎﺳـﺐ و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب در ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ را در اﺑﺘﺪا ﻣﻲﺗﻮان از ﻃﺮﻳﻖ اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ و ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺷـﺮاﻳﻂ ﺗﻮﺳـﻌﻪ در ﻃـﺮحﻫـﺎي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻟﺤﺎظ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر راﻫﺒﺮدي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[115‬‬
‫‪ -6-3-2-3‬اﺛﺮات ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺟﺪﻳﺪ روي ﺳﻴﻼب‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ روي ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﻴﻼب ﻧﻈﻴﺮ ﺗﺮاز‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن و ﻣﺴﻴﺮ ﺟﺮﻳـﺎن ﺳـﻴﻞ ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﺑﮕـﺬارد و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب را ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ از اراﺿﻲ اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ‪ .‬اﺛﺮات ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺟﺪﻳﺪ روي ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻞ زﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬ﻣﺴﺪود ﺷﺪن ﺳﻴﻞراهﻫﺎ و ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﻋﺒﻮر ﺳﻴﻼب از ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻗﺒﻴﻞ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در آنﻫﺎ و ﻏﻴﺮه‪.‬‬
‫‪ −‬از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﻧﻮاﺣﻲ ذﺧﻴﺮه ﺳﻴﻼب در ﻣﺤﺪوده دﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﺮ ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻮرهﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ −‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻧﻔﻮذ در ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‪ ،‬ﺑﺪون ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺠﻢ ﻛﻠﻲ رواﻧﺎب‬
‫و ﭘﻴﻚ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮات ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ دﻳﺪ ﻛﻼن و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻣﻮﺛﺮي را در ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫اﻋﻤﺎل ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ -7-3-2-3‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺤﺪوده ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ اراﺿﻲ ﺳﻴﻞﺧﻴﺰ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاﺳﺎس درك درﺳﺖ از رﻓﺘﺎر ﺳﻴﻞ و اﺛﺮات آن ﻛـﻪ در ﻗﺴـﻤﺖﻫـﺎي‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺤﺚ ﺷﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻌﻲ در آنﻫﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺻـﻮرت ﺑﮕﻴـﺮد ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺛﺮات ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب روي رﻓﺘﺎر ﺳﻴﻼب دارد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺑﺎﻋـﺚ ﻣﺴـﺪود‬
‫ﺷﺪن ﺳﻴﻞراهﻫﺎ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗـﺮاز ﺳـﻴﻞ و ﻳـﺎ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻣﺴـﻴﺮ ﺟﺮﻳـﺎن ﺳـﻴﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺛﺮات دﻳﮕﺮ آن ﭘﺮ ﺷﺪن ﻣﻨﺎﻃﻖ ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﻚ ﺳـﻴﻼب‬
‫ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺴﻴﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺛﺮات ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﺪﻳﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ روي رﻓﺘﺎر ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺳﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﭼﺸﻢﮔﻴﺮي آن را در ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎﻫﺶ داد‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺿﻄﺮاري اﻗﺪاﻣﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ از ﻧﻈـﺮ ﺧﻄـﺮ‬
‫ﺟﺎري ﺷﺪن ﺳﻴﻼب را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ از ﻟﺤﺎظ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺴﺎس ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺳﻴﻼب اﺛـﺮات ﺟﺒـﺮانﻧﺎﭘـﺬﻳﺮي را روي اﻛﻮﺳﻴﺴـﺘﻢ ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﺑﺮﺟﺎي ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫‪ -8-3-2-3‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﺳﻴﻞ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫در داﺧﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺎﻧﻌﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ در ﻣﻮرد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻛـﺎرﺑﺮي‬
‫اراﺿﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب در ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺷـﻮد‪ .‬ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬اﻧﻮاع ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮيﻫـﺎي ﻧﺎﺷـﻲ از اﻧـﻮاع ﺗﻮﺳـﻌﻪ و‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺳﻴﻞ ﻛﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪاي از ﻟﺤـﺎظ‬
‫ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑـﺮاي ﺳـﻜﻮﻧﺖ ﺳـﺎﻟﻤﻨﺪان ﺑـﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎﻻﺗﺮ آﻧﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎﻟﻲ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺮاي ﺳـﻜﻮﻧﺖ داراي‬
‫ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي ﻛﻢﺗﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﺮاﻛﻢ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻮﺛﺮ در زﻣﺎن ﺑﺤﺮان و ﻣﻮاﻗـﻊ اﺿـﻄﺮاري از ﺳـﻮي‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺗﺮاﻛﻢ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد )اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد( و ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺮاﻛﻢ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز را ﻣﺤـﺪود ﻛﻨﻨـﺪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﺣﺴﺎس و ﺑﺤﺮاﻧﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪،‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮش راهﻫﺎ و ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻓـﺰاﻳﺶ ﻇﺮﻓﻴـﺖ ﺗﺨﻠﻴـﻪ در ﻫﻨﮕـﺎم وﻗـﻮع ﺳـﻴﻼب‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ اراﺿﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬اراﺋﻪ راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺿﺮوري ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از اﻳـﻦرو ﺑﺎﻳـﺪ راﻫﻜﺎرﻫـﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦﻛﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪﻫﺎي آﻳﻨﺪه ﺑﺎ ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ از ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ‬
‫ﺳﻴﻼب ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ راﻫﻜﺎرﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﭘﺮ ﻛﺮدن اراﺿﻲ ﺗﻮﺳـﻌﻪ و ﻳـﺎ رﻋﺎﻳـﺖ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺷﺎﻣﻞ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺴـﻴﺮﻫﺎي وﻳـﮋه ﺑـﺮاي ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺑﻬﺒـﻮد‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺨﻠﻴﻪ در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺳﻴﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﺣﺴﺎس و ﻣﻬﻢ اراﺋﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ و ﺣﺴـﺎس‬
‫ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺳﻴﻞ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس و آﻣﺎده ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﺻﻮرت ﻟﺰوم‪ ،‬ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﻫﺮ ﺳﻴﻞ ﺑﻪ آﺳـﺎﻧﻲ ﺑﺘـﻮان‬
‫آنﻫﺎ را آﻣﺎده ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎﻳﻲ در ﺳﻴﻞ ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت‬
‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﻣﺴـﻴﺮﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﺑـﺎ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫زﻫﻜﺸﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺨﻠﻴﻪ را ﺑﻬﺒﻮد دﻫﻨﺪ ﻛﻪ در ﻏﻴـﺮ اﻳـﻦ ﺻـﻮرت ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﻤﻠﻜﺮد آنﻫﺎ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -9-3-2-3‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﺗﻤﺎم راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص آن ﻗﺴﻤﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺧﻄـﺮات ﺟـﺎﻧﻲ اﻓـﺮاد‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻴﺎز دارد ﺗﺎ ﺑﻪ دﻗﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﺛﺮي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ را اﻋﻤﺎل ﻧﻤﻮد‪ .‬از اﻳﻦرو ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫ﭘﺎرهاي اﻗﺪاﻣﺎت از ﻗﺒﻴﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻣﺴﻴﺮ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ‬
‫و ﻏﻴﺮه ﺑﺎﺷﺪ ]‪.[115‬‬
‫‪ -4-2-3‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ )‪(FPL‬‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺎﺳﻲ و ﻣﻬﻢ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫـﺎي ﺳـﻴﻞ ﺑﺮاﺳـﺎس‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از رﺧﺪادﻫﺎي ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﻴﻞ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻳﺎ ﺑﺮﺧﻲ از ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺑـﺎﻻﺗﺮ از ﺳـﺎﻻﻧﻪ و در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫ارﺗﻔﺎع آزاد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﻣﻮرد ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ ﺑﺮاﺳﺎس درﻳﺎﻓﺖﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ از رﻓﺘﺎر ﺳﻴﻼب ﭼﻮن اﺣﺘﻤﺎل‬
‫وﻗﻮع آنﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺒﻌﺎت آﺗﻲ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و اﻣﻨﻴﺖ اﻓﺮاد در ﻃﻲ رﺧﺪادﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺳـﻴﻼب ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮه ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻫﺪف از ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ و ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻓﺼـﻞ ﭘـﻨﺠﻢ‬
‫اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5-2-3‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﮔﺎمﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ در ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺧﺴـﺎرات ﻧﺎﺷـﻲ از ﺳـﻴﻞ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻦرو ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از آن‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺧﺴـﺎرات ﺳـﻴﻼب‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ]‪ .[115‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي و ارزﻳﺎﺑﻲ اﻧﻮاع ﺧﺴﺎرات ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻔﺼﻞ در ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﺷﺮح‬
‫داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -6-2-3‬اﻃﻼﻋﺎت و اﺳﻨﺎد ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮان‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻠﻴﺪي ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮان را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮان ﻣﺘﻮﻟﻴﺎن دوﻟﺘﻲ و ﺳـﺎﻳﺮ ذﻳﻨﻔﻌـﺎن‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﻛﻪ آنﻫﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ وﻇﻴﻔﻪ و ﻧﻘﺶ ﺧـﻮد را در ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ اﻳﻔـﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻮﻟﻴﺎن‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎي آﺗﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺧـﺪﻣﺎت ﻣﻮﺟـﻮد را ارﺗﻘـﺎ دﻫﻨـﺪ و ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪي را در ﺗﻬﻴﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ ﺑﮕﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ از‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪروزرﺳﺎﻧﻲ ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﻛﻨﺘـﺮل‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ اراﺿﻲ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮد ]‪ .[115‬اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﺑﺎﻳﺪ در اﻣﺮ ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳـﺰي‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ و ﻳﺎريرﺳﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻨﺪﻫﺎي زﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮد ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺮدم ﻋﺎدي از رﻓﺘﺎر ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي اﻧﻮاع رﺧﺪادﻫﺎي ﺳﻴﻼب‬

‫‪ −‬اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻼب در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﺑﺰارﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي اﻧﻮاع رﺧﺪادﻫﺎي ﺳﻴﻼب‬
‫‪ −‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺗﺨﻠﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻄﻊ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﺑﺮآورد زﻣﺎن ﺗﻠﻔﺎت در اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎ‬
‫‪ −‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞﻫﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺗﻮﺳﻌﻪ اراﺿﻲ در آﻳﻨﺪه و ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ آنﻫﺎ‬
‫‪ -3-3‬ﻣﻮارد وﻳﮋه ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﺑﺨﺶ ﭘﻴﺶ رو ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺧﺎص اﻣﺎ ﻣﻬﻢ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﭼﻮن اﺛﺮات ﺗﺠﻤﻌﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺰرگﺗﺮ‬
‫از ﺳﻴﻼب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻮﺳﺎزي اراﺿﻲ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ اﻗـﺪاﻣﺎت‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺗﺴﻜﻴﻦ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺟﺰاﻳﺮ‪ ،‬ﮔﻮرهﻫﺎ‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﭘﺮﺧﻄﺮ و ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻗﻠﻴﻢ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﺰا ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي دﻗﻴﻖﺗﺮ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ]‪.[115‬‬
‫‪ -1-3-3‬اﺛﺮات ﺗﺠﻤﻌﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺘﺪاولﺗﺮﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت در ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺴـﺎﻟﻪ اﺛـﺮات ﻣﻨﻔـﻲ ﺗﺠﻤﻌـﻲ ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﺑﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻛﻢ ﺗﺎﺛﻴﺮ )ﻳﺎ ﺣﺘـﻲ ﺑـﺪون‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮ( ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺠﻤﻌﻲ و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻧﻮاع ﺗﻮﺳﻌﻪﻫﺎ اﺛﺮات زﻳﺎدي ﺑﺮ رﻓﺘﺎر ﺳـﻴﻼب ﻳـﺎ ﻃـﺮحﻫـﺎي ﻣﺤﻠـﻲ‬
‫ﺳﻴﻼب ﭼﻮن ﻃﺮحﻫﺎي آﻣﺎدﮔﻲ‪ ،‬واﻛﻨﺶ و ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺪاولﺗﺮﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﻫﺎ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬ﺑﺴﺘﻦ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﻋﺒﻮر ﺳﻴﻼب و ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺳﺎﺧﺖ وﺳﺎز در دﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ‪.‬‬
‫‪ −‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻴﻞ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم اﻣﻜﺎن ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي ﺳﻴﻞ ﺑﻪواﺳﻄﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اراﺿﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﺰا و ﭘـﺮ ﻛـﺮدن‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻼب در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺧﻄﺮات ﻓﺰآﻳﻨﺪه ﺑﺮاي اﻓﺮادي ﻛﻪ در اراﺿﻲ ﺳﻴﻞﺧﻴﺰ زﻧﺪﮔﻲ و ﻛﺎر ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﻛﺎﻫﺶ ﻇﺮﻓﻴﺖ‬
‫ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺿﻄﺮاري‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻓﻮق ﻛﺎﻣﻼ روﺷﻦ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در ﺣﺮﻳﻢ دﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴـﺖ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي دﺳﺘﺮﺳﻲ در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺳﻴﻼب و ﻋﺪم اﻣﻜﺎن ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي ﺳﻴﻞ و ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﭘﻴﻚ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦرو اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﻮﺳﻌﻪ در اراﺿﻲ ﺳﻴﻼﺑﻲ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﺗﺠﻤﻌـﻲ ﻣﻮﺟـﺐ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺧﻄـﺮات ﺳـﻴﻼب‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮ در ﺳﻄﺢ ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﺧﻄـﺮات‪،‬‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﻳﺎ ﺧﻄﺮات ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻓﺰاﻳﺶ آن ﺗﻮﺳﻂ اﺛﺮات ﺗﺠﻤﻌﻲ ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ و ﺗﻮﺳﻌﻪﻫـﺎ اﻏﻠـﺐ‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻞ اﺻﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳـﻦ راﻫﻨﻤـﺎ ﺗﻮﺻـﻴﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻗﺒـﻞ از ﺗﻬﻴـﻪ‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ اﺛﺮات ﺗﺠﻤﻌﻲ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺑﺨﺸـﻲ از ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻧﻮاع ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در آﻳﻨﺪه ﻧﻴﺰ اﮔﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮل ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻫﻤـﻪ ﺟﻮاﻧـﺐ آنﻫـﺎ ﭼـﻮن زﻳﺴـﺖ ﻣﺤﻴﻄـﻲ‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﻃﺮح ﻟﺤﺎظ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻃـﺮحﻫـﺎي ﻣﺤﻠـﻲ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻮرد ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻣﺠـﺪد‬
‫واﻗﻊ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻃﺮح را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ]‪.[115‬‬
‫‪ -2-3-3‬ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺳﻴﻼب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺳﻴﻼب و ﻃﺮحﻫﺎي آن ﻻزم اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﭘﻴﺎﻣـﺪﻫﺎي ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫اﻧﻮاع ﺳﻴﻼبﻫﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺑﺎﻻ و ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺳﻴﻼب ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ و ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺘﻤﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ روي ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺳﻴﻼب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻄﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي اﻣﻨﻴﺖ ﺟﺎﻧﻲ اﻓﺮاد و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي اﺿﻄﺮاري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬
‫ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺳﻴﻼب ﺑﺰرگﺗﺮ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨـﺎب ﺳـﻄﺢ‬
‫ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ اﻏﻠﺐ ﺗﻮاﻓﻘﻲ ﻣﺸﻜﻞ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺣﺎﺷﻴﻪاي در ﺣﺎل اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻴﻼب‪ ،‬راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي و ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫ﺟﺰﻳﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻦرو در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺘﺮ اﺳـﺖ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ و اراﺿـﻲ ﺳـﻴﻞﮔﻴـﺮ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺘﻤﻞ و ﻧﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺳﻴﻼب در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺬﻳﺮش‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮي را در ﻣﻘﺎﺑﻞ رﺧﺪاد ﺳﻴﻼب ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ]‪.[115‬‬
‫‪ -3-3-3‬ﺣﻔﺎﻇﺖ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ از زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ و ﺷﺮﻳﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‪ ،‬ﮔﺎز‪ ،‬ﻣﺠﺎري ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ و ﺑﺮق در زﻣﺎن وﻗﻮع ﺳـﻴﻼب‬
‫اﻣﺮي ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺎت در ﺣﺪاﻗﻞ زﻣﺎن ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻌﺪ از ﺣﺎدﺛﻪ وﺟـﻮد دارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻫﻢ ﺧﻄﺮات را ﺑﺮاي اﻣﻮال و داراﻳﻲﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻫﻢ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ و ﭘﺎكﺳﺎزي را ﭘﺲ از ﺳﻴﻼب ﺗﺴﻬﻴﻞ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﺗﻠﻔﺎت را در ﭘﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ اﻧﺠـﺎم داد ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ‬
‫از‪ :‬ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻮﻗﺘﻲ در اﻃﺮاف ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‪ ،‬اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق و ﺟﺪاﺳﺎزي ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ از ﭘﻤﭗﻫﺎ‬
‫در ﻣﺠﺎري ﻓﺎﺿﻼب و ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و ﺳﺎﻳﺮ ﺷﺮﻳﺎنﻫﺎي ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ ﺑﺎ رودﺧﺎﻧﻪ ]‪.[115‬‬
‫‪ -4-3-3‬ﻧﻮﺳﺎزي اراﺿﻲ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺗﺴﻜﻴﻦ ﺳﻴﻼب‬
‫ﻧﻮﺳﺎزي اراﺿﻲ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷﺪه در دﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ ﻣﻨﺎﻓﻊ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﺎ ارزﺷﻲ دارد‪ .‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺘﻤـﻞ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اراﺿـﻲ‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷﺪهي دﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ ﻧﺎﺷﻲ از اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺗﺴﻜﻴﻦ ﺳﻴﻼب ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻦرو ﻫﺮ ﺗﻼﺷﻲ در اﻳـﻦ زﻣﻴﻨـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺟﺰﻳﻲ از اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﻃﺮحﻫﺎي آﺗﻲ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻲﺗﻮان ﺑـﻪ اﺟـﺎزه ورود ﺟﺮﻳـﺎنﻫـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ در آن از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻗﺪﻣﺎت ﻓﻌﻠﻲ ﺗﺴﻜﻴﻦ ﺳﻴﻼب را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ‪،‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻮرد ﻛﻠﻴﻪ اﻗﺪاﻣﺎت از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات‪ ،‬ﺑﺎزﺳﺎزي و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻳﺎ ﭘﺎكﺳﺎزي ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد ﻛﻪ از اﻓﺰاﻳﺶ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﺪون ازدﻳﺎد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ اﻃﻤﻴﻨـﺎن ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺎ اﻣﻮاج ﺑﻠﻨﺪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان درﻳﭽـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ را در زﻣﺎنﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻳﺎ ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎز ﮔﺬاﺷـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ درﻳﭽـﻪﻫـﺎي ﺳـﻴﻞﮔﻴـﺮ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻃﻮري ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﻃﻮر اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ]‪.[115‬‬
‫‪ -5-3-3‬ﺟﺰاﻳﺮ‬
‫ﺷﻜﻞ ﺟﺰﻳﺮهﻫﺎ در دﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ در ﻃﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﻼب ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻴﻼبﻫﺎﻳﻲ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺳﻴﻼب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﺟﺰﻳﺮه را ﺑﻪ زﻳﺮ ﺳﻴﻞ ﺑﺒﺮد )ﺷﻜﻞ‪ .(1-3‬از اﻳـﻦرو در‬
‫اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ در ﺟﺰﻳﺮه ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ و ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪﮔﺎن آنﻫﺎ‪ ،‬در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺑـﻲﻣـﻮردي ﻗـﺮار ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮔﺮﻓـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ اراﺿﻲ در اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دﻗﺖ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮي دارد ]‪.[115‬‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺘﻤﻞ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮي‬
‫ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه‬
‫ﺟﻨﮕﻞ‬
‫ﭘﻞ‬
‫ﺗﺎﻻب‬
‫ﺗﺮاز ﻧﺮﻣﺎل رودﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻄﺢ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‪ -‬ﺳﻄﺤﻲ ﻛﻪ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺧﺴﺎرت را در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ -1-3‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﺟﺰاﻳﺮ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺘﻤﻞ ﺑﻪ زﻳﺮ ﺳﻴﻼب ﻓﺮو ﻣﻲروﻧﺪ‬
‫‪ -6-3-3‬ﮔﻮرهﻫﺎ‬
‫ﮔﻮرهﻫﺎ از اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﺎزهاي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ در ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻔﺼﻞ ﺑـﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘـﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮرهﻫﺎ ﻳﻜﻲ از اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﻳﺎ ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻼب از آنﻫﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧـﺮود‪،‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ‪ ،‬ﻏﻴﺮﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮرهﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺘﻤﻞ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﻃﺮاﺣﻲ آنﻫـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻳﺎ ﻋﺪم ﻛﺎراﻳﻲ آنﻫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﮔـﻮره ﻣﻨﺠـﺮ ﻧﺸـﻮد‪ .‬ﻋﻮاﻗـﺐ ﻋـﺪم‬
‫ﻛﺎراﻳﻲ ﮔﻮرهﻫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﻳﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﮔﺮدد و اﮔـﺮ ﺧﻄـﺮات ﺟـﺎﻧﻲ و ﺧﺴـﺎرت وﺟـﻮد دارد ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮات ﺟﺎﻧﻲ و ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ اﻗﺪاﻣﺎت ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﺮحﻫﺎي اﻳﺠﺎد آﻣﺎدﮔﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب و ﻳﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﺗﻮﺳﻌﻪ در اراﺿﻲ ﭘﺸﺖ ﮔﻮرهﻫـﺎ در ﺟﻬـﺖ ﻛـﺎﻫﺶ ﺧﻄـﺮات‬
‫ﺟﺎﻧﻲ و ﺧﺴﺎرت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﻮرهﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪواﺳﻄﻪ اﻳﺠﺎد ﺟﺪاﻳﻲ ﻣﻴﺎن اراﺿﻲ ﺳـﻴﻞﮔﻴـﺮ و ﺳـﺎﻳﺮ ﻧـﻮاﺣﻲ‪ ،‬ﺗـﺎﺛﻴﺮات‬
‫زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﻬﻤﻲ ﭼﻮن ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ رودﺧﺎﻧﻪ در اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ و ﺑﺴﺘﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﻋﺒﻮر ﺣﻴﻮاﻧـﺎت ﻧﻴـﺰ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬از‬
‫اﻳﻦرو ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﮔﻮرهﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻃﺮحﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗـﺮار ﮔﻴﺮﻧـﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻠﻲ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد ﺗﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷـﻮد ﻛـﻪ ﮔﺰﻳﻨـﻪ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺳﭙﺲ ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲﺗﺮي ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮارد ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و ﻏﻴﺮه ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ]‪.[115‬‬
‫‪ -7-3-3‬ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﭘﺮﺧﻄﺮ‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﭘﺮﺧﻄﺮ در ﻣﻘﺮرات ﻃﺮحﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﺤﻠﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻼﻣﺖ ﻋﻤـﻮﻣﻲ و‬
‫ﺧﻄﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮔﺮﻳﺰ ﻣﻮاد ﺳﻤﻲ و زﻳﺎنآور ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻃﻐﻴﺎن رود ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﻼبﻫـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺟﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﻴﻖ اﻳﻦ ﺧﻄﺮات را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻜـﺎنﻫـﺎي ﺟـﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻜﺎنﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در داﺧﻞ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﻳﺎ ﺧﺎرج آن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺎﻳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺧﻄﺮات ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﺛﺮي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﻮﻧﺪ ]‪ .[115‬از اﻳﻦرو ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺻﻨﺎﻳﻊ در ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺑـﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﺑـﺎﻻﺗﺮ از‬
‫‪ 500‬ﺳﺎل ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -8-3-3‬ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻗﻠﻴﻢ‬
‫ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن ﻳﻚ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ دوره زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‪ ،‬اﮔﺮ در‬
‫دوره زﻣﺎﻧﻲ ‪ 20‬ﺳﺎﻟﻪ اﺛﺮات ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي ﺑﺪﺗﺮ از ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻫﺎي ﻓﻌﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﺑﺎﻳـﺪ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪ .[115‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺛﺮات ﻣﻨﻔﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات آب و ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﺮ رﻓﺘﺎر ﺳﻴﻼب ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ دارد ﻛﻪ اﻳـﻦ‬
‫اﺛﺮات ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻄﺢ آب ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻴﻼب در ﻧﻮاﺣﻲ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻣﺮدابﻫـﺎ و‬
‫درﻳﺎﭼﻪﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺖ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰﻫﺎي اﺿﺎﻓﻲ در ورودي اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ‪ ،‬درﻳﺎﻫﺎ و درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ‬
‫ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪:‬‬
‫‪ −‬ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﺳﻄﺢ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻳﺎ ﭘﺬﻳﺮش ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮي از ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺑﻪروزرﺳﺎﻧﻲ ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ارﺗﻔﺎع ﺧﺎﻛﺮﻳﺰﻫﺎ در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰﻫـﺎ ﺳـﻄﺢ‬
‫ﺳﻴﻼب را ﻣﻬﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻣﺤـﺪوده ﺗﻐﻴﻴـﺮات در ﺳـﻄﺢ اﻗﻴـﺎﻧﻮس در‬
‫ﺟﻬﺖ ﻃﺮح زﻣﺎنﺑﻨﺪي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ −‬اﻟﮕﻮي آب و ﻫﻮاﻳﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻃﻮﻓﺎنﻫﺎ را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺷـﺪت اﺛـﺮات ﺳـﻴﻼب ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﺮﺑﻮط در آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ −‬ﭘﺲ از ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﺮاي ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻳﻚ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﺣﺎل ﻫﺪف ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺣﻔﺎﻇﺖ‬
‫در آﻳﻨﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﻄﺢ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺳﻴﻼب ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮردي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﺳﻄﺢ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺳﻴﻼب در آﻳﻨﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4-3‬ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎ و ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎي ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻳﻚ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﺟﺎﻣﻊ را ﺑﺮاي اﻗﺪاﻣﺎت ﻛﺎرآﻣﺪ و ﻣﻮﺛﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﻣﻮﺛﺮ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي آﻳﻨﺪه‪ ،‬ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺮات ﺟﺎﻧﻲ و ﺣﺪاﻗﻞ ﻛﺮدن ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻼب ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻠﻴﻪ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻋﻢ از ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻄﺮات و ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در آﻳﻨﺪه‪ ،‬اﺛﺮات ﻣﻨﻔﻲ و ﻣﺜﺒﺖ ﺣﺎﺻﻞ از اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮرﺳـﻲ ﻣـﻮارد وﻳـﮋه و‬
‫ﻏﻴﺮه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻟﻴﺴﺘﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻗﺪام ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ در اﺧﺘﻴﺎر ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -5-3‬ﻣﻼﺣﻈﺎت اوﻟﻴﻪ‬
‫ﭘﻴﺶ از ﺷﺮوع ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺳﻴﻞ و ﮔﺮوه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﺳـﻴﻞ )اﻋـﻢ از ﺑﺨـﺶ دوﻟﺘـﻲ و ﻳـﺎ‬
‫ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﻣﺸﺎور( ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮارد زﻳﺮ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬اﻫﺪاف ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫• ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﺟﺎﻧﻲ و ﺧﺴﺎرت ﻣﺎﻟﻲ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ اﻣﻮال و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫• ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮ ﺑﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ ﻣﻬﻢ ﻫﻨﮕﺎم و ﺑﻌﺪ از رﺧﺪاد ﺳﻴﻼب ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻦﻛـﻪ‬
‫در زﻣﺎن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫• ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪن از اﻳﻦﻛﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻌﺪي اراﺿﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑـﺎ ﺧﻄـﺮ ﺳـﻴﻼب و ﺧﻄـﺮات ﺟـﺎﻧﻲ ﻧﺎﺷـﻲ از آن‬
‫ﺳﺎزﮔﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫• ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﻃﻮريﻛﻪ ﺧﺴﺎرت ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺮاي ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آﻳﻨـﺪه ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫• ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ رودﺧﺎﻧﻪ و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻫﺪاف ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻛﺸﻮر‬
‫• رﻋﺎﻳﺖ اﻫﺪاف و ﻣﻘﺮرات ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻛﺸﻮر‬
‫• ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻦﻛﻪ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﻪﻃﻮر ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻃﺮحﻫﺎي آﺑﺨﻴـﺰداري‪،‬‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﺠﺎري و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ‪ ،‬ﻃﺮحﻫﺎي آﻣﺎﻳﺶ ﺳﺮزﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻃﺮحﻫﺎي ﺟـﺎﻣﻊ‪ ،‬ﺗﻔﺼـﻴﻠﻲ و ﻫـﺎدي‪ ،‬ﻃـﺮح ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫ﻋﻤﺮان ﻧﺎﺣﻴﻪاي و ﻗﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺮرات و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺸﻮر را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫• ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻦﻛﻪ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻤﺎﻳﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺟﻠﺐ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫• ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻦﻛﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑـﻮده و‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي و آﺛﺎر ﻣﺜﺒﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ و آﺛﺎر ﻣﻨﻔﻲ آنﻫﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫• ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮدن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺷﺮوط و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﻳﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﺑﻪروز ﻛﺮدن ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮ ﺳـﻴﻞ ﺑـﺮاي ﻣﺤـﺪوده ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎﺗﻲ در ﻣﺮاﺣـﻞ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ اراﺿﻲ‪.‬‬
‫• در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راﻫﻜﺎر ﺑﺮاي ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷـﺖ در ﻗـﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻘـﺮرات‪،‬‬
‫آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺶﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻃﺮحﻫﺎي آﻣﺎﻳﺶ ﺳﺮزﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ و ﻫﺎدي و ﻃـﺮح و ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ اراﺿﻲ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻣﺮاﺟﻊ و ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ )ﻛﺸﻮر و اﺳﺘﺎن و ﺷﻬﺮ ﻳﺎ روﺳﺘﺎ( ﻛﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄـﺮ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻮده و ﻳﺎ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ و اﺑﺰار ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻛﻪ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬اﻫﺪاف ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫• آﻣﺎدهﺳﺎزي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﻴﻞ‬
‫‪2‬‬
‫• آﻣﺎدهﺳﺎزي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪3‬‬
‫• آﻣﺎدهﺳﺎزي ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻳﺎد ﺷﺪه اﻣﻜﺎن ﺗﻌﻴـﻴﻦ دادهﻫـﺎي ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت و ﺗﺼـﻤﻴﻢ ﺳـﺎزي در زﻣﻴﻨـﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ -6-3‬دادهﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫دادهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه و ﻳﺎ ﺗﻠﻔﻴﻖ ﮔﺮدﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ ]‪.[115‬‬
‫‪ −‬ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬دادهﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‪ ،‬ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﻛﻠﻲ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺟﺮﻳـﺎن‪،‬‬
‫ﺗﺮاز اوج ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬ﻧﺮخ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺮﻳﺎن ﺳـﻴﻞ )ﻫﻴـﺪروﮔﺮاف ﺳـﻴﻞ(‪ ،‬زﻣـﺎن ﺳـﻔﺮ‬
‫ﺳﻴﻞ‪ 4‬و اﺛﺮﻫﺎي ﺳﻴﻞ ﺑﺮ روي ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﻈﻴﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن راهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪن ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﻼب و ﻳﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ‬
‫‪ −‬دادهﻫﺎي ﺑﺎرﺷﻲ )رﮔﺒﺎرﻫﺎ( وﺗﺨﻤﻴﻦ اﻟﮕﻮي ﺑﺎرش‬
‫‪1- Flood Study Preparation‬‬

‫‪2- Flood Plain Risk Management Study Preparation‬‬
‫‪3- Flood Plain Risk Management Plan Preparation‬‬
‫‪4- Travel Time‬‬
‫‪ −‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺧﺎكﺷﻨﺎﺳﻲ )ﺑﻪوﻳﮋه ﻧﻘﺸﻪ ﺧﺎكﻫﺎي اﺳﻴﺪي(‪ ،‬ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ و ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺧﺎك‬
‫‪ −‬دادهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ روشﻫﺎي ﺟﺎري ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﻛﺎراﻳﻲ و ﻋﺪم ﻛﺎراﻳﻲ آنﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ اﺧﻼل و اﺛﺮ‬
‫روي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و ﻛﻴﻔﻴﺖ آب‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﺟﺎري و ﺑﺎﻟﻘﻮه و روﻧﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪاي ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ )آﺑﺨﻴﺰ( ﺷﺎﻣﻞ اراﺿﻲ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ و ﻧﻴﺎزﻫﺎي آﺗﻲ‬
‫اﻧﻮاع ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫‪ −‬اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ ﻣﻮﺟﻮد )ﻧﻈﻴـﺮ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺑﺴـﺘﺮ و ﺣـﺮﻳﻢﻫـﺎي اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه ﻗﺒﻠـﻲ( و ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و‬
‫ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎرﺑﺮي ﻣﻮﺟﻮد‬
‫‪ −‬ﺳﻄﺢ آﻣﺎدﮔﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﺟﻮاﻣﻊ و اﻓﺮاد آن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻞ‬
‫‪ −‬ﻣﻴﺰان اﺧﻼل ﺳﻴﻞ در ﻧﻈﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫‪ −‬آب زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ و ﻣﻜﺎنﻫﺎي ﺗﻐﺬﻳﻪ آن‬
‫‪ −‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﺟﺎﻧﻮري آﺑﻲ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻳﺴﺘﮕﺎه ﺑﻪوﻳﮋه ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي در ﺧﻄﺮ و در ﺣﺎل اﻧﻘﺮاض ﮔﻴـﺎﻫﻲ‬
‫و ﺟﺎﻧﻮري‬
‫‪ −‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺤﺪوده ﻃﺮح‬
‫‪ −‬دادهﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻗﻠﻴﻢ ﻧﻈﻴﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش و دﻣﺎ و ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﻄﺢ آب درﻳﺎي ﻣﺤﺪوده ﻃﺮح‬
‫‪ −‬درآﻣﺪ ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻲ از اراﺿﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪ −‬ﺧﺴﺎرتﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﻏﻴﺮاﻗﺘﺼﺎدي ﮔﺰارش ﺷﺪه در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻠﻴﻪ ﺳﺎزﻣﺎن و ادارات دوﻟﺘﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ ﻓـﺮاﻫﻢ ﺳـﺎزي اﻃﻼﻋـﺎت ﺑـﺮاي ﻣﺮاﺣـﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -7-3‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﻃﺮحﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﻃﺮحﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ زﻣﻴﻨﻪ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﺮاي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼبدﺷـﺖ‬
‫را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﻃﺮحﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻃﺮح ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ و آﻣﺎﻳﺶ ﺳﺮزﻣﻴﻦ‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﻋﻤﺮان‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﺤﺪوده ﻃﺮح و ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺨﻴﺰ‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آﺑﺨﻴﺰداري‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي در ﺣﺎل ﺧﻄﺮ و ﻳﺎ در ﺣﺎل اﻧﻘﺮاض‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺧﺎكﻫﺎي اﺳﻴﺪي‬

‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺧﺎكﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫‪ -8-3‬اﻃﻼﻋﺎت و ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻗﻠﻴﻤﻲ‬
‫از اﺛﺮ ﭘﺪﻳﺪه ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي ﻣﻲﺗﻮان ﮔﺮم ﺷﺪن ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﺟﻮ را اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﺮد ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ آن ﺗﺠﻤـﻊ ﮔﺎزﻫـﺎي ﺧـﺎص ﻧﻈﻴـﺮ دي‬
‫اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ در ﺟﻮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺪﻳﺪه ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي داراي اﺛﺮ روي رﻓﺘﺎر ﺳﻴﻞﮔﻴـﺮي و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﺼـﻤﻴﻢ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ آن اﺳـﺖ‪.‬‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان و دوﻟﺖﻫﺎ در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺛﺮ ﭘﺪﻳﺪه ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي ﺑﺮ روي ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻗﻠﻴﻢ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬اﺛﺮﻫـﺎي ﻧﺎﺷـﻲ از ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫اﻗﻠﻴﻢ ﺷﺎﻣﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ آب اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺗﻌﺪادي اﺛﺮﻫﺎي ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﺑـﺮ روي ﺳـﻴﻞﮔﻴـﺮي‬
‫اراﺿﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺮاز آب درﻳﺎﻫﺎ و اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ در اﺛﺮ اﻧﺒﺴﺎط ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸـﺪﻳﺪ ﺷـﻜﻞ ﺳـﻴﻞﮔﻴـﺮي اراﺿـﻲ ﺣﺎﺷـﻴﻪ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﻴﻼب ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ‪ %1‬ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﺮ ﺻﺪ ﺳﺎل‬
‫ﻳﻚﺑﺎر رخ دﻫﺪ در دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮي ﻣﺜﻼ ﻫﺸﺘﺎد ﺳﺎل اﺗﻔﺎق ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻗﻠـﻴﻢ‪ ،‬رﺧـﺪاد ﭘﺪﻳـﺪهﻫـﺎي ﺣـﺪي ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺳﻴﻼبﻫﺎ و ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮي رخ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﮔـﺰارشﻫـﺎ و دادهﻫـﺎي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد زﻳﺮ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ]‪.[115‬‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﻴﻞ ﺑﻪوﻳﮋه اﺛﺮ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻗﻠﻴﻢ ﺑﺮ رﻓﺘﺎر آن‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻪوﻳﮋه اﺛﺮ آن ﺑﺮ روي روشﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ و ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت‬
‫دادهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪه ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي و ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻗﻠﻴﻢ از ﻣﺮاﻛﺰ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻗﻠﻴﻢ و ﻣﻮﺳﺴﺎت داﺧﻠﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ آنﻫﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ اﺧﺬ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪4‬ﻓﺼﻞ ‪4‬‬
‫ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼﺑﺪﺷﺖ‬
‫‪55‬‬ ‫‪94/05/31‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‬
‫‪ -1-4‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ واﺣﺪ ﺑﻮده و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻗﺴﻤﺘﻲ از رودﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬آب در آن ﺟﺎري ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪﻫﺎﻳﻲ در داﺧـﻞ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ‬
‫اﻃﻼق ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻗﺒﻴﻞ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺗﻔﺮﺟﮕﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﻣﺤﻮﻃﻪﻫـﺎي ﺻـﻨﻌﺘﻲ و ﻣﺴـﻜﻮﻧﻲ و‬
‫ﻏﻴﺮه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ اﺑﺘﺪا در ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﻴﻼب ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻫﻴـﺪروﻟﻮژي و ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻚ‬
‫ﺑﺤﺚ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ اﻫﺪاف ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺷﺮح داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺧﻄـﺮ ﺳـﻴﻼب و‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺧﻄﺮﺧﻴﺰي ﭘﻬﻨﻪﻫﺎ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-4‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻴﻼب‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻴﻼب ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺻﻮﻟﻲ و ﺟﺎﻣﻊ از رﻓﺘﺎر ﺳﻴﻼب و ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻴﻼب ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪:[21‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪه و در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺗﻜﻤﻴﻞ آنﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺳﻴﻞ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﺴﺎرات وارد آﻣﺪه ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻼب ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ آﻣـﺎر و اﻃﻼﻋـﺎت ﺳـﻴﻞﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺸﺎﻫﺪهاي‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺳﻴﻞﺧﻴﺰي ﺣﻮﺿﻪ‪.‬‬
‫ﻫﺪف از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻴﻼب ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺑﺮرﺳﻲ رﻓﺘﺎر ﺳﻴﻼب رخ داده در ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺮاز ﺳـﻴﻼب‪،‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻴﻼب ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ]‪ .[119‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﻓﻨـﻲ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺳـﻴﻼب را ﻣـﻲﺗـﻮان در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﭘﺎﻳﻪ و ﺗﺨﺼﺼﻲ زﻳﺮ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮد ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﻴﺪورﻟﻮژي ﺳﻴﻼب‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺳﻴﻼب‬
‫‪ -1-2-4‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﺳﻴﻼب‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﻳﻜﻲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﭘﺎﻳﻪ در ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻴﻼب اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﺳﻴﻼب را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮاردي ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ]‪:[34‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ آﻣﺎر‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت و ﮔﺰارشﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺻﺤﺖ و دﻗﺖ آﻣﺎر و ﺑﺎزﺳﺎزي آﻣﺎر ﻧﺎﻗﺺ و ﺗﻄﻮﻳﻞ آﻣﺎر ﺗﺎ ﺣﺪ دوره ﺷﺎﺧﺺ‬
‫‪ −‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 200 ،100 ،50 ،25 ،10 ،5 ،2‬و ‪ 500‬ﺳﺎل‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ آﺑﻨﮕﺎرﻫﺎي ﺛﺒﺖ ﺷﺪه و در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﺗﻬﻴﻪ آﺑﻨﮕﺎر واﺣﺪ‬
‫‪ −‬واﺳﻨﺠﻲ ﻣﺪلﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻚ در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز‬

‫‪ −‬ﺗﺮﺳﻴﻢ آﺑﻨﮕﺎرﻫﺎي ﺳﻴﻼبﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز‬
‫‪ −‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺗﺠﻬﻴﺰ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي آبﺳﻨﺠﻲ در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ رﮔﺒﺎرﻫﺎي ﻫﻢزﻣﺎن آﺑﻨﮕﺎر ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در واﺳﻨﺠﻲ ﻣﺪل ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻚ در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﺳﻴﻼب )ﻋﻤﻖ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ و‪ (...‬را ﻣﻲﺗﻮان ﻫﻢ از ﻫﻴﺪروﮔﺮاف ﺳﻴﻞ و ﻫـﻢ از ﺣـﺪاﻛﺜﺮ آﺑـﺪﻫﻲ ﺳـﻴﻞ‬
‫)ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب( ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ آﺑﺪﻫﻲ ﺳﻴﻞ ﻓﻘﻂ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺣﺪاﻛﺜﺮ را اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬دو روش زﻳـﺮ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺣﺪاﻛﺜﺮ آﺑﺪﻫﻲ ﺳﻴﻼب و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﻴﺪروﮔﺮاف ﺳﻴﻼب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬روش ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺳﻴﻼب‬
‫‪ −‬ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺑﺎرش‪ -‬رواﻧﺎب و روﻧﺪﻳﺎﺑﻲ ﺳﻴﻞ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺣﺪاﻛﺜﺮ آﺑﺪﻫﻲ ﺳﻴﻞ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﻴﺪروﮔﺮاف آن ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﭼﻨـﺪ از ﻗﺒﻴـﻞ ﻫـﺪف‬
‫ﻃﺮح‪ ،‬اﻧﺪازه ﭘﺮوژه و اﻫﻤﻴﺖ آن‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻳﺎ دﻗﺖ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﻧﻮع اﻃﻼﻋﺎت و آﻣﺎر ﻣﻮﺟﻮد ﻳﺎ در دﺳﺘﺮس و دﻗﺖ آنﻫﺎ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[30‬در ﺻﻮرت وﺟﻮد دادهﻫﺎي ﺛﺒﺖ ﺷﺪه ﺳﻴﻼب و ﺑﺎرش در اﻳﺴـﺘﮕﺎه ﻫﻴـﺪروﻣﺘﺮي و اﻳﺴـﺘﮕﺎه ﺑـﺎرانﺳـﻨﺠﻲ در‬
‫ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‪ ،‬از روش اول )ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺳﻴﻼب( و در ﺻﻮرت ﻋﺪم وﺟـﻮد دادهﻫـﺎي ﺛﺒـﺖ ﺷـﺪه دوﻣـﻴﻦ روش‬
‫)ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺑﺎرش‪ -‬رواﻧﺎب( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ]‪.[115‬‬
‫‪ -1-1-2-4‬دادهﻫﺎي ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫ﺑﺪون ﺷﻚ ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﺑﺎ ﻫﺮ روﺷﻲ ﻛﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم وﺟﻮد دادهﻫﺎي دﻗﻴﻖ و ﻛﺎﻓﻲ از ﻳﻚ ﺳـﺮي ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎي‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آب و ﻫﻮاي ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬واﺿـﺢ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻧـﻮع و ﺗﻌـﺪاد و اﻫﻤﻴـﺖ‬
‫ﻧﺴﺒﻲ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از روﺷﻲ ﺑﻪ روش دﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﻮﻧﺴﻜﻮ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑـﻪ ﺷـﺮح‬
‫زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬در ﺑﻴﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت زﻳﺮ از اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ]‪.[30‬‬
‫‪ −‬ﻣﺴﺎﺣﺖ و ﺷﻜﻞ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬
‫‪ −‬ﺗﺮاﻛﻢ ﺷﺒﻜﻪ زﻫﻜﺸﻲ‬
‫‪ −‬راﺑﻄﻪ ارﺗﻔﺎع و ﻣﺴﺎﺣﺖ‬
‫‪ −‬ﺷﻴﺐ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫‪ −‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ذﺧﻴﺮهاي درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ و ﻣﺎﻧﺪابﻫﺎ‬
‫‪ −‬ﺷﺮاﻳﻂ زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬
‫ب‪ -‬ﻣﺎﺑﻴﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺑﺮاي ﻳﻚ دوره ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 10‬ﺳﺎﻟﻪ ﻛﻨﺘﺮل و ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫‪ −‬ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬
‫‪ −‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎك‬
‫‪ −‬ذﺧﻴﺮه آب در ﻣﺨﺎزن‬
‫‪ −‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي آﺑﺮاﻫﻪ‬
‫ج‪ -‬دادهﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﺧﺼﻮص رژﻳﻢ آب و ﻫﻮاﻳﻲ و ﺟﺮﻳﺎن آب ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ −‬ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﻲ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬
‫‪ −‬ﺑﺎرش ﺑﺮف و ﺑﺎران‬
‫‪ −‬ﺟﺮﻳﺎن رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﻲ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺗﻮزﻳﻊ زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲ درﺟﻪ ﺣﺮارت‪ ،‬اﻟﮕـﻮي‬
‫رﮔﺒﺎرﻫﺎي ﻫﻤﺮﻓﺖ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﭼﺮﺧﻪاي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-1-2-4‬روش ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺳﻴﻼب‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺳﻴﻼب ﻳﻜﻲ از روشﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﺷـﺮاﻳﻂ ﻻزم از ﻗﺒﻴـﻞ‬
‫وﺟﻮد آﻣﺎر ﻛﺎﻓﻲ و اﻣﻜﺎن ﺑﺮازش ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﻠﻮب دﺳﺖ ﻳﺎﻓـﺖ ]‪.[30‬‬
‫ﻫﺪف از روش ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺳﻴﻼب ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺪه ﺳﻴﻞﻫﺎ )ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب( ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ رخدادﺷﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از ﺗﻮزﻳﻊﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎل اﺳﺖ ]‪ .[115‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺳﻴﻼب ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﺮيﻫﺎي ﺳـﻴﻼب ﺳـﺎﻻﻧﻪ ﻛـﻪ ﺑـﺰرگﺗـﺮﻳﻦ ﺑـﺪه اوج‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻟﺤﻈﻪاي را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و در اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮي ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ در ﻃﻮل ﻳﻚ ﺳﺎل‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[115‬ﺑﺮاي ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺘﺐ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد ]‪ .[74 ،51‬ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻮدن دورهﻫﺎي‬
‫ﺛﺒﺖ در اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي )‪ 20‬ﺗﺎ ‪ 50‬ﺳﺎل( ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻳﻚ درﺟﻪ ﻋﺪم اﻃﻤﻴﻨﺎن در ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺑﺪه اوج ﺑﻪدﺳـﺖ آﻣـﺪه از ﻳـﻚ‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺳﻴﻼب وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺖﻫﺎي ﻣﻬﻢ در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺳﻴﻼب ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ]‪:[21‬‬
‫‪ −‬ﺧﻄﺎي ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ در اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺑﺪه‬
‫‪ −‬ﻧﺎﻫﻤﮕﻮﻧﻲ دادهﻫﺎ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬
‫‪ −‬دادهﻫﺎي ﻧﺎﻣﺘﺠﺎﻧﺲ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺎران ﻳﺎ ذوب ﺑﺮف(‬
‫‪ −‬ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدن ﻣﺪل اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫‪ −‬ﺧﻄﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮآورد ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ‬
‫‪ −‬ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺗﺮاز ﺳﻴﻼب )در ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎﻻدﺳﺖ و ﺑﺴﺘﺮ(‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬روش ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺳﻴﻼب ﻳﻚ روش ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﺳـﺮﻳﻊ ﺗﺨﻤـﻴﻦ ﺑـﺪه اوج ﺳـﻴﻼب ﺑـﺎ اﺣﺘﻤـﺎﻻت ﺗﺠـﺎوز‬
‫ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‪ 1‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﺪورﮔﺮافﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺪه اوج را ﺑﺮآورد ﻧﻤﺎﻳﺪ ]‪.[115‬‬
‫‪1- Annual Exceedance Probabilities‬‬

‫‪ -3-1-2-4‬ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺑﺎرش‪ -‬رواﻧﺎب‬
‫ﻣﺪل ﺑﺎرش‪ -‬رواﻧﺎب ﻳﻚ ﻣﺪل رﻳﺎﺿﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ را ﺑﻪ رواﻧﺎب ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺪلﻫﺎي ﺑﺎرش‪ -‬رواﻧﺎب‪ ،‬ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ رخ‬
‫داده ﺷﺪه در زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داده ورودي ﺑﺮاي ﻣﺪل اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و ﺑﺮاﺳـﺎس آن ﻫﻴـﺪروﮔﺮاف ﺑـﺪه ﻣﺮﺑـﻮط در‬
‫ﻣﻜﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ از ﺣﻮﺿﻪ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[115‬ﻣﺪلﻫﺎي ﺑﺎرش‪ -‬رواﻧﺎب از روشﻫﺎي ﻣﻬﻢ در ﺑﺮآورد ﺳـﻴﻼب و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺪلﻫﺎي ﺑﺎرش‪ -‬رواﻧﺎب ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ]‪:[21‬‬
‫‪ −‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻮﺿﻪ را ﻣﻲﺗﻮان در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ −‬داراي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي ﺑﺮاي درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬اﺛﺮﻫﺎي اﺣﺪاث ﺳﺪﻫﺎي دﻳﮕﺮ در ﺣﻮﺿﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮآورد ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ −‬در ﺑﻪدﺳﺖ آوردن آﺑﻨﮕﺎر رواﻧﺎب ﭼﻨﺪ رﮔﺒﺎر ﭘﻴﺎﭘﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻣﺪلﻫﺎ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ دﻗﺖ ﻣﺪلﻫﺎي ﺑﺎرش‪ -‬رواﻧﺎب اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬در ﻧﺒﻮد اﻃﻼﻋﺎت دادهﻫﺎي رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪلﻫﺎي ﺑﺎرش‪ -‬رواﻧﺎب اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4-1-2-4‬اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻴﻼب‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﻣﻮرد روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺻﻠﻲ در ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻴﻼب اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي‬
‫اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ]‪:[34‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻴﻼب ﺑﺮاﺳﺎس دادهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ب‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻴﻼب ﺑﺮاﺳﺎس دﻗﺖ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫ج‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻴﻼب ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﺎﻛﻢ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ﺗﺎﻛﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺪ روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷـﻮد و روش ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدد‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺶﺗﺮ در ﻣﻮرد اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺎﺳﺐﺗـﺮﻳﻦ روش ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﺳﻴﻼب در راﻫﻨﻤﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2-2-4‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ ﺳﻴﻼب‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﺮﻳﺎن و ﻣﺸﺨﺼﺎت آن ﻧﻈﻴﺮ ﺳﺮﻋﺖ‪ ،‬ﻋﻤﻖ‪ ،‬ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ آب‪ ،‬ﺷﻴﺐ ﺳﻄﺢ‬
‫آب )ﻧﻴﻢرخ ﻃﻮﻟﻲ( و ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺪلﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ دو ﻣـﺪل ﻋـﺪدي و ﻓﻴﺰﻳﻜـﻲ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬در زﻳﺮ ﻣﺨﺘﺼﺮي در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺪلﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺮاي ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻪ »راﻫﻨﻤﺎي ﻛـﺎرﺑﺮد‬
‫ﻣﺪلﻫـﺎي رﻳﺎﺿـﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻜـﻲ در ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ و ﺳـﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ رودﺧﺎﻧـﻪ« ﺿـﺎﺑﻄﻪ ﺷـﻤﺎره ‪ 584‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‪ ،‬رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -1-2-2-4‬ﻣﺪلﻫﺎي رﻳﺎﺿﻲ‬
‫ﻣﺪلﻫﺎي رﻳﺎﺿﻲ در ﻋﻤﻞ اﺑﺰار ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻴﻼب در ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪل رﻳﺎﺿﻲ‪ ،‬ﻣﺪﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس رواﺑﻂ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎﻳﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺪلﺳﺎزي ﻧﻤﻮد ﻛـﻪ اوﻻ رواﺑـﻂ رﻳﺎﺿـﻲ‬
‫ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ آن ﭘﺪﻳﺪه اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺛﺎﻧﻴﺎ روش ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل و اﺑﺰار ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺣﻞ رواﺑﻂ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﺮاي ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي رﻳﺎﺿﻲ و ﻋﺪدي ﻫﺮ ﻧﻮع ﭘﺪﻳﺪه ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮاﺣﻠﻲ ﺑﻪﺷﺮح زﻳﺮ ﻃﻲ ﮔﺮدد ]‪:[40‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ و ﻗﻠﻤﺮو ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬
‫ب‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ج‪ -‬اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻛﻢ‬
‫د‪ -‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺒﻜﻪ‬
‫ﻫ‪ -‬ﺗﺸﺨﻴﺺ و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺮزي‬
‫و‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب روش ﻋﺪدي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي اﻧﻔﺼﺎل و ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت‬
‫ز‪ -‬اﻧﻔﺼﺎل ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻛﻢ‬
‫ح‪ -‬ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﻨﻔﺼﻞ ﺷﺪه‬
‫ط‪ -‬ارزﻳﺎﺑﻲ و ﺻﺤﺖﺳﻨﺠﻲ ﻣﺪل‬
‫ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺪلﻫﺎي ﺑﻪﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺪلﻫﺎي ﻳﻚ ﺑﻌﺪي و ﺑﻌﻀﺎ ﺷﺒﻪ دوﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻈﻴﺮ‬
‫‪ MIKE-Flood ،MIKE11‬و ‪ HEC-RAS‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-2-2-4‬ﻣﺪلﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬
‫در ﻣﺪلﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻣﺪل ﻫﻢ ﻣﻘﻴﺎس ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺻﻠﻲ در ﺻﻮرت اﻋﻤﺎل ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺣـﺎﻛﻢ ﺑـﺮ آن‪ ،‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻣﻮارد اﻧﺠﺎم ﭼﻨـﻴﻦ آزﻣـﺎﻳﺶﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﺑـﺰرگ ﺑـﻮدن‬
‫اﻧﺪازهﻫﺎي ﻣﻴﺪان‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮان و اﻏﻠﺐ ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎ روي ﻣﺪلﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﻛﻮﭼﻚﺗـﺮ اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫]‪ .[40‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺪلﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﮔﻮﻧﻪاي از ﻣﺪلﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ واﻗﻌـﻲ را در ﻣﻘﻴـﺎس ﻛﻮﭼـﻚ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي راﻳﺞ در ﻣﺪلﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ در ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آب‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪﺳـﺎزي ﺟﺮﻳـﺎن در آﺑﺮاﻫـﻪﻫـﺎي روﺑـﺎز‬
‫اﺳﺖ ]‪ .[34‬ﻣﺮاﺣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪلﺳﺎزي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ −‬ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺑﻌﺎدي‬
‫‪ −‬ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺪل‬
‫‪ −‬اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎ و اﻧﺪازهﮔﻴﺮي دادهﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻫﻤﺎن ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ واﻗﻌﻴﺖ‬
‫‪ −‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﻳﻚ ﻣﺪل ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻤﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه واﻗﻌﻲ را ﺑﺎ ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﺧﻄﺎ و ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺻﻮرت اراﺋﻪ دﻫﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻘﺪر دادهﻫﺎي وﺳﻴﻊﺗﺮ و دﻗﻴﻖﺗﺮي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻤﻲ ﻣﺪل ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻓﻖﺗـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﻣﺪل ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻤﺎﻳﺎنﮔﺮ رﻓﺘﺎر ﻣﺴﺎﻟﻪ اﺻﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺣﺎﻛﻢ ﺑـﺮ ﻣـﺪل و ﻧﻤﻮﻧـﻪ اﺻـﻠﻲ‬
‫ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺑـﻴﻦ آن دو ﺑﺮﻗـﺮار اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈـﻮر از ﺗﺸـﺎﺑﻪ ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺗﺸـﺎﺑﻪ ﻫﻨﺪﺳـﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻴﻨﻤﺎﺗﻴﻜﻲ و دﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻢزﻣﺎن در ﻣﺪل و ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺻﻠﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ]‪.[40‬‬
‫ﻣﺪلﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ از دﻗﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﻗﺎدر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲ را ﻧﻴﺰ ﺷـﺒﻴﻪﺳـﺎزي ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‬
‫وﻟﻲ ﺳﺎﺧﺖ اﻳﻦ ﻣﺪلﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ زﻣﺎنﺑﺮ و ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻛﻮﺗـﺎه ﺑـﻮدن ﻋﻤﺮﺷـﺎن زﻳـﺎد ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ ]‪ .[115‬در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﺪلﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻣﻘﻴﺎﺳﻪ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﺮ ﺻﻠﺐ ﻛﺎرﺑﺮد داﺷﺘﻪ و ﺑﻌﻀﺎ‬
‫ﻣﺪل ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺘﺤﺮك ﻧﻴﺰ در ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ رودﺧﺎﻧﻪ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -3-4‬اﻫﺪاف ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي‬
‫ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن اﺣﺘﻤﺎل وﻗـﻮع ﺳـﻴﻞ در ﭘﻬﻨـﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ‪ .‬ﻛـﺎرﺑﺮد‬
‫ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﻮاﺣﻲ ﺑﺮاي ﻧﺮخﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي اﺟﺒﺎري ﻛﺎرﺑﺮي ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ‪ .‬اﻫـﺪاف‬
‫ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻣﺎﻟﻲ و ﺗﻠﻔﺎت ﺟﺎﻧﻲ در آﻳﻨﺪه‬
‫‪ −‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﻛﻪ در ﻣﺤﺪوده ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﺑﻪﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﺑﺎزدﻫﻲ در اﺳﺘﻔﺎده از آنﻫﺎ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ −‬اﻓﺰاﻳﺶ آﮔﺎﻫﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﻮﺳﺴﺎت در ﺧﺼﻮص ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪ -4-4‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺣﺘﻤﺎل رﺧﺪاد ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺗﺮاز و ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن آب و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫ﺳﻴﻼب در ﻧﻮاﺣﻲ در داﺧﻞ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮيﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻛﺸـﺎورزي‪ ،‬ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺴـﻜﻮﻧﻲ و ﺻـﻨﻌﺘﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻔﺮﺟﮕﺎهﻫﺎ و ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﻧـﻮاﺣﻲ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ ﺑـﻪ ﻗﺴـﻤﺖﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎرﺑﺮي و ﺗﻮﺳﻌﻪ اراﺿﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘـﻪ‬
‫اﻋﻢ از ﺷﻬﺮي و ﻏﻴﺮﺷﻬﺮي ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻻزم ﺑﺮاي اﻋﻤﺎل ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از آن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ از آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺎت ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﻃﻖ در ﺣـﺎل‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎزﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ و ﻏﻴﺮه( در ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ‬
‫در ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻲ روﻳﻪ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪات ﺟﻤﻌﻲ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑـﻪ وﺿـﻊ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺗﺪوﻳﻦ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺗﺸﻜﻴﻼت اﺟﺮاﻳﻲ ذيرﺑﻂ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻮول ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم آن اﻗﺪام ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺒﻨﺎي ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧـﻪ از ﻧﻈـﺮ ﻗـﺎﻧﻮن ﻣﺘﻔـﺎوت‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ از ﻧﻈﺮ روشﻫﺎي ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪهاي ﻧﺪارﻧـﺪ و ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﺗﻔﺎوت آنﻫﺎ در دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻨﺎد ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﻗـﺎﻧﻮن ﺗﻮزﻳـﻊ‬
‫ﻋﺎدﻻﻧﻪ آب و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛﺮدن ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ در ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‪ ،‬از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ اﻋﻤﺎل اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ و ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎ در ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮحﻫﺎي ﺟﺎﻣﻊ و ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺷـﻬﺮي و ﻃـﺮحﻫـﺎي ﻫـﺎدي روﺳـﺘﺎﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت ﺳﺎدهﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در ﭘﻬﻨﻪﺑﻨـﺪي ﺳـﻴﻞ در ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻛـﺎرﺑﺮيﻫـﺎي اراﺿـﻲ‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي ﺟﺎﻣﻊ و ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺷﻬﺮي و ﻃﺮحﻫﺎدي روﺳﺘﺎﻫﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗـﺮار ﻧﮕﻴـﺮد و ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺐ ﺷـﻮاري ﻋـﺎﻟﻲ ﻣﻌﻤـﺎري و‬
‫ﺷﻬﺮﺳﺎزي ﻧﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺠﺎز و ﻣﺤﺪود در ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ]‪ .[34‬از اﻳﻦرو ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮارد ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺗﻮان از ﺿﺎﺑﻄﻪ »راﻫﻨﻤﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣـﺪ ﺑﺴـﺘﺮ و‬
‫ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ«‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد ]‪.[34‬‬
‫‪ -5-4‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ارزش اﻣﻮال و ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﻣﺎﻟﻲ و ﺟﺎﻧﻲ وارده ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ در ﻣﻌﺮض ﺳﻴﻞ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﻳﺎ ﻧﺎﺣﻴﻪاي ﻛـﻪ در‬
‫ﻳﻚ ﺳﻴﻞ ﻏﺮﻗﺎب ﻣﻲﺷﻮد را ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨـﺪي ﺧﻄـﺮ ﺑـﺮاي اﻃـﻼع ﻣـﺮدم از ﻣﻴـﺰان‬
‫ﺧﺴﺎرت ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻼب در راﺳﺘﺎي ﻛﻤﻚ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ آﮔﺎﻫﻲ ﻣـﺮدم در اﻧﺘﺨـﺎب ﻣﺤـﻞ زﻧـﺪﮔﻲ و ﺑـﻪﻛـﺎرﮔﻴﺮي روشﻫـﺎي‬
‫ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺿﺮوري اﺳﺖ ]‪ .[21‬ﻗﺒﻞ از ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ اراﺿﻲ را از ﻧﻈﺮ ﺳﻴﻞﮔﻴـﺮي ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻨﮕﺎه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان آﻣﺮﻳﻜﺎ اراﺿﻲ را از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ −‬اراﺿﻲ ﺳﻴﻞراه‪ :1‬ﺑﺨﺸﻲ از ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺻﺪ ﺳﺎل اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﺷـﻐﺎل آن ﺑﺎﻋـﺚ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺗـﺮاز‬
‫ﺳﻴﻼب ﺑﻴﺶ از ‪ 32‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﮔﺮدد‪ .‬ﺳﻴﻞراه از اراﺿﻲ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻻي ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮيﻫـﺎي آن‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺠﺎد ﻣﺎﻧﻊ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب در اﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻛﺸﻮر اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ ﺑـﺮاي ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﺳﻴﻞراه از ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ )در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻛﺸﻮر آﻣﺮﻳﻜﺎ( اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺣﺎﺻﻞﺿـﺮب ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن در ﻋﻤﻖ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻛﻢﺗـﺮ از ‪ 1‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺳـﻴﻞراه ﻣﺤﺴـﻮب‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻴﻞراه ﻳﺎ ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﺎري در اراﺿﻲ ﺟﻠﮕﻪاي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑـﺎزهي‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ ﻛﺎرون در ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ اﻫﻮاز‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬در آﻳﻴﻦﻧﺎﻣـﻪ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺑﺴـﺘﺮ و ﺣـﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎي اﻳـﺮان‪،1‬‬
‫ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺠﺎز و ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬داراي ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺸﺎﺑﻪ اراﺿـﻲ ﺳـﻴﻞراه اﺳـﺖ‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫اراﺿﻲ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﺑﺎﻻ ﺑﻮده و ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻼﺑﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧﺴﺎرت ﺟـﺪي ﺑـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎ و اﻣـﺎﻛﻦ ﻋﻤـﻮﻣﻲ و‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺮدم وارد آورد‪ .‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎﻣﻴﻮن و ﺳﺎﻳﺮ وﺳﺎﻳﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻮده و ﻣﻴﺰان ﺧﻄﺮات ﺑﺴـﻴﺎر زﻳـﺎد‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ و ﺻﺪﻣﺎت زﻳﺎد و ﺑﺮﻫﻢ ﺧﻮردن ﻧﻈﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و زﻳﺎنﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر وﺟﻮد دارد ]‪.[86‬‬
‫‪ −‬اراﺿﻲ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺳﻴﻼب‪ :2‬ﺑﺨﺸﻲ از ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺻﺪ ﺳﺎل ﻛﻪ ﻣﺎزاد ﺑﺮ اراﺿـﻲ ﺳـﻴﻞراه اﺳـﺖ و‬
‫اﺷﻐﺎل اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻼﻣﺎﻧﻊ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ در ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫـﺎ‪ ،‬ﺳـﺎزهﻫـﺎ‬
‫ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬اراﺿﻲ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﻴﻞ‪ :‬ﭘﻬﻨﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺮز ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖﻫﺎي ﺻﺪ و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[34‬‬
‫‪ −‬اراﺿﻲ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻛﻢ ﺳﻴﻞ‪ :‬ﺑﻪ اراﺿﻲ ﺧﺎرج از ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل ﮔﻔﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺤﺪوده اﻧﺘﻘﺎل اﻓﺮاد و اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﻛﺎﻣﻴﻮن و ﺳﺎﻳﺮ وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻓﺮاد ﺑـﺎﻟﻎ و ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫ﻣﺸﻜﻞ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﺮاي ﺧﺮوج از اﻳﻦ ﻣﺤﺪوده در زﻣﺎن ﺳﻴﻼب ﻧﺪارﻧﺪ و اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄـﺮ ﻣـﺮگ و ﻳـﺎ ﺻـﺪﻣﺎت زﻳـﺎد‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[86‬‬
‫‪ -6-4‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻬﻨﻪﻫﺎ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‪ 3‬ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﺎﻟﻲ و ﺟﺎﻧﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺑﻪﺻﻮرت درﺟﻪ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺧﺴـﺎرت‬
‫در ﺣﻴﻦ وﻗﻮع ﻳﻚ ﺣﺎدﺛﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻦ دو ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻴﺰان ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي و آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي و ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي و‬
‫وزن دﻫﻲ ﺑﻪ ﻫﺮﻛﺪام‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺣﺎﺻﻠﻪ را ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي از ﺣﺎﺻـﻞﺿـﺮب اﺣﺘﻤـﺎل ﺧﻄـﺮ‪ ،‬درﺻـﺪ‬
‫ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي و ارزش اﻣﻮال و ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﺧﻄﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه و از رواﺑﻂ زﻳﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ]‪:[7‬‬
‫ارزش اﻣﻮال در ﺧﻄﺮ × درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي × اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ = ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﺎﻟﻲ‬ ‫)‪(1-4‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﺧﻄﺮ× درﺻﺪ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي × اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ = ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺟﺎﻧﻲ‬ ‫)‪(2-4‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رواﺑﻂ ﻓﻮق‪ ،‬ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ‪ ،‬درﺻﺪ ﺧﺴـﺎرتﭘـﺬﻳﺮي و ارزش اﻣـﻮال و ﻳـﺎ ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﺧﻄﺮ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻫﺮ ﭼﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮده و درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﻣﺴـﺘﺤﺪﺛﺎت‬
‫واﻗﻊ در ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮ و ارزش اﻳﻦ ﻣﺴﺘﺤﺪﺛﺎت ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در رواﺑﻂ‬
‫‪ -1‬ﻣﻨﻈﻮر از آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺮﻳﻢ و ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي اﻳﺮان‪ ،‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻬﺎر‪ ،‬ﻣﺴـﻴﻞﻫـﺎ‪ ،‬ﻣـﺮدابﻫـﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻛـﻪﻫـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ و‬
‫ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ )ﻣﺼﻮب ‪ (1379‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2- Flood Fringe‬‬
‫‪3-Risk‬‬
‫ﻓﻮق‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ ﺗﺎﺑﻌﻲ از اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺳﻴﻞ ﻳﻌﻨﻲ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺳﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣـﻮﺛﺮ در درﺻـﺪ ﺧﺴـﺎرتﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺷﺎﻣﻞ آﻣﺎدﮔﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻧﺮخ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ آب در ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻣـﺪت ﺳـﻴﻞ‪ ،‬ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ارزش اﻣﻮال و ﺗﻌـﺪاد ﺟﻤﻌﻴـﺖ در ﺧﻄـﺮ ﻧﻴـﺰ ﺗـﺎﺑﻌﻲ از ﻧـﻮع‬
‫ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ در اداﻣﻪ در ﻣﻮرد ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻮق ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -1-6-4‬اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ در ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺳـﻴﻞ اﺳـﺖ‪ .‬در رواﺑـﻂ )‪ (1-4‬و )‪(2-4‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ ﺗﺎﺑﻌﻲ از اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺳﻴﻞ و ﻳﺎ ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﻲ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻴﻼبﻫـﺎي ﺑـﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸـﺖﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻌﻴﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪:[34‬‬
‫ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 25‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄـﺮ اﻳـﻦ‬
‫ﭘﻬﻨﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺣﺪاث ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻋﻴﺎﻧﻲ و ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در اﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ ﻃﺒﻖ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣـﻪ اﺟﺮاﻳـﻲ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺣـﺪ ﺑﺴـﺘﺮ و‬
‫ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎص ﺑﺎ اﺧﺬ ﻣﺠـﻮز از وزارت ﻧﻴـﺮو‪ ،‬ﻛـﺎﻫﺶ و ﻳـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ دوره‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 100‬ﺳﺎل ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞ ﭘﺮ ﺧﻄﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﻛﻪ داﺧﻞ از ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 500‬ﺳﺎل و ﺧﺎرج ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 100‬ﺳﺎل‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ −‬ﭘﻬﻨﻪاي ﻛﻪ ﺧﺎرج از ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 500‬ﺳﺎل ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﭘﻬﻨﻪ ﻛﻢ ﺧﻄﺮ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ )‪ (1-4‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب را ﺑﺮاي ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺮاز ﺳﻴﻼب در ﻧﺎﺣﻴﻪ ‪ 8 ،AE‬ﻣﺘﺮ ﺑﻮده و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻞ ‪ 500‬ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻤﺎد ‪ X‬و ﻧـﻮاﺣﻲ ﺑـﺎ اﺣﺘﻤـﺎل‬
‫ﺧﻄﺮ اﻣﻮاج ﺳﻴﻞ در ﻧﺎﺣﻴﻪ ‪ V‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-4‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‬
‫‪ -2-6-4‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ در ﺗﻌﻴﻴﻦ درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬ﻣﻘﺪار آﻣﺎدﮔﻲ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬آﻣﺎدﮔﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ‬
‫ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدي ﻣﻨﻮط ﺑﻪ ﻣﻴﺰان آﻣﻮزش ﻣﺮدم و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺴﻮول در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ و ﻣﻴﺰان ﺗﻤﻬﻴﺪات ﺑﻪﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑـﺮاي‬
‫ﻛﺎﻫﺶ زﻣﺎن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز و اﻓﺰاﻳﺶ راﻧﺪﻣﺎن و اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت واﻛﻨﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﻚ ﺳـﻴﻞ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺟﻮاﻣـﻊ ﭘﻴﺸـﺮﻓﺘﻪ ﺑـﺎ‬
‫درﺟﻪ آﻣﺎدﮔﻲ ﺑﺎﻻ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﻪ ﻫﺸﺪارﻫﺎي ﺳﻴﻞ ﺑﺎﻻﺳﺖ ]‪ .[19‬ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﻣﻴـﺰان آﻣـﺎدﮔﻲ ﺳـﺎﻛﻨﻴﻦ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗـﺎﻛﻨﻮن در ﻣـﻮرد ﺧﺴـﺎرت‬
‫وارد ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼبدﺷـﺖ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار ﻣﻌﻴﻨـﻲ اراﺋـﻪ ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬از اﻳـﻦرو ﺑـﺮاي ﺗﻌﻴـﻴﻦ درﺻـﺪ‬
‫ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎﻳﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ 9-6-4‬اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﺪان اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻴﺰان آﻣﺎدﮔﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ را اﻓﺰاﻳﺶ داده و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﺰان درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘـﺬﻳﺮي را‬
‫ﻛﺎﻫﺶ داد‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ 3-9‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﻬﻴﻪ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫ﻛﻤﻚ اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺟﺎﻳﮕﺎه اﺣﺪاث ﻣﺮاﻛﺰ اﻣﺪادرﺳﺎﻧﻲ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﻛﻢ را ﻣﺸﺨﺺ ﻛـﺮد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﻣﺮاﻛﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ آﺗﺶﻧﺸﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻫﻼل اﺣﻤﺮ‪ ،‬ﺳﺘﺎد ﺣﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ و اﻣﺪادﻫﺎي ﭘﺰﺷـﻜﻲ اﺷـﺎره ﻛـﺮد‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬
‫ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺮاﻛﺰ اﻣـﺪادي و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان را از ﻣﺤـﺪوده ﺧﻄـﺮ دور ﻛـﺮده و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان را‬
‫اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻛﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺮﻳﻚ از ﭘﻬﻨﻪﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه و ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻣﺪادرﺳﺎﻧﻲ و ﻧﺠـﺎت ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﮔﺰﻳﻨﺶ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ آنﻫﺎ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[34‬از ﻣﻮارد دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آﻣﺎدﮔﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ را اﻓـﺰاﻳﺶ دﻫـﺪ اﻳﺠـﺎد ﻳـﻚ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﺎد ﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﻧﻴﺰ در ﺑـﺎﻻﺑﺮدن ﻣﻴـﺰان آﻣـﺎدﮔﻲ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺳـﻴﻞ ﺗـﺎﺛﻴﺮ‬
‫ﺑﻪﺳﺰاﻳﻲ دارد‪.‬‬
‫‪ -3-6-4‬ﻧﺮخ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺮاز‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻬﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺮخ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ آب در رودﺧﺎﻧـﻪ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺘﻘﺎل رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ آب‪ ،‬آب از داﺧﻞ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ ﺳﺮرﻳﺰ ﻛـﺮده و وارد ﻣﺤـﺪودهﻫـﺎي‬
‫ﻣﺠﺎور ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻧﺮخ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ آب ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺑـﺮاي ﻫﺸـﺪار ﺳـﻴﻞ و ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬در‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن در ﻣﻮرد ﺧﺴﺎرت وارد ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﻲ اراﺋـﻪ‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦرو ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎﻳﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛـﻪ در ﺑﻨـﺪ‬
‫‪ 9-6-4‬اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﺪان اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4-6-4‬ﺳﺮﻋﺖ و ﻋﻤﻖ ﺳﻴﻞ‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ اﻣﻨﻴﺖ ﺟﺎﻧﻲ و ﺗﺨﺮﻳﺐﻫﺎي ﺳﺎزهاي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﻞﻫﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ و ﻋﻤـﻖ ﺳـﻴﻞ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻫﺮ دو ﻋﺎﻣﻞ ﺳﺮﻋﺖ و ﻋﻤﻖ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﻲ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻋﺒﻮر ﺳﺎﻟﻢ از ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ و ﻋﻤﻖ آنﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ داﺷﺘﻪ و اﻓﺰاﻳﺶ آنﻫﺎ ﺳﺒﺐ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺧﻄـﺮ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺮدم‪ ،‬ﺣﻴﻮاﻧﺎت‪ ،‬اﻋﻴﺎﻧﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت و وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ از ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻣﻬـﻢ در ﻣﻨـﺎﻃﻖ در‬
‫ﻣﻌﺮض ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[86‬‬
‫ﻋﻤﻖ ﺳﻴﻼب ﻋﺎﻣﻞ ﻛﻤﻲ و ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي اﺳﺖ و ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﺗـﺎﺛﻴﺮ را در ﺑـﺮآورد ﺧﺴـﺎرت ﻧﺎﺷـﻲ از ﻳـﻚ ﺳـﻴﻞ دارد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﻞﻫﺎي ﺑﺮقآﺳﺎ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻴﻼب ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﻲ در درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﻋﻤﻖ ﺳﻴﻼب در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪه در ﻓﺼـﻞ‬
‫ﺷﺸﻢ ﻣﻲﺗﻮان ﺳﻬﻢ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ را در ﻣﻘﺪار ﺧﺴﺎرت ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻣﻴﺰان ﻧﻘﺶ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ را در‬
‫درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي ﻫﺮ ﭘﻬﻨـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﻋﺎﻣـﻞ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎﻳﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ 9-6-4‬اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﺪان اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5-6-4‬ﻣﺪت ﺳﻴﻞ‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻬﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺪت زﻣﺎن وﻗﻮع ﺳﻴﻼب اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﺪت ﺳﻴﻞ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻴﺰان‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻬﻨﻪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪت ﺳﻴﻞ راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ ﺑﺎ ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﺎرش و ﺗﻮزﻳﻊ زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲ آن دارد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫در زﻣﺎن ﺑﺎرش‪ ،‬ﺣﻮﺿﻪ از ﻧﻈﺮ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك‪ ،‬اﺷﺒﺎع و ﻳﺎ در ﺣﺪ اﺷﺒﺎع ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رواﻧﺎب ﺳـﺮﻳﻊﺗـﺮ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺷـﺪه و رﺧـﺪاد ﺳـﻴﻞ‬
‫ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻮارد ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ اﺗﻔﺎق ﺑﻴﻔﺘﻨﺪ ﻳﻌﻨﻲ در زﻣﺎن ﺑﺎرش‪ ،‬ﺣﻮﺿﻪ از ﻧﻈﺮ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك‪ ،‬اﺷـﺒﺎع و ﻳـﺎ در‬
‫ﺣﺪ اﺷﺒﺎع ﺑﺎﺷﺪ و زﻣﺎن ﺑﺎرش ﻧﻴﺰ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺪت ﺳﻴﻼب در ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺪت ﺳﻴﻞ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت وارد ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒـﻖ اﻇﻬـﺎرات ﮔـﺮوه‬
‫ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ارﺗﺶ اﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،(USACE) 1‬ﻣﺪت ﺳﻴﻼب ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ ﺟﺪول )‪(3-6‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻼب در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﻟﺤﺎظ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه در ﻓﺼـﻞ‬
‫ﺷﺸﻢ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه در ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻛـﺮد و ﺑـﺎ اﺳـﺘﻨﺎد ﺑـﻪ آن ﻣﻴـﺰان‬
‫ﻧﻘﺶ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ در درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ -6-6-4‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻣﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣـﻲﮔـﺮدد‬
‫ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آبﮔﺮﻓﺘﮕﻲ و ﺗﺨﻠﻴﻪ را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺻﺤﻴﺢ و ﺑـﻪ ﻣﻮﻗـﻊ از ﺧﻄـﺮ ﺳـﻴﻼب دور‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﻣﺤﻠﻲ ﭘﺲ از درﻳﺎﻓﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺧﻄـﺮ ﺳـﻴﻞ در زﻣـﺎن ﻫﺸـﺪار‪ ،‬اﻗـﺪام ﺑـﻪ ﺗﺨﻠﻴـﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ راﻧﺪﻣﺎن و اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻣﺪاد‪ ،‬ﻧﺠﺎت و ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻛـﺮد ﻛـﻪ‬
‫دادن آﻣﻮزش ﺑﻪ اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺑﺎﻟﻘﻮه در ﻣﻌﺮض ﺳﻴﻼب ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي در ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب دارد‪.‬‬
‫در ﭘﻬﻨﻪ ﻛﻢ ﺧﻄﺮ‪ ،‬در زﻣﺎن وﻗﻮع ﺳﻴﻞ‪ ،‬اﻓﺮاد ﺑﺎﻟﻎ ﻣﺸﻜﻞ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﺮاي ﺧﺮوج از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺪارﻧﺪ و اﻧﺘﻘﺎل ﻛﻠﻴـﻪ اﻓـﺮاد و اﻣـﻮال‬
‫آنﻫﺎ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺨﻠﻴﻪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺮگ و ﺻﺪﻣﺎت و ﺧﺴﺎرات زﻳﺎد ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﭘﻬﻨﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ورود ﺧﺴﺎرت و ﺻﺪﻣﺎت و اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺮگ در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻓﺮاد و اﻣـﻮال آنﻫـﺎ در ﺣـﺪ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﭘﻬﻨـﻪ‪ ،‬اﻳﺠـﺎد ﺳﻴﺴـﺘﻢﻫـﺎي ﻫﺸـﺪار دﻫﻨـﺪه ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ﻣﻴـﺰان ﺧﻄـﺮ ﺳـﻴﻞ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ اﺣـﺪاث‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻓﺮاد و ﻧﺠﺎت ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﺿﺮورت دارد‪.‬‬
‫در ﭘﻬﻨﻪ ﺧﻄﺮ زﻳﺎد‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ و اﻣﻮال آنﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎﻣﻴﻮن و ﺳـﺎﻳﺮ وﺳـﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴـﻪ ﺑﺴـﻴﺎر ﻣﺸـﻜﻞ ﺑـﻮده و ﻣﻴـﺰان‬
‫ﺧﻄﺮات ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﭘﻬﻨﻪ ﺧﻄﺮ زﻳﺎد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺨﻠﻴﻪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل اﻳﺠﺎد ﺻﺪﻣﺎت ﻣﺎﻟﻲ و ﺟﺎﻧﻲ و ﺑﻪ ﻫﻢ ﺧـﻮردن ﻧﻈـﻢ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦرو ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ در ﭘﻬﻨﻪ ﺧﻄﺮ زﻳﺎد‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻣﻬﻢ ﻗـﺮار ﻧﮕﻴـﺮد‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻬﻴـﻪ ﻧﻘﺸـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ و در دﺳﺘﺮس ﻗﺮار دادن آنﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﻳﺖﻫﺎي ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي اﺳـﺘﺎنﻫـﺎ و ادارات آب‬
‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنﻫﺎ و اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﺻﺪا و ﺳﻴﻤﺎ‪ ،‬اﻓﺮاد را از ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺗﻮان آﮔﺎه ﻛﺮد ﺗﺎ از ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز‬
‫در ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮﺧﻄﺮ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪ .‬در ﻛﻨﺎر اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در ﺣﺎﺷﻴﻪ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻛﻴﻔﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺎﻛﻨﻮن در ﻣﻮرد ﺧﺴﺎرت‬
‫وارد ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ درﺟﻪﺑﻨﺪي ﻣﻌﻴﻨـﻲ اراﺋـﻪ ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬از اﻳـﻦرو ﺑـﺮاي اﻳـﻦ ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫‪1-United States Army Corps of Engineers‬‬

‫ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻣﻘﺪار ﺧﺎﺻﻲ را اﺧﺘﺼﺎص داد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳـﺎﻛﻨﻴﻦ‪ ،‬راﺑﻄـﻪ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻤﻲ ﺑـﺎ ﻧـﺮخ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺗـﺮاز ﺳـﻴﻼب و‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﺧﻴﺰ دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﺑﻨـﺪ‬
‫‪ 9-6-4‬راﻫﻜﺎري ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -7-6-4‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻮارد ﻣﻬﻢ در ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻧﺤﻮه دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺑﺮاي اﻣﺪادرﺳـﺎﻧﻲ و ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﺳـﺎﻛﻨﻴﻦ اﺳـﺖ‪ .‬در‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ راهﻫﺎي ﺷﺮﻳﺎﻧﻲ درﺟﻪ ‪ 1‬و ‪ 2‬وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺳﻴﻞ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ آنﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع راه و ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ ﻛﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺤﻮه اﻣﺪادرﺳﺎﻧﻲ و ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ راﺣﺖ ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ راه دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد اﻣﺪادرﺳﺎﻧﻲ و ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ دﺷﻮار ﺷﺪه و اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﻬﻴﺰات ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮ و ﭘﺮﺧﺮج ﺗﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻠﻴﻜـﻮﭘﺘﺮ و ﻫﻮاﭘﻴﻤـﺎ‬
‫ﺑﺮاي اﻣﺪادرﺳﺎﻧﻲ ﻻزم ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬در ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮع راه دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺳـﻴﻞﮔﻴـﺮ ﻧﻴـﺰ ﻟﺤـﺎظ ﮔـﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﭘﻬﻨﻪ ﻛﻢ ﺧﻄﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻛﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻮدن و ﻳﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد راه دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻴﻼب‪ ،‬اﻣﻜﺎن اﻣﺪادرﺳﺎﻧﻲ و ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺧﺴﺎرات ﺑﻴﺶﺗﺮ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻛﺮدن راه دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﭘﻬﻨﻪ ﭘﺮﺧﻄﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﺧﻴﺰ ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻛﻴﻔﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗـﺎﻛﻨﻮن در ﻣـﻮرد ﺧﺴـﺎرت وارد‬
‫ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ درﺟﻪﺑﻨﺪي ﻣﻌﻴﻨﻲ اراﺋﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ از اﻳﻦرو ﺑـﺮاي اﻳـﻦ ﻋﺎﻣـﻞ ﻧﻤـﻲﺗـﻮان‬
‫ﻣﻘﺪار ﺧﺎﺻﻲ را اﺧﺘﺼﺎص داد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬راﻫﻜﺎري ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷـﺪه اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ 9-6-4‬اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﺪان اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -8-6-4‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ و ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻬﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮيﻫﺎي ﺳﻴﻞ در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورده ﺷﻮﻧﺪ رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻟﺰوﻣـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮيﻫﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳـﺎ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي رﺷـﺪ و ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺷـﻬﺮ‪ ،‬ﭘﻬﻨـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري اوﻗﺎت ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻗﻮﻳـﺎ ﻣﺘـﺎﺛﺮ از‬
‫ﻓﺮاواﻧﻲ وﻗﻮع ﺳﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﺳﺎلﻫﺎ ﻳﺎ دﻫﻪﻫﺎ ﺑﺪون رﺧﺪاد ﺳﻴﻞ ﺳﭙﺮي ﺷﻮد‪ ،‬آﮔﺎه ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ ﻣﺮدم و ﻣﺴﻮوﻻن درﺑـﺎره‬
‫ﺳﻴﻞ دﺷﻮارﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ وﻳﮋه در ﻣﻮرد ﺳﻜﻮﻧﺖﮔﺎهﻫﺎي ﺷﻬﺮي ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﻴﻞﺑﻨﺪﻫﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﻴﺪا ﻛـﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺼـﺪاق‬
‫دارد‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ ﻳﺎ ﺑﺪون ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻳﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ رﻳﺴـﻚﻫـﺎي ﺳـﻴﻞ را‬
‫ﻧﺎدﻳﺪه ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻳﺎ دﺳﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮآورد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز و ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ و ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ‬
‫وﺟﻮد دارد وﻟﻲ اﺟﺮا ﻧﻤﻲﺷﻮد ]‪ .[19‬ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‪ ،‬ﭼﺎﻟﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﻛﺎﻫﺶ »در ﻣﻌﺮض ﺑﻮدن« ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬روشﻫﺎي اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در ﭼﻬﺎر ﻣﻘﻮﻟﻪ اﺻﻠﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ]‪:[19‬‬
‫‪ −‬ﻣﻘﺮرات ﻣﺤﺪود ﻛﻨﻨﺪه )ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ‪ ،‬ﺟﺮاﻳﻢ‪ ،‬اﺳﻜﺎن ﺟﺪﻳﺪ(‬
‫‪ −‬ﻣﺸﻮقﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي )ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺗﺮﺟﻴﺤﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اراﺿﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎت اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب اراﺿﻲ(‬
‫‪ −‬آﮔﺎﻫﻲ ﺑﺨﺸﻲ )اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ درﺑﺎره ﺧﻄﺮﻫﺎي ﺳﻴﻞ‪ ،‬اﻗﺪاﻣﺎت آﻣﻮزﺷﻲ(‬
‫‪ −‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﺧﺮﻳﺪ اﻣﻼك‪ ،‬اﺳﺘﻘﺮار ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﺑﻴﺮون ﺳﻴﻼبدﺷﺖ(‬
‫اﺟﺮاي ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺗﻜﺎي ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺮرات ﻣﺤـﺪود ﻛﻨﻨـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﺗﻜﺎي ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﺒﺐ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﺮدم در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮاﺟﻊ ﺷﻬﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠـﻲ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺑـﻲاﻋﺘﻨـﺎﻳﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ را ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃـﻼعرﺳـﺎﻧﻲ و‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻤﺮ درﺑﺎره ﺿﺮورت اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺟﻠﺐ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ]‪.[19‬‬
‫از ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﻬﻢ در ﺗﻌﺮﻳﻒ و اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‪ ،‬ﻣﺮزﻫﺎي ﺑﺨﺸﻲ و اداري اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻞ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳـﺰي‬
‫ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن آنﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﺘﻔﺎوت دارﻧـﺪ‪ .‬ﻫـﺮ‬
‫دو ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ )ﺑﺎ دﻏﺪﻏﻪ ﺳﻴﻞ( ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮزﻫﺎي اداري ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻣـﺎﻧﻊ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻳﺎ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﺗﻌﺪادي واﺣﺪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻳﺎ ﺷﻬﺮداريﻫﺎي‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻣﻴﺎن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺷﻮد ]‪.[19‬‬
‫ارزش اﻣﻮال در ﺧﻄﺮ و ﻧﻴﺰ ارزش ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﺗﻌﻴﻴﻦ درﺟﻪ ﺧﻄﺮﺧﻴﺰي‬
‫ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﻣﻮﺟﻮد و ﻫﻢ ﻧﺤﻮه ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در آﻳﻨـﺪه ﻟﺤـﺎظ ﺷـﻮد‪ .‬در ﻓﺼـﻞ‬
‫ﺷﺸﻢ در ﻣﻮرد ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺎﻟﻲ در ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ اراﺋﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺗﻠﻔﺎت و ﻣﺠﺮوﺣﻴﻦ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬روﺷﻲ ﺗﻮﺳﻂ روزل‪ 1‬و ﻫﻤﻜﺎران ]‪ [90‬اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﭘﺎﻳـﻪ‬
‫ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﻗﺮارﮔﻴﺮي اﻓﺮاد در ﻣﻌـﺮض ﺳـﻴﻼب و درﺻـﺪي از اﻓـﺮاد ﻛـﻪ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺮگ و ﻣﻴﺮ و ﻣﺠﺮوﺣﻴﺖ آنﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﺳﺘﻮار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[14‬ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺧﺴـﺎرت ﻣـﺎﻟﻲ و ﺟـﺎﻧﻲ در ﻫـﺮ‬
‫ﭘﻬﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ارزش اﻣﻮال و ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﺧﻄﺮ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ -9-6-4‬ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ از رواﺑﻂ )‪ (1-4‬و )‪ (2-4‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬در اﻳـﻦ رواﺑـﻂ ﺳـﻪ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ‪ ،‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي و ارزش اﻣﻮال و ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﺧﻄﺮ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ ﺗﺎﺑﻌﻲ‬
‫اﺳﺖ از اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺳﻴﻞ و اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺳﻴﻞ ﻧﻴﺰ ﺗﺎﺑﻌﻲ از دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺳﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛـﻪ در ﭘﻬﻨـﻪﺑﻨـﺪي‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﭘﻬﻨﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖﻫﺎي ﺳﻴﻼب ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ از اﻳﻦرو ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄـﺮ در ﻫـﺮ‬
‫‪1- Rowsell‬‬
‫ﭘﻬﻨﻪ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ آن ﭘﻬﻨﻪ دارد‪ .‬از اﻳﻦرو ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﻬﻨـﻪﺑﻨـﺪي ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ در ﻫـﺮ ﭘﻬﻨـﻪ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ آن را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﻗﺴﻤﺖ اراﺿﻲ ﺳﻴﻞراه اﺣﺘﻤـﺎل ﺧﻄـﺮ ﺑﺴـﻴﺎر زﻳـﺎد‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي ﺗﺎﺑﻊ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ −‬آﻣﺎدﮔﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻞ‬
‫‪ −‬ﻧﺮخ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺮاز‬
‫‪ −‬ﻋﻤﻖ و ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻴﻞ‬
‫‪ −‬ﻣﺪت ﺳﻴﻞ‬
‫‪ −‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ‬
‫‪ −‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ‬
‫از ﺑﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻮق ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه در ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻘـﺪار ﻧﻘـﺶ ﻋﻮاﻣـﻞ ﻋﻤـﻖ و ﻣـﺪت ﺳـﻴﻞ را‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﻋﻮاﻣﻞ آﻣﺎدﮔﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻧﺮخ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺗـﺮاز ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﺳـﺮﻋﺖ ﺳـﻴﻞ‪ ،‬ﺷـﺮاﻳﻂ ﺗﺨﻠﻴـﻪ‬
‫ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﺧﻴﺰ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ ﻳﻚ ﺿﺮﻳﺐ اﺻـﻼﺣﻲ ﺑـﻴﻦ‬
‫ﺻﻔﺮ و ﻳﻚ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ در ﻣﻘﺪار ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه از ﻋﻮاﻣـﻞ دﻳﮕـﺮ ﺿـﺮب ﺷـﺪه و ﻋـﺪد ﻧﻬـﺎﻳﻲ درﺻـﺪ‬
‫ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ اﻳﻦ ﺿﺮاﻳﺐ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ ﻻزم اﺳـﺖ‬
‫ﺗﻴﻢ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺧﺒﺮه و ﻣﺴﻮول ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ آن اﻗﺪام ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ارزش اﻣﻮال و ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﺧﻄﺮ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﻴﻴﻦ درﺟﻪ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ‪ ،‬ﻫﻢ ﻛﺎرﺑﺮي‬
‫اراﺿﻲ ﻣﻮﺟﻮد و ﻫﻢ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در آﻳﻨﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﻔﺘﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ 8-6-4‬ﻣﻲﺗﻮان ارزش‬
‫اﻣﻮال و ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﺧﻄﺮ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻣﻘﺪار ﻋﻮاﻣﻞ اﺣﺘﻤـﺎل ﺧﻄـﺮ‪ ،‬درﺻـﺪ ﺧﺴـﺎرتﭘـﺬﻳﺮي و ارزش اﻣـﻮال و‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﺧﻄﺮ در ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان درﺟﻪ ﺧﻄﺮﺧﻴﺰي ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ را ﺑﺎ رواﺑﻂ )‪ (1-4‬و )‪ (2-4‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ -7-4‬ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﺑﺎ رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸـﻪﻫـﺎي ﭘﻬﻨـﻪﺑﻨـﺪي ﺳـﻴﻞ در‬
‫ﺑﺨﺶ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ درﺻﻮرت ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﻴﻦ ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و ﻣﺪل رﻳﺎﺿﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺟﻬﺖ ﺑﺮآورد ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻼب‪ ،‬اﻣﻜﺎن اﻋﻤﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ اﺻـﻼح و‬
‫ﺑﻪروزآوري اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ و ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻢ ﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦرو ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ ﺧـﻮﺑﻲ در ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﭘﻴﺶ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ و ﺣﺘﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان و اﻣﺪاد و ﻧﻈﺎرت در ﺣﻴﻦ وﻗﻮع ﺳﻴﻞ و ﺑﺎزﺳﺎزي ﭘﺲ از ﺳﻴﻞ را در‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺪﻳﺮان ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ]‪.[12‬‬
‫‪ -1-7-4‬ﺳﻨﺠﺶ از دور‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻋﻮارض و اﺷﻴﺎي واﻗﻊ در ﻓﺎﺻﻠﻪ دور ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺼﺎوﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴـﺮد‪ ،‬ﺳـﻨﺠﺶ از‬
‫دور ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[39‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺳﻨﺠﺶ از دور‪ ،‬ﻓﻦ ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺑﺪون ﺗﻤﺎس ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﺎ زﻣـﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﺑﺰارﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﺮاوان دارد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ و ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺰﻳﺖ ﻋﻤﺪه ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي‪ ،‬رﻗﻮﻣﻲ ﺑﻮدن آنﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ راﻳﺎﻧﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺷـﺪه و‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻜﺮر در زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻴﺴـﺮ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ ]‪ .[64‬اﻣـﺮوزه اﺳـﺘﻔﺎده از ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖﻫـﺎي ﻓﻨـﺎوري‬
‫ﺳﻨﺠﺶ از دور در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه‪،‬‬
‫ﺳﻨﺠﺶ از دور‪ ،‬ﻳﻜﻲ از اﺑﺰارﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺣﻴﺎﺗﻲ در ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﮔﺮدد ]‪.[55‬‬
‫ﺳﻨﺠﺶ از دور در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮدهاي دارد‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ زﻣـﻴﻦﺷﻨﺎﺳـﻲ‪ ،‬آبﺷﻨﺎﺳـﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺪن‪ ،‬ﺷﻴﻼت‪ ،‬ﻛﺎرﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻳﺴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي اﻃﻼﻋـﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﺟﻨﮕﻠﺪاري‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ اراﺿﻲ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻨـﻲ و ﻏﻴـﺮه اﺷـﺎره ﻛـﺮد‪ .‬اﻳـﻦ ﻓﻨـﺎوري‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات دورهاي ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و در ﻣﻮاردي ﭼﻮن ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺴﻴﺮ رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫ﺣﺪ و ﻣﺮز ﭘﻴﻜﺮهﻫﺎي آﺑﻲ ﭼﻮن درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ‪ ،‬درﻳﺎﻫﺎ و اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻳﺨﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ و ﻏﻴﺮه ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺎرﺳﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺳﻨﺠﺶ از دور ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺛﺒﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮات و اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﺎزﺗـﺎﺑﺶ اﻟﻜﺘـﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴـﻲ از‬
‫ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺪ و ﻣﺮز ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ اﻋﻢ از ﻣﺮز اﻧﻮاع ﺧﺎكﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮓﻫﺎ‪ ،‬ﮔﻴﺎﻫﺎن‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
‫ﻛﺸﺎورزي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﻏﻴﺮه را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﻓﻨﺎوري در ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ وﺿﻊ ﻫﻮا و اﻧـﺪازهﮔﻴـﺮي ﻣﻴـﺰان ﺧﺴـﺎرت‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻛﺸﻒ آﻟﻮدﮔﻲ آبﻫﺎ و ﻟﻜﻪﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ در ﺳﻄﺢ درﻳﺎ و اﻛﺘﺸﺎﻓﺎت ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬ﺑﺪون ﺷﻚ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻓﻨﺎوري در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻛﺘﺸﺎﻓﻲ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳـﺮﻋﺖ اﻧﺠـﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت را‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ از ﻧﻈﺮ دﻗﺖ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ ﺻﺮﻓﻪﺗﺮ اﺳﺖ ]‪.[24‬‬
‫‪ -2-7-4‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ )‪(GIS‬‬
‫ﻫﺪف ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻳﺎ ‪ ،GIS‬ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎي ﺑﺮاﺳﺎس دادهﻫﺎي ﻣﻜـﺎﻧﻲ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ از ﺗﻠﻔﻴﻖ دادهﻫﺎي ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑـﺎ روشﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ و ﺑـﺎ‬
‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي ﻛﺸـﺎورزي‪ ،‬ﺟﻨﮕﻠـﺪاري‪ ،‬ﺧـﺎك و‬
‫زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در دﻫﻪ ‪ 1970‬ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ و اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑـﻪ ﻓﻨـﺎوريﻫـﺎي ﻛـﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي و‬
‫ﻓﻨﻮن ﻻزم ﺑﺮاي ﻛﺎر ﺑﺎ دادهﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎﻳﻲ )‪ ،(GIS‬ﺑـﺮاي ﻓـﺮاﻫﻢ آوردن ﻗـﺪرت ﺗﺠﺰﻳـﻪ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬
‫ﺣﺠﻢﻫﺎي ﺑﺰرگ دادهﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻛﺎرﺑﺮد ﮔﺴﺘﺮده دارد‪ .‬ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ در ﺟﻮاﻣﻊ ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ‪ ،‬اﻣﺮي اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳـﺖ‪ .‬از اﻳـﻦ رو ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻣﺪلﺳﺎزي‪ ،‬از دﻗﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت و دﻗﺖ آن ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬از آﻧﺠـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ اﻣﻜـﺎن ﻧﻤـﺎﻳﺶ ﺳـﻪ ﺑﻌـﺪي و در‬
‫زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺑﺎزهﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ؛ ﺧﺼﻮﺻﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮه ﭘﻬﻨﻪﺑﻨـﺪي ﺳـﻴﻞ ﺑـﻪ ﻃـﻮر دﻗﻴـﻖ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺑﺎ آﮔﺎﻫﻲ از ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي در زﻣﺎن ﭘﺲ از آﻏﺎز ﺳﻴﻼب و ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺴـﻜﻮﻧﻲ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﺴﺘﺮه ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﺎ اﺗﺨﺎذ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﻨﺎﺳﺐ؛ از ﺑﺮوز ﺣﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ ﻧﺎﺷـﻲ از ﺟـﺎري ﺷـﺪن ﺳـﻴﻼب‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﺮد‪ .‬از دﻳﮕﺮ ﻣﺰاﻳﺎي اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰارﻫﺎي ‪ GIS‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اراﺿﻲ واﻗﻊ‬
‫در ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داﺷـﺖ و در ﺻـﻮرت ﻧﻴـﺎز ﻣـﻲﺗـﻮان ﻣﺸﺨﺼـﺎت واﺣـﺪﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺎري و ﻏﻴﺮه را ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ در اﻳﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ وارد ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻈﺮ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺑﺎﻧﻚ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮﺟﻮد و ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[20‬در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎﻳﻲ ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ اﺑﺘﺪا اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮوﻓﻴﻞﻫﺎي ﻃﻮﻟﻲ و ﻋﺮﺿﻲ رودﺧﺎﻧﻪ و اراﺿـﻲ ﺣﺎﺷـﻴﻪ‬
‫آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪل وارد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﺮﺿﻲ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻌـﺮف ﺷـﻜﻞ ﻋﻤـﻮﻣﻲ رودﺧﺎﻧـﻪ ﺑـﻮده و‬
‫ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ آن ﺑﺘﻮان ﻣﺴﻴﺮ اﺻﻠﻲ ﺟﺮﻳﺎن در آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ را ﺑﻪ ﻣﺪل ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻴﺰان ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻼﺑﻲ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه و ﻣﺠﺪدا اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت وارد ﻧﺮماﻓﺰار ‪ GIS‬ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻘﺶﻫﺎي از‬
‫ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ]‪.[12‬‬
‫‪ -3-7-4‬ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت دادهﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از راه دور ﺑﺎ ﻣﺪلﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﭘﻴﺶﺗﺮ ﻧﻴﺰ اﺷﺎره ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺳﻨﺠﺶ از دور از ﺟﻤﻠﻪ روشﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﺑﺴﻴﺎري از زﻣﻴﻨـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮدهاي دارد‪ .‬دادهﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﻪ روز ﺑﻮدن‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ آن‬
‫ﺑﺎ دادهﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎ ﺳﻬﻮﻟﺖ دﺳﺘﺮﺳﻲ آن از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻪﺳﺰاﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻣﻜﺎن ﺑﺮرﺳـﻲ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬
‫اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﺤﻴﻂ ‪ GIS‬وﺟﻮد دارد ]‪ .[20‬ﺑﺮﺧﻼف اﻛﺜﺮ دادهﻫﺎي ﻣﺘﺪاول‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎري از دادهﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور از اﻣﺘﻴﺎز‬
‫ﻛﺴﺐ داده در زﻣﺎن واﻗﻌﻲ ﺑﻬﺮه ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎ ﻗﺎدر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺻﻌﺐ اﻟﻌﺒﻮر و دور از دﺳﺘﺮس‪ ،‬داده‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮده و اﻳﻦ دادهﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶ ﺳﻴﻨﻮﭘﺘﻴﻚ ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻊآوري ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻃﻮل ‪ 30‬ﺳﺎل‬
‫اﺧﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎ ﺑﺮاي اﻛﺘﺴﺎب دادهﻫﺎي ﺑﺎرش ﺑﻪ ﻫـﺮ دو ﺻـﻮرت ﺑﻠﻨﺪﻣـﺪت )در ﺑـﺎزه ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻟﻪ و در ﻣﻘﻴـﺎس ﻗـﺎرهاي( و‬
‫ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪت )در ﺑﺎزه روزاﻧﻪ و ﺣﺘﻲ ﺳﺎﻋﺘﻲ( اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪهاﻧﺪ ]‪.[106‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه از ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ ﺑﺎﻳـﺪ در زﻣـﺎنﻫـﺎي‬
‫ﭘﻴﺶ از رﺧﺪاد ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻴﻞ ﻳﺎ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺖ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ و ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي آﺑﺮﻳﺰ ﻛﻮﭼـﻚ ﻣـﻲﺗـﻮان‬
‫اﻃﻼﻋﺎت دور ﺳﻨﺠﻲ ﻫﻮاﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد را ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داد‪ .‬ﻟﻴﻜﻦ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ و ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬
‫وﺳﻴﻊ‪ ،‬ﺳﻨﺠﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮارهاي‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ اﺑﺰار ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮديﺗﺮﻳﻦ اﻫﺪاف ﭘﺮدازش ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي در ﻫﺮ ﻣﺤـﺪوده‪،‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬
‫‪2‬‬
‫ب‪ -‬ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻃﻮل و ﻋﺮض ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻧﻘـﺎط روي ﻋﻜـﺲ ﻣﺸـﺨﺺ ﻧﻴﺴـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از آنﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ اﺑﺘﺪا ﻣﺨﺘﺼﺎتدار ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه‪ ،‬ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻫـﻮاﻳﻲ داراي اﻋﻮﺟـﺎج ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨـﻲ اﻳﻨﻜـﻪ‬
‫دﻗﺖ ﻋﻜﺲ ﻫﻮاﻳﻲ در ﻣﺮﻛﺰ آن ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﮔﻮﺷﻪﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑـﺮاي اﺳـﺘﻔﺎده از ﻋﻜـﺲﻫـﺎي ﻫـﻮاﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﺼـﺤﻴﺤﺎت‬
‫ﻫﻨﺪﺳﻲ‪ 3‬ﺑﺮ روي آنﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و اﻋﻮﺟﺎج آنﻫﺎ رﻓﻊ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺿـﺮوري‬
‫اﺳﺖ ]‪ .[16‬ﭘﺲ از ﺟﻤﻊآوري ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ و ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮد‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ دادهﻫﺎي ﻳﻚ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت دادهﻫـﺎي رﻗـﻮﻣﻲ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ و ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﺮ روي ﻛﺎﻏﺬ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ رﻗﻮﻣﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﻣﻲﺗﻮان از دﻳﺠﻴﺘﺎﻳﺰر ﻳﺎ اﺳﻜﻨﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد ]‪ .[16‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺨﺘﺼﺎتدار ﻛﺮدن ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺳﻠﻮﻟﻲ اﻳﺠـﺎد ﺷـﺪه از ﻋﻜـﺲﻫـﺎي‬
‫ﻫﻮاﻳﻲ‪ ،‬از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺷﻴﻮه ﻋﻤﻞ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ﻧﻘﺎط ﺛﺎﺑﺘﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺟﺎدهﻫـﺎ و‬
‫ﺗﻘﺎﻃﻊ آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ روي ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﻃﻮري ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛـﻪ ﺑﺘـﻮان ﻧﻘـﺎط ﻣﺘﻨـﺎﻇﺮ آنﻫـﺎ را روي‬
‫ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑﻪدﺳﺖ آورد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺎط ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ ﺳﻠﻮل ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ وارد ﻛﺮدن ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﺑـﺎ درونﻳـﺎﺑﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ]‪ .[16‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ ﻧﻘﺎط ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺸـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮي ﻣﺨﺘﺼﺎتدار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬دﻗﺖ ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ در ﻣﺮﻛﺰ ﻋﻜﺲ ﺑﻴﺶﺗـﺮ از‬
‫ﮔﻮﺷﻪﻫﺎي آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺣﺘﻲاﻻﻣﻜﺎن ﻧﻘﺎط ﻣﺬﻛﻮر از ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻋﻜﺲ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺑﺎﻳـﺪ ﻧﻘـﺎط اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﺷﺪه ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دور ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦرو ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ ﻧﻘﺎط ﺑﻴﺶﺗﺮ و ﭘﺮاﻛﻨﺶ آنﻫﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار‬
‫ﺧﻄﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ]‪ .[16‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻴﺰان اﻳﻦ ﺧﻄﺎ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺑﻌﺎد ﻫﺮ ﺳﻠﻮل‪ 4‬ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ ﻋﺪد ﻳﻚ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻗﺖ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ ]‪.[16‬‬
‫از ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي در ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎرش و ﻏﻴﺮه اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﮔـﺮدد ]‪.[2‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﭘﺮدازش و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي در ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻛﻞ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴـﻖ‬
‫ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ اﻃﻼﻋﺎت ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬درﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﺑـﺎ روشﻫـﺎي ﺳـﻨﺘﻲ ﺑـﻪ وﻳـﮋه در ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬
‫ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم وﺟﻮد ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﺟﺪﻳﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ و زﻣﺎن ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ آن‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫در ﻋﻜﺲﻫﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦرو ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﺑﺮرﺳﻲ دﻗﻴﻖ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫ﻋﺮﺻﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲآورد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﺪﻳﺪهﻫـﺎ ﻧﻴـﺰ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد ]‪ .[61‬در‬
‫‪1- Vegetation Density‬‬

‫‪2- Land Cover‬‬
‫‪3- Geometric Correction‬‬
‫‪4- Pixel‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﺮدازش ﻛﻪ در واﻗﻊ ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﺑﻬﻴﻨﻪﺳﺎزي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻌﻲ ﻣﻲﮔـﺮدد ﺧﻄﺎﻫـﺎي ﺳﻴﺴـﺘﻤﺎﺗﻴﻚ و ﻏﻴـﺮ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﭘﻴﺶﺗﺮ ﺑﺪانﻫﺎ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﮔﺮدد ]‪.[55‬‬
‫در ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﺼـﺎوﻳﺮ ﻣـﺎﻫﻮارهاي را ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي ﻛـﺮد ]‪ .[44‬در ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي ﺗﺼـﺎوﻳﺮ‬
‫ﻣﺎﻫﻮارهاي‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨـﺪي ﻛـﺎرﺑﺮي اراﺿـﻲ‪ ،‬اﻗـﺪام ﺑـﻪ ﺟﻤـﻊآوري‬
‫دادهﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ )ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ( ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﺑﺎ روش ﻃﺒﻘﻪﺑﻨـﺪي ﺗﺼـﺎوﻳﺮ ﻣـﺎﻫﻮارهاي‪،‬‬
‫دادهﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ ﻃﻲ دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﻤﻊآوري ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﻗﺒﻞ از ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮاي ﺟﻤﻊآوري ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑـﺎ وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي ﻣﺤـﺪوده‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ب‪ -‬ﭘﺲ از ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮاي ﺟﻤﻊآوري ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺻﺤﺖ و ﻛﻨﺘﺮل ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ‪ 1:25000‬دﺳﺘﮕﺎه ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﺟﻬـﺎﻧﻲ )‪ (GPS‬ﻧﻴـﺰ ﺑـﺮاي ﺟﻤـﻊآوري‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷـﻲ ﺑـﺮ ﺳـﻄﺢ ﺗﺼـﻮﻳﺮ ﭘﻴـﺎده ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و‬
‫ﺗﻔﻜﻴﻚﭘﺬﻳﺮي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻗﺪام ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺎﻧﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨـﺪي ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺎﻧﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‪ ،‬از ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻣﺎري ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪيﻫﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي اﻧﻌﻜﺎس ﻃﻴﻔﻲ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي اﻧﻌﻜـﺎس ﻃﻴﻔـﻲ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻣﺸﺨﺼـﺎت آﻣـﺎري‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪيﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎﻧﺪي ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻗﺪام ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ دﻗﺖ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣـﻲﮔـﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮﻛﺪام از ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪيﻫﺎ ﺑـﻪﺻـﻮرت ﺗﺼـﺎدﻓﻲ از ﺳـﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻣـﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﺟﻤﻊآوري ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ از ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺧﻄﺎي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲﮔـﺮدد‪.‬‬
‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻣﺎري‪ ،‬دﻗﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬دﻗﺖ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺧﻄﺎي ﺣﺪاﻛﺜﺮ و ﺧﻄﺎي ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻛﺪام از‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ دﻗﺖ ﻛﻠﻲ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[55‬ﭘﺲ از ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻓﺮﻣﺖ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ از‬
‫رﺳﺘﺮ ﺑﻪ وﻛﺘﻮر‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ را ﻣﻲﺗﻮان در ﻣﺤﻴﻂ ‪ ARCGIS‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﺗﺸـﻜﻴﻞ ‪Geo Database‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎت زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻫﺮﻳﻚ از ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪيﻫـﺎي ﻛـﺎرﺑﺮي اراﺿـﻲ را ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫اﺳﺘﻔﺎده در ﻣﺪل ﻫﻴﺪروﻟﻮژي و ﻳﺎ ﻛﺎرﺑﺮد دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫دادهﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﭘﻮﺷﻴﺪه از ﺑﺮف در اﺳﺘﻔﺎده در ﻳﻚ ﻣﺪل ﻫﻴـﺪروﻟﻮژي ﻛـﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬
‫ﺗﺨﻤﻴﻦ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺮف ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺸﺎﻫﺪات زﻣﻴﻨﻲ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ ﻛﺎري ﺑﺲ دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺗﺼـﺎوﻳﺮ‬
‫ﻣﺎﻫﻮارهاي ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻏﻠﺒﻪ ﻛﺮد ]‪.[39‬‬
‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻮﺷﺸﻲ ﺑﺮف و دﻳﮕﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮف دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺮاج وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺑﺮف و ﻳﺦ از ﺗﺼﺎوﻳﺮ اﭘﺘﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﻣﺮﺋﻲ و ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ ﻧﺰدﻳـﻚ و ﻣﻴـﺎﻧﻲ ﺑـﻴﺶﺗـﺮ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﺮف در اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ داراي ﺑﺎزﺗﺎﺑﺶﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻮارض دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺼـﺎوﻳﺮ‬
‫ﺳﻨﺠﻨﺪهﻫﺎي ‪ MODIS‬و ‪ NOAA‬ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺑﺮفﺳﻨﺠﻲ در ﻣﻨﺎﻃﻖ وﺳﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در زﻣﻴﻨﻪ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫از دادهﻫﺎي ﻣﺎﻳﻜﺮووﻳﻮ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺣﺲﮔﺮﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ از ﺑﺮف ﺧﺸﻚ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫آب ﻣﻌﺎدل و ﺑﻪدﺳﺖ آوردن آﻏﺎز ﻣﺮﺣﻠﻪ ذوب ﺑﺮف و ﺣﺲﮔﺮﻫﺎي ﻓﻌﺎل ﺑـﺮاي ﺗﻬﻴـﻪ ﻧﻘﺸـﻪ از ﺑـﺮف ﻣﺮﻃـﻮب ﺑـﺎ رزوﻟﻮﺷـﻦ‬
‫ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﺳﺖ ]‪.[39‬‬
‫در ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻬﻴﻪ ‪ DEM‬ارﺗﻔﺎﻋﻲ از ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔـﺮدد‪ .‬ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﻛـﻪ‬
‫ﭘﻴﺶﺗﺮ اﺷﺎره ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺑﺎﻳـﺪ رﻗـﻮﻣﻲ ﮔﺮدﻧـﺪ‪ DEM .‬ارﺗﻔـﺎﻋﻲ در ‪ HEC-Geo RAS‬و ‪ HEC-Geo HMS‬ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺪلﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژي و ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4-7-4‬ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت دادهﻫﺎي ‪ GIS‬ﺑﺎ ﻣﺪلﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫ﺑﺎ رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ‪ ،‬روشﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﻣﺤﻴﻂ ﻧﻤـﺎﻳﺶ آنﻫـﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰاري ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻘﺶ ‪ GIS‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ در ﻣﺪلﺳﺎزي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﺎن‬
‫رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب دﺷﺖ در اﺧﺘﻴـﺎر ﻣـﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ]‪.[3‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻣﺪلﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﭘﺮوﻓﻴﻞﻫﺎ و ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼب را در ﻃﻮل ﻣﺴﻴﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺷـﺪت‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺧﺎﺻﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫در ﺷﺮاﻳﻂ داﺋﻤﻲ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻚ ﺟﺮﻳـﺎن در ﻃـﻮل ﻣﺴـﻴﺮ رودﺧﺎﻧـﻪ ﺑـﺎ ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﺑـﺪه‬
‫ﻫﻴﺪروﮔﺮاف ﺳﻴﻞ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺸﺨﺺ و ﺑﺮاي ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺮﻳﺎن داﺋﻤﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻌﻀﺎ در ﺑـﺎزهﻫـﺎﻳﻲ از‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ ﻛﻪ از ﻣﺤﺪوده ﺷﻬﺮﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺻﺤﻴﺤﻲ از زﻣﺎن ﻋﺒﻮر ﺳﻴﻼب ﺑﻪدﺳﺖ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺪف ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮاﺳﺎس ﻫﻴﺪروﮔﺮاف ﺳﻴﻼب در ﺷـﺮاﻳﻂ ﺟﺮﻳـﺎن ﻏﻴﺮداﺋﻤـﻲ ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ وﺳﻌﺖ آبﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﺣﺎﺷﻴﻪ رودﺧﺎﻧﻪ در زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﺸـﺨﺺ و ﺑﺮاﺳـﺎس آن ﻣـﻲﺗـﻮان ﻣﻴـﺰان‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻘﺺ اﻛﺜﺮ ﻣـﺪلﻫـﺎي ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ‪ ،‬ﻧـﺎﺗﻮاﻧﻲ آنﻫـﺎ در ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﻛـﺮدن اﻃﻼﻋـﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼب ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ آنﻫﺎ روي زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺸـﺨﺺ ﻛـﺮدن ﭘﻬﻨـﻪ ﺳـﻴﻼب‪،‬‬
‫رﻗﻮمﻫﺎي ﺳﻄﺢ آب را ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺘﻲ روي ﻛﺎﻏﺬﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﻛﺮدن ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺮﺳـﻴﻢ ﭘﻬﻨـﻪ‬
‫ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان در وﻗﺖ و ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﻳﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫دﻳﺠﻴﺘﺎل و ﻛﺎراﻳﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‪ GIS ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﻪﺳﺰاﻳﻲ را در ﻣﺪلﺳﺎزي ﻫﻴـﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ اﻳﻔـﺎ ﻛـﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻨﺎوريﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ‪ ،‬روشﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﻣﺤﻴﻂ ﻧﻤﺎﻳﺶ آنﻫﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰاري ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻘﺶ ‪ GIS‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ در ﻣﺪلﺳﺎزي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﺎن‬
‫رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب دﺷﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از رﺧـﺪاد ﺳـﻴﻞ و ﺣﺘـﻲ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪ ،‬اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت را در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ]‪.[61‬‬
‫ﺑﻴﻮرز‪ 1‬در ﺳﺎل ‪ 1994‬اوﻟﻴﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ را در زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮﻗﺮاري ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﻣﺪلﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ و ‪ GIS‬اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫اﺑﺰاري ﺑﻪ ﻧﺎم ‪ ARC/HEC2‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﺴﺖﻫﺎ در ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدﻳـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻗﺎدر اﺳﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻮارض زﻣﻴﻦ را از ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي روي ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺘﺨﺮاج ﻛﺮده و ﺳﭙﺲ دادهﻫﺎﻳﻲ را ﻛـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ورودي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮ روي آن درج ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ وروديﻫﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﺿـﺮﻳﺐ زﺑـﺮي ﻣﺎﻧﻴﻨـﮓ‪،‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖﻫﺎي اﻧﻘﺒﺎض و اﻧﺒﺴﺎط ﻛﺎﻧﺎل و ﻏﻴﺮه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت را ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛـﻪ ﺑﺘـﻮان آنﻫـﺎ را ﻣـﺪل در‬
‫‪ HEC-RAS‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺤﺖ وﻳﻨﺪوز اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ داد‪ .‬در ﺳـﺎل ‪ HEC-GeoRAS،1999‬ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﻛﻨﻨـﺪه‬
‫‪ ArcInfo‬و ‪ HEC-RAS‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﮕﺎرش ﺧﺎص ‪ GeoRAS‬از ‪ ،ArcInfo‬ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫در ‪ HEC-RAS‬ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬در ﺳـﺎل ‪ 1999‬ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ‪ HEC-GeoRAS‬ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﻛﻨﻨـﺪه‬
‫‪ Arcview‬و ‪ HEC-RAS‬ﺗﻮﺳــﻂ ‪ HEC‬اراﺋــﻪ ﺷــﺪ ﻛــﻪ از آن ﺑــﻪ ﻣﻨﻈــﻮر اﺳــﺘﺨﺮاج اﻃﻼﻋــﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴــﺎﻳﻲ ﻣــﻮرد ﻧﻴــﺎز‬
‫‪ HEC-RAS‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[49‬در ﺑﻴﻦ ﻣﺪلﻫﺎي ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ ﻣـﺪل ‪ HEC-RAS‬ﭘﺮﻛـﺎرﺑﺮدﺗﺮﻳﻦ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي ﻳﻚ ﺑﻌﺪي داﺋﻤﻲ و ﻏﻴﺮداﺋﻤﻲ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺎزهﻫﺎي ﻋﺮﺿﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﭘﻞ‪ ،‬ﺳﺪﻫﺎي اﻧﺤﺮاﻓﻲ و‬
‫ﻣﺨﺰﻧﻲ و ﺳﺮرﻳﺰ را ﻣﺪل ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺰﻳﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ Arcview‬در ﻣﺪلﺳﺎزي ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‪ ،‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﺎﻻي آن ﺑـﺮاي ﺑـﻪدﺳـﺖ آوردن‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ از ﻣﺪل رﻗـﻮﻣﻲ زﻣـﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮﺳـﺎزي ﺳـﻪ ﺑﻌـﺪي از رودﺧﺎﻧـﻪ و اﺑﻨﻴـﻪ و‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﺣﺎﺷﻴﻪ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر در ﺳﺎل ‪ 1999‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ‪ HEC‬اﻟﺤﺎﻗﻴـﻪاي را ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان ‪ GeoRAS‬و‬
‫‪ HEC-RAS‬در ﻣﺤﻴﻂ ‪ Arcview‬ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺮاج ﻓﺎﻳﻞ ورودي ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﻣـﺪل ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ ‪ HEC-RAS‬ﺗﻬﻴـﻪ ﻛـﺮد‪ .‬ﺗﻠﻔﻴـﻖ‬
‫‪ Arcview‬و ‪ HEC-RAS‬اﺑﺰار ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي را در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺨﺶ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت رودﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫دﻗﻴﻖ ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻼب و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ دﺷﺖ ﺳﻴﻼﺑﻲ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮاﺣﻞ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪:[49 ،14‬‬
‫‪ -‬ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ زﻣﻴﻦ‬
‫ﺗﻬﻴﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﺮﺿﻲ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ ﺟﺮﻳﺎن رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺤﻴﻂ ‪ Arcview‬و ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ‪ ،HEC-GeoRAS‬اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﺮﺿﻲ از ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ زﻣﻴﻦ ﻛـﻪ در ﻗﺎﻟـﺐ ﺷـﺒﻜﻪ ﻧـﺎﻣﻨﻈﻢ ﻣﺜﻠﺜـﻲ )‪ (TIN‬اﺳـﺖ‪ ،‬اﺳـﺘﺨﺮاج ﻣـﻲﮔـﺮدد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻣﻮﺟﻮد در داﺧﻞ و ﺧﺎرج از رودﺧﺎﻧﻪ را در ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ زﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻬﻴﻪ ‪،TIN‬‬
‫از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ داراي رﻗﻮم اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -‬اﻳﺠﺎد ﻓﺎﻳﻞ ورودي‬
‫ﭘﺲ از ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺪل رﻗﻮﻣﻲ زﻣﻴﻦ در ﻗﺎﻟﺐ ‪ ،TIN‬اوﻟﻴﻦ ﮔـﺎم در ﺗﻬﻴـﻪ ﻓﺎﻳـﻞ ورودي ﻣـﺪل ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ‪ ،‬ﻣﺸـﺨﺺ ﻛـﺮدن‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻻﻳﻪ ﻣﺴﻴﺮ رود ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺪل ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ‪ ،HEC-RAS‬اﻳﻦ ﻻﻳﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ از ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫‪1- Beavers‬‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﻧﺎﺣﻴﻪ در ﺑﺮدارﻧﺪه ﻧﺎم رودﺧﺎﻧﻪ و ﺑﺎزه ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪ .‬از اﻳـﻦ ﻻﻳـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻣﺤـﺪوده‬
‫ﻗﺮارﮔﻴﺮي ﻣﻘﺎﻃﻊ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ رودﺧﺎﻧﻪ در ﻣﺪل و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﻳﺎن در رودﺧﺎﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳـﭙﺲ در ﻣـﺪل‬
‫‪ HEC-GeoRAS‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻻﻳﻪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت رﻗﻮﻣﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﻘـﺎﻃﻊ ﻋﺮﺿـﻲ از ﻣـﺪل رﻗـﻮﻣﻲ‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﮔﺮدﻳﺪه و در ﻓﺎﻳﻞ ورودي ﻣﺪل ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ درج ﻣﻲﮔﺮدد ]‪.[49 ،14‬‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺘﺎ ﭘﺲ از اﺟﺮاي ﻣﺪل ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ )ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ورودي آن در ‪ GIS‬ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺑـﻮد(‪ ،‬ﺧﺮوﺟـﻲ ﺣﺎﺻـﻞ ﻣﺠـﺪدا ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ‪ GIS‬ارﺳﺎل ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺤﻴﻂ ‪ GIS‬ﻻﻳﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺳﻄﺢ و ﻋﻤﻖ رودﺧﺎﻧﻪ و ﭘﻬﻨـﻪ ﺳـﻴﻼب را ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺑﺼﺮي و ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري در ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮديﺗـﺮﻳﻦ اﻳـﻦ ﻻﻳـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﭘﻬﻨـﻪ ﺳـﻴﻼب‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺘﻘﺎل ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺟﺮﻳﺎن در ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ‪ GIS‬ﻻزم اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺗﻮﭘـﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺤﻴﻂ ‪ GIS‬ﺑﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦرو ﻋﻮارض ﻣﻮﺟـﻮد در رودﺧﺎﻧـﻪ ﺣـﺬف و‬
‫ﺷﺒﻜﻪ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻣﺜﻠﺜﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﻣﺤﻴﻂ ‪ GIS‬اﺻﻼح ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ در واﻗﻊ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌﻲ رودﺧﺎﻧـﻪ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ و ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب ﻣﻬﻴﺎ ﻣﻲﮔﺮدد ]‪.[2‬‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت‪ ،‬ﻻﻳﻪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ زﻳﺮ از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻃﺮح ﺳـﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ رودﺧﺎﻧـﻪ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ ﺗﻬﻴـﻪ ﺷـﺪه‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد ]‪:[14‬‬
‫‪ −‬ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻠﻮكﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ در ﻣﺤﺪوده ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫‪ −‬ﻧﻘﺸﻪ راهﻫﺎي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺷﻬﺮي و روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫‪ −‬ﻧﻘﺸﻪ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ و زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي در ﻣﺤﺪوده ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻲﺗﻮان اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺧﺴـﺎرات ﺳـﻴﻼب ﺑـﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸـﺖﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎي ‪ ArcGIS‬و ‪ ArcInfo‬ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺮاﺣﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺧﺴﺎرات در ﻣﺤﻴﻂ ‪ GIS‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ −‬آﻣﺎدهﺳﺎزي ﻻﻳﻪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در ﻣﺤﻴﻂ ‪ GIS‬و اﺻﻼح و ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎزي آنﻫﺎ‬
‫‪ −‬اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آب از ﻣﺪل ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺑﻪ ‪ GIS‬و ﺟﺪاﺳﺎزي آن ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻻﻳﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي‬
‫‪ −‬ﺗﻬﻴﻪ راﺑﻄﻪ رﻳﺎﺿﻲ ﺧﺴﺎرت در ﻣﺤﻴﻂ ‪GIS‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرات ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻻﻳﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي‪ ،‬ﺷـﺎﻣﻞ ﺑﻠـﻮكﻫـﺎي ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬راهﻫـﺎي دﺳﺘﺮﺳـﻲ و ﻣـﺰارع ﻛﺸـﺎورزي ﭘـﺲ از‬
‫ﺟﺪاﺳﺎزي از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ‪ GIS‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ‪ GIS‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ از وارد ﻛﺮدن ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫ﺑﻪ ‪ ،GIS‬ﻋﻤﻖ آب ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ )ﺑﻠﻮكﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬راهﻫﺎ و اراﺿﻲ ﻛﺸﺎورزي( ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ از‬
‫ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻼﺑﻲ اوﻟﻴﻪ اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲﮔﺮدد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﺴﺎرت را ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ اﻧﺠـﺎم داد‪.‬‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ درﺻﺪ ﺧﺴﺎرات وارده ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت رواﺑﻂ رﻳﺎﺿﻲ ﺑﻴﺎن ﮔـﺮدد ﺗـﺎ ﻗﺎﺑـﻞ ورود ﺑـﻪ ‪ GIS‬ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫]‪ .[14‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺧﺴﺎرت و رواﺑﻂ رﻳﺎﺿﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آن در ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪5‬ﻓﺼﻞ ‪5‬‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‬

‫‪79‬‬ ‫‪94/05/31‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ -‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‬
‫‪ -1-5‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و آﺑﺎداﻧﻲ در ﺣﺎﺷﻴﻪ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮاﻛﺰ ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎري در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺷـﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻗﻮع ﺳﻴﻞﻫﺎي ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑـﺮ ﺣﺴـﺐ ﺑﺰرﮔـﻲ ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﺮاﻛـﺰ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ اﻃﺮاف رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺧﺴﺎرت وارد ﮔﺮدد‪ .‬ﺧﺴﺎرت ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‪ ،‬اداري‪ ،‬ﺗﺠﺎري و ﻏﻴـﺮه ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ اﻫﻤﻴـﺖ و‬
‫ارزش اﻳﻦ ﺳﺎزهﻫﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦرو ﺑﺮاي ﻛﻢ ﻛﺮدن اﻳﻦ ﺧﺴﺎرت‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﻨﮕﺎم ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮاز ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮاز ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪ .‬از اﻳﻦرو اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺳﺎزهﻫﺎي ﻳﺎد ﺷﺪه ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ در ﻣﻮرد ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ روي آن ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-5‬ﻫﺪف ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‬
‫ﻫﺪف از ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺮازي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﻨﮕﺎم ﻃﺮاﺣﻲ و‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬آن را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﺗـﺎ ﺳـﺎزه ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت و ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ آن از ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3-5‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ روي ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‬
‫در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﻪ وﻳﮋه ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ ﻛﻪ در اداﻣـﻪ‬
‫در ﻣﻮرد ﻫﺮ ﻛﺪام ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -1-3-5‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻳﻦ ﺗﺮاز ﺑﺮاي ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﻳﺠـﺎد ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﻴﻞﻫﺎي ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﻛـﻒ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﻳـﺎ ﺿـﺪ آب‬
‫ﻛﺮدن ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻛﻪ در ﻣﻌـﺮض ﺳـﻴﻞ ﻗـﺮار دارد‪ ،‬ﺑـﻴﺶﺗـﺮ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺒـﺎ ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﺑﻴﻤـﻪ ﺳـﻴﻼب ﻧﻴـﺰ ﺑـﺮاي‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻻ ﻣﻲرود‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﻃﻮري ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد ﻛـﻪ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻫﻤﻴﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﻣﻌﺮض ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻘﺪار ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬از اﻳﻦرو ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﻣﻌﻴﺎر ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚ دوره ﻃﻮﻻﻧﻲ از‬
‫ﻋﻤﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﻃﻮري ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺴﺎرﺗﻲ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن وارد ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻳـﻚ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن در ﻃـﻮل‬
‫ﻋﻤﺮ ‪ 30‬ﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮد‪26 ،‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت ﺑﺒﻴﻨﺪ از ﻧﻈﺮ ﻃﺮح ﻣﻠﻲ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ و از اﻳﻦرو ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺗـﺮاز‬
‫ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ را ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺳﻴﻞ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 100‬ﺳﺎل در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻃﺒﻖ راﻫﻨﻤﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ‬
‫و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺣﻴﺎﺗﻲ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪﺧﺎﻧﻪﻫﺎي آب‪ ،‬ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺮق‪ ،‬آﺗﺶﻧﺸـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎنﻫـﺎ و‬
‫ﻣﺪارس اﻛﻴﺪا ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد در ﭘﻬﻨﻪ ﺧﻄﺮ ﻛﻢ ﺳﻴﻞ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺧﺎرج ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 500‬ﺳﺎل ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-3-5‬ﻣﻼﺣﻈﺎت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬
‫درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد و ﻳﺎ ﮔﻮره ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬اﻣﻜـﺎن اﻳـﻦ وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ ﻣﻘﻄـﻊ‬
‫ﻋﺒﻮري ﺟﺮﻳﺎن در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ در ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ‪ ،‬زﻳﺴـﺘﮕﺎه‬
‫ﺟﺎﻧﻮران ﺑﺎ ﺧﺎكرﻳﺰي از ﺑﻴﻦ ﺑﺮوﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ دﭼـﺎر اﺧـﺘﻼل ﺷـﻮد‪ .‬از اﻳـﻦرو ﻻزم اﺳـﺖ‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ از ﻃﺮف ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺘﻪ ذﻳﺼﻼح ﮔﻮاﻫﻴﻨﺎﻣﻪ ﺻﺎدر ﺷﻮد‪ .‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣـﻲﺷـﻮد اﻳـﻦ ﻛﻤﻴﺘـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪ ،‬ﺷﻬﺮداري و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ آوردن ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﺣﺪاث ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻮري ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﻛـﻪ در اﺛـﺮ ﺑـﺎﻻ آﻣـﺪن‬
‫آب‪ ،‬رﻳﺰش ﻧﻜﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻴﺶﺗﺮ و ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ‪ ،‬اﻳـﻦ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰﻫـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫داراي ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪:[123‬‬
‫‪ -1‬ﺧﺎﻛﺮﻳﺰﻫﺎ داراي داﻧﻪﺑﻨﺪي ﺧﻮب و ﺑﺪون ﺧﺎر و ﺧﺎﺷﺎك‪ ،‬ﭼﻮب‪ ،‬ﻧﺨﺎﻟﻪﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ و رﻳﺸﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻪ ﺗﺮاﻛﻢ ‪ %95‬رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺷﻴﺐ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰﻫﺎ از ‪ 1‬ﺑﻪ ‪ 1) 1/5‬ﻋﻤﻮدي ﺑﻪ ‪ 1/5‬اﻓﻘﻲ( ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷـﻴﺐﻫـﺎي ﻛـﻢﺗـﺮ از اﻳـﻦ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺷﻴﺐﻫﺎي ﺧﺎكرﻳﺰ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﺮاي ﺳﺮﻋﺖﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﻣـﻮاد ﺑـﺎ دوام‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺮﻋﺖﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺟﻨﺲ اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻬﻨـﺪس ﻃـﺮاح‬
‫ﺧﺎكرﻳﺰ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺷﻜﻞ )‪ (1-5‬ﺷﻤﺎﻳﻲ از ﻳﻚ ﺧﺎكرﻳﺰي ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ آوردن ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻧﺸـﺎن‬
‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺧﺎكرﻳﺰي در ﻛﻨﺎره رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻼ اﻳﻦ ﺧﺎكرﻳﺰي‬
‫ﺑﺨﺸﻲ از ﻛﻨﺎره ﺗﻠﻘﻲ ﺷﺪه و ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺎﺑﻪ روشﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﻛﻨﺎرهﻫﺎي رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ‬
‫ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي ﺑﺎ ﺗﺮاﻛﻢ ‪ %95‬در زﻳﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-5‬ﺷﻤﺎﻳﻲ از ﺧﺎكرﻳﺰي ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ آوردن ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬

‫‪ -3-3-5‬ﻣﻼﺣﻈﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻮاردي ﻛﻪ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤﻲ دارد ﺟﺎﻣﻌﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﻴﻼبدﺷـﺖ ﺳـﺎﻛﻦ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ آﻣﻮزش دﻳﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺤﻮه ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬاري ﺳﻴﻼب ﺑﺮ زﻧـﺪﮔﻲ ﺧـﻮد و ﻣﻨـﺎﻃﻖ اﻃـﺮاف را درك ﻛـﺮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬راﺣﺖﺗﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺮرات‪ ،‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﭙﺬﻳﺮد و آنﻫﺎ را ﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﺗﻘﺒﻞ ﺻـﺮف‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا در آورد‪.‬‬
‫از اﻳﻦرو در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دﻗﻴﻘﻲ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫از ﺑﺎﻓﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان آﻣﺎدﮔﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺎﻛﻦ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺮاي ﻗﺒﻮل ﺗﺮاز ﺳـﻴﻞ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺷـﺪه و ﻣﺘﻌﺎﻗـﺐ آن‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات وﺿﻊ ﺷﺪه را ﺳﻨﺠﻴﺪ‪ .‬درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﻣﻴﺰان آﻣﺎدﮔﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺳـﻌﻲ ﻛـﺮد ﺑـﺎ دادن‬
‫آﻣﻮزشﻫﺎي ﻻزم از ﻃﺮﻳﻖ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ و ﭼﺎپ ﺑﺮوﺷﻮر‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﺮاي ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺟﺪﻳﺪ آﻣﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ -4-5‬اﻧﺘﺨﺎب ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‬
‫ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺮاز اﺣﺪاث ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از آنﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب ﺑﻪﻛﺎر ﻣـﻲروﻧـﺪ‪ .‬از‬
‫ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻼب ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺒﻠﻐﻲ ﺑﻴﻤﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑـﺎ‬
‫ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻘﺮرات ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﺮاز ﻛﻒ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﺴﺎرت ﻛﻢﺗﺮي ﺑﻪ آنﻫﺎ وارد ﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب آنﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬از اﻳﻦرو ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ ﺑـﺎ ﺑﻴﻤـﻪ ﺳـﻴﻼب‬
‫دارد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﻴﻼب ﺑﻴﻤﻪ ﻣﺠﺰاﻳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬از اﻳﻦرو ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ﺧـﻮب‬
‫در ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﺸﻮر ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻠﻲ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب ﺗﻬﻴـﻪ ﮔـﺮدد ]‪ .[114‬در اﻳـﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ اﺑﺘـﺪا‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻛﺸﻮر ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬در اﻳـﻦ ﻧﻘﺸـﻪﻫـﺎ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺗـﺮاز ﺳـﻴﻞﻫـﺎي ﺑـﺎ دوره‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ در ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﺑﻪ ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪاي ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ »آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮدابﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ«‪ ،‬ﻣﺤـﺪوده‬
‫ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 25‬ﺳﺎل ﺑﺨﺸﻲ از ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮده و ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در داﺧﻞ آن ﺑﻪ ﺟﺰ در ﺷـﺮاﻳﻂ ﺧـﺎص و ﺑـﺎ‬
‫اﻋﻤﺎل ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﻲ ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺨﺸﻲ ﻳﺎ ﻛﻞ ﻣﺤﺪوده ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 100‬ﺳـﺎل ﻧﻴـﺰ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺑﺨﺸﻲ از ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﺮﻳﻢ ﺑﺮاي ﺣﻖ ارﺗﻔﺎق ﺑﺮاي ﻛﻤﺎل اﻧﺘﻔﺎع و ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦرو ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در اﻳﻦ دو ﻣﺤﺪوده ﺑﻪ ﺟﺰ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎص و اﻋﻤـﺎل ﻣﻼﺣﻈـﺎﺗﻲ‬
‫ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪ .‬در ﺧﺎرج از اﻳﻦ دو ﻣﺤﺪوده ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻧﻮاﺣﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان از اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﺳـﺎﻳﺮ ﻛﺸـﻮرﻫﺎ اﻟﮕـﻮ ﮔﺮﻓـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﻃﺮح ﺑﻴﻤﻪ ﻣﻠﻲ ﺳﻴﻼب در ﻛﺸﻮر آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ از‬
‫آنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬در ﺷﻜﻞ )‪ (2-5‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎﻳﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻬﻨﻪ ‪ :AE‬ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﻪ درﻣﻌﺮض ﺳﻴﻼب ﭘﺎﻳﻪ‬

‫ﻳﺎ ﺳﻴﻞ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 100‬ﺳﺎل و اﻣﻮاج‬
‫ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 1‬ﻣﺘﺮ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‬
‫ﭘﻬﻨﻪ ‪ :X‬ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻮاﺣﻲ‬

‫ﭘﻬﻨﻪ ‪ X‬ﻫﺎﺷﻮر ﺧﻮرده‪ :‬ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﻪ در ﻣﻌﺮض‬
‫ﺳﻴﻞ ‪ 500‬ﺳﺎﻟﻪ ﻗﺮار دارﻧﺪ‬
‫ﭘﻬﻨﻪ ‪ :VE‬ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ اﻧﺘﻈﺎر وﻗﻮع‬

‫اﻣﻮاج ﺑﻴﺶ از ‪ 1‬ﻣﺘﺮ ﻣﻲرود‪.‬‬
‫ﻟﺒﻪ ﺳﺎﺣﻞ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-5‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻼن ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب ]‪[123‬‬
‫در اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ دو ﭘﻬﻨﻪ ‪ AE‬و ‪ VE‬از ﻧﻈﺮ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي در درﺟﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺳﻄﺢ ﺧﻄﺮ وﻳﮋه‬
‫ﺳﻴﻼب‪ (SFHA) 1‬ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[123‬ﭘﻬﻨﻪ ‪ VE‬ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﭘﺮﺧﻄﺮ ﺳﺎﺣﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ارﺗﻔﺎع اﻣﻮاج در آن ﺑـﻪ ﺑـﻴﺶ از‬
‫ﻳﻚ ﻣﺘﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﭘﻬﻨﻪ ‪ AE‬ارﺗﻔﺎع اﻣﻮاج از ‪ 1‬ﻣﺘﺮ ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﻋﻮاﻣـﻞ اﻳﺠـﺎد ﺳـﻴﻼب ﺑـﺎ ﺟـﺰر و ﻣـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻮجﻫﺎي ﺧﺮوﺷﺎن و ﺳﻮﻧﺎﻣﻲ در ارﺗﺒﺎط ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ‪ AE‬و ‪ VE‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻣﻌـﺮض اﻣـﻮاج‪ ،‬ﺟﺮﻳـﺎنﻫـﺎي ﺳـﺮﻳﻊ‪،‬‬
‫ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﻴﻼب در ﻫـﺮ دو ﻧﺎﺣﻴـﻪ ﻳﻜﺴـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫]‪ .[123‬ﻧﻮاﺣﻲ ‪ AE‬و ‪ VE‬ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮاﺣﻲ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ در ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻛﺸـﻮر ﻣـﺎ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬در ﺷـﻜﻞ )‪ (3-5‬در ﻣﻘﻄﻌـﻲ از‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ‪ AE‬و ‪ VE‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ دو ﭘﻬﻨﻪ‪ ،‬ﭘﻬﻨﻪ ‪ X‬ﻫﺎﺷـﻮر ﺧـﻮرده ﻗـﺮار دارد ﻛـﻪ ﻧـﻮاﺣﻲاي را‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﻣﻌﺮض ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 500‬ﺳﺎل ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ‬
‫ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ‪ X‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺳﻴﻼب ﺑﺮ روي آنﻫﺎ اﻧﺪك اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1- Special Flood Hazard Area‬‬

‫‪VE‬‬ ‫ﭘﻬﻨﻪ‬ ‫‪AE‬‬ ‫ﭘﻬﻨﻪ‬

‫‪1‬ﻣﺘﺮ> ارﺗﻔﺎع ﻣﻮج‬ ‫‪1‬ﻣﺘﺮ< ارﺗﻔﺎع ﻣﻮج‬
‫ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺎ ﻟﺤﺎظ ﻛﺮدن اﺛﺮات ﻣﻮج‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺮاز ﻛﻒ آن ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‬
‫ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪100‬‬

‫ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻮج‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﻒ آن ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﺒﻪ ﺳﺎﺣﻞ‬ ‫ﺳﺎﺣﻞ ﺷﻨﻲ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬ ‫اراﺿﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬ ‫ﻣﺤﺪوده اﻣﻮاج و‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺎد ﻗﺮار‬ ‫ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 100‬ﺳﺎل‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -3-5‬ﻧﺤﻮه ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻧﻮاﺣﻲ ‪ A‬و ‪ V‬در ﻣﻘﻄﻌﻲ از ﻳﻚ رودﺧﺎﻧﻪ ]‪[123‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻼن‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﻢرخ ﻃﻮﻟﻲ ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ آب ﺑﺮاي ﺳﻴﻞﻫﺎي ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻧﻴـﺰ ﺗﻬﻴـﻪ‬
‫ﮔﺮدد ﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﺑﺘﻮان در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ‪ ،‬ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن ﺗﺮاز ﻛـﻒ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪ .‬در ﺷﻜﻞ )‪ (4-5‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﻧﻴﻢرخ ﻃﻮﻟﻲ ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ آب ﺑﺮاي ﺳﻴﻞﻫـﺎي ﺑـﺎ دوره‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺮاز ﺳـﻴﻞ ﭘﺎﻳـﻪ‬

‫ﺳﻴﻼب ‪ 500‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫در ﻣﺤﻞﻫﺎي ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﺗـﻮان‬
‫ﺳﻴﻼب ‪ 100‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﺳﻴﻼب ‪ 50‬ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫از ﻧــﻴﻢرخ ﻃــﻮﻟﻲ ﺳــﻴﻼب‬
‫ﺳﻴﻼب ‪ 10‬ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﻲ‬ ‫‪ -1‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸـﻪﻫـﺎي‬
‫ﭘــﻼن و ﻓﺎﺻــﻠﻪ ﻧﻘﻄــﻪ ﻣــﻮرد‬
‫ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ آب )ﻓﻮت(‬
‫ﻧﻈﺮ از ﻳﻚ ﻋﺎرﺿﻪ ﻣﺸـﺨﺺ‬

‫‪250‬‬ ‫)ﺑﻪﻃـﻮر ﻣﺜـﺎل ﻳـﻚ ﻣﻘﻄـﻊ‬
‫ﻋﺮﺿﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ در ﭘﻼن و ﻫﻢ‬
‫در ﻧﻴﻢرخ ﻃﻮﻟﻲ ﻧﺸـﺎن داده‬
‫‪240‬‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ( ﻣﺤﻞ ﻣﻮرد ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ ﻧـﻴﻢرخ ﻃـﻮﻟﻲ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪230‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻣﺤـﻞ ﻧﻘﻄـﻪ‬
‫ﻣــﻮرد ﻧﻈــﺮ ﺑــﺮ روي ﻧﻘﺸــﻪ‬
‫ﻧﻴﻢرخ ﻃﻮﻟﻲ و ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫‪7/4‬‬ ‫‪7/6‬‬ ‫‪7/8‬‬ ‫‪8/0‬‬ ‫‪8/2‬‬ ‫‪8/4‬‬ ‫‪8/6‬‬ ‫‪8/8‬‬ ‫دوره ﺑﺎزﮔﺸــﺖ ﺳــﻴﻞ ﭘﺎﻳــﻪ‪،‬‬
‫ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ در ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻮرد‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﻣﺤﻞ اﺗﺼﺎل ﺑﺎ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﻌﺪي )ﻣﺎﻳﻞ(‬
‫ﻧﻈﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -4-5‬ﻧﻴﻢرخ ﻃﻮﻟﻲ ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ آب ﺑﺮاي ﺳﻴﻞﻫﺎي ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ]‪[123‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻼن و ﻧﻴﻢرخ ﻃﻮﻟﻲ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﺗـﻮان ﺗـﺮاز ﺳـﻴﻞ ﭘﺎﻳـﻪ‪ (BFE) 1‬را ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻛـﺮد‪ .‬اﻣـﺎ ﺳـﻮال‬
‫اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ را ﺑﺮاﺳﺎس ﻛﺪام ﺳﻴﻼب در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در داﺧﻞ ﻛﺸـﻮر‪ ،‬در‬
‫زﻣﺎن ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ اراﺋﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از اﻳﻦرو ﻣﻲﺗﻮان از اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل رﺧﺪاد ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﻴﺶﺗﺮ از دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬رﻳﺴﻚ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﻗﺒﻮل ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮرد ﺧﺎص دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل آبﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻳﻚ ﭘﺎرك‪ ،‬ﻣﺰرﻋﻪ ﻳﺎ زﻣﻴﻦ ﮔﻠﻒ ﻫﺮ ‪10‬ﺳﺎل ﻳـﻚﺑـﺎر ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮل‬
‫اﺳﺖ وﻟﻲ در ﻣﻮرد ﻣﺪارس و ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎ ﻛﻪ ﺧﻄﺮ ﺟﺎﻧﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮي وﺟﻮد دارد‪ ،‬رﻳﺴﻚ ‪ 1‬در ‪ 500‬ﺳﺎل اﻧﺘﺨـﺎب ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﻣﻮارد در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺣﺪ ﻧﻬﺎﻳﻲ )‪ 1‬در ‪ 10‬ﺳﺎل ﺗﺎ ‪ 1‬در ‪ 500‬ﺳﺎل( ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺧـﺎرﺟﻲ ﻛـﻪ ﺗـﺮاز‬
‫ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻃﺮح ﺑﻴﻤﻪ ﻣﻠﻲ ﺳﻴﻼب آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﺮح ﺑﻴﻤﻪ ﻣﻠﻲ ﺳﻴﻼب آﻣﺮﻳﻜﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﺗـﺮاز‬
‫ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ را ‪ 100‬ﺳﺎل در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎر‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل آﺳﻴﺐدﻳﺪﮔﻲ ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻛﻪ ﺑـﺎﻻﺗﺮ از ﺗـﺮاز ﺳـﻴﻞ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ‪ 30‬ﺳﺎﻟﻪ آن ‪ 26‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﺸـﻮر در‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺧﺎرﺟﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ‪ ،‬ﺗﺮاز ﺳـﻴﻞ ﺑـﺎ‬
‫دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 100‬ﺳﺎل در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1- Base Flood Elevation‬‬

‫‪ -5-5‬ارﺗﻔﺎع آزاد‬
‫در داﺧﻞ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻋﻮاﻣﻠﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﺑـﺮآورد ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ از ﺟﻤﻠـﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻛـﺎرﺑﺮي اراﺿـﻲ در‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬وﺟﻮد ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻤﺒﻮد اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬اﻣـﻮاج و ﺟﺮﻳـﺎنﻫـﺎي وارﻳـﺰهاي ﻫﻤـﺮاه ﺳـﻴﻞ ﭘﺎﻳـﻪ و‬
‫ﺳﻴﻞﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ و ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن درﺟﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﻔﺎﻇـﺖ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪاري را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارﺗﻔﺎع آزاد ﺑﻪ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮد‪ .‬در آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ‪،‬‬
‫ارﺗﻔﺎع آزاد ﻻزم ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ارﺗﻔﺎع آزاد‪ ،‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﻮﻧﺪ‬
‫ﻳﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ارﺗﻔﺎع آنﻫﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ آورده ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎم اﺟﺰاي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺗﺎ ارﺗﻔـﺎع آزاد در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه در‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب ﻣﻘﺎوم ﺷﻮﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي )ﺿﺪ ﺳﻴﻞ( ﮔﺮدﻧﺪ ]‪.[114‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ارﺗﻔﺎع آزاد در اﻳﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺧﺎﺻﻲ در ﻛﺸﻮر وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺛﻖ ﺑـﺮاي ﺗﻌﻴـﻴﻦ ارﺗﻔـﺎع‬
‫آزاد ﻃﺮح ﻣﻠﻲ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ (NFIP) 1‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ ﻃـﺮح ارﺗﻔـﺎع آزاد را ﺑـﻴﻦ ‪ 30‬ﺗـﺎ ‪ 60‬ﺳـﺎﻧﺘﻲﻣﺘـﺮ در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ در ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﺎزهﻫﺎي آﺑﻲ ﻧﻴﺰ ارﺗﻔﺎع آزاد در ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺪود ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳـﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ارﺗﻔﺎع آزاد ﺑﺮاي ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ‪ 60‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -6-5‬ﻣﻼﺣﻈﺎت اﺟﺮاﻳﻲ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ‬
‫ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي واﻗﻊ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از اﻳـﻦرو ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي داﺧﻞ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﮔﻮاﻫﻴﻨﺎﻣﻪ ﺻﺎدر ﺷﻮد ﻛﻪ در آن ﻣﻮارد زﻳﺮ درج ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ −‬ﺗﺮاز ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﻋﻀﻮ اﻓﻘﻲ ﺳﺎزه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ‬
‫‪ −‬ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ‬
‫‪ −‬ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﺗﺮاز ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺠﺎور‬
‫‪ −‬ﻧﻮع ﻓﻮﻧﺪاﺳﻴﻮن‬
‫‪ −‬ﻋﻤﻖ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ و آبﺷﺴﺘﮕﻲ ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ ﻓﻮﻧﺪاﺳﻴﻮن‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﻣﻠﺤﻘﺎت آنﻫﺎ روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در اداﻣﻪ اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺮاز ﻛﻒ ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺎ ﺧﺎكرﻳﺰي در زﻳﺮ آن ﺑﺎﻻ آورده ﺷﻮد ﻳﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻮﻧﺪاﺳﻴﻮنﻫﺎي ﺳـﺘﻮﻧﻲ ﻳـﺎ‬
‫ﺷﻤﻊﻛﻮﺑﻲ اﻳﻦ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬در ﺷﻜﻞ )‪ (5-5‬ﻧﺤﻮه ﺑﺎﻻ آوردن ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ دو روش ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺷﻜﻞﻫﺎي )‪ (6-5‬و )‪ (7-5‬ﻧﻴﺰ ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻮﻧﺪاﺳﻴﻮنﻫﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ و ﺷﻤﻊﻛﻮﺑﻲ‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي واﻗﻊ در ﻛﻨﺎره رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي ﺑـﺎد و آب ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬در ﺷـﻜﻞ )‪(7-5‬‬
‫ﺟﺰﻳﻴﺎت اﺗﺼﺎل در اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺰﻳﻴﺎت ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﻴـﺰان ﺑـﺎﻻﺑﺮدن ﺗـﺮاز ﻛـﻒ‬
‫‪1- National Flood Insurance Program‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﻋﻤﻖ ﻓﻮﻧﺪاﺳﻴﻮن اﺣﺪاﺛﻲ و ﻧﻴﺰ ﻃﺮاﺣﻲ ﺟﺰﻳﻴﺎت اﺗﺼﺎل ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن و ﻧﻴﺮوﻫـﺎي وارد ﺑـﺮ آن در‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﻣﻬﻨﺪس ﻃﺮاح اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن از‬

‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آب و ﺑﺮق و‬ ‫ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﭘﺎرﻛﻴﻨﮓ‪،‬‬ ‫ﻗﺒﻴﻞ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آب و ﺑﺮق‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺎﻻي‬ ‫راه دﺳﺘﺮﺳﻲ و اﻧﺒﺎر در ﺣﺪ‬ ‫و ﻣﺪارﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫ﺗﺮاز ﺳﻴﻼب‬ ‫ﻣﺤﺪود اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎزﺷﻮ در دﻳﻮارﻫﺎ ﻛﻪ‬

‫اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ آب‬ ‫ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﻛﻒ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺪا ﻛﺮده و از‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎرج ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺷﺪه‬

‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 5‬ﻣﺘﺮ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫دورﺗﺮ از رودﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -5-5‬روشﻫﺎي ﺑﺎﻻ آوردن ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ]‪[123‬‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﺮ روي ﺳﻜﻮ ﻗﺮار‬ ‫ﺟﺰﻳﻴﺎت اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺷﻜﻞ )‪(8-10‬‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﻛﻒ‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪهاﻧﺪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫ﺷﻤﻊﻫﺎي ﭼﻮﺑﻲ ﻳﺎ ﻓﻠﺰي ﻛﻪ در ﻋﻤﻖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺼﺐ‬ ‫ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﺑﺘﻦ آرﻣﻪ ﻳﺎ ﺳﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﺎت ﭘﻬﻦ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺪه در ﻛﻒ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -6-5‬ﻧﺤﻮه ﺑﺎﻻ آوردن ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي واﻗﻊ در ﻛﻨﺎره رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻮﻧﺪاﺳﻴﻮنﻫﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ و ﺷﻤﻊﻛﻮﺑﻲ ]‪[123‬‬
‫ﺗﺴﻤﻪ و ﻛﻼف‬
‫ﺑﺴﺖ ﻣﺨﺼﻮص‬
‫ﺷ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -7-5‬ﺟﺰﻳﻴﺎت اﺗﺼﺎﻻت در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻛﻨﺎره رودﺧﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻤﻊﻛﻮﺑﻲ و ﻓﻮﻧﺪاﺳﻴﻮنﻫﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺮازﺷﺎن ﺑﺎﻻ آﻣﺪه اﺳﺖ ]‪[123‬‬
‫اﮔﺮ از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻼﺣﻈـﺎت وﻳـﮋهاي ﺻـﻮرت ﮔﻴـﺮد‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻴـﺎت ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ آﺳﺎنﺗﺮ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﻮﻃﻪوري‪ ،‬رﻳﺰش‬
‫و ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻓﺘﺮﭼﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﺼﺐ آنﻫﺎ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻬﺎر ﺷﻮﻧﺪ ]‪ .[123‬در ﺷـﻜﻞ‬
‫)‪ (8-5‬ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب ﻧﺸﺎن داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﻛـﻪ در ﺷـﻜﻞ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘﻴﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻠﻮكﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻴﻠﮕﺮد ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﺎﻻ آورده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎبﻫﺎي ﻣﻬﺎري ﺗﻮﻛﺎر‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻠﻮكﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺘﺼـﻞ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﺤﺎﻓﻈـﺖ از ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت‬
‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ آنﻫﺎ را ﺑﺮ روي ﺳﻜﻮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻜﻮ ﺑﺮاي ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﺗﺮاز ﻛﻒ‬

‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﻠﻮكﻫﺎي ﺑﺘﻨﻲ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎبﻫﺎي‬
‫ﻣﻬﺎري اﻳﻤﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫ﻣﻴﺦﻫﺎي ﭘﺮچ ﻓﻠﺰي‬
‫ﻣﻴﻠﮕﺮد ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﻳﺖ‬

‫در ﻫﺮ ﻃﺮف‬
‫ﺑﺘﻦ در زﻳﺮ ﻋﻤﻖ‬

‫ﻳﺨﺒﻨﺪان‬
‫ﻣﻬﺎريﻫﺎي روي زﻣﻴﻦ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -8-5‬ﻧﺤﻮه ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب ]‪[123‬‬
‫در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻣﻠﺤﻘﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺎرﻛﻴﻨﮓﻫﺎ و راهﻫﺎي دﺳﺘﺮﺳﻲ را در ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ از‬
‫ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺮار داد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻠﺤﻘﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻛﻪ در زﻳﺮ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻼﺣﻈﺎت زﻳﺮ رﻋﺎﻳﺖ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻞ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﺠﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ ‪ 69/5‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬
‫در ﻫﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ از ﻛﻞ ﻓﻀﺎي ﻣﺤﺼﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ −‬اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻮري ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﻋﺒﻮر آب از آن ﺑﻪ راﺣﺘﻲ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬دﻳﻮارﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي رﻳﺰش‪ ،‬ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﻴﻼب و ﻃﻮﻓﺎن ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺳﻴﻢﻫﺎي ﺑﺮق و ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ −‬اﺗﺎق ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺳﺮوﻳﺲﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺤﻴﻂﻫﺎﻳﻲ و زﻳﺮ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻣﺠﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﺑﺎﻻﺗﺮ از زﻣﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﻜﻞ )‪ (9-5‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻣﺠﺮاﻫـﺎي ﺗﺨﻠﻴـﻪ اﻳﺠـﺎد ﺷـﺪه ﮔﺮﺑـﻪرو‪ 1‬ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬در ﺷﻜﻞ )‪ (10-5‬ﺟﺰﻳﻴﺎﺗﻲ از اﻳﻦ ﺧﺰﻳﺪهروﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗــﺮاز زﻣــﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌــﻲ در داﺧــﻞ ﻣﺤــﺪوده‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در زﻳﺮ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑـﺎﻻﺗﺮ از‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﻛﻒ‬
‫ﺗﺮاز زﻣﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﻲ در ﺧﺎرج از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣــﺪاﻗﻞ دو ﻣﺠــﺮاي ﺗﺨﻠﻴــﻪ در دو‬ ‫اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ‬

‫ﺟﻬﺖ ﻣﺘﻘﺎوت ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از زﻣﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -9-5‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻠﺤﻘﺎت آنﻫﺎ در ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ]‪[123‬‬
‫‪1- Crawl Space‬‬

‫ﺗﺮاز ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ‬ ‫‪30‬‬

‫ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ‪ :‬ﺗﻤﺎم ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎ و‬

‫ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺎﻻي ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ‬
‫ﺗﺮاز زﻣﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﻲ در ﺧﺎرج از‬ ‫ﺗﺮاز زﻣﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﻲ داﺧﻞ ﻣﺤﺪوده ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫ارﺗﻔﺎع ﭘﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -10-5‬ﺟﺰﻳﻴﺎت ﮔﺮﺑﻪروﻫﺎ ]‪[123‬‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭼﻪ در داﺧﻞ آن و ﭼﻪ در ﺧﺎرج آن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻳـﺎ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺳـﻴﻞ ﻣﻘـﺎوم‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺷﻜﻞﻫﺎي )‪ (11-5‬و )‪ (12-5‬ﻧﺤﻮه ﺣﻔﺎﻇﺖ از اﻳﻦ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻞ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻟﻮﻟﻪﻛﺸﻲ‪ ،‬ﻣﺪارﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻣﻄﺒﻮع‪ ،‬ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ و ﭘﻤﭗﻫﺎي ﺗﺎﺳﻴﺎﺳﺖ ﮔﺮﻣـﺎﻳﺶ‪ 1‬و ﻧﻈـﺎﻳﺮ‬
‫آن ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1- Heat Pump‬‬

‫ﭘﻤﭗﻫﺎي ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ ﻛﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺨﺰن ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻬﺎر‬

‫روي ﺳﻜﻮ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺪه ﺑﺮ روي ﺳﻜﻮ‬
‫ﻣﺨﺰن ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻬﺎر‬
‫ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي‬
‫از ﻏﻮﻃﻪوري‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -11-5‬ﻧﺤﻮه ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺧﺎرج از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب‬
‫ﭘﺎرﻛﻴﻨﮓ ﻛﻪ در ﭘﺸﺖ اﻳـﻦ‬

‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫از ﺳﻘﻒ ﺳﻴﻢﻛﺸﻲ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺟﺮﻳﺎن‬

‫آﺑﮕﺮم ﻛﻦ ﺑـﺮ روي ﺳـﻜﻮ‬
‫ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -12-5‬ﻧﺤﻮه ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت داﺧﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب‬

‫‪6‬ﻓﺼﻞ ‪6‬‬
‫ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب‬

‫‪93‬‬ ‫‪94/05/31‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ -‬ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ ‪ -‬ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب‬
‫‪ -1-6‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫در ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺮه ﺧﺎﻛﻲ ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﺳﻴﻼبﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺴﺎرات ﻣﺎﻟﻲ و ﺗﻠﻔﺎت ﺟﺎﻧﻲ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﻲآورﻧﺪ‪ .‬ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﻧﻴﺰ در زﻣـﺮهي‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺴﺎرات ﻣﺎﻟﻲ ﺳﻴﻼب در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﻲ آن‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻬﻤﻲ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺗﻠﻔـﺎت‬
‫ﺟﺎﻧﻲ ﺳﻴﻼب در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﮕﻨﺠﻴﺪه و اﻣﻜﺎن ﺟﺒﺮان آن ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ ]‪.[60‬‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺿﻤﻦ ﻣﻌﺮﻓﻲ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ و اراﺋﻪ ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮﻳـﻚ‪ ،‬روشﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ارزﻳـﺎﺑﻲ‬
‫ﺧﺴﺎرت ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ راﺑﻄﻪاي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﻛﻞ ﺧﺴﺎرت ﻣﻌﺮﻓﻲ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2-6‬اﻧﻮاع ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ‬

‫‪2‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‪ 1‬و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از آن‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ اﻧـﻮاع ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺧﺴـﺎرت ﺳـﻴﻼب‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺧﺴﺎرات ﻣﺤﺴـﻮس و ﻧﺎﻣﺤﺴـﻮس‪ ،3‬ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ‪ 4‬و‬
‫ﺧﺴﺎرات اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ و ﺛﺎﻟﺜﻴﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮد ]‪ .[116‬در ﺟﺪول )‪ (1-6‬اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺧﺴﺎرات ﻣﺤﺴﻮس ﺧﺴﺎرﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮآورد آنﻫﺎ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻣـﺎﻟﻲ اﻣﻜـﺎن ﭘـﺬﻳﺮ اﺳـﺖ‬
‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﺮ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫـﺎ و ﻣﺤﺘﻮﻳـﺎت آنﻫـﺎ(‪ ،‬ﺣـﺎل آن ﻛـﻪ ﺧﺴـﺎرات ﻧﺎﻣﺤﺴـﻮس ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از آن دﺳـﺘﻪ‬
‫ﺧﺴﺎراﺗﻲ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﺑﻴﺎن و ﺑﺮآورد ﻣﺎﻟﻲ آنﻫﺎ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺧﺴﺎرات وارده ﺑـﻪ‬
‫ﺑﻨﺎﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﻟﻄﻤﻪ ﻫﺎي ﻋﺎﻃﻔﻲ در ﭘﻲ از دﺳـﺖ دادن داراﻳـﻲ ﺷﺨﺼـﻲ اﻓـﺮاد‪ ،‬ﺗﻠﻔـﺎت و آﺳـﻴﺐ وارده ﺑـﻪ ﺳـﻼﻣﺖ‬
‫ﺟﺴﻤﻲ و رواﻧﻲ اﻓﺮاد اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ]‪ .[116‬ﺧﺴﺎرات ﻣﺤﺴـﻮس و ﻧﺎﻣﺤﺴـﻮس ﺧـﻮد ﺑـﻪ دو دﺳـﺘﻪ ﺧﺴـﺎرات ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ و‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺴﺎرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺧﺴﺎراﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در زﻣﺎن وﻗـﻮع ﺳـﻴﻼب و ﻣﺴـﺘﻘﻴﻤﺎ در اﺛـﺮ‬
‫ﺳﻴﻞ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺷﺎﻣﻞ ﺧﺴـﺎرات وارد ﺑـﺮ زﻳﺮﺳـﺎﺧﺖ ﻫـﺎي ﻋﻤـﻮﻣﻲ و اﻣـﻮال ﺷﺨﺼـﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ]‪.[116‬‬
‫ﺧﺴﺎرات ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ آن دﺳﺘﻪ از ﺧﺴﺎرﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از اﻳﺠﺎد وﻗﻔﻪ در اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدي ﻧﺎﺷـﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺧﺴﺎرت وارده ﺑـﺮ ﺗﻮﻟﻴـﺪات ﻛﺸـﺎورزي و ﺻـﻨﻌﺖ‪،‬‬
‫ﻛﺎﻫﺶ درآﻣﺪ ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎي ﺗﺠﺎري‪ ،‬ﻓﺮوﺷﮕﺎه ﻫﺎ و ﻫﺘﻞ ﻫﺎ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ در اﺛﺮ ﺑـﻪ زﻳـﺮ ﺳـﻴﻼب رﻓـﺘﻦ‬
‫راه ﻫﺎ‪ ،‬اﺧﺘﻼل در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي روزﻣﺮه و ﺻﺮف ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ وﻗﻮع ﺣﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ و ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺮدم ]‪.[116‬‬
‫‪1- Flood Risk Analysis‬‬

‫‪2- Different Flood Damage Categories‬‬
‫‪3- Tangible And Intangible Damage‬‬
‫‪4- Direct And Indirect Damage‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -1-6‬اﻧﻮاع ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ ] ‪[116‬‬
‫ﻧﺎﻣﺤﺴﻮس‬ ‫ﻣﺤﺴﻮس‬ ‫ﻧﻮع ﺧﺴﺎرت‬

‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻲﻫﺎ‪ ،‬اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬آﻟﻮدﮔﻲ‪ ،‬ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺑﻨﺎﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪،‬‬ ‫ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎ )ﻣﻨﺎزل‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ ،‬اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ‪ ،‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﺧﺴﺎرت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ(‬
‫اوﻟﻴﻪ‬
‫اﺧﺘﻼل اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫ﺧﺴﺎرت ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ و درآﻣﺪ اﻓﺮاد‬ ‫ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ‬
‫ﻟﻄﻤﻪﻫﺎي ﻋﺎﻃﻔﻲ‪ ،‬ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺎرج‬ ‫ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪات در ﺧﺎرج از ﻣﻨﻄﻘﻪ وﻗﻮع ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻴﻜﺎري‪،‬‬
‫ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ‬
‫از ﻣﻨﻄﻘﻪ وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‬ ‫ﻣﻬﺎﺟﺮت و ﺗﻮرم‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻨﺎزل‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﻤﻚﻫﺎي اﻣﺪادي‬ ‫ﺛﺎﻟﺜﻴﻪ)اﻟﻘﺎﻳﻲ(‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ وارد آﻣﺪن ﺧﺴﺎرت‪ ،‬ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ ﺑﻪ ﺧﺴﺎرات اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ و ﺛﺎﻟﺜﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺴﺎرات اوﻟﻴﻪ ﺳﻴﻼب آن دﺳﺘﻪ از ﺧﺴﺎراﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ وﻗـﻮع ﺳـﻴﻼب واﻗـﻊ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ )ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﺴـﺎرات وارد ﺑـﺮ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ(‪ .‬ﺧﺴﺎرات ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ )ﻣﻮاردي ﭼﻮن ﻋﺪم ﻛﺴﺐ درآﻣﺪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي واﻗﻊ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞزده ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ(‪ ،‬ﺧﺴﺎرات اﻟﻘﺎﻳﻲ ﺑﻪواﺳﻄﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺳﻴﻼبﻫﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺨﺼﻲ ﻧﺴﺒﺖ داد )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺮدم و ﻳﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎي اﺿـﺎﻓﻲ ﻻزم‬
‫ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ]‪ .([116‬ﺟﺪول )‪ (2-6‬ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫ﺟﺪول ﺑﻪ اراﺋﻪ ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﻮاع ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻛﺸﺎورزي‪،‬‬
‫داﻣﺪاري‪ ،‬ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -2-6‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺧﺴﺎرت در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ]‪[48‬‬
‫ﺧﺴﺎرت ﻧﺎﻣﺤﺴﻮس‬ ‫ﺧﺴﺎرات ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫ﺧﺴﺎرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺧﺴﺎرت دﻳﺪه‬

‫‪ -‬اﺣﺴﺎس ﻋﺪم اﻣﻨﻴﺖ‬ ‫‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺠﺪد ﻣﺴﻜﻦ‬
‫‪ -‬اﻳﺠﺎد آﺷﻔﺘﮕﻲﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ــــــــــ‬ ‫‪ -‬ﭘﺎكﺳﺎزي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﺳﻴﻞزده‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‬
‫‪ -‬اﺣﻴﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺷﻬﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ آب و ﺑﺮق‬
‫‪ -‬ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺧﺎك‬ ‫‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺣﻴﺎي اراﺿﻲ و راهﻫﺎ‬ ‫‪ -‬ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻛﺎﻣﻞ اراﺿﻲ ﻛﺸﺎورزي‬
‫‪ -‬اﻳﺠﺎد ﻋﺪم اﻣﻨﻴﺖ در ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري‬ ‫‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻋﺪم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﺎ ﺗﺎﺧﻴﺮ در ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫‪ -‬از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﻲ و ﺑﺎﻏﻲ‬
‫ﻛﺸﺎورزي‬
‫‪ -‬ﺧﺴﺎرت ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﺧﺪﻣﺎت واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻛﺸﺎورزي‬
‫‪ -‬ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺮاﺗﻊ‬
‫‪ -‬اﻳﺠﺎد ﻋﺪم اﻣﻨﻴﺖ‬ ‫‪ -‬ﺷﻴﻮع ﺑﻴﻤﺎري‬ ‫‪ -‬ﺗﻠﻔﺎت داﻣﻲ‬
‫‪ -‬اﺧﺘﻼل در ﭼﺮﺧﻪ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬ ‫‪ -‬ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎزدﻫﻲ ﻣﺤﺼﻮﻻت داﻣﻲ‬ ‫داﻣﺪاري‬
‫‪ -‬ﺿﺎﻳﻌﺎت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬ ‫‪ -‬ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫‪ -‬ﺿﺎﻳﻌﺎت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬ ‫‪ -‬ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫‪ -‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫‪ -‬اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﭘﺴﺖ آب و ﺑﺮق‬
‫ﺻﻨﻌﺖ‬
‫‪ -‬ﺿﺎﻳﻌﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ‬
‫‪ -‬ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق‬
‫‪ -‬اﻳﺠﺎد رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ‬ ‫‪ -‬ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ راهﻫﺎ و راه آﻫﻦ و اﺑﻨﻴﻪ آنﻫﺎ ‪ -‬اﺧﺘﻼل در ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬
‫‪ -‬اﺣﺪاث راهﻫﺎي ﻣﻮﻗﺖ‬ ‫‪ -‬ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ‬
‫‪ -‬ﭘﺎكﺳﺎزي راهﻫﺎ‬ ‫‪ -‬ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻴﺮو و ﺗﻠﻔﻦ‬
‫‪ -‬ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ آب آﺷﺎﻣﻴﺪﻧﻲ‬
‫اداﻣﻪ ﺟﺪول ‪ -2-6‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺧﺴﺎرت در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ]‪[48‬‬
‫ﺧﺴﺎرت ﻧﺎﻣﺤﺴﻮس‬ ‫ﺧﺴﺎرات ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫ﺧﺴﺎرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺧﺴﺎرت دﻳﺪه‬

‫‪ -‬زﻳﺎنﻫﺎي دراز ﻣﺪت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‬ ‫‪ -‬ﺷﻴﻮع ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ‬ ‫‪ -‬ﺑﺎزﺳﺎﻧﻲ واﺣﺪﻫﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‬
‫‪ -‬ﺿﺎﻳﻌﺎت رواﻧﻲ‬ ‫‪ -‬ﺗﻠﻔﺎت ﺟﺎﻧﻲ‬ ‫‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪ درﻣﺎن و واﻛﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‬
‫‪ -‬ﺳﺎﻟﻢﺳﺎزي‬ ‫‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺣﻤﻞ ﻣﺠﺮوﺣﻴﻦ‬
‫‪ -‬اﺣﺪاث درﻣﺎﻧﮕﺎهﻫﺎي اﺿﻄﺮاري‬
‫‪ -‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻞﻫﺎي ﺑﻌﺪي‬ ‫‪ -‬ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺧﺎك‬ ‫‪ -‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫‪ -‬ﻣﻬﺎﺟﺮت روﺳﺘﺎﻳﻴﺎن‬ ‫‪ -‬ﺗﻐﻴﻴﺮ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ آب‬ ‫‪ -‬اﻳﺠﺎد ﺑﺎﺗﻼقﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ‬
‫زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬
‫‪ -‬از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺗﺎﻻبﻫﺎ‬ ‫‪ -‬ﺗﻐﻴﻴﺮ در زﻳﺴﺘﮕﺎه آﺑﻲ‬ ‫‪ -‬ﺷﻴﻮع ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ‬
‫‪ -‬ﺑﺎﻳﺮ ﺷﺪن زﻣﻴﻦﻫﺎ‬
‫‪ -‬ﭘﺮ ﺷﺪن ﻣﺨﺎزن ﺳﺪﻫﺎ از رﺳﻮب‬ ‫‪ -‬ﺗﺨﺮﻳﺐ اﻧﻬﺎر و ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ ‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻻﻳﺮوﺑﻲ‬
‫‪ -‬ﺗﺎﺧﻴﺮ در آﺑﻴﺎري اراﺿﻲ در ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫‪ -‬ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻗﻨﻮات‬ ‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬
‫‪ -‬آﺳﻴﺐدﻳﺪﮔﻲ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﭘﻤﭙﺎژ‬ ‫ﻛﺸﺎورزي‬
‫‪ -‬آﺳﻴﺐدﻳﺪﮔﻲ ﺳﺮرﻳﺰ ﺳﺪ و ﺑﻨﺪ اﻧﺤﺮاﻓﻲ‬
‫‪ -3-6‬ﺟﻤﻊآوري دادهﻫﺎي ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ‬
‫دادهﻫﺎي ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ ﺑﺮاي اﻓﺮاد و ﻣﻮﺳﺴﺎت ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻨﻨﺪه رﺧـﺪادﻫﺎي ﺳـﻴﻞ ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ اﻳـﻦ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮاي ﺧﺮﻳﺪ ﺑﻴﻤﻪ‪ 1‬ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‪ 2‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري در روشﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼب‪ 3‬ﺑﻪ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬دادهﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‪ ،4‬ﻣﻘﺪار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﻣﻌـﺮض ﺧﻄـﺮ‪ ،5‬ﺗﻮاﺑـﻊ‬
‫ﺧﺴﺎرت‪ 6‬و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي‪ 7‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻫﺮ ﻳﻚ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[111‬‬
‫‪ -1-3-6‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻼب‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻫﻤﻮاره ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ از ﺑـﻴﻦ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﺳـﻴﻞ‪ ،‬ﺣـﺪاﻗﻞ ﺗـﺮاز و ﻋﻤـﻖ ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﺟﻤـﻊآوري ﺷـﻮد‪.‬‬
‫درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻳﻚ ارزﻳﺎﺑﻲ دﻗﻴﻘﻲ از ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ از اﻃﻼﻋﺎت ﺑـﻴﺶﺗـﺮي اﺳـﺘﻔﺎده ﻧﻤـﺎﻳﻴﻢ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺮق آﺳﺎ‪ 8‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻴﻼب ﻛﻤـﻚ ﻣـﻮﺛﺮي در ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺧﺴـﺎرت‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد و ﻧﻴﺰ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي را ﺑﺎ ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑﻴﺶﺗﺮي ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺴﺎرت اﺛﺮات اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻋﻮاﻣﻞ را ﺑﺮ روي ﺧﺴﺎرت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ از‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻼب ﺑﻴﺶﺗﺮي در ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎﻳﻤﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬در ﺟﺪول )‪ (3-6‬ﻟﻴﺴﺘﻲ از ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻼب ﻛـﻪ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ]‪.[111‬‬
‫‪1- Purchase Insurance‬‬

‫‪2- Lobby Governments‬‬
‫‪3- Flood Risk Management Measures‬‬
‫‪4- Land Use Data‬‬
‫‪5- Value Of Assists At Risk‬‬
‫‪6- Damage Function‬‬
‫‪7- Inundation Characteristics‬‬
‫‪8- Flash Flood‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -3-6‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻼب ]‪[111‬‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻼبﮔﻴﺮي‬

‫اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ اﻣﻮال و ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ در ﻣﻌﺮض ﺧﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي‬
‫اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ را ﺑﺮروي ﻣﻘﺪار ﺧﺴﺎرت دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮريﻛﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻖ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﻖ‬
‫‪1‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي ارﺗﺒﺎط دارد‪.‬‬ ‫ﻣﺪت دوام‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺧﺴﺎرت ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺮ روي ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺪت زﻣﺎن ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﻫﺸﺪار‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺧﺴﺎرت ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺮخ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫‪3‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻛﺸﺎورزي اﻫﻤﻴﺖ دارد‪.‬‬ ‫زﻣﺎن وﻗﻮع‬
‫‪4‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺧﺴﺎرت ﻛﻤﻚ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻮده ﻛﻨﻨﺪه‬
‫اﺧﺘﻼط آبﻫﺎي ﺷﻮر ﺑﺎ‬
‫ﺷﻮري آب ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت را اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ )در ﻧﻮاﺣﻲ ﺳﺎﺣﻠﻲ(‪.‬‬ ‫‪5‬‬
‫ﺷﻴﺮﻳﻦ‬
‫‪ -2-3-6‬دادهﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از اﻧﻮاع اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از دو ﻃﺮﻳﻖ‬
‫اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻜﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎزدﻳﺪﻫﺎي ﻣﻴﺪاﻧﻲ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت اوﻟﻴﻪ را در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺎ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮي از ﻃﺮﻳـﻖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان اﻃﻼﻋﺎت ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻣﻲﺗﻮان آنﻫﺎ را ﺗﻠﻘﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑـﺮاي ﺟﻤـﻊآوري اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﻲ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﻓﺮمﻫﺎي ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪاي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﭘﺮوژه ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد ﺗﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه از ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺴﻨﻲ ﻛـﻪ روش اول دارد‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑﻴﺶﺗﺮي از ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ ﻛﻪ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﻣﻔﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻴﺒﻲ ﻛﻪ اﻳـﻦ روش‬
‫دارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ وﻗﺖ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮي ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬ﻋﻴﺒﻲ ﻛﻪ روش دوم دارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ در‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت از آن اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﻫﻤﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم ﺑﺮاي ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺧﺴـﺎرت را ﺷـﺎﻣﻞ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد ]‪.[111‬‬
‫ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻛﺎداﺳﺘﺮ‪ ،6‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ اراﺿﻲ‪ 7‬و دادهﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﺳﻴﻼب در زﻣﺮه اﻳﻦ دﺳـﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ )‪ 8(GIS‬ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3-3-6‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺴﺎرت‬
‫ﭘﺲ از ﺟﻤﻊآوري دادهﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز و ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻻزم از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي و ﻏﻴﺮه ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﺎﺛﺮ‬
‫از ﺳﻴﻼب را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲآورﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﺮآورد ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺴﺎرت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1- Building Fabric‬‬

‫‪2- Rise Rate‬‬
‫‪3- Time Of Occurrence‬‬
‫‪4- Contamination‬‬
‫‪5- Salt / Fresh Water‬‬
‫‪6- Cadastral Maps‬‬
‫‪7- Geomarketing Data‬‬
‫)‪8- Geographical Information System (GIS‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻮاﺑﻊ ﻧﺴﺒﻲ‪1‬و ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻄﻠﻖ‪ 2‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻄﻠﻖ ﮔـﺮوه ﺧﺎﺻـﻲ از ﻋﻨﺎﺻـﺮ در ﻣﻌـﺮض‬
‫ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮوه از ﺗﻮاﺑﻊ‪ ،‬ﺗـﺎﺑﻌﻲ از ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﺳـﻴﻼب ﻫﺴـﺘﻨﺪ ]‪ .[111‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﻠـﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ −‬ﺗﻮاﺑﻊ ﻧﺴﺒﻲ‪ :‬در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮارد ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ﻛﻞ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺳـﻴﻞ را ﺑـﺮآورد‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺪار ﺧﺴﺎرت واﻗﻌﻲ ﺑﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮔﻴﺮي ﺗﻮاﺑﻊ ﻧﺴﺒﻲ ﺧﺴﺎرت ﻛﻪ ﻣﻴـﺰان ﺧﺴـﺎرت ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻋﻤـﻖ‬
‫ﺳﻴﻼب را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬در ﻫﻠﻨﺪ و ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن از اﻳﻦ ﺗﻮاﺑـﻊ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺗـﺎﺑﻊ ﻋﻤـﻖ‪-‬‬
‫ﺧﺴﺎرت ﻛﻪ در ﺷﻜﻞﻫﺎي )‪ (7-6‬و )‪ (8-6‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻘﺪار ﺧﺴﺎرت را ﺑﺮﺣﺴﺐ درﺻﺪ ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺨﺸﻲ از اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻄﻠﻖ‪ :‬در ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻮارد ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻞ ﺧﺴﺎرت در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدد‪ .‬در ﭼﻨـﻴﻦ ﻣـﻮاردي ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂﮔﻴﺮي از ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺴﺎرت‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﻴـﺰان ﺧﺴـﺎرت‪ ،‬ﻣﻘـﺪار ﻣﻄﻠـﻖ‬
‫ﺧﺴﺎرت واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﺳﻴﻼب را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و آﻟﻤﺎن از اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺴﺎرت‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -4-6‬ﺧﺴﺎرت ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﻧﺴﺒﻲ وﻗﻮع ﺳﻴﻞ و ﺧﺴﺎرت رﺧﺪاد ﺳﻴﻞ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺧﺴﺎرت ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﻌﺎدل ﻣﺠﻤﻮع ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﺣﺘﻤﺎل ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺳﻴﻞ و ﺧﺴﺎرت آن )واﺣﺪ ﭘﻮﻟﻲ در ﺳـﺎل(‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ اﺑﺘﺪا ﺧﺴﺎرت در ﻫﺮ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ واﺣـﺪ ﭘـﻮﻟﻲ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮريﻛﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﺎﺧﺺ ‪ AAD‬ﺑـﺎ اﻧﺘﮕـﺮال ﮔﻴـﺮي از ﺗـﺎﺑﻊ‬
‫ﺧﺴﺎرت‪ -‬اﺣﺘﻤﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ )ﺷﻜﻞ ‪ .(4-6‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ اﻳﻨﺠﺎ ﺷـﺎﺧﺺ ﺳـﻄﺢ زﻳـﺮ ﻣﻨﺤﻨـﻲ ﺧﺴـﺎرت‪ -‬اﺣﺘﻤـﺎل‬
‫ﺧﺴﺎرت ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻻﻧﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ]‪ .[98‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺴﺎرت‪ ،‬ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﺑﻨﺪ‬
‫‪ 4-5-6‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1- Relative Damage Function‬‬

‫‪2- Absolute Damage Function‬‬
‫)‪3- Average Annual Damage (AAD‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-6‬ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴﺎرت ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫‪ -5-6‬ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺧﺴﺎرت‬
‫ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﻣﺸﻜﻞ و ﻫﻤﺮاه ﺑـﺎ ﺧﻄـﺎ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬وﺟـﻮد ﻋـﺪم ﻗﻄﻌﻴـﺖﻫـﺎي ﻫﻴـﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‪،‬‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺧﻄﺎي اﻳﻦ ﺗﺨﻤﻴﻦﻫﺎ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮارد ﺷﺪت ﺧﺴـﺎرت ﻧﺎﺷـﻲ از ﺟـﺎري‬
‫ﺷﺪن ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﻘﺪاري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﺣـﺎل ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت اﻗﺘﺼـﺎدي ﺳـﻴﻞ و ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ‬
‫ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻞ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ دارد‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار دﻗﻴﻖ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ دارد‪ .‬ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻛﻞ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ ﻣﺸﻜﻞ و ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﺧﺴﺎرت‬
‫ﺳﻴﻞ ﺑﻪ اﺟﺰاي ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه آن ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻴﺎز ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ از ﺧﺴﺎرت ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[60‬ﺧﺴﺎرت اﺻﻠﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ وارد ﻣﻲﺷﻮد را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻬﺘﺮ از ﺑﻘﻴﻪ اﺟﺰاي ﺧﺴﺎرت ﺗﺨﻤﻴﻦ زد و ﺑﻪ ﺻﻮرت رﻳﺎﻟﻲ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻛﻢﺗﺮ ارزش داراﻳﻲﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان اﻟﮕﻮي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ داد و ﺑﺮاﺳﺎس اﻟﮕﻮ و ﺷﺎﺧﺺ ﺧﺴﺎرت ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺧﺴﺎرت را ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮد ]‪ .[73‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ از آنﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﻣﺤﺴﻮس ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮاردي ﭼـﻮن ﻣـﺮگ و ﻣﻴﺮﻫـﺎ و‬
‫ﻏﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮان آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و در واﺣﺪ ﭘﻮﻟﻲ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻳﻦ دﺳﺘﻪ )ﺑﺨﺶ اﻗﺘﺼﺎدي( از ﺧﺴـﺎرات را‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ درﺻﺪي از ﺧﺴﺎرات ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ]‪.[52‬‬
‫‪ -1-5-6‬ﻧﺤﻮه ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت در ﺑﺮﺧﻲ از ﻛﺸﻮرﻫﺎ‬
‫در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺳﻴﻞﺧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﺴﺎرات ﻣﺤﺴﻮس ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﻧﻴـﺰ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﺧﺴـﺎرات‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ وﺟﻮد دارد ]‪ .[89 ،88 ،14‬اﻳﻦ روشﻫﺎ در دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب و اﻟﮕﻮي ارزشﮔﺬاري آنﻫﺎ ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ژاﭘﻦ‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر‪ ،‬وزارت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﺮآوردي از ﺧﺴﺎرت اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮاﺳﺎس ﻳﻚ روش اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﺳـﺘﺨﺮاج‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻧﺠﺎم ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﻚ ﺳﻴﻼب ﻣﺸﺨﺺ ﻳﺎ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از آﻣـﺎر ﺗـﺮاز‪ -‬ﺧﺴـﺎرت‬
‫ﻗﺒﻠﻲ ﺑﺮاي داراﻳﻲﻫﺎي ﺧﺎص و ﻳﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎي ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻛـﻪ ﺑﺮاﺳـﺎس دادهﻫـﺎي ﺧﺴـﺎرت ﺳـﻴﻼبﻫـﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ]‪:[89 ،88 ،14‬‬
‫‪ −‬دﺳﺘﻪ اول ﺧﺴﺎرت وارد ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﮔـﺮوه ﺷـﺎﻣﻞ ﺧﺴـﺎرت وارد ﺑـﺮ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎي ﻣﺴـﻜﻮﻧﻲ و‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺴﻜﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارزﻳﺎﺑﻲ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺧﺴﺎرات روشﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺴﺎرت ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ و ﻏﻴﺮﻣﺴﻜﻮﻧﻲ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ −‬دﺳﺘﻪ دوم ﺧﺴﺎرت وارد ﺑﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي‬
‫‪ −‬دﺳﺘﻪ ﺳﻮم ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﺮ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ و زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﮔـﺮوه ﺷـﺎﻣﻞ ﺧﺴـﺎرات وارد ﺑـﺮ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و اﻳﺴﺘﮕﺎه ﭘﻤﭙﺎژ‪ ،‬ﺣﻤـﻞ و ﻧﻘـﻞ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃـﺎت و ﻧﻴﺮوﮔـﺎهﻫـﺎي ﺑـﺮق‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺧﺴﺎرت از روش آﻣﺎري ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺧﺴﺎرات وارده ﺑﻪ ﻛﺴﺐ و‬
‫ﻛﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ‪ 6‬درﺻﺪ ﻛﻞ ﺧﺴﺎرات وارده ﺑﻪ اﻣﻮال ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ب‪ -‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ روش اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از روشﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اواﺳﻂ دﻫﻪ ‪ 1970‬ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮاي دوﻟـﺖﻫـﺎي‬
‫ﻣﺤﻠﻲ اﺟﺒﺎري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ ﭘﻠﻲ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺧﻄﺮات ﺳﻴﻼب‪ 1‬در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﭘﻴﺸﺘﺎز ﺗﻮﺳﻌﻪ روشﻫﺎي ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴـﺎرت‬
‫ﺳﻴﻼب ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ روشﻫﺎ در ﺳﻪ راﻫﻨﻤﺎ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »راﻫﻨﻤﺎي آﺑـﻲ«‪» ،‬راﻫﻨﻤـﺎي ﻗﺮﻣـﺰ« و »راﻫﻨﻤـﺎي زرد«‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻤﺎم روشﻫﺎي ذﻛﺮ ﺷﺪه در اﻳﻦ ﺳﻪ راﻫﻨﻤﺎ دو ﻫﺪف اﺻﻠﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬اول ﺳﺎدهﺳﺎزي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻓﻮاﻳﺪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺷﻬﺮي از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺠﺎد روشﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب و دوم ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻮد ﺑﻪ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارزﻳﺎﺑﻲ ﺳﻮد ﺣﻔﺎﻇﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب ﺑﻪﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[89 ،88 ،14‬‬
‫ج‪ -‬اﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫در اﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ارﺗﺶ اﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،2‬ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﻠﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ آب را ﺑـﺮ ﻋﻬـﺪه دارد‪ .‬از‬
‫وﻇﺎﻳﻒ ﻣﻬﻢ اﻳﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺧﺴﺎرت ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻞ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﺑﺎ ﻃﺮحﻫﺎي اﺻﻼﺣﻲ و ﺑﺪون اﻳﻦ ﻃﺮحﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎﻳﻲﻫﺎي ﻻزم ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﺴﺎرات در ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺷﻬﺮي در »راﻫﻨﻤﺎي روشﻫﺎي ﺗﻮﺳـﻌﻪ اﻗﺘﺼـﺎدي«‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪ .[113‬روﺷﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﺑﺮاي ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫اﻳﻦ وﺟﻮد ﻫﻴﭻ روش ﺧﺎﺻﻲ ﺟﻬﺖ ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرات وارده ﺑﻪ ﺷﺮﻳﺎنﻫﺎي ﺣﻴـﺎﺗﻲ و ﺧﺴـﺎرات ﻏﻴﺮﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﺴـﺎرات‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از اﺧﺘﻼﻻت ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪1-.Middlesex Polytechnic Flood Hazard Research Center (MPFHRC‬‬

‫)‪2- US Army Crops Of Engineers (USACE‬‬
‫د‪ -‬اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ‬
‫روشﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻌﺪادي از ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ 1‬در داﻧﺸﮕﺎه ﻧﻴﻮ ﺳﺎوت وﻟﺰ‪ 2‬اﺳﺖ‪ .‬در اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ ﻫﻴﭻ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردي وﺟﻮد ﻧﺪارد ]‪،14‬‬
‫‪ [89 ،88‬و اﻏﻠﺐ ﻣﺮاﺟﻊ‪ ،‬ﺗﻼش اﻧﺪﻛﻲ در ﺟﻬﺖ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﻧﻈﺮﻳـﻪ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد دارﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻳـﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ روش‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﻴﺰ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻀﺎد ﺑﻮده و اﻣﻜﺎن ﻗﻴﺎس اﻧﺪﻛﻲ ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ -2-5-6‬ﻣﺪلﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻼب‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﻴﻼب و ﺧﺴﺎرات ﻣﺤﺘﻤﻞ از ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﺷﻜﻨﻨﺪﮔﻲ‪ 3‬ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨـﻮان ﺗﻮاﺑـﻊ ﺗـﺮاز‪-‬‬
‫ﺧﺴﺎرت ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺮاﺳﺎس اﻃﻼﻋﺎت ﺳـﻴﻼبﻫـﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮرﺳـﻲ ﭘﺮﺳﺸـﻨﺎﻣﻪﻫـﺎ و‬
‫آزﻣﻮنﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻼب ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻣﺪلﻫـﺎي‬
‫ﻣﺘﻌﺪدي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺪلﻫﺎ اﻛﺜﺮا ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻳﺎ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎ ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺷـﺮاﻳﻂ ﻣﻨﻄﻘـﻪاي‬
‫ﻣﺤﻞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪلﻫﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺪلﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﻴﻼب از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻬﻨـﻪﺑﻨـﺪي و ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ اﺳﺎﺳﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ و از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﺴﺎرت اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﻼشﻫﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ داﻣﻨﻪ ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ ﻣﺪلﻫﺎ در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ و ﻛﺸﻮرﻫﺎ اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﻣﺪلﻫﺎ در اداﻣﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ]‪.[89 ،88 ،14‬‬
‫‪ -1-2-5-6‬ﻣﺪل ‪HEC-FDA‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺪل ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ارﺗﺶ اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺧﺴﺎرت ﺑـﺮاي ﺳـﻴﻼبﻫـﺎي ﺑـﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸـﺖ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ در اﻳﻦ ﻣﺪل ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﻳﺪه‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺪار ﺧﺴﺎرت ﺑـﻪ ازاي ﻫـﺮ دوره ﺑﺎزﮔﺸـﺖ درﺻـﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺑـﺎﻻﺗﺮ از ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻞ‬
‫ﺧﺴﺎرت ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وزن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪل ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺴﺎرات ﺷـﻬﺮي از ﻗﺒﻴـﻞ ﺧﺴـﺎرات وارد ﺑـﺮ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎي‬
‫ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ و ﻏﻴﺮﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﺪل از دادهﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺳـﻴﻼب ﺑـﺮاي ﺗﺨﻤـﻴﻦ ﺧﺴـﺎرات‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻧﻤﻲﺗﻮان آن را ﺑﺮاي ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻼب در زﻣﺎن واﻗﻌﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد ]‪.[89 ،88 ،14‬‬
‫‪ -2-2-5-6‬ﻣﺪل ‪Anu flood‬‬
‫ﻣﺪﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻣﻠﻲ اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪل ﻣﺬﻛﻮر در ﺳﺎل ‪1991‬‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪل ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻨﺤﻨـﻲﻫـﺎي ﻓﺮﺿـﻲ ﺗـﺮاز‪-‬‬
‫ﺧﺴﺎرت ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﺗﺠﺎري و ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪل از دادهﻫﺎي ﺳﻴﻼب ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴﺎرات اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻧﻤﻲﺗﻮان آن را ﺑﺮاي ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻼب در زﻣﺎن واﻗﻌﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد ]‪.[89 ،88 ،14‬‬
‫)‪1- Center of Resources And Environmental Studies (CRES‬‬

‫‪2- University Of New Suoth Wales‬‬
‫‪3- Fragility Curves‬‬
‫‪ -3-2-5-6‬ﻣﺪل‪HAZUS FLOOD‬‬
‫ﻣﺪل ﻣﺬﻛﻮر ﻳﻚ ﻧﺮماﻓﺰار ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻠﻲ در آﻣﺮﻳﻜﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺧﺴـﺎرات ﻧﺎﺷـﻲ از زﻟﺰﻟـﻪ‪ ،‬ﺳـﻴﻼبﻫـﺎي‬
‫رودﺧﺎﻧﻪاي و ﺳﺎﺣﻠﻲ و ﻃﻮﻓﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ آژاﻧﺲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺿﻄﺮاري ﻓﺪرال اﻣﺮﻳﻜﺎ‪ 1‬ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﻠﻲ ﻋﻠﻮم ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ‪ 2‬ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﻳﻦ ﻣﺪل ‪ HAZUS FLOOD‬ﻧﺎم دارد ﻛﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺟﺎﻣﻌﻲ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﻛﻤﻲﺳﺎزي ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼب‬
‫اﺳﺖ و ﻫﺪف آن ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ از ﺟﻮاﻣﻊ در اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻢﻫﺎي آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد در ﻧـﻮاﺣﻲ ﻣﺴـﺘﻌﺪ‬
‫ﺳﻴﻞ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪل دو ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﺳﺎﺳﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺮآورد ﻣﻴﺰان‬
‫ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻴﻼب‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ در ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻼب ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﺟـﺰاي اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺪل ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از وروديﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬ﻟﺬا ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ ﻣﺪل در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ‬
‫ﻛﻪ داراي ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ ]‪ .[89 ،88 ،14‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪلﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴﺎرات ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﻛﻤﺒﻮد اﻃﻼﻋﺎت ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻣﻮرد ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3-5-6‬ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم ﺗﺸـﺮﻳﺢ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ در ﺷـﻜﻞ )‪ (2-6‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[111‬‬
‫ﮔﺎم اول‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس‪ ،‬ﻣﺤﺪوده ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ و ﻣﻘﻴﺎس اﺑﺘﺪا ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ روﻳﻜﺮد ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻘﻴﺎس اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑـﻮده و ﻳـﺎ ﻳـﻚ ﻣﻘﻴـﺎس ﻣﺤﻠـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از روشﻫﺎي دﻗﻴﻖ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﺑﺎ ﺟﺰﻳﻴﺎت ﻛﻢﺗﺮ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺻﺮف وﻗﺖ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮي‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻏﻠﺐ روشﻫﺎي دﻗﻴﻖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﭼﻪ در ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﻲ‬
‫)ﻣﻨﻄﻘﻪاي( و ﭼﻪ در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﻲ اﻛﺜﺮا ﻧﺎﭼﺎر ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ روشﻫﺎ )روشﻫﺎي ﺑﺎ ﺟﺰﻳﻴﺎت ﻛﻢﺗﺮ( اﻋﺘﻤﺎد ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻫﺪﻓﻲ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ دارﻳﻢ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ روش ﻣﻮرد ﻧﻈـﺮ را اﻧﺘﺨـﺎب ﻧﻤـﻮد‪ .‬اﮔـﺮ‬
‫ﻫﺪف داﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﻧﮕﺎه اﺟﻤﺎﻟﻲ و ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ از ﻣﻘﺪار ﺧﺴﺎرت ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻚ روش ﺑﺎ دﻗﺖ ﻛﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻔﻴﺪ و ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در‬
‫ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻻزم و ﺿﺮوري اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ از روشﻫﺎي ﺧﻴﻠﻲ دﻗﻴﻖ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻮرد دﻳﮕﺮ ﻛﻪ در ﮔﺎم اول ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎي دﻗﻴﻖ ﺑﺎ ﺟﺰﻳﻴـﺎت ﺑـﻴﺶﺗـﺮ‪ ،‬دﻗـﺖ‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ را ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬وﻟﻴﻜﻦ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪﻋﻠﺖ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺑﻮدﺟـﻪ اﻏﻠـﺐ اﻣﻜـﺎنﭘـﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴـﺖ‪ .‬در ﺷـﺮاﻳﻄﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ در زﻣﺎن و ﺑﻮدﺟﻪ دارﻳﻢ اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎي ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ و آﺳﺎن ﺗﻨﻬﺎ راه ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫آن ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ دادهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮ زﻳﺎدي در اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺿﻤﻦ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت در اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ دارد‪ ،‬ﻧﻮع اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺰ ﺗﺎﺛﻴﺮ زﻳﺎدي دارد ]‪.[111‬‬
‫)‪1- Federal Emergency Management Agency (FEMA‬‬

‫)‪2- National Institute Of Building Sciences (NIBS‬‬
‫ﮔﺎم دوم‪ :‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻛﺪام ﻳﻚ از اﻧﻮاع ﺧﺴﺎرت ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛـﻪ‬
‫ﻛﺪام ﻳﻚ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ را ﺑﺮ روي ﻛﻞ ﺧﺴﺎرت دارﻧـﺪ‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮان آن را ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﻠـﻲ ﺧﺴـﺎرت‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ دارﻧﺪ‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺎﻻﻫـﺎ‪ ،‬زﻳﺮﺳـﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ اﺷـﺎره‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ از اﻧﻮاع ﺧﺴﺎرات )ﺧﺴﺎرات وارده ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ( ﻛﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﺮ روي ﻛﻞ ﺧﺴﺎرت‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻛﻞ ﺧﺴﺎرت ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔﺮدد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آن دﺳﺘﻪ از ﺧﺴﺎرتﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻛﻤـﻲ ﺑـﺮ روي ﻛـﻞ‬
‫ﺧﺴﺎرت دارﻧﺪ ﻣﻲﺗﻮان ﻳﻚ درﺻﺪي از ﻛﻞ ﺧﺴﺎرت را ﺑﻪ آنﻫﺎ اﺧﺘﺼﺎص داد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ژاﭘـﻦ ‪ 6‬درﺻـﺪ ﻛـﻞ ﺧﺴـﺎرت‬
‫وارده ﺑﻪ اﻣﻮال ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ]‪.[14‬‬
‫ﮔﺎم ‪ :1‬اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻚ روﻳﻜﺮدﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‪:‬‬
‫دادهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ در دﺳﺘﺮس‬ ‫ﻫﺪف از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫ﻣﻘﻴﺎس‬
‫ﮔﺎم ‪ :2‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي ﺧﺴﺎرت ﻣﺤﺴﻮس‬
‫ﮔﺎم ‪ :3‬ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺴﺎرت‬ ‫ﻣﻘﺪار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ‬ ‫دادهﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻼب‬
‫ﮔﺎم ‪ :4‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺧﺴﺎرت‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-6‬ﮔﺎمﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب‬
‫ﮔﺎم ﺳﻮم‪ :‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ ﺟﻤﻊآوري ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﺶﺗﺮ ﺑﺪان اﺷـﺎره‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ )ﺑﻨﺪ ‪(4-6‬‬
‫ﮔﺎم ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﭘﺲ از ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع دادهﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده روش‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮع و ﺗﻌﺪاد ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺴﺎرت ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ وﺳﻌﺖ واﺣﺪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي ﻣﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻧﻴﺰ ﻧﻮع اﻳﻦ واﺣﺪﻫﺎ دارد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ دادهﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺳﻴﻼب ﻛﻪ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺛﺮي دارﻧﺪ )از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻤﻖ(‪ ،‬دادهﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ و ﻣﻘﺪار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ و ﻏﻴﺮه‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗـﺎﺛﻴﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮريﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه از ﺳﻴﻼب‪ 1‬و دادهﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺎ ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي اﺑﺰارﻫﺎﻳﻲ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫‪ GIS‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺴﺎرت و ﻣﻴﺰان ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻧﻴـﺰ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻛـﺎرﺑﺮيﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ دو روﻳﻜﺮد ﻛﻠﻲ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪:[111‬‬
‫‪1- Inundation Data‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬روﻳﻜﺮد اول )ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺴﺎرت ﻧﺴﺒﻲ(‪ :‬در اﻳﻦ روش ﺑﺎ داﺷﺘﻦ دادهﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي و ﻣﻘﺪار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ‪ ،‬ارزش آن‬
‫داراﻳﻲ‪ 1‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺧﺴﺎرت‪ 2‬وارده آﻣﺪه از ﻃﺮف ﻳـﻚ ﺳـﻴﻞ ﻣﺸـﺨﺺ ﻧﻴـﺰ‪ ،‬ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﻴﻞ )ﻣﺜﻼ ﻋﻤﻖ ﺳﻴﻼب( ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﺑـﻊ ﻧﺴـﺒﻲ ﺧﺴـﺎرت‪،‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ درﺻﺪي از ارزش ﻛﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﺧﻄﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻋﻤﻖ ﺳﻴﻼب و ﻳﺎ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻼب ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﻛﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ارزش ﻣـﺎﻟﻲ داراﻳـﻲﻫـﺎ و‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎرﺑﺮدي اراﺿﻲ ﺑﻪدﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ )‪ (3-6‬ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ اﺟﺰاي ﻣﺨﺘﻠﻒ در اﻳﻦ روش را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ و دادهﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﭘﻴﺶﺗﺮ ﺑﺪانﻫﺎ اﺷﺎره ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان آﺳﻴﺐﭘـﺬﻳﺮي اﻣـﻮال در‬
‫ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت‪ ،‬درﺻﺪ ﺗﻠﻔﺎت وارده ﺑﻪ آن در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻳﻚ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن در ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻴﻞ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷﻮد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي آن ‪ 100‬درﺻﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ]‪.[111‬‬
‫ﻣﻴﺰان آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي‬ ‫ارزش ﻣﺎﻟﻲ‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت‬

‫‪3‬‬
‫داراﻳﻲﻫﺎ‬ ‫داراﻳﻲﻫﺎ‬ ‫ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻼب‬ ‫ﺗﻮاﺑﻊ ﻧﺴﺒﻲ ﻋﻤﻖ‪-‬‬ ‫ﻛﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در‬

‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬
‫ﺧﺴﺎرت‬ ‫ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ‬
‫ﺧﺴﺎرت‬
‫‪543‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -3-6‬ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ روش ﺗﻮاﺑﻊ ﻧﺴﺒﻲ ﺧﺴﺎرت ]‪[111‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﻳﻦ روش ﺑﺮﺧﻼف ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻄﻠﻖ ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت را در ﻫﺮ واﺣﺪ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ از آن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺴﺎرت ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ درﺻﺪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ وﺟﻮد دارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ارزش اﻣﻮال و داراﻳـﻲ‬
‫ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﺑﺮآورد ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﺗﺠﺎري‪ 6‬آن ﻛﺎﻻ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻳـﻚ ﻛـﺎﻻ ﻗﻴﻤـﺖ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪدﻟﻴﻞ ارزش زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎﻳﺪ دﻗﺖ ﺷﻮد ﻓﻘﻂ ﺧﺴﺎرت‬
‫ﺑﻨﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و اﻣﻮال ﻣﻨﻘﻮل ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد ]‪.[111‬‬
‫ب‪ -‬روﻳﻜﺮد دوم )ﺧﺴﺎرت ﻣﻄﻠﻖ(‪ :‬در اﻳﻦ روش ﻣﻘﺪار ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺴﺎرت ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮريﻛـﻪ ﻛـﻞ ﻣﻴـﺰان‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ در ﻳﻚ زﻣﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺴﺎرت‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در‬
‫‪1- Value Of Assets‬‬

‫‪2- Maximum Damage Potential‬‬
‫‪3- Susceptibility Of Assets‬‬
‫‪4- Relative Depth Damage Functions‬‬
‫‪5- Total Value Of Assents At Risk‬‬
‫‪6‬‬
‫‪- Market Value‬‬
‫ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ و ﻣﻴﺰان آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﭼﻮن ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿـﻲ و ﻋﻤـﻖ‬
‫ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮآورد ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ از ﺧﺴﺎرتﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺴﺎرت داﺷﺖ‪ .‬در ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺴﺎرت‪،‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ اﻣﻮال ﺷﺨﺼﻲ و داراﻳﻲﻫﺎ در واﺣـﺪ ﺳـﻄﺢ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬در ﺷـﻜﻞ )‪ (4-6‬ﻧﻤـﻮدار‬
‫ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺴﺎرت ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[111‬‬
‫ﻣﻴﺰان آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي داراﻳﻲﻫﺎ‬ ‫ارزش ﻣﺎﻟﻲ داراﻳﻲﻫﺎ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻼب‬ ‫ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻄﻠﻖ ﻋﻤﻖ‪ -‬ﺧﺴﺎرت‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‬
‫ﺧﺴﺎرت‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -4-6‬ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴﺎرت ﻣﻄﻠﻖ ]‪[99‬‬
‫ﻫﺮﻛﺪام از اﻳﻦ روشﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻧﻮع اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در اﺧﺘﻴﺎر دارﻳﻢ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ آﻣﺎر دﻗﻴﻘﻲ از‬
‫ﻣﻴﺰان داراﻳﻲﻫﺎ در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده از روش اول ﻣﺮﺳﻮم ﺗﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻏﻴـﺮ اﻳـﻦ ﺻـﻮرت روش دوم ﺑـﻪﻛـﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻘﺪار ﻛﻞ ﺧﺴﺎرت ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع روﻳﻜﺮد اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ و ﻧﻴﺰ ﻧﻮع دادهﻫﺎ واﺑﺴﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪﺻـﻮرت زﻳـﺮ ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ]‪:[99‬‬
‫‪n m‬‬
‫) ‪D total = ∑∑ (Vi, j × si, j‬‬ ‫)‪(1-6‬‬
‫‪i =1 j=1‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪ D total :‬ﻣﻘﺪار ﻛﻞ ﺧﺴﺎرت‪ V،‬ارزش ﻣﺎﻟﻲ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﺴﺎرت دﻳﺪه‪ S ،‬ﻣﻴﺰان آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي )ﺑﺮﺣﺴﺐ درﺻﺪ(‪i ،‬‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺗﻌﺪاد اﻟﻤﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﻗﺮار دارﻧﺪ )‪ n‬ﺣﺎﻟﺖ وﺟﻮد دارد( و ‪ j‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه آﻳﺘﻤﻲ ﻛﻪ‬
‫اﻟﻤﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را در ﺧﻮد ﺟﺎي داده اﺳﺖ )‪ m‬ﺣﺎﻟﺖ وﺟﻮد دارد( ]‪.[111‬‬
‫‪ -4-5-6‬ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‪ 1‬ﻃﺮحﻫﺎي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ‬
‫ﺧﺴﺎرت ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻈﺎر ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ )‪ (EAD‬ﻳﻚ اﻧﺘﻈـﺎر آﻣـﺎري ﺑﺮﺣﺴـﺐ رﻳـﺎل اﺳـﺖ ]‪ [60‬و ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﻲ ﻳـﻚ ﺷـﺎﺧﺺ‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺧﺴﺎرت ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺳﻴﻞ و ﺧﺴﺎرت ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻈـﺎر ﻧﺎﺷـﻲ از آن ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ اﻣﻴـﺪ رﻳﺎﺿـﻲ اﺛـﺮ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ در ﻧﺘﺎﻳﺞ آﻳﻨﺪه را ﺑﻪ ﺻﻮرت وزﻧﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب و ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﻃﺮحﻫﺎ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎزهاي و ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[60‬در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣـﻖ‬
‫ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار از اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺳﻴﻼب ﻃﺮاﺣﻲ در ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﻬﺎر‬
‫‪1- Expected Value Annual Damage‬‬

‫ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻫﺶ ‪ EAD‬را ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻴﻼب ﻃﺮاﺣﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛـﺮد ]‪ .[31‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺑـﺎ داﺷـﺘﻦ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺳﺎﻻﻧﻪ دادهﻫﺎي ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در روشﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاريﻫﺎ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان درﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺳﻮد ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي روشﻫﺎي ﻣﻬﺎر و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻞ ﻛﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﻛـﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻛﻤﻚ ﻣﻮﺛﺮي ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺳﺎﻻﻧﻪ از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪:‬‬
‫) (‬ ‫(‬
‫⎤ ‪n ⎡ D q j + D q j+1‬‬‫)‬
‫⎣ ∑ = )‪E(D‬‬
‫‪2‬‬
‫‪⎦ ⎡F q‬‬
‫⎣‬ ‫(‬ ‫) ( )‬ ‫⎤‬
‫‪j+1 − F q j ⎦ ,for‬‬ ‫∞〈 ‪q c = q1 ≤ q z ≤ ... ≤ q n‬‬ ‫)‪(2-6‬‬
‫‪j=1‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪ E(D) :‬ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺳﺎﻻﻧﻪ‪ D(qj) ،‬ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ازاي ﺑﺪهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ qj‬ﻛـﻪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺪه‪ -‬ﺧﺴﺎرت ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ )ﺑﺮﺣﺴﺐ واﺣﺪ ﭘﻮل(‪ F(qj) ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳـﻊ ﺗﺠﻤﻌـﻲ اﺣﺘﻤـﺎل ‪ ((cdf‬ﺑـﻪ ازاي ﺑـﺪهﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ j ،qj‬ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﺗﻌﺪاد ﺑﺪهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻣﻘﺪار آﺳﺘﺎﻧﻪ )‪ (qc‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ و ‪ n‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﺣﺎﻻت ﻣﻤﻜﻦ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻘﺪار ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻓﺮاواﻧﻲ‪ -‬ﺧﺴﺎرت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ )‪ (6-6‬ﻧﺸﺎن داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺗﺌﻮري اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺟﻤﻊآوري دادهﻫﺎي ﺧﺴﺎرت ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪ ازاي ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﻣﺨﺘﻠـﻒ و‬
‫ﺑﺮازش ﻳﻚ ﺗﻮزﻳﻊ آﻣﺎري ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ اﺷﺎره ﮔﺮدﻳﺪ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ از ﺗﺒـﺪﻳﻞ دادهﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ و ﺧﺴﺎرت ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ )‪ (6-6‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدد‪ .‬از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﻦ ﺳﻪ ﺗـﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺗـﺎﺑﻊ اﺣﺘﻤـﺎل‪ -‬ﺧﺴـﺎرت ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ آن ﺑﺎ اﻧﺘﮕﺮال ﮔﻴﺮي ﺗﺎﺑﻊ اﺣﺘﻤﺎل‪ -‬ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ روش ﻋﺪدي‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺧﺴـﺎرت ﺳـﺎﻻﻧﻪ‬
‫را ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ )‪ (6-6‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺮاز‪ -‬ﺧﺴﺎرت و ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺪه ‪ -‬ﺗﺮاز‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨـﻲ ﺧﺴـﺎرت‬
‫‪ -‬ﺑﺪه ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺪه ﺑﻪ ازاي اﺣﺘﻤـﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠـﻒ و ﻣﻨﺤﻨـﻲ ﺑـﺪه‪ -‬ﺧﺴـﺎرت‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨـﻲ ﺧﺴـﺎرت‪-‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ زﻳﺮ اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺳﺎﻻﻧﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮاز‬
‫ﺗﺮاز‬
‫ﺑﺪه‬
‫ﺧﺴﺎرت‬ ‫ﺧﺴﺎرت‬ ‫ﺧﺴﺎرت‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺧﺴﺎرت‬
‫ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫ﺑﺪه‬
‫ﺧﺴﺎرت‬
‫اﺣﺘﻤﺎل رﺧﺪاد در ﻫﺮ ﺳﺎل‬ ‫اﺣﺘﻤﺎل رﺧﺪاد در ﻫﺮ ﺳﺎل‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -5-6‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺳﺎﻻﻧﻪ ]‪[110‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪلﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴﺎرت وﺟﻮد دارد و ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻛﻤﺒـﻮد اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﭘﺎﻳﻪ در ﺳﺎل ‪ 2003‬دوﺗﺎ‪ 1‬و ﻫﻤﻜﺎران ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ در ‪ GIS‬ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ را ﺑـﺮآورد‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روش از ﺳﺎدهﺳﺎزي ﻣﺪل ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺧﺴﺎرت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ در ﺻـﻮرت وﺟـﻮد اﻃﻼﻋـﺎت ﭘﺎﻳـﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ روش را ﮔﺴﺘﺮش داده و ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞﺗﺮي از ﺧﺴـﺎرت وارده ﭘﺮداﺧـﺖ‪ .‬ﻻزم ﺑـﻪ ذﻛـﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ ﺑﺮﻗﺮاري ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﺎزه ﺿـﺮوري اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﻬﻴـﻪ و‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﺑﺎﻻي ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﮔﺮوه و ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺧﺎص‪ ،‬ﺗﻮام ﺑﺎ دﺷﻮاريﻫﺎﻳﻲ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲرﻏﻢ دﺷﻮاريﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻳﺎدي در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﻨﻲ ﺟﻬـﺎن ﺑـﻪ وﻳـﮋه ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸـﺮﻓﺘﻪ از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ژاﭘﻦ و ﻏﻴﺮه ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﺗﻮاﺑﻊ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﮔﺮوهﻫﺎﻳﻲ از ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي اراﺿﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻳﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻧﻬﺎدي ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻧﻴﺰ رواﺑﻂ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﻛﺸﻮر ژاﭘﻦ ﺑﻮده ﻛﻪ در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬اﻧﻮاع ﺧﺴﺎراﺗﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ روش ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓـﺖ در‬
‫ﺟﺪول )‪ (4-6‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺧﺴﺎرات ﺷﻬﺮي‪ ،‬روﺳﺘﺎﻳﻲ و ﺧﺴﺎرات وارده ﺑﻪ زﻳﺮﺳـﺎﺧﺖﻫـﺎ ﻛـﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ زﻳﺮ دﺳﺘﻪﻫﺎي ﺑﻴﺶﺗﺮي ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[89 ،14‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -4-6‬دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي اﻧﻮاع ﺧﺴﺎرت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ]‪[14‬‬
‫زﻳﺮ دﺳﺘﻪﻫﺎ‬ ‫دﺳﺘﻪ اﺻﻠﻲ ﺧﺴﺎرت‬

‫ﺧﺴﺎرات ﺳﺎزهاي‬
‫ﺧﺴﺎرات اﻧﺒﺎرﻫﺎ و ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت‬
‫ﺧﺴﺎرات ﺷﻬﺮي‬
‫ﺧﺴﺎرات اﻣﻮال ﺑﻴﺮوﻧﻲ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺿﻄﺮاري و ﭘﺎكﺳﺎزي‬
‫ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﺮ زراﻋﺖ‬
‫ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي روﺳﺘﺎﻳﻲ‬ ‫ﺧﺴﺎرات روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﺮ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻣﺰارع‬
‫ﺧﺴﺎرات وارده ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﺴﺎرات زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ‬
‫ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از اﺧﺘﻼل‬
‫ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺧﺴﺎرات ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﺪه در ﺟﺪول )‪ (4-6‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﻴﻤﺖ واﺣﺪ و ﺳﻄﺢ و ﺗﺎﺑﻊ ﺧﺴﺎرت ‪ -‬ﻋﻤﻖ آب ﻓﺮﻣـﻮل ﺑﻨـﺪي‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺤﻮه ﻓﺮﻣﻮلﺑﻨﺪي آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻛﻠﻴﻪ رواﺑﻂ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺑﺘﺪا ﻣﺤﺪوده ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺷﺒﻜﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه و‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺮ ﺳﻠﻮل ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻳﻦ رواﺑﻂ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -1-4-5-6‬ﺧﺴﺎرات ﺷﻬﺮي‬
‫ﺧﺴﺎرات ﺷﻬﺮي ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﺟﺪول )‪ (4-6‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ]‪.[89 ،14‬‬
‫‪1- Dutta‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‬
‫ﺧﺴﺎرت ﺳﺎزهاي از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪rt‬‬
‫)‪Dsr (i, j) = ∑ NR(i, j, k).FA(i, j, k).ECs (i, j, k).Cs (i.j, k‬‬ ‫)‪(3-6‬‬
‫‪k =1‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ )‪ Dsr(i,j‬ﺧﺴﺎرت ﺳﺎزهاي در ﺳﻠﻮل ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼـﺎت )‪ (j,i‬و )‪ NR(i,j,k‬ﺗﻌـﺪاد ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎ از ﻧـﻮع )‪ k(i,j‬و‬
‫)‪ FA(i,j,k‬واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ از ﻧﻮع )‪ k(i,j‬و )‪ ECsr(i,j,k‬ﻗﻴﻤﺖ واﺣـﺪ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺑـﺮاي ﺳـﺎزه از ﻧـﻮع ‪ k‬در‬
‫ﺳﻠﻮل ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت ‪ i,j‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ اﻧﺒﺎرﻫﺎ و ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت از راﺑﻄﻪ )‪ (4-6‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫])‪Dcr (i, j) = [ NF(i, j)ECcr (i, j).Ccr (i, j‬‬ ‫)‪(4-6‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ )‪ Dcr(i,j‬ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ اﻧﺒﺎرﻫﺎ و ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت و )‪ NF(i,j‬ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﻫﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ در ﺳـﻠﻮل‬
‫ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت )‪ ECcr(i,j) ،(i,j‬ﻗﻴﻤﺖ واﺣﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ‪ Ccr(i,j),‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ اﻧﺒﺎرﻫﺎ و ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت در ﺳﻠﻮل‬
‫ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت )‪ (i,j‬اﺳﺖ‪ .‬رﺻﺪ ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻋﻤﻖ آب‪ -‬ﺧﺴﺎرت ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ﻋﻤﻖ‪ -‬ﺧﺴـﺎرت‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﻋﻤﻖ آب و ﻣﻘﺪار ﺧﺴﺎرت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ اﻣﻮال ﺑﻴﺮوﻧﻲ از راﺑﻄﻪ )‪ (5-6‬ﺑﻪ ﺻـﻮرت زﻳـﺮ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫⎦⎤ )‪Dup (i, j) = ⎡⎣ N.ECup (i, j).Cup (i, j‬‬ ‫)‪(5-6‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ )‪ Dup(i,j‬ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ اﻣﻮال ﺑﻴﺮوﻧﻲ ‪ N,‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‪ ECup(i,j) ،‬ﻗﻴﻤﺖ واﺣﺪ ﻣﺮﺑـﻮط‬
‫ﺑﻪ اﻣﻮال ﺑﻴﺮوﻧﻲ و )‪ Cup(i,j‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ اﻣﻮال ﺑﻴﺮوﻧﻲ در ﺳﻠﻮل ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت )‪ (i,j‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺿـﻄﺮاري‬
‫و ﭘﺎكﺳﺎزي از راﺑﻄﻪ )‪ (6-6‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫])‪De (i, j) = [ N.ECe (i, j).Ce (i, j‬‬ ‫)‪(6-6‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ )‪ De(i,j‬ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺿﻄﺮاري و ﭘﺎكﺳﺎزي ‪ N,‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‪ Ece(i,j) ،‬ﻗﻴﻤﺖ واﺣﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺿﻄﺮاري و ﭘﺎكﺳﺎزي و )‪ Ce(i,j‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت وارده ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﻋﻮاﻣـﻞ اورژاﻧـﺲ و ﭘـﺎكﺳـﺎزي در ﺳـﻠﻮل ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت )‪ (i,j‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﺨﺶﻫﺎي زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -‬ﺧﺴﺎرت ﺳﺎزهاي‪ :‬از راﺑﻄﻪ )‪ (7-6‬ﺧﺴﺎرت ﺳﺎزهاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫‪NI‬‬
‫])‪Dsnr (i, j) = ∑ [ NW(i, j, n).FA(i, j, n).ECsnr (i, j, n).Csnr (i, j, n‬‬ ‫)‪(7-6‬‬
‫‪n =1‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ )‪ Dsnr(i,j‬ﺧﺴﺎرت ﺳﺎزهاي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺴﻜﻮﻧﻲ در ﺳﻠﻮل ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼـﺎت )‪ (i,j‬و )‪NW(i,j,n‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﺮاي ﻧﻮع ‪ n‬ﻛﺎرﺑﺮي ﺻﻨﻌﺘﻲ و )‪ FA(i,j,n‬واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻏﻴﺮﻣﺴﻜﻮﻧﻲ از ﻧﻮع‪ ECsnr(i,j,n) ، n‬ﻗﻴﻤـﺖ‬
‫واﺣﺪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻏﻴﺮﻣﺴﻜﻮﻧﻲ از ﻧﻮع ‪ Csnr(i,j,n) ،n‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﻏﻴﺮﻣﺴـﻜﻮﻧﻲ از ﻧـﻮع ‪ n‬در ﺳـﻠﻮل ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت )‪ (i,j‬و ‪ NI‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺴﻜﻮﻧﻲ از ﻧﻮع ‪ n‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت‪ :‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺧﺴﺎرت از راﺑﻄﻪ )‪ (8-6‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫‪NI‬‬
‫])‪Dcnr (i, j) = ∑ [ NW(i, j, n).ECcnr (i, j, n).Ccnr (i, j, n‬‬ ‫)‪(8-6‬‬
‫‪n =1‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ )‪ Dcnr(i,j‬ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت در ﺳﻠﻮل ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت )‪ (i,j‬و )‪ NW(I,j,n‬ﺗﻌﺪاد ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﺮاي ﻧـﻮع ‪n‬‬
‫ﻛﺎرﺑﺮي ﺻﻨﻌﺘﻲ و )‪ ECcnr(i,j,n‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻏﻴﺮﻣﺴﻜﻮﻧﻲ از ﻧﻮع ‪ n‬در ﺳـﻠﻮل ﺑـﺎ ﻣﺨﺘﺼـﺎت)‪ (i,j‬و ‪NI‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺴﻜﻮﻧﻲ از ﻧﻮع ‪ n‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ اﻣﻮال ﺑﻴﺮوﻧﻲ‪ :‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺧﺴﺎرت از راﺑﻄﻪ )‪ (9-6‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬

‫‪NI‬‬
‫⎦⎤ )‪Dopnr (i, j) = ∑ ⎡⎣ NW(i, j, n).ECopnr (i, j, n).Copnr (i, j, n‬‬ ‫)‪(9-6‬‬
‫‪n =1‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ )‪ Dopnr(i,j‬ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ اﻣﻮال ﺑﻴﺮوﻧـﻲ‪ NW(i,j,n) ،‬ﺗﻌـﺪاد ﻛـﺎرﮔﺮان ﺑـﺮاي ﻧـﻮع ‪ n‬ﻛـﺎرﺑﺮي ﺻـﻨﻌﺘﻲ‪،‬‬
‫)‪ ECopnr(i,j,n‬ﻗﻴﻤﺖ واﺣﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣﻮال ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻏﻴﺮﻣﺴﻜﻮﻧﻲ و )‪ Copnr (i,j,n‬درﺻـﺪ ﺧﺴـﺎرت وارده‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻏﻴﺮﻣﺴﻜﻮﻧﻲ از ﻧﻮع ‪ n‬در ﺳﻠﻮل ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت )‪ (i,j‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺿﻄﺮاري و ﭘﺎكﺳﺎزي‬

‫‪NI‬‬
‫])‪Denr (i, j) = ∑ [ NW(i, j, n).ECenr (i, j, n).Cenr (i, j, n‬‬ ‫)‪(10-6‬‬
‫‪n =1‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ )‪ Denr(i,j‬ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي اﺿـﻄﺮاري و ﭘـﺎكﺳـﺎزي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎي ﻏﻴﺮﻣﺴـﻜﻮﻧﻲ در ﺳـﻠﻮل ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت)‪ (i,j‬و )‪ NW(i,j,n‬ﺗﻌﺪاد ﻛﺎرﮔﺮان و )‪ ECenr(i,j,n‬ﻗﻴﻤﺖ واﺣﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺿﻄﺮاري در ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺴﻜﻮﻧﻲ و )‪ Cenr(i,j,n‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺴﻜﻮﻧﻲ از ﻧﻮع ‪ n‬در ﺳﻠﻮل ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت )‪ (i,j‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﻤﺎﻣﻲ رواﺑﻂ ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ ﻣﻨﻈﻮر از ﺳﻠﻮل ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت )‪ (i,j‬ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﻣﺮﺑﻌﻲ( ‪) i,j‬در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺿﻄﺮاري و ﭘﺎكﺳﺎزي ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮﺻﻴﻪ وزارت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ژاﭘـﻦ )‪ (MOC‬در‬
‫ﺳﺎل ‪ ،1999‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 25‬درﺻﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[14‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد ﻣﻲﺗﻮان از روش ﺧﺴﺎرت ﻧﺴﺒﻲ و از ﺗـﺎﺑﻊ‬
‫ﻋﻤﻖ آب‪ -‬ﺧﺴﺎرت ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞﻫﺎي )‪ (5-6‬و)‪ (6-6‬و ﺟﺪول )‪ (5-6‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد ]‪ .[109‬اﻳﻦ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻛﺸﻮر ژاﭘﻦ ﺟﻤﻊآوري و ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ اﺷﺎره ﮔﺮدﻳﺪ در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠـﻞ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ )ﺷﻜﻞﻫﺎي ‪ 5-6‬و ‪ (6-6‬ﻛﻪ درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ و ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت درون‬
‫آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت وارد ﺑﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪ ﺧﺴﺎرات ﺷـﻬﺮي ﺑـﻪ ازاي اﻋﻤـﺎق ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺳﻴﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول )‪ (5-6‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -5-6‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺴﺎرت ‪ -‬ﻋﻤﻖ آب ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ]‪[14‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -6-6‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺴﺎرت ‪ -‬ﻋﻤﻖ آب ﺑﺮاي ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ]‪[14‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -5-6‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت وارد ﺑﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ از دﺳﺘﻪﻫﺎي ﺧﺴﺎرت ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ازاي اﻋﻤﺎق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﻼب ]‪[14‬‬
‫ﻋﻤﻖ ﺳﻴﻼب )ﻣﺘﺮ(‬

‫زﻳﺮ دﺳﺘﻪﻫﺎي ﺧﺴﺎرت‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪1/5‬‬ ‫‪ 1/0‬ﺗﺎ ‪1/5‬‬ ‫‪ 0/5‬ﺗﺎ‪1/0‬‬ ‫‪ 0/2‬ﺗﺎ ‪0/5‬‬ ‫ﺗﺎ ‪0/2‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪Ccr-‬‬ ‫درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت ﺳﺎزهاي‬
‫‪50‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪8‬‬ ‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت‪Csr -‬‬ ‫درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت اﻧﺒﺎرﻫﺎ و‬
‫‪42‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺑﻴﺮوﻧﻲ‪Cop -‬‬ ‫درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت اﻣﻮال‬
‫‪55‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪Ce‬‬ ‫درﺻﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺿﻄﺮاري و ﭘﺎكﺳﺎزي‬
‫‪ -2-4-5-6‬ﺧﺴﺎرات روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﺧﺴﺎرات روﺳﺘﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ −‬ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي‬
‫‪ −‬ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫‪ −‬ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﺮ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻣﺰارع‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي‬
‫ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي در ﻫﺮ ﺷﺒﻜﻪ )‪ (i,j‬را ﻣﻲﺗﻮان از رواﺑﻂ زﻳﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪n‬‬
‫])‪AD(i, j) = ∑ [ Dm (i, j, k).CRPa (i, j, k).mn(k‬‬ ‫)‪(11-6‬‬
‫‪k =1‬‬
‫‪D m = CPK YK DC K‬‬ ‫)‪(12-6‬‬

‫ﻛﻪ در اﻳﻦ رواﺑﻂ ‪ AD‬ﺧﺴﺎرات ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي و ‪ n‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺤﺼـﻮﻻت ﻛﺸـﺎورزي اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻫـﺮ ﻳـﻚ از اﻧـﻮاع‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي )‪ (k‬در ﻫﺮﺷﺒﻜﻪ )‪ (i,j‬و ‪ Dm‬ﺧﺴﺎرت وارد ﺑﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت در واﺣﺪ ﺳـﻄﺢ‪Y ،‬راﻧـﺪﻣﺎن ﻣﺤﺼـﻮل‪CRPa ،‬‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻛﻞ ﻣﺰارع ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻮع ‪ k‬و ‪ mn‬ﺿﺮﻳﺐ ﺧﺴﺎرت وارد ﺑﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ CPk ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ واﺣﺪ وزن ﻣﺤﺼﻮل ﻧـﻮع‬
‫‪ k‬و ‪ DCk‬ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺮاز‪ -‬ﺧﺴﺎرت ﺑﺮاي ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻮع ‪ k‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ راﺑﻄﻪ ﺗـﺮاز‪-‬‬
‫ﺧﺴﺎرت ﺳﻪ ﺷﻴﻮه ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺟﻮد دارد ]‪:[73‬‬
‫‪ -‬ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎي ﺗﺠﻤﻌﻲ‬
‫در اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻣﻘﺪار ﺧﺴﺎرﺗﻲ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﺳﻴﻞ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﭘﻮﺷﻴﺪه‬
‫ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﻞ و ﻛﻞ ارزش آن واﺣﺪ ﻛﺎرﺑﺮي ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﺧﺴﺎرت ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫اﻳﻦ ﺷﻴﻮه در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﺎرﺑﺮد دارد ﻛﻪ آﻣﺎر ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﺮاز‪ -‬ﺧﺴﺎرت ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ‬
‫در اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﺑﻪ ازاي ﺗﺮازﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﻞ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻮع ارزﺷﻲ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺴـﻜﻮﻧﻲ‪ ،‬واﺣـﺪﻫﺎي ﺗﺠـﺎري و ﻏﻴـﺮه( ﺑـﺎ‬
‫ﺑﺎزدﻳﺪﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ و ﻗﻀﺎوت ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺧﺴﺎرت را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺎرﺑﺮد داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲﺗﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﺮان ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻻزم ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎ ﻳﺎ اﻟﮕﻮي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﺮاز‪ -‬ﺧﺴﺎرت اﻧﺠﺎم‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻞ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد از ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﻓﺮﺿﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺒﻮدن آﻣﺎر ﻛﺎﻓﻲ و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻜﺮدن دﻗﻴﻖ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ‪ ،‬آﻣﺎر ﻗﺎﺑﻞ اﻃﻤﻴﻨﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﺎر ﺧﺴﺎرت وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ از روش ﺳﻮم اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش ﻣﻘﺪار ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ آن‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻞ ارزش آن ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬راﺑﻄـﻪ ﺑـﻴﻦ ﺧﺴـﺎرت وارده ﺑـﻪ ﻣﺤﺼـﻮﻻت‬
‫ﻛﺸﺎورزي و ﻋﻤﻖ ﺳﻴﻼب ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺷﺪ ﮔﻴﺎه‪ ،‬ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﻏﺮﻗﺎﺑﻲ ﺷﺪن ﻣﺤﺼﻮل و ﻓﺼﻠﻲ از ﺳﺎل ﻛﻪ ﺳﻴﻞ‬
‫اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬دارد‪ .‬از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ارﺗﻔﺎع ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﻲ ﭼﻨﺪان زﻳﺎد ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﺑﺎ ﻳﻚ ﻳﺎ‬
‫دو ﻋﻤﻖ اﺳﺘﻐﺮاق ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت ﻳﻚ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت ﻳﻚ ﺳﻴﻼب ﻣﺸﺨﺺ‬
‫در ﻫﺮﻳﻚ از ﻣﺮاﺣﻞ رﺷﺪ ﻳﺎ در ﻫﺮﻳﻚ از ﻣﺎه ﻫﺎي دوره رﺷﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﺗﻮاﺑﻊ ﻋﻤﻖ‪ -‬ﺧﺴﺎرت ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺴﺎرت وزن داده‬
‫ﺷﺪه در ﻃﻮل دوره رﺷﺪ ﮔﻴﺎه ﺑﺮاي اﻋﻤﺎق ﻣﺨﺘﻠﻒ آب ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺟﺪول)‪ (6-6‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت ﺑﺮاي ﻣﺤﺼـﻮﻻت زراﻋـﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﺪت و ﻋﻤﻖ اﺳﺘﻐﺮاق را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ]‪.[32‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -6-6‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت ﺑﺮاي اﻧﻮاع زراﻋﺖ ]‪[32‬‬

‫ﺧﺴﺎرت)درﺻﺪ(‬
‫ﻣﺪت اﺳﺘﻐﺮاق ﺑﻴﺶﺗﺮ از ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫ﻣﺪت اﺳﺘﻐﺮاق ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪ 0/6‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 0/6‬ﻣﺘﺮ‬ ‫ﺑﻴﺶ از ‪ 0/6‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ 0‬ﺗﺎ ‪0/6‬ﻣﺘﺮ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل‬
‫‪100‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪54‬‬ ‫ذرت‬
‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪92‬‬ ‫ﺳﻮﻳﺎ‬
‫‪100‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪67‬‬ ‫ﺟﻮدوﺳﺮ‬
‫‪97‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪60‬‬ ‫ﻳﻮﻧﺠﻪ‬
‫‪90‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ﻋﻠﻮﻓﻪ‬
‫‪100‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪57‬‬ ‫ﮔﻨﺪم ﭘﺎﻳﻴﺰه‬
‫ب ‪ -‬ﺧﺴﺎرت وارد ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﺧﺴﺎرت وارد ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي روﺳﺘﺎﻳﻲ و ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت آنﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﭼﻪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎي ﺷـﻬﺮي اراﺋـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ج ‪ -‬ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﺮ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻣﺰارع‬
‫ﺧﺴﺎرت وارد ﺑﺮ اراﺿﻲ ﻛﺸﺎورزي و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ آنﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ )ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ ﻣـﺰارع( از راﺑﻄـﻪ زﻳـﺮ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد ]‪:[109‬‬
‫)‪D fl (i, j) = TA(i, j).ECfl (i, j).Cfl (i, j‬‬ ‫)‪(13-6‬‬
‫ﻛﻪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‪ Dfl‬ﻛﻞ ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﺮ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻣﺰرﻋﻪ )ﺑﺮﺣﺴﺐ واﺣﺪ ﭘﻮﻟﻲ(‪ TA ،‬ﻛـﻞ ﻣﺴـﺎﺣﺖ ﻣﺰرﻋـﻪ‬
‫)ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ(‪ ECfl ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻛﻞ ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت زﻳﺮﺑﻨـﺎﻳﻲ ﻣﺰرﻋـﻪ)ﺑﺮﺣﺴـﺐ واﺣـﺪ ﭘـﻮﻟﻲ( و ‪ Cfl‬ﺗـﺎﺑﻊ ﻋﻤـﻖ آب‪-‬‬
‫ﺧﺴﺎرت ﺑﺮاي ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻣﺰرﻋﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﻋﻤـﻖ آب ﺑـﺎ ﻣﻘـﺪار ﺧﺴـﺎرت وارده ﺑـﺮ آن ﺳـﺎزه‬
‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﺳﺎزهﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮده و ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺳﺎزه ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -3-4-5-6‬ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﺮ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ در ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﺮ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻼب دﺧﺎﻟﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜـﻲ‬
‫از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬ﻧﺤﻮه ﺑﺮوز ﺧﺴﺎرت در ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲﻫﺎي ﺑﺴـﻴﺎر در ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪﻫـﺎي‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺑﺮقرﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬ﮔﺎزرﺳﺎﻧﻲ و آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺖ ﻧﺎﺷﻲ از ﻋﺪم ﺷـﻨﺎﺧﺖ‬
‫اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﺴﺎرات وارد ﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻛﺎري ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ ]‪.[97‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺧﺴﺎرت وارد ﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺑﻌﻀﺎ ﺑﺨﺶ زﻳﺎدي از ﻛﻞ ﺧﺴﺎرت ﻣﺤﺴﻮس ﺳﻴﻼب را ﺑﻪ ﺧـﻮد اﺧﺘﺼـﺎص‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻫﻴﭻ روش ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻼب ﺑﺮ ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت زﻳﺮﺑﻨـﺎﻳﻲ وﺟـﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬دوﺗﺎ و ﻫﻤﻜﺎران در ﻣﺪل ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﺧﻮد ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻼب در اﻳﻦ دﺳـﺘﻪ‪ ،‬از روشﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت وارد ﺑﺮ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻧﺎﺷﻲ از زﻟﺰﻟﻪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﻠﻲ ﻋﻠﻮم ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ اﻣﺮﻳﻜﺎ )‪ (NIBS‬اراﺋﻪ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﺮ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ -1 :‬ﺧﺴـﺎرت‬
‫وارده ﺑﺮ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ‪ -2‬ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از اﺧﻼل در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‪ .‬در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻫﺮﻳـﻚ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ دو دﺳﺘﻪ )ﺧﺴـﺎرت وارده ﺑـﺮ ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت زﻳﺮﺑﻨـﺎﻳﻲ و ﻧﻴـﺰ ﺧﺴـﺎرت ﻧﺎﺷـﻲ اﺧـﻼل در‬
‫ﺧﺪﻣﺎترﺳﺎﻧﻲ(‪ ،‬ﺧﺴﺎرت ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻮع ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳـﺎس اﮔـﺮ ‪ SDx‬ﺧﺴـﺎرات‬
‫وارد ﺑﺮ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ‪ x‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻣﻄﺎﺑﻖ راﺑﻄﻪ )‪ (14-6‬ﺑﻪدﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ]‪:[110‬‬
‫‪nc‬‬
‫]‪SD xi = ∑ [ DR i .TC‬‬ ‫)‪(14-6‬‬
‫‪i =1‬‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ DRc‬از راﺑﻄﻪ )‪ (15-11‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬

‫‪n‬‬
‫] ) ‪DR C = ∑ [ DR i .P(dsi‬‬ ‫)‪(15-6‬‬
‫‪i =1‬‬
‫در اﻳﻦ رواﺑﻂ‪ DRc ،‬ﺧﺴﺎرات ﻛﻞ وارده ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ‪ DRi ،‬ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺴﺎرتزاﻳﻲ ‪i‬ام )ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻـﺪ(‪TC ،‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻛﻞ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ از ﻧﻮع ‪ nc ،x‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ از ﻧـﻮع ‪ P(dsi) ،x‬اﺣﺘﻤـﺎل وارد آﻣـﺪن ﺧﺴـﺎرت ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺴﺎرتزاﻳﻲ ‪i‬ام )ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ( و ‪ n‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﺣﺎﻻت ﺧﺴﺎرتزاﻳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑـﻪ ذﻛـﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از ﺣﺎﻻت ﺧﺴﺎرتزاﻳﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪيﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻴـﺰان ﺧﺴـﺎرات‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از اﺧﻼل در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‪ SLx ،‬ﺑﺮاي ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ دﺳﺘﻪ ‪ ،x‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪:[109‬‬
‫‪nc‬‬
‫]‪iSL x = ∑ [ RFc .SC‬‬ ‫)‪(16-6‬‬
‫‪i =1‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‪ nc‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ از ﻧﻮع ‪ SC ،x‬ﺧﺴﺎرت ﻧﺎﺷﻲ از اﺧﻼل در ﺧﺪﻣﺎترﺳـﺎﻧﻲ در روز و ‪RFc‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪n‬‬
‫] ) ‪RFc = ∑ [ RFi .P(dsi‬‬ ‫)‪(17-6‬‬
‫‪i =1‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‪ RFi‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺴﺎرت زاﻳﻲ ‪i‬ام‪ P(dsi) ،‬اﺣﺘﻤﺎل اﻳﻦ ﻛﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳـﺮ ﺑﻨـﺎﻳﻲ در ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﺧﺴﺎرت زاﻳﻲ ‪i‬ام ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ( و ‪ n‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﺣﺎﻻت ﺧﺴﺎرتزاﻳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -6-6‬ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب در آﻳﻨﺪه‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴﺖ و داراﻳﻲﻫﺎ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي اﻧﺴـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﻛـﺎرﺑﺮي و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ دﻻﻳﻞ روﻧﺪ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﺴﺎرت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[48‬در اداﻣﻪ ﺑـﻪ ﺗﺸـﺮﻳﺢ ﻫـﺮ‬
‫ﻳﻚ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺧﺴﺎرت ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1-6-6‬ﺗﻐﻴﻴﺮات آب و ﻫﻮاﻳﻲ‬
‫‪2‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات آب و ﻫﻮاﻳﻲ‪ 1‬ﺑﺮ روي رﺧﺪاد ﺳﻴﻞ در آﻳﻨﺪه ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﻪ ﺳﺰاﻳﻲ دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺑﺮ روي ﺗﺮاز ﺳـﻄﺢ آب درﻳﺎﻫـﺎ‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎرشﻫﺎي ﺳﻴﻞآﺳﺎ‪ 3‬ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺗﺮاز آب ﺳﻴﻼب‪ 4‬و وﻗﻮع‬
‫ﺳﻴﻼب در ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[109‬ﻧﻜﺘﻪاي ﻛﻪ وﺟﻮد دارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ آب ﺳﻴﻼب ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺳﻄﺢ آب اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﺗﺮاز ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻴﻞ ‪ (FPL)5‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺷﺪت ﺧﺴﺎرت ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮريﻛﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﺸﺎن داده ﻛﻪ در ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 2090‬ﺗﺎ ‪ 2100‬اﺣﺘﻤﺎل ﺧﺴﺎرت ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 100‬درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ]‪ .[110‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ اﺷـﺎره ﮔﺮدﻳـﺪ ﺑـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﺑﺎرشﻫﺎي ﺳﻴﻞ آﺳﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد رﺧﺪادﻫﺎي ﺳﻴﻞ ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻳﻚ ﺷﻬﺮي ﻛﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ آب‬
‫درﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﺗﺎﺛﻴﺮي ﺑﺮ روي رﺧﺪاد ﺳﻴﻞ در آن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺪارد )ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻧﺰدﻳﻚ ﻧﺒﻮدن ﺑﻪ درﻳـﺎ(‪ 30 ،‬درﺻـﺪ اﻓـﺰاﻳﺶ در ﺷـﺪت‬
‫ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻃﻮل ﻳﻚ ﺳﺎل ‪ 300‬درﺻﺪ ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرت ‪ AAD‬را ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد‪ .‬ﻟﺬا ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﺮاﻳﻂ آب‬
‫و ﻫﻮاﻳﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮات آن در ﻃﻮل زﻣﺎن ﻛﻤﻚ ﻣﻮﺛﺮي در ﺟﻬﺖ ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻞ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -2-6-6‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺎرﺑﺮي‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ وﻗﻮع ﺳﻴﻼب در آﻳﻨﺪه را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‪ 6‬اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻛـﺎرﺑﺮي‬
‫ﻛﻪ ﺧﻮد ﻧﺎﺷﻲ از ﻗﻄﻊ درﺧﺘﺎن‪ ،7‬ﻛﺸﺖ و زرع‪ 8‬و ﺟﺎده ﺳﺎزي‪ 9‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺪاد رﺧﺪاد و ﺷـﺪت ﺳـﻴﻼب در‬
‫آﻳﻨﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﺴﺎرت ﺑﺴﻴﺎري را ﺑﻪ ﺑﺎر ﺧﻮاﻫﺪ آورد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻔﻮذ ﭘـﺬﻳﺮي ﺧـﺎك‪ 10‬و‬
‫ﻣﻴﺰان ﺗﺨﻠﺨﻞ ﺧﺎك‪ 11‬ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺨﺶ زﻳﺎدي از ﺑﺎرش ﻧﺎﺷﻲ از ﺑـﺎران و ﻳـﺎ ذوب ﺑـﺮف ﺑـﻪ‬
‫رواﻧﺎب ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﮔﻼﺑﺪره‪ -‬درﺑﻨﺪ ﻃﻲ ﺳـﺎلﻫـﺎي‬
‫‪ 1367‬ﺗﺎ ‪ ،1381‬ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ‪ 11‬درﺻﺪي ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب در اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ ]‪.[17‬‬
‫‪ -3-6-6‬اﺣﺪاث ﺳﺎزهﻫﺎي ﺗﻘﺎﻃﻌﻲ‬

‫ﻋﺎﻣﻞ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺧﺴﺎرتﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻞ ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺛﺮي دارد‪ ،‬اﺣـﺪاث ﺳـﺎزهﻫـﺎي ﺗﻘـﺎﻃﻌﻲ ﻧﻈﻴـﺮ ﭘـﻞﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺟﺎدهﻫﺎ و ﻏﻴﺮه ﺑﺮ روي رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ و ﺳﻴﻼﺑﻲ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﺟﻮد اﻳﻦ ﺳﺎزهﻫﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻨﮓ ﺷﺪن ﻣﺴﻴﺮ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﻳﺎن و ﺑﻌﻀﺎ ﺣﺘﻲ اﻧﺴﺪاد ﻣﺠﺮا ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1- Climate Change‬‬

‫‪2- Sea Levels‬‬
‫‪3- Flood Producing Rainfall‬‬
‫‪4- Flood Levels‬‬
‫‪5- Flood Planning Level‬‬
‫‪6- Land Cover Change‬‬
‫‪7- Deforestation‬‬
‫‪8- Cultivation‬‬
‫‪9- Road- Building‬‬
‫‪10- Infiltration‬‬
‫‪11- Porosity‬‬
‫‪7‬ﻓﺼﻞ ‪7‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫اﺿﻄﺮاري ﺳﻴﻞ‬
‫‪117‬‬ ‫‪94/05/31‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ -‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري ﺳﻴﻞ‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ ‪ -‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري ﺳﻴﻞ‬
‫‪ -1-7‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺤﺮان ﺷﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و اﻗﺪاﻣﺎت اﺟﺮاﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي دوﻟﺘـﻲ‪ ،‬ﻏﻴﺮدوﻟﺘـﻲ و‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻛﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ ﻣﺨﺎﻃﺮات و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﺑﺎزﺳﺎزي و ﺑـﺎزﺗﻮاﻧﻲ ﻣﻨﻄﻘـﻪ آﺳـﻴﺐ دﻳـﺪه‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﭘﻴﺶ ﻧﺸﺎنﮔﺮﻫﺎ و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ آنﻫﺎ و ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در دﺳـﺘﺮس‪ ،‬ﺗـﻼش‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد از ﺑﺤﺮانﻫﺎ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي ﻧﻤـﻮده و ﻳـﺎ در ﺻـﻮرت‬
‫ﺑﺮوز آنﻫﺎ ﺑﺎ آﻣﺎدﮔﻲ ﻻزم در ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﺟﺎﻧﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺳﺮﻳﻊ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳـﻴﻞزده‬
‫ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻋﺎدي ﺑﺎزﮔﺮدد ]‪ .[67‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي‪ ،‬آﻣﺎدﮔﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﺑﺎزﺳﺎزي اﺳـﺖ ]‪ .[22‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﺟﺮاي ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺬﻛﻮر‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﭼﻬﺎر اﺻﻞ زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ −‬اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺴﻮول ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫‪ −‬ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺗﺒﻴﻴﻦ درﺳﺖ ﻧﻘﺶﻫﺎ و ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﻮزه ﻋﻤﻞ و ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫‪ −‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻃﻼﻋﺎت در ﻫﻤﻪ ﺳﻄﻮح ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﺿﻄﺮاري و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫‪ −‬ﺛﺒﺖ ﺳﻮاﺑﻖ رﺳﻤﻲ از ﻧﻈﺎﻣﺎت درون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻃﺮحﻫـﺎي آﻣـﺎدﮔﻲ ﻛـﻪ ﻣﺮﺗﺒـﺎ ﺑـﺎزﻧﮕﺮي و‬
‫اﻣﺘﺤﺎن ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪.[6‬‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻣﻮارد ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻘﺶﻫﺎ و ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﻫﺎ اﻗﺪام ﻣﻬﻤﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻴﺶﺗـﺮﻳﻦ ﺗـﻼش در ﺟﻬـﺖ‬
‫اﻳﺠﺎد و ﻧﮕﻬﺪاري آن اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ]‪ .[6‬در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ در ﻣﻮرد ﻛﻠﻴﺎت و ﻣﺮاﺣـﻞ ﻃـﺮح ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ اﺿـﻄﺮاري ﺑـﺎ ﺳـﻴﻼب و‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻮول در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿﻄﺮاري ﺑﺎ ﺳﻴﻞ در اﻳﺮان و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ وﻇﺎﻳﻒ اﻋﻀﺎ ﺑﺤﺚ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2-7‬ﻧﻘﺶ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر در ﺳﺎل ‪ 1387‬ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪ و اﺟﺮاي آزﻣﺎﻳﺸﻲ آن ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 5‬ﺳﺎل از ﺳﻮي‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﺠﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ در اﻣﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاري‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪،‬‬
‫اﻳﺠﺎد ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و اﻧﺴﺠﺎم در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ و ﭘﮋوﻫﺸﻲ‪ ،‬اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ و ﻧﻈـﺎرت ﺑـﺮ ﻣﺮاﺣـﻞ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺑﺤﺮان و ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﺑﺎزﺳﺎزي ﻣﻨﺎﻃﻖ آﺳﻴﺐ دﻳﺪه و اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻤﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﻟﻮازم ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز وزارﺗﺨﺎﻧـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴـﺎت و‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻚﻫﺎ و ﺑﻴﻤﻪﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺷﻮراﻫﺎي‬
‫اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮداريﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺸﻜﻞﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺷﻤﻮل ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮ آنﻫﺎ ﻣﺴﺘﻠﺰم ذﻛﺮ ﻧﺎم اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺤﺖ اﻣﺮ‬
‫ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي و ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ در ﺻﻮرت ﺗﻔﻮﻳﺾ اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻌﻈﻢ ﻟﻪ ﺑﺮاي ﺑﻬـﺮهﻣﻨـﺪي ﺑﻬﻴﻨـﻪ از ﺗﻮاﻧﻤﻨـﺪيﻫـﺎي ﻣﻠـﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﻣﺤﻠﻲ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺣﻮادث ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺳﻮاﻧﺢ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ]‪.[68‬‬
‫در اﻳﺮان وزارت ﻛﺸﻮر ﻣﺘﻮﻟﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن ﺗﺸﻜﻴﻼت اﺳـﺘﺎﻧﻲ اﺳـﺖ ]‪ .[68‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻛﻠﻲ در اﻳﺮان ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺳﻴﻞ در دو ﺳﻄﺢ اﺳﺘﺎﻧﻲ و ﻣﻠﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﻛﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم ﺑﺮاي ﮔﺬر اﻳﻤﻦ ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ‬
‫ﺧﺴﺎرات از وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺤﺮان را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬در اﺳﺘﺎنﻫﺎ‪ ،‬اداره ﻛﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان واﻗﻊ در اﺳﺘﺎﻧﺪاري ﻫـﺮ اﺳـﺘﺎن ﻣﺴـﻮوﻟﻴﺖ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲﻫﺎي ﻻزم و اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻮردﻧﻈﺮ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺤﺮان را در ﺳﻄﺢ اﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑـﺮ ﻋﻬـﺪه دارد‪ .‬ﻛﻠﻴـﻪ دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي‬
‫ﻣﺴﻮول در ﺑﺤﺮان ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ اداره ﻛﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان اﺳﺘﺎن ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺪﻳﺮﻛﻞ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان در ﻫـﺮ‬
‫اﺳﺘﺎن وﻇﻴﻔﻪ ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان اﺳـﺘﺎن و ﻧﻴـﺰ ﻛـﺎرﮔﺮوه ﻫـﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ ‪ 14‬ﮔﺎﻧـﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان در‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺴﻮول را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان‪ ،‬ﺗﻤـﺎﻣﻲ اﻓـﺮاد ﻣﺴـﻮول ﺑﺎﻳـﺪ از وﻇـﺎﻳﻒ و‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮد در ﺳﺎزﻣﺎن و ﻧﺤﻮه ﺧﺪﻣﺎترﺳﺎﻧﻲ و ﺗﻌﺎﻣﻼت ﺑﻴﻦ ﮔﺮوﻫﻲ آﮔﺎه ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ادارات ﻛﻞ اﺳﺘﺎﻧﻲ در زﻣـﺎن ﺑـﺮوز ﺑﺤـﺮان‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ داراي ارﺗﺒﺎط ﻗﻮي ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﻠﺴﺎت دورهاي‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد آﮔﺎﻫﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﺎ در زﻣﺎن ﺑﺮوز ﺣﺎدﺛﻪ دﭼﺎر ﺳﺮدرﮔﻤﻲ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺳﻴﻞ ﻛﺸﻮر‬
‫ﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ‪ 14‬ﮔﺎﻧﻪ ﻣﻠﻲ‬ ‫ادارات ﻛﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان اﺳﺘﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي اﻣﻮر ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪،‬‬

‫ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ وزارت ﻧﻴﺮو و‬ ‫ﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ‪ 14‬ﮔﺎﻧﻪ اﺳﺘﺎﻧﻲ‬
‫رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻌﺎون ﻣﺮﺑﻮط در آن وزارت‬
‫ﻛﺎرﮔﺮوه اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت و آﻣﻮزش ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺑﺎ‬ ‫ﻛﺎرﮔﺮوه اﻣﻮر ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪،‬‬
‫ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻼلاﺣﻤﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬
‫آب و ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﺷﺮﻛﺖ آبﻣﻨﻄﻘﻪاي‬
‫اﻳﺮان ﺑﺎ رﻳﺎﺳﺖ رﻳﻴﺲ اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت‬
‫)و ﻳﺎ ﺑﺮق ﻣﻨﻄﻘﻪاي(‬
‫ﻛﺎرﮔﺮوه اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت و آﻣﻮزش ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺑﺎ‬

‫‪...‬‬ ‫ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻼلاﺣﻤﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬
‫اﻳﺮان ﺑﺎ رﻳﺎﺳﺖ رﻳﻴﺲ اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت اﺳﺘﺎن‬
‫‪...‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-7‬ﻧﺤﻮه ارﺗﺒﺎط ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎ و ﺳﺘﺎدﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺳﻴﻞ‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮرﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ادارات ﻛﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﺳﻄﺢ اﺳـﺘﺎﻧﻲ‪ ،‬داراي ﻛـﺎرﮔﺮوهﻫـﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻛﺎرﮔﺮوه ﻫﺎ در دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺴﻮول در اﻣﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﺷﻜﻞ )‪ (1-7‬ارﺗﺒﺎط ﻛﺎرﮔﺮوهﻫـﺎي اﺳـﺘﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﻠﻲ‪ ،‬اداره ﻛﻞ اﺳﺘﺎﻧﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ در اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻓﺮدي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻳﻴﺲ ﻛﺎرﮔﺮوه اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه و ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آن ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ﺑﺨﺶ از ﻛﺎرﮔﺮوه ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ در ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﺮح ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿﻄﺮاري ﺑﺎ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ وﻇﺎﻳﻒ ﺑﺮﺧـﻲ از‬
‫اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1-2-7‬ﻫﺸﺪار ﺑﻪ ادارات دوﻟﺘﻲ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻮول‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺮآورد داﻣﻨﻪ ﺧﻄﺮ و آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن‪ ،‬از اﻃﻼﻋﺎت دﻗﻴﻖ و ﺟﺎﻣﻌﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺟﻤﻊآوري و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬ذﺧﻴﺮه ﮔﺮدد‪ GIS .‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑـﺮاي ذﺧﻴـﺮه‬
‫اﻃﻼﻋﺎت در ﻻﻳﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺳﭙﺲ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻻزم از آن را داراﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷـﺮاﻳﻂ و ﺑﺮرﺳـﻲ ﺷـﺪت واﻗﻌـﻪ‪ ،‬از‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ و دادهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺎرانﺳﻨﺠﻲ و آبﺳﻨﺠﻲ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﺻﻮرت‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺷﺪن ﻣﻘﺪار ﺑﺎرش از ﻳﻚ ﻣﻘﺪار آﺳﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻬﻴﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از دادهﻫﺎي اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺑﺎرانﺳﻨﺠﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﻣﻮر ﺳﺘﺎد و ﻳﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﺧﻮدﻛﺎر و ﺗﻠﻪﻣﺘﺮي ﺑﺎ ﻛﻤﻚ دادهﻫﺎي ﻣـﺎﻫﻮارهاي‬
‫و رادارﻫﺎي ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﺳﻄﺢ اﺿﻄﺮار‪ ،‬ﻣﺴﻮول ﻣﺮﺑﻮط ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷـﺮاﻳﻂ ﭘﺮداﺧﺘـﻪ‪ ،‬وﻇﻴﻔـﻪ آﮔـﺎهﺳـﺎزي ﻣﺴـﻮوﻟﻴﻦ و‬
‫ﻣﺮاﺟﻊ ﻣﺮﺑﻮط را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﻠﻮﭼﺎرﺗﻲ ﺑﺮاي آﮔﺎهﺳﺎزي ﻣﺴﻮوﻟﻴﻦ در ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ وﻗﻮع ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻔﻴﻒ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫و ﺣﺎد ﺗﻬﻴﻪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در اﺧﺘﻴﺎر اﻓﺮاد و ﻣﺴﻮوﻟﻴﻨﻲ ﻛﻪ در ﻓﻠﻮﭼﺎرت ﻧﺎﻣﻲ از آنﻫﺎ ﺑﺮده ﺷـﺪه ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻓﻠﻮﭼﺎرت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ روﻧﺪ و ﺗﻮاﻟﻲ آﮔﺎهﺳﺎزي اﻓﺮاد ذيرﺑﻂ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ ﻓﻠﻮﭼـﺎرت‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﺎﻳﺪ از ﭼﻪ ﻃﺮﻳﻖ و ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻪ ﺷﺨﺼﻲ از ﺑﺮوز ﺣﺎدﺛﻪ آﮔﺎه ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﻴـﺖ‬
‫اﻳﻦ ﻓﻠﻮﭼﺎرت‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﮔﺎم ﺑﻌﺪ از ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺤﺮان اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻠﻮﭼﺎرت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﻔﺎف و ﻣﺸﺨﺺ در دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان اراﺋﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﻓﻠﻮﭼﺎرت ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺎﻣﻲ اﺷﺨﺎص‪ ،‬ادارات و ﺷﻤﺎره ﺗﻠﻔﻦﻫﺎي ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ‬
‫اﻓﺮاد و ارﮔﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻮول در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫـﺎي اﺳـﺘﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ و ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﭘﺎﺋﻴﻦ دﺳﺖ ﺳﺪ و ﻧﻮاﺣﻲ ﺳﻴﻞﺧﻴﺰ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻋﻼم ﻫﺸﺪار وﻗﻮع‬
‫ﺳﻴﻞ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮرﺳﻲ دادهﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺳﺎﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت ارﺳﺎﻟﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﺸﺪار ﺑﻪ ﺳﺘﺎد ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺑﺤﺮان ﺳﻴﻞ اﺳﺘﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان اﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺰارﺷﺎت واﺻﻠﻪ اﻋﻼم ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺤﺮان ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺤﺮان‪ ،‬آﮔﺎهﺳﺎزي ﺑﺮاي ﺗﻌﺪادي از ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎ و دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺴﻮول در اﻣـﺮ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان را در اﺟﺮاي وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد ﻳﺎري ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-2-7‬ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﻃﺮح ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿﻄﺮاري ﺑﺎ ﺳﻴﻞ‬
‫ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﻃﺮح ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿﻄﺮاري ﺑﺎ ﺳﻴﻞ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﻗﺪام در ﻃﺮح ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿﻄﺮاري ﺑﺎ ﺳﻴﻼب اﺳﺖ ﻛـﻪ در آن اﻗـﺪاﻣﺎت‬
‫ﻋﻤﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب ﺻﻮرت ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﺷﻜﺴﺘﻦ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي ﺷـﺪه دﻳـﻮارهﻫـﺎي ﺳـﻴﻞﺑﻨـﺪ در ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖﻫـﺎي‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﻣﺨﺎزن ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ و ﻳﺎ ﺑﺎﻻدﺳﺖ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺳﺎزهﻫﺎي اﺿﻄﺮاري ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧـﺎﻛﺮﻳﺰي ﺑـﺎ ﻟـﻮدر و‬
‫اﻳﺠﺎد دﻳﻮاره ﺑﺎ ﻛﻴﺴﻪ ﺷﻨﻲ و ﻣﻘﺎومﺳﺎزي در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ از اﻳﻦ ﻧﻮع اﻗﺪاﻣﺎت ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ ]‪ .[6‬ﻻزم ﺑـﻪ ذﻛـﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺳـﺘﺎد‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺑﺎﻳﺪ داراي ﻣﺤﻠﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻣﻠﺰوﻣﺎﺗﻲ ﭼـﻮن ﺗﺠﻬﻴـﺰات ﻣﺨـﺎﺑﺮاﺗﻲ و ارﺗﺒـﺎط رادﻳـﻮﻳﻲ‬
‫ﺑﻴﺴﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻮﻟﺪ ﺑﺮق ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ و ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬راﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ و ﺷﺒﻜﻪ داﺧﻠﻲ ‪ ،LAN‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ آب اﺿﻄﺮاري‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻏﺬا و اﻣﻜﺎﻧﺎت زﻳﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﻛﻤﻚﻫﺎي اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻃﻔﺎ ﺣﺮﻳﻖ‪ ،‬ﻣﻴﺰ و ﺻﻨﺪﻟﻲ و ﻟﺒـﺎس ﻓـﺮم‪ ،‬ﺗﻠﻔـﻦ و‬
‫دورﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ اﻋﻢ از راهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ و ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘـﺎل و ﺗﻮزﻳـﻊ و ‪ ...‬ﺑـﻮده ﺗـﺎ در زﻣـﺎن ﺑـﺮوز ﺣﺎدﺛـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ‬
‫ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -3-2-7‬اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻻزم در ﻣﺮﻛﺰ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿﻄﺮاري‬
‫اﻋﻀﺎي ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬آﻣﻮزش دﻳﺪه‪ ،‬آﺷﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺪوده و ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎﻳﻲ ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺧﻮد‪ ،‬داراي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ )ﻧﻈﻴﺮ ﺧﻄﻮط اﺟﺮاﺷﺪه‪ ،‬ﺷﺒﻜﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪﺧﺎﻧﻪ و ‪ (...‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻋـﻴﻦ‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎﻳﺪ اﻓﺮاد ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﻤﺖ از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد ﺗﺎ در ﻣﻮاردي ﭼﻮن ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻋﻀﻮ ﺗﻴﻢ ﻳﺎ ﻋﺪم ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ‬
‫آن ﻓﺮد در اﻧﺠﺎم ﻣﺴﻮوﻟﻴﺘﺶ‪ ،‬ﺳﺘﺎد ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﻋﻤـﻞ ﻛﻨـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از درﻳﺎﻓـﺖ ﻫﺸـﺪار‪ ،‬ﺳـﺘﺎد اﺳـﺘﺎﻧﻲ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه و ﭘﺲ از اﻗﺪاﻣﺎت اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاﺧﻮان ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﻮﻇﻒ دوﻟﺘﻲ و ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ اﻗﺪام ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻓﺮاﺧﻮان ﻧﻴﺮوﻫﺎ‬
‫در ﺳﺎﻋﺎت ﻏﻴﺮاداري ﺑﻪ دوﺻﻮرت اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‪ :‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻓﺮاﺧﻮان ﻓﺮد ﻣﺤﻮر اﺳﺖ و ﺑﺮاي اﻃﻼع از وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﭘﺮﺳـﻨﻞ‬
‫و ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺸﺘﻪ ﻳﺎ ﻣﺠﺮوح ﺷﺪن ﻫﻤﻜﺎران ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ در اﻳﻦ ﻧﻮع ﻓﺮاﺧﻮان ﻛﻞ ﺷﻬﺮ ﻳﺎ ﻳﻚ ﻣﺤﺪوده‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودهﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚﺗﺮي ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه و ﻳﻜﻲ از ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﺣﻮﺿـﻪ ﻣﺎﻣﻮرﻳـﺖ و ﺷـﺮح‬
‫وﻇﻴﻔﻪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاﺧﻮان ﻛﺎرﻛﻨﺎن اﻗﺪام ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‪ :‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻢﻫـﺎي ﻓﺮاﺧـﻮان اﺳـﺖ ﻛـﻪ در آن ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻧـﻮع‬
‫ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﭘﺮﺳﻨﻞ ﻓﺮاﺧﻮان اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و از ﺣﻀﻮر ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﻮﻇﻒ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘـﺖ اﻳـﻦ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ وﻇﻴﻔﻪ ﻣﺤﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺣﻀﻮر ﭘﺮﺳﻨﻞ در ﻣﺤﻞ ﺣﺎدﺛﻪ ﻳﺎ ﺳﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﭘﺎﻳﻪاي از ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺑﻪ آنﻫﺎ اراﺋﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻴﻪ ﭘﺮﺳﻨﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ −‬ﺷﺮح وﻇﺎﻳﻒ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﭘﺮﺳﻨﻞ‪ ،‬اﻗﺪاﻣﺎت ﺿﺮوري ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫‪ −‬ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻫﺮ ﻳﻚ از ﭘﺮﺳﻨﻞ در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺣﺎدﺛﻪ‬
‫‪ −‬وﺿﻌﻴﺖ و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺣﺎدﺛﻪ‬
‫‪ −‬وﺿﻌﻴﺖ آﺳﻴﺐﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺣﺎدﺛﻪ و ﺧﻄﺮات ﻳﺎ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺣﺎدﺛﻪ‬
‫‪ −‬ﺧﻄﺮات ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﺮ روي ﺳﻼﻣﺘﻲ ﭘﺮﺳﻨﻞ و ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي اﻳﻤﻨﻲ‬
‫‪ −‬ﻧﺤﻮه و زﻣﺎنﺑﻨﺪي درﻳﺎﻓﺖ ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﻟﻮازم ﻛﺎر و ﻧﺤﻮه ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﺗﻤﺎسﻫﺎي ﺗﻠﻔﻨﻲ‬
‫‪ −‬ﻧﺤﻮه و زﻣﺎنﺑﻨﺪي ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‬
‫‪ −‬ﻧﺤﻮه و زﻣﺎنﺑﻨﺪي اﻧﺠﺎم ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺤﻮﻟﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎﻧﻮرﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و آﻣﻮزشﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ‬
‫‪ -4-2-7‬ﻓﻌﺎل ﻛﺮدن ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺸﺪار و اﻧﺘﺸﺎر ﺧﺒﺮ وﺿﻌﻴﺖ اﺿﻄﺮاري‬
‫ﻫﺸﺪار اوﻟﻴﻪ ﻳﻜﻲ از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﻫﺸـﺪارﻫﺎي اوﻟﻴـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﻗﺒـﻞ از‬
‫رﺳﻴﺪن ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺣﺮﻓﻪاي و ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺴﻮول و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را ﻫﺸﻴﺎر ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻻزم را اﺗﺨﺎذ و ﻋﻤﻮم ﻣـﺮدم‬
‫را از ﺧﻄﺮ ﻗﺮﻳﺐاﻟﻮﻗﻮع آﮔﺎه ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺸﺪار اوﻟﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه در ﻃﺮح ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿﻄﺮاري ﺑﺎ ﺳﻴﻞ را ﻓﻌﺎل ﻛﻨـﺪ‬
‫و در ﺻﻮرت ﻧﺒﻮدن ﻃﺮح ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻻزم ﭘﺲ از ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه از ﺳﻮي ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻮول‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﺘﻨـﻲ‬
‫ﺑﺮ ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ]‪.[6‬‬
‫ﻳﻚ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺸﺪار از ﺳﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﭘﺎﻳﺶ‪ ،1‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ‪ 2‬و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي‪ 3‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﭘﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ آب و ﻫﻮاﻳﻲ‬
‫و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ رودﺧﺎﻧﻪ را در زﻣﺎن واﻗﻌﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺨﺎﺑﺮه ﻛﺮده و در آﻧﺠﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺷﺮاﻳﻂ وﻗﻮع ﺳـﻴﻞ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻔـﻪ دوم ﻳﻌﻨـﻲ ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﻓﻌـﺎل ﺷـﺪه و ﺑـﻪ‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻫﻴﺪروﮔﺮاف ﺳﻴﻞ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎ اﻧﻌﻜﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﺳﻮم ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻧﺤﻮه اﻋﻼم ﻫﺸﺪار ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺑﺮاي آنﻛﻪ ﺑﺘﻮان ﻫﺸﺪار ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ در‬
‫ﻣﻮرد وﻗﻮع ﺳﻴﻞ داد و اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻛﺮدن زﻣﺎن ﭘﻴﺶ ﻫﺸﺪار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺳﺘﺎدﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ در‬
‫ﻣﺤﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺘﺎد ﻳﺎ در ﺷﺮﻛﺖ آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻧﺼﺐ ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺎده‪ ،‬ﻧﺼﺐ ﻳﻚ اﻳﺴـﺘﮕﺎه ﺑـﺎرانﺳـﻨﺠﻲ در ﺑﺎﻻدﺳـﺖ‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺧﻂ ﺗﻠﻔﻦ و دﻓﺘﺮ ﺟﻤﻊآوري و ﺛﺒﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻚ روش اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ‪ ،‬ﻳـﻚ ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﻣﻮرد زﻣﺎن و ﻧﺤﻮه اﻋﻼم ﻫﺸﺪار ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪه ﺳـﺘﺎد‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺳﻴﻼب ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺳـﺘﺎد ﻣﻮﻇـﻒ اﺳـﺖ اﻃﻼﻋـﺎت دﻗﻴﻘـﻲ را ﺟﻤـﻊآوري ﻧﻤـﻮده و‬
‫اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﻻزم را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻧﻘﺶ رواﺑﻂ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﻬﺖ ﭘﺨﺶ آﮔﻬﻲ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺠﺎد ارﺗﺒﺎط و اﻋﻼم ﺧﻄﺮ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ روش ﻫﺎي زﻳﺮ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﺪ ]‪:[6‬‬
‫‪ −‬رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‬
‫‪ −‬ﭘﻴﺎمﮔﻴﺮﻫﺎ‬
‫‪ −‬ﺑﻠﻨﺪﮔﻮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ −‬وآژﻳﺮﻫﺎ و ﻋﻼﺋﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1- Monitoring‬‬
‫‪2- Forcasting‬‬
‫‪3- Decision-Making‬‬
‫روشﻫﺎي اﻋﻼم ﺧﻄﺮ اﺿﻄﺮاري ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﺸﺨﺺ و آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن از ارﺗﺒﺎط ﻻزم ﺑﺎ ﻋﻤﻮم ﺣﺎﺻﻞ ﮔـﺮدد‬
‫و ﺗﻔﻮﻳﺾ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﻫﺎ روﺷﻦ و ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﺧﻄﺎر و ﻫﺸﺪار وﻗﻮع ﺳـﻴﻞ‪ ،‬از وﻇـﺎﻳﻒ ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي‬
‫ﻣﺤﻠﻲ ﻣﺘﻮﻟﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري و ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺗـﺎﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴـﺖ و اﻳﻤﻨـﻲ‪ ،‬ﻧﻈﻴـﺮ ﭘﻠـﻴﺲ و آﺗـﺶﻧﺸـﺎﻧﻲ و‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻫﻼل اﺣﻤﺮ و ﮔﺮوهﻫﺎي اﻣﺪاد ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ رواﺑﻂ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﻦ ﻣﺤﻠﻲ‬
‫و ارﮔﺎنﻫﺎي ﻓﻮق ﺑﺮاي ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮوز ﺳﻴﻼب ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻬـﻢ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻮرﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﺮاي آزﻣﻮدن ﻛﺎراﻳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ و ﮔﺮوهﻫﺎي ﻧﺠﺎت و ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﻣﺮدم اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -5-2-7‬اﻧﺘﺸﺎر دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي اﺿﻄﺮاري ﺑﺮاي ﻋﻤﻮم‬
‫اﻧﺘﺸﺎر اﻃﻼﻋﺎت از ارﻛﺎن ﻣﻬﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﻧﺠـﺎم آﻣـﻮزشﻫـﺎي ﻻزم ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫آﮔﺎهﺳﺎزي ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم از ﺑﺤﺮان ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺳﺰاﻳﻲ در ﻛﺎﻫﺶ ﺻﺪﻣﺎت ﻣﺎﻟﻲ و ﺟﺎﻧﻲ ﻧﺎﺷﻲ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻧﺘﺸﺎر اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ ﻗﺒـﻞ ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺪ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺒﺮي از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬رادﻳﻮ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ و ﺧﻮدروﻫﺎي ﺑﻠﻨـﺪﮔﻮدار ﺑـﺎ ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ ادارات ﻣﺤﻠـﻲ ﻣﺮﺑـﻮط‪ ،‬اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﺎﻳﺪ از اﺧﺒﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﺳﻴﻞ آﮔﺎه ﺷﻮﻧﺪ و در اﻳﻦ ﺣﻴﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ ﺑﻪ آنﻫﺎ آﻣﻮزش‬
‫داده ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻜﺎت اﻳﻤﻨﻲ زﻳﺮ ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮده و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﺘﻨﺎوﺑﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدم اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﺷﻮد ]‪:[6‬‬
‫‪ −‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺸﺪارﻫﺎي ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺜﻞ رادﻳﻮ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‬
‫‪ −‬ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﻛﻴﻒ اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت در ﻣﻨﺰل‬
‫‪ −‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي آب ﺳﺎﻟﻢ و ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻘﺪاري ﻏﺬا‬
‫‪ −‬داﺷﺘﻦ رادﻳﻮ ﺳﻔﺮي‪ ،‬وﺳﺎﻳﻞ ﭘﺨﺖ و ﭘﺰ و ﭼﺮاغ ﻗﻮه‬
‫‪ −‬ﺑﺴﺘﻦ درﻳﭽﻪﻫﺎي ﻣﺠﺮاي ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﻣﺠﺮاي ﻓﺎﺿﻼب‬
‫‪ −‬ﻧﮕﻬﺪاري وﺳﺎﻳﻞ ﮔﺮانﻗﻴﻤﺖ در ﻃﺒﻘﺎت ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ‬
‫‪ −‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﻴﻪﻫﺎي ﺗﺮك ﻣﻨﺰل و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﻣﺮﺗﻔﻌﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﺮاي اﻳـﻦ ﻣﻨﻈـﻮر آﻣـﺎده ﺷـﺪه و در ﻣﺮاﺣـﻞ‬
‫آﻣﻮزش ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺧﻮدداري از ﺷﻨﺎ در ﻣﺴﻴﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻞ‬
‫‪ −‬ﭘﺮ ﻧﮕﻪداﺷﺘﻦ ﺑﺎك اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺮك ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬اﺳﺘﻔﺎده از دﻧﺪه ﺳﻨﮕﻴﻦ در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﺑﻪ راﻧﻨﺪﮔﻲ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺮاﺑﻲﻫﺎ و ﺷﻴﺐﻫﺎي ﺟﺎده‬
‫‪ −‬ﺗﺮك ﺧﻮدرو در زﻣﺎن آﺑﮕﺮﻓﺘﮕﻲ ﺷﺪﻳﺪ و ﻓﺮار ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﻘﺎط ﻣﺮﺗﻔﻊ‬
‫‪ −‬ﻗﻄﻊ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﮔﺎز ﻗﺒﻞ از ﺗﺮك ﻣﻨﺰل‬
‫‪ −‬رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﻞ اﻣﺪادرﺳﺎﻧﻲ ﻫﻼل اﺣﻤﺮ ﻳﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاري‬
‫‪ -6-2-7‬ﭘﺬﻳﺮش و ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺳﻴﻞزدﮔﺎن و اراﺋﻪ ﻛﻤﻚﻫﺎي اﺿﻄﺮاري ﭘﺰﺷﻜﻲ‬
‫ﭘﺲ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺗﻴﻢﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ در اﺳﺮع وﻗﺖ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﭼﻮن‪ ،‬ﻣﺤﻞ و زﻣﺎن و وﺳﻌﺖ ﺣﺎدﺛﻪ‪ ،‬آﺳﻴﺐﻫﺎي ﻧﺎﺷـﻲ‬
‫از ﺳﻴﻞ ﺑﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ و ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ و ﻣﺮدم و اﻣﻮاﻟﺸﺎن و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز و ﻛﻤﺒﻮدﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺑﺮون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ‪ ...‬را ﺑﻪ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان اﺳﺘﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﮔﺮدآوري اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺎز ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺎزدﻳﺪ از ﻣﺤﻞ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺑـﺎﻟﮕﺮد‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده از ﺗﺼـﺎوﻳﺮ ﻣـﺎﻫﻮارهاي‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎزﻣﺎن ﺛﺒﺖ اﺣﻮال و ﻣﺮﻛﺰ آﻣﺎر اﻳﺮان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎ ارﺳﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﺷـﻔﺎﻫﻲ ﻳـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﻛﻤﻚ ﺧﻄﻮط ﺗﻠﻔﻦ و ﺑﻴﺴﻴﻢ و اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺮﺑﻮط و ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻃﻼﻋﺎت ارﺳﺎﻟﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻴﻢ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت‬
‫ﻻزم در ﻣﻮرد ﻧﺤﻮه ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺑﺤﺮان اﺗﺨﺎذ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﭘـﺲ از ارﺳـﺎل اﻃﻼﻋـﺎت‪ ،‬ﺟﻤـﻊآوري ﺳـﻴﻞزدﮔـﺎن و‬
‫اﺳﻜﺎن و اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و درﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ آنﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺻﻮﻻ ﻣﺤﻞ اﺳﻜﺎن ﻣﻮﻗﺖ ﺳﻴﻞزدﮔﺎن ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻳـﺎدي‬
‫ﺗﺎ ﻣﻨﺎﻃﻖ آﺑﮕﺮﻓﺘﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﻴﻞزدﮔﺎن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در‬
‫ﻣﺤﻞﻫﺎي اﺳﻜﺎن ﻣﻮﻗﺖ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺷﺎره ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪ −‬ﭼﺎدر‪ ،‬ﻣﺤﻮﻃﻪﺳﺎزي و زﻳﺮﺳﺎزي ﻻزم ﺑﺮاي آن‬
‫‪ −‬ﻛﺎﻧﻜﺲ و زﻳﺮﺳﺎزي ﻻزم ﺑﺮاي آن‬
‫‪ −‬ﺣﻤﺎم و ﺗﻮاﻟﺖ ﺻﺤﺮاﻳﻲ‬
‫‪ −‬ﻣﺨﺎزن اﺿﻄﺮاري آب و ﺳﻮﺧﺖ‬
‫‪ −‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻴﺮوي ﺑﺮق اﺿﻄﺮاري‬
‫‪ −‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﻴﺴﻴﻢ‬
‫‪ −‬اﻧﺒﺎرﻫﺎي ذﺧﻴﺮه ﻏﺬاﻫﺎي ﺧﺸﻚ‪ ،‬ﭘﻮدرﻫﺎي ﺧﺸﻚ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و ‪...‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻼل اﺣﻤﺮ و ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼﻲ اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫـﻼل اﺣﻤـﺮ اﻳـﺮان ﻣﺴـﻮول ﺗـﺎﻣﻴﻦ ﻛﻠﻴـﻪ‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي اوﻟﻴﻪ ﺳﻴﻞزدﮔﺎن در ﺳﺎﻋﺎت اوﻟﻴﻪ ﭘﺲ از ﺣﺎدﺛﻪ اﺳﺖ ]‪ .[57‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن‪ ،‬ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺴﻮول دﻳﮕـﺮ در ﺑﺤـﺮان‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﻜﻲ وﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﺧـﻮد‪ ،‬اﻗـﺪاﻣﺎت ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز را‬
‫ﺷﺮوع ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﻜﻲ وﻇﻴﻔﻪ ﺑـﺮآورد ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﻣـﻮرد ﺗﻬﺪﻳـﺪ و ﻓـﺮاﻫﻢ ﻧﻤـﻮدن ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و درﻣﺎﻧﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آنﻫﺎ‪ ،‬اﺣﺪاث ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺻﺤﺮاﻳﻲ‪ ،‬اﺣﺪاث ﺳﺮوﻳﺲﻫﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و ﺣﻤﺎم ﺻﺤﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت‬
‫ﺑﺮ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ و آب ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺷﻴﻮع ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي واﮔﻴﺮدار و ﺻﺪور ﺟﻮاز دﻓﻦ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن را ﺑﺮ‬
‫ﻋﻬﺪه دارد‪.‬‬
‫‪ -7-2-7‬ﻓﻌﺎل ﻛﺮدن ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﭘﻨﺎﻫﮕﺎهﻫﺎ‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ آﺧﺮﻳﻦ اﻗﺪام دﻓﺎﻋﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﻴﻞ زده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺪف آن ﺣﻔﻆ ﺟﺎن اﻧﺴﺎنﻫﺎ و دامﻫﺎ و ﻛـﺎﻫﺶ ﺗﻠﻔـﺎت ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺒﻞ از ﺟﺎري ﺷﺪن ﺳﻴﻞ در ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ ،‬در ﺧﻼل ﺟﺮﻳﺎن آن و ﻳﺎ ﺑﻌﺪ از ﻓﺮوﻛﺶ ﻛﺮدن ﺳﻴﻞ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‬
‫ﻛﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد دارد ]‪ .[6‬در ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح اﺿﻄﺮاري ﺳﻴﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛـﻪ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ در ﺳـﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﻮد و ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻧﻜـﺎت‬
‫زﻳﺮ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ −‬وﺳﻌﺖ ﻧﻮاﺣﻲ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬
‫‪ −‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ و راﺳﺘﺎ و ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ در زﻣﺎن ﺗﺨﻠﻴﻪ‬
‫‪ −‬زﻣﺎن ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﺎﻣﻞ ﻗﺒﻞ از ﻃﻐﻴﺎن رود و ﻳﺎ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷﺪن راهﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ‬
‫‪ −‬اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻓﻨﻲ و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬
‫‪ −‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺮاﻛﺰ ﭘﺬﻳﺮش اﻓﺮاد ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪه‬
‫‪ −‬ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﭘﺬﻳﺮي ﺳﺎزﻣﺎن و اﻓﺮاد ﻣﺴﻮول در اﻣﺮ ﺗﺨﻠﻴﻪ‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ در اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺨﻠﻴﻪ‪ ،‬آﻣﺎدهﺳﺎزي ﻣﺮدﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ ﺑﺪون اﻧﺠﺎم اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻃﺮحﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻲاﺛﺮ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در ﺳﻄﺢ اﺳﺘﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راه اﻳﺠﺎد ارﺗﺒـﺎط را ﺑﺎﻳـﺪ در ﺳـﻨﺖﻫـﺎ و ﺳـﻄﻮح ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺮدم ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪ .‬در زﻣﺎن وﻗﻮع ﺣﺎدﺛﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ روش ﻫـﺎي اﻋـﻼم ﺧﻄـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﻲ‪ ،‬زﺑﺎن اﻧﺘﻘﺎل اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺰ اﻫﻤﻴﺖ دارد‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻲ اﻧﺘﻘـﺎل اﻃﻼﻋـﺎت ﺑـﻪ زﺑـﺎن ﻓﻨـﻲ و ﻋﻠﻤـﻲ و اداري‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻋﺎدي آنﻫﺎ را درك ﻧﻜﺮده و ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮاردي اﻋﻼم ﺧﻄﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﻗـﻊ اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه‬
‫ﻟﻴﻜﻦ ﻣﺮدم ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن زﺑﺎن اﻋﻼم ﺧﻄﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ و درك ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدم ﻧﺒﻮده اﺳـﺖ و ﻧﻴـﺰ در ﻣـﻮاردي ﺧﻄـﻮط‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻗﻄﻊ ﺑﺮق و ﺧﺴﺎرات ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ﺗﻠﻔﻦ‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﺷﺪه و ﭘﻴﺎمﻫﺎ از راهﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪ ﻧـﻮاﺣﻲ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻧﺮﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺑﺮاي ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي اﺿﻄﺮاري ﺳﻴﻞ و ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ارﺗﺒﺎط ﺑﺎﻳـﺪ در‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ]‪ .[6‬در اﻳﺮان وزارت راه و ﺗﺮاﺑﺮي ﻣﺴﻮول ﺑﺎزﮔﺸﺎﻳﻲ و ﭘﺎكﺳﺎزي ﻣﻌﺎﺑﺮ و ﭘﻞﻫـﺎ و ﺟـﺎدهﻫـﺎ و ﺗﺴـﻬﻴﻞ در‬
‫رﻓﺖ و آﻣﺪ و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﻴﻞزدﮔﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻫﻤﻮاره از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﺴﺖﺗﺮ ﻛـﻪ آﺑﮕﺮﻓﺘﮕـﻲ در‬
‫آنﻫﺎ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ زﻣﺎنﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﻣﺴﻴﺮ ﺣﺮﻛﺖ وﺳـﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴـﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه و در ﻣﺎﻧﻮرﻫﺎي دورهاي ﻣﺮور و ﺗﻤﺮﻳﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -8-2-7‬ﺟﺴﺘﺠﻮ و ﻧﺠﺎت‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻫﺎي ﻻزم ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺴﻮول در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان از ﻗﺒﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه وﻟﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻫﺮ ﺳﻴﻞ‪ ،‬زﻣﺎن وﻗﻮع آن و ﻧﻮع ﺧﺴﺎرات وارد ﺷﺪه‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در اوﻟﻴﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﺧﻮد ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺳﻴﻞ را در دﺳﺘﻮر ﻛـﺎر‬
‫ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﺪ ]‪ .[6‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻼل اﺣﻤﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼﻲ اﻣـﺪاد و ﻧﺠـﺎت‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻼل اﺣﻤﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﻛﻤﻴﺘـﻪ‬
‫ﻣﻠﻲ آﻣﺎدﮔﻲ‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﻫﺪاﻳﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸـﻲ از ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ( را ﺑـﺮ‬
‫ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬ﻛﻠﻴﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮوز ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻼل اﺣﻤﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﻳـﺮان‬
‫ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﻛﺎﻣﻞ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻣﺮ اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻼل اﺣﻤﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻣﻮﻇﻒ اﺳﺖ‬
‫ﮔﺰارش ﻫﻤﻜﺎري ﻳﺎ ﻋﺪم ﻫﻤﻜﺎري اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ را ﺑﻪ رﻳﻴﺲ ﺳﺘﺎد اراﺋﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ]‪.[56‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎرﮔﺮوه ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺤﺮان ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲﻫﺎي ﻻزم ﺑﻴﻦ ﺳﺘﺎد ﻳﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺴﻮول ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان‬
‫ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت و اداره ﻛﻞ ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣﺎن را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮاﻛﺰ درﻣﺎﻧﻲ ﺛﺎﺑﺖ و ﺻﺤﺮاﻳﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻪﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮوزرﺳﺎﻧﻲ ﺷﺪه و در اﺧﺘﻴﺎر ﺗﻴﻢ اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ]‪.[6‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ذﻛﺮ ﺷﺪه‪ ،‬در زﻣﺎن وﻗﻮع ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﻬﻴﺪاﺗﻲ ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت‬
‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﭘﺎرﻛﻴﻨﮓﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﺟﻤﻊآوري و ﻧﮕﻬﺪاري از ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﻫﻠﻲ و ﺧﺎﻧﮕﻲ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‬
‫ﺑﺎﻳﺪ اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻲ وﻳﮋه ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺤﺮوم و دور اﻓﺘﺎده و ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺳﺮﮔﺮدان ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﺘﺎد ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان‬
‫ﺑﺎﻳﺪ در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﻴﻢ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺑﺎزدﻳﺪ ﻣﻴﺪاﻧﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞزده ﺑﭙﺮدازد و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺎزﺳـﺎزي‬
‫در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪ از ﻓﺮوﻛﺶ ﻛﺮدن ﺳﻴﻞ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ]‪.[6‬‬
‫‪ -3-7‬ﺑﺮرﺳﻲ اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﺟﺮاﻳﻲ ﺷﺪن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺤﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﻣﻮﺛﺮ و ﻛﺎرآﻣﺪ ﺑﻮدن ﻃﺮح ﻣﺤﻠﻲ ﺳﻴﻞ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻼشﻫﺎي ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﺳﺘﺎدﻫﺎي ﻣﺤﻠـﻲ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ارﮔﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ ﻣﺴﻮول و ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﺮدﻣﻲ )ﺷﺎﻣﻞ اﻓﺮادي ﻛـﻪ ﺧـﻮد و اﻣﻮاﻟﺸـﺎن در ﻣﻌـﺮض‬
‫ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﺑﻮده و ﻳﺎ ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺳﻴﻞ ﻗـﺮار ﮔﻴﺮﻧـﺪ( دارد ]‪ .[128‬ﺑﻌـﺪ از ﺗﻬﻴـﻪ‬
‫ﭘﻴﺶﻧﻮﻳﺲ ﻃﺮح‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺎﻳﻴﺪ و ﺗﺼﺪﻳﻖ آن‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺘﺎدﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺿﻄﺮاري ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎم دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺎ وﻇﺎﻳﻔﺸﺎن در اﻳﻦ ﻃﺮح آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ و ﻃﺮح را ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬از‬
‫ﻃﺮﻓﻲ ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ ﺑﻪ وﻳﮋه ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ از ﭼﻨﺪي و ﺑﻪ وﻳﮋه در ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ و ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﻃﺮح وﺟﻮد دارد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ −‬ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﻫﺮ ﺳﻴﻞ ﺑﺰرگ‬
‫‪ −‬وﻗﺘﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺪﻳﺪي در ﻣﻮرد ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ )ﻣﺜﻼ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺗﻤﺎم ﻛﺮدن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ(‬
‫‪ −‬وﻗﺘﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ و ﻣﻌﻨﻲ داري رخ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬و وﻗﺘﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﭘﺮﺳﻨﻞ ﻛﻠﻴﺪي ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻞ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ارزش اﻳﻦ ﻃﺮحﻫﺎ در دورهﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ) ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 10‬ﺳﺎل( ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻫـﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪاي از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮارد ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل رخ ﻧﺪاد‪ ،‬در ﻫﺮ ﺻﻮرت ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺳﺘﺎدﻫﺎي ﻣﺴﻮول ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻃﺮح ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻃﺮح اﺻﻼح ﺷﺪه دوﺑـﺎره ﺑـﺮاي ﺗﺎﻳﻴـﺪ و ﺗﺼـﺪﻳﻖ ﺑـﻪ ﺳـﺘﺎدﻫﺎي اﺳـﺘﺎﻧﻲ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫اﺿﻄﺮاري ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه و ﻣﺠﺪدا ﻛﭙﻲ آن ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮاﻛﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺗﺎزﮔﻲ‬
‫و ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻮدن ﻃﺮح ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اداﻣﻪ ﻳﺎﺑﺪ ]‪ .[128‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﺼﻮﻳﺐ و ﺗﻮزﻳﻊ ﻳﻚ ﻃﺮح ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻛﺎﻓﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﭘﺎﻳﺎن ﻛﺎر ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺑﻪ روز ﻧﻤﻮدن و اﻃﻤﻴﻨﺎن از آﻣﺎدﮔﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺳـﺘﺎدﻫﺎي ﻣﺴـﻮول ﺑـﺮاي اﺟـﺮاي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻧﮕﻬﺪاري ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻨﻜﻪ اﺟﺰا‪ ،‬ﻫﻨﮕـﺎم وﺿـﻌﻴﺖ‬
‫اﺿﻄﺮاري ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دورهاي ﺑﺎزدﻳﺪ و ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﺣﺘﻲ در ﺳﺎلﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺳـﻴﻠﻲ رخ‬
‫ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﻧﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺶﮔﻴﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﺎﻟﻲ ﻳﻚ‬
‫ﺑﺎر ﺑﻪ روز ﺷﻮد و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ﺗﻤﺎس و ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﻫﺎ در آن اﻋﻤﺎل ﺷﻮد ]‪.[22‬‬
‫‪ -4-7‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺤﻠﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ از ﺧﻄﺮات ﻣﺤﺘﻤﻞ و راهﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺧﻄﺮات آﮔﺎه‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﻃﺮحﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺮدم در ﻣﻨﺎﻃﻖ آﺳﻴﺐ دﻳﺪه از ﺳﻴﻞ ﻳﺎدآوري ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻄﺮ ﺳـﻴﻞ ﻫﻤﭽﻨـﺎن‬
‫وﺟﻮد دارد و آنﻫﺎ را از اﻳﻦ ﺧﻄﺮات آﮔﺎه ﺳﺎزد‪ .‬اﻳﻦ ﻃﺮحﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﺎدآوري اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﻼبﻫﺎي آﻳﻨﺪه ﻫﺮﮔﺰ از‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺪﻳﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ )روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي( ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻮرهﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎ‬
‫اﻧﺤﺮاﻓﻲ و ﺣﻮﺿﭽﻪﻫﺎي ﺗﺎﺧﻴﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﻴﻞﻫﺎي آﻳﻨﺪه را ﻛﻢ ﺧﻄﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻳـﻚ ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﺴﻞ ﻣﺘﻮاﻟﻲ وﻗﻮع ﺳﻴﻞ ﻣﻬﻢ و ﺑﺰرﮔﻲ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻜﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﺠـﺎرب ﺑـﻪ راﺣﺘـﻲ از‬
‫ﻧﺴﻠﻲ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮد و آنﻫﺎ ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻼبﻫـﺎي ﺑـﺰرگ از ﺧـﻮد ﻧﺸـﺎن دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫آﻣﻮزشﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺮاي آﻣﺎدهﺳﺎزي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻨﻈﻢ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻃﺮح اﺳﺘﺎﻧﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿﻄﺮاري ﺑﺎ ﺳﻴﻞ ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻞ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار آﻣﻮزﺷﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‬
‫ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ﻛﻪ راﻫﻨﻤﺎي ﺣﻔﺎﻇﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ و ﻳﺎ ﻣﻨﺎﻃﻖ وﻳﮋه ﺳﻴﻞﺧﻴﺰ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺷـﻮد‬
‫]‪ .[128‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ اﻫﺪاف اﺻﻠﻲ از آﻣﻮزش ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ −‬آﺷﻨﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﺮات و ﺗﻬﺪﻳﺪات ﺳﻴﻞ و ﻳﺎدآوري ﺑﻪ آنﻫﺎ‬
‫‪ −‬اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﺮدم در ﻣﻮرد اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻞ‬
‫‪ −‬ﻧﺸﺎن دادن راهﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮد و اﻣﻮاﻟﺸﺎن را از ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﺰﻳﺖﻫﺎي آﻣﻮزش ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ −‬ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻛﻪ آﻣﻮزش دﻳﺪه و از ﺧﻄﺮات ﺳﻴﻞ ﻣﻄﻠﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد ﺑﻪ ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻓﻮري ﻛﻢﺗﺮي ﻧﻴﺎز دارد‪.‬‬
‫‪ −‬آﻣﻮزش ﺑﻪ اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺳـﻴﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺠﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ از ﻣﺰاﻳﺎي ﻫﺸﺪار و اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم ﺑﻌﺪ از آن ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﻧﺪ ]‪.[30‬‬
‫ﻃﺮح اﺳﺘﺎﻧﻲ ﺳﻴﻞ و راﻫﻨﻤﺎي ﺣﻔﺎﻇﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻼب ﺑﺎﻳﺪ در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺮاﻛﺰ اﻃﻼﻋﺎت ﺷﻮراﻫﺎ در دﺳﺘﺮس ﻋﻤﻮم ﻗﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻃﺮﻳﻖ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ و در ﺑﺨﺶ ﻳﺎدآوري ﺳﻴﻞ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﻪ اﻃـﻼع ﻋﻤـﻮم ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬از دﻳﮕـﺮ‬
‫روشﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺮدم ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺮار ﻧﺸﺎﻧﮕﺮﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﭘﺨﺶ اﻃﻼﻋﻴﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ در ﻣـﻮرد ﺳـﻴﻞ در‬
‫رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده از ﻧـﺮم اﻓﺰارﻫـﺎي ﻛـﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺮاي آﻣـﻮزش ﻋﻤﻠـﻲ ﻣـﺮدم‪ ،‬اﻳﻨﺘﺮﻧـﺖ و ﺑﺮﮔـﺰاري دورهاي‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎهﻫﺎي ﻋﻜﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﺪرﺳﻪاي ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﻴﻞ اﺷﺎره ﻛﺮد‪ .‬ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺧﺒﺮي و ﺑﺮوﺷﻮرﻫﺎي ﺳـﺎده آﻣـﻮزش ﺳـﻴﻞ‪،‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺎوي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻬﻢ و ارزﺷﻤﻨﺪي در ﻣﻮرد ﺳﻴﻞ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ در ﻣﻮرد اﻗـﺪاﻣﺎت ﻻزم ﭘـﻴﺶ از وﻗـﻮع ﺳـﻴﻞ در‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﺧﻴﺰ و واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮوز ﺳﻴﻞ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻋـﺎدي ﭘـﺲ از ﻓﺮوﻧﺸـﻴﻨﻲ ﺳـﻴﻞ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﺘﺸﺎر اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﺸﺮﻳﺎت در ﻣﺪارس و ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﺮاﻛﺰ دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻛﻤﻚ ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ در ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﻣـﺎﻟﻲ و‬
‫ﺟﺎﻧﻲ ﭘﺲ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ دارد‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻤﺎري از ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺸﺮﻳﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺳـﻴﻞ و ﻃﻐﻴـﺎن رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎي وزارت‬
‫ﻧﻴﺮو‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺮاﺟﻊ ﻣﻔﻴﺪ و ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده در ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ −‬ﭘﻮﺳﺘﺮ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ را ﺟﺪي ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ -‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﻴﻂ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ اﻳﻤﻦ ﺳﺎزﻳﻢ؟‪ ،‬وزارت ﻧﻴﺮو‪ -‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر‬
‫‪ −‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﻲ ﻋﻠﻤﻲ ‪ -‬ﻛﺎرﺑﺮدي ﻫﻼل اﺣﻤﺮ اﻳﺮان‬
‫‪ −‬آﻣﻮزش ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﻲ ﻋﻠﻤﻲ ‪ -‬ﻛﺎرﺑﺮدي ﻫﻼل اﺣﻤﺮ اﻳﺮان‬
‫‪ −‬آﻣﻮزش ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ )‪ (1‬و )‪ ،(2‬ﻣﻮﺳﺴﻪ آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﻲ ﻋﻠﻤﻲ ‪ -‬ﻛﺎرﺑﺮدي ﻫﻼل اﻳﺮان‬
‫‪ −‬ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻲ روﻳﺪادﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﺣﻤﺎﻳﺖ از آﺳﻴﺐدﻳﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻟﻴﻼ ﺧﻴﺮاﺗﻲ‬
‫‪ −‬ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻣﺎده )‪ ،(1‬دﻛﺘﺮ ﺷﻬﺮام ﻋﻠﻤﺪاري‬
‫‪ −‬آﻣﺎدﮔﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر‪ -‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﻴﻞ و ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫‪ −‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ رودﺧﺎﻧﻪ ‪ -‬ﺷﻨﺎﺧﺖ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸـﻮر ‪ -‬ﻧﺸـﺮﻳﻪ ﺷـﻤﺎره ‪ -1‬ﻛـﺎرﮔﺮوه‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﻴﻞ و ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫‪8‬ﻓﺼﻞ ‪8‬‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب و ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح‬

‫‪131‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ -‬ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب و ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح ‪94/05/31‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ ‪ -‬ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب و ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح‬
‫‪ -1-8‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫ﻫﺪف از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات ﻣﻨﻔﻲ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ‪ ،‬ﻛﻠﻴـﻪ اﻗـﺪاﻣﺎﺗﻲ ﻛـﻪ در ﺟﻬـﺖ اﺻـﻼح و‬
‫ﺗﻌﺪﻳﻞ رواﻧﺎب ﺳﻴﻼﺑﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﺣﺪاث ﺳﺎزهﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴـﺮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان »روشﻫـﺎي ﺳـﺎزهاي« ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼب اﻃﻼق ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﺳﺎزهﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺨﺎزن‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي اﻧﺤﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﮔﻮرهﻫﺎ ﻳﺎ داﻳﻚﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ و اﺻﻼح‬
‫آﺑﺮاﻫﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪ دﻳﮕﺮي از روشﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب ﻛﻪ در ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرتﭘﺬﻳﺮي دﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ ﺗـﺎﺛﻴﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي« ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه و ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﻢﺗﺮي ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬روشﻫﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي در ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات وارده ﺑﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت و ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎي داﺋﻤـﻲ در ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ ﻃﺮاﺣـﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺧﺴـﺎرت در ﻳـﻚ رﺧـﺪاد ﺳـﻴﻼﺑﻲ آﻣـﺎدﮔﻲ اﻳﺠـﺎد ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧـﻲ از روشﻫـﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻣﻬﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ و ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛـﻪ روشﻫـﺎي‬
‫ﺳﺎزهاي ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاريﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ دﻳﺪﮔﺎه ﺟـﺎﻣﻌﻲ‬
‫از ﻫﻤﻪ روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي و ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﺑﻪ دﺳﺖ داده و روشﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫ﺳﻴﻼب در ﻳﻚ ﻣﻘﻴﺎس ﺟﺎﻣﻊ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ]‪ .[108‬در ﻓﺼﻞ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻏﻴﺮﺳـﺎزهاي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺤﺚ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﻋﻤﻠﻴﺎت آﻣﺎدﮔﻲ و ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﺒﻞ از ﺳﻴﻼب‪ ،‬در ﻫﻨﮕﺎم ﺳـﻴﻼب و ﭘـﺲ‬
‫از رﺧﺪاد ﺳﻴﻼب ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬در اﻧﺘﻬﺎي ﻓﺼﻞ روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺘﺎ روش ارزﻳﺎﺑﻲ و اﻧﺘﺨﺎب راﻫﻜﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -2-8‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي‬
‫رﻫﻴﺎﻓﺖﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻞ‪ ،‬در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه آن ﺑﺨﺶ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در آنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‪،‬‬
‫ﺳﺎزهﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ اﺣﺪاث ﻧﻤﻲﺷﻮد ]‪ .[30‬روشﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﺗـﻼشﻫـﺎﻳﻲ در ﺟﻬـﺖ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﻴﻨﻪ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺘﻤﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪ .[83‬اﻧﻮاع روشﻫـﺎي ﻏﻴﺮﺳـﺎزهاي‬
‫ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣـﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛـﺎرﺑﺮي اراﺿـﻲ‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﻬﺴﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻣﻨـﺎﻃﻖ آزاد ﺑـﺮاي رﺷـﺪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺴـﻜﻮﻧﻲ‪ ،‬اﻳﺠـﺎد‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اراﺿﻲ و ﺗﺪوﻳﻦ و اﺟﺮاي ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي ﻧﻮاﺣﻲ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[30‬‬
‫‪ -1-2-8‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﺑﻪ ﺳﺰاﻳﻲ در ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮات و ﺧﺴـﺎرات ﻧﺎﺷـﻲ از وﻗـﻮع ﺳـﻴﻼب داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ در واﻗﻊ‪ ،‬اﺑﺰاري اﺳﺎﺳﻲ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ و ﺳﻴﻞﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در دﺳﺖ ﻣﺴﻮوﻟﻴﻦ ذيرﺑﻂ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‪ ،‬ﺗﻮام ﺑـﺎ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮات ﺳﻴﻞ و ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ درﺣﺎﻟﻲﻛـﻪ ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ از روشﻫـﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶﻧﻴﺎز ﺿﺮوري ﻛﻠﻴﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﺰﻳﻴﺎت‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ 1‬در ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ‪،‬‬
‫ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﺪول)‪ (1-8‬ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -1-8‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﺎﺣﻴﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ون‬

‫ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻼب ‪ 100‬ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺘﺪ ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ دﻗﻴﻘﻲ در آن ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗـﺮاز‬
‫‪A‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻼب‪ 2‬ﻳﺎ ﻋﻤﻖ ﺳﻴﻼب در اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻮاﺣﻲ ﺳﻴﻼب ﻛﻢ ﻋﻤﻖ ‪ 100‬ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬در ﺟﺎﻫﺎﻳﻲﻛﻪ ﻋﻤﻖ ﺳﻴﻼب ﺑﻴﻦ ‪ 0/3‬ﺗﺎ ‪ 1‬ﻣﺘﺮ ﺑﻮده‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﻴﻞ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻣﺸـﺨﺺ ﺷـﺪه‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫‪AO‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼﺑﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻮاﺣﻲ ﺳﻴﻼﺑﻲ در ﭘﻬﻨﻪ ‪ 100‬ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻛﻢ ﻋﻤﻖ ﺑﻴﻦ ‪ 0/3‬ﺗﺎ ‪ 1‬ﻣﺘﺮ در آﻧﺠﺎ رخ داده‪ ،‬ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻼب ﻧﺸـﺎن داده ﻧﺸـﺪه و‬
‫‪AH‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼﺑﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﺮخ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻼب ‪ 100‬ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ روشﻫﺎي دﻗﻴﻖ ﻣﺸـﺨﺺ ﺷـﺪه‪،‬‬
‫‪AE‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد‪ ،‬ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻼب‪ ،3‬ﻛﻪ از ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬در داﺧﻞ اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزهﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻮرهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﻗﺖ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴـﻪ ﺗﺤـﺖ‬
‫ﻋﻨﻮان »ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺗﻨﻈﻴﻤﻲ‪ «4‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮآورده ﻛﺮدن اﻫﺪاف ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ درﺟﻪﺑﻨﺪي ﺟﻮاﻣﻊ ‪ ،(CRS)5‬ﻛﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﺟﻮاﻣﻊ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي‬ ‫‪AR‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫ﺑﻴﻤﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮاﺣﻲ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺮخ ﺑﻴﻤﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺪودهﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﺳﻴﻼب ﭘﺎﻳـﻪ )ﻣﻌﻤـﻮﻻ ‪ 100‬ﺳـﺎﻟﻪ( و ﺳـﻴﻼب ‪500‬‬
‫ﺳﺎﻟﻪ ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﺎﺣﻴﻪ ‪ B‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ﻛﻢ ﻋﻤﻖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬ ‫‪B‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﮔﻮرهﻫﺎ و دﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﺜﻼ در ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺎ ﻋﻤﻖ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ‪ C‬ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻮاﺣﻲ ﺑﺎ ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻ ﺗـﺮ‬
‫از ﺳﻴﻼب ‪ 500‬ﺳﺎﻟﻪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻛﻢ ﻋﻤﻖ ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ وﻟـﻲ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﻠـﻲ ﺑـﺮ روي‬ ‫‪C‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺮخ ﺑﻴﻤﻪ ﺟﺰو ﻧﻮاﺣﻲ ﭘﺮﺧﻄﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻮاﺣﻲ در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻛﻪ در آنﻫﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﻧﺎﻣﻌﻴﻦ اﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫در ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺣﻴﻪﻫﺎي ‪ C‬و ‪ B‬را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻧﺎﺣﻴﻪ ‪ x‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮريﻛﻪ در اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺎﺷﻮر ﺧﻮرده ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ x‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ‬
‫‪X‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ‪ B‬و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺎﺷﻮر ﻧﺨﻮرده ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ x‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻧﺎﺣﻴﻪ ‪ C‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺳﻴﻼب ‪ 100‬ﺳﺎﻟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و در آن ارﺗﻔﺎع ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻼب ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻄﺮات ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﺮﻋﺖ آب و ﻧﻴﺮوي‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‪V‬‬
‫اﻣﻮاج ﺳﻴﻞ در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪاي ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ اي از ﺳﻴﻞ در آن ﮔﺰارش ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪Z‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫‪ -2-2-8‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ]‪ [10‬ﺑﺴﺘﺮ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻬﺮ ﻳﺎ ﻣﺴﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻣﺤﻞ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﺎر ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻚ و داﻏﺎب و ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻃﻐﻴﺎن ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 25‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ وزارت ﻧﻴﺮو ﻳﺎ ﺷﺮﻛﺖﻫـﺎي آب‬
‫)‪1- Federal Emergency Management Agency ( FEMA‬‬

‫‪2- Base Flood Elevation‬‬
‫‪ -3‬ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻼب ارﺗﻔﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬در ﻃﻲ ﺳﻴﻼب ﭘﺎﻳﻪ )ﺳﻴﻼب ‪ 100‬ﺳﺎﻟﻪ(‪ ،‬آب ﺑﻪ آن ﻣﻴﺰان ﺑﺎﻻ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪4- Regulatory Flood Plain‬‬
‫‪5- Community Rating System‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺣﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ اراﺿﻲ ﻣﺠﺎور ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﺮض ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 20‬ﻣﺘـﺮ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺣﻖ ارﺗﻔﺎق ﺑﺮاي ﻛﻤﺎل اﻧﺘﻔﺎع و ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﻻزم اﺳﺖ ]‪ .[34‬اﻟﺒﺘﻪ در اﻏﻠﺐ ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬واژهﻫﺎي ﺳﻴﻞراه‪ 1‬و ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺳﻴﻞ‪ 2‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد‪ ،‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺴـﺘﺮ‬
‫و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻗﻠﻴﻢ ﺧﺸﻚ و ﻧﻴﻤﻪ ﺧﺸﻚ اﻳﺮان و ﺗﻮزﻳﻊ ﻧـﺎ ﻣﺘﻌـﺎدل ﺟﺮﻳـﺎنﻫـﺎي ﺳـﻄﺤﻲ‪ ،‬وﻗـﻮع‬
‫ﺳﻴﻞﻫﺎي ﻓﺮاوان ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﺨﺮﻳﺐ و ﺧﺴﺎرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﺟﺎﻧﻲ زﻳﺎد‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘـﻴﺶ ﻧﻴـﺎز‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬دﺧﻞ و ﺗﺼﺮف ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز در ﺑﺴﺘﺮ‬
‫و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﻳﺠﺎد ﺧﺴﺎرت و ﺗﻠﻔﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ]‪.[77‬‬
‫در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ اﺛﺮ ﺳﺎزهﻫﺎي ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ و ﺣﺎﺷﻴﻪ رودﺧﺎﻧﻪ در ﻣﺪل ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺣـﺬف و‬
‫ﻣﺠﺪدا ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣـﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺒﺴـﻮط در راﻫﻨﻤـﺎي‬
‫ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ آورده ﺷﺪه و ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي داﻧﺴـﺘﻦ ﺟﺰﻳﻴـﺎت ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺣـﺪ ﺑﺴـﺘﺮ و‬
‫ﺣﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﻮد]‪.[34 ،10‬‬
‫‪ -3-2-8‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ روشﻫﺎي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﻮاع ﻛﺎرﺑﺮي ﭘﺮﺧﻄـﺮ ﺑـﺮ روي ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ‪ ،‬ﺗـﺪوﻳﻦ ﻗـﻮاﻧﻴﻨﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ را ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻴﺮون از ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺳﻴﻞ‪ ،‬رﻫﻨﻤﻮن ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠـﻲ‪ ،‬دو‬
‫اﺑﺰار اوﻟﻴﻪ در ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪ ﻛﺮدن اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﻴﻨﻪ از اراﺿﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺪوﻳﻦ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي ﭘﻬﻨـﻪﺑﻨـﺪي اراﺿـﻲ و ﻃﺮاﺣـﻲ ﻛـﺎرﺑﺮي‬
‫اراﺿﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺑﺰار‪ ،‬در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﻛﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﭘﺮﺟﻤﻌﻴﺖ و ﻧﻴـﺰ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺗﺠـﺎري و ﺻـﻨﻌﺘﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺎرآﻣﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪.[100‬‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻧﻮاﻋﻲ از ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌﻲ زﻣﻴﻦ و ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﺳﺎزﮔﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺟﺎزه ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺳﻴﻞ را ﺑﺮاي ﭘﺎركﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎغ راهﻫﺎ‪ ،‬زﻣﻴﻦﻫﺎي ﺑﺎزي ﮔﻠﻒ‪،‬‬
‫ﺗﺎﻻبﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻨﺎﻫﮕﺎهﻫﺎي ﺣﻴﺎت وﺣﺶ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه ﻃﺒﻴﻌﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻃﺮحﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺴـﺎرت ﻣﺤﺘﻤـﻞ‬
‫آﻳﻨﺪه را ﺑﺎ اﻟﺰام ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺑﺎز ﻳﺎ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺎﻣﺘﺮاﻛﻢ در ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ .‬در اداﻣـﻪ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺠﺎز و ﻣﻤﻨﻮع ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺳﻴﻞ ﻃﺒﻖ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﻳﺮان ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -1-3-2-8‬ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺠﺎز و ﻣﻤﻨﻮع ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮارد ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ و ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣـﺮﻳﻢ‬
‫را ذﻛﺮ ﻛﺮده وﻟﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ دﺧﻞ و ﺗﺼﺮف در ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ را ﻣﻨﻮط ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻛﺎرﺷـﻨﺎس وزارت ﻧﻴـﺮو‬
‫داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺎده ‪ 2‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ آب و ﻣﺎده ‪ 1‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻜﻴـﺖ اراﺿـﻲ‬
‫‪2- Flood Fringe‬‬
‫ﺑﺴﺘﺮ‪ ،‬ﻣﻠﻲ ﺑﻮده و در اﺧﺘﻴﺎر ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻗﺮار دارد‪ .‬در اداﻣﻪ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺠﺎز و ﻣﻤﻨﻮع در اراﺿﻲ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ]‪.[34‬‬
‫‪ -1-1-3-2-8‬ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺠﺎز در ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻛﺎرﺑﺮي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ در ﺻﻮرت ﺿـﺮورت ﺑـﺎ ﺗﺸـﺨﻴﺺ‬
‫وزارت ﻧﻴﺮو‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از زﻣﻴﻦﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي زﻳﺮ ﻣﺠﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺨﺶﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﺴﺐ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﺘﺒﻲ و ﻗﺒﻠﻲ از وزارت ﻧﻴﺮو در ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻃﺒﻖ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣـﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮدابﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬آﺑﻴـﺎري و زﻫﻜﺸـﻲ‬
‫ﻛﻪ در اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ »آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ« ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ −‬ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 7‬و ‪ 13‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻓﻀﺎي ﺳﺒﺰ و ﺗﻔﺮﺟﮕﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺪون اﺣﺪاث ﺳـﻄﺢ ﺳﺮﭘﻮﺷـﻴﺪه ﻳـﺎ ﺟﺎﻳﮕـﺎه‬
‫اﺳﺘﻘﺮار ﮔﺮدﺷﮕﺮ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺠﺰ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﻫﺸﺪار ﺳـﻴﻞ‬
‫و ﻧﺼﺐ ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎي ﻫﺸﺪار دﻫﻨﺪه‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺘﻮﻟﻲ ﺗﻔﺮﺟﮕﺎه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ −‬ﻋﺒﻮر ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ ﺧﻄﻮط ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﮔﺎز و ﻏﻴﺮه ﺑﺎ ﻛﺴﺐ ﻣﻮاﻓﻘﺖ وزارت ﻧﻴﺮو‪ ،‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺑﻨﺪ ‪ 12‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ‬
‫‪ −‬ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 8‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﺠﻪ ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻬﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻣﺴﻴﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧـﺪه‬
‫ﺑﺴﺘﺮ ﻛﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺮده ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﻛﻤﺎﻛﺎن در اﺧﺘﻴﺎر دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺟـﺮاي ﻃـﺮحﻫـﺎي آب و ﺑـﺮق ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﺪود ﻣﺸﺨﺼﻲ از ﻃﺮﻳﻖ وزارت ﻧﻴﺮو ﺑﻪ دﺳـﺘﮕﺎه ﻣﺘﻘﺎﺿـﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت اﺟـﺎره واﮔـﺬار و ﻧﺤـﻮه‬
‫آﻣﺎدهﺳﺎزي‪ ،‬ﻛﻨﺎره ﺑﻨﺪي و ﺳﺎﻳﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺮﺑﻮط در ﺳﻨﺪ واﮔﺬاري ﻗﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﻳﺪ ]‪.[37‬‬
‫ب‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ‪:‬‬
‫‪ −‬اﺳﺘﻔﺎده از اراﺿﻲ ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺟﺎره ﺑـﺮاي ﻛـﺎرﺑﺮي ﻛﺸـﺖ ﻣﻮﻗـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﻛﺘﺒـﻲ و ﻗﺒﻠـﻲ ﺷـﺮﻛﺖ آب‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي ذيرﺑﻂ و ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﺮاي ﻣﺠﺎوران‪ ،‬ﺑﺪون اﺣﺪاث اﻋﻴﺎﻧﻲ و ﻏﺮس ﻧﻬﺎل و درﺧﺖ )ﺑﻪﺟـﺰ زراﻋـﺖ‬
‫ﺳﻄﺤﻲ(‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 7‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺠﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺮرات اﻳﻦ ﻣﺎده در ﻣﻮرد اراﺿﻲ ﺑﺴﺘﺮ ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺳﺪﻫﺎ ﺷﻤﻮل ﻧﺪارد ]‪.[37‬‬
‫‪ −‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 10‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻣﻜﺎن دﻳﻮاره ﺳﺎزي و اﺳﺘﻔﺎده از اراﺿﻲ ﻣﺎزاد ﺑﺴـﺘﺮ ﺑـﺮاي ﻣﺠـﺎوران‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺿﻤﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻣﺠﺎوران رودﺧﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻧﻬﺮ ﻳﺎ ﻣﺴﻴﻞ ﻳـﺎ ﻣـﺮداب ﻳـﺎ‬
‫ﺑﺮﻛﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت دﻳﻮاره و ﻣﻘﺪار زﻣﻴﻦﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ در اﺛﺮ دﻳـﻮاره ﺳـﺎزي ﺣﺎﺻـﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻠـﻮم و ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺠﺎوران اﻋﻼم ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ در ﺻﻮرت ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺮاﺟﻌﻪ و ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺷﺮاﻳﻂ و ﻣﺸﺨﺼﺎت دﻳـﻮاره ﺳـﺎزي‬
‫ﺑﺮاي اﺧﺬ اﺟﺎزه ﻣﺮﺑﻮط اﻗﺪام ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﺘﺮ واﻗﻊ در ﭘﺸﺖ دﻳﻮاره اﺣﺪاﺛﻲ در اﺧﺘﻴﺎر دوﻟﺖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺲ از ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ از دﻳﻮاره اﺣﺪاﺛﻲ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑـﺎﻗﻲﻣﺎﻧـﺪه‬
‫ﺑﺴﺘﺮ را ﺑﻪ ﺳﺎزﻧﺪه دﻳﻮار ﻳﺎ در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﻪ دﻳﮕﺮان اﺟﺎره دﻫﺪ ]‪.[37‬‬
‫‪ -2-1-3-2-8‬ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﻤﻨﻮع در ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ در راﻫﻨﻤﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻋـﻼن ﻣﻤﻨﻮﻋﻴـﺖ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي زﻳﺮ در ﻣﺤﺪوده ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎي ‪ 3‬و ‪ 4‬ﻣﺎده ‪ 2‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ آب‪ ،‬ﺿﺮوري ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪:‬‬
‫‪ −‬اﺣﺪاث ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺳﺎزه ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺎري و‪...‬‬
‫‪ −‬ذﺧﻴﺮه ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻔﺘﻲ‪ ،‬زﺑﺎﻟﻪ و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ آﻻﻳﻨﺪه ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ‬
‫‪ −‬ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺣﺮارﺗﻲ و اﺗﻤﻲ‬
‫‪ −‬اﺣﺪاث ﭼﺎه و اﻳﺴﺘﮕﺎه ﭘﻤﭙﺎژ ]‪[34‬‬
‫‪ -3-1-3-2-8‬ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺠﺎز در ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ اراﺿﻲ ﺣﺮﻳﻢ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻛﺎرﺑﺮي ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺎﻧﻊ از ﺣﻔﺎﻇـﺖ و ﺑﻬـﺮهﺑـﺮداري از‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠـﻲ اﺳـﺘﻔﺎده ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﻮﻣﻲ و ﺧﺼﻮﺻـﻲ از ﺣـﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧـﻪ‪ ،‬از ﻧﻈـﺮ ﻛﺸـﺎورزي‪ ،‬ﺗﻔﺮﺟﮕـﺎﻫﻲ و‬
‫ﮔﺮدﺷﮕﺮي اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ ﻣﻌﺒﺮﻫﺎي دﺳﺘﺮﺳﻲ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﺮﻛﺖ آب ﻣﻨﻄﻘـﻪاي ذيرﺑـﻂ‪ ،‬ﺑـﺎز‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺣﺪاث ﻛﻠﻴﻪ ﭘﺎرﻛﻴﻨﮓﻫﺎ و ﺳﻜﻮﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﺎر ﻣﻮﻗﺖ‪ ،‬زﻣﻴﻦﻫﺎي ورزﺷﻲ و ﮔﺮدﺷﮕﺎهﻫـﺎي داراي‬
‫ﺳﻄﻮح ﺳﺮﭘﻮﺷﻴﺪه‪ ،‬ﻣﻌﺎدن ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎن و ﺟﺎده اﺣﺪاث ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﭼﺎه و اﺳﺘﻔﺎده ﭘﻤﭙﺎژ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻋﺒـﻮر ﺧﻄـﻮط‬
‫ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز‪ ،‬ﻛﻪ اﺟﺎز ه ﻛﺎرﺑﺮي آنﻫﺎ در ﻣﻮرد ﺑﺴﺘﺮ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺸﺮوط ﺑﻮده‪ ،‬در ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﺠﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺿﺪ آب ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻊ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﮕﺮدﻧﺪ ]‪.[34‬‬
‫‪ -4-1-3-2-8‬ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﻤﻨﻮع در ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫اﺣﺪاث ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ و اﻧﺒﺎر ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺣﺮارﺗﻲ‪ ،‬اﺗﻤﻲ‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻓﺎﺿﻼب و ﺗﺼﻔﻴﻪﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿـﻼب و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫دﻓﻊ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ زﺑﺎﻟﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﺎده ‪ 1‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ از ﻛﻤﺎل اﻧﺘﻔﺎع از آب رودﺧﺎﻧﻪ ﺷـﺪه و ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫آﻟﻮدﮔﻲ رودﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[10‬‬
‫‪ -2-3-2-8‬ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺎده ‪ 1‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺣﺮﻳﻢ اﻧﻬﺎر ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ )اﻋﻢ از اﻳﻨﻜﻪ آب داﺋﻢ ﻳﺎ ﻓﺼـﻠﻲ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ( و‬
‫ﻣﺮدابﻫﺎ و ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻻﻳﺮوﺑـﻲ و ﺑﻬـﺮهﺑـﺮداري‪ ،‬از ﻳـﻚ ﺗـﺎ ﺑﻴﺴـﺖ ﻣﺘـﺮ و ﺑـﺮاي ﺣﻔﺎﻇـﺖ ﻛﻴﻔـﻲ آب‬
‫رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻬﺎر ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ ﺗﺎ ﻳﻜﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﻣﺘﺮ )ﺗﺮاز اﻓﻘﻲ( از ﻣﻨﺘﻬﻲاﻟﻴﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑـﻪ ﻣـﻮرد و ﻧـﻮع‬
‫ﻣﺼﺮف و وﺿﻊ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻬﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺑﺮﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ وزارت ﻧﻴﺮو ﻳﺎ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد ]‪.[10‬‬
‫ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ ﺑﺮاي رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻬﺎر ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه آب ﺷﺮب ﻣﻘﻄﻮﻋﺎ ﻳﻜﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﻣﺘﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﺤﺪوده ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ آب ﺷﺮب ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﻤﺎل اﻧﺘﻔﺎع و ﻋﺪم ﺗﻀﺮر ﻣﻨﺒﻊ آﺑﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻘﺮار ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻛﺎرﺑﺮي ﺑﻪ ﺟـﺰ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي ﻛﻢ آب ﺑﺮ و ﻏﻴﺮﻏﺮﻗﺎﺑﻲ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻛﺎﻣﻞ ﻛﻨﺘﺮل ﺳﻢ و ﻛﻮد ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ از اﺗﺼـﺎل‬
‫ﻛﺎﻧﺎل و ﻫﺪاﻳﺖ ﻫﺮ ﻧﻮع زﻫﺎب ﻛﺸﺎورزي و ﭘﺴﺎب ﻓﺎﺿﻼبﻫﺎي ﺧﺎم ﻳﺎ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻣﺤﺪوده ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ ﺗﺎﻻبﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺷﺮاﻳﻂ اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ وﻳﮋه زﻳﺴﺘﮕﺎه و ﺣﻴـﺎت ﺟﻮاﻣـﻊ ﮔﻴـﺎﻫﻲ و ﺟـﺎﻧﻮري‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻌﺎع ‪ 150‬ﻣﺘﺮي از ﺗﺎﻻب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﺪوده ﺗﺎﻻب ﺑﺎ اﺳﺘﻌﻼم از اداره ﻛﻞ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴـﺖ اﺳـﺘﺎن‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎي ﺣﻔﺎﻇـﺖ ﺷـﺪه )در ﻣﺤـﺪوده ﺣﻔـﺎﻇﺘﻲ( ﻣﻘﻄﻮﻋـﺎ ‪ 150‬ﻣﺘـﺮ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﻘﺮار ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻮارد زﻳﺮ در ﻣﺤﺪوده ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ ﺗﺎﻻبﻫﺎ و رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇـﺖ ﺷـﺪه ﻣﻤﻨـﻮع‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺠﺎز در ﺣﺮﻳﻢ ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ‬
‫‪ −‬ﮔﺮدﺷﮕﺮي در ﺟﻬﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ارزشﻫﺎي ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﺗﺎﻻب ﻳﺎ رودﺧﺎﻧﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه ﺑﺪون اﻳﺠﺎد ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ ﺳـﺎزه‬
‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﺑﺮي ﭘﮋوﻫﺸﻲ و آﻣﻮزﺷﻲ ]‪[10‬‬
‫ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ آن دﺳﺘﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺳﻄﺤﻲ ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮي ﺷﺮب ﻧﺪاﺷﺘﻪ وﻳﺎ ﺟﺰو ﺗﺎﻻبﻫﺎ و رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎي ﺣﻔﺎﻇـﺖ ﺷـﺪه‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺠﺎز درﻫﺮﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺟﺪول ‪ 1‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺮﻳﻢ اول‪:‬‬
‫ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ در ﻧﺎﺣﻴﻪ اول )‪ ،(A‬ﻣﻘﻄﻮﻋﺎ ‪ 20‬ﻣﺘﺮ از ﻣﻨﺘﻬﻲ اﻟﻴﻪ ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ 20 .‬ﻣﺘﺮ =‪A‬‬
‫ﺣﺮﻳﻢ دوم‪:‬‬
‫ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ در ﻧﺎﺣﻴﻪ دوم )‪ (B‬ﺑﺮاﺳﺎس ردهﺑﻨﺪي رودﺧﺎﻧﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از ردهﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺷـﻤﺎرهﮔـﺬاري ﺷـﺎﺧﻪ‬
‫اﺻﻠﻲ رودﺧﺎﻧﻪ و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ آن ﺑﻪ روش زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺷﺎﺧﻪ اﺻﻠﻲ رودﺧﺎﻧﻪ را ﺑﺎ ﺷﻤﺎره ‪ 1‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮده و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻣﻲ رﻳﺰد ﺑﺎ ﻋﺪد ‪ 2‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮده و‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ روال ﻫﺮ ﭼﻪ اﻧﺸﻌﺎﺑﺎت ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﻋﺪد ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ آن ﻧﻴﺰ ﺑﺰرگﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد )ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ روش‬
‫ﻋﻜﺲ روش درﺟﻪﺑﻨﺪي رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ(‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ رده رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺣﺮف )‪ (n‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﻮد ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ آن در ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫دوم ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬
‫)‪B = (150 − A) / (n + 1‬‬
‫ﺣﺮﻳﻢ ﺳﻮم‪:‬‬
‫ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺳﻮم )‪ (C‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬
‫)‪C = 150 − (A + B‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‬
‫ﭘﺲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ درﺟﻪ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻣﻨﺒﻊ آب ﺳﻄﺤﻲ و ﺑﺮآورد ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ آن‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺗﻄـﺎﺑﻖ و اﺳـﺘﻘﺮار ﻛـﺎرﺑﺮيﻫـﺎي‬
‫ﺳﺎزﮔﺎر در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﺑﻮط اﻗﺪام ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي اﺻـﻠﻲ ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه و ﺳﭙﺲ ﻫﺮ ﻛﺪام از ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان اﺛﺮﮔﺬاري ﺑـﺮ ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ آب ﺳـﻄﺤﻲ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺟـﺪول )‪(2-8‬‬
‫درﺟﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -2-8‬ارزﻳﺎﺑﻲ درﺟﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺷﺪت اﺛﺮ‬ ‫ﻧﻮع ﻛﺎرﺑﺮي‬ ‫ردﻳﻒ‬

‫ﺧﻴﻠﻲ زﻳﺎد‬ ‫ﺳﻨﺘﻲ‬ ‫آﺑﻲ‬ ‫ﻛﺸﺎورزي‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﺪرن‬ ‫‪1‬‬
‫ﻛﻢ‬ ‫دﻳﻢ‬
‫زﻳﺎد‬ ‫ﺷﻬﺮي‬
‫ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ و ﺗﺠﺎري‬ ‫‪2‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻢ‬ ‫ﮔﺮوه ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻟﻒ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﮔﺮوه ﺻﻨﻌﺘﻲ ب‬
‫زﻳﺎد‬ ‫ﮔﺮوه ﺻﻨﻌﺘﻲ ج‬ ‫ﺻﻨﻌﺖ‬ ‫‪3‬‬
‫‪-‬‬ ‫ﮔﺮوه ﺻﻨﻌﺘﻲ د و ه‬
‫‪-‬‬ ‫ﮔﺮوه ﺻﻨﻌﺘﻲ و‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﮔﺮوه ‪1‬‬ ‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ‬
‫‪4‬‬
‫ﻛﻢ‬ ‫ﮔﺮوه ‪2‬‬ ‫)ﭘﻴﻮﺳﺖ‪(1‬‬
‫ﻛﻢ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮده‬
‫ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ و ﺗﻔﺮﺟﻲ‬ ‫‪5‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮔﺮوهﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ ﺻـﻮرت‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮔﺮوه ))د‪ ،‬ه‪ ،‬و(( ﺑﺮاﺳﺎس ﺿﻮاﺑﻂ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ درﺟﻪ ﺧﻄﺮآﻓﺮﻳﻨﻲ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺧﺎرج از ﺣﺮﻳﻢ ‪ 150‬ﻣﺘﺮي اﺳﺘﻘﺮار ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻧﻈﻴﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺣﻤﻞ وﻧﻘـﻞ و ارﺗﺒﺎﻃـﺎت‪ ،‬ﺧﻄـﻮط‬
‫اﻧﺘﻘﺎل آب و ﺑﺮق‪ ،‬ﻓﺮودﮔﺎه‪ ،‬راهآﻫﻦ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه‪ ،‬زﻧﺪان و‪ ...‬اﻃﻼق ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﺗـﺎﻣﻴﻦ ﺗﺴـﻬﻴﻼت و ﺧـﺪﻣﺎت در‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﮔﺮوه ‪ :1‬ﮔﺮوﻫﻲ از ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻴﺶﺗـﺮي ﺑـﺮ ﻛﻴﻔﻴـﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻣﺠﺎور ﺧﻮد ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ در اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨـﺎﻳﻲ ﮔـﺮوه ‪ 1‬اﻃـﻼق ﻣـﻲﮔـﺮدد )ﻧﻈﻴـﺮ‪ :‬ﺷـﺒﻜﻪﻫـﺎي‬
‫ﺟﻤﻊآوري و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺮاهﻫﺎ‪(...،‬‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﮔﺮوه ‪ :2‬ﮔﺮوﻫﻲ از ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻨﻔـﻲ ﻛـﻢﺗـﺮي ﺑـﺮ ﻛﻴﻔﻴـﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻣﺠﺎور ﺧﻮد ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ در اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﮔﺮوه ‪ 2‬اﻃﻼق ﻣﻲﮔﺮدد )ﻧﻈﻴﺮ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺮق‪،‬‬
‫آب‪ ،‬ﻣﺨﺎﺑﺮات‪ ،‬ﭘﻞﻫﺎ‪ ،(...‬ﺑﺎ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺷﺪت اﺛﺮ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ و ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻧﻮاﺣﻲ ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ‪ ،‬ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻘﺮار ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ ﺑـﻪ ﺷـﺮح‬
‫ﺟﺪول )‪ (3-8‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -3-8‬ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﺳﺎزﮔﺎر در ﺣﺮﻳﻢ ]‪[10‬‬
‫ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﺳﺎزﮔﺎر‬ ‫ﺣﺮﻳﻢ‬

‫ﻛﺸﺎورزي ﻏﻴﺮﻏﺮﻗﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﮔﺮوه ‪) 2‬اﻧﺘﻘﺎل آب‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬ﻣﺨﺎﺑﺮات‪ ،‬ﭘﻞ ﻫﺎ و ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت ﺑﻨـﺪري( و ﺗﻔﺮﻳﺤـﻲ ﮔﺴـﺘﺮده )ﺑـﺪون اﻳﺠـﺎد‬ ‫اول )‪(A‬‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ(‬
‫ﻛﺸﺎورزي ﻏﻴﺮ ﺳﻨﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﮔﺮوه ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻟﻒ و ب‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﮔﺮوه ‪ ،1‬ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ و ﺗﻔﺮﺟﻲ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ‪ ،‬آﺑﺰي ﭘﺮوري و داﻣﭙﺮوري‬ ‫دوم )‪(B‬‬
‫ﻛﺸﺎورزي ﺳﻨﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ و ﺗﺠﺎري ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﮔﺮوه ﺻﻨﻌﺘﻲ ج‬ ‫ﺳﻮم )‪(C‬‬
‫در ﺧﺼﻮص ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻮارد ذﻳﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ و ﻻزم اﻻﺟﺮا اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ −‬ﻛﻠﻴﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ در زﻣﻴﻨﻪ اﺳﺘﻘﺮار ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ در ﻣﺤـﺪوده ﺣـﺮﻳﻢ ‪A‬‬
‫ﺟﺎري ﺑﻮده و در اوﻟﻮﻳﺖ ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﭘﺴﺎبﻫﺎ از واﺣﺪﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ و زﻫﻜﺶ ﻫﺎي اراﺿﻲ ﻛﺸﺎورزي ﺑﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ آب ﺳـﻄﺤﻲ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮازﻳﻦ و ﻣﻘﺮرات و ﺿﻮاﺑﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ رﻋﺎﻳـﺖ ﻣﻘـﺮرات اﻳـﻦ‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ −‬درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع از ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺣﺮﻳﻢﻫﺎي ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ اراﺋﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﺧﺼﻮص ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ‬
‫اﺳﺘﻘﺮار ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ در ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ وزارت ﻧﻴﺮو و ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ −‬ﻣﻌﻴﺎر و ﺿﻮﺑﻂ ﺻﺪور ﻣﺠﻮز ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻳﺎد ﺷﺪه در ﻣﺤـﺪوده ﺣـﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔـﻲ ﺑﺮاﺳـﺎس ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘـﺮرات‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ آب و رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻘﺮرات اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ −‬اﺳﺘﻘﺮار ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺠﺎز در ﻣﺤﺪوده ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻔﺎد اﻳﻦ دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻣﻨـﻮط ﺑـﻪ‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﻛﺎﻣﻞ ﻛﻠﻴﻪ ﺿﻮاﺑﻂ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﺳﺘﻘﺮار ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ و ﻧﺤـﻮه ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﭘﺴـﺎب و‬
‫دﻓﻊ ﻣﻮاد زاﻳﺪ ﺟﺎﻣﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻌﺮﻳﻒ »ﻣﻨﺘﻬﻲ اﻟﻴﻪ ﺑﺴﺘﺮ« ﻛﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ ﺑﺮاﺳﺎس ﺿﻮاﺑﻂ ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻤﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[10‬‬
‫‪ -4-2-8‬روشﻫﺎي ﺑﻬﺴﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ‬
‫ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﺑﻬﺴﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺟﺮاﻳﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﺎﻟـﻚ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻤﻜﺎري دوﻟﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ اﻋﻤﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻮﺟـﻮد‪ ،‬در ﺟﻬـﺖ ﻛـﺎﻫﺶ ﻳـﺎ ﺣـﺬف‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮوز ﺧﺴﺎرت ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ روش ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي در ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳـﻦ روش‪،‬‬
‫داراي ﻣﺰاﻳﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ارزان ﺑﻮدن )ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎ(‪ ،‬ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻛﻢ ﻋﻤﻖ‪ ،‬ﺑﺎﻻرﻓﺘﻦ ارزش‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻠﻚ و ﻋﺪم اﺧﻼل ﺑﻴﺶﺗﺮ در ﺟﺮﻳﺎن ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ روشﻫﺎي ﺑﻬﺴﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ −‬ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻛﺮدن ﺳﺎزه‬
‫‪1- Elevation‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ −‬اﻳﺠﺎد ﻣﻮاﻧﻊ‬
‫‪2‬‬
‫‪ −‬ﺑﻬﺴﺎزي ﻣﺤﻮﻃﻪ و ﺣﻴﺎط ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫‪3‬‬
‫‪ −‬ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺧﺸﻚ‬
‫‪4‬‬
‫‪ −‬ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﻣﺮﻃﻮب‬
‫‪5‬‬
‫‪ −‬ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻓﺎﺿﻼب‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻻي ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺳﺎزه ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻢ ﺧﻄـﺮ‪ ،‬ﻣـﻮﺛﺮﺗﺮﻳﻦ روش ﺑـﺮاي‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ داﺋﻢ ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬از ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -1-4-2-8‬ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻛﺮدن ﺳﺎزه‬
‫اﮔﺮ اﻣﻜﺎن ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺳﺎزه وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻛﺮدن آن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻧﻔﻮذ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ آﺳـﻴﺐﭘـﺬﻳﺮ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﻳﻦ روش ﺑﻬﺴﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ روش‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻣﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻛﻒ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻌﺎدل ﻳﺎ ﺑﺎﻻي ارﺗﻔﺎع ﺳﻴﻼب ﻃﺮاﺣﻲ‪ 6‬واﻗﻊ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از روشﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﺳـﺎزه‪ ،‬ﺑـﻪ ﺑـﺎﻻﺗﺮ از‬
‫ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﻓﻀﺎي ﺑﺎز‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺷﻤﻊﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺘﻮنﻫﺎ ﻳﺎ ﺗﻴﺮﻫﺎي ﻋﻤﻮدي‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ روش‪ ،‬ﺟﺮﻳـﺎن آب‪ ،‬در‬
‫زﻳﺮ ﺳﺎزه‪ ،‬ﺧﺴﺎرت ﻛﻤﻲ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺴﺎرﺗﻲ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت آن وارد ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬روش دﻳﮕـﺮ ارﺗﻔـﺎع ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺳﺎزه‪ ،‬ﺑﺮ روي دﻳﻮارﻫﺎي ﭘـﻲ ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ )اﻳﺠـﺎد ﻳـﻚ ﻓﻀـﺎي ﺑﺴـﺘﻪ در زﻳﺮﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن( ﻳـﺎ ﺑـﺮ روي ﻳـﻚ ﺧـﺎكرﻳـﺰ ﻣﺘـﺮاﻛﻢ در‬
‫زﻳﺮﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﺧﺎكرﻳﺰ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗـﺮ از دو روش دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮ روي ﺳﺘﻮنﻫﺎ ﻳﺎ دﻳﻮارهﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪ -2-4-2-8‬ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي‬
‫ﺑﻪ ﻛﻠﻴﻪ روشﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﺎزهﻫﺎ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻞ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻮاﻧـﻊ ﺿـﺪ آب در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‬
‫درﻫﺎ و ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎ و اﺳﺘﻔﺎده از دﻳﻮارهﻫﺎي ﺳﻴﻞﺑﻨﺪ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺑﺎزﺷﻮﻫﺎي ﻫﻤﻜﻒ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ و ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺘﻨـﺎوب‪ ،‬ﺣـﺬف‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎزﺷﻮﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﺻﻄﻼح ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﻳﺎ ﺿﺪ ﺳﻴﻞ ﻛﺮدن‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﻣﻘﺎوم در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ آب‪ 8‬و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ‪ 9‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﻣﻘﺎوﻣـﺖ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻓﺸـﺎر آب‪ ،‬و ﻳـﺎ ﺑـﻪﻛـﺎر ﺑـﺮدن اﺟـﺰا ﻣﻜـﺎﻧﻴﻜﻲ در‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻧﻴﺰ از ﻣﻮارد ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺮاي ﺣﻔﺎﻇـﺖ‬
‫‪1- Barriers‬‬
‫‪2- Yard Improvement‬‬
‫‪3- Dry Flood Proofing‬‬
‫‪4- Wet Flood Proofing‬‬
‫‪5- Sewer Backup Protection‬‬
‫)‪6- Design Flood Eelevation (DFE‬‬
‫‪7- Flood Proofing‬‬
‫‪8- Water – Resistant Materials‬‬
‫‪9- Structural Reinforcement‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﺿـﺮوري ﻛـﻪ اﺣـﺪاث آنﻫـﺎ در ﺳـﺎﻳﺮ ﻣﻜـﺎنﻫـﺎ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻧﻴﺴـﺖ و در ﻣﻨـﺎﻃﻘﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺛﺎﺑﺖ در ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺷﻐﺎل ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺮﺧﻄﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛـﺎر رود‪ .‬در ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﻲ‪ ،‬ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺳﺎزهﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺮﻳﺰﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺳﺎزهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص‪ ،‬در ﻧﻮاﺣﻲ ﻛـﻪ ﺗـﺮاز ﺳـﻴﻼب در‬
‫آنﻫﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻴﻼب ﻛﻢ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺪت دوام ﺳﻴﻞ‪ 1‬ﻛﻮﺗـﺎه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﺳـﺖ ]‪ .[95‬ﭘﺎدﺳـﻴﻞﺳـﺎزي ﻳﻜـﻲ از‬
‫روشﻫﺎي ﺑﻬﺒﻮدﺳﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ دو ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ −‬ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺧﺸﻚ‪ 2‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫‪ −‬ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﻣﺮﻃﻮب‪ 3‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫در ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺑﻪ روش ﺧﺸﻚ‪ ،‬دﻳﻮارهﻫﺎ و ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺿﺪ آب ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آب ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠـﻲ‬
‫اﺟﺎزه ورود ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ در روش ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﻣﺮﻃﻮب‪ ،‬اﺟﺰا ﺳﺎزه ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده و اﺻﻼح ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم‬
‫ورود آبﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺧﺴﺎرت ﻧﺎﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن وارد ﺷﻮد و ﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺴﺎرﺗﻲ وارد ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -1-2-4-2-8‬ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺑﻪ روش ﺧﺸﻚ‬

‫‪4‬‬
‫در اﻳﻦ روش ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻔﺎﻇﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ورود ﺳﻴﻼب ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬آبﺑﻨـﺪي‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻼف روش اﻳﺠﺎد ﻣﻮاﻧﻊ‪ ،‬ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺑﻪ روش ﺧﺸﻚ ﺑﺮ روي ﺧﻮد ﺳﺎزه‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻔﺎﻇـﺖ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ آب‪،‬‬
‫ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻏﺸﺎﻫﺎي ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ‪ 5‬و ﺑﺘﻮﻧﻪ ﻛﺎري‪ 6‬دﻳﻮارهﻫﺎ ﺑﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از ﻧﺸـﺖ آب از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫دﻳﻮارﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺼﺐ ﻻﻳﻪﻫﺎي ﭘﻮﺷﺸﻲ ﺿﺪ آب ﺑﺮ روي درﻫﺎ و ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻌﻜﻮس ﻓﺎﺿـﻼب‪ ،‬ﺳـﺎزه را در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب آبﺑﻨﺪي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪﺗﺮ از ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎ ﺑﻮده و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺠﺎد ﻣﻮاﻧـﻊ‪ ،‬ﺑـﻪ اﺷـﻐﺎل‬
‫ﻓﻀﺎي ﺧﺎﺻﻲ ﻧﻴﺎز ﻧﺪارد و ﺗﻐﻴﻴﺮ زﻳﺎدي در ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺑﻪ روش ﺧﺸﻚ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ ﺑﺮ روي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از اﺟﺮاي اﻳﻦ روش‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﺑﻴﻤـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﻛـﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑـﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬روش ﻣﺬﻛﻮر‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﻴﻞﻫﺎي ﺑﺎ ﻋﻤﻖ زﻳﺎد و ﻳﺎ زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺒﻮده و در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ داراي زﻳﺮ زﻣـﻴﻦ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﺸﺎر آب ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎزهﻫﺎﻳﻲ در ﻣﻌﺮض ﻧﺸﺴﺖ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت آن ﺧﺴﺎراﺗﻲ را وارد ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬـﺪاري ﻣـﺪاوم ﻧﻴـﺎز‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ روش ﺑﻪ زﻣﺎن ﻫﺸﺪار ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺼﺐ اﺑﺰار ﻣﺤﺎﻓﻆ ﻧﻴﺎز دارد‪.‬‬
‫‪1- Flood Duration‬‬

‫‪2- Dry Flood Proofing‬‬
‫‪3- Wet Flood Proofing‬‬
‫‪4- Sealing‬‬
‫‪5- Plastic Memberanes‬‬
‫‪6- Sealants‬‬
‫‪ -2-2-4-2-8‬ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺑﻪ روش ﻣﺮﻃﻮب‬
‫ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻪ روش ﻣﺮﻃﻮب‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻨﻮﻋﻲ از راهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮﻳـﺎت و ﺗﺴـﻬﻴﻼت‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮريﻛﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻴﻼب اﺟﺎزه ورود ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺧﻨﺜـﻲ ﻛـﺮدن‬
‫ﻓﺸﺎر آب در ﺑﻴﺮون ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﻛﺎﻫﺶ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮوز ﺧﺴﺎرات ﺑﺰرگ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬روش ﻣﺬﻛﻮر در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛـﻪ ﺧﺴـﺎرت‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از در ﻣﻌﺮض آب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳـﺎزه‪ ،‬ﻛـﻢ و اﻧﺠـﺎم ﭘـﺎكﺳـﺎزي ﭘـﺲ از ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﺳـﺎده ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻔﻴـﺪ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در‬
‫ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﻣﺮﻃﻮب ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬در زﻳﺮ ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻼب از ﻣﻮاد ﺿﺪ آب ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪون ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﺬب آب ﺣﺪاﻗﻞ ﺷﺪه و ﭘﺎكﺳﺎزي آنﻫﺎ ﺳﺎده ﺑﺎﺷﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺘﻦ‪ ،‬ﻓﻠﺰ‪ ،‬ﭘﻼﺳـﺘﻴﻚ و‬
‫ﻳﺎ ﺷﻴﺸﻪ(‪ .‬ﺳﻴﻼب ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺎزه ورود ﺑﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺣﺘﻲ ﻛﻤﺪﻫﺎي دﻳﻮاري و ﺣﻔﺮهﻫﺎي داﺧـﻞ دﻳـﻮار‪ ،‬را داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ زﻫﻜﺸﻲ‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ آب و ﭘﺎكﺳﺎزي ﭘﺲ از ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺳﻴﻼب را داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺗﺴﻬﻴﻼﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮق و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒـﻞ از ﺳـﻴﻼب‪ ،‬در ﻃـﻲ ﺳـﻴﻼب و ﭘـﺲ از‬
‫ﺳﻴﻼب در دﺳﺘﺮس و ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺠﻬﻴﺰاﺗﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺎﻻي ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻼب ﻧﺼﺐ ﺷﺪه و ﺿﺪ آب ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺳـﻮﺧﺖ‬
‫و ﻳﺎ ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮه ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ در ﺑﺎﻻي ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻼب ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﻮﻧﺪ ]‪.[95‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي ﺑﻪ روش ﻣﺮﻃﻮب را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ اﻳـﻦ روش اﺣﺘﻤـﺎل ﺑـﺮوز‬
‫ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن را ﺑﺎ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻼب ﺑﺮ روي ﺳﺎزه‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫روش ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎري از روشﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻧﻴﺎز دارد‪ ،‬زﻣﺎن ﭘﻴﺶ ﻫﺸﺪار ﻛﺎﻓﻲ‪ ،‬ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[94‬‬
‫‪ -3-4-2-8‬اﻳﺠﺎد ﻣﻮاﻧﻊ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﻮاﻧﻌﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﻮارﻫﺎي ﺳﻴﻞﺑﻨﺪ‪ 1‬و ﮔﻮرهﻫﺎ‪ ،2‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را اﺣﺎﻃﻪ ﻛـﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻮﺛﺮي در ﺟﻬﺖ دﻓﻊ ﺳﻴﻼب ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﻳﻮارهﻫﺎي ﺳﻴﻞﺑﻨﺪ و ﮔﻮرهﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺮ دو‪ ،‬ﻧﻔﻮذ ﺳﻴﻼب را ﻣﻬﺎر ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در ﻃﺮاﺣـﻲ و‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮ و ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮرهﻫﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﭘﺸﺘﻪﻫﺎﻳﻲ از ﺧﺎك ﻣﺘﺮاﻛﻢ و دﻳﻮارهﻫﺎي ﺳﻴﻞﺑﻨﺪ ﻏﺎﻟﺒـﺎ از ﺑـﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺼـﺎﻟﺢ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ و ﻳﺎ ﻓﻠﺰ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺟﻮاﻧﺐ ﮔﻮرهﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺎﻣﻴﻦ ﭘﺎﻳﺪاري و ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮﺳـﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺷـﻴﺐدار ﺑـﻮده و ﻣﻌﻤـﻮﻻ‬
‫ﻋﺮض آنﻫﺎ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﻔﺎع آنﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺷﻴﺐﻫﺎي داﻣﻨﻪﻫﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ از ‪ 1:2‬ﺗﻨﺪﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ ﮔﻮرهﻫﺎي‬
‫ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻓﻀﺎي ﺑﻴﺶﺗﺮي وﺟﻮد دارد‪ .‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ دﻳﻮارهﻫﺎي ﺳﻴﻞﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺟﻨﺲ ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺳـﻴﻼب‪،‬‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻓﻀﺎي ﻛﻢﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﻮرهﻫﺎي ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬دارد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاﻧﻌﻲ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺤﻞ ﺳﺎزه و ﻳﺎ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻛﺮدن آن‪،‬‬
‫ارزانﺗﺮ ﺑﻮده و در ﺣﻴﻦ ﺳﺎﺧﺖ آنﻫﺎ ﺳﻜﻨﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺮك آن ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎزهﻫﺎﻳﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ‬
‫و ﻧﮕﻬﺪاري داﺷﺘﻪ و در ﺻﻮرت اﻳﺠﺎد ﺧﺮاﺑﻲ در آنﻫﺎ‪ ،‬اﻗﺪاﻣﺎت ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻮاﺟـﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا ﺑـﺎ اﺣـﺪاث‬
‫دﻳﻮارهﻫﺎي آب ﺑﻨﺪ و ﮔﻮرهﻫﺎ‪ ،‬از ﻣﻴﺰان ﺣﻖ ﺑﻴﻤﻪ ﻓﺮد‪ ،‬ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد ]‪.[94‬‬
‫‪1- Flood Walls‬‬

‫‪2- Levees‬‬
‫‪ -4-4-2-8‬ﺑﻬﺴﺎزي ﻣﺤﻮﻃﻪ و ﺣﻴﺎط ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت در ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻞﻫﺎي ﻛﻢ ﻋﻤﻖ‪ ،‬ﺳﻴﻼبﻫﺎ را ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ اﻗـﺪاﻣﺎت ﺑﻬﺴـﺎزي ﺳـﺎدهاي در ﻣﺤﻮﻃـﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬از آن دور ﻧﮕﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﭙﻪﻫﺎ و ﻳﺎ در ﻣﺴﻴﺮ زﻫﻜﺸﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬آب‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آنﻫﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي آب ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻳـﻚ دﻫﺎﻧـﻪ ﭘﺴـﺖ در ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﻧﻈﻴـﺮ راه‬
‫ﭘﻠﻪﻫﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺟﺎري ﻣﻲﺷﻮد ﮔﺎﻫﻲ اﺣﺪاث ﻳﻚ دﻳﻮار ﻛﻮﺗﺎه و ﻳﺎ ﻛﻤﻲ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ارﺗﻔﺎع دﻫﺎﻧﻪ ورودي راه ﭘﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آب‬
‫را از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دور ﻧﮕﻪ دارد‪ .‬درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﺳﻄﺢ آب در ﻣﺪت زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺳﺮازﻳﺮ ﻧﺸـﻮد‪ ،‬ﻳـﻚ ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ زﻫﻜﺸـﻲ‬
‫داﺧﻠﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﭘﻤﭗ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻧﻔﻮذ آب‪ ،‬ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ روشﻫﺎﻳﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ ﺳـﻴﻞﻫـﺎي ﺑـﺎ‬
‫ﻋﻤﻖ ﻛﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮده و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻤﻲ دارﻧﺪ و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺎﻟﻚ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ اﻳـﻦ روش ﻧﻴـﺰ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫روش ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮي ﺑﺮ روي ﺣﻖ ﺑﻴﻤﻪ ﻧﺪارد ]‪.[94‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -5-4-2-8‬ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻓﺎﺿﻼب‬
‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬دﻟﻴﻞ وﻗﻮع ﻣﻜﺮر ﺳﻴﻼب در اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﻫـﺮ ﺧﺎﻧـﻪاي‬
‫داراي ﻳﻚ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﭘﺴﺎبﻫﺎي ﺧﺎﻧﮕﻲ را ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ زﻫﻜﺸﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺧﻴﺎﺑـﺎن‬
‫و ﻳﺎ ﭼﺎه ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻃﻲ ﺑﺎرانﻫﺎي ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬آب ﺳﻴﻼﺑﻲ ﻛﻪ وارد ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺮ ﺷﺪن‬
‫ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ داﺧﻞ زﻳﺮزﻣﻴﻦ و ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﻛﻢ ارﺗﻔﺎع ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺧﻮد ﻣﺸـﻜﻼت زﻳـﺎدي را ﺑـﺮاي‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﻬﺴﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺳـﻴﻞ‪ ،‬ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﻓﺎﺿـﻼب ﺑـﻪ داﺧـﻞ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎده از درﭘﻮشﻫﺎ‪ ،2‬ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﺷﺎﻏﻮﻟﻲ‪ ،3‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻓﺎﺿﻼب از‬
‫ﺑﺎﻻي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ 4‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻤﭗ و ﻧﻴﺰ در ﺷﻴﺮ ﻓﻠﻜﻪﻫﺎي ﺑﺎزدارﻧﺪه‪ 5‬ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻓﺎﺿﻼب اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[94‬‬
‫‪6‬‬
‫‪ -5-2-8‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻮاﺣﻲ آزاد ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ 2-2-8‬راﻫﻨﻤﺎي ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﻗـﺮار دارﻧـﺪ‪ ،‬از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﻃﺒﻖ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬داراي ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي رﺷﺪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ و ﻣﺸﺮوط‪ ،‬ﻧـﻮاﺣﻲ آزادي ﺑـﺮاي رﺷـﺪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺴـﻜﻮﻧﻲ واﻗـﻊ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﻏﺎﻟﺒـﺎ در ﻣﻌـﺮض‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ )ﻣﺜﻼ ‪ 500‬ﺳـﺎل( و زﻣـﺎن ﭘـﻴﺶ ﻫﺸـﺪار ﻛـﺎﻓﻲ‪ ،‬واﻗـﻊ ﺷـﺪهاﻧـﺪ ]‪ .[121‬در ﺗـﺪوﻳﻦ‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻫﺎدي و ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨـﻪﺑﻨـﺪي ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﻣﺤـﺪودهﻫـﺎي ﻣﻨـﺎﻃﻖ آزاد‪ ،‬ﺑـﺮاي‬
‫‪1- Sewer Backup Protection‬‬

‫‪2- Plugs‬‬
‫‪3- Stand Pipes‬‬
‫‪4- Over Head Sewers‬‬
‫‪5- Back up Prevention Valves‬‬
‫‪6- Flood Free Areas‬‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﻃﻖ آزاد‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﻨﮕﺎه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻞ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸـﺖ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 100‬ﺳﺎل )ﺧﺎرج از ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞ ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ( و ﺑﺮاﺳﺎس آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي اﻳﺮان‪ ،‬ﺧﺎرج از‬
‫ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد در ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮحﻫﺎي ﻫﺎدي ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘـﻪ و ﺑـﺪون ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﻫـﺮ دو‬
‫آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﻳﺮان و ﺿﻮاﺑﻂ ﺑﻨﮕﺎه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان اﻣﺮﻳﻜﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه و ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘـﻪ و داراي ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻮﺟـﻮد‪،‬‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﻳﺮان رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -6-2-8‬دﺳﺘﺮﺳﻲﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اراﺿﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ اﻣﺪادرﺳﺎﻧﻲ و ﺗﺨﻠﻴﻪ اﺿﻄﺮاري اﻓﺮاد ﺣﺎدﺛﻪ دﻳﺪه ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻣﻦ در ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮﻳﻦ زﻣﺎن ﻣﻤﻜﻦ‪ ،‬ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي آﻧﻲ ﺑﺮاي ﻣﺴﻴﺮﻳﺎﺑﻲ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷـﺮاﻳﻂ ﭘـﺲ از ﺑﺤـﺮان و ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﮔﺴـﺘﺮده اﻳﺠـﺎد ﺷـﺪه در ﻣﻨﻄﻘـﻪ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﺠﺎد دﺳﺘﺮﺳﻲﻫﺎي ﻻزم در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺘﻌﺪدي در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ اﺿﻄﺮاري و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑـﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪ آﺳـﻴﺐدﻳـﺪه‪،‬‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺟﺎري ﺑﺤﺮان‪ ،‬در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﻣـﺪل‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي اﻧﺘﻘـﺎل اﻓـﺮاد ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﮔـﺬار‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺤﺮان ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ارﺗﻘﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺗﺨﻠﻴﻪ اﺿﻄﺮاري ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻬﻴﻨﻪﺳﺎزي ﭼﻨﺪﻫﺪﻓﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻋـﻮاﻣﻠﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﺮ وزن و ارزش ﻣﺴﻴﺮ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻣﺪلﺳﺎزي ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﺗﺨﻠﻴـﻪ و اﺳـﻜﺎن ﻣﻮﻗـﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ از ﺑﺤـﺮان ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﮔـﺬار‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﺴﻴﺮ‪ ،‬ﻋﺮض ﻣﺴﻴﺮ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﻘﺎط ﺣﺎدﺛﻪ ﺧﻴﺰ از ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻌﺎﺑﺮ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ از اﻧـﻮاع ﺧﻄـﻮط‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻴﺮو‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺎز‪ ،‬ﻧﻔﺖ و ﺑﺮق اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -7-2-8‬ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ‬
‫روش ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب ﻳﻚ روش ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﻮاع دﻳﮕﺮ ﺑﻴﻤﻪ در ﺑﻴﺶﺗـﺮ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ دﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺑﻴﻤﻪ اﺑﻼغ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳـﻦ روش‪ ،‬اﺑﺰارﻫـﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﺠﺎد اﻧﮕﻴﺰه ﺑﺮاي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري در ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺿـﺎﻳﻌﺎت و زﻳـﺎنﻫـﺎي ﻧﺎﺷـﻲ از ﺳـﻴﻞ را ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﺳـﺎزي ﻏﻴﺮاﻗﺘﺼـﺎدي در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﭘﻬﻨـﻪ ﺳـﻴﻼب‬
‫ﻣﺤﺪود ﺷﻮد ]‪.[30‬‬
‫ﻫﺪف اﺻﻠﻲ از ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﭘﺨﺶ ﻛﺮدن ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﺴﺎرت دﻳﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ آنﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ‬
‫در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻞ ﻣﺸﺎرﻛﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎ ﭘﺨﺶ ﺷﺪن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ در زﻣﺎن‬
‫و در ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺧﻄﺮ ﭘﺬﻳﺮ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮﻗﺮاري ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺳﺘﻘﺮار ﻳﻚ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺟﺎﻧﺒﻲ و ﺑﺪون اﺛﺮات ﻣﻌﻜﻮس و ﻧﺎﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ ]‪.[30‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاريﻫﺎي دوﻟﺖ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬اﺳﺎس روشﻫﺎي ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﺟﺒﺎري ﻳﺎ اﺧﺘﻴﺎري ﺑﻮدن‬
‫ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ‪ ،‬درﺻﺪ ﻳﺎراﻧﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺻﻨﺪوق ﺣﻮادث ﻃﺒﻴﻌﻲ )از ﺟﻤﻠﻪ ﺳـﻴﻞ( از ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﻣﻄـﺮح در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺟﺮاي روشﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺟﺒﺎري ﻳﺎ اﺧﺘﻴﺎري و ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاري ارﮔﺎنﻫـﺎي ﻣﺮﺑـﻮط در اﻳـﻦ زﻣﻴﻨـﻪ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺮخ ﺑﻴﻤﻪ را ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ‪.‬‬
‫در ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸـﺨﺺ ﻛـﺮدن ﭘﻬﻨـﻪ ﺳـﻴﻞﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ و اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺮخ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺣﻖ ﺑﻴﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫ﺑﺮاي ﻛﻞ ﻛﺸﻮر در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﻣﻘﺪار ﻧﺮخ ﺑﻴﻤﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮده و آن را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﻧﻚ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺮخﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب و اﺟﺒﺎري ﻛﺮدن آن ﻣﻲﺗﻮان ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ )از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻴﻞ( را از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎ اﺳﺘﻌﺪاد ﺧﺴﺎرت )ﺳﻴﻞﺧﻴﺰ( در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ ﺗﻘﺴـﻴﻢ و ﺑـﻪ آنﻫـﺎ اﻧﺘﻘـﺎل داد‪ .‬رﺷـﺪ و‬
‫ﺗﻜﺎﻣﻞ روشﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺮخ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺨﻤﻴﻦ دﻗﻴﻖ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﺮ ﭼﻪ دﻗﻴﻖ ﺗﺮ ﻧﺮخﻫﺎي واﻗﻌﻲ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ ]‪.[75‬‬
‫‪ -3-8‬روشﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻛﻠﻴﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ‬
‫اﺛﺮات زﻳﺎنآور ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﺮ روي اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ و اﻗﺘﺼﺎد در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳـﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎ را ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﺮ‬
‫ﺣﺴﺐ زﻣﺎن اﻧﺠﺎم آنﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺳﻴﻼب و ﭘﻮﺷﺶ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻼب ﺑﻌﺪ از وﻗـﻮع ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﺗﻘﺴـﻴﻢﺑﻨـﺪي‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻪ در اداﻣﻪ ﻓﺼﻞ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -1-3-8‬آﻣﺎدﮔﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﭘﻴﺶ از ﺳﻴﻞ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ )ﺳﺎزهاي و ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي( ﺑﺮاي اﺟﺮا‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻛﺮدن ﺧﺴـﺎرات ﺳـﻴﻞ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت در ﺟﻬﺖ ﻛﻢ ﻛﺮدن ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻼب ﭘﻴﺶ از وﻗﻮع آن در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ دﻳﺪه ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺣـﺪاﻗﻞ ﻛـﺮدن ﻋﻤـﻖ‬
‫ﺳﻴﻼب در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﻮﺷﻴﺪه از ﺳﻴﻞ و ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺮدن اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب از ﺟﻨﺒﻪﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ اﻳـﻦ ﻗﺴـﻤﺖ از‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻧﻮاع اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﭘﻴﺶ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ -1-1-3-8‬اﻓﺰاﻳﺶ آﮔﺎﻫﻲ و آﻣﻮزش ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫اﻳﺠﺎد آﮔﺎﻫﻲ در اذﻫﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮاي درك ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ و ﺗﺠﻬﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺑـﻪ ﺧﺼـﻮص در ﺣـﻴﻦ وﻗـﻮع‬
‫ﺳﻴﻞﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﻨﺘﻈﺮه‪ ،‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻮاﻣﻌﻲ ﭼﻨﺪ ﻧﺴﻞ ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﻣﻬﻢ و ﺑﺰرﮔﻲ را ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻻزم و ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ آﻣﻮزش ﺳﻴﻞ و دادن آﮔﺎﻫﻲ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ از دو ﻣﺰﻳﺖ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ]‪:[29‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻛﻪ از ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﻣﻄﻠﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻓﻮري ﻛﻢﺗﺮي ﻧﻴﺎز دارد‪.‬‬
‫ب‪ -‬آﻣﻮزش‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻼشﻫﺎي اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﺮدم آﻣﻮزش دﻳﺪه ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ از ﻣﺰاﻳﺎي ﻫﺸﺪار و اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ آﻣﻮزش را از دو ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺗﺨﺼﺼﻲ )ﺣﺮﻓﻪاي( ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬آﻣﻮزش ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﺴﻮوﻟﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ودﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ و ﮔﺮوهﻫﺎي ﺑﺴﻴﺞ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ب‪ -‬آﻣﻮزش ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ آﻣﻮزش داﺧﻠﻲ ﻳﺎ درونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﺑﺮون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﮔـﺮوهﻫـﺎي اﻣـﺪاد و ﻧﺠـﺎت و‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در زﻳﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از اﻧﻮاع آﻣﻮزش ﺳﻴﻼب دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ −‬آﻣﻮزش ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﺶ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺳﺎزهﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‬
‫‪ −‬آﻣﻮزش ﺑﺮ اﻋﻤﺎل واﻛﻨﺶ ﺳﺮﻳﻊ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ در ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ وﻗﺎﻳﻊ و اﺗﻔﺎﻗﺎت و ﺗﻼش ﺗـﺎ رﻓـﻊ ﺑﺤـﺮان و‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺘﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ و درك درﺳﺖ از ﺑﺤﺮان‬
‫‪ −‬آﻣﻮزش ادواري ‪ 6‬ﻣﺎﻫﻪ در اﻣﻮر ﻣﺤﻮﻟﻪ و ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﺑﻪ ﺣﻮادث و وﻗﺎﻳﻊ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﻴﻞ‬
‫‪ −‬آﻣﻮزش ﻻزم از وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺨﺎزن ﺳﺪﻫﺎ‬
‫‪ −‬آﻣﻮزش در اﻣﺮ ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻃﻼع از وﺿﻌﻴﺖ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي آب وﻫﻮاﻳﻲ‪ ،‬ﺛﺒﺖ آﻣﺎر ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳـﻲ وﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺎرشﻫﺎي ﻓﺼﻠﻲ و اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫‪ −‬آﻣﻮزش ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﻮوﻟﻴﻦ ذيرﺑﻂ ﺑﺮون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط و درون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ واﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ ﻧﻤـﻮدار‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻲ‬
‫‪ −‬آﻣﻮزش ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺴﺖ ادواري و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ از آﻣﺎدﮔﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎي ﺑﺮﻗـﻲ‪ -‬ﻣﻜـﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده در‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آبﮔﻴﺮ و رﻓﻊ ﻧﻘﺺ ﺟﺰﻳﻲ و ﺗﻌﻤﻴﺮاﺗﻲ در ﻣﻮاﻗﻊ اﺿﻄﺮاري‬
‫‪ −‬آﻣﻮزش در ﺗﻬﻴﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺛﺒﺖ وﻗﺎﻳﻊ و ﮔﺰارش ﻧﻮﻳﺴﻲ از آﺛﺎر ﺳﻴﻼب‬
‫‪ −‬آﻣﻮزش ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮔﺮوهﻫﺎي اﻣﺪاد و ﻛﻤﻚرﺳﺎن‬
‫‪ −‬آﻣﻮزش ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎران و اﻓﺮاد ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ وﻇﻴﻔﻪ ﺷﻐﻠﻲ ﺑﺮون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬
‫‪ −‬آﻣﻮزش ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ )ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‪ -‬ﻛﺸﺎورزي و ﻏﻴﺮه( و ﻟﺰوم ﺧﺒﺮرﺳﺎﻧﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﻼش ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﺴﻮول ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺑﺰارﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺮرات‪،‬‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻏﻴﺮه ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺷﻮﻧﺪ و اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎﻳﺪ در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز اﺻﻼح ﺷﻮﻧﺪ ]‪.[5‬‬
‫‪ -2-1-3-8‬ﻧﺸﺮﻳﺎت آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪﻫﺎي ﺧﺒﺮي ﻣﺤﻠﻲ و ﺑﺮوﺷﻮرﻫﺎي ﺳﺎده آﻣﻮزش ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر آﻣﻮزش ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻬﻢ و ارزﺷﻤﻨﺪي را در ﺧﺼﻮص آﻣﻮزش ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم ﭘﻴﺶ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺳﻴﻞ‪ ،‬واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺻﺤﻴﺢ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮوز ﺳﻴﻞ و ﻧﻴﺰ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻋﺎدي‪ ،‬ﭘﺲ از ﻓﺮوﻧﺸﻴﻨﻲ ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺸﺮﻳﺎﺗﻲ را ﻣﻲﺗﻮان در ﻣـﺪارس‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﻣﺮاﻛـﺰ ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪،‬‬
‫ادارهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و ﻣﻜﺎنﻫﺎي ﺧﺎص‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎهﻫﺎ و ﺳﻴﻨﻤﺎﻫﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﺮد‪ .‬در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﺷـﻤﺎري از ﭼﻨـﻴﻦ ﻧﺸـﺮﻳﺎﺗﻲ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﻠﻲ ﺳﻴﻞ و ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺗﻬﻴﻪ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3-1-3-8‬اﻓﺰاﻳﺶ آﮔﺎﻫﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻧﺮخ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي از ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﭘﻬﻨﻪﻫـﺎي ﺳـﻴﻞﮔﻴـﺮ ﺑـﺎ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻧﺮخ ﺑﻴﻤﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﺮاي ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺑﺎ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﭘـﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﻧـﺮخ ﺑﻴﻤـﻪ ﭘـﺎﻳﻴﻦﺗـﺮي ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺮخ ﺑﺎﻻي ﺑﻴﻤﻪ در ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻻي ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري در اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﻬﻨﻪﻫﺎ ﻛﻢ ﺷﺪه و ﺑﺪﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ در اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮخ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻴﻤﻪ و ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﺮخ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻪ‬
‫ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻛﻤﻚ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و ﻣﻮﺟﺒـﺎت اﻧﺘﻘـﺎل ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪﻫـﺎ و ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت ﺑـﻪ‬
‫ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﻧﺮخﻫـﺎي ﺳـﻨﮕﻴﻦ ﺣـﻖ ﺑﻴﻤـﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺮدم ﻣﺤﻠﻲ‪ ،‬از اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮوز ﺧﻄﺮ ﺟﺪي در ﻣﺤﻞ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﺧﻮدآﮔﺎه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺳﻴﻼب و راهﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫ﺑﺎ آن‪ ،‬آﻣﺎدهﺗﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ]‪.[34‬‬
‫‪ -4-1-3-8‬اﻓﺰاﻳﺶ آﻣﺎدﮔﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﻫﺸﺪار ﭘﻴﺶ از ﺳﻴﻞ‬
‫ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻼب ﻳﻜﻲ از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﻗﺪاﻣﺎت ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻫﺸﺪارﻫﺎي‬
‫ﻻزم ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻞ از رﺳﻴﺪن ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺣﺮﻓﻪاي و ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺴﻮول و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را ﻫﺸـﻴﺎر ﻛﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت ﻻزم را‬
‫اﺗﺨﺎذ و ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم را از ﺧﻄﺮ ﻗﺮﻳﺐ اﻟﻮﻗﻮع آﮔﺎه ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺸﺪار اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه در ﻃﺮح ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ را‬
‫ﻓﻌﺎل ﻛﻨﺪ و در ﺻﻮرت ﻧﺒﻮدن ﻃﺮح ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻻزم‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﺘﺨﺬه از ﺳﻮي ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻮول‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي دﺳﺘﻲ و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺧﻮدﻛﺎر ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﻴﺮﻧﺪهﻫﺎي ﺧﻮدﻛﺎر‬
‫ﺣﺴﺎس ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ)‪ (1-8‬ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ را ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻊ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪه و ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺑﺤﺮان ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬دادهﻫﺎي ارﺳﺎﻟﻲ از اﻳﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ )‪ (2-8‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‪ ،‬در ﺑﻪ دﺳـﺖ آوردن‬
‫زﻣﺎن ﭘﻴﺶ ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻼب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﭘﻴﺶ ﻫﺸﺪار‪ ،‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﻴﻦ اﻋﻼم وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻄﺮ ﺗﺎ زﻣﺎن رﺧﺪاد ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗﻌﻴـﻴﻦ آن در دوره‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺑﺘﺪا ﻫﺎﻳﺘﻮﮔﺮاف‪ 1‬ﺑﺎرش ﺑﻪ ﮔﺎمﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻮﭼﻚ )ﻣﺜﻼ ‪ ( Δ t = 1 min‬ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨـﺪي‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ‪ t1‬زﻣﺎن ﺷﺮوع ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﺑﺘﺪا ﺑﺎرش ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﻣﺪت زﻣﺎن ‪ t1 + Δ t‬ﺑﻪ ﻣﺪل ﺑﺎرش‪ -‬رواﻧـﺎب داده‬
‫‪1- Hyetograph‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﻫﻴﺪروﮔﺮاف ﺳﻴﻼب ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ﭘﻴﻚ ﺳﻴﻼب ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺷـﺪه ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﺳـﺮي از دادهﻫـﺎي‬
‫ﺑﺎرش ﻣﺴﺎوي و ﻳﺎ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺣﺪ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻳﻚ ﻫﺸﺪار ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ اﮔﺮ ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﺨﺸـﻲ‬
‫از ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ را ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ وﻗﻮع ﻳﻚ ﻫﺸﺪار ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ )‪ 1 Tf ،(2-8‬ﻓﺮض ﻧﻤـﺎﻳﻴﻢ و ﻣـﺪت زﻣـﺎن رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻴﺪروﮔﺮاف واﻗﻌﻲ رواﻧﺎب )ﻫﻴﺪروﮔﺮاف ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺑﺎ ﻛﻞ دادهﻫﺎي ﺑﺎرش( ﺑﻪ ﺣﺪ آﺳـﺘﺎﻧﻪ ‪ TE 2‬ﻓـﺮض ﺷـﻮد‪ ،‬زﻣـﺎن ﭘـﻴﺶ‬
‫ﻫﺸﺪار )‪(TL‬از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ]‪.[18‬‬
‫‪TL = TE − TF‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-8‬ﻧﻤﺎي ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ ارﺗﺒﺎط ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ]‪[125‬‬
‫)‪1- Time of Forecast (TF‬‬

‫)‪2- Time of Exceedence (TE‬‬
‫‪70‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﻫﺎﻳﺘﻮﮔﺮاف ﺑﺎرش‬
‫‪0/1‬‬
‫‪60‬‬ ‫ﻫﻴﺪروﮔﺮاف واﻗﻌﻲ ﺳﻴﻼب‬
‫‪0/2‬‬
‫‪50‬‬ ‫ﻫﻴﺪروﮔﺮاف ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي در ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺪ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﻲرﺳﺪ‬
‫‪0/3‬‬
‫ﺣﺪ آﺳﺘﺎﻧﻪ‬ ‫‪0/4‬‬
‫‪40‬‬
‫ﺑﺎرش )‪(mm‬‬
‫)‪Q(m3/s‬‬
‫‪0/5‬‬
‫‪30‬‬
‫‪0/6‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪0/7‬‬
‫‪0/8‬‬
‫‪10‬‬
‫‪0/9‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪130‬‬ ‫‪160‬‬ ‫‪180‬‬ ‫‪200‬‬
‫زﻣﺎن )دﻗﻴﻘﻪ(‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-8‬اﺟﺰاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﭘﻴﺶ ﻫﺸﺪار ]‪[18‬‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﭘﻴﻚ ﺳﻴﻼب ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺷﺪه ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ از ﺣﺪ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ را در ﮔﺎمﻫـﺎي زﻣـﺎﻧﻲ ﻳـﻚ‬
‫دﻗﻴﻘﻪاي‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ داده و اﻳﻦ ﻋﻤﻞ آن ﻗﺪر ﺗﻜﺮار ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﭘﻴﻚ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻣﺴﺎوي و ﻳﺎ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺣﺪ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺷﻮد ]‪.[10‬‬
‫‪ -5-1-3-8‬ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﺳﻴﻞ‬
‫واژه ﻫﻤﺴﺎزي ﻳﺎ ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﺳﻴﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻣﺮدم و ﺣﺘﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎي دوﻟﺘـﻲ و ﻏﻴﺮدوﻟﺘـﻲ‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻗﺒﻮل وﻗﻮع ﺳﻴﻼبﻫﺎي اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻠﻢ و آﮔـﺎﻫﻲ از‬
‫وﻗﻮع ﺳﻴﻞﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده و اﻃﻼع از ارﺗﻔﺎع آﺑﻲ ﻛـﻪ در ﮔﺬﺷـﺘﻪ اراﺿـﻲ را ﻓـﺮا ﮔﺮﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﻣـﺮدم‪ ،‬اﻣـﺎﻛﻦ و‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت و ﺣﺘﻲ ﻣﺰارع و ﺑﺎﻏﺎت ﺧﻮد را در ﺳﻄﺤﻲ ﻓﺮاﺗﺮ از ارﺗﻔﺎع ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺳﻴﻞ‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ از ﻛﺸﺖ و ﻛﺎر در اراﺿﻲ ﭘﺮ ﺧﻄﺮ ﺧﻮدداري ﻧﻤﻮده و ﻳـﺎ زﻣـﺎن ﻛﺸـﺖ را ﺑـﻪ دورهﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺳﻴﻞ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﺳﺎزﮔﺎري ﻳﺎ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ در ﻣﻮرد ﻛﺸﻮر ﺑﻨﮕﻼدش‪ ،‬ﺣﺎﻳﺰ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﮕﻼدش ﻛﺸﻮري اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫در ﻣﺤﻞ ﺗﻘﺎﻃﻊ ﭼﻨﺪﻳﻦ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺰرگ آﺳﻴﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪ 60‬درﺻﺪ آن‪ ،‬در ﻣﻌﺮض ﺳﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻜﺮار ﻫﺮ ﺳـﺎﻟﻪ‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي‪ ،‬ﺑﺎ ﺳـﻴﻼب ﺗﻄﺒﻴـﻖ‬
‫دﻫﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ارﺗﻔﺎع ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺳﺘﻮنﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻗﺎﻳﻖ ﻳـﺎ ﻗـﺎﻳﻖﻫـﺎي اﻟـﻮاري ﻣﺴـﻄﺢ ﺑـﺮاي ﺣﻤـﻞ‬
‫اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﻫﻠﻲ‪ ،‬ﻗﺮار دادن ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ و دارو در ﻛﻴﺴﻪﻫﺎي ﺿﺪ آب و آوﻳﺰان ﻛﺮدن آنﻫﺎ از ﺳـﻘﻒ‪ ،‬زﻫﻜﺸـﻲ ﺳـﺮﻳﻊ‬
‫آب ﺳﻴﻼﺑﻲ از ﻛﺸﺘﺰارﻫﺎ ﭘﺲ از ﺳﻴﻼب و اﻧﺘﺨﺎب ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﺎ رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ و ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﺧﻴﺰ‪ ،‬را ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ -6-1-3-8‬ﭘﺎكﺳﺎزي ﺳﻴﻞراه‬
‫ﭘﺎكﺳﺎزي ﺳﻴﻞراه در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺤﺮاﻧﻲ و ﺧﻄـﺮ آﻓـﺮﻳﻦ و ﻓـﺮاﻫﻢ ﻧﻤـﻮدن ﻇﺮﻓﻴـﺖ ﻛـﺎﻓﻲ ﺑـﺮاي ﻋﺒـﻮر ﺳـﻴﻼب از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﺿﺮورﻳﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛـﺎﻫﺶ ﺧﺴـﺎرات ﺳـﻴﻞ ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺟﺎﺑﺠـﺎﻳﻲ و اﻧﺘﻘـﺎل‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﺳﻜﻮﻧﺘﮕﺎهﻫﺎ از ﻣﺴﻴﺮ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ و ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻣﻦ و دور از ﺧﻄـﺮ ﺳـﻴﻼب از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ دراز ﻣﺪت اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد ]‪ .[22‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻮاﻧﻊ در ﻣﺴﻴﺮ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ از ﻗﺒﻴﻞ ﭘﻞﻫﺎ و آﺑﮕﺬرﻫﺎي اﺣﺪاث ﺷﺪه ﺑﺎ ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺗﺠﺎوز ﺑـﻪ ﺣـﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ و اﺣـﺪاث‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ آﺑﮕﻴﺮي و ﻳﺎ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻋﺒﻮر ﺳﻴﻞراه ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﻜﺎن‬
‫را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺮاي اﺻﻼح و ﻳﺎ ﭘﺎكﺳﺎزي آنﻫﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺟﺪي اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد ]‪.[22‬‬
‫ﺑﺎزدﻳﺪ رودﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﻓﺼﻞ ﺳﻴﻼﺑﻲ در ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬روﺳﺘﺎﻫﺎ و ﺑﺮاي ﺟﺎدهﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺣﺎﻳﺰ اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﻳﺰشﻫﺎي ﺟﻮي و ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي ﺳﻴﻼﺑﻲ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﺤﺪوده زﻣﺎﻧﻲ وﻗﻮع آنﻫـﺎ را‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد و ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﺪﺗﻲ ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﺪوده زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺬﻛﻮر اﻗﺪام ﺑﻪ ﺑﺎزدﻳﺪ از ﻛﻠﻴـﻪ رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ و ﻣﺴـﻴﻞﻫـﺎ )ﺳـﻴﻞراهﻫـﺎ( و‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص از ﻣﺤﻞ ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺑﺎ ﺟﺎدهﻫﺎ‪ ،‬راه آﻫﻦ و در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳـﺰي‬
‫ﻣﺪون و ﺗﻮﺳﻂ ارﮔﺎنﻫﺎي ذﻳﻨﻔﻊ ﻳﺎ داراي ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد و ﻫﺮ ﻳﻚ در ﻣﺤﺪوده وﻇﺎﻳﻒ و ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﻫـﺎي ﺧـﻮد ﺑـﺎ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﺎكﺳﺎزي و آزادﺳﺎزي ﺑﺴﺘﺮ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ را ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر ﺳﻴﻼب در ﺑﺴﺘﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ آن ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ -7-1-3-8‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﻛﻤﻚرﺳﺎﻧﻲ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﮔﺮوهﻫﺎي اﻣﺪاد‬
‫ﭘﻴﺶ از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي اﻣﺪادرﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ روي ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ روي آنﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻬﻨﻪﻫـﺎي در ﻣﻌـﺮض ﺧﻄـﺮ‪ ،‬ﻣﺴـﻴﺮﻫﺎي ﻓـﺮار و ﺗﺨﻠﻴـﻪ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫ﻣﺤﻞﻫﺎي اﻣﻦ ﺑﺮ روي آنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻛﻠﻴﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي درﮔﻴﺮ در ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻼل اﺣﻤﺮ‪ ،‬ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳـﺘﺎد ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺑﺤﺮان‪ ،‬وزارت راه و ﺗﺮاﺑﺮي‪ ،‬ﺷﻬﺮداريﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺶداريﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاريﻫﺎ و ﺣﺘﻲ دﻫﺪاريﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫـﺎﻳﻲ را‬
‫در ﻣﺤﺪوده ﺗﺤﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﻮد‪ ،‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎي ﺻﺤﻴﺢ را اﻋﻤﺎل ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﻛﻤﻚرﺳﺎﻧﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻼل اﺣﻤﺮ‪ ،‬ﭘﻠﻴﺲ و آﺗﺶﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرت ﻛﻢ ﺑﻮدن ﺗﻌﺪاد ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﻛﻤﻚرﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﻤﺒﻮد‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪاريﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻛﻠﻴﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻮول‪ ،‬اﺑﻼغ ﺷﺪه و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﮔﺮوهﻫﺎي اﻣﺪادي داوﻃﻠﺐ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ داوﻃﻠﺒﻴﻦ اﻣﺪاد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻣﺒﺎدي ورودي ﻣﻨـﺎﻃﻖ آﺳـﻴﺐ دﻳـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ در روي‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -8-1-3-8‬اﻳﻤﻦﺳﺎزي ﺷﺒﻜﻪﻫﺎ و ﺷﺮﻳﺎنﻫﺎي ﺣﻴﺎﺗﻲ‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ درﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻬﺮي ﻛﻪ ﻛﺎرﻛﺮد آنﻫﺎ ﺑﺮ روي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺛﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دارد و زﻧﺪﮔﻲ ﺷﻬﺮي ﺑﻪ آنﻫﺎ واﺑﺴﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ را ﻣﻲﺗﻮان ﺷﺮﻳﺎنﻫﺎي ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ ﺳﺎزهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﻬﺮي ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ زﻳﺎدي دارﻧﺪ و‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺪ آنﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﻬﺮي ﻣﻲﺷﻮد را ﺷـﺮﻳﺎنﻫـﺎي ﺣﻴـﺎﺗﻲ ﮔﻮﻳﻨـﺪ‪ .‬وﺟـﻮد آﮔـﺎﻫﻲ ﻛـﺎﻓﻲ درﻣـﻮرد‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﺷﺮﻳﺎنﻫﺎي ﺣﻴﺎﺗﻲ از ﺳﻮاﻧﺢ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻣﺮي اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺷﺮﻳﺎنﻫﺎي ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻄـﻮط راه‪،‬‬
‫راه آﻫﻦ‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ‪ ،‬آب‪ ،‬ﺑﺮق و ﮔﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪ .[47‬درﺻﻮرﺗﻲﻛـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﺗﺴـﻬﻴﻼﺗﻲ‪ ،‬ﭘـﻴﺶ از ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﺑﺮاﺳـﺎس ﻧﻘﺸـﻪﻫـﺎي‬
‫ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‪ ،‬در ﻧﻘﺎط آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻤﻦﺳﺎزي ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻤﻦﺳﺎزي اﻳﻦ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻗﺒـﻞ از‬
‫رﺧﺪاد ﺳﻴﻼب‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺎﻟﻲ ﻻزم‪ ،‬ﺟﺬب و ﭘﺲ از ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬اﻳﻤﻦﺳﺎزي ﺷﺮﻳﺎنﻫﺎي ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا درآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -9-1-3-8‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ داراي اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻟﺰاﻣﺎ در اﺧﺘﻴﺎر ﮔﺮوهﻫﺎي اﻣـﺪاد ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣـﺎ در ﻫﻨﮕـﺎم وﻗـﻮع ﺑﺤـﺮان‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪ و ﺣﺎﻳﺰ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ وزارت راه و ﺗﺮاﺑﺮي‪ ،‬وزارت ﺟﻬﺎد‬
‫ﻛﺸﺎورزي و ﻏﻴﺮه‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﮔﺰارﺷﻲ از ﻛﻠﻴﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد در درون ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﻛﻤـﻚرﺳـﺎﻧﻲ در ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺰارش ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﭘﺮﺳﻨﻞ و ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻓﻀﺎي اﺳﺘﻘﺮار‪ ،‬ﺗﻌـﺪاد و ﻧـﻮع وﺳـﺎﻳﻞ‬
‫ﻧﻘﻠﻴﻪ و ﺳﺎﻳﺮ اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻫﺮ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺳـﻪ ﻣﺴـﻮول در ردهﻫـﺎي اول‪ ،‬دوم و ﺳـﻮم‪ ،‬ﻣﺴـﻮوﻟﻴﺖ‬
‫اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ را در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮوز ﺣﺎدﺛﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﺑﺎ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎره ﺗﻠﻔﻦ اﻳﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬در ﻣﻮاﻗﻊ ﻧﻴـﺎز‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫آنﻫﺎ رﺟﻮع ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺳﻪ ﻣﺴﻮول‪ ،‬در ﺳﻪ رده ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻓـﺮد ﻣﺴـﻮول رده اول ﺑـﺎ ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫اﻓﺮاد ﻣﺴﻮول در ردهﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ‪ ،‬در ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺎدﺛﻪ ﺗﻤﺎس ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2-3-8‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻴﻼب‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲ از وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ در زﻣﺎن وﻗـﻮع ﺳـﻴﻼب‪،‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻣـﺪاد و ﻧﺠـﺎت‪ ،‬ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺣﻮادﺛﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻴﻼب را از ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدي ﺧﺎرج ﻧﻤﺎﻳﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻜﺴﺖ ﮔﻮرهﻫـﺎ‪ ،‬ﻃﻮﻓـﺎن ﺳـﻴﻞ آﺳـﺎ‪ ،‬ﺑﺎرﻧـﺪﮔﻲ‬
‫ﺷﺪﻳﺪ( ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪه و راه ﺣﻞ و اﺑﺰار ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن )ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺎزهﻫﺎي اﺿـﻄﺮاري ﻣﻬـﺎر ﺳـﻴﻞ‪ ،‬ﻳـﺎ ﺑﻬﻴﻨـﻪ ﻛـﺮدن‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد( اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮان‬
‫ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻞ در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ را ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺤﻞ و اﺳﻜﺎن ﻣﺠﺪد را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺣـﺪاﻗﻞ ﻛـﺮدن زﻣـﺎن‬
‫ﻛﻤﻚرﺳﺎﻧﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﻴﻼﺑﻲ از ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1- Lifeline‬‬
‫‪ -1-2-3-8‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻼب در ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻴﻼب‬
‫ﻫﺸﺪار وﻗﻮع ﺧﺒﺮ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ اﻗﺪام ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﻞ ﻗﺮﻳﺐاﻟﻮﻗﻮع‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر اﺟـﺮاي اﻗـﺪاﻣﺎت اﺿـﻄﺮاري‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ :‬ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻫﺸﺪار داده ﺷﻮد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ :‬ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﭘﻴﺎم ﻫﺸﺪار و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ اﻓﺮادي ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﺸﺪارﻫﺎ را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم‪ :‬روشﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﺸﺪارﻫﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ رادﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬ﻫﺸﺪار ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ و ﻏﻴﺮه(‬
‫اﻋﻼم ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ وزارتﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻧﻴﺮو و ﻛﺸﻮر ﻳـﺎ ﻫـﺮ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺴﻮول ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻳﻤﻨﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬واﮔﺬار ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل اﺧﻄﺎر و ﻫﺸﺪار وﻗﻮع ﺳﻴﻞ‪ ،‬از وﻇﺎﻳﻒ ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي ﻣﺤﻠـﻲ‬
‫ﻣﺘﻮﻟﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ و اﻳﻤﻨﻲ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ﭘﻠﻴﺲ و آﺗـﺶﻧﺸـﺎﻧﻲ و ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻫﻼل اﺣﻤﺮ و ﮔﺮوهﻫﺎي اﻣﺪاد‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺸﺪار ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ واﮔﺬار ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد ]‪.[29‬‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﺮاز آب در اﺷﻞ ﻫﺎي ﻧﺼﺐ ﺷﺪه در ﻃﻮل رودﺧﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻴﺰان ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﻴﻼب در ﻧﻘﻄـﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎ در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻴﺰان ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﺳﻴﻞ و زﻣﺎن وﻗﻮع آن‪ ،‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و اﻋﻼم ﺷﻮد‪ .‬آﺷـﻜﺎر‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ زﻣﺎن ﭘﻴﺶ ﻫﺸﺪار‪ ،‬دﻗﺖ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻫﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺟﺘﻨـﺎب از اﻋـﻼم ﻫﺸـﺪارﻫﺎي‬
‫ﻏﻴﺮ ﻻزم ﻛﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻲ اﻋﺘﺒﺎري ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺸﺪار ﺳـﻴﻼب در ﺑـﻴﻦ ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﺳـﺎﻛﻦ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺧﻄـﺮ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬دوره‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﺪود ﺷﻮد ]‪.[30‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻟـﺰوم اﺳـﺘﻔﺎده از آنﻫـﺎ در ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺑـﺎ‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ و ﺑﻬﺴﺎزي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد از اﻫﻤﻴﺖ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﺑﺮﺧﻮرردارﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻛﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪاي ﻣﺘﺸﻜﻞ از زﻳﺮﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻧﺮماﻓﺰاري و ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣـﺪل وﭘﺎﻳﮕـﺎه اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻛﻞ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﻛﺎراﻳﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن در اﻧﺠﺎم ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﻫﺎي ﻧﻴﻤﻪﺳﺎﺧﺘﺎري ﻛﻤﻚ ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﻘـﺶ‬
‫اوﻟﻴﻪ ﻳﻚ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻧﺪه در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻗﻀﺎوت و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﻣﻮرد ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻧﺎﻣﺒﺮده از اﺟﺰا و ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﺎر ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و‬
‫رويﻫﻢرﻓﺘﻪ ﻣﺪﻳﺮان را در اﻣﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻳﺎري ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ ﻫﺸـﺪار ﺳـﻴﻞ‪ -‬ﭘﺸـﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺗﺼـﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي‪،‬‬
‫دادهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺳﻴﻞ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻴﺎز ﺷﺎﻣﻞ دادهﻫﺎي ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﺑـﺎرش‪ ،‬ﺗـﺮاز آب رودﺧﺎﻧـﻪ و ﺷـﺪت ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ را ﺗﻮﺳﻂ زﻳﺮﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﭘﺎﻳﺶ و در ﭘﺎﻳﮕﺎه دادهﻫﺎ ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﺳﭙﺲ زﻳﺮ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺧﻄـﺮ‪ ،‬دادهﻫـﺎي‬
‫ﮔﺮدآوري ﺷﺪه ﺑﻪﻫﻨﮕﺎم را ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻤﻮده و ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﺑﺰار ﻗﻀﺎوت ﺻـﺤﻴﺢ در ﻣـﻮرد ﺳـﻄﺢ‬
‫ﺧﻄﺮ و ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ را در اﺧﺘﻴﺎر ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻧﺪه ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﻪﻫﻨﮕﺎم ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -2-2-3-8‬ﺟﺴﺘﺠﻮ و ﻧﺠﺎت‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﺳﺎل ‪ ،1387‬در ﺟﻠﺴﻪ ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 6‬اﻳﻦ ﻗـﺎﻧﻮن‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﺠﺎد ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و اﻧﺴﺠﺎم در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﺑﺎزﺳﺎزي ﻣﻨﺎﻃﻖ آﺳﻴﺐ‬
‫دﻳﺪه و اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻤﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﻟﻮازم ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز وزارتﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﺎت و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻚﻫﺎ و ﺑﻴﻤﻪﻫﺎ‬
‫و ﺑﻴﻤﻪﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺷﻮراﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮداريﻫـﺎ‪ ،‬ﺗﺸـﻜﻞﻫـﺎي‬
‫ﻣﺮدﻣﻲ و ﻣﻮﺳﺴﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺷﻤﻮل ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮ آنﻫﺎ ﻣﺴﺘﻠﺰم ذﻛﺮ ﻧﺎم اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺤﺖ اﻣﺮ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي و ﻧﻴﺮوﻫـﺎي‬
‫ﻣﺴﻠﺢ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﺗﻔﻮﻳﺾ اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻌﻈﻢ ﻟﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي ﺑﻬﻴﻨﻪ از ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎي ﻣﻠﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﻣﺤﻠﻲ‪ ،‬در ﻣﻮاﺟﻬـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺣﻮادث ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺳﻮاﻧﺢ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ]‪ .[46‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺎدﺛـﻪﺧﻴـﺰ ﺑـﻮدن ﻛﺸـﻮر اﻳـﺮان‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬در ﺻﻮرت ﺑﺮوز ﺣﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ را ﻋﻬﺪهدار ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‬
‫و در ﺻﻮرت ﺗﺸﺨﻴﺺ‪ ،‬در ﺟﻬﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻮﺳﺴﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻧﺎم ﺑـﺮده ﺷـﺪ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﻨـﺪ‪ .‬زﻳـﺮا وﻗـﻮع‬
‫ﺣﻮادث ﻃﺒﻴﻌﻲ ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ‪ ،‬ﺑﻲ ﻧﻈﻤﻲ و آﺷﻔﺘﮕﻲ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ و ﺣﻀـﻮر‬
‫ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺴﻮول از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه‪ ،‬در ﭼﻨﻴﻦ زﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺴﺘﺠﻮ و ﻧﺠﺎت در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‪ ،1‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺣﺎدﺛﻪ‪ ،2‬ﺗﺜﺒﻴـﺖ‪ 3‬و ﺣﻤـﻞ و‬
‫ﻧﻘﻞ‪ 4‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﺟـﺎن اﻓـﺮاد ﮔﺮﻓﺘـﺎر در زﻳـﺮ آوار و رﺳـﻴﺪﮔﻲ اوﻟﻴـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺠﺮوﺣﻴﻦ از ﻧﻈﺮ ﻛﻤﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﻋﺎﻣﻞ زﻣﺎن و وﺳﻌﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺣﺎدﺛﻪ در ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﺠـﺎت ﺣـﺮف‬
‫اول را ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻴﻤﻪﺣﺮﻓﻪاي در ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻼت ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ واﺣﺪ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﺟﺴـﺘﺠﻮ و‬
‫ﻧﺠﺎت ﻣﺼﺪوﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﻬﺘﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﻫﺪاﻳﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﺳﺎس اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ و‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺗﺮي ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﺴﺮﻳﻊ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺷﺪه در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﻣﺪادرﺳـﺎﻧﻲ و ﻧﺠـﺎت‪،‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ آﺳﻴﺐﻫﺎي ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘﺬﻳﺮ را ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺧـﺮوج از ﺷـﺮاﻳﻂ ﺑﺤﺮاﻧـﻲ و ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﺑـﻪ‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻋﺎدي را ﻧﻴﺰ ﺷﺘﺎب ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ آﺳﻴﺐدﻳﺪﮔﺎن ﺣﻮادث ﺑﺰرگ اﻛﺜـﺮا ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﻣﺤـﺪودي‬
‫دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮآورده ﻧﻤﻮدن آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺨﺼﺺ و ﻣﻬﺎرت زﻳﺎدي اﺣﺘﻴﺎج ﻧـﺪارد و از ﻃﺮﻓـﻲ ﺗﻤـﺎم ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ در ﻳـﻚ ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮ و ﻧﺠﺎت ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺸﻲ از ﻛﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑـﻪﻋﺒـﺎرﺗﻲ ﻫـﺮ ﻓـﺮدي ﻓﻘـﻂ ﺣﻠﻘـﻪاي از زﻧﺠﻴـﺮه‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ زﻧﺠﻴﺮه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﻧﻴﺎز دارد‪ ،‬اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﺮدﻣـﻲ‪ ،‬در‬
‫ﻛﻨﺎر ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي ﺧﻮﺑﻲ را در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺮاي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛـﻼن ﺣـﻮادث ﺑـﻪوﺟـﻮد‬
‫ﻣﻲآورد‪ .‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻛﻠﻲ ﺟﺴﺘﺠﻮ و ﻧﺠﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﺎس و ﻗﺎﻋﺪه ﻛﻠﻲ آﻣﻮزشﻫﺎي ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ در ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗـﺪوﻳﻦ‬
‫ﺷﺪه و ﺳﻄﻮح ﺗﻌﻬﺪ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎي ﻣﺤﻠـﻲ و ﻣﻨﻄﻘـﻪاي ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‪ ،‬در ﻫـﺮ وﺿـﻌﻴﺖ‬
‫‪1- Location‬‬
‫‪2- Accessment‬‬
‫‪3- Stabilization‬‬
‫‪4- Transportation‬‬
‫اﺿﻄﺮاري ﻧﺎﺷﻲ از ﺣﻮادث ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه‪ ،‬ﻛﻠﻴﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺟﺴﺘﺠﻮ و ﻧﺠﺎت را در‬
‫ﻣﺴﻴﺮ درﺳﺖ ﻫﺪاﻳﺖ ﻧﻤﻮد ]‪.[73‬‬
‫در راﺳﺘﺎي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﻪ ﻫﺪر رﻓﺘﻦ ﺗﻼشﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ ﻛﻪ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺠﺴﺲ و ﻧﺠﺎت ﺑﻪ ﻣﻮرد اﺟﺮا ﮔﺬارده ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻻزم اﺳﺖ رواﺑﻂ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﻫﺎ و وﻇﺎﻳﻒ ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮده و روشﻫﺎي ﺗﺠﺴﺲ و ﻧﺠﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺳـﺘﺎﻧﺪارد در‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻛﺎري ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻣﻮﺛﺮ و ﻣﻔﻴﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺴﻴﺎري ﻛﻪ در ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺗﺠﺴـﺲ و ﻧﺠـﺎت دﺧﻴـﻞ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن آﻣﻮزش دﻳﺪه ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻧﻤﻮدن ﻧﻴﺮوﻫﺎ و ﻫﺪاﻳﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑـﻪ ﻳـﻚ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ]‪.[38‬‬
‫‪ -3-2-3-8‬ﺗﺨﻠﻴﻪ و اﺳﻜﺎن ﻣﻮﻗﺖ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻋﻮارض ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺎر ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻲﺧﺎﻧﻤﺎﻧﻲ و آوارﮔﻲ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﺧﻴﻞ ﻋﻈﻴﻤﻲ از آﺳﻴﺐدﻳﺪﮔﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ و وﻳﺮاﻧﻲ ﻣﺤﻞﻫﺎي ﺳﻜﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻄﻠﻮب زﻧﺪﮔﻲ در ﻳﻚ اﺟﺘﻤﺎع اﻧﺴـﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻣﻤﻜﻦ ﺗﺨﻠﻴﻪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل و اﺳﺘﻘﺮار ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﻣﻜﺎنﻫﺎي اﻣﻦ ﺑﺴـﻴﺎر‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ و ﺳﺮﻳﻊ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻜﺎن اﻣﻦ و ﺳﺮﭘﻨﺎه ﻣﻮﻗﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗـﺮﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي ﺗﺴـﻜﻴﻦ‬
‫ﺳﻴﻼب و ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﻴﻞزدﮔﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻼ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺗﺼـﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي‬
‫در آﺧﺮﻳﻦ دﻗﺎﻳﻖ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻧﻜﺎت ﻣﻬﻤﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و زﻣﺎنﺑﻨﺪي‪ ،‬ﻧﻮاﺣﻲ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ‪ ،‬راﺳﺘﺎ‬
‫و ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ در ﺗﺨﻠﻴﻪ و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻓﻨﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ]‪.[6‬‬
‫در ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺻﺤﻴﺢ ﺿﻮاﺑﻂ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﻞ اردوﮔﺎه‪ ،‬ﺟﻬﺖ اﺳﻜﺎن ﻣﻮﻗﺖ ﺳﻴﻞزدﮔﺎن‪ ،‬در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺮﻗﺮاري ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ اوﻟﻴﻪ )‪ ،(1PHC‬ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻐﺬﻳﻪ‪ ،‬ﺗﺎﻣﻴﻦ آب ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺴﺎزي اﺳﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒـﺖ از ﻣـﺎدران و ﻧـﻮزادان‪،‬‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرﻳﺎﺑﻲ و درﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬واﻛﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن‪ ،‬آﻣﻮزش ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺣﺮارت و ﺑﺮودت ﺳﺮﭘﻨﺎهﻫﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ﺳﻼﻣﺖ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ آﺳﻴﺐدﻳﺪﮔﺎن و ﻓﺮاﻫﻢ آوردن اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﺟﻬﺖ اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑـﻪ ﻣﻮﻗـﻊ‬
‫ﻓﻮري‪ ،‬ﺿﺮوري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ در ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺳﻜﺎن ﻣﻮﻗﺖ آﺳﻴﺐدﻳﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘـﺬﻳﺮش‬
‫و ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ اﻓﺮاد ﺑﻲﺧﺎﻧﻤﺎن و ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ در اﻳﻦ اردوﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬از اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[46‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﻫﺪف ﻛﻠﻲ اﺳﻜﺎن ﻣﻮﻗﺖ را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻣﻤﻜﻦ ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ اﻧﺘﻘـﺎل و اﺳـﺘﻘﺮار‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺳﻴﻞ در ﻣﻜﺎنﻫﺎي اﻣﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺟﺰﻳﻴﺎت اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ −‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در راﺳﺘﺎي ﺗﺤﻘﻖ ﻫﺪف ﻛﻠﻲ ﻃـﺮح ﺗﺨﻠﻴـﻪ‪ ،‬اﻧﺘﻘـﺎل واﺳـﺘﻘﺮار‬
‫ﺷﻬﺮوﻧﺪان در زﻣﺎن ﺑﺤﺮان‬
‫‪ −‬ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻜﺎنﻳﺎﺑﻲ ﻣﻮﻗﺖ در ﺑﻴﻦ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺷﻬﺮي و ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺷﻬﺮ‬
‫‪1- Primary Health Care‬‬

‫‪ −‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻜﺎنﻫﺎي اﻣﻦ و ﻛﻢ ﺧﻄﺮ ﺑﺮاي اﺳﻜﺎن ﻣﻮﻗﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان‬

‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ روش ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﺟﻬﺖ اﺳﻜﺎن اﺿﻄﺮاري آﺳﻴﺐدﻳﺪﮔﺎن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻣﻜﺎنﻳﺎﺑﻲ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻘﺮار اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﺗﺠﻬﻴﺰات اﻣﺪاد در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺣﺎدﺛﻪ‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ و اراﺋﻪ راﻫﻜﺎرﻫﺎﻳﻲ در ﺧﺼﻮص روش ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺑﻪ ﻧﻘﺎط اﻣﻦ و از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫‪ −‬ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي اﺻﻠﻲ ورودي و ﺧﺮوﺟﻲ از ﻣﻨﻄﻘﻪ آﺳﻴﺐ دﻳﺪه ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻣﻦ‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻘﺶ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺴﻮول‪ ،‬ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن و ﻫﻤﻜﺎر از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺪوﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺗﺨﻠﻴﻪ و اﺳـﻜﺎن ﻣﻮﻗـﺖ‬
‫در ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري ]‪.[82‬‬
‫‪ -4-2-3-8‬اﻣﺪاد اﺿﻄﺮاري‬
‫ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ اﻣﺪادرﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺳﻴﻞزدﮔﺎن در ﻛﺸﻮر اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻼل اﺣﻤﺮ اﻳﺮان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ ﻣـﺎده )‪(3‬‬
‫اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻼل اﺣﻤﺮ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ از وﻇﺎﻳﻒ اﻳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و اﻗﺪام درﺟﻬﺖ آﻣﺎدﮔﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺣﻮادث و‬
‫ﺳﻮاﻧﺢ و آﻣﻮزش ﻋﻤﻮﻣﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﺎدر اﻣﺪادي و ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت اﻣﺪادي در‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮوز ﺣﻮادث و ﺳﻮاﻧﺢ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺜﻞ زﻟﺰﻟﻪ و ﺳﻴﻞ و ﻏﻴﺮه در داﺧﻞ و ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر و اراﺋﻪ ﻛﻤﻚﻫﺎي اوﻟﻴﻪ در ﺣﻮادث‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻣﺪادﮔﺮان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[59‬‬
‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 43‬ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻣﺼﻮﺑﻪ ﻫﻴـﺎت وزﻳـﺮان‪ ،‬در ﺳـﺎل ‪ ،1382‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲﻫـﺎي‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻼل اﺣﻤﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼﻲ اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻛﺎرﮔﺮوهﻫـﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻼل اﺣﻤﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﻠﻲ آﻣﺎدﮔﻲ اﻳﻦ ﺳـﺘﺎد‪ ،‬ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﻫﺪاﻳﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ( را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد ]‪.[56‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ ﻃﺮح‪ ،‬ﻛﻠﻴﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮوز ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﺑﻪ درﺧﻮاﺳـﺖ ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﻫـﻼل اﺣﻤـﺮ ﺟﻤﻬـﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﻛﺎﻣﻞ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻣﺮ اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻼل اﺣﻤـﺮ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﻮﻇﻒ اﺳﺖ ﮔﺰارش ﻫﻤﻜﺎري ﻳﺎ ﻋﺪم ﻫﻤﻜﺎري اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ را ﺑﻪ رﻳﻴﺲ ﺳﺘﺎد ﺣﻮادث و ﺳﻮاﻧﺢ ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒـﻪ ﻛﺸـﻮر اراﺋـﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﺪف اﺻﻠﻲ از اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻓﻮري ﺑﻪ آﺳﻴﺐدﻳﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺗﺸـﻮﻳﻖ ﻣـﺮدم ﺑـﻪ ﺟﻤـﻊآوري اﻋﺎﻧـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺳﻴﻞزدﮔﺎن و ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب روﻳﺪاد ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[56‬‬
‫‪ -5-2-3-8‬ﺗﺪارﻛﺎت‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﭘﺲ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ و ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪه در اﺛﺮ ﺧﺮاﺑﻲﻫﺎي ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬
‫ﺑﺮاي اﺳﻜﺎن ﻣﻮﻗﺖ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﺠﺎد زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮزﻳـﻊ اﻣﻜﺎﻧـﺎت اﻣـﺪاد و ﻧﺠـﺎت از ﺟﺎﻳﮕـﺎه وﻳـﮋهاي‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮزﻳﻊ اﻣﻜﺎﻧﺎت در ﺳﻄﺢ ﺳﺎزﻣﺎن و اﻳﺠﺎد اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد اﻳﻤﻦ و اﻣﻦ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺟﻬﺖ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺳـﺮﻳﻊ‬
‫و آﺳﺎن در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺣﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ و ﻧﻴﺰ اﻳﺠﺎد ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺮاي اﺳـﺘﻘﺮار ﻧﻴﺮوﻫـﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان ﭘـﺲ از‬
‫وﻗﻮع ﺳﻴﻞ از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[82‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺗﺨﻠﻴﻪ و اﺳﻜﺎن آﺳﻴﺐدﻳﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺗﺎﻣﻴﻦ و ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻣﻮادﻏـﺬاﻳﻲ و آب آﺷـﺎﻣﻴﺪﻧﻲ ﺳـﺎﻟﻢ و ﻛـﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺗـﺎﻣﻴﻦ و‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ دارو‪ ،‬ﻣﻮادﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ و ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻓﻲ و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ -‬درﻣـﺎﻧﻲ‪ ،‬در اردوﮔـﺎهﻫـﺎي اﺳـﻜﺎن ﻣﻮﻗـﺖ در‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺷﻴﻮع اﻣﺮاض و ﺗﻠﻔﺎت ﺟﺎﻧﻲ از اﻫﻤﻴﺖ ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻫﻨﮕـﺎم‪ ،‬ﻣﺸـﻜﻼﺗﻲ از ﻗﺒﻴـﻞ ﺑﺴـﺘﻪ ﺷـﺪن‬
‫راهﻫﺎي ﻛﻤﻚرﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺤﺮان آﻣﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻋـﺪم ﺣﻀـﻮر‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻤﻚرﺳﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﺟﻤﻊآوري و ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻮزﻳﻊ ﺻﺤﻴﺢ و ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺮدﻣـﻲ‪ ،‬در ﺳـﻄﺢ ﻣﻠـﻲ و ﺟﻬـﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ارﺳﺎل ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺪون ارزﻳﺎﺑﻲ ﺻﺤﻴﺢ از ﻧﻴﺎزﻫﺎ و ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي ﺳـﺎﻋﺎت‬
‫اوﻟﻴﻪ ﺑﺤﺮان ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ را در ﻛﻤﻚرﺳﺎﻧﻲ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻓﺮاﻫﻢ آورد ﻛﻪ ﻣـﻲﺑﺎﻳﺴـﺖ ﺑـﺎ ارزﻳـﺎﺑﻲ و در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻛﻠﻴﻪ ﺷﺮاﻳﻂ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻗﺒﻞ از ﺣﺎدﺛﻪ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺣـﺪ اﻣﻜـﺎن در ﻫﻨﮕـﺎم ﺑﺤـﺮان‪ ،‬از ﺑـﺮوز ﭼﻨـﻴﻦ ﻣﺸـﻜﻼﺗﻲ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻤﻮد ]‪.[46‬‬
‫‪ -6-2-3-8‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻃﻼﻋﺎت و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺤﺮان‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﻮﻳﺎ و ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺴﺎس ﺑﻪ زﻣﺎن اﺳﺖ و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮان ﻧﻴﺎز‬
‫ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ آﺧﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺤﺮانزده دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه و ﺛﺒﺖ ﺳﻮاﺑﻖ و ﮔﺰارش ﻛﺮدن ﻛﻠﻴﻪ ﺣﻮادث‪ ،‬ﺑـﺎ اﻫﻤﻴـﺖ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺎﺧﻴﺮ در ﺟﻤﻊآوري دادهﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻣﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﺨﺮﻳﺐ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﺮوﺣﻴﻦ و ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن و ﻧﻴﺰ‬
‫ﻛﻤﻴﺖ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﻤﻚﻫﺎي رﺳﻴﺪه و ﻧﻴﺎزﻫﺎ وﻛﻤﺒﻮدﻫﺎ در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﺑﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺤـﺮان و ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺣﺠـﻢ ﺧﺴـﺎرت‬
‫ﻛﻠﻲ وارده ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺤﺮانزده ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﻇﺎﻳﻒ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﻮول ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻔـﺎ ﺷـﻮد‬
‫ﭼﺮا ﻛﻪ ﺗﻮﺟﻪ آنﻫﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺟﺎن اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﺣﻔﺎﻇﺖ از اﻣﻮال ﻣﺮدم ﻣﻌﻄﻮف اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳـﻨﻞ ﺣﺮﻓـﻪاي و ﺧﺒـﺮه ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫وﻇﻴﻔﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه و ﺛﺒﺖ ﺳﻮاﺑﻖ ﺗﻤﺎم ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط و ﺣﻮادث واﻗﻊ ﺷﺪه در ﺧﻼل ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻞ را ﻋﻬﺪه دار ﺷﻮﻧﺪ ]‪.[6‬‬
‫‪ -3-3-8‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﭘﺲ از ﺳﻴﻼب‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻋﺎدي را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﻴﻞزده ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺻﻞ ﻣﻬﻢ‪،‬‬
‫ﺑﺮآورد و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮانﺑﺨﺸﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ و ﺗﺪارك ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان ﭘـﺲ از ﺳـﻴﻼب‪،‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1-3-3-8‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻋﺎدي‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻛﻠﻴﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﻬﻴﺪاﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻓﺮوﻛﺶ ﻛﺮدن ﺳﻴﻞ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪،‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮﻗﺮاري ﻣﺠﺪد ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺟﺎدهﻫﺎ و ﻳﺎ راهآﻫﻦ‪ ،‬ﺑﻪ راه اﻧﺪازي ﭼـﺎهﻫـﺎي آب و ﻣﺎﺷـﻴﻦ آﻻت ﻛﺸـﺎورزي‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴـﻪ آب از‬
‫ﻧﻮاﺣﻲ ﭘﺴﺖ داﺧﻞ ﺷﻬﺮﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎ و ﻧﻴﺰ زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎزل‪ ،‬ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻮﺑﺎت اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه در ﺑﻌﻀـﻲ ﻧـﻮاﺣﻲ ﺳـﻴﻞزده‪،‬‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺤﺪوده زﻣﻴﻦﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ رﺳﻮﺑﺎت ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ ﺑﺬر ﻣﺠـﺎﻧﻲ ﺑـﻪ ﻛﺸـﺎورزان ﺑـﺮاي ﻛﺎﺷـﺖ‪ ،‬راه اﻧـﺪازي‬
‫ﻣﺮﻏﺪاريﻫﺎ و ﻳﺎ ﺣﻮﺿﭽﻪﻫﺎي ﭘﺮورش ﻣﺎﻫﻲ‪ ،‬ﮔﺎوداريﻫﺎ و ﻏﻴﺮه‪ ،‬راه اﻧﺪازي ﻣﺠﺪد ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﺗﺠﻬﻴـﺰات ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ و ﻏﻴـﺮه‪،‬‬
‫ﺑﺮﻗﺮاري ﻣﺠﺪد ﻣﺮاﻛﺰ ﺗﺠﺎري و ﻧﻮاﺣﻲ ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺮﻣﻴﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﺟﺎدهﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و ﺳـﺎزهﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺗﺎﻣﻴﻦ آب و دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب و ﻏﻴﺮه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ آﮔﺎهﺳﺎزي ﻣﺮدم در ﻣﻮرد اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪﮔﻲ آنﻫﺎ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻋﺎدي‪ ،‬ﭘﺲ از ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ را در ﺑﺮوﺷـﻮرﻫﺎي آﻣﻮزﺷـﻲ ﻛـﻪ در‬
‫ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﮔﻨﺠﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ در اﻳﻦ ﺑﺮوﺷﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺷﺎره ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪ −‬ﺑﻪ ﮔﺰارش اﺧﺒﺎر ﻣﺤﻠﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ از ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮدن آب آﺷﺎﻣﻴﺪﻧﻲ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬از آب ﺳﻴﻞ دور ﺷﻮﻳﺪ؛ اﻳﻦ آب ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ روﻏﻦ‪ ،‬ﮔﺎزوﻳﻴﻞ‪ ،‬ﻳﺎ ﻓﺎﺿﻼب آﻟﻮده ﺷﺪه ﻳـﺎ در ﺗﻤـﺎس ﺑـﺎ ﺧﻄـﻮط‬
‫ﻧﻴﺮوي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮق ﭘﻴﺪا ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬از آب در ﺣﺎل ﺣﺮﻛﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬در اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﻼب ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ و ﺟﺎدهﻫـﺎ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻞ ﺿﻌﻴﻒ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و در اﺛﺮ وزن ﺧﻮدرو ﻓﺮو ﺑﺮود‪.‬‬
‫‪ −‬از ﺧﻄﻮط ﻓﺸﺎر ﻗﻮي ﻛﻪ آوﻳﺰان ﺷﺪه اﺳﺖ دوري ﻛﺮده و اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ را ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﺮق ﮔﺰارش دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎزﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻮوﻻن وﺿﻌﻴﺖ را اﻣﻦ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻃﺮاﻓﺶ را آب اﺣﺎﻃﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬دور ﺷﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬در ورود ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻧﻬﺎﻳﺖ اﺣﺘﻴﺎط را ﺑﻜﻨﻴﺪ؛ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﻲﻫﺎ آﺳﻴﺐ دﻳﺪه ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ در اﺑﺘﺪا ﺧﺮاﺑﻲ دﻳﺪه ﻧﺸﻮد و‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬اﮔﺮ ﻣﺨﺰن ﺗﻮاﻟﺖ‪ ،‬ﻛﺎﺳﻪ ﺗﻮاﻟﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪﺧﺎﻧﻪ و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن آﺳـﻴﺐ دﻳـﺪه اﺳـﺖ در ﺻـﻮرت اﻣﻜـﺎن آن را‬
‫ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي زﻫﻜﺸﻲ در ﺻﻮرت آﺳﻴﺐ دﻳﺪن ﺳﻼﻣﺖ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه ﻣﻲاﻧﺪازد‪.‬‬
‫‪ −‬ﻫﺮﭼﻪ ﻛﻪ ﺧﻴﺲ و ﻣﺮﻃﻮب ﺷﺪه اﺳﺖ را ﺗﻤﻴﺰ و ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ ﻛﻨﻴﺪ زﻳﺮا ﮔﻞ و ﻻي ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪه از آب ﺳـﻴﻞ‪ ،‬ﺣـﺎوي‬
‫ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2-3-3-8‬ﻃﺮحﻫﺎي ﺑﺎزﺳﺎزي و ﻧﻮﺳﺎزي ﭘﺲ از ﺳﻴﻼب‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺎزﺳﺎزي و ﻧﻮﺳﺎزي ﭘﺲ از ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ اﻧﺠﺎم ﺷـﺪه و ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺷـﺎﻣﻞ ﻛﻤـﻚﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ ﺑـﻪ اﺳـﺘﺎنﻫـﺎ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪف اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت‪ ،‬ﻏﻠﺒﻪ ﻓﻮري ﺑﺮ ﻋﻮارض ﺣﺎدﺛﻪ و ﺑﺎزﺳﺎزي زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫـﺎي ﺗﺨﺮﻳـﺐ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي‬
‫ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻃﺮحﻫـﺎ ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺑﺎزﺳـﺎزي )در‬
‫ﺳﺎزهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ وﻟﻲ در ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻞ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷـﺪهاﻧـﺪ( و ﻧﻮﺳـﺎزي )در ﻣـﻮاردي ﻛـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﺟﺪﻳـﺪ ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ( ﺑﻪ اﺟﺮا در ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺧﺼﻮص ﺑﺎزﺳﺎزي و ﻧﻮﺳﺎزي ﺑﻌﺪ از ﺳﻴﻼب‪ ،‬دو روﻳﻜﺮد وﺟﻮد دارد‪ .‬روﻳﻜﺮد اول ﺑﺮ ﭘﺎﻳـﻪ ﻋـﺪم ﺻـﺪور اﺟـﺎزه و ﻣﻤﻨﻮﻋﻴـﺖ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در ﻛﻠﻴﻪ ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻴﻞ آﺳﻴﺐ دﻳﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان روﻳﻜﺮد ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز‪ 1‬ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در روﻳﻜﺮد دوم ﺗﻨﻬﺎ اﺟﺎزه ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز‪ 2‬ﺑﻪ ﺳﺎزهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛﻢﺗﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ رﺧـﺪاد ﺳـﻴﻼﺑﻲ آﺳـﻴﺐﭘـﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﻳﺎ ﻫﺮدو ﺑﺎﺷﺪ ]‪.[87‬‬
‫‪ -3-3-3-8‬اﺻﻼح ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‬
‫ﭘﺲ از ﻓﺮوﻛﺶ ﻛﺮدن ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب وارد ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻤﺎ ﭘﺲ از رﻓﻊ ﺧﻄﺮ‬
‫ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﺣﺎﻟﺖ آﻣﺎده ﺑﺎش و ﺑﺴﻴﺞ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺠﺎرب ﺑﺎ ارزش ﺣﺎﺻـﻠﻪ در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي ﺑﻌﺪي و ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﻨﻮن و رﻫﻴﺎﻓﺖﻫﺎي ﻛﺎرآﻣﺪ در اﺻﻼح روشﻫـﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ ﺳـﻴﻞ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻮادث ﺳﻴﻞ آﺗﻲ ﺛﺒﺖ ﺷﻮﻧﺪ ]‪.[6‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي در ﺳﻴﻞ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻫﻴـﺪروﻟﻮژي‪ ،‬ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ آب‪ ،‬ارزشﻫـﺎي اﻗﺘﺼـﺎدي‬
‫اراﺿﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه )ﻳﺎ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﺸﺪه(‪ ،‬دﻳﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﻞ‪ ،‬اﺑﺰارﻫﺎي ﻓﻨﻲ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻞ‪ ،‬اﺛﺮات ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و‬
‫اداري و ﻏﻴﺮه ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﻴﭻ ﻃﺮح ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼﺑﻲ‪ ،‬ﻃﺮح ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ و ارزش اﻳﻦ ﻃﺮحﻫـﺎ‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 10‬ﺳﺎل ﺑﻮده و ﺗﺠﺪﻳﺪ ادواري اﻳﻦ ﻃﺮحﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈـﺮ ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﺣﺮﻓﻪاي راﻫﺒﺮي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ]‪.[6‬‬
‫‪ -4-3-3-8‬ﺑﻪ روز ﻛﺮدن ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻛﺮدن ﻃﺮحﻫﺎي ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻼب و اﻃﻤﻴﻨﺎن از آﻣﺎدﮔﻲ اﺟﺮاي ﻃﺮح در ﺟﺮﻳﺎن ﺳـﻴﻼبﻫـﺎي آﺗـﻲ‪ ،‬ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي اﻳﻦ ﻃﺮحﻫﺎ در زﻣﺎن ﭘﺲ از رﺧﺪاد ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از درﺳﺘﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر دورهاي ﺑﺎزدﻳﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺿﺮورت دارد در ﺳﺎلﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺳﻴﻠﻲ‬
‫اﺗﻔﺎق ﻧﻤﻲاﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺶﮔﻴﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺳـﺎﻟﻲ ﻳـﻚ‬
‫ﺑﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ روز ﺷﻮد و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﺎرﻛﻨﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺗﻠﻔﻦﻫﺎ و ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﻫﺎ در آن ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد ]‪.[76‬‬
‫‪1- Sterilization‬‬
‫‪2- Redevelopement‬‬
‫‪ -4-8‬روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‬
‫روشﻫﺎي ﻣﻬﺎر و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺳﺎزهاي و ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻏﻴﺮﺳـﺎزهايﻫـﺎ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫روشﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن و ﺑﻬـﺮهﺑـﺮداري از ﺳـﺎزهﻫـﺎي‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه‪ ،‬اﺛﺮات ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ ﺳﻴﻞ را رﻓﻊ ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎ ذﺧﻴﺮه‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﺳﺎزي و اﻧﺤﺮاف ﺟﺮﻳـﺎن ﺳـﻴﻼب ﺗـﺎ‬
‫ﺣﺪي ﻛﻪ از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﻮﺟﻴﻪﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﺳﺎزهﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳـﻴﻼب‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺪﻫﺎي ﻣﺨﺰﻧﻲ و ﺑﻨﺪﻫﺎي ﺗﺎﺧﻴﺮي‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ اﺣﺪاث ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫ﻧﻘﺸﻲ ﻛﻪ در ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات ﺳﻴﻼب در ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎ دارﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬درﺟـﻪ اﻳﻤﻨـﻲ‬
‫ﺳﺎزهﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻼﺣﻈﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎزهﻫﺎي ﻣﻬـﺎر ﺳـﻴﻼب ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺷـﺎﻣﻞ ﺑـﺎزهاي از‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻣﺪﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ‪ 3‬ﺣﺎﻟﺖ زﻳﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪:[100‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻞ‬
‫ب‪ -‬ﻣﻴﺰان ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﻮد و ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ج‪ -‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺣﺪود ﻣﺸﺨﺼﻲ از رﻳﺴﻚ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﺎزهاي‪ ،‬در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﺗﺴﻬﻴﻼت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻻزم ﺑـﺮاي ﺣﻔﺎﻇـﺖ از‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﺣﺪاث ﺳﺎزهﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢﺗﺮ از ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎي ﻻزم ﺑـﺮاي ﻧﻮﺳـﺎزي ﻣﻨﻄﻘـﻪ و ﺗﺠﺪﻳـﺪ‬
‫ﺣﻴﺎت ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي زﻳﺎن دﻳﺪه‪ ،‬ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ آﺳﻴﺐدﻳﺪﮔﺎن و ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻜﺎن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﺮ ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻢﺧﻄﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﺎزهاي‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴـﺘﻌﺪ ﺳـﻴﻞ ﮔـﺮاﻳﺶ‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎ اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﺎزهاي‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪاي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛـﺎﻓﻲ‬
‫اﻳﻤﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ ،‬رﺧﺪادي‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺳﻴﻼب‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﺎزه ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪد ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ آن‪ ،‬ﺧﺴﺎرت ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺑﺎري ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ]‪.[100‬‬
‫در اداﻣﻪ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺮاي ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﺗﻜﺮار ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ اﻧـﻮاع روشﻫـﺎي ﺳـﺎزهاي ﻣﻬـﺎر ﺳـﻴﻼب‬
‫ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺶﺗﺮ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﺿﺎﺑﻄﻪ »راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب رودﺧﺎﻧـﻪ )روشﻫـﺎي‬
‫ﺳﺎزهاي(« ﺿﺎﺑﻄﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 242‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ ]‪.[30‬‬
‫‪ -1-4-8‬ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮهاي‬
‫ﻫﺪف ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‪ ،‬ذﺧﻴﺮه ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃـﻮرﻛﻠﻲ‬
‫ذﺧﻴﺮه ﺳﻴﻼبﻫﺎ در ﻣﺨﺎزن‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺗﺎﺛﻴﺮات زﻳﺎدي در ﺟﻬﺖ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﻴﻞ از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳـﺎن ﺳـﻴﻼﺑﻲ‪ ،‬ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﭘﻬﻨﻪ ﻣﺘﺎﺛﺮ از ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[92‬درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﺳﻴﻼبﻫﺎي رودﺧﺎﻧﻪ ﻓﺼﻠﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻛـﺎراﻳﻲ ﻣﺨـﺎزن ﭼﻨـﺪ ﻣﻨﻈـﻮره‪ ،‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻛﺎﻫﺶ اوج ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﺪهآل ﻣﺨﺰن درﺳﺖ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺣﻔﺎﻇـﺖ‬
‫ﺷﺪه ﻗﺮار دارد و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از آن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﻇﺮﻓﻴـﺖ ﮔـﺬردﻫﻲ اﻳﻤـﻦ در ﭘـﺎﻳﻴﻦدﺳـﺖ ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺳﻴﻼب ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن وﻗﻮع آن ﻳﺎ ﺑﺎ ﻧﺮخ ﺛﺎﺑﺖ و ﻳﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷـﺮاﻳﻂ ﭘـﺎﻳﻴﻦدﺳـﺖ‬
‫رﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد و ﻳﺎ درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺼﻞ ﺳﻴﻼب ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف آﺑﻴﺎري و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرت‬
‫وﺟﻮد ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺳﺪ و ﻗﺒﻞ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﺣﻔﺎﻇﺖ‪ ،‬ﻫﺪف از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺨﺰن در ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺟﺎري ﺷﺪن‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻴﻼب در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ]‪.[7‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻣﺎن‪ ،‬در ﺑﻴﺶﺗﺮ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺨﺎزن ﺑـﺮاي ذﺧﻴـﺮه آب‪ ،‬ﺑﺴـﻴﺎر ﺑـﻴﺶﺗـﺮ از‬
‫ﺣﺠﻢ ﻻزم ﺑﺮاي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺣﺪاث ﻣﺨﺎزﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ذﺧﻴـﺮه آب اﺣـﺪاث ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﻌﺎل‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژيﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎ و رادارﻫـﺎي‬
‫ﺗﻮﻓﺎن‪ ،‬ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮه ﺳﻴﻼبﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪﻛﺎر روﻧﺪ ]‪ .[7‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺨﺰن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺛﺮ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮي در ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺪه اوج ﺳـﻴﻼب و ﭘﻬﻨـﻪ‬
‫ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-4-8‬ﺳﺪﻫﺎي ﺗﺎﺧﻴﺮي‬
‫ﺳﺪﻫﺎي ﺗﺎﺧﻴﺮي ﻛﻪ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﻣﺤﺪوده ﺗﺤﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎرآﻳﻲ را در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ و‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ دارﻧﺪ‪ .‬در ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﺪﻫﺎي ﺗﺎﺧﻴﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ اﺣﺪاث اﻳﻦ ﺳﺪﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻫﻢزﻣﺎﻧﻲ ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺷـﺎﺧﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻴﻼب در ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻴﻼب در اﺛﺮ ﺳﺪﻫﺎي ﺗﺎﺧﻴﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﺳﺮﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑـﻪﻋﻠـﺖ زﻣـﺎن ﺗﻤﺮﻛـﺰ ﻛـﻢ‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻛﺎرآ از ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮهاي ﺑﻪﺳﺨﺘﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺨـﺎزن‬
‫ﺗﺎﺧﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺧﻮدﺑﻪﺧﻮد ﻣﺨﺎزن ﺑﻌﺪ از ﺳﻴﻼب را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻧﻤﻮده و ﻣﺎﻧﻊ از ﻓﺪا ﺷﺪن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻛﻨﺘﺮل ﺳﻴﻼب و ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي‬
‫آن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﺪﻫﺎي ﺗﺎﺧﻴﺮي ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي آﺑﺮﻳﺰ ﻛﻮﭼﻚ و ﺳﺪﻫﺎي ﻣﺨﺰﻧﻲ ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ]‪.[76‬‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻳﻚ ﺳﺪ ﺗﺎﺧﻴﺮي‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻳﻚ ﺳﺮرﻳﺰ ﺑﺰرگ و ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺪون درﻳﭽﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻇﺮﻓﻴـﺖ ﺧﺮوﺟـﻲ ﻳـﻚ ﺳـﺪ‬
‫ﺗﺎﺧﻴﺮي ﺑﺎ ﻣﺨﺰن ﭘﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از رودﺧﺎﻧﻪ در ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﺮوع ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﻣﺨـﺰن‬
‫ﺗﺎﺧﻴﺮ ﭘﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﺧﺮوﺟﻲ‪ ،‬آنﻗﺪر اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺎوي ﺳﻴﻼب ورودي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از آن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد از ﻣﺨﺰن ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ اﻣﻜﺎن اﻳﺠﺎد ﻣﺨﺰن ﺗﺎﺧﻴﺮي ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﺑﺪﻫﺪ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺮﺿـﻪ در ﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫ﻛﻤﻲ از ﻣﺤﻞ ﭘﺮوژه ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ روش‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ آن ﺑﺮ ﺗﺴﻜﻴﻦ ﺳﻴﻼب‪ ،‬داراي اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ ]‪.[15‬‬
‫‪ -3-4-8‬ﮔﻮرهﻫﺎ و ﺳﻴﻞﺑﻨﺪﻫﺎ‬
‫ﻣﺤﺪود ﻛﺮدن ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻼب در ﻳﻚ ﻋﺮض ﻣﻌﻴﻦ از رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺳﺎزهﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﮔﻮرهﻫﺎ و دﻳﻮارهﻫﺎي ﺳﻴﻞﺑﻨـﺪ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎزهﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮ روي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﺣﺪاث ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬از ﭘﺨﺶ ﺷﺪن و ﮔﺴﺘﺮش ﺳﻴﻼب در زﻣﻴﻦﻫﺎي‬
‫اﻃﺮاف رودﺧﺎﻧﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﺮده‪ ،‬آن را در ﻳﻚ ﻣﺴﻴﺮ و ﻣﺠﺮاي ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﺤﺪود ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔـﻮره‪ ،‬ﺑﻨـﺪ ﺧـﺎﻛﻲ ﻛﻮﺗـﺎﻫﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻛﻨﺎره رودﺧﺎﻧﻪ و در اﻣﺘﺪاد آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻧﻘﺶ ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ را در دورهﻫـﺎي ﺳـﻴﻼﺑﻲ‬
‫ﻛﻪ آب رودﺧﺎﻧﻪ از ﺳﻮاﺣﻞ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﻣﻲرود‪ ،‬اﻳﻔﺎ ﻛﻨﺪ و ﺑﺨﺶ ﻋﻤـﺪه زﻣـﻴﻦﻫـﺎي اﻃـﺮاف رودﺧﺎﻧـﻪ را از آبﮔﺮﻓﺘﮕـﻲ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ارزش زﻣﻴﻦﻫﺎ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﮔﻮره از دﻳﻮارهﻫﺎي ﺳـﻴﻞﺑﻨـﺪ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬دﻳﻮارهﻫﺎي ﺳﻴﻞﺑﻨﺪ از ﺟﻨﺲﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺘﻨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮕﻲ‪ ،‬آﺟﺮي‪ ،‬ﺗﻮرﺳﻨﮕﻲ‪ 1‬و ﭼﻮﺑﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ]‪.[26‬‬
‫ﻣﺰﻳﺖ اﺻﻠﻲ ﮔﻮرهﻫﺎ اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﺤﻠﻲ ارزانﻗﻴﻤﺖ در اﺣﺪاث آنﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻧﻔـﻮذ ﻧﺎﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﻣﺼﺎﻟﺢ درﻛﻨﺎره رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ دﻳﻮارﻫـﺎي ﺳـﻴﻞﺑﻨـﺪ ﻛـﻢﺗـﺮ از ﮔـﻮرهﻫـﺎ در ﻣﻌـﺮض ﺧﺮاﺑـﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﻣﻜﺎن روﮔﺬري دﻳﻮاره و ﻳﺎ آﺑﺸﺴﺘﮕﻲ در ﭘﻲ آنﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺶ اﺿﻄﺮاري ارﺗﻔﺎع ﺳـﻴﻞﺑﻨـﺪﻫﺎ‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻼب ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬داراي اﻫﻤﻴﺖ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[76‬ﺑﺮاي ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑـﻴﺶﺗـﺮ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺿﺎﺑﻄﻪ »راﻫﻨﻤﺎي ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ و ﻧﮕﻬﺪاري ﮔﻮرهﻫﺎ« ﺿـﺎﺑﻄﻪ ﺷـﻤﺎره ‪ 214‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي ﻛﺸـﻮر‪،‬‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد ]‪.[36‬‬
‫‪ -4-4-8‬اﻧﺤﺮاف ﺳﻴﻼب‬
‫اﻳﻦ روش ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻴﻞراه اﺿﻄﺮاري‪ 2‬ﻧﻴﺰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﻋﻤﻮﻣﺎ در ﻧﻮاﺣﻲ ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘـﻪ‪،‬‬
‫ﻧﻈﻴﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻣﺠﻤﺘﻊﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود ﻛﻪ ﻓﻀﺎي ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﻳﺾ و ﻳﺎ ﺗﻌﻤﻴﻖ آﺑﺮاه ﻳﺎ ﺳﺎﺧﺖ ﮔﻮرهﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد و‬
‫ﺳﺎﺧﺖ دﻳﻮارﻫﺎي ﺳﻴﻞﺑﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﻏﻴﺮ اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪه اﻳﻦ روش ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺣﺪاث ﮔﻮرهﻫﺎ و‬
‫دﻳﻮارهﻫﺎي ﺳﻴﻞﺑﻨﺪ در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻄﺮﻫﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻞ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻃﻮل ﮔﻮرهﻫﺎ و دﻳﻮارهﻫﺎي ﺳﻴﻞﺑﻨﺪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺎل آﻧﻜﻪ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ)‪ (3-8‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺤﺮاف ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺧﻄﺮﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از آن در ﺳﺮﺗﺎﺳـﺮ ﺑـﺎزه ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ از‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ ﻳﺎ آﺑﺮاه ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﻴﻞراه اﺿﻄﺮاري از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﺳﺮرﻳﺰ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬درﻳﭽﻪ ﺳﻴﻞ و ﻳﺎ ﺳﺮرﻳﺰ ﺧﺎﻛﻲ ﺷﺴﺘﺸـﻮ ﺷـﻮﻧﺪه‬
‫ﻛﻢ ارﺗﻔﺎع اﻳﺠﺎد ﻣﻲﮔﺮدد ]‪ .[25‬ﺑﺮاي ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑﻴﺶﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺿﺎﺑﻄﻪ »راﻫﻨﻤﺎي ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫـﺎي اﻧﺤـﺮاف‬
‫ﺳﻴﻼب« ﺿﺎﺑﻄﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 527‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1- Gabion‬‬
‫‪2- Emergency Floodway‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -3-8‬ﻧﻤﺎي ﺳﺎده ﺷﺪهاي از ﻳﻚ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻧﺤﺮاف ﺳﻴﻼب‬
‫‪ -5-4-8‬اﺻﻼح رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺳﺎزهاي‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺴﺎزي‪ ،‬ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻛﻼ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺻﻼح ﻣﺴﻴﺮ رودﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ در ﺑﺎﻻدﺳـﺖ ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت ﻣﺨﺘﻠـﻒ و‬
‫ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ اﻓﺰاﻳﺶ داده‪ ،‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺳﻴﻼب را ﺑـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ آب در آﺑﺮاﻫﻪ ﻛﺎﻫﺶ داده و ﺣﺠﻢ آب اﺿﺎﻓﻲ را ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎرج ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺣـﺬف ﻣـﻮاد زاﻳـﺪ و ﮔﻴﺎﻫـﺎن و اﺣـﺪاث‬
‫ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاي ﻛﻢ ﻛﺮدن ﭘﻴﭻ و ﺧﻢﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﺿﺮﻳﺐ ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻣﻮاﻧﻊ از ﻣﺴـﻴﺮ رودﺧﺎﻧـﻪ و‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻋﺖ آن ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺑﺴﺘﺮ و دﻳﻮارهﻫﺎ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﺗﻮان از ﺳﻨﮓ ﭼﻴﻦ‪ 1‬و آبﺷـﻜﻦ‪ 2‬اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﺮد و ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺷﻴﺐ دﻳﻮارهﻫﺎ و اﺟﺮاي ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي آﺳﻔﺎﻟﺘﻲ ﻳﺎ ﺑﺘﻨﻲ‪ 3‬روي آنﻫﺎ‪ ،‬از ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ دﻳﻮارهﻫـﺎ و ﺑﺴـﺘﺮ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺴﺎزي و اﺻﻼح ﻣﺴﻴﺮ رودﺧﺎﻧﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻮد ]‪:[68‬‬
‫‪ −‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﺿﺮﻳﺐ آﺑﮕﺬري رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﺣـﺪاث ﮔـﻮره و ﻳـﺎ ﺑـﺎ اﻧﺠـﺎم ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﻻﻳﺮوﺑـﻲ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺻﻼح ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺳﺎزهﻫﺎي ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ‪ ،‬ﻣﻮازي و اﺻﻼح ﻣﻘﻄﻊ و ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻣﺠﺮاي رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫‪ −‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﻴﺐ و اﻓﺰاﻳﺶ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺘﻘﺎل رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺣﺬف ﭘﻴﭽﺎنرودﻫﺎ و اﻳﺠﺎد راﺳﺘﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑـﺎ ﻛﺎﻧـﺎل‬
‫ﻣﻴﺎنﺑﺮ و ﺧﺎرج ﻛﺮدن ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻃﺮاف ﭘﻴﭽﺎﻧﺮود از ﻣﺤﺪوده ﺗﺎﺛﻴﺮات ﺳﻴﻞ‬
‫‪ −‬ﺑﺴﺘﻦ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﻔﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﺎرج ﻛﺮدن زﻣﻴﻦﻫﺎي اﻃﺮاف از ﻣﺤﺪوده ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻛﻢ ﺷـﺪن ﻃـﻮل ﻣﺴـﻴﺮ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ و ازدﻳﺎد ﺷﻴﺐ‬
‫‪1- Riprap‬‬
‫‪2- Epi‬‬
‫‪3- Lining‬‬
‫‪ −‬ﻣﻬﺎر و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‪ :‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻓﺰاﻳﺶ رﺳﻮب ﺟﺮﻳﺎن و ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺴﻴﺮ اﺻﻠﻲ در ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ‪،‬‬
‫در اﺛﺮ رﺳﻮبﮔﺬاري و ﺣﻔﻆ ﻣﺴﻴﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫‪ −‬ﻣﻬﺎر ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺳﻮاﺣﻞ‪ :‬ﺣﻔﻆ ﭘﺎﻳﺪاري زﻣﻴﻦﻫﺎي اﻃﺮاف‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺴـﻴﺮ‬
‫رود‪ ،‬ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ اﺣﺪاث ﺧﺎﻛﺮﻳﺰﻫﺎ و دﻳﻮارهﻫﺎي ﺳﻴﻞﺑﻨﺪ‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ﺗﺬﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺣﺪاث ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎﻧﺎل ﻫﺎﻳﻲ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮاردي ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻫـﺪف‬
‫ﺣﻔﻆ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در اﻃﺮاف رودﺧﺎﻧﻪ و در ﻳﻚ ﺑﺎزه ﻣﺸﺨﺺ اﺣﺪاث ﮔﺮدﻳﺪه اﻧﺪ و ﭘﺲ از آن ﺳﻴﻞ وارد ﺑـﺎﺗﻼق‪،‬‬
‫درﻳﺎﭼﻪ و ﻳﺎ دﺷﺘﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﺠﺎد ﺧﺴﺎرت ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑﻴﺶ ﺗﺮ اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﻧﺸﺮﻳﻪ »راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻬـﺎر ﺳـﻴﻼب‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ )روش ﻫﺎي ﺳﺎزهاي(« ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -6-4-8‬ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‬
‫ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي‪ ،‬ﻛﻢﺗﺮ در ﻃﺮحﻫﺎي ﺳﻴﻼب ﻣﺘﺪوال ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟﻲ در ﻣﻮارد ﺧﺎص اﺳﺘﻔﺎده از آنﻫﺎ اﻟﺰاﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫درﻳﭽﻪﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼبﻫﺎي درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،1‬اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﭘﻤﭙﺎژ و دﻳﻮارهﻫﺎي آﺑﻲ از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ روشﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫درﻳﭽﻪﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼبﻫﺎي درﻳﺎﻳﻲ ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻮﻓﺎن درﻳﭽـﻪﻫـﺎي ﻋﻈـﻴﻢ‬
‫ﺳﺪﻫﺎي درﻳﺎﻳﻲ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﻧﻮاﺣﻲ ﺳﺎﺣﻠﻲ از ﻃﻮﻓﺎنﻫﺎي درﻳﺎﻳﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاﻗﻊ درﻳﭽﻪ ﺑﺎز ﺑﻮده و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﺳﺪﻫﺎي درﻳﺎﻳﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺴﺎرات ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺘﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮوژه ﻋﻈﻴﻢ دﻟﺘﺎ در ﻫﻠﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎرز ﺳﺪﻫﺎي درﻳـﺎﻳﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻘـﺎﻃﻊ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎي ﺑﺎز ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻃﻊ در ﻣـﻮاردي از زﻳـﺮ ﺟـﺎدهﻫـﺎ‪ ،‬ﭘﺎرﻛﻴﻨـﮓﻫـﺎ و‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎﻧﺎل ﺑﺴﺘﻪ داراي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ ﻻزم ﺑـﺮاي ﻋﺒـﻮر ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬در ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﺟﻤﻊآوري آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ و ﺳﻴﻼب ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﭘﻤﭙﺎژ و ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در روش اﻳﺠﺎد دﻳﻮاره آﺑﻲ‪ ،‬در ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺟﺪارهﻫﺎي ﻧﻔﻮذ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ آب ﭘﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻳﻚ دﻳﻮاره آﺑﻲ‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻼب ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻣﻬﺎر ﻣﻲﺷﻮد ]‪.[76‬‬
‫‪ -5-8‬اﻫﺪاف ﻃﺮح‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻓﺮاﮔﻴﺮي در ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻞ اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﺳـﻴﻼب و ﺧﺴـﺎرات ﻧﺎﺷـﻲ از آن را‬
‫ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺪف از اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷـﻲ از وﻗـﻮع‬
‫ﺳﻴﻞ و ﻧﻴﺰ ﺳﻌﻲ در اﺳﺘﻔﺎده ﺣﺪاﻛﺜﺮ از ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻪوﻳﮋه در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻦ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ ،‬ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در واﻗـﻊ‬
‫ﻫﺪف از ﺗﺪوﻳﻦ اﻳﻦ ﻃﺮح‪ ،‬اراﺋﻪ راﻫﻜﺎري ﺟﻬﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﺗﺠﻬﻴﺰاﺗﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻮﻗـﻊ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ‪ ،‬اﻣﻨﻴﺖ و رﻓﺎه ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ وارد ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷـﺮح و ﺗﻔﺼـﻴﻞ اﻗـﺪاﻣﺎت ﻻزم‬
‫‪1- Close Conduit‬‬

‫ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮات و ﻋﻮاﻗﺐ وﻗﻮع ﺑﺤﺮان ﺳﻴﻞ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[8‬در اداﻣﻪ ﺟﺰﻳﻴﺎت اﻫﺪاف ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼب ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ و ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ )و زﻳﺎنﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ( ﺑﻪ اﻣﻮال و زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﻲ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﺣﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬در ﻃﻲ و ﭘﺲ از ﻳﻚ واﻗﻌﻪ ﺳﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻨﻜﻪ آن‬
‫زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ در ﻣﻮاﻗﻊ ﺿﺮوري ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ در دﺳﺘﺮس ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬اﻳﺠﺎد اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻦﻛﻪ ﮔﺴﺘﺮش و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ در آﻳﻨﺪه ﺑﻪ درﺳـﺘﻲ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺧﻄـﺮات ﺳـﻴﻞ ﻣﺤﺎﻓﻈـﺖ و‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ در آﻳﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻣـﺎﻟﻲ و ﺗﻠﻔـﺎت ﺟـﺎﻧﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ در آﻳﻨﺪه‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺎرﺑﺮي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل و ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ از اراﺿﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻫﺪاف و اﻟﺰاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ارزﻳﺎﺑﻲ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪.‬‬
‫‪ −‬و ﻣﻬﻢﺗﺮ از ﻫﻤﻪ اﻓﺰاﻳﺶ آﮔـﺎﻫﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ و ﻣﻮﺳﺴـﺎت ﻣﺴـﻮول در راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﻧـﻮاﺣﻲ ﺳـﻴﻞزده در‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﮔﻮش ﻛﺮدن‬
‫‪ -2‬ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎ ﻗﻮاﻋﺪ آواﻳﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻃﺮح ﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ از اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﺮات ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬آﻳﻨﺪه و‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﻳﻦ ﻃﺮح ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺧﺎص آن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻬﺎر ﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺎن ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﺎﻣـﻞ ﺑـﺎ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻃﺮحﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر ﻣﻨﻄﻘﻪ و دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي راﻫﺒـﺮدي ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -6-8‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ آن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي ﺷـﻮد و ﻃـﺮح ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ و‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺳﻴﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﺴﺎرات اﻗﺘﺼﺎدي و ﺟﺎﻧﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻞ ﺣﺪاﻗﻞ ﮔﺮدد درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪات و ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺪف از اﺟﺮاي ﻃـﺮح ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼب ﻓﻘـﻂ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻌﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻪوﻳﮋه در ﻣﻨـﺎﻃﻘﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻦ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻳﺪ ]‪ .[4‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷـﺮاﻳﻂ ﻣﻨﻄﻘـﻪ و ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از روشﻫـﺎﻳﻲ ﭼـﻮن‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ و اﺳـﺘﻔﺎده درﺳـﺖ از اراﺿـﻲ ﺣﺎﺷـﻴﻪ ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮان ﺣـﺪاﻛﺜﺮ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ را داﺷﺖ درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻛﻪ ﺧﻄﺮات ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻼب ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﺑﺨﺸﻲ از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺷﻜﻞ )‪ (4-8‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻄﺮات‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﻗﺪاﻣﺎت‬ ‫ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي اﻗﺪاﻣﺎت‬ ‫ارزﻳﺎﺑﻲ اﻗﺪاﻣﺎت‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺠﺪد ﺧﻄﺮات‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -4-8‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬
‫در ﮔﺎم اول اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺮات ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪ ﺑﺮرﺳﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻄـﺮ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺑـﺮ ﻋﻬـﺪه‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰان ﺷﻬﺮي و ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺷﺮاﻳﻂ در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺧﻄﺮات ﻣﻮﺟﻮد ﻛﻪ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ را‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﻛﺎرآﻣﺪ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ و در ﮔﺎم دوم‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﺮات ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﮔـﺎم در واﻗـﻊ ﻫﻤـﺎن ﺗﻬﻴـﻪ ﻃـﺮح‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻌﺪ از اﺟﺮا ﻛﺮدن ﻃﺮح و ﺑﺮاي ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﻛﺎراﻳﻲ آن‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻃـﺮح‬
‫اﺟﺮا ﺷﺪه اﻧﺠﺎم ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻃﺮح ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ و اﺻﻼح ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻗﺒﻞ ﻳـﺎ ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح در ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﻪ ]‪:[105‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﭼﻪ روشﻫﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارد و از ﻛﺪاﻣﻴﻚ از اﻳﻦ روشﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫ب‪ -‬اﻳﻦ روشﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺮاي ﭼﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮا ﺷﻮد و ﻣﻨﻄﻘﻪ داراي ﭼﻪ ﺷﺮاﻳﻂ و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ج‪ -‬اﺑﻌﺎد و اﻧﺪازه ﻃﺮحﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ )ﺑﺰرﮔﻲ ﻃﺮح(‪.‬‬
‫د‪ -‬و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﭼﻄﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻃﺮح ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه را اﺟﺮا ﻛﺮد و ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﺎ اﺟﺮاي آن ﻃﺮح ﺑﺮآورده ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻛﻪ در ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﮔـﺎم دوم در ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼب‬
‫)ﺷﻜﻞ)‪ ((4-8‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺷﻜﻞ )‪ (5-8‬اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ]‪:[70‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -5-8‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺪوﻳﻦ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ]‪[70‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻜﻞ )‪ (5-8‬ﮔﺎم اول و دوم ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺪوﻳﻦ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ )‪ ،(5-8‬در ﻣﺮﺣﻠـﻪ اول ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻛﺎﻓﻲ در ﻣﻮرد ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺧﻄﺮاﺗﻲ ﻛﻪ آن را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﺛﺒﺖ ﺷﺪه در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد و ﺑﺮرﺳﻲ روشﻫﺎي ﻣﻮﺟـﻮد‪ ،‬روﺷـﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺟﻬـﺖ ﻣﻬـﺎر ﺳـﻴﻼب و‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد‪.‬‬
‫در اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻮد ﺣﺎﺻﻞ از اﺟﺮاي روش در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ در‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ روش ﻣﻨﺎﺳﺐ را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد‪ .‬ﺳﻮد ﺧﺎﻟﺺ ﺣﺎﺻﻞ از اﺟﺮاي ﻃﺮح ﺷﺎﻣﻞ‬
‫دو ﺑﺨﺶ اﻓﺰاﻳﺶ درآﻣﺪ ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻣﻘﺪار‬
‫ﺳﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺟﺮا و ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻃﺮح در ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻛﺴﺮ ﻛﺮد ﺗﺎ ﺳﻮد ﺧﺎﻟﺺ از اﺟﺮاي ﻃﺮح ﺑﻪدﺳﺖ آﻳﺪ ]‪.[105‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻞ در ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ زﻳﺮ ﻃﻲ ﺷﻮد ]‪:[105‬‬
‫‪ −‬ﺷﻨﺎﺧﺖ و دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻮع ﻛﺎرﺑﺮي و ﺳﺎﺧﺘﺎر آن‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺮاز ﻛﻒ اوﻟﻴﻪ‪ 1‬ﻫﺮ ﺳﺎزه ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ و ﺑﺎزدﻳﺪ ﻣﻴﺪاﻧﻲ از ﻣﻨﻄﻘﻪ‪.‬‬
‫‪1- First-Floor Elevation‬‬

‫‪ −‬ﺗﺨﻤﻴﻦ و ﺑﺮآورد ارزش ﻫﺮ ﺳﺎزه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارك ﺑﻨﮕﺎهﻫـﺎي اﻣـﻼك‪ ،‬ﻗﻴﻤـﺖ ﻫـﺎي ﻓـﺮوش اﺧﻴـﺮ و‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ اﺳﻨﺎد ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﺎزه در اﺛﺮ وﻗﻮع ﺳﻴﻞ در ﻋﻤﻖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺎﺑﻊ ﻋﻤﻖ‪ -‬درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت ﺑﺮاي‬
‫ﮔﺮوه و دﺳﺘﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺨﻤﻴﻦ ارزش آنﻫﺎ در ﮔﺎم ‪.3‬‬
‫‪ −‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺗﺎﺑﻊ ﻋﻤﻖ‪ -‬ﺧﺴﺎرت ﻫﺮ ﺳﺎزه ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺳﻄﺢ‪ -‬ﺧﺴﺎرت ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺮوﻓﻴﻞ ﺳﻄﺢ آب اﻧـﺪازهﮔﻴـﺮي ﺷـﺪه‬
‫ﺑﺮاي ﺳﻴﻞﻫﺎي ﻣﺒﻨﺎ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﻛﺮدن ﺧﺴﺎرات ﺑﺮآورد ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﺳﺎزهﻫﺎ و ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ در ﺗﻤﺎم دﺳﺘﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﺳﻄﻮح ﻣﻌﻤﻮل و ﻣﺘﺪاول‪.‬‬
‫‪ -7-8‬ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻃﺮح‬
‫ﺑﺮاي آﻣﺎدهﺳﺎزي ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺤﻤﻴﻞ زﻳـﺎن و ﺳـﺨﺘﻲ ﺑـﺮ اﻓـﺮاد در‬
‫ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﻧﺸﻮد‪ .‬در اداﻣﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ ﻃﺮح ﺑﺎﻳﺪ ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد‪ ،‬اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -1-7-8‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻌﻴﺸﺘﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﻧﻴﺰ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸـﺎر ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌـﻲ‪ ،‬ﺧﻄـﺮ ﺳـﻴﻞ در ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬
‫ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در واﻗﻊ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي درﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺮان ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از اﻗﺘﺼـﺎد آن ﻣﺘﻜـﻲ ﺑـﻪ ﻛﺸـﺎورزي‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﻨﻴﺖ ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ اﻣﻨﻴﺖ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻌﻴﺸﺘﻲ اﺳﺖ و از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ دﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻞﮔﻴـﺮ ﺳـﻬﻢ ﻣﻬﻤـﻲ در ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﺮدم ﺑﺴﻴﺎر ﺣﻴﺎﺗﻲ و ﻣﻬـﻢ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﺟـﺮاي ﻃـﺮحﻫـﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻗﺸﺮﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒ ﺗـﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻛـﻪ در ﺳـﻄﺢ وﺳـﻴﻌﻲ در‬
‫دﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺳﻜﻮﻧﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬از اﺟﺮاي ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ آﺳﻴﺐ ﻧﺒﻴﻨﻨﺪ و ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي آنﻫﺎ در زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻴﺎﺑـﺪ‪ .‬در واﻗـﻊ‬
‫ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻓﺮاد ﻓﻘﻴﺮ ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎﺻﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ]‪.[4‬‬
‫‪ -2-7-8‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺪم اﻳﻤﻨﻲ ﻛﺎﻣﻞ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺗﺨﻤﻴﻦﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺰرﮔﻲ ﺳﻴﻞ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬داراي ﺗﻘﺮﻳﺐ اﺳﺖ و از ﻃﺮﻓﻲ ﻃﺮاﺣـﻲ و اﺟـﺮاي‬
‫روشﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ ﺗﺨﻤﻴﻦﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ اﺟﺮاي اﻳﻦ روشﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ اﻣﻨﻴﺖ ﻛﺎﻣﻞ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺨﺸـﻲ از ﻃـﺮح ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼب ﻛـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ اﺟـﺮاي‬
‫روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ در ﺻـﻮرت وﻗـﻮع ﺳـﻴﻠﻲ‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺳﻴﻞ ﻃﺮح آن ﺳﺎزه و ﺷﻜﺴﺖ ﻃﺮح ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﺧﺴﺎرت ﺑﻴﺶﺗﺮي ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺧﻄﺮ ﺣـﻮادث‬
‫وﻳﺮاﻧﮕﺮ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺳﻴﻞﻫﺎي ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ از ﻣﺒﻨﺎي ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ﺑﺮﺧﻲ اﻗـﺪاﻣﺎت ﺳـﺎزهاي ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﺧﺎﻛﺮﻳﺰﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ و ﻣﺠﺮاﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم اﺳﺘﻔﺎده در ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪت و ﻧﮕﻬـﺪاري ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺐ در ﻃـﻮل زﻣـﺎن‪ ،‬در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻞﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺷﺪت ﻛﻢﺗﺮ از ﺳﻴﻞ ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻴﺰ آﺳﻴﺐﭘـﺬﻳﺮ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ از ﺟﻤﻠـﻪ ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﻃـﺮح ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﺳﺎزهﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه در ﻃﺮح و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ آنﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[4‬‬
‫‪ -3-7-8‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ وﺟﻮد روﻳﻜﺮد اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻲ در ﻃﺮح‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از روشﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب اﺛﺮات ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ دارد‪ ،‬در واﻗﻊ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮاﻗﻊ‪ ،‬ﺳﻴﻼبﻫﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺛﺒﺎت و ﭘﺎﻳﺪاري اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ﺿﺮوري ﻣﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻣﻬـﺎر ﻛﺎﻣـﻞ ﺳـﻴﻼب و ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از ورود آن ﺑـﻪ رودﺧﺎﻧـﻪ و‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻮﺟﺐ اﺛﺮات ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺷﺪه و ﺣﻴﺎت ﺟﺎﻧﺪاران ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻛﺎﻫﺶ دﻓﻌﺎت آﺑﮕﻴـﺮي‬
‫ﺗﺎﻻبﻫﺎي اﻃﺮاف ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻨﻮع ﺟﺎﻧﻮران و ﮔﻴﺎﻫﺎن اﻳﻦ ﺗﺎﻻبﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آﻧﭽـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ در ﻃـﺮح‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﺠﺎد راهﻫﺎي ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب و ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻋﻼﻳﻖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻌﺎدل ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺷﻮد ]‪.[4‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻣﺬﻛﻮر در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب در ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﻲ ﻳﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺎﻳﺪ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺟﻤـﻊآوري اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻴﻞ در آن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺮداﺧﺖ و وﺳﻌﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﻴﻞﺧﻴﺰ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻄـﺮ و ﺑﺮرﺳـﻲ و آﻧـﺎﻟﻴﺰ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺗﺎﺛﻴﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺳﻴﻼب و ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ و ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎي رﺧﺪاد ﺳﻴﻞ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮد‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪلﻫـﺎ و‬
‫روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي ﻣﻬﺎر ﺧﻄﺮات ﺳﻴﻞ ﭘﺮداﺧﺖ و از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬روشﻫﺎي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﻣﻤﻜﻦ را ﺑﺮرﺳﻲ و آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻛﺮد‪.‬‬
‫در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮﻗﺮاري راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷـﻲ‬
‫از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب در ﺗﻤﺎم زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ راه ﺣﻞﻫﺎ در ﻛﻞ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ دﻳﺪه ﺷﻮد؛ ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و‬
‫زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﻳﻦ راﻫﻜﺎرﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻳﻜﭙﺎرﭼـﻪ از ﺗﻤﻬﻴـﺪات و روشﻫـﺎي ﺳـﺎزهاي و‬
‫ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻳﺪ ]‪[6‬؛ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ و ﻏﻴﺮﺳـﺎزهاي‪ ،‬ﺑـﻴﺶ از روشﻫـﺎي ﺳـﺎزهاي‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد و ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻃﺮحﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻤﺴﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎ ﻧﻈـﺎرت‬
‫و ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﻃﺮح ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ و آﻣﻮزش ﻣﺪاوم ﺟﺎﻣﻌﻪ و آﮔﺎهﺳﺎزي ﻣﺮدم از ﺟﻤﻠﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻬﻤﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﺑﻬﺒـﻮد ﻋﻤﻠﻜـﺮد‬
‫ﻃﺮح در ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -8-8‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﻣﺪﻳﺮان و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮان ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي از ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب و ﺗﻌﺪادي ﺷﺎﺧﺺ ﻳﺎ ﻣﻌﻴﺎر ﺑﺮاي‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ رو ﺑﻪ رو ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي آنﻫﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ و ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ و ﻳﺎ اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦرو ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛـﻪ ﺻـﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮان ﺳﺎﻳﺮ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻋﻘﻼﻳﻲ ﺑﻬـﺮهﻣﻨـﺪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ از اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ در ﺷﻜﻞ )‪ (6-8‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[71‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﻪ اﺟﺮا ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﺗﺠﺰﻳﻨﻪ و‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ‬
‫درآوردن‬ ‫ﮔﺰﻳﻨﻪ)ﻫﺎ(‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ‬ ‫ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬ ‫وزن ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﻴﺎر‬ ‫ورودي ﻣﺸﻜﻞ‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬ ‫ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬ ‫ﻣﻌﻴﺎر‬ ‫ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ‬
‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -6 -8‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻋﻘﻼﻳﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ )‪ (6-8‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺑﺮوز ﻣﺸﻜﻞ و ﻳﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎ ﺑﺮوز اﺧﺘﻼف ﺑـﻴﻦ وﺿـﻌﻴﺖ ﺟـﺎري و وﺿـﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﻄﻠﻮب اﻣﻮر ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻗﺪم ﺑﻌﺪ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ داراي اﻫﻤﻴﺘﻲ ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫در ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ وزندﻫﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻗـﺪم ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﮔﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﺷـﺪه و ﺑﺮاﺳـﺎس ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻳﺎ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﻄﻠﻮب و ﺑﻪ اﺟـﺮا درآوردن آن ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد ]‪.[71‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي ذﻫﻨﻲ آنﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺗﻜﻨﻴﻚﻫـﺎي‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻴﺎره‪ 1‬راﻫﻜﺎر ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴـﻚ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻳﺎ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ را از ﺑﻴﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد ﺗﺼـﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي اﻧﺘﺨـﺎب و‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد روشﻫﺎي ﺗﺼـﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي ﭼﻨـﺪ ﻣﻌﻴـﺎره ﻧﺸـﺎن داده ﻛـﻪ آنﻫـﺎ اﺑـﺰار ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ در ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪.[66‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ از ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳـﺎزهاي و ﻏﻴﺮﺳـﺎزهاي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﺗﻠﻔﻴﻖ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﺒﻌﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺟﻮابﻫﺎي ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي و اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮﺗﺮ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺒﺘﻨﻲ‬
‫ﺑﺮ ﻳﻚ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﻛﺮدن ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻮد ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ اﻣﺮوزه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻴـﺎره‪ ،‬ﻻزم ﻧﻴﺴـﺖ از‬
‫ﻣﻌﺎدل ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎر را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻛﻤﻲ و ﻛﻴﻔﻲ ﺑﺮاي‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮﺗﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﻼﺣﻈﺎت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ در ﺗﻮﺳﻌﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ -‬اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﺻﻞ از اﺟـﺮاي‬
‫ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻞ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم رﻫﻴﺎﻓﺖﻫﺎي ﺟﺎﻣﻊ و ﺟﺪﻳﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻫﺎ و ﻋﻼﻳﻖ ﻣﺨﺘﻠـﻒ را آﺷـﺘﻲ‬
‫دﻫﺪ و ﻫﻤﻪ آن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ را در راﺳﺘﺎي ﻳﻚ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار ﮔﺮد ﻫﻢ آورد‪ .‬ﻣﺴﺎﻳﻞ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎنﻫﺎ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻓﻘﻂ ﺑـﺎ‬
‫ﻳﻚ آﻳﻴﻦ رﻓﺘﺎري واﺣﺪ ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻛﺮد ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ رﻫﻴﺎﻓﺖ ﭼﻨﺪ ﻗﺎﻋﺪهاي و ﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ]‪.[6‬‬
‫‪1- Multi Criteria Decision Making‬‬

‫‪ -1-8-8‬ﻣﺪلﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻴﺎره )‪(MADM‬‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻴﺎره ﺑﻪ دﺳﺘﻪاي از ﻓﻨﻮن و روشﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي و ﻳـﺎ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ از ﺑﻴﻦ ‪ m‬ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاﺳﺎس ‪ n‬ﻣﻌﻴﺎر ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﻣـﻲروﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ زﻳﺮ ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ]‪:[71‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -4-8‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻴﺎره‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ‪ Ai‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﮔﺰﻳﻨﻪ ‪ i‬ام و ‪ rij‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ارزﻳﺎﺑﻲ ﮔﺰﻳﻨﻪ ‪ i‬ام ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻌﻴـﺎر ‪ j‬ام ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻳﻜـﻲ دﻳﮕـﺮ از‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ در ﻣﺪلﻫﺎي ‪ MADM‬ﻣﻘﻴﺎس اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻤﻲ و ﻛﻴﻔﻲ وﺟـﻮد دارد‪ .‬در‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ از ﻣﻘﻴﺎسﻫﺎي ﻓﺎﺻﻠﻪاي و رﺗﺒﻪاي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ روش ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﻣﻘﻴﺎس ﻓﺎﺻﻠﻪاي‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﻴﺎس دو ﻗﻄﺒﻲ‪ 1‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ ]‪:[71‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺑﺮاي ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ »اﺳﺘﺤﻜﺎم« ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻓﻮق ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺻﻔﺮ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺣﺪاﻗﻞ ارزش ﻣﻤﻜﻦ و ﻣﻘﺪار ‪ 10‬ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨـﺪه ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ارزش ﻣﻤﻜـﻦ از‬
‫ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ارزشﻫﺎي ‪ 6 ،4 ،2‬و ‪ 8‬را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارزشﻳﺎﺑﻲ ﺣـﺪ واﺳـﻂ ﺑـﻪﻛـﺎر ﺑـﺮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﻴﺎس دو ﻗﻄﺒﻲ ﺑﺮاي ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺨﺘﻲ ﻛﺎر ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﺠﺎد ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ در ﺗﻌﺒﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻔﺴـﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ و‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد ]‪:[71‬‬
‫‪1- Bipolar Scale‬‬

‫روش ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ ‪ AHP‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ذﻳﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪:[71‬‬
‫‪ −‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺎ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ −‬در اﻳﻦ روش ﻣﻲﺗﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن داﺷﺖ و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي را ﺑﻪﺻﻮرت ﮔﺮوﻫﻲ اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬
‫‪ −‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻛﻤﻲ و ﻛﻴﻔﻲ‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرت ﻫﻢزﻣﺎن در اﻳﻦ روش وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ −‬ﻧﺮم ﻓﺰارﻫﺎي ﺣﺮﻓﻪاي )اﻛﺴﭙﺮت ﭼﻮﻳﺲ‪ (1‬اﻳﻦ روش ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي را ﭘﺸـﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻛـﺮده و اﻣﻜـﺎن ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺎﻣﻊ را ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﻓﺮاواﻧﻲ در اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش در دﻧﻴﺎ و ﻛﺸﻮر وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ −‬ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ روش اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺎ را ﻛﺎﻫﺶ و اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮي ﻳﺎده ﺳﺎزي را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺰاﻳﺎي ﻛﻠﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ ذﻛﺮ ﺷﺪ روش ‪ AHP‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ روش ﻛﺎر آﻣﺪ‪ ،‬ﻛﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﺑـﺰار ﻣـﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑـﺎ ﺣـﺪاﻗﻞ زﻣـﺎن و ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻟﮕﻮي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺪﻳﺮان ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﻗﺮار دﻫﺪ ]‪.[65‬‬
‫‪ -2-8-8‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ )‪(AHP‬‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ‪ 2‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﺑﺎرزﺗﺮﻳﻦ ﻓﻨﻮن ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﭼﻨـﺪ ﻣﻨﻈـﻮره ﺑـﺮاي وﺿـﻌﻴﺖﻫـﺎي‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪهاي ﻛﻪ ﺳﻨﺠﻪﻫﺎي ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ و ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬اﺑﺰار ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ از ﻧﺎم اﻳﻦ روش ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻣﻲآﻳﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﮔﺎم اول ﺗﺸﻜﻴﻞ درﺧﺖ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺗﺼﻤﻴﻢ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ از ﺳﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد؛ ﺳﻄﺢ اول ﻫﺮ درﺧﺖ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻨﺪهي ﻫﺪف ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻄﺢ آﺧﺮ ﻫﺮ درﺧﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﻴـﺎن‬
‫ﻛﻨﻨﺪهي ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻫﺪف ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻧﻴﺰ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻫﻤﻴـﺖ ﻧﺴـﺒﻲ‬
‫اﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت وزنﻫﺎي ﻋﺪدي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ )‪ (7-8‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﻠﻲ ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي ﺗﺼـﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي در ﭼﻬـﺎر ﺳـﻄﺢ ﻧﻤـﺎﻳﺶ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﻣﻴﺎﻧﻲ اﻳﻦ درﺧﺖ ﻛﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪهي ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس آنﻫﺎ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫـﺎي‬
‫رﻗﻴﺐ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮد از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻻﻳﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒـﻲ ﻣﺴـﺘﻠﺰم ﻣﻘﺎﻳﺴـﺎت‬
‫زوﺟﻲ‪ 3‬ﺑﻴﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻮده و اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻳﺴﺎت ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﺳﺎس اراﺋﻪ ﻳﻚ ﺟﺪول ﻣﻘﺎﻳﺴﺎت ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد ]‪.[79‬‬
‫‪1- Expert Choice‬‬

‫‪2- Analythical Hierarchy Process‬‬
‫‪3- Pairwise Comparisions‬‬
‫ﻫﺪف‬
‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي اﺻﻠﻲ‬
‫زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -7-8‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﭼﻬﺎر ﺳﻄﺢ ]‪[79‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر وزندﻫﻲ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬از روش ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ زوﺟﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮد در ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻪﺻﻮرت زوﺟﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪه و وزن ﻧﺴﺒﻲ آنﻫﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﻴﻖ وزنﻫﺎي ﻧﺴـﺒﻲ‪،‬‬
‫وزن ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻫﺮ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ وزن ﻫﺎي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺧﻮد‪،‬‬
‫از روش ﺑﺮدار وﻳﮋه ﻛﻪ ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮه درﻳﺎﻓﺘﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ]‪.[120 ،58‬‬
‫‪ -3-8-8‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺪل ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻛﻪ در ﺟﺪول )‪ (5-8‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﮔﺮدد ]‪ ،[115‬ﺟـﺪول )‪(5-8‬‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﻳﻚ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﺪوده وﺳﻴﻌﻲ از ﻣﺴﺎﻳﻠﻲ ﭼﻮن اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻣﻨﻴﺖ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ‪،‬‬
‫رﻓﺘﺎر ﺳﻴﻞ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺳﻨﺠﻲ‪ ،‬ﻧﮕﺮش ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت زﻳﺮﺑﻨـﺎﻳﻲ و ﺳـﺎزﮔﺎري ﺑـﺎ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄـﺮات را در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ‪ ،‬وزن و ﻧﻤﺮات ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺗﺎﺛﻴﺮ آنﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -5-8‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ارزﻳﺎﺑﻲ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬

‫راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب‬ ‫راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﺳﺎزهاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب‬
‫اﻳﺠﺎد راهﻫﺎي دﺳﺘﺮﺳﻲ در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‬

‫آﻣﻮزش ﺟﺎﻣﻌﻪ و اﻳﺠﺎد آﻣﺎدﮔﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻼب‬
‫ﺿﺪ ﺳﻴﻞ ﻛﺮدن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ )ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي(‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿﻄﺮاري ﺳﻴﻼب‬
‫درﻳﭽﻪﻫﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ‬
‫ﻛﺎﻧﺎل ﻫﺎي اﻧﺤﺮاف ﺳﻴﻼب‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺪون ﭘﺮوژه‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‬
‫ﺣﻮﺿﭽﻪ ﻫﺎي ﺗﺎﺧﻴﺮي‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ‬
‫ﺳﺪﻫﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‬

‫ﺑﻬﺴﺎزي ﻛﺎﻧﺎل ﻫﺎ‬
‫ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‬
‫ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪ /‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ‬
‫ﮔﻮره‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮات ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺮازﻫﺎي ﺳﻴﻞ‬
‫اﻣﻨﻴﺖ‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮات ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫ﺟﺎﻧﻲ اﻓﺮاد‬ ‫وﻗﺎﻳﻊ ﻧﺎدر‬
‫اﺻﻼح ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﺮاﺳﺎس وﻗﺎﻳﻊ‬
‫ﻧﺎدر‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺮخ رﺷﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫اﺧﺘﻼﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺟﺎﺑﻪ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺎت‬ ‫ﺟﺎﻳﻲ ﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از اﻗﺪاﻣﺎت‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮد ارزش اﻣﻮال و اﻣﻼك‬
‫ﻛﺎﻫﺶ اﺧﺘﻼﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺎت‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺎت‬ ‫اﺛﺮ روي ﮔﻴﺎﻫﺎن و ﺟﺎﻧﺪاران‬
‫زﻳﺴﺖ‬
‫ﺑﻬﺴﺎزي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻲ‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮ در رﻓﺘﺎر ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫رﻓﺘﺎر‬
‫ﺳﻴﻼب‬
‫ﺳﻴﻼب و‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻌﺪاد ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﺎﺛﺮ‬
‫اﺛﺮات‬
‫از ﺳﻴﻼب‬
‫اﻣﻜﺎن‬ ‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ /‬ﺗﻜﻨﻴﻜﻲ‬
‫ﺳﻨﺠﻲ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮد ارﮔﺎنﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﻮﻟﻲ‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري‬
‫دوﻟﺖ‬
‫ذﻳﻨﻔﻌﺎن‬ ‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺳﻴﻞ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺳﺎزﮔﺎري و‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺧﻄﺮات و ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﺗﻄﺎﺑﻖ‬ ‫ﺷﻬﺮي‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ زﻳﺴﺖ‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻲ‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت‬ ‫اﺻﻼح ﻛﺎرﻛﺮد و در دﺳﺘﺮس‬
‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬ ‫ﺑﻮدن ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت‬
‫ﻛﻞ‬
‫‪ -4-8-8‬ﺗﺮﻛﻴﺐ روشﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺖ در ﭘﻴﺶﺑﻴﻨـﻲﻫـﺎي ﻣﺮﺑـﻮط در زﻣﻴﻨـﻪ رﺧـﺪاد ﺳـﻴﻞ‪ ،‬اﻧﺘﺨـﺎب ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ راﻫﺒـﺮد ﺑـﺮاي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻛﺎري دﺷﻮار اﺳﺖ و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ داﺷﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت و داﻧﺶ ﻛﺎﻣﻞ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ دارد‪ .‬از اﻳﻦرو ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺘﺨﺎب راﻫﺒﺮد ﺑـﻪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از راه ﺣﻞﻫﺎ را در ﺑﺮﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺘﻮان آن را ﺗﻐﻴﻴﺮ داد و ﺑﻬﻴﻨﻪﺳﺎزي ﻛﺮد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫راﻫﺒﺮد ﺑﺎﻳﺪ از اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب راﻫﺒﺮد ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ ﻛـﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ از روشﻫـﺎي‬
‫ﺳﺎزهاي و ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي اﺳﺖ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻫﺪف ﻃﺮح ﻛﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ و ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي از ﻃﺮﻳﻖ آﻣﺎدهﺳﺎزي در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻞ و اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺳﺮﻳﻊ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ؛ در واﻗﻊ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ از اﻗـﺪاﻣﺎت‬
‫ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت و ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ ﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[4‬از ﻃﺮﻓﻲ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨـﺎب ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ راﻫﺒـﺮد در ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ راﻫﻜﺎر ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎدي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺟﻨﺒـﻪ اﻗﺘﺼـﺎدي‪ ،‬زﻳﺴـﺖ ﻣﺤﻴﻄـﻲ و اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ آن ﺑﺮرﺳـﻲ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ دارد‪.‬‬
‫‪ -5-8-8‬اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻠﻴﺪي ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻃﺮح ﻳﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ آﻣﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻠﻴﻪ ﮔﺰارشﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و اﺳـﻨﺎد ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ ﻃـﺮح‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﻃﺮحﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ )از ﺟﻤﻠﻪ آب ﺳـﻄﺤﻲ و زﻳﺮزﻣﻴﻨـﻲ‪،‬‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﺧﺎكﻫﺎي اﺳﻴﺪي و اﻫﺪاف ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ( و ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻗﺪام اﻃﻼﻋﺎت ﭘﺎﻳﻪاي ﻣﻬﻤﻲ را ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮه‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ و ﻓﺮﺻﺖﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد‬
‫ﻣﺤﻴﻂ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ اﻗﺪام ﻓﻮق ﻛﻤﻴﺘـﻪ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺗـﺎﺛﻴﺮ اﻗـﺪاﻣﺎت ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت در ﺟﺎﻳﻲ در دﺳﺘﺮس ﻧﻴﺴﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ﺑـﻴﺶﺗـﺮي ﻧﻴـﺎز اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣـﻮارد‪،‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮﺟﻮد و ﻳﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ در ﻣﺤﻞ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ روي ﺗﺎﺛﻴﺮات اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‬
‫ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻧﻤﻮد ]‪.[115‬‬
‫‪ -6-8-8‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ -‬اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻧﻮاع ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي را ﺑـﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺗﺤﻤﻴـﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﺟﺮاي اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻗـﺪاﻣﺎت ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب و ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻼب ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺛﺮات آنﻫﺎ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﻣﻴﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ وزندﻫﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از اﻗﺪاﻣﺎت ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼب ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺑﺎﻻي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﻣﻜﺎن ﻣﺮدم ﺳﺎﻛﻦ در اراﺿﻲ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﻣﻮﺟﺐ اﻳﺠﺎد اﺧﺘﻼل در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ و زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮدم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﺎكﺳﺎزي آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ از ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺒﻮد ﺑﻬﺮهوري‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ آنﻫﺎ و ﭘﺎﻳﻴﻦ آوردن ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻞ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺜﺎلﻫﺎ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪ .[115‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻋﻴﻨﻲ ﻣﺴﺎﻳﻞ و‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‪ ،‬ﺟﻤﻊآوري اﻧﻮاع اﻃﻼﻋﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺿﺮوري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس‪ ،‬اﻧﻮاع ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻳﺮ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﺛﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫‪ −‬ارزﻳﺎﺑﻲ اﺛﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬
‫اﺛﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﺎري ﺷﺪن ﺳﻴﻞ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺎم و در ﮔﺮوهﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﺎص ﻧﻴﺰ ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ ارزﻳـﺎﺑﻲ دارد‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬آﻳﺎ ﺳﺎﻛﻨﺎن ﺳﻴﻼبدﺷﺖ داراي وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺧﺎص ﻳﺎ ﻣﻌﺎﻳﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻠﻲ در ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ اﻧﻌﻄـﺎفﭘـﺬﻳﺮي‬
‫آنﻫﺎ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺳﻴﻼب و ﭘﺲ از وﻗﻮع آن ﺷﻮد؟‬
‫‪ −‬آﻳﺎ ﺳﻴﻞ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻈﻢ ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد و ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﺮدم ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﻞ آﮔﺎﻫﻲ ﻻزم را دارﻧﺪ؟‬
‫‪ −‬آﻳﺎ اﺣﺘﻤﺎل دارد ﻛﻪ ﺳﻴﻞ اﺛﺮات ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺨﺮﺑﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ و آﻳﺎ راﻫﺒﺮدﻫـﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ راﻫﻜـﺎري ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺛﺮات ﻣﺨﺮب ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪ −‬آﻳﺎ ﺑﺎﻓﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﺮدم ﺳﺎﻛﻦ در ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ارزﻳﺎﺑﻲ اﻗﺘﺼﺎدي از اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮاي اﻃﻤﻴﻨـﺎن از‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻮدن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺿﺮوري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺻﻮﻻ اﻳﻦ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ اﻗﺘﺼـﺎدي ﺑـﺎ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي ﻣﻠﻤـﻮس در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺑﺮآورد ﻛﻤﻲ ﺷﺎن ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻮل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ (ESD)1‬ارزﻳﺎﺑﻲ و ﺑﺮآورد ﻛﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺴﺎوي ﺣﻘﻮق ذﻳﻨﻔﻌﺎن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ از اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳـﻪ ﻧـﻮع از ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬ﺧﺴﺎرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﻴﻼب را ﻣﻲﺗﻮان از روي ﺗﻌﺪاد ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺳﻴﻞزده در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﺳﻴﻼب و ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿـﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﺧﺴـﺎرت در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺴـﻜﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺠـﺎري‪ ،‬ﻛﺸـﺎورزي و ﻏﻴـﺮه ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻔـﺎوﺗﻲ را دارا‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ( ﺑﺮآورد ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ −‬ﺧﺴﺎرت ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﻴﻼب را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاﺳﺎس ﺳـﻄﺢ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ ،‬اﺧـﺘﻼلﻫـﺎي ﻧﺎﺷـﻲ از ﺗﺨﻠﻴـﻪ‪ ،‬ﭘﺎﻛﺴـﺎزي و‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮآورد ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪1- Ecologically Sustainable Development‬‬

‫‪ −‬ﺧﺴﺎرت ﻏﻴﺮﻣﻠﻤﻮس‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻴﻤﺎري‪ ،‬اﺿﻄﺮاب و اﻓﺴﺮدﮔﻲ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺳﻴﻞزده ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻛـﻪ ﺑـﺮآورد‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻛﻤﻲ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺧﺴﺎرت اﻣﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد اﺑﻌـﺎد ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺧﺴـﺎرت ﻣﻌﻨـﻮي را‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺣﺘﻤﺎل ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري‪ ،‬ﺷﺪت ﺳﻴﻼب و ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺳﺎﻛﻦ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﺧﻴـﺰ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﻓﻮق ﻛﺎراﻳﻲ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ از اﻧﺠﺎم‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت را ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ ]‪ .[115‬ﺑﺮاي ﺑﺮآورد اﻳﻦ ﺧﺴﺎرتﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ راﻫﻨﻤﺎي ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -7-8-8‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺘﻤﻞ )‪ 1(PMF‬ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ از زﻣﻴﻦﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘـﻪ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺳـﻴﻼب‬
‫اﻣﺮي ﻏﻴﺮﻣﺤﺘﻤﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬از اﻳﻦرو ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺳﻴﻼب ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﺎﻟﻪ اﺳﺎﺳﻲ ﻧﮕﺮاﻧﻲ‬
‫ﺑﺮاي اﻣﻨﻴﺖ ﺟﺎﻧﻲ اﻓﺮاد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿﻄﺮاري و آﻣﻮزش اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺘﻤﻞ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﺒﻌﺎت ﺳﻴﻼب را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻃﺮحرﻳﺰي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿـﻄﺮاري ﻣﺸـﺨﺺ ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺘﻤﻞ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺣﺴﺎس و ﺑﺤﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻠﻴﺪي ﺑﺮاي ﻛـﺎﻫﺶ ﺗﻠﻔـﺎت ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﻃﻐﻴﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ اﺿـﻄﺮاري ﻣﻨﺎﺳـﺐ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺑﺎزﻳـﺎﺑﻲ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ آﻣﻮزشﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي در ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﺿﻄﺮاري ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺘﻤﻞ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﻴﻨﻪ رﺧﺪادﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣـﻲرود‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎل‪ ،‬وﻗﺘـﻲ‬
‫ﺳﻴﻼب ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ %1‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﻳﻚ ﺧﺎكرﻳﺰ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻳﻘﻴﻦ ﻳﻚ ﺳﻴﻼب ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل رﺧﺪاد ‪ %5‬ﺧﻄﺮي را ﺑﺮاي ﺳﺎزه ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﺳﺎزه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺳﻴﻼب ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ رﺧﺪاد‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ‪ ،‬اﻣﺎ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺑﺎﻻﺗﺮي را از ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺘﻤﻞ دارا ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻣﻼك‪ ،‬داراﻳﻲﻫﺎ و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ﺗـﺎ در ﻃـﺮح ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ‬
‫اﺿﻄﺮاري ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ]‪.[115‬‬
‫ﻳﻚ ﺑﺮرﺳﻲ و ارزﺷﻴﺎﺑﻲ ﻛﻠﻲ از ﺗﻤﺎﻣﻲ رﺧﺪادﻫﺎ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻬﻢ و ﻛﻠﻴﺪي ﺑـﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ ﺳـﻴﻼب را ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻳﻜﻲ از ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب اﺳﺖ و ﺿﺮوري اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﺧﺪادﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺤﺘﻤﻞ در ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ ﺳـﻴﻼب‪ ،‬در‬
‫ﻣﻮاﻗﻊ ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺛﺮات ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺮ ﺳﻴﻼب در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷـﺎﻣﻞ اﺛـﺮات ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﺑـﺮ راه ﺑﻨـﺪانﻫـﺎ و‬
‫ﻣﻜﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ راه ﺗﺮدد آنﻫﺎ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﺪارك و ﺗﻬﻴﻪ ﺟﺰﻳﻴﺎت ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﻣﺤﺘﻤﻞ و ﻣﻜﺎنﻫﺎي ﭘﺮ ﺗﺮاﻓﻴﻚ‪.‬‬
‫‪1- Probable Maximum Flood‬‬

‫‪ −‬ارزﻳﺎﺑﻲ زﻣﺎن ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺴﻴﺮي ﻛﻪ در ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮﻳﻦ زﻣﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻃﻮﻓـﺎن‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻ آﻣﺪن آب ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻣﺎن ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﻧﻔﺮات و وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻛﻪ از ﻣﺴﻴﺮﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﺟﺴﻤﻲ اﻓﺮاد در ﺣﺎل ﺗﺨﻠﻴﻪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﺸﻜﻞ ﺧﺎص در ﺗﺨﻠﻴﻪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻟﻴﺴﺘﻲ ﺧﻼﺻﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﺗﻌﺪاد ﻧﻔﺮات ﻣﻮرد ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﺎﻳـﺪ در آن‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ زﻣﺎن ﻫﺸﺪار ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻮﺟﻮد را ﺑﺎ زﻣﺎن ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﻛﻤﺒﻮدﻫﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﻛﻨـﺪ و ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮات در‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺎﺷﻲ از اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ در آﻳﻨﺪه را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﺪ ]‪.[115‬‬
‫‪ -8-8-8‬ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻧﻤﻮدن ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ )ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﻄﺒﻖ(‬
‫اﻣﺮوزه ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻞ در ﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در زﻣﻴﻨـﻪ‬
‫اﻳﺠﺎد ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﻫﻴـﺪروﻟﻮژي‪ ،‬ﺳﺴﻴﺴـﺘﻢ ﻣﻨـﺎﺑﻊ آب‪ ،‬ارزشﻫـﺎي اﻗﺘﺼـﺎدي اراﺿـﻲ‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه )ﻳﺎ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﺸﺪه(‪ ،‬دﻳﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﻞ‪ ،‬اﺑﺰارﻫﺎي ﻓﻨﻲ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻞ‪ ،‬اﺛﺮات ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﺎت ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ و اداري و‪....‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﻴﭻ ﻃﺮح ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻠﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻃﺮح ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻨﺎوﺑﺎ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﺒﺘﻨـﻲ‬
‫ﺑﺮ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﺣﺮﻓﻪاي راﻫﺒﺮدي ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻫﺮﮔﺰ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻧﻤﻲرﺳﺪ]‪ .[6‬در واﻗﻊ ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي وﺣﻲ ﻣﻨﺰل و ﺣﻜﻢ ﺑﻼﻣﻨﺎزع ﻧﻴﺴـﺖ‪ .‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺳـﻨﺪي اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﻋﺎﻳﺖ راﻫﺒﺮد اﺻﻮﻟﻲ ﺿﺮوري‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲﻫﺎي ﻻزم‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺳﺎزﻣﺎنﻫـﺎ و اﻓـﺮاد‬
‫درﮔﻴﺮ در ﺣﺎدﺛﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﭘﺲ از وﻗﻮع ﻫﺮ ﺣﺎدﺛﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺰرگ و آﺷﻜﺎر ﺷﺪن ﻧﻘﺎﻳﺺ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻃﺮح‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﺻﻼح و ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻻزﻣﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻛﺎﻣﻞﺗﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن اﺻﻼح و ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﻣﺪاوم در ﭼﻨـﻴﻦ ﻃـﺮحﻫـﺎﻳﻲ ﻳـﻚ اﺻـﻞ‬
‫اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺟﻬﺎن از ﺗﺪوﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ ﻛﻪ اﺻﻼح و ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﻜﺮر آنﻫﺎ اﻣﻜـﺎنﭘـﺬﻳﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬دوري ﻣﻲﺟﻮﻳﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻣﺎده واﺣﺪه ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪه و اﺟﺮاي آن را ﻣﻮﻛﻮل ﺑﻪ ﻣﻘﺮرات و‬
‫آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴﺤﺎ ﻣﺤﻠﻲ و ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮراﻫﺎي ﺷﻬﺮي و ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻧﻘـﺶ ﻣـﺮدم در‬
‫ﻣﺮاﺣﻠﻲ ﭼﻮن اﺻﻼح و ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ و ﺑﻪ وﻳﮋه در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﻬﺮي‪ ،‬آﻣﻮزش و اﻓﺰاﻳﺶ اﻃﻼﻋﺎت و آﮔﺎﻫﻲﻫﺎي آﻧﺎن ﻫﻤﺎنﻃﻮر‬
‫ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻞ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﺿﺮوري ﻣﻲﺷﻮد ]‪.[8‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ در ﺗﺪوﻳﻦ ﻃﺮح ﺑﺎﻳﺪ از ﻃﺮﻓﻲ ﺑﻪ رﻓﺎه اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻻزم اﺳﺖ در‬
‫ﻃﻲ زﻣﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ روز ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﻃﺮح اﻋﻤﺎل ﺷﻮد و از ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﻮﺟـﻪ داﺷـﺖ ﻛـﻪ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻫﻤﻮاره در ﻣﻌﺮض ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻃﺒﻴﻌﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻗﻠﻴﻤﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿـﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ ﻧﮕﺮش ﺟﺎﻣﻊ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ و در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻠﻲ‪ ،‬ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﻋﻤﺎل ﺷﻮد ﻛﻪ اوﻟﻮﻳﺖ اﺻﻠﻲ و ﻛﻠﻲ آن‪ ،‬ﺑﺮآورده ﺷﺪن ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﻻزم اﺳﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎﻳﻲ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت و ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت )ﺳﻴﻞﻫﺎي ﻋﺎدي و ﺳﻴﻞﻫﺎي ﺷـﺪﻳﺪ( و‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ذﻳﻨﻔﻌﺎن ﻃﺮاﺣﻲ و اﺟﺮا ﺷﻮد ]‪.[4‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻣﺬﻛﻮر ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺎﻳﺪ در ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ و اﺻﻼح ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ −‬ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﻣﻨﻈﻢ ﻫﺮ ‪ 5‬ﺳﺎل ﻳﻚﺑﺎر‬
‫‪ −‬ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﻫﺮ ﺳﻴﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺪﻳﺪي از ﺳﻴﻞ و رﻓﺘﺎر ﺳﻴﻞ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻫﺮﮔﺎه و ﻫﺮﻛﺠﺎ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻌﻨـﻲدار و ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪاي روي ﻋﻮاﻣـﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔـﺬار در ﺗﺼـﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي در ﻃـﺮح‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ رخ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻃﺮح ﻣﺤﻠﻲ ﺳﻴﻞ‪.‬‬
‫‪ −‬وﻗﺘﻲ ﻣﺎﻧﻌﻲ در راه اﺟﺮا و ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻃﺮح وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬وﻗﺘﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ ﺑﺮاي آﻳﻨﺪه ﺧﺎرج از ﻣﺤﺪوده و ﻣﻘﺪاري ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ در ﺷﺮوع ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي و‬
‫اﺟﺮا ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺻﻼح و ﺑﻬﺒﻮد اﺛـﺮ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن آب در ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﻣﻬﺎري ﺑﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻞ روي ﻣﻲدﻫـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬وﺟﻮد ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻣﻮﺟﺐ اﻳﺠﺎد آﻣﺎدﮔﻲ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻮوﻟﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎي‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ در اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ در ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺣﻴﻦ و ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ ﺑﺮاﺳﺎس آن ﺗﻤﻬﻴﺪات ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ از ﻗﺒـﻞ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺧﺴﺎرت و ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻴﻞ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫‪9‬ﻓﺼﻞ ‪9‬‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ ﺳﻨﺪ و اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼب‬
‫‪181‬‬ ‫‪94/05/31‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ -‬ﺗﺪوﻳﻦ ﺳﻨﺪ و اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ ‪ -‬ﺗﺪوﻳﻦ ﺳﻨﺪ و اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب‬
‫‪ -1-9‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻳﻜﻲ از روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﺟﺎﻣﻊ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ اﺳﺖ ﻛـﻪ روشﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣﻬـﺎر و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼب را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻳﻚ راﻫﻜﺎر ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﻣﺴـﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و‬
‫ﺣﻘــﻮﻗﻲ ارﺗﺒــﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨــﮓ داﺷــﺘﻪ و ﻗــﻮاﻧﻴﻦ و راﻫﻜﺎرﻫــﺎي آﻳــﻴﻦﻧﺎﻣــﻪﻫــﺎي اﺟﺮاﻳــﻲ ﻳﻜــﻲ از اﺑﺰارﻫــﺎي اﻋﻤــﺎل ﻣــﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻫﺮ ﻃﺮح‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اراﺋﻪ ﻳﻚ ﺳﺮي ﻣﺴﺘﻨﺪات اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛـﻪ ﺑـﺮاي اﺟـﺮاي ﻫـﺮ ﭘـﺮوژه‬
‫اﺳﻨﺎد ﻣﻨﺎﻗﺼﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اراﺋﻪ اﺳﻨﺎد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ آن اﺳﻨﺎد ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪارك ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮاردي از ﻗﺒﻴﻞ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺮاز اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺣﻔﺎﻇﺖ‪ ،‬ﺗﺮاز ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺣﻔﺎﻇﺖ‪ ،‬ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب و ﻧﻈﺎﻳﺮ آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ در ﻣﻮرد‬
‫ﻣﺪارﻛﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﻨﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -2-9‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﻴﻨﻪ از اراﺿﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﻌﺮض ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ در ﻣﺤﺪوده ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪،‬‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮراﺗﻲ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ذيرﺑﻂ آن وﺿﻊ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻬﺮﺳﺖوار ﺑـﻪ ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ‬
‫آنﻫﺎ اﺷﺎره ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي آﮔﺎﻫﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺑﻪ ﻛﺘـﺎب رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ و ﺳـﻮاﺣﻞ در ﭘﺮﺗـﻮ ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد ]‪ .[62‬ﺷﺎﻳﺎن ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻫﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ روزﺗـﺮﻳﻦ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘـﺮرات ﻧﻴـﺰ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ −‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﻲ در ﻣﻮرد ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ‪ ،‬ﺣﻖ اﻧﺘﻔﺎع و ﺣﻖ ارﺗﻔﺎق ﺣﺮﻳﻢ اﻣﻼك )ﻣﺼﻮب ‪(1307/2/18‬‬
‫‪ −‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺮﻳﻢ درﻳﺎﭼﻪ اﺣﺪاﺛﻲ در ﭘﺸﺖ ﺳﺪﻫﺎ )ﻣﺼﻮب ‪(1344/4/27‬‬
‫‪ −‬ﻗﺎﻧﻮن آب و ﻧﺤﻮه ﻣﻠﻲ ﺷﺪن آن )ﻣﺼﻮب ‪(1347/4/27‬‬
‫‪ −‬ﻗﺎﻧﻮن ﭘﻴﺶﮔﻴﺮي و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺧﻄﺮات ﺳﻴﻞ )ﻣﺼﻮب ﺳﺎل ‪(1348‬‬
‫‪ −‬ﻗﺎﻧﻮن اراﺿﻲ ﻣﺴﺘﺤﺪث و ﺳﺎﺣﻠﻲ )ﻣﺼﻮب ‪(1354/4/29‬‬
‫‪ −‬ﺗﺒﺼﺮه ‪ 55‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ 1355‬در زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﻌﺎدن ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ )ﻣﺼﻮب ‪(1355‬‬
‫‪ −‬اﺻﻞ ‪ 45‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ )ﻣﺼﻮب ‪(1358‬‬
‫‪ −‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ آب )ﻣﺼﻮب ‪(1360/12/16‬‬
‫‪ −‬ﺗﺒﺼﺮه ‪ 66‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ 1363‬در زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﻌﺎدن ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ )ﻣﺼﻮب ‪(1363‬‬
‫‪ −‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر در ﺧﺼﻮص اﻣﻮال دوﻟﺘﻲ )ﻣﺼﻮب ‪(1366‬‬
‫‪ −‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﻠﻲ ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ )ﻣﺼﻮب ‪(1370‬‬
‫‪ −‬ﺗﺒﺼﺮه ‪ 42‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪1371‬‬
‫‪ −‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ )ﻣﺼﻮب ‪(1375/3/2‬‬

‫‪ −‬ﻣﺎده )‪ (4‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻌﺎدن )ﻣﺼﻮب ‪(1377‬‬
‫‪ −‬اﺻﻼح ﻗﺎﻧﻮن اﻳﻤﻨﻲ راهﻫﺎ و راهآﻫﻦ )ﻣﺼﻮب ‪(1379‬‬
‫‪ −‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺟﺮاي ﻣﺎده ‪ 1‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺣـﺮﻳﻢ درﻳﺎﭼـﻪ اﺣـﺪاﺛﻲ ﭘﺸـﺖ ﺳـﺪﻫﺎ ﻣﺼـﻮب ﺟﻠﺴـﻪ ﻣـﻮرخ‬
‫‪ 1346/7/22‬ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان‬
‫‪ −‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺗﺒﺼﺮه ‪ 66‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ 1363‬ﻛﻞ ﻛﺸﻮر )ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﻌﺎدن ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ( )ﻣﺼﻮب ‪(1363‬‬
‫‪ −‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺣﺮﻳﻢ ﻣﺨﺎزن‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آﺑﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ )ﻣﺼﻮب ‪(1371‬‬
‫‪ −‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﻠﻲ ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ )ﻣﺼﻮب ‪(1372‬‬
‫‪ −‬ﻣﺼﻮﺑﻪ ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻓﺰودن ﻳﻚ ﺗﺒﺼﺮه ﺑﻪ ﻣﺎده ‪ 16‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ ﺗﺒﺼـﺮه ‪ 66‬ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟـﻪ ﺳـﺎل‬
‫‪ 1363‬ﻛﻞ ﻛﺸﻮر )ﻣﺼﻮب ‪(1375‬‬
‫‪ −‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻬﺎر‪ ،‬ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮدابﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﺮﺳـﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬
‫‪ −‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺛﺒﺖ اﺳﻨﺎد و اﻣﻼك اﺻﻼﺣﻲ )ﻣﺼﻮب ‪(1380‬‬
‫‪ −‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ داﺧﻠﻲ ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﻴﻞ و ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ )ﻣﺼﻮب ‪ 1382‬ﺳﺘﺎد ﺣﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ(‬
‫‪ −‬ﺿﻮاﺑﻂ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﻌﺎدن ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ و ﺧﺎك رس )ﻣﺼﻮﺑﻪ ﻫﻴﺎت دوﻟﺖ ﻣﻮرخ ‪(82/8/4‬‬
‫‪ −‬ﺗﺼﻮﻳﺐﻧﺎﻣﻪ در ﻣﻮرد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي و ﻛﺎﻫﺶ آﻟﻮدﮔﻲ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﺳﺘﺎن )ﻣﻮرخ ‪(82/8/11‬‬
‫‪ −‬اﺻﻼﺣﻴﻪ ﺑﻨﺪ خ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫‪ −‬اﻟﺤﺎﻗﻴﻪ ﺗﺒﺼﺮه ﺑﻪ ﻣﺎده ‪ 2‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ )ﻣﺼﻮب ‪(1382‬‬
‫‪ −‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺮﻳﻢ ﻛﻴﻔﻲ آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ )ﻣﺼﻮب ‪(1382‬‬
‫‪ −‬اﺻﻼح ﺿﻮاﺑﻂ ﻧﻈﺎرت ﻓﻨﻲ ﺑﺮ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﻌﺎدن ﺷﻦ‪ ،‬ﻣﺎﺳﻪ و ﺧﺎك رس )ﻣﺼﻮب ‪(1383/3/31‬‬
‫‪ −‬ﺿﻮاﺑﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﻌﺪﻧﻲ )ﻣﺼﻮب ‪(1384/1/21‬‬
‫‪ −‬ﺑﺨﺶﻧﺎﻣﻪ وزﻳﺮ ﻧﻴﺮو راﺟﻊ ﺑﻪ اﺟﺘﻨﺎب از ﺗﺒﻌﺎت ﺳﻮء ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﺑﻲروﻳﻪ ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ و ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آﺑﻲ‬
‫)ﺷﻤﺎره ‪ 56442/857/505‬ﻣﻮرخ ‪(1372/8/18‬‬
‫‪ −‬ﺑﺨﺶﻧﺎﻣﻪ وزﻳﺮ ﻧﻴﺮو در ﺧﺼﻮص ﺗﺒﺼﺮه ‪ 3‬ذﻳﻞ ﻣـﺎده ‪ 2‬ﻗـﺎﻧﻮن ﺗﻮزﻳـﻊ ﻋﺎدﻻﻧـﻪ آب )ﺷـﻤﺎره ‪ 4978/100‬ﻣـﻮرخ‬
‫‪(75/8/19‬‬
‫‪ −‬ﺑﺨﺶﻧﺎﻣﻪ رﻳﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻲ در ﺧﺼﻮص ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در ﺣﺮﻳﻢ و ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ و ﺗﺠﺎوز و ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آب و ﺑﺮق )ﺷﻤﺎره ‪ 1/78/12975‬ﻣﻮرخ ‪(1378/12/8‬‬
‫‪ −‬ﺑﺨﺶﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﺷﻬﺮﺳﺎزي درﺑﺎره رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺮﻳﻢﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ در ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﻋﻤﺮان ﻣﺤﺪوده داﺧﻞ‬
‫و ﺧﺎرج ﺷﻬﺮﻫﺎ )ﺷﻤﺎره ‪ 300/1842/116‬ﻣﻮرخ ‪(79/5/24‬‬
‫‪ −‬ﺑﺨﺶﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺸﻮر در ﺧﺼﻮص ﻟﺰوم رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺧﺎرج از ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫وزارت ﻧﻴﺮو و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ و دﻋﻮت از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ آنﻫﺎ در دﻋﺎوي ﻟﻪ و ﻋﻠﻴﻪ آنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺧـﻮرد ﻗـﺎﻃﻊ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺘﺠﺎوزان و اﺧﻼلﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﺷﻤﺎره ‪ 12975/78/1‬ﻣﻮرخ ‪(1378/12/8‬‬
‫‪ −‬ﺗﺒﺼﺮه ‪ 6‬ﻣﺎده ‪ 96‬ﻗﺎﻧﻮن اﺻﻼح ﺷﻬﺮداريﻫﺎ )ﻣﺼﻮب ‪(1345‬‬
‫‪ −‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻔﺎﻇﺖ درﻳﺎ و رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺮزي از آﻟﻮدﮔﻲ ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻧﻔﺘﻲ )ﻣﺼﻮب ‪(1354‬‬
‫‪ −‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻔﻆ و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻛﻨﺎره ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮزي )ﻣﺼﻮب ‪(1362‬‬
‫‪ −‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺨﺶﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺛﺒﺘﻲ‬
‫‪ −‬ﮔﺰﻳﺪهاي از آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از آﻟﻮدﮔﻲ آب )ﻣﺼﻮب ‪(1373‬‬
‫‪ −‬ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻌﺎون وزﻳﺮ ﻧﻴﺮو در ﺑﺨﺶﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﺷﻬﺮﺳﺎزي درﺑﺎره رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺮﻳﻢﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ در ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫و ﻋﻤﺮان ﻣﺤﺪوده داﺧﻞ و ﺧﺎرج ﺷﻬﺮﻫﺎ‬
‫‪ −‬ﻣﺼﻮﺑﻪ دﻳﻮان ﻋﺪاﻟﺖ در ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ واﮔﺬاري ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪه ﺑﺴﺘﺮ واﻗﻊ در ﻣﺠﺎورت و اﻣﺘﺪاد رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻧﻬﺮﻫﺎ‬
‫و ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت اﺟﺎره ﺑﻪ ﻣﺘﻘﺎﺿﻲ‬
‫در اﺳﻨﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻳﻚ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻳـﺎد ﺷـﺪه ارﺟـﺎع ﺷـﻮد و ﻣﺒﻨـﺎي ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫راﻫﻜﺎرﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه در اﺳﻨﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ روﺷﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺮح ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺑﺮﺧﻲ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻧﻴﺰ در ﭘﻴﻮﺳﺖ‬
‫اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3-9‬دادهﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم دادهﻫﺎي اوﻟﻴﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ در ﻣﻮرد دادهﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ اراﺋﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ‪ ،‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﺳﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫دﻳﮕﺮ ﺳﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎوي ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات‪ ،‬ﺗﺮازﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺖ‪ ،‬ﺑﻴﻤﻪ‬
‫ﺳﻴﻞ و ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ و ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد ﻛﻪ در ﻫﺮ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ از ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﭼﻪ ﻧﻮع ﻛﺎرﺑﺮي ﻣﺠﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺪام ﻗﺴﻤﺖ از ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﻮد و ﭼﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ دادهﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﻃﺮحﻫﺎي ﻫﺎدي‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ و ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺑﺮاي ﺷﻬﺮﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎ را ﻃﻮري ﺗﺪوﻳﻦ‬
‫ﻛﺮد ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﺧﺴﺎرات ﺳﻴﻞ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4-9‬ﺗﺮاز اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺣﻔﺎﻇﺖ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺮاز اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ −‬ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﺑﺎ دروه ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 25‬ﺳﺎل ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴـﻴﻞﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺮدابﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﺷـﺪه و ﺳـﺎﺧﺖ و‬
‫ﺳﺎز در داﺧﻞ آن ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻫﻤﺎن ﻣﺤﺪوده ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ‪25‬‬
‫ﺳﺎل‪ ،‬ﺧﺎﻟﻲ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪه و ﺧﺴـﺎرت ﻧﺎﺷـﻲ از ﺳـﻴﻼب‪ ،‬روي ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت اﺣـﺪاﺛﻲ ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﺴﺘﺮ ‪ 25‬ﺳﺎﻟﻪ در ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑـﺎﻻﺗﺮ ﻧﻴـﺰ ﻣﺤـﻞ ﻋﺒـﻮر ﺑﺨـﺶ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﺳﻴﻼب ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺨﺮب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ در ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑـﺰرگﺗـﺮ ﻧﻴـﺰ ﺧﺴـﺎرت را ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ]‪ .[34‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه در ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ‪ ،‬ﭘﻬﻨﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﺮﺧﻴﺰي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﺑﺎ دورهي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 100‬ﺳﺎل ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ]‪ .[123‬ﻃﺒﻖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪه‬
‫در ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻬﻨﻪ ﭘﺮﺧﻄﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘـﺪار ﺳـﻴﻼب ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻳﺎ ﺑﺨﺸﻲ از ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ در اﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻨﺎﻫﺎي داﺋﻢ و‬
‫ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﻧﻴﺰ در ﻣﺤﺪوده ﺣﺮﻳﻢ ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺧﺎرج ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧـﻪ ﻧﻴـﺰ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎ و ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎﺗﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻜﺎت ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه در ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ در ﻣﻮرد ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﺗـﺎ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﻼب ﻣﺼﻮن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 500‬ﺳﺎل ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه در ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮز ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴـﺮ‬
‫ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺣﺘﻤﺎل ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي در اﻳﻦ ﻣﺤﺪوده ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ از ﻣﺤﺪوده ﻗﺒﻠـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫ﺑﻴﻤﻪ ﻛﺮدن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﭘﻬﻨﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 100‬ﺳﺎل ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺟﺰ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎ و ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴـﺮ‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺮق‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪﺧﺎﻧﻪﻫﺎي آب‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي اﻣﺪادي و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﺗـﺶﻧﺸـﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﺧﺎص ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻬﺪﻛﻮدكﻫﺎ و ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ و ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻛﻪ ارزش ﺣﻴﺎﺗﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺮار در اﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺮازﻫﺎي ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﺑﺴـﺘﺮ و ﺣـﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧـﻪ‪ ،‬در ﻧﻘﺸـﻪﻫـﺎي ﻣﻨﻀـﻢ ﺑـﻪ اﺳـﻨﺎد ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻫﺮ رودﺧﺎﻧﻪ اراﺋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -5-9‬ﺗﺮاز ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺣﻔﺎﻇﺖ‬
‫ﺗﺮاز ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺣﻔﺎﻇﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اراﺿﻲ ﺧﺎرج از ﭘﻬﻨﻪ ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 500‬ﺳﺎل ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ‪ ،‬ﭘﻬﻨﻪ ﻛﻢ‬
‫ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬آﺗـﺶﻧﺸـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎنﻫـﺎ‪ ،‬ﺳـﺘﺎد‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﻣﻬﺪﻛﻮدكﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ و ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻛﻪ ارزش ﺣﻴـﺎﺗﻲ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻳـﺎ‬
‫ﺳﻴﻞﮔﻴﺮي آنﻫﺎ ﺧﻄﺮات ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘﺬﻳﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در اﻳـﻦ ﭘﻬﻨـﻪ واﻗـﻊ ﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﻘﺮار ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -6-9‬ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬در اﻳﺮان ﻫﻴﭻ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﻴﻤﻪاي ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺠﺰا ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ اراﺋﻪ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻴﻤﻪ ﺳـﻴﻞ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﻳﻚ ﺑﺴﺘﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﻴﻤﻪﻫﺎي زﻟﺰﻟﻪ‪ ،‬آﺗﺶﺳﻮزي و ﺣﻮادث ﺑﺮاي ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎ اراﺋـﻪ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬ﻟـﺬا ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ﺧﻮب در ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﺸﻮر ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻠﻲ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب ﺗﻬﻴـﻪ ﮔـﺮدد‪ .‬ﺟﺰﻳﻴـﺎت‬
‫اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ در ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻳـﻚ راﻫﻨﻤـﺎ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان )راﻫﻨﻤﺎي ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ( ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاري و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ ﺑـﺮاي‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ و اﺟﺒﺎري ﻛﺮدن آن دارد‪.‬‬
‫‪ -7-9‬ﻣﻘﺮرات ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﻣﻘﺮرات ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آن ﻗﺴﻤﺖ از ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻛﻪ در داﺧﻞ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻣﺸﻤﻮل »آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻬﺎر‪ ،‬ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮدابﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ و ﺷـﺒﻜﻪﻫـﺎي‬
‫آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ« ﻣﺼﻮب ‪ 1379‬ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺧـﺎرج از اﻳـﻦ ﻣﺤـﺪوده‬
‫ﻗﺮار دارد ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻛﺎرﺑﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط در ﻣﻮرد آن ﻟﺤﺎظ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪﻃـﻮر ﻣﺜـﺎل اﮔـﺮ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ از ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﺣﺪاث ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻗﻮاﻋﺪ و ﻣﻘﺮرات ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪه در ﻓﺼـﻞ ﭘـﻨﺠﻢ‬
‫ﺑﺮاي رﻋﺎﻳﺖ ﺗﺮاز ﺳﻴﻞ ﭘﺎﻳﻪ و ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺗﺮاز ﻛﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﭘﺎدﺳﻴﻞﺳﺎزي )ﺿﺪ آب ﻛﺮدن( ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در آن در ﻃﺮحﻫـﺎي‬
‫ﻫﺎدي‪ ،‬ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺎرﺑﺮي اﻳﻦ اراﺿﻲ ﻟﺤﺎظ ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺮداﺷـﺖ ﺷـﻦ و ﻣﺎﺳـﻪ ﺻـﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد از‬
‫ﺿﻮاﺑﻂ ﻧﻈﺎرت ﺑﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﻌﺎدن ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ و ﺧﺎك رس ﻣﺼﻮب ‪ 1382‬و ﺗﺒﺼﺮه ‪ 55‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟـﻪ ﺳـﺎل ‪ 1355‬در‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﻌﺎدن ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ )ﻣﺼﻮب ‪ (1355‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -8-9‬ﺳﻴﻼبدﺷﺖﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺸﺪه‬
‫اﮔﺮ در ﻳﻚ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﺗﺠﺎري اﺣﺪاث ﻛﻨﻨﺪ ﻃﺒـﻖ اﺳـﻨﺎد‬
‫ﺑﺎﻻدﺳﺘﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ آب و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ آن اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ اﻟﺰام ﺷﻮد ﻛﻪ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ و ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻫﺎدي و ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕـﺮ ﺑـﺮاي‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در ﻳﻚ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻼ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ و ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳـﻴﻞ‬
‫و ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﻴﻦ ارﮔﺎنﻫﺎي ذيرﺑﻂ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻳﻚ ﺗﻔﺎﻫﻢﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﻦ‬
‫وزارت ﻧﻴﺮو‪ ،‬وزارت راه و ﺷﻬﺮﺳﺎزي و ﺷﻬﺮداري ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﻃﻲ اﻳﻦ ﺗﻔﺎﻫﻢ ﻧﺎﻣﻪ اﺑﺘﺪا ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺑﺴـﺘﺮ و ﺣـﺮﻳﻢ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ و ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺳﻬﺎﻣﻲ آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻛﻪ ارﮔﺎنﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ وزارت ﻧﻴﺮو ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدد و ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ و ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻃﺮح ﺟـﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻫـﺎدي و ﺗﻔﻀـﻴﻠﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻮﺳﻂ وزارت راه و ﺷﻬﺮﺳﺎزي ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدد و ﻃﺒـﻖ اﻳـﻦ ﻃـﺮح‪ ،‬ﺷـﻬﺮداري ﻣﺠـﻮز ﺳـﺎﺧﺖ ﺑـﻪ اﻓـﺮاد ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﺮاي‬
‫ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺠﺎز را ﺻﺎدر ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺑﻪﻃﻮر اﺧﺺ ﻳﻚ ﺗﻔﺎﻫﻢﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان‪ ،‬وزارت ﻧﻴﺮو و ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﺷـﻬﺮ ﺗﻬـﺮان در‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان در ﺳﺎل ‪ 1387‬ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف از اﺟﺮاي اﻳﻦ ﺗﻔﺎﻫﻢﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺣﻔﺎﻇﺖ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪود ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺗﺪوﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﺷـﻬﺮ ﺗﻬـﺮان و‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺗﻬﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ ﺗﻔـﺎﻫﻢﻧﺎﻣـﻪ وزارت ﻧﻴـﺮو ﻣﺘﻌﻬـﺪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﺗـﺎ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺴﻴﻞﻫﺎي ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ زﻣـﺎنﺑﻨـﺪي ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺴﻴﻞﻫﺎي اﻳـﻦ ﺷـﻬﺮ را در ﭼـﺎرﭼﻮب ﺣـﺪ ﺑﺴـﺘﺮ و‬
‫ﺣﺮﻳﻢ ﻣﺼﻮب وزارت ﻧﻴﺮو ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺑﮕﻴﺮد و ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺮاي ﺑﺎزﻧﮕﺮي و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺎزي ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﺟﻤـﻊآوري و ﻫـﺪاﻳﺖ‬
‫آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻔﺎﻫﻢﻧﺎﻣﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﻣﺸﺘﺮك وزارت ﻧﻴﺮو و ﺷﻬﺮداري دو ﻃﺮف ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺘﺮك ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗـﺎ ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ و‬
‫ﻫﻤﻜﺎريﻫﺎي ﻻزم را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺣـﺪود ﺑﺴـﺘﺮ و ﺣـﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺳـﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ و‬
‫ﻣﺴﻴﻞﻫﺎي ﺷﻬﺮي‪ ،‬آزادﺳﺎزي و ﺣﻔﺎﻇﺖ اراﺿﻲ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﺒﻨﺎي ﻃﺮاﺣﻲ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺑﺰرگ‬
‫و در ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﻛﺎري ﻣﺮﺑﻮط‪ ،‬ﺗﺒﺎدل دادهﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻏﻨﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻜﻠﻴـﻒ ﺑﺴـﺘﺮﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﺮوﻛﻪ و ﺑﺴﺘﺮﻫﺎي ﻣﺎزاد را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -9-9‬ﺳﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﻛﺮدن ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در داﺧﻞ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﻬـﻢ‪ ،‬ﻣﺴـﺘﻠﺰم‬
‫ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ ﻳﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ ﻣﻴﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻞ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮي اراﺿﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦﻛﻪ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑـﺮ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻬﻢ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺣﺎوي زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﻣـﺪارس‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎن و‬
‫ﻏﻴﺮه(‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪﺳﺎزي و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻫﺴﺘﻨﺪ ]‪.[69‬‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ از ﻧﻈﺮ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﺷﻬﺮي و ﻏﻴﺮﺷﻬﺮي ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺮﻳﻢ و ﺑﺴـﺘﺮ رودﺧﺎﻧـﻪ در‬
‫داﺧﻞ ﺷﻬﺮ ﺑﺎ وزارت ﻧﻴﺮو و ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺎﺑﻌﻪ آن‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺳﻬﺎﻣﻲ آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي اﺳـﺖ وﻟـﻲ اﺟـﺮاي آن ﺑـﺎ ﺷـﻬﺮداريﻫـﺎ و‬
‫ﺑﺨﺶداريﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ وزارت ﻧﻴﺮو ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺴـﺘﺮ و ﺣـﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧـﻪ ﻛﺠﺎﺳـﺖ وﻟـﻲ ﻧﺤـﻮه اﺟـﺮاي‬
‫رﭘﺮﮔﺬاري و دادن ﻣﺠﻮز ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ در ﺧﺎرج از ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺷﻬﺮداريﻫﺎ و ﺑﺨﺶداريﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد اراﺿﻲ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ در ﺧﺎرج از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﺳﻪ وزارتﺧﺎﻧﻪ ﻧﻴﺮو‪ ،‬راه و ﺷﻬﺮﺳﺎزي و ﺟﻬﺎد ﻛﺸﺎورزي دﺧﻴﻞ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اراﺿﻲ واﻗﻊ در داﺧﻞ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ ﻛﺎﻣﻼ در اﺧﺘﻴـﺎر وزارت ﻧﻴـﺮو ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﻣـﻮرد ﺳـﺎﻳﺮ اراﺿـﻲ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي زﻳﺮ اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ )ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳـﻴﻞ( ﺗﻮﺳـﻂ وزارت ﻧﻴـﺮو‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدد و ﻃﻲ ﻳﻚ ﺗﻔﺎﻫﻢﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ وزارت راه و ﺷﻬﺮﺳﺎزي اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ از ﻃﺮف ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﺷﻬﺮﺳﺎزي در ﻃﺮحﻫﺎي ﺟﺎﻣﻊ‪،‬‬
‫ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ و ﻫﺎدي ﻟﺤﺎظ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﻮرد اراﺿﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻳﻚ ﺗﻔﺎﻫﻢﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﻦ وزارت ﻧﻴﺮو‪ ،‬وزارت‬
‫ﺟﻬﺎد ﻛﺸﺎورزي و وزارت راه و ﺷﻬﺮﺳﺎزي اﻣﻀﺎ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻃﻲ اﻳﻦ ﺗﻔﺎﻫﻢﻧﺎﻣﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ زﻣﻴﻦ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ را‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺎرﺑﺮي دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺮﻳﻢ و ﺑﺴﺘﺮ و ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ را روي آن ﻫﻤﭙﻮﺷﺎﻧﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ و ﻫﺎدي ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻧﻮع ﻛﺎرﺑﺮي ﻣﺠﺎز ﺑﺮاي آن را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -10-9‬اﺻﻼح ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ رودﺧﺎﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺴﻴﺮ دﻫﺪ ﻳﺎ ﻣﺨﺮوطاﻓﻜﻨﻪاي وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ )ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﺨـﺮوطاﻓﻜﻨـﻪ‬
‫ﺣﺒﻠﻪرود ﮔﺮﻣﺴﺎر( ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﻳﻚ ﺷﺎﺧﻪ و ﺑﺎزﺷﺪن ﺷﺎﺧﻪ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺴﻴﺮ آب ﻋﻮض ﺷﺪه و ﭘﻬﻨﻪﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ‬
‫ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺘﺮوك اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﮔﺮدد ﻫﺮ ‪ 20‬ﺳﺎل ﻳﻚﺑﺎر ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﺳﻴﻞ ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -11-9‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺤﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات زﻳﺎنﺑﺎر ﺳـﻴﻼب ﺑـﺮ‬
‫روي ﻣﺤﻴﻂ‪ ،‬اﻧﺴﺎنﻫﺎ و اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻛﻠﻴﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺶﮔﻴﺮي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم و‬
‫ﭘﺲ از رﺧﺪاد ﺳﻴﻼب اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[115‬ﻃـﺮح ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪت ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ در آﻳﻨﺪه را ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮده ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و اﺟﺮاﺳﺖ و در ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي آن ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻃﺮح ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ‬
‫و اﺟﺮا ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺤﻠﻲ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺶﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ ﻓﻘـﻂ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ آن‬
‫ﻣﺤﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﺑﺨﺶﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه‬
‫و در ﺻﻮرت ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎ ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت ﺑﺎ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ذيرﺑﻂ ﺣﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -12-9‬ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻃﺮح ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﻣﻮﺟﻮد‬
‫اﮔﺮ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻃﺮح ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻃﺮح‪ ،‬در ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ ﻟﺤﺎظ ﮔﺮدد و اﮔﺮ اﻳﻦ‬
‫ﻃﺮح ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺻﻼح دارد‪ ،‬از ﻃﺮف ﺷﺮﻛﺖ آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي اﺳﺘﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈـﺮ‪ ،‬ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ اﺻـﻼح ﻃـﺮح اﻗـﺪام ﮔـﺮدد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﮔﺮ از ﻃﺮح ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب اﻟﺰاﻣﺎﺗﻲ ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ اﻟﺰاﻣﺎت در ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻞ ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -13-9‬ﻣﺮاﺟﻊ ﺗﺎﻳﻴﺪ اﺳﻨﺎد ﻃﺮح‬
‫ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺮاي ﺗﺎﻳﻴﺪ اﺳﻨﺎد ﻃﺮح ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﻳﻦﻛﻪ اﺳﻨﺎد ﻃﺮح‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺳـﺘﺎد‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺗﺎﻳﻴﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪاريﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻬﺮداريﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﺷﻬﺮﺳـﺎزي و‬
‫ﻏﻴﺮه ﺑﻪ آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺳﻨﺪ ﺑﺎﻻدﺳﺘﻲ ﻧﮕﺎه ﻛﺮده و ﻣﻔﺎد آن را ﻻزم اﻻﺟﺮا ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬آنﻫﺎ را ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ اﺟﺮاي‬
‫آن اﺳﻨﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪10‬ﻓﺼﻞ ‪10‬‬
‫ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬

‫‪191‬‬ ‫‪94/05/31‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‪ -‬ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ ‪ -‬ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬
‫‪ -1-10‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﻮادث ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻴﻞ ﺑﻪ دﻓﻌﺎت و ﺗﻨﺎوب زﻳﺎد در‬
‫آن اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرات ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﭼﻮن ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ دوﻟﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ ]‪.[42‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺤﺮان ﺣﺎﺻﻞ از ﭘﺪﻳﺪه ﺳﻴﻞ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎﻳﺪ در ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم و ﺑﻌﺪ از وﻗـﻮع ﺣﺎدﺛـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻼ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﮔﺮدد‪ .‬از اﻳﻦرو ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻴﻞ ﻫـﻢ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﺎﻳﺮ ﺑﺤـﺮانﻫـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‬
‫ﻓﺮاﺑﺨﺸﻲ ﺑﻮده و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ارﮔﺎنﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﻴﺎرات و وﻇﺎﻳﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧﻮد در اﻳﻦ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﻘﺶ‬
‫دارﻧﺪ ]‪ .[35‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺗﻼش ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﺿﺮورت ﺧﺎص ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ‪ ،‬ﻧﻘـﺶ ﺳـﺘﺎد‪ ،‬اﻋﻀـﺎي‬
‫ﺳﺘﺎد‪ ،‬اﺧﺘﻴﺎرات و ﻧﻘﺶ ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻋﻀﺎ‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎي ﻓﻨﻲ ﻓﺮﻋﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ارﺗﺒﺎﻃـﺎت و ﺗﺒـﺎدل اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ارﮔﺎنﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺮاﺳﺎس آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺼﻮب ﻛﺸـﻮر‪ ،‬ﻗـﺎﻧﻮن ﺗﺸـﻜﻴﻞ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر )ﻣﺼﻮب ‪ (1388‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و آﻳـﻴﻦﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ ﺳـﺘﺎد‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-10‬ﺿﺮورت ﺧﺎص ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫وﺟﻮد ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻲ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ رﻛﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺟﺪي ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺳﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﻋﻤﻠـﻲ ﺷـﺪن ﻛﻠﻴـﻪ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ وﻇﺎﻳﻒ و ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و از ﻗﺒﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﺿـﻤﻦ ﺻـﺮﻓﻪﺟـﻮﻳﻲ در زﻣـﺎن‪ ،‬ﺗـﺪاﺧﻞ ﻛـﺎر و‬
‫ﻣﻮازي ﻛﺎري اﺗﻔﺎق ﻧﻴﺎﻓﺘﺎده و از ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﻬﺮهوري ﺑﻪدﺳﺖ آﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺠﺎرب ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺑﺰرگ در‬
‫ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺸﻮر ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﻲ در اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﻋـﺪم وﺟـﻮد ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي‬
‫ﻣﺪون ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ وﻇﺎﻳﻒ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺴﻮول )ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ذيرﺑﻂ( در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺑﺤﺮان ﺳﻴﻞ اﺳـﺖ‬
‫]‪ .[35‬از اﻳﻦرو ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه‪ ،‬اﻫﻤﻴﺖ و ﺿﺮورت ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ ﺑـﻴﺶ از‬
‫ﭘﻴﺶ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -3-10‬ﻧﻘﺶ ﺳﺘﺎد‬
‫در ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻳﺮان ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﺎده ‪ 15‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر )ﻣﺼـﻮﺑﻪ ‪ ،(1388‬ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر داراي ﭼﻬﺎرده ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ »ﻛﺎرﮔﺮوه ﺳﻴﻞ« و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑـﺮق‪،‬‬
‫آب و ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ وزارت ﻧﻴﺮو و رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻌﺎون ﻣﺮﺑﻮط در آن وزارتﺧﺎﻧﻪ ﻳﻜﻲ از ﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي آن ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ ]‪ .[9‬از‬
‫اﻳﻦرو ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات ﺳﻴﻞ در ﺳﻄﻮح ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﻲ و ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه اﻳﻦ ﻛﺎرﮔﺮوه و ﺗﺤـﺖ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﺳﻴﻞ در ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﺑﺴﺘﺮ ‪ 25‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه وزارت ﻧﻴﺮو و در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺷﻬﺮداريﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -4-10‬اﻋﻀﺎي ﺳﺘﺎد‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ‪ 6‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب اﻋﻀﺎي اﺻﻠﻲ ﻛﺎرﮔﺮوه ﻣﺘﺸﻜﻞ‬
‫از اﻓﺮاد ذﻳﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪:[11‬‬
‫‪ −‬ﻣﺪﻳﺮﻛﻞ دﻓﺘﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان وزارت )ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب وزﻳﺮ ﻧﻴﺮو( ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ رﻳـﻴﺲ ﻛـﺎرﮔﺮوه‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪه وزﻳـﺮ و ﻋﻀـﻮ‬
‫ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر‪.‬‬
‫‪ −‬ﻣﻌﺎون ﻣﺪﻳﺮﻛﻞ دﻓﺘﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان وزارت ﻧﻴﺮو ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﺑﻴﺮﻛﺎرﮔﺮوه‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ رﻳﻴﺲ ﻛﺎرﮔﺮوه و ﻋﻀﻮ ﺷﻮراي‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر‪.‬‬
‫‪ −‬رﻳﻴﺲ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺎدر ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آب و ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﻮر‪.‬‬
‫‪ −‬رﻳﻴﺲ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺎدر ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﻳﻊ ﺑﺮق اﻳﺮان )ﺗﻮاﻧﻴﺮ(‪.‬‬
‫‪ −‬رﻳﻴﺲ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺎدر ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب اﻳﺮان‪.‬‬
‫‪ −‬دﺑﻴﺮ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺎدر ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آب و ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﻮر‪.‬‬
‫‪ −‬دﺑﻴﺮ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺎدر ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﻳﻊ ﺑﺮق اﻳﺮان )ﺗﻮاﻧﻴﺮ(‪.‬‬
‫‪ −‬دﺑﻴﺮ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺎدر ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب اﻳﺮان‪.‬‬
‫‪ −‬روﺳﺎي زﻳﺮﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب‪.‬‬
‫‪ −‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر )ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺎوﻧﻴﻦ( ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب رﻳﻴﺲ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎ وﻇﻴﻔﻪ ﻧﻈﺎرت و ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ‬
‫ﻛﻨﻨﺪه ﺟﻠﺴﺎت‬
‫روﺳﺎي زﻳﺮﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﺣﻀﻮر در ﺟﻠﺴﺎت ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -5-10‬ﻧﻘﺶ ﻫﺮﻳﻚ از اﻋﻀﺎ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ‪ 4‬آﻳﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب وﻇﺎﻳﻒ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻛـﺎرﮔﺮوه ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪:[11‬‬
‫‪ −‬اﺟﺮاي ﻣﺼﻮﺑﺎت ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ و ﺷﻮراي ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر‪.‬‬
‫‪ −‬اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي‪ ،‬آﻣﺎدﮔﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﺑﺎزﺳﺎزي و ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﺼﻮﺑﺎت ﺷﻮراي‬
‫ﻋﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺗﺤﺖ اﻣﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه در ﺑﺨﺶ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﺪوﻳﻦ و ﺗﺼﻮﻳﺐ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ و ﺷﺮح وﻇﺎﻳﻒ زﻳﺮﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب‪.‬‬
‫‪ −‬ﭘﻴﮕﻴﺮي و ﻫﺪاﻳﺖ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي در زﻣﻴﻨﻪ ارﺗﻘﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﻳﻤﻨﻲ در ﻣﺮاﺣﻞ ﭘﻴﺸـﮕﻴﺮي‪ ،‬آﻣـﺎدﮔﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﺑﺎزﺳﺎزي و ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاري و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺟﺎﻣﻊ و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﻴﺎزﻫـﺎ و اﺳـﺘﻔﺎده از ﻇﺮﻓﻴـﺖ ﻣﻮﺟـﻮد ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻟﺤﺎظ ﻛﺮدن آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﺤﻮرﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ آﻣﺎﻳﺶ ﺳﺮزﻣﻴﻦ‪.‬‬
‫‪ −‬اﻳﺠﺎد ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺑﺴﺘﺮ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي در‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب و اﺳﺘﻘﺮار ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺗﺪاوم ﺣﻴﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ )‪.(BCMS‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در زﻳﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳـﻴﻞ و ﻣﺨـﺎﻃﺮات‬
‫درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪.‬‬
‫‪ −‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ و ﻣﻴﺎنﻣﺪت ﻛﺎرﮔﺮوه و اﻋـﻼم آن ﺑـﻪ ﻣﺮاﺟـﻊ ذيرﺑـﻂ ﺟﻬـﺖ ﺗﺼـﻮﻳﺐ و ﺗﺨﺼـﻴﺺ‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻻزم و ﺗﺒﺎدل ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط‪.‬‬
‫‪ −‬ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت‪ ،‬ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي و ارزﻳﺎﺑﻲ اﻗﺪاﻣﺎت دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ذيرﺑﻂ در ﺧﺼﻮص ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان )ﺑﻪ وﻳﮋه آﻣﺎدﮔﻲ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ( و اراﺋﻪ ﮔﺰارش ﺑﻪ وزﻳﺮ ﻧﻴﺮو و وزراي ﻣﺮﺑﻮط‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و اﻳﺠﺎد ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻻزم ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﺪاﺧﻞ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖﻫﺎ و اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﻮازي و ﺗﻜﺮاري‬
‫در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺎرﮔﺮوه ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب‪.‬‬
‫‪ −‬ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﺠﺎد ﺑﺎﻧﻚ اﻃﻼﻋﺎت در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ GIS‬و اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻠﻲ ﭘﻮرﺗﺎل ﺳﺎزﻣﺎن‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺘﻔﺎده از اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺎﻫﻮارهاي ﺟﻬﺖ اﻃﻼع از وﻗﻮع ﺣﻮادث اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺎرﮔﺮوه‪.‬‬
‫‪ −‬ارﺗﻘﺎ ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ در ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان و اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑـﺎ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺗﻮﺳﻂ زﻳﺮﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺒﺎدﻻت و ﻫﻤﻜﺎريﻫﺎي دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑـﺎ وزارت ﻛﺸـﻮر‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎن و ﺳـﺎﻳﺮ دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي ذيرﺑـﻂ در‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻋﻤﻠـﻲ و اﺛـﺮﺑﺨﺶ در ﺣﻮﺿـﻪﻫـﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﺳـﻴﻞ و ﻣﺨـﺎﻃﺮات‬
‫درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﻮر‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺮاﺣـﻞ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧـﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان در ﺣﻮﺿـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد روشﻫﺎ‪ ،‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺠﺮﻳﺎن و ﻧﺎﻇﺮﻳﻦ در ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان و اراﺋﻪ ﮔـﺰارش ﻋﻤﻠﻜـﺮد‪ ،‬ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎدات و‬
‫راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻣﺴﻮوﻟﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ذيرﺑﻂ‪.‬‬
‫‪ −‬اراﺋﻪ ﮔﺰارﺷﺎت ﺷﺶ ﻣﺎﻫﻪ در ﺧﺼﻮص اﻗﺪاﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻛﺎرﮔﺮوه ﺑﻪ وزراي ﻧﻴﺮو و ﻛﺸﻮر و دﻳﮕﺮ ﻛـﺎرﮔﺮوهﻫـﺎي‬
‫ﻋﻀﻮ ﻛﺎرﮔﺮوه‪.‬‬
‫‪ −‬اﻧﺠﺎم اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﺑﻴﺮﺧﺎﻧﻪ ﻛﺎرﮔﺮوه ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ‪ 5‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب ﺑـﺎ ﻣﺴـﻮوﻟﻴﺖ وزارت ﻧﻴـﺮو در‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر‪ ،‬وﻇﺎﻳﻒ ﺗﺨﺼﺼﻲ زﻳﺮ را اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ داد ]‪:[11‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ :‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﭘﻴﺶﮔﻴﺮي‬
‫‪ −‬ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻧﻄﺒﺎق ﻧﺤﻮه اﺣﺪاث و ﻧﮕﻬﺪاري ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و اﻣﻜﺎﻧﺎت وزارت ﻧﻴﺮو ﺑﺎ اﺻﻮل ﻓﻨﻲ و‬
‫ﺿﻮاﺑﻂ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در ﺟﻬﺖ اﻳﻤﻦ ﺳﺎزي و ﺑﻬﺴﺎزي ﻟﺮزه اي و ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪي از ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻫﺎي روزآﻣﺪ و ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آب و ﺑﺮق‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎ و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ذيرﺑﻂ از ﻧﻈﺮ ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﻤﻨﻲ و ﭘﻴﮕﻴﺮي‬
‫در ﺟﻬﺖ اﻳﻤﻦﺳﺎزي و ﺑﻬﺴﺎزي ﻟﺮزه اي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺗﻮﺳﻂ زﻳﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل ﻓﻨﻲ و اﻳﻤﻨﻲ در ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫـﺎ و‪ ...‬واﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي ﺳـﻴﻞ و‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب آنﻫﺎ و اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص‪.‬‬
‫‪ −‬ﭘﻴﮕﻴﺮي و ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ در ﺣﻮزه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﺟﺮاﻳﻲ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري وزارت ﻧﻴﺮو‪.‬‬
‫‪ −‬ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت و اﻳﺠﺎد ﺑﺎﻧﻚ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﺑﺎره وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺮوز ﺣﻮادث ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻛﺎرﮔﺮوه و ارﺗﺒﺎط ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎﻧﻚ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪.‬‬
‫‪ −‬ﺟﻤﻊ آوري آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﻗﻮع ﺣﻮادث ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻧﻴﺰ اﻧﺴـﺎن ﺳـﺎز ﺑـﺰرگ‪ ،‬ﺑﺨـﺶ ﺳـﻴﻞ و ﻣﺨـﺎﻃﺮات‬
‫درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﺘﺎﻳﺞ آنﻫﺎ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده در ﻃﺮحﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺎرﮔﺮوه ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري زﻳﺮﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ و دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ذيرﺑﻂ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت و اﻗﺪاﻣﺎت ﺳـﺎﻳﺮ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي دﻧﻴـﺎ در ﺟﻬـﺖ ﭘﻴﺸـﮕﻴﺮي از وﻗـﻮع ﺣـﻮادث ﻃﺒﻴﻌـﻲ و‬
‫اﻧﺴﺎنﺳﺎز در زﻣﻴﻨﻪ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب و ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻣﻮارد ﻣﻮرد ﻟﺰوم‪.‬‬
‫‪ −‬ﭘﻴﮕﻴﺮي و ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻮﺛﺮ از اﻧﻮاع ﺑﻴﻤﻪ ﻫﺎ و ﺗﺴﻬﻴﻼت اﻋﺘﺒﺎري در ﺑﺨﺶ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات‬
‫درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از ﺣﻮادث‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ :‬آﻣﺎدﮔﻲ‬
‫‪ −‬ﺗﻬﻴﻪ ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﻮادث ﻃﺒﻴﻌﻲ و اﻧﺴﺎنﺳﺎز ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب و‬
‫ﻃﺮح ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺣﺎدﺛﻪ و ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﻧﻴﺰ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ رﻳﺴﻚ ﺣﻮادث ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻛﺎرﮔﺮوه‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻫﻤﻜﺎر‪ ،‬ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن و ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ در اﻣﻮر ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑـﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿـﻼب در ﻫـﺮ‬
‫ﻳﻚ از زﻳﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط در ﻣﺮاﺣﻞ آﻣﺎدﮔﻲ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺤﺮان و ﺗﺼﻮﻳﺐ آنﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺷﺮح وﻇﺎﻳﻒ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﺪﻳﺮان و ﭘﺮﺳﻨﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺣﻮادث و آﻣﻮزش آﻧﺎن در اﻣﻮر‬
‫ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب‪.‬‬
‫‪ −‬ﭘﻴﮕﻴﺮي و ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از اراﺋﻪ آﻣﻮزشﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺑﺤﺮانﻫﺎي اﻣﻮر ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑـﺮق‪ ،‬آب و‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮان‪ ،‬ﭘﺮﺳﻨﻞ ﻛﺎرﮔﺮوه‪ ،‬زﻳﺮﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﻣﺮدم و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺟﻬﺖ ﺗـﺪوام آﻣـﻮزش‪ ،‬در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از وﻗﻮع ﺑﺤﺮانﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ آن‪ ،‬ﺗﻮﺳـﻂ واﺣـﺪﻫﺎي ﻣﺴـﻮول در‬
‫وزارت ﻧﻴﺮو‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ذيرﺑﻂ و ﺳﺎﻳﺮ زﻳﺮﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط‪.‬‬
‫‪ −‬ﮔﺮدآوري و ﺑﺮرﺳﻲ ﻃﺮحﻫﺎي ﺑﻪ اﺟﺮا در آﻣﺪه در ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ و ﺑﻮﻣﻲ ﺳﺎزي و اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮارد ﻣﻄﻠﻮب آنﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ −‬اﻳﺠﺎد ﺑﺎﻧﻚ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﭘﺮﺳﻨﻞ‪ ،‬اﻣﺎﻛﻦ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﺳﺎﻳﺮ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ و ﺑﺎﻟﻘﻮه در اﻣﻮر ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب ﻛﻪ در ﺣﻮادث ﻃﺒﻴﻌﻲ و اﻧﺴﺎنﺳﺎز در ﻛﺸﻮر ﻣﻮﺟﻮد و ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ −‬اﻳﺠﺎد ﻧﻈﺎم ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺟﺎﻣﻊ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻫﺸﺪار ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ و اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ آﻧﻲ و دﻗﻴﻖ و ﺑﻪ ﻫﻨﮕـﺎم در زﻣـﺎن‬
‫وﻗﻮع ﺣﺎدﺛﻪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﭘﻴﮕﻴﺮي اﻳﺠﺎد اﺗﺎق اﻣﻦ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﺳـﺘﺎد و ﺷـﺮﻛﺖﻫـﺎ و ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي ﺗﺎﺑﻌـﻪ وزارت ﻧﻴـﺮو در ﻣﺮﻛـﺰ و‬
‫واﺣﺪﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺗﻬﻴﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ارﺗﺒﺎﻃﻲ و اﻳﺠﺎد زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺟﻬﺖ ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﻣﻮﺛﺮ ﺑـﺎ ﻣـﺪﻳﺮان‬
‫ﺑﺤﺮان در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮوز ﺣﺎدﺛﻪ‬
‫‪ −‬ﺗﻘﻮﻳﺖ آﻣﺎدﮔﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻮع و ﻣﻴﺰان ﻣﻨﺎﺑﻊ )اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﺗﺠﻬﻴﺰات( ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮوز ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ‬
‫اﻣﻮر ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي ﺳـﺮﻳﻊ و ﻣـﻮﺛﺮ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ ﺑﺤـﺮان در‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻲ و ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺟﻬﺖ ﺗﻬﻴﻪ آنﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺴﻮول‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ اﻫﺪاف‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺳﻨﺎرﻳﻮ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﺟﻬﺖ ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﺎﻧﻮرﻫﺎي دور ﻣﻴﺰي‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ و ﻓﺼـﻠﻲ در زﻣﻴﻨـﻪ‬
‫اﻣﻮر ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب و ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﻈﺎرﺗﻬﺎي اﻧﺠﺎم ﺷـﺪه ﺑـﺎ روﻳﻜـﺮد‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﺪوﻳﻦ ﺿـﻮاﺑﻂ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺳـﻄﻮح ﺣﺎﻟـﺖ اﺿـﻄﺮار و ﺷـﻴﻮه اﻋـﻼم ﺑﺤـﺮانﻫـﺎي ﻧﺎﺷـﻲ از ﺣـﻮادث در‬
‫زﻳﺮﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿـﻼب و ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﮔﺰارﺷـﺎت ﻣﺎﻫﻴﺎﻧـﻪ از وﻗـﻮع‬
‫ﺣﻮادث ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬
‫‪ −‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﻌﻴﻴﻦ راهﺣﻞﻫﺎي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳـﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑـﺮق‪،‬‬
‫آب و ﻓﺎﺿﻼب از ﻃﺮﻳﻖ ﻫﺮ ﻳﻚ از زﻳﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ وزارت ﻧﻴﺮو در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮحﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻣﺪت و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺮآورد اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان و اراﺋﻪ آن ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر‬
‫‪ −‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻧﻴﺰ ﭘﻴﮕﻴﺮي در اراﺋﻪ آﻣﻮزشﻫﺎي ﻻزم ﺑﻪ ﻣﺮدم و ﻛﺎرﺑﺮان ﺑﺨﺶ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨـﺎﻃﺮات درﻳـﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑـﺮق‪،‬‬
‫آب و ﻓﺎﺿﻼب در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از وﻗﻮع ﺑﻼﻳﺎ و ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ آن ﺗﻮﺳـﻂ واﺣـﺪﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﻮول در وزارت‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻄﺒﻮع و ﺳﺎﻳﺮ زﻳﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻬﻴﻪ و اﺑﻼغ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻧﺤﻮه اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎت اﺿﻄﺮاري و اﺣﺘﻴﺎﻃﻲ در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع و ﻳﺎ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺣﻮادث ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ذيرﺑﻂ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﺪون ﺟﻬﺖ ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻣﺴﺘﻤﺮ اﻗﺪاﻣﺎت‪ ،‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ و روشﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ‪.‬‬
‫‪ −‬اﺗﺨﺎذ ﺗﻤﻬﻴﺪات ﻻزم در ﺗﺎﻣﻴﻦ و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻨﺎﺑﻊ )اﻣﻜﺎﻧـﺎت و ﺗﺠﻬﻴـﺰات(‪ ،‬ﺗﻬﻴـﻪ دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫـﺎي ﺑﻬـﺮهﻣﻨـﺪي‬
‫ازﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎ اﺣﺼﺎ ﺻﻼﺣﻴﺖﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﻣﻜﺎﻧﺎت وﺗﺠﻬﻴﺰات ﺗﺎﻣﻴﻦ آب و ﺑﺮق در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪.‬‬
‫‪ −‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ درﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ واﺣﺪ درﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺮاي آﻣﺎدﮔﻲ داﺋـﻢ و اﻗـﺪام ﻣـﻮﺛﺮ در ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺤﺮان‪.‬‬
‫‪ −‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺎزﺳﺎزي و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي اﻣﻮر ﺳﻴﻞ و ﻣﺨـﺎﻃﺮات درﻳـﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑـﺮق‪ ،‬آب و‬
‫ﻓﺎﺿﻼب در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از اﺻﻮل ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺣﺎدﺛﻪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻈﺎﻣﻨﺎﻣﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان وزارت ﻧﻴﺮو وﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺠﺎزي ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ درزﻣﺎن ﺑﺤﺮان‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم‪ :‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫‪ −‬اﻃﻤﻴﻨﺎن از رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻠﻴﻪ ﻧﻜﺎت اﻳﻤﻨﻲ در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻔﻆ ﺟﺎن و ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﻲ‪ ،‬رواﻧﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن رﺳﻤﻲ و داوﻃﻠﺐ اﻣﻮر ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‪.‬‬
‫‪ −‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻠﻴﻪ ﻧﻜﺎت اﻳﻤﻨﻲ در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺤﺮان در‬
‫اﻣﻮر ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب ﺧﻄﺮ ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮ ﺳﺎﻛﻨﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ آﺳﻴﺐ دﻳﺪه وارد ﻧﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺎﻣﻴﻦ آب و ﺑﺮق در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺟﻬﺖ ﻣﺮاﻛﺰ اﺳﻜﺎن ﻣﻮﻗﺖ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺛﺒﺖ و ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺎﻣﻴﻦ آب و ﺑﺮق در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺤﺮان و ﺗﺠﺰﻳﻪ وﺗﺤﻠﻴﻞ وﺗﺪوﻳﻦ اﻗـﺪاﻣﺎت و‬
‫روشﻫﺎي اﺻﻼﺣﻲ‪.‬‬
‫‪ −‬اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﺳﺮﻳﻊ و ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ از وﻗﻮع ﻫﺮ ﻧﻮع ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮان ﻣﺴﻮول در زﻳﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط و اراﺋﻪ اﺧﺒـﺎر و‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ روﻳﺪادﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺿﺮورت ﺗـﺎ ﭘﺎﻳـﺎن‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت‪.‬‬
‫‪ −‬ﻫﺪاﻳﺖ و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺗﺮﻣﻴﻢ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت و ﺗﺠﻬﻴﺰات آﺳﻴﺐدﻳﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮ ﻳﻚ از زﻳﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻛﻞ اﻣﻜﺎﻧﺎت دوﻟﺘﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻲ در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺤﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺑﻼغ رﻳﻴﺲ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر‪.‬‬
‫‪ −‬ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮنﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺟﻬﺖ اﻋﺰام ﮔﺮوهﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪﻳﺮان و اﻛﻴﭗﻫـﺎي‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺤﺮان در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب‪.‬‬
‫‪ −‬درﻳﺎﻓﺖ ﮔﺰارشﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ از ﻛﻤﻴﺴﻴﻮنﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ و اﺑﻼغ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ اﺣﺘﻤـﺎﻟﻲ ﻣـﺪﻳﺮان زﻳـﺮ ﺑﺨـﺶﻫـﺎي‬
‫ﻣﺮﺑﻮط در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان اﻣﻮر ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب و ﭘﻴﮕﻴـﺮي و ﻧﻈـﺎرت ﺟﻬـﺖ رﻓـﻊ‬
‫آنﻫﺎ در ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮآورد اوﻟﻴﻪ ﺧﺴﺎرات رﻳﺎﻟﻲ وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب و اﻋﻼم آن ﺑﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان‬
‫ﻛﺸﻮر در ‪ 12‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺲ از وﻗﻮع ﺣﺎدﺛﻪ و ارﺳﺎل ﮔﺰارﺷﺎت ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ آن در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﻲ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﺪوﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺟﺎﻣﻊ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎزﺳﺎزي اﺻﻮﻟﻲ و ﻓﻨﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ آﺳﻴﺐدﻳﺪه در ﺑﺨﺶ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨـﺎﻃﺮات‬
‫درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺑﺎزﺳﺎزي و ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ‬
‫‪ −‬اﺧﺬ ﮔﺰارش ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ دﻻﻳﻞ ﺗﺨﺮﻳﺐ و آﺳﻴﺐ دﻳﺪن ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻣﻮﺟﻮد‬
‫و در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم اﺻﻼﺣﺎت ﻻزم در ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬اﺟﺮا‪ ،‬ﻧﻈﺎرت و ﻧﮕﻬﺪاري ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت آﺑﺮﺳـﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺮقرﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب و ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‪.‬‬
‫‪ −‬ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺑـﻪﻛـﺎرﮔﻴﺮي ﻣـﻮاد‪ ،‬ﻣﺼـﺎﻟﺢ و ﺗﺠﻬﻴـﺰات اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﺟﻬـﺖ ﺑﺎزﺳـﺎزي ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت آﺑﺮﺳـﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺮقرﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب و ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب‪.‬‬
‫‪ −‬ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻛﺎرﮔﺮان داراي ﻣﻬـﺎرت ﻓﻨـﻲ در ﺑﺎزﺳـﺎزي ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎ‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت آﺑﺮﺳـﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺮقرﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب و ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب و ﺳﺎﻳﺮ ﺗﺠﻬﻴﺰات واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ وزارت ﻧﻴﺮو‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻘﺎط ﻗﻮت ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻬﺒﻮد در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ ﺣـﻮادث و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي ﺟﻬـﺖ اﻗـﺪاﻣﺎت اﺻـﻼﺣﻲ و اراﺋـﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات ﻻزم در زﻣﻴﻨﻪ اﺻﻼح ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز‪.‬‬
‫‪ −‬ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ و اﺧﺬ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮاﺟﻊ ﻣﺴﻮول ﺟﻬﺖ ﺑﺎزﺳﺎزي ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آﺳﻴﺐدﻳﺪه‪.‬‬
‫‪ −‬ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ و ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺻﻨﻌﺖ آب ﺑﺮق و زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ وزارت ﻧﻴﺮو ﻛﻪ در اﺛﺮ وﻗﻮع‬
‫ﺣﻮادث دﭼﺎر ﺧﺴﺎرات ﺑﺪﻧﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻜﺎت اﻳﻤﻨﻲ‪ ،‬ﻓﻨﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻛـﺎﻫﺶ ﺣﺠـﻢ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺑﺎزﺳـﺎزي ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت‬
‫آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺮقرﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب و ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﺷﺪه و اﻧﻌﻜﺎس آن ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان ﻛﺸـﻮر ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي در اﻣﺮ ﺑﺎزﺳﺎزي‬
‫‪ −‬ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺗﻮﺟﻪ اﻛﻴﭗﻫﺎي ﺑﺎزﺳﺎزي ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪ و رﻋﺎﻳﺖ آﺧﺮﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﻳﻤﻨﻲ و ﺑﺎزﺳـﺎزي‬
‫ﻛﻪ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﺴﺎرات و زﻳﺎن ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ −‬اﻧﺠﺎم ﺗﻤﻬﻴﺪات ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﻳﺎ ﺑﺎزﺳﺎزي ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت آﺑﺮﺳـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑـﺮقرﺳـﺎﻧﻲ‪ ،‬دﻓـﻊ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب و ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﻣﻄﺎﺑﻖ آﺧﺮﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط‪.‬‬
‫‪ -6-10‬ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎي ﻓﻨﻲ ﻓﺮﻋﻲ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر داراي ﭼﻬﺎرده ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎرﮔﺮوه ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳـﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ وزارت ﻧﻴﺮو و رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻌﺎون ﻣﺮﺑﻮط در آن وزارتﺧﺎﻧﻪ ﻳﻜﻲ از ﻛﺎرﮔﺮوهﻫـﺎي آن ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ]‪:[9‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﻣﺨﺎﺑﺮات و ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ وزارت ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت و رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻌﺎون ﻣﺮﺑﻮط در آن وزارت‪.‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﺑﻬﺪاﺷﺖ و درﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﻜﻲ و رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻌﺎون ﻣﺮﺑﻮط در آن وزارت‪.‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎزدﮔﻲ و ﻣﺨﺎﻃﺮات ﻛﺸﺎورزي )زراﻋﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻏﺪاري‪ ،‬داﻣﺪاري‪ ،‬آﺑﺰﻳﺎن و ﻃﻴﻮر( ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ‬
‫وزارت ﺟﻬﺎد ﻛﺸﺎورزي و رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻌﺎون ﻣﺮﺑﻮط در آن وزارت‪.‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‪ ،‬ﺷﺮﻳﺎنﻫﺎي ﺣﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺑﻼﻳﺎي ﺟﻮي و ﻃﻮﻓﺎن ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ وزارت راه و ﺷﻬﺮﺳـﺎزي و رﻳﺎﺳـﺖ‬
‫ﻣﻌﺎون ﻣﺮﺑﻮط در آن وزارت‪.‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺸﻜﻞﻫﺎي ﻣﺮدم ﻧﻬﺎد ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ وزارت ﻛﺸﻮر و رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻌﺎون اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ و ﺷـﻮراﻫﺎي‬
‫وزارت ﻛﺸﻮر‪.‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﺑﻴﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺎزﺳﺎزي و ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺎﻣﻴﻦ و ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺎﺷـﻴﻦآﻻت‪ ،‬آوارﺑـﺮداري ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎ‪ ،‬آﺗـﺶﻧﺸـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣـﻮاد‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎك و اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﺪﻓﻴﻦ ﻣﺘﻮﻓﻴﺎن ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ وزارت ﻛﺸﻮر و رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻌﺎون ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ اﻣﻮر ﻋﻤﺮاﻧﻲ و رﻳـﻴﺲ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺷﻬﺮداريﻫﺎ و دﻫﻴﺎريﻫﺎي ﻛﺸﻮر‪.‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﮔﺮوه اﻣﻨﻴﺖ و اﻧﺘﻈﺎﻣﺎت ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ وزارت ﻛﺸﻮر و رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻌﺎون اﻣﻨﻴﺘﻲ و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ وزارت ﻛﺸﻮر‪.‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ وزارت ﻧﻴﺮو و رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻌﺎون ﻣﺮﺑﻮط در آن وزارت‪.‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺳﻮﺧﺖ و ﻣﻮاد ﻧﻔﺘﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ وزارت ﻧﻔﺖ و رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻌﺎون ﻣﺮﺑﻮط در آن وزارت‪.‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﻣﺨﺎﻃﺮات زﻟﺰﻟﻪ‪ ،‬ﻟﻐـﺰش ﻻﻳـﻪﻫـﺎي زﻣـﻴﻦ‪ ،‬اﺑﻨﻴـﻪ‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺷﻬﺮﺳـﺎزي ﺑـﺎ ﻣﺴـﻮوﻟﻴﺖ وزارت راه و‬
‫ﺷﻬﺮﺳﺎزي و رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻌﺎون ﻣﺮﺑﻮط در آن وزارت‪.‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺴﻜﻦ ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ وزارت راه و ﺷﻬﺮﺳﺎزي )ﺑﻨﻴﺎد ﻣﺴﻜﻦ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ(‪.‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﻣﺨﺎﻃﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ و رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻌﺎون ﻣﺮﺑﻮط در آن ﺳﺎزﻣﺎن‪.‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﮔﺮوه آﻣﻮزش و اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪا و ﺳﻴﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﻳـﺮان و رﻳﺎﺳـﺖ ﻣﻌـﺎون‬
‫ﻣﺮﺑﻮط در آن ﺳﺎزﻣﺎن‪.‬‬
‫‪ −‬ﻛﺎرﮔﺮوه اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت و آﻣﻮزش ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻼل اﺣﻤﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳـﺮان ﺑـﺎ رﻳﺎﺳـﺖ‬
‫رﻳﻴﺲ ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت‪.‬‬
‫از ﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﻳﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺮوه آﻣﻮزش و اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ و ﻛﺎرﮔﺮوه اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت و آﻣﻮزش ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺑﻴﺶﺗـﺮﻳﻦ زﻣﻴﻨـﻪ‬
‫ﻛﺎري ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺎ ﻛﺎرﮔﺮوه ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﺑﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ را دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -7-10‬ﻧﻘﺶ ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻮﻣﻲ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﻞﺧﻴﺰ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨـﺎﻃﻖ‪ ،‬ﻧﻘـﺶ ﻛﻠﻴـﺪي را در ﺗﻮﺳـﻌﻪ‪ ،‬اﺟـﺮا و اﺛﺮﺑﺨﺸـﻲ ﻃـﺮحﻫـﺎي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺬﻳﺮش و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‪ ،‬وﺟﻮد ارﺗﺒﺎط ﺷﻔﺎف و ﺻـﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﻣﻴـﺎن ﺟﺎﻣﻌـﻪ و‬
‫ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .[115] .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن ﺟﺎﻣﻌـﻪ و ﻣﺴـﻮوﻟﻴﻦ ﺳـﺘﺎد‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎم اﻣﻮر زﻳﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺘﺎد ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﮔﺮدد ]‪:[115‬‬
‫‪ −‬اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ و درﮔﻴﺮ ﻛﺮدن ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ از ﻃﺮﻳـﻖ رﺳـﺎﻧﻪﻫـﺎي‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ و ﺟﻠﺴﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻘﺶ و ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﺳﺘﺎد در اﻳﺠﺎد اﻧﮕﻴـﺰه در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫آﻣﻮزش و اﻳﺠﺎد آﻣﺎدﮔﻲ در ﻣﺮدم در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳـﻴﻼب ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺑﺨﺸـﻲ از ﻃـﺮحﻫـﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم از ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي اﺗﻤﺎم اﺟﺮاي ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ آﮔﺎه ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬اﻧﺘﺸﺎر اﻃﻼﻋﻴـﻪ ﻋﻤـﻮﻣﻲ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر اﻧﺘﺨـﺎب ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎن ﻣﺮدﻣـﻲ در ﺳـﺘﺎد ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﺑﻴﺎن دﻗﻴﻖ ﻧﻘﺶ و ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن در ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن در واﻗﻊ ﭘﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم و ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛـﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫ﭘﺎﺳﺦﮔﻮي ﭘﺎرهاي از ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﻨﻴﺎنﮔﺬاري ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ و اﻳﺠﺎد اﻧﮕﻴﺰه در آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺸﺎرﻛﺖ در ﻃـﺮحﻫـﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺗﻌﺮﻳﻒ روﺷﻦ اﻫﺪاف ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﺑﺮآورد زﻣﺎن ﻻزم ﺑـﺮاي ﺗﻜﻤﻴـﻞ و ﺑـﻪ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‬
‫رﺳﺎﻧﺪن ﻫﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻟﺤﺎظ ﻛﺮدن زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺑﺎزﺧﻮرد آن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ −‬اراﺋﻪ ﮔﺰارش ﻣﻨﻈﻢ از ﭘﻴﺸﺒﺮد ﻃﺮحﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﮔﺰارشﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دورهاي و ﻣﻨﻈﻢ در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺮدم ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺳﺘﺎد ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ اﺗﻤﺎم ﻃﺮحﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﮔﺰارش ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -8-10‬ﺗﻌﻬﺪ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺗﻮﺳﻂ اﻋﻀﺎ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﻓﺮآﻳﻨﺪي ﻛﻮﺗﺎه و ﺳﺎده و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﻣﺪﻳﺮان ارﺷﺪ ﺷﻮرا و ﻣﻘﺎﻣـﺎت رﺳـﻤﻲ دوﻟﺘـﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪي ﻃﻮﻻﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻠﻴﻪ اﻋﻀﺎي ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ ﺑﺎﻳـﺪ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ اﺟـﺮاي‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﭘﺎﺳﺦﮔﻮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦرو ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ اﻋﻀﺎي ﺳﺘﺎد ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ از اﻓﺮاد ﻓﻌﺎل و ﻛﺎرآﻣﺪ در اﻣﻮر ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ و اﺟﺮاي ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﮔﺰﻳﻨﺶ ﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺎن ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 5‬ﺳﺎل زﻣﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﺮدن ﻛﻠﻴﻪ ﻃﺮحﻫﺎ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ زﻣﺎن ﺑﻴﺶﺗﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﺮدن ﻃﺮحﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻋﻀﺎي ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‪ ،‬در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮ از ﭘﺎﻳـﺎن اﺟـﺮاي ﻃـﺮحﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻣﺮي ﻣﺸﻜﻞﺳﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺧﻮد ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ در ﻣـﻮرد‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻋﻀﺎ و واﮔﺬاري ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد اﻧﺘﺨﺎب اﻋﻀﺎي ﺳﺘﺎد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﺮاﺳﺎس اﻧﺮژي و اﺷﺘﻴﺎق اﻓﺮاد و روﺣﻴﻪ اداﻣﻪ ﻛﺎر ﺑﺮاي ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﺎﻧﺪن ﻃﺮحﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﻳﻲ در ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن رﺳﺎﻧﺪن ﻃﺮحﻫﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺷﻮد ]‪.[115‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺘﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻔﺎت‪ ،‬ﺗﺨﻄﻲ و اﻫﻤﺎل ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺘـﻲ دوﻟﺘـﻲ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑﻨـﺪ ‪14‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 8‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه اﺳـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮح ذﻳﻞ ﺗﺼﻮﻳﺐ و اﺑﻼغﮔﺮدده اﺳﺖ ]‪:[67‬‬
‫ﻣﺎده ‪ -1‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺴﺮﻳﻊ در رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻔﺎت‪ ،‬ﺗﺨﻄﻲ و اﻫﻤﺎل ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺘـﻲ در ﻛﻠﻴـﻪ دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي ذيرﺑـﻂ و‬
‫ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﻛﻠﻴﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎ و دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﻧﻈـﺮ ﻣﻘـﺎم ﻣﻌﻈـﻢ رﻫﺒـﺮي در‬
‫اﺟﺮاي دﺳﺘﻮرات و ﻣﺼﻮﺑﺎت ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر در ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﺮوز ﺑﺤﺮان ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر رﻳﺎﺳـﺖ ﻣﺤﺘـﺮم‬
‫ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ دادﮔﺎه وﻳﮋه رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺟﺮاﺋﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺣﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺳﻬﻮﻟﺖ در اﻳﻦ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر دادﮔﺎه وﻳﮋه اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ -2‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺟﺮاﻳﻢ ﻣﺬﻛﻮر در ﻣﺎده ﻳﻚ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻻزم ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺗﺪوﻳﻦ و ﭘﺲ‬
‫از ﻃﺮح در ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺼﻮﻳﺐ‪ ،‬ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ -3‬ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎم اﺟﺮاﻳﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎده ‪ 1‬ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺨﻠﻔﺎت و ﺗﺨﻄﻲ از اﻋﻤﺎل ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫را ﻛﻪ در ﺣﻴﻄﻪ آن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎرﻛﻨﺎن آنﻫﺎ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ دادﮔﺎه ﺑﺎ ﺷﻌﺒﻪ وﻳـﮋه رﺳـﻴﺪﮔﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺮاﻳﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺣﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ اﻋﻼم ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه‪ -‬در ﺻﻮرت ارﺗﻜﺎب ﺗﺨﻠﻒ‪ ،‬ﺗﺨﻄﻲ و اﻫﻤﺎل ﺑﺎ درﺟﻪ ﺧﻔﻴﻒ ﻳﺎ ﻛﻢ اﺛﺮ ﻛﻪ زﻳﺎنﻫﺎي ﺟﺎﻧﻲ و ﻣـﺎﻟﻲ در ﺑـﺮ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﺘﺨﻠﻒ ﺑﻪ ﻫﻴﺎت ﺗﺨﻠﻔﺎت اداري اﻗﺪام ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ -4‬دادﮔﺎه وﻳﮋه ﻣﻮﻇﻒ اﺳﺖ در ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮﻳﻦ زﻣﺎن ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻔﺎت ﻣﺴـﻮوﻻن و ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ﻧﻬﺎدﻫـﺎ و دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ در ﺧﺼﻮص رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻔﺎت‪ ،‬ﺗﺨﻄﻲ‪ ،‬اﻫﻤﺎل‪ ،‬ﻛﻢ ﻛﺎري و ﻋﺪم اﺟﺮاي دﺳﺘﻮرات و ﺿﻮاﺑﻂ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺑﺤﺮان رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ -5‬ﻗﻀﺎت وﻳﮋه رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ اﻣﻮر ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان اﻋﻢ از دادﺳﺮا و دادﮔﺎه در ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ﺑـﻪ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد رﻳـﻴﺲ‬
‫ﺣﻮزه ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻣﺮﺑﻮط و ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ در ﺷﻮراي ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان و ﺑﺎ ﺻـﺪور اﺑـﻼغ از ﺳـﻮي رﻳـﻴﺲ‬
‫ﻣﺤﺘﺮم ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ -6‬ﻣﺼﻮﺑﺎت و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر و ﺿﻮاﺑﻂ ﺧﺎص ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻣـﺎن وﻗـﻮع ﺣﺎدﺛـﻪ‬
‫ﺣﺴﺐ ﻣﻮرد از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ در ﺷﻮراي ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫اراﺋﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ وﻳﮋه ﺑﺎ ﺷﻌﺐ وﻳﮋه ﺟﻬﺖ اﻋﻤﺎل ﻧﻈﺎرت و ﻳﺎ اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎت ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻻزم ارﺳﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ -7‬رﺳﻴﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺻﺪور راي و اﺟﺮاي اﺣﻜﺎم دادﮔﺎهﻫﺎي وﻳﮋه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻮقاﻟﻌﺎده اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ -8‬دادﮔﺎه وﻳﮋه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺴﺐ ﻣﻮرد از اﻋﻀﺎي ﻣﺠﺮب و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺷﻮراﻫﺎي ﺣـﻞ اﺧـﺘﻼف در اﻧﺠـﺎم اﻣـﻮر اداري و‬
‫اﺟﺮاي ﻗﺮارﻫﺎي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ -9‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻗﻀﺎوت دادﮔﺎه وﻳﮋه در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺣﻮادث ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﺷﺪت آﺳﻴﺐ دﻳﺪهاﻧﺪ‪ ،‬از اﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻣﻌﻴﻦ ﺗﺼﻮﻳﺐ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ -10‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻨﺪ ‪ 4‬ﻣﺎده ‪ 15‬ﻗﺎﻧﻮن آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي دادﮔﺎهﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬اﻧﺘﻈـﺎﻣﻲ‪،‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ و ﻛﻠﻴﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻜﻠﻔﻨﺪ دﺳﺘﻮرات و اﺣﻜﺎم دادﮔﺎه وﻳﮋه را در اﺳﺮع وﻗﺖ اﺟـﺮا ﻛـﺮده‪ ،‬ﮔـﺰارش ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت را ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺣﺴﺐ ﻣﻮرد ﺑﻪ دادﮔﺎه وﻳﮋه ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ -11‬اﺳﺘﺎﻧﺪاران‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪارن و ﺑﺨﺸﺪاران ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار ﺧـﻮدرو و ﺗﺠﻬﻴـﺰات اداري ﻻزم و ﻧﻴـﺮوي اﻧﺴـﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز را ﺑﺮاﺑﺮ اﻋﻼم رﻳﻴﺲ ﺣﻮزه ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻣﺮﺑﻮط در اﺧﺘﻴﺎر دادﮔﺎه وﻳﮋه ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ -12‬ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و دورهﻫﺎي ﺧﺎص آﻣﻮزش ﻗﻀﺎت وﻳﮋه را ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸـﻮر در‬
‫ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺗﻬﻴﻪ و ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا درآورد‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ -13‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ اﺻﺤﺎب رﺳﺎﻧﻪ در ﻣﻮرد رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺪ ‪ 14‬ﻣﺎده ‪ 8‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ -14‬اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ در ‪ 14‬ﻣﺎده و ﻳﻚ ﺗﺒﺼﺮه ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان رﺳﻴﺪه و ﺑﺮاي ﻛﻠﻴﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺸﻤﻮل‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﻻزم اﻻﺟﺮا ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -9-10‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ارﮔﺎنﻫﺎ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ‪ 7‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿـﻼب دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي ﻫﻤﻜـﺎري ﻛـﻪ‬
‫ﺣﺴﺐ اﻗﺘﻀﺎ ﺑﻪ ﺟﻠﺴﺎت ﻛﺎرﮔﺮوه دﻋﻮت ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ -1‬وزارت ﻧﻴﺮو‬
‫‪ -2‬وزارت ﻛﺸﻮر‬
‫‪ -3‬وزارت ﺟﻬﺎد ﻛﺸﺎورزي‬
‫‪ -4‬وزارت راه و ﺷﻬﺮﺳﺎزي‬
‫‪ -5‬وزارت ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت )ﻣﺮﻛﺰ ﺳﻨﺠﺶ از دور(‬
‫‪ -6‬وزارت ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻓﻨﺎوري‬
‫‪ -7‬وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﻜﻲ‬

‫‪ -8‬وزارت ﻧﻴﺮو‪ -‬ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺎدر ﺗﺨﺼﺼﻲ آب و ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﻮر‬
‫‪ -9‬وزارت ﻧﻴﺮو‪ -‬ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺎدر ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب اﻳﺮان‬
‫‪ -10‬وزارت ﻧﻴﺮو‪ -‬ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺎدر ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺮ‬
‫‪ -11‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪا و ﺳﻴﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‬
‫‪ -12‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر‬
‫‪ -13‬ﺳﺎزﻣﺎن زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر‬
‫‪ -14‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‬
‫‪ -15‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺷﻬﺮداريﻫﺎ‬
‫‪ -16‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‬
‫‪ -17‬ﺑﻨﻴﺎد ﻣﺴﻜﻦ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‬
‫‪ -18‬ﻫﻼل اﺣﻤﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‬
‫‪ -19‬ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‬
‫‪ -20‬ﻧﻴﺮوي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺴﻴﺞ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران‬
‫‪11‬ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪1‬‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ‬

‫‪205‬‬ ‫‪94/05/31‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ -1‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 1‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ‬
‫پ‪ -1-1.‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬

‫ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاري ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﭼﻮن ﺳـﻴﻞ و ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي دﻗﻴـﻖ ﺑـﺮاي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﻣﺮي ﺿﺮوري و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ در اﻳﺮان ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻗﺎﻧﻮن و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪاي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻛﻠﻴـﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ را ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻗﺮار دﻫﺪ ﺗﺪوﻳﻦ ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ و ﻛﻠﻴـﻪ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و آﻳـﻴﻦﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ را در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻣـﻮرد ﺑﺤـﺮان ﺳـﻴﻞ و ﻛﻤﻴﺘـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﭘﻴﺶﮔﻴﺮي و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺧﻄﺮات ﺳﻴﻞ ﻣﺼﻮب در ﺳﺎل ‪ 1348‬و ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﻠﻲ ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻣﺼـﻮب ﺳـﺎل ‪ ،1370‬ﻃـﺮح اﻣـﺪاد و ﻧﺠـﺎت ﻛﺸـﻮر ﻣﺼـﻮب ‪ 1382‬و دو‬
‫آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﻳﻦ‪ ،‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻤﻴﺘـﻪ ﻣﻠـﻲ ﻛـﺎﻫﺶ اﺛـﺮات ﺑﻼﻳـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻣﺼـﻮب ﺳـﺎل ‪ 1372‬و‬
‫آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ داﺧﻠﻲ ﻛﺎر ﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﻴﻞ و ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﺼﻮب در ﺳﺎل ‪ 1382‬اﺷﺎره ﻛـﺮد ﻛـﻪ در آنﻫـﺎ اﺷـﺎراﺗﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎي ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﭼﻮن ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺳﻴﻞ و ﻛﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ‬
‫ﺳﻴﻞ و ﻏﻴﺮه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ آب ﻣﺼﻮب ‪ ،1360‬ﻣﺎده ‪ 63‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﻬﺎرم ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي‪،‬‬
‫آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ اﻧﻬﺎر ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ و ﻣﺮدابﻫﺎ ﻣﺼـﻮب ‪ ،1379‬آﻳـﻴﻦﻧﺎﻣـﻪ اﺟﺮاﻳـﻲ ﻗـﺎﻧﻮن ﺣﻔـﻆ و‬
‫ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻛﻨﺎرهﻫﺎ و ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺮزي ﻣﺼﻮب ‪ ،1363‬ﻧﻴﺰ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ در ﻣﻮرد ﺣﺮﻳﻢ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آﺑـﻲ‪ ،‬رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ و ﻏﻴـﺮه‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻟﻴﻜﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳـﻴﻼب و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻣﻴﺎن ارﮔﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻮﻟﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﻨﺎﻗﺾ در ﺑﻌﻀـﻲ‬
‫ﻣﺼﻮﺑﺎت‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ اﻣﺮي ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫پ‪ -1-1-1.‬ﺣﺮﻳﻢ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬

‫ﺑﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت‪ ،‬ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل آب و ﺑـﺮق‪ ،‬ﻓﺮودﮔـﺎه‪ ،‬راه آﻫـﻦ‪ ،‬ﻣﺪرﺳـﻪ‪،‬‬
‫داﻧﺸﮕﺎه‪ ،‬زﻧﺪان و‪ ...‬اﻃﻼق ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺗﺴﻬﻴﻼت و ﺧﺪﻣﺎت در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت‬
‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ دو زﻳﺮ ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮ ﮔﺮوه اول ﮔﺮوﻫﻲ از ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﻜﺮدﺷﺎن‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮي ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻣﺠﺎور ﺧﻮد ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ و در اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﮔﺮوه ‪ 1‬اﻃـﻼق‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ )ﻧﻈﻴﺮ‪ :‬ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﺟﻤﻊآوري و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺮاهﻫﺎ‪ .(...،‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﮔﺮوه ‪ 2‬را ﮔﺮوﻫﻲ از‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﻣﻨﻔـﻲ ﻛـﻢﺗـﺮي ﺑـﺮ ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ آب ﻣﺠـﺎور ﺧـﻮد‬
‫ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ )ﻧﻈﻴﺮ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺮق‪ ،‬آب‪ ،‬ﻣﺨﺎﺑﺮات‪ ،‬ﭘﻞﻫﺎ‪.(...‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﺗﺒﺼﺮه ‪ 2‬ﻣﺎده ‪ 2‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ آب ﻣﺼﻮب ‪ 1361‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨـﺎﻳﻲ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺣـﺮﻳﻢ ﻣﺨـﺎزن و‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آﺑﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎي آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ و آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ اﻋﻢ از ﺳﻄﺤﻲ و زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه وزارت ﻧﻴـﺮو ﻗـﺮار‬
‫داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬در ﺗﺒﺼﺮه ‪ 3‬ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺎده اﻳﺠﺎد ﻫﺮ ﻧﻮع اﻋﻴﺎﻧﻲ و ﺣﻔﺎري و دﺧﻞ و ﺗﺼـﺮف‬
‫در ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و اﻧﻬﺎر ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ در ﺣﺮﻳﻢ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﻋﻢ از ﻃﺒﻴﻌـﻲ و ﻳـﺎ ﻣﺨﺰﻧـﻲ را ﻣﻤﻨـﻮع‬
‫اﻋﻼم ﻛﺮده و ﺑﺮاي آن ﻣﺠﺎزاﺗﻲ را ﺑﺎ ﻧﻈﺎرت دادﺳﺘﺎن ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﺴﺎرت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﻳﻦﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﻮر ﺑﺎ اﺟﺎزه‬
‫ﻗﺒﻠﻲ از وزارت ﻧﻴﺮو ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺗﺒﺼﺮه ﻣﺎده ‪ 37‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ آب ﺑﺮاي اﺣﺪاث ﻧﻬﺮ ﻳﺎ ﺟﻮي و ﻟﻮﻟﻪ ﻛﺸﻲ ﻧﻔـﺖ و ﮔـﺎز و‬
‫ﻧﻈﺎﻳﺮ آن در ﺣﺮﻳﻢ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آب و ﻳﺎ ﺑﺮق ﻣﻮﻛﻮل ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ اﺟـﺎزه از وزارت ﻧﻴـﺮو و در ﻣﻌـﺎﺑﺮ ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﺑـﺎ ﺟﻠـﺐ ﻣﻮاﻓﻘـﺖ‬
‫ﺷﻬﺮداري و وزارت ﻧﻴﺮو و رﻋﺎﻳﺖ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﻲ در اﺟﺎزه ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪاي ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1379‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺣﺮﻳﻢ ﻣﺨﺎزن‪ ،‬ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪ در ﻣﺎده ‪ 1‬ﻣﺨﺎزن‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آﺑﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ ﻣﺴﺘﺤﺪﺛﺎﺗﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢﺳﺎزي زﻣﻴﻦﻫﺎ ﻳﺎ اﻧﺘﻘﺎل آب اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﻳﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳـﺎس ﻣـﺎده ‪ 2‬آﻳـﻴﻦﻧﺎﻣـﻪ ﻓـﻮق‪ ،‬ﺣـﺮﻳﻢ‬
‫ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻬﺎر اﺣﺪاﺛﻲ و ﺳﻨﺘﻲ و ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‪ ،‬ﻣﺨﺎزن‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آﺑﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ آنﻫﺎ ﻃﺒﻖ ﺟﺪول زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ ﺣﺮﻳﻢ از ﻣﻨﺘﻬﻲ اﻟﻴﻪ دﻳﻮاره آنﻫﺎﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ −‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻛﺎﻧﺎل ﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻬﺎر ﻣﺴﺘﺤﺪﺛﻪ و ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‪:‬‬
‫• آﺑﺪﻫﻲ )ﺑﺪه( ﺑﻴﺶ از ‪ 15‬ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ در ﺛﺎﻧﻴﻪ ‪ -‬ﻣﻴﺰان ﺣﺮﻳﻢ از ﻫﺮ ﻃﺮف ‪ 12‬ﺗﺎ ‪ 15‬ﻣﺘﺮ‬
‫• آﺑﺪﻫﻲ )ﺑﺪه( از ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 15‬ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ در ﺛﺎﻧﻴﻪ ‪ -‬ﻣﻴﺰان ﺣﺮﻳﻢ از ﻫﺮ ﻃﺮف ‪ 8‬ﺗﺎ ‪ 12‬ﻣﺘﺮ‬
‫• آﺑﺪﻫﻲ )ﺑﺪه( از ‪ 150‬ﻟﻴﺘﺮ ﺗﺎ ‪ 2‬ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ در ﺛﺎﻧﻴﻪ ‪ -‬ﻣﻴﺰان ﺣﺮﻳﻢ از ﻫﺮ ﻃﺮف ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 2‬ﻣﺘﺮ‬
‫• آﺑﺪﻫﻲ )ﺑﺪه( ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 150‬ﻟﻴﺘﺮ در ﺛﺎﻧﻴﻪ ‪ -‬ﻣﻴﺰان ﺣﺮﻳﻢ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﻳﻚ ﻣﺘﺮ‬
‫‪ −‬در ﻣﺎده ‪ 3‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻓﻮق ﺣﺮﻳﻢ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫• ﺣﺮﻳﻢ ﻟﻮﻟﻪ آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ‪ 500‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ‪ ،‬در ﻛﻞ ‪ 6‬ﻣﺘﺮ )‪ 3‬ﻣﺘﺮ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ﻟﻮﻟﻪ(‬
‫• ﺣﺮﻳﻢ ﻟﻮﻟﻪ از ‪ 500‬ﺗﺎ ‪ 800‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ‪ ،‬در ﻛﻞ ‪ 6‬ﻣﺘﺮ )‪ 4‬ﻣﺘﺮ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ﻟﻮﻟﻪ(‬
‫• ﺣﺮﻳﻢ ﻟﻮﻟﻪ از ‪ 800‬ﺗﺎ ‪ 1200‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ‪ ،‬در ﻛﻞ ‪ 10‬ﻣﺘﺮ )‪ 5‬ﻣﺘﺮ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ﻟﻮﻟﻪ(‬
‫• ﺣﺮﻳﻢ ﻟﻮﻟﻪ از ‪ 1200‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ‪ ،‬در ﻛﻞ ‪ 12‬ﻣﺘﺮ )‪ 6‬ﻣﺘﺮ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ﻟﻮﻟﻪ(‬
‫ﻣﺎده ‪ 7‬ﻫﻤﻴﻦ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﻴﻞﻫـﺎ و ﺑﺮﻛـﻪﻫـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻳـﺎ ﺣـﺮﻳﻢ ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎﺗﻲ ﻛﻪ داراي ﺣﺮﻳﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺪاﺧﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻮرد ﺗﺪاﺧﻞ ﺑﺮاي ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت دو ﻃﺮف‪ ،‬ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻣﺸـﺘﺮك‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻛﻪ در ﻣﺎده ‪ 15‬از اﻳﻦ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و اﻧﻬﺎر و ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ و‬
‫ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و راهﻫﺎي اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﺗﺪاﺧﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻮرد ﺗﺪاﺧﻞ ﺑﺮاي ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻣﺸﺘﺮﻛﺎ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺮﻳﻢ راهﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺮض و ﻧﻮع راه ﺑﻴﻦ ‪ 25‬ﻣﺘﺮ ﺗﺎ ‪ 76‬ﻣﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺮﻳﻢ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ راه و راه آﻫﻦ‬
‫ﻣﺤﺪودهاي از اراﺿﻲ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺎﺷﻴﻪ راه و راه آﻫﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮاﺟﻊ ذﻳﺼﻼح و از ﺟﻤﻠـﻪ ﻛﻤﻴﺴـﻴﻮن ﻣﻮﺿـﻮع ﻣـﺎده ‪3‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 1672‬ﻣﻮرخ ‪ 1346/2/4‬ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ آنﻫﺎ ﺑﺮاﺳـﺎس ﺟـﺪول و ﻛﺮوﻛـﻲ ﭘﻴﻮﺳـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﺬﻛﻮر رﺳﻴﺪه و ﻳﺎ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫پ‪ -2-1-1.‬ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫پ‪ -1-2-1-1.‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ رودﺧﺎﻧﻪ و ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ اراﺋﻪ ﺷﺪه در آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻬﺎر‪ ،‬ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻣـﺮدابﻫـﺎ و ﺑﺮﻛـﻪﻫـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬
‫ﻣﺼﻮب ‪ 1379‬ﻫﻴﺎت دوﻟﺖ‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﺠﺮاﻳﻲ اﺳﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﻪ آب ﺑﻪﻃﻮر داﺋﻢ ﻳﺎ ﻓﺼﻠﻲ در آن ﺟﺮﻳﺎن دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺻـﻄﻼح‬
‫ﺑﺴﺘﺮ در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﻴﺰي ﻳﺎ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﻗﺖ ﻳﺎ داﻳﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﺑﺴـﺘﺮ رودﺧﺎﻧـﻪ از‬
‫دﻳﺪﮔﺎه ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻳﻚ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي و ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﻗـﻮاﻧﻴﻦ ﻣـﺪون‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬در ﻣﺎده دو ﻗﺎﻧﻮن آب و ﻧﺤﻮه ﻣﻠﻲ ﺷﺪن آن‪ ،‬ﺳﭙﺲ در ﻣﺎده دو ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻮزﻳـﻊ ﻋﺎدﻻﻧـﻪ آب و ﺑـﺎﻻﺧﺮه در ﻗـﺎﻧﻮن ﺣﻔـﻆ و‬
‫ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺑﺴﺘﺮ و ﻛﻨﺎره رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺮزي‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﻘﻴﻘﻲ آن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در آﻳـﻴﻦﻧﺎﻣـﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺑﺴـﺘﺮ و‬
‫ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻬﺎر‪ ،‬ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮدابﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ ﻣﺼﻮب ﺳـﺎل ‪ 79‬ﻫﻴـﺎت‬
‫دوﻟﺖ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻊﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺮاي ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺴﺘﺮ آن ﻗﺴﻤﺖ از رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻬﺮ ﻳﺎ ﻣﺴﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻣﺤﻞ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ آﻣـﺎر ﻫﻴـﺪروﻟﻮژﻳﻚ و داﻏـﺎب و ﺣـﺪاﻛﺜﺮ‬
‫ﻃﻐﻴﺎن ﺑﺎ دورهﻫﺎي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ وزارت ﻧﻴﺮو ﻳﺎ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻳﻦ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ در ﻣﺤـﺪوده ﺧـﺎرج از ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﺑﺮاﺳـﺎس ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﻃﻐﻴـﺎن ﺑـﺎ دوره‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ‪ 25‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ وزارت ﻧﻴﺮو و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد و درﺻﻮرﺗﻲﻛـﻪ ﺿـﺮورت اﻳﺠـﺎب ﻧﻤﺎﻳـﺪ‬
‫ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻛﻢﺗﺮ ﻳﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ از ‪ 25‬ﺳﺎل ﻣﻼك ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺎ اراﺋﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط و ﺗﻮﺟﻴﻬﺎت ﻓﻨﻲ از ﺣﻮﺿﻪ ﺳﺘﺎدي وزارت ﻧﻴﺮو ﻣﺠﻮز ﻻزم را اﺧﺬ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻏﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻮﺛﺮ در ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧـﻪ‬
‫آب ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬اﺣﺪاث ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آﺑﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺳﺪ ﻣﺨﺰﻧﻲ‪ ،‬ﺳﺪ اﻧﺤﺮاﻓﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از آب‪.‬‬
‫ب‪ -‬اﺣﺪاث ﺳﺎزهﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ و ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬دﻳﻮاره ﺳﻴﻞﺑﻨﺪ‪ ،‬اﭘﻲ و داﻳﻚ‪.‬‬
‫ج‪ -‬اﺣﺪاث ﺳﺎزهﻫﺎي ﺗﻘﺎﻃﻌﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻞ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل آب و ﺑﺮق و ﮔﺎز و ﻧﻔﺖ‬
‫د‪ -‬ﻏﺮس ﻧﻬﺎل و درﺧﺖ در ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺸﺎورزان و ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ در اراﺿﻲ اﻃﺮاف رودﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻫ‪ -‬ﺗﺼﺮف ﺑﺴﺘﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدم )اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﺣﻘﻮﻗﻲ( ﺑﺮاي اﺣﺪاث اﻋﻴﺎﻧﻲﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬
‫و‪ -‬ﺑﺮداﺷﺖ ﻳﺎ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ »راﻫﻨﻤﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ«‪ ،‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫پ‪ -2-2-1-1.‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﺎده ‪ 51‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ آب‪ ،‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻬﺎر‪ ،‬ﻣﺴﻴﻞﻫـﺎ‪ ،‬ﻣـﺮدابﻫـﺎ و‬
‫ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 1379/6/16‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻫﻴﺎت دوﻟﺖ رﺳـﻴﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫اﻳﻦ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪود ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ در ﻓﺼـﻞ ﻗﺒـﻞ ﺑـﻪ ﻣﻔـﺎدي از اﻳـﻦ‬
‫آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس اﺻﻼﺣﻴﻪ ﻣﺼﻮﺑﻪ ﻣﻮرخ ‪ 1382/12/12‬ﻫﻴﺎت دوﻟﺖ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻔﺎد اﻳﻦ آﻳـﻴﻦﻧﺎﻣـﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻳﺎﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦرو در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻮاد آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﺣﺮﻳﻢ آن ﻗﺴﻤﺖ از اراﺿﻲ اﻃﺮاف رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻴﻞ‪ ،‬ﻧﻬﺮ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻳـﺎ ﺳـﻨﺘﻲ‪ ،‬ﻣـﺮداب و ﺑﺮﻛـﻪ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺑﺴﺘﺮ ﻗﺮار دارد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻖ ارﺗﻔﺎق ﺑﺮاي ﻛﻤﺎل اﻧﺘﻔـﺎع و ﺣﻔﺎﻇـﺖ آنﻫـﺎ ﻻزم اﺳـﺖ و‬
‫ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات اﻳﻦ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻂ وزارت ﻧﻴﺮو ﻳﺎ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺮﻳﻢ اﻧﻬﺎر ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻳﺎ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫اﻋﻢ از اﻳﻦﻛﻪ آب داﺋﻢ ﻳﺎ ﻓﺼﻠﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ از ﻳﻚ ﺗﺎ ﺑﻴﺴﺖ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺴﺐ ﻣﻮرد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺿـﻊ رودﺧﺎﻧـﻪ ﻳـﺎ ﻧﻬـﺮ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻳﺎ ﻣﺴﻴﻞ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﻣﻨﺘﻬﻲاﻟﻴﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ وزارت ﻧﻴﺮو و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺗﺎﺑﻌﻪ آن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ‪ 2‬ﻫﻤﻴﻦ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎي آب ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﻣﻜﻠﻔﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣـﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ‪،‬‬
‫اﻧﻬﺎر‪ ،‬ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮدابﻫﺎ و ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﺣﻮزه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮد را‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﺸﺨﺼﻲ و ﺑﺎ اﻋﺰام ﻛﺎرﺷـﻨﺎس‬
‫ﻳﺎ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ذﻳﺼﻼح ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات اﻳﻦ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺎده ‪ 3‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻬﺎر‪ ،‬ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻣـﺮدابﻫـﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻛـﻪﻫـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ و ﺷـﺒﻜﻪﻫـﺎي‬
‫آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ در ﻣﻮرد ﺷﺮﻛﺖ آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻣﻮرد ﻛﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻬﺮ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺮداب و ﺑﺮﻛﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺮاﺗﺐ را ﺑﻪ ﻃﺮق ﻣﻘﺘﻀﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺘﺒﻲ ﺑﻪ ﻣﺘﻘﺎﺿـﻲ اﻋـﻼم و در‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮي‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺨﺶ اﻃﻼﻋﻴﻪﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ )ﺑـﺮاي ﻳـﻚ ﻧﻮﺑـﺖ( ﺑـﻪ اﻃـﻼع اﺷـﺨﺎص‬
‫ذﻳﻨﻔﻊ ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻬﺮ )ﻃﺒﻴﻌﻲ ‪ -‬ﺳﻨﺘﻲ(‪ ،‬ﻣﺴﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺮداب و ﺑﺮﻛﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﮔﺮدﻳـﺪه و‬
‫اﺷﺨﺎص ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت از ﺣﺪود ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷـﺪه ﺑـﻪ ﺷـﺮﻛﺖ آب ﻣﻨﻄﻘـﻪاي ﻣﺮﺑـﻮط ﻣﺮاﺟﻌـﻪ و‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻋﺘﺮاﺿﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻇﺮف ﻳﻚ ﻣﺎه از ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺘﺸﺎر اﻃﻼﻋﻴﻪ‪ ،‬اﻋﺘﺮاض ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷـﺮﻛﺖ ﻣﺮﺑـﻮط ﺗﺴـﻠﻴﻢ و رﺳـﻴﺪ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻋﺘﺮاﺿﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در ﻣﻬﻠـﺖ ﻣـﺬﻛﻮر در ﻓـﻮق واﺻـﻞ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺷـﺮﻛﺖ آب‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﺮﺑﻮط اﻋﺘﺮاض را ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻧﻲ ﻣﺮﻛﺐ از دو ﻧﻔﺮ ﻛﺎرﺷﻨﺎس ﻓﻨﻲ ذﻳﺼﻼح و ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻛﺎرﺷﻨﺎس ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻛﻪ از ﺑﻴﻦ‬
‫ﻣﺠﺮب ﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺎ اﺑﻼغ ﻣﺪﻳﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻨﺼﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ارﺟﺎع ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺒﺼﺮه ‪ 1‬ﻣﺎده ‪ 2‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ آب ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭘﻬﻨﺎي ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ آن در ﻣﻮرد ﻫﺮ رودﺧﺎﻧﻪ و ﻧﻬﺮ ﻃﺒﻴﻌـﻲ و‬
‫ﻣﺴﻴﻞ و ﻣﺮداب و ﺑﺮﻛﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ در ﻫﺮ ﻣﺤﻞ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﺎر ﻫﻴﺪروﻟﻮژي رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و اﻧﻬﺎر و داﻏﺎب در ﺑﺴﺘﺮ ﻃﺒﻴﻌـﻲ آنﻫـﺎ‬
‫ﺑﺪون رﻋﺎﻳﺖ اﺛﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آﺑﻲ ﺑﺎ وزارت ﻧﻴﺮو اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻼﺣﻴﻪ ﺑﻨﺪ خ ﻣﺎده ﻳﻚ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ‬
‫و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﺼﻮب ‪ 1382‬ﺣﺮﻳﻢ اﻧﻬﺎر ﻃﺒﻴﻌﻲ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮدابﻫﺎ و ﺑﺮﻛﻪﻫـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﺑـﺮاي ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬
‫ﻻﻳﺮوﺑﻲ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻳﻚ اﻟﻲ ﺑﻴﺴﺖ ﻣﺘﺮ و ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﻴﻔﻲ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻬﺎر ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ ﺗﺎ ﻳﻜﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﻣﺘﺮ‬
‫از ﻣﻨﺘﻬﻲ اﻟﻴﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮرد و ﻧﻮع ﻣﺼﺮف و وﺿـﻊ رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ ﻳـﺎ ﻧﻬـﺮ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻃﺒـﻖ ﻣﻘـﺮرات اﻳـﻦ‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺗﻮﺳﻂ وزارت ﻧﻴﺮو ﻳﺎ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي آب ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫پ‪ -3-1-1.‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان‬
‫ﺑﺤﺮان ﺑﻪ ﺣﻮادﺛﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در اﺛﺮ رﺧﺪادﻫﺎ و ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳـﺪ و‬
‫ﻣﺸﻘﺖ و ﺳﺨﺘﻲ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻳﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺮﻃﺮف ﻛﺮدن آن ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎت اﺿﻄﺮاري‪ ،‬ﻓﻮري و‬
‫ﻓﻮقاﻟﻌﺎده دارد‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده ‪ 2‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﺗﺸﺨﻴﺺ وﻗﻮع ﺑﺤﺮان )ﺣﺎدﺛﻪ(‬
‫ﻣﻠﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي و اﻋﻼم آن ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ذﻳﺮﺑﻂ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه وزﻳﺮ ﻛﺸﻮر )ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم رﻳﻴﺲ ﺷـﻮراي ﻋـﺎﻟﻲ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان(‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺸﺨﻴﺺ وﻗﻮع ﺑﺤﺮانﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﻲ و ﻣﺤﻠﻲ و اﻋﻼم آن ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺳﺘﺎن و ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ اﺳـﺘﺎﻧﺪار و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻓﺼﻞ دوم ﻃﺮح اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت ﻛﺸﻮر )ﻣﺼـﻮﺑﻪ ‪ (1382‬در ﻣـﻮرد ﺳـﺘﺎد ﺣـﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒـﻪ‬
‫ﻛﺸﻮر و ﺳﺘﺎدﻫﺎي ﺗﺎﺑﻌﻪ آن اﺷﺎراﺗﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺎده ‪ 5‬اﻳﻦ ﻃﺮح ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺳﻴﺎﺳـﺖﮔـﺬاري ﻛﻠـﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﻠﻲ و ﻧﻈﺎرت ﻋﺎﻟﻴﻪ ﺑﺮ اﻣﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﺳﺘﺎد ﺣﻮادث و ﺳﻮاﻧﺢ ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ ﻛﺸﻮر ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻃﺮح ﺳﺘﺎد‬
‫ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺎن ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺘﺎد ﺣﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒـﻪ ﻛﺸـﻮر در ﺳـﺎل ‪ 1387‬ﺑﺮاﺳـﺎس ﺗﺼـﻮﻳﺐ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده اﺳﺖ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان‬
‫ﻛﺸﻮر در ﺳﺎل ‪ 1388‬ﺑﻪ ﺗﺎﻳﻴﺪ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﺎده ‪ 10‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﻬﺎرم ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﺟﺎزه داده ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮاي ﭘـﻴﺶآﮔـﺎﻫﻲﻫـﺎ‪ ،‬ﭘﻴﺸـﮕﻴﺮي‪ ،‬اﻣـﺪادرﺳـﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺎزﺳﺎزي و ﻧﻮﺳﺎزي ﻣﻨﺎﻃﻖ آﺳﻴﺐدﻳﺪه از ﺣﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻴﻞ‪ ،‬زﻟﺰﻟﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎزدﮔﻲ‪ ،‬ﺗﮕﺮگ‪ ،‬ﻃﻮﻓﺎن‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮوي آب‬
‫درﻳﺎ‪ ،‬آﻓﺖﻫﺎي ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي و اﭘﻴﺪﻣﻲﻫﺎي داﻣﻲ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز را در ﻟﻮاﻳﺢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳـﺎﻻﻧﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﺟﺎزه داده ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺻﻮرت وﻗﻮع ﺣﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺳـﻴﻞ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آنﻫـﺎ ﺗـﺎ‬
‫ﻣﻌﺎدل ﻳﻚ درﺻﺪ )‪ (%1‬از ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﺮ ﺳﺎل را از ﻣﺤﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻨﺨﻮاهﮔﺮدان ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎده )‪ (1‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺎﻣﻴﻦ‬
‫و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺗﻨﺨﻮاه ﻣﺬﻛﻮر ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻫﻤﺎن ﺳﺎل از ﻣﺤﻞ ﺻﺮﻓﻪﺟـﻮﻳﻲ در اﻋﺘﺒـﺎرات ﻋﻤـﻮﻣﻲ و ﻳـﺎ اﺻـﻼح ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ اﻳﻦ ﻣﺎده ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﺸﺘﺮك ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر و وزارت‬
‫ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻫﻴﺌﺖ وزﻳﺮان رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫پ‪ -4-1-1.‬ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد‬
‫ﻏﻴﺮ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺮﻳﻢ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻛﻪ در ﻓﻮق ذﻛـﺮ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و‬
‫آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺮﻳﻢ درﻳﺎﭼﻪ اﺣﺪاﺛﻲ در ﭘﺸﺖ ﺳﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺮﻳﻢ درﻳﺎﻫـﺎ‪ ،‬درﻳﺎﭼـﻪ ﻫـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ و ﺣـﺮﻳﻢ ﺣﻔﺎﻇـﺖ از‬
‫اراﺿﻲ ﺗﺎﻻﺑﻲ ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫پ‪ -1-4-1-1.‬ﺣﺮﻳﻢ درﻳﺎﭼﻪ اﺣﺪاﺛﻲ در ﭘﺸﺖ ﺳﺪﻫﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎده ‪ 136‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﻲ ﺣﺮﻳﻢ درﻳﺎﭼﻪﻫﺎي اﺣﺪاﺛﻲ در ﭘﺸﺖ ﺳﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﺧﻄﻲ اﺳﺖ ﻣﻮازي ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﻘﻲ‬
‫ﻳﻜﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﻣﺘﺮ از ﻣﺤﻴﻂ اﻃﺮاف ﺗﺮ ﺷﺪه ﻣﺨﺰن ﺳﺪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ارﺗﻔﺎع آب روي ﺳﺮرﻳﺰ‪ .‬اﺟﺎزه اﻳﺠـﺎد ﺗﺎﺳﻴﺴـﺎت و‬
‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ دﺧﻞ و ﺗﺼﺮف در ﺣﺮﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪاي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد وزارت آب و ﺑﺮق )وزارت ﻧﻴﺮو ﻓﻌﻠـﻲ(‬
‫و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫پ‪ -2-4-1-1.‬ﺣﺮﻳﻢ درﻳﺎﻫﺎ و درﻳﺎﭼﻪ ﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1346‬ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اراﺿﻲ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺴﺎﻳﻠﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اراﺿﻲ‬
‫ﺳﺎﺣﻠﻲ و اراﺿﻲ ﻣﺴﺘﺤﺪث و ﺣﺮﻳﻢ درﻳﺎي ﺧﺰر و ﻣﺮدابﻫﺎ و ﺑﺎﺗﻼقﻫﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺮﻳﻢ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس و درﻳﺎي ﻋﻤﺎن ﺷﺼﺖ‬
‫ﻣﺘﺮ از آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻳﻦ ﻣﺎده اراﺿﻲ ﺣﺮﻳﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻤﻠﻚ ﺧﺼﻮﺻـﻲ ﻧﺒـﻮده وﻟـﻲ از ﺣـﺮﻳﻢ ﺑـﺮاي‬
‫اﻳﺠﺎد ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺑﻨﺪري‪ ،‬ﮔﻤﺮﻛﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺷﻴﻼت و ﺳﺎﻳﺮ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت دوﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﺒﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻـﻲ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ و ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻋﻤﻮم ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد ﻃﺒﻖ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﻧﻘﺎﻳﺺ در اﻳـﻦ ﻗـﺎﻧﻮن‪ ،‬در ﺳـﺎل‬
‫‪ 1354‬ﻗﺎﻧﻮن دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﺎﻧﻮن اراﺿﻲ ﻣﺴﺘﺤﺪث و ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪ و ﻗﺎﻧﻮن ﻗﺒﻠﻲ ﻣﻠﻐﻲ ﮔﺮدﻳـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ درﻳﺎي ﺧﺰر و ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس و درﻳﺎي ﻋﻤﺎن ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺮﻳﻢ و اراﺿـﻲ ﺳـﺎﺣﻠﻲ درﻳﺎﭼـﻪ اروﻣﻴـﻪ ﻧﻴـﺰ ﻣﻄـﺮح‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫پ‪ -3-4-1-1.‬ﺣﺮﻳﻢ ﺣﻔﺎﻇﺖ از اراﺿﻲ ﺗﺎﻻﺑﻲ‬
‫ﺗﺎﻻبﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ اراﺿﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻳﺎ ﻣﺪت ﺑﺴﻴﺎري از ﺳﺎل ﭘﻮﺷﻴﺪه از آب ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻋﻤﻖ آنﻫـﺎ ﺑـﻴﺶ از ‪6‬‬
‫ﻣﺘﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز و ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻗﺮار ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻛﻮﺳﻴﺴـﺘﻢﻫـﺎي آﺑـﻲ ﺑـﻪ‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﻗﺎﻧﻮن اراﺿﻲ ﻣﺴﺘﺤﺪﺛﻪ و ﺳﺎﺣﻠﻲ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺗـﺎﻻب ﺣـﺮﻳﻢ ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﺷﻮد و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻛﺎري در اﻳﻦ ﺣﺮﻳﻢﻫﺎ ﺑﺪون ﻣﺠﻮز از ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ذيرﺑﻂ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﻗـﺎﻧﻮن اراﺿـﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪﻋﻠﺖ ﭘﺴﺮوي و ﺧﺸﻚ ﺷﺪن ﺗﺎﻻبﻫﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺗﻌﻠﻖ دارد‪.‬‬
‫‪211‬‬ ‫‪94/05/31‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫‪ -1‬اﺣﻤﺪي‪ .‬ع‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ ﻛﺘﺎب ﻧﮕﺮﺷﻲ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ راﻫﺒﺮدي‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات‪ :‬ﺗﻮﻟﻴﺪ داﻧﺶ‪.(1382) ،‬‬
‫‪ -2‬آذري‪ ،‬ح‪ .‬ﻣﺘﻜﺎن‪ ،‬ع‪ .‬ا‪ .‬ﺷﻜﻴﺒﺎ‪ ،‬ع‪ .‬ر و ﭘﻮرﻋﻠﻲ‪ ،‬س‪ .‬ح‪» ،.‬ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي و ﻫﺸﺪار ﺳﻴﻞ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻣﺪلﻫﺎي آﺑﺸﻨﺎس در‬
‫‪ GIS‬و ﺑﺮآورد ﺑﺎرش از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻨﺠﺶ از دور«‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﺳﻮم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﻧﻬﻢ‪.(1388) ،‬‬
‫‪ -3‬ارژﻧﮕﻲ‪ ،‬ا‪» .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ روﻧﺪ ﺷﻜﺴﺖ ﺳﺪﻫﺎي ﺳﺮي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻛﺎﻫﺶ رﻳﺴـﻚ در ﻣﺤـﻴﻂ ‪) GIS‬ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﻣﻮردي(«‪ .‬ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ درﺟﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ ارﺷـﺪ‪ ،‬داﻧﺸـﮕﺎه ﺻـﻨﻌﺘﻲ اﻣﻴﺮﻛﺒﻴـﺮ )ﭘﻠـﻲﺗﻜﻨﻴـﻚ ﺗﻬـﺮان(‪،‬‬
‫داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪.(1388) ،‬‬
‫‪» -4‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺳﻴﻼب«‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﻠﻲ ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ -‬ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﺳـﻴﻞ و‬
‫ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺷﻤﺎره ‪.(1387) ،12‬‬
‫‪ -5‬اﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺑﻬﻤﻦ‪» ،‬ﻧﻘﺶ آﻣﻮزش وارﺗﺒﺎﻃﺎت در ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻠﻔﺎت و ﺧﺴﺎرات«‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺎه ﻓﻨﻲ ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب‪.(1385) ،‬‬
‫‪ -6‬اﻣﺎﻣﻲ‪ .‬ك‪» ،‬روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب«‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺎه ﻓﻨﻲ روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪،‬‬
‫ﺳﺎﻟﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺗﻮاﻧﻴﺮ‪.(1379) ،‬‬
‫‪ -7‬اﻣﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻣﺮان‪» ،‬ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮهاي«‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺎه آﻣﻮزﺷﻲ‪ -‬ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻬﺎر ﺳـﻴﻼب رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪.(1376) ،‬‬
‫‪ -8‬آﻳﺖ اﻟﻠﻬﻲ‪ .‬ع‪ .‬ر‪» ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﺣﻮادث ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي آﻣﻮزش دﻳـﺪه ﻣﺮدﻣـﻲ و ﺟﺎﻣﻌـﻪ آﻣـﺎده«‪ ،‬ﺳـﺎﻳﺖ‬
‫ژﺋﻮﻣﭙﻨﺎ‪.(2010) ،‬‬
‫‪ -9‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻣﺼﻮﺑﻪ ‪.1388‬‬
‫‪ -10‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺻﻼﺣﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻬﺮﻫﺎ ﻣﺴﻴﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮدابﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻛـﻪﻫـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ و ﺷـﺒﻜﻪﻫـﺎي‬
‫آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‪ ،‬ﻣﺼﻮب ﻣﻮرخ ‪ 82/12/13‬ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان‬
‫‪ -11‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ و ﺷﺮح وﻇﺎﻳﻒ ﻛﺎرﮔﺮوه ﺳﻴﻞ و ﻣﺨﺎﻃﺮات درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬آب و ﻓﺎﺿﻼب‪.(1390) ،‬‬
‫‪ -12‬ﺑﺮﺧﻮردار‪ ،‬م‪ ، .‬و ﭼﺎوﺷﻴﺎن‪ ،‬س‪ .‬ع‪ ،.‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳـﻴﻼب‪ ،‬ﻛﺎرﮔـﺎه ﻓﻨـﻲ روشﻫـﺎي ﻏﻴﺮﺳـﺎزهاي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻴﻼب‪،‬‬
‫)‪.(1383‬‬
‫‪ -13‬ﺑﺮﻫﺎﻧﻲ دارﻳﺎن‪ .‬ع‪، .‬ﺿﺎﻫﺮﭘﻮر‪ .‬ج‪ ، .‬ﻓﺎﺗﺤﻲ ﻣﺮج‪ .‬ا‪» ،.‬ﻣﺪلﻫﺎي ﺑﺮﻓﺎﺑﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ‪ RS‬و‬
‫‪ ،«GIS‬ﻣﺠﻠﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻋﻠﻮم ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،15‬ﺷﻤﺎره ‪.(1383) ،2‬‬
‫‪ -14‬ﺑﺰرﮔﻲ‪ ،‬ب‪» .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﺎﻳﺪار ﺳﻴﻼب ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي«‪ ،‬رﺳﺎﻟﻪ دﻛﺘﺮي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان ‪ -‬ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‪،‬‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻃﻮﺳﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.(1386) .‬‬
‫‪ -15‬ﺑﻨﻲﺣﺒﻴﺐ‪ ،‬م‪ .‬ا‪» ،.‬ﻣﻬـﺎر ﺳـﻴﻼب ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﺨـﺎزن ﺗـﺎﺧﻴﺮي«‪ ،‬ﻛﺎرﮔـﺎه آﻣﻮزﺷـﻲ‪ -‬ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﻣﻬـﺎر ﺳـﻴﻼب‬
‫رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.(1376) ،‬‬
‫‪ -16‬ﺑﻨﻲﺣﺒﻴﺐ‪ ،‬م‪ .‬ا‪» ،.‬ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮ ﻧﺮخ اﻧﺘﻘﺎل رﺳﻮب ﺑﺮ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ و رﺳﻮﺑﮕﺬاري در ﻣﺼﺐ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي اﺳﺘﺎن ﮔـﻴﻼن«‪،‬‬
‫ﮔﺰارش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻃﺮح ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪه ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺎك و آﺑﺨﻴﺰداري‪.(1382) .‬‬
‫‪ -17‬ﺑﻨﻲﺣﺒﻴﺐ م‪ .‬ا‪ ،‬ﻋﺮﺑﻲ‪ ،‬آ‪» ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ اﺛﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت آﺑﺨﻴﺰداري ﺑﺮ زﻣﺎن ﭘﻴﺶ ﻫﺸﺪار ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺨﻴﺰ ﮔﻼﺑـﺪره – درﺑﻨـﺪ«‪،‬‬
‫ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻋﻠﻮم و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آﺑﺨﻴﺰداري ﻛﺮج‪.(1386) .‬‬
‫‪ -18‬ﺑﻨﻲﺣﺒﻴﺐ‪ ،‬م‪ .‬ا‪ .‬و ﻋﺮﺑﻲ‪ ،‬آذر‪» ،‬ﻣﺪل ﺷﺒﻜﻪ ﻋﺼﺒﻲ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻣﺎن ﭘـﻴﺶ ﻫﺸـﺪار ﺳـﻴﻼب در ﺣﻮﺿـﻪ‬
‫ﮔﻼﺑﺪره‪ -‬درﺑﻨﺪ«‪ ،‬ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﻳﺰ‪.(1387) ،‬‬
‫‪ -19‬ﭘﺸﺘﻮان‪ ،‬ح‪ .‬ﻋﺮب‪ ،‬د‪ .‬ر‪ .‬رﺟﺒﻲ ﻫﺸﺠﻴﻦ‪ ،‬م‪) .‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ راﻫﺒﺮد داﻧـﺶ ﭘﻮﻳـﺎ(‪» ،‬ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ رﻳﺴـﻚ‬
‫ﺳﻴﻼب ﺷﻬﺮي«‪(1389) ،‬‬
‫‪ -20‬ﭘﻮرآﺑﺎدي‪ ،‬ط‪ .‬ﻧﺒﻮﻳﺎن ﭘﻮر‪ ،‬م‪» .‬ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ در ﻣﺤﺪوده ﺷﻬﺮي ﺑﺎ ﺑـﻪﻛـﺎرﮔﻴﺮي از‬
‫اﺑﺰارﻫﺎي ‪) GIS‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي رودﺧﺎﻧﻪ اﺳﻔﺮﺟﺎن(«‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺷﻬﺮي ‪ .GIS‬داﻧﺸـﮕﺎه ﺷـﻤﺎل‪ ،‬آﻣـﻞ‪ ،‬اﻳـﺮان‪.‬‬
‫)‪.(1386‬‬
‫‪» -21‬راﻫﻨﻤﺎي ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻃﺮح‪ ،‬ﺑﻬﺮهﺑﺮداري و ﻧﮕﻬﺪاري ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﻫﺸـﺪار ﺳـﻴﻞ«‪ ،‬ﻧﺸـﺮﻳﻪ ﺷـﻤﺎره‬
‫‪ 586‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‪.(1391) ،‬‬
‫‪ -22‬ﺗﻠﻮري‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮل‪» ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳـﻴﻞ«‪ ،‬ﻛﺎرﮔـﺎه آﻣﻮزﺷـﻲ‪ -‬ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﻣﻬـﺎر ﺳـﻴﻼب‬
‫‪ -23‬ﺗﺠﺮﻳﺸــﻲ‪ ،‬ﻣﺴــﻌﻮد‪» ،‬ﻣــﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳــﻴﻼب در ﻣﺤــﺪوده ﺷــﻬﺮﻫﺎ‪ :‬ارزﻳــﺎﺑﻲ ﻫﻴــﺪروﻟﻮژي – اﻗﺘﺼــﺎدي«‪ ،‬وزارت راه و‬
‫ﺷﻬﺮﺳﺎزي‪ ،‬واﺣﺪ ﺷﻬﺮﺳﺎزي و ﻣﻌﻤﺎري‪.(1374) .‬‬
‫‪ -24‬ﺟﻤﺎﻟﻲ ف‪ .‬س‪ ،‬ﺑﻨﻲ ﺣﺒﻴﺐ‪ ،‬م‪ .‬ا و ﺛﻘﻔﻴﺎن‪ ،‬ب‪» .،‬ﻣﺪل ﺷﺒﻜﻪ ﻋﺼﺒﻲ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺟﺮﻳﺎن ورودي ﺑﻪ ﻣﺨـﺰن‬
‫ﺳﺪ ﺷﺎهﭼﺮاﻏﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ دادهﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺮف«‪ .‬ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ درﺟﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷـﺪ‪ ،‬داﻧﺸـﮕﺎه‬
‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭘﺮدﻳﺲ اﺑﻮرﻳﺤﺎن‪.(1388) ،‬‬
‫‪ -25‬ﭼﻴﺘﻲ‪ ،‬م‪.‬ح‪» ،.‬اﻧﺤﺮاف ﺳﻴﻼب«‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺎه آﻣﻮزﺷﻲ‪-‬ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.(1376) ،‬‬
‫‪ -26‬ﭼﻴﺘﻲ‪ ،‬م‪.‬ح‪» ،.‬ﻣﺤﺪودﺳﺎزي ﺳﻴﻼب«‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺎه آﻣﻮزﺷﻲ‪-‬ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.(1376) ،‬‬
‫‪ -27‬ﭼﻴﺘﻲ‪ ،‬م‪.‬ح‪ .‬و ﻣﺼﺒﺎﺣﻲ‪ ،‬ج‪» ،.‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ روﺧﺎﻧﻪ«‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻃﺮح ﺗﻬﻴﻪ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي ﻓﻨـﻲ ﺻـﻨﻌﺖ‬
‫آب ﻛﺸﻮر – وزارت ﻧﻴﺮو‪.(1377) ،‬‬
‫‪ -28‬ﺣﺴﻨﻲ‪ ،‬ن‪ ،.‬ﻛﻠﺒﻌﻠﻴﺎن‪ ،‬پ‪ ،‬ﭘﺮﺗﺎﻧﻲ‪ ،‬ص‪ ،‬اﺣﻤﺪي‪ ،‬ع‪» .‬اﺻﻮل ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان ﺑـﺎ روﻳﻜـﺮد ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب«‪ .‬ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺟـﺎﻣﻊ ﺑﺤـﺮان در ﺣـﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒـﻪ‪،‬‬
‫)‪.(1386‬‬
‫‪ -29‬ﺣﻴﺪري‪ ،‬ﻋﻠﻲ و ﺳﺎدات ﻣﻴﺮﺋﻲ‪ ،‬م‪ .‬ح‪ .‬و ﻣﺮادي ﻓﻼح‪ ،‬ش‪» ، .‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ و ﻫﺸـﺪار ﺳـﻴﻞ«‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘـﻪ ﻣﻠـﻲ آﺑﻴـﺎري و‬
‫زﻫﻜﺸﻲ اﻳﺮان‪.(1384) ،‬‬
‫‪213‬‬ ‫‪94/05/31‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫‪» -30‬راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب رودﺧﺎﻧﻪ )روشﻫﺎي ﺳﺎزهاي(«‪ ،‬ﺿﺎﺑﻄﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 242‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‪،‬‬
‫)‪.(1380‬‬
‫‪» -31‬راﻫﻨﻤﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺳﻴﻼب ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ رودﺧﺎﻧﻪ«‪ ،‬ﺿـﺎﺑﻄﻪ ﺷـﻤﺎره ‪ 316‬ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‪.(1384) ،‬‬
‫‪» -32‬راﻫﻨﻤﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻼب«‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺷﻤﺎره ‪ -269‬اﻟﻒ ﻃﺮح ﺗﻬﻴﻪ ﺿـﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي ﻓﻨـﻲ ﺻـﻨﻌﺖ آب‬
‫ﻛﺸﻮر – وزارت ﻧﻴﺮو‪.(1385) ،‬‬
‫‪» -33‬راﻫﻨﻤﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺿﺮﻳﺐ زﺑﺮي ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ رودﺧﺎﻧﻪ« ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺷﻤﺎره ‪ -331‬اﻟﻒ ‪ ،‬ﻃﺮح ﺗﻬﻴـﻪ ﺿـﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي‬
‫ﻓﻨﻲ ﺻﻨﻌﺖ آب ﻛﺸﻮر – وزارت ﻧﻴﺮو‪.(1387) ،‬‬
‫‪» -34‬راﻫﻨﻤﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺴﺘﺮ و ﺣﺮﻳﻢ رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ«‪ ،‬ﺿـﺎﺑﻄﻪ ﺷـﻤﺎره ‪ ،307‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‪.(1384) ،‬‬
‫‪» -35‬ﻃﺮح راﻫﻨﻤﺎي ﺗﺪوﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺳﻴﻞ«‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺖ آب و ﺑﺮق )ﺷﻬﻴﺪ ﻋﺒﺎﺳﭙﻮر(‪ ،‬ﻣﺮﻛـﺰ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‪.(1389) ،‬‬
‫‪» -36‬راﻫﻨﻤﺎي ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ و ﻧﮕﻬﺪاري ﮔﻮرهﻫﺎ«‪ ،‬ﺿﺎﺑﻄﻪ ﺷـﻤﺎره ‪ ،214‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي ﻛﺸـﻮر‪،‬‬
‫)‪.(1380‬‬
‫‪» -37‬راﻫﻨﻤﺎي ﺻﺪور ﻣﺠﻮز ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از اراﺿﻲ ﺑﺴﺘﺮ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺠﺎري آﺑﻲ«‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري دﻓﺘﺮ‬
‫ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺳﻮاﺣﻞ‪.(1389) ،‬‬
‫‪ -38‬رﺣﻴﻤﻲ‪ ،‬اﻣﻴﺮ‪» ،‬ﺟﺴـﺘﺠﻮ و ﻧﺠـﺎت در ﺳـﻴﻼب«‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘـﻪ از ﺳـﺎﻳﺖ اﻣـﺪادﮔﺮان اﻳـﺮان‪،www.emdadgar.com ،‬‬
‫)‪.(1388‬‬
‫‪ -39‬روﺷﻨﻲ‪ ،‬ن‪ ،‬وﻟﺪان زوج‪ ،‬م‪ .‬ج‪ ،‬رﺿﺎﻳﻲ‪ ،‬ي‪» ،.‬ﺑﺮفﺳﻨﺠﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دادهﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور )ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻣـﻮردي ‪-‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻳﺨﭽﺎﻟﻲ ﻋﻠﻢ ﭼﺎل(«‪ .‬ﻫﻤﺎﻳﺶ ژﺋﻮﻣﺎﺗﻴﻚ‪.(1387) ،‬‬
‫‪» -40‬راﻫﻨﻤﺎي ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﺪلﻫﺎي رﻳﺎﺿﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ و ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ رودﺧﺎﻧﻪ«‪ ،‬ﺿـﺎﺑﻄﻪ ﺷـﻤﺎره ‪584‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‪.(1391) ،‬‬
‫‪ -41‬ﺳﺎﻋﻲ ﺟﻤﺎل آﺑﺎد‪ ،‬م‪ .‬و ﺟﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬ص‪» .‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي در ﻣﺎﻧﻴﺘﻮرﻳﻨـﮓ ﺳـﻴﻼب و ﺗﺨﻤـﻴﻦ ﻣﺴـﺎﺣﺖ‬
‫زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي آﺳﻴﺐ دﻳﺪه از ﺳﻴﻞ« اوﻟﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداران اﻳﺮان‪ .‬ﺗﺎﻛﺴﺘﺎن‪.(1386) .‬‬
‫‪ -42‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺎرﮔﺮوه ﺳﻴﻞ و ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ -43‬ﺻﺎﻟﺢﭘﻮر‪ ،‬ع‪» ،.‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻴﻤﻪﻫﺎي آﺗﺶﺳﻮزي ﻣﺠﻠﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻴﻤﻪ«‪.(1376) .‬‬
‫‪ -44‬ﺿﻴﺎﺋﻴﺎن ﻓﻴﺮوز آﺑﺎدي‪ ،‬پ‪ .‬ﻣﻮﺳﻮي‪ ،‬آ‪ .‬ﺷﻜﻴﺒﺎ‪ ،‬ع‪ .‬ﻧﺎﺻﺮي ح‪» .‬ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي رﺧﺪاد ﺳـﻴﻼب ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از دادهﻫـﺎي‬
‫ﺳﻨﺠﺶ از دور و ﻣﺪل ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺧﻮدﻛﺎر«‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﺠﻤﻦ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ اﻳﺮان‪ .‬ﺟﻠﺪ اول‪.(1382) .‬‬
‫‪ -45‬ﻃﺎﻫﺮي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻃﺎﻫﺮ و ﺑﺰرگزاده‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻲ »ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺷﻬﺮي« ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺷﻬﺮﺳﺎزي و ﻣﻌﻤﺎري‬
‫اﻳﺮان‪.(1375) ،‬‬
‫‪ -46‬ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻣﺼﻮب ﻫﻴﺎت وزﻳﺮان‪.(1382) ،‬‬
‫‪ -47‬ﻋﺒﺎس زاده ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﻋﺒﺎس‪ ،‬و ﻫﻤﻜﺎران‪» ،‬اﺛﺮ زﻟﺰﻟﻪ ﺑﺮ ﺷﺮﻳﺎنﻫﺎي ﺣﻴﺎﺗﻲ اﺳﺘﺎن ﻫﻤﺪان ﺑـﺎ ﻧﮕـﺎه وﻳـﮋه ﺑـﻪ ﺧﻄـﻮط‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺎز«‪ ،‬ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﻠﻲ ﻣﻘﺎوم ﺳﺎزي اﻳﺮان‪ ،‬ﻳﺰد‪.(1387) ،‬‬
‫‪ -48‬ﻋﺴﮕﺮي‪ ،‬ع‪ .‬ﻏﻮاﻣﻴﺪ‪ ،‬ع‪ .‬ﻏﻮاﺻﻴﻪ‪ ،‬ا‪ .‬ر‪» .‬ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻴﻼب دﺷـﺖ ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎي ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي«‪ .‬ﻛﺎرﮔـﺎه ﻓﻨـﻲ‬
‫ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﺳﻴﻼب‪.(1385) ،‬‬
‫‪ -49‬ﻋﻠﻮيﭘﻨﺎه‪ ،‬س‪ .‬ك‪» ،.‬ﻛﺎرﺑﺮد ﺳﻨﺠﺶ از دور در ﻋﻠﻮم زﻣﻴﻦ )ﻋﻠﻮم ﺧﺎك(«‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪ ،‬اﻧﺘﺸـﺎرات داﻧﺸـﮕﺎه ﺗﻬـﺮان‪.‬‬
‫)‪.(1385‬‬
‫‪ -50‬ﻋﻠﻲﺑﺨﺸﻲ‪ ،‬ش‪ ، .‬ﻓﻀﻞ اوﻟﻲ‪ ،‬ر‪ .‬و ﺿﻴﺎء ﺗﺒﺎر اﺣﻤﺪي‪ ،‬م‪» ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب در ﺣﻮﺿﻪﻫـﺎي ﺷـﻬﺮي ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي«‪ ،‬دوﻣﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب اﻳﺮان‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ اﺻـﻔﻬﺎن‪،‬‬
‫)‪.(1385‬‬
‫‪ -51‬ﻋﻠﻴﺰاده‪ ،‬اﻣﻴﻦ »اﺻﻮل ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﻛﺎرﺑﺮدي«‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات آﺳﺘﺎن ﻗـﺪس داﻧﺸـﮕﺎه اﻣـﺎم رﺿـﺎ )ع(‪ ،‬ﭼـﺎپ ﭼﻬـﺎردﻫﻢ‪،‬‬
‫)‪.(1381‬‬
‫‪ -52‬ﻏﺮﻳﺐ‪ ،‬م‪» .‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ؛ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي ﻣﺤﺪوده رودﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮه ﭼﺎﻳـﻪ در ﺣﻮﻣـﻪ ﺷـﻬﺮ‬
‫راﻫﻴﺎن«‪ .‬ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ درﺟﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ آﺑﺨﻴﺰداري‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠـﻮم ﻛﺸـﺎورزي و ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬
‫ﮔﺮﮔﺎن‪ ،‬اﻳﺮان‪.(1383) ،‬‬
‫‪ -53‬ﻓﺮد آر‪ .‬دﻳﻮﻳﺪ‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن‪ ،‬ﻋﻠﻲ‪ .‬اﻋﺮاﺑﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ‪» .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ راﻫﺒﺮدي«‪ .‬دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ .‬ﭼﺎپ‬
‫ﻫﻔﺪﻫﻢ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﺗﻬﺮان‪.(1389) ،‬‬
‫‪» -54‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﻨﻲ آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ )ﻓﺼﻞ ‪ -18‬ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻞ(«‪ ،‬ﻃﺮح ﺗﻬﻴﻪ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻓﻨﻲ ﺻﻨﻌﺖ آب ﻛﺸﻮر ‪-‬‬
‫وزارت ﻧﻴﺮو‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.(1379) ،‬‬
‫‪ -55‬ﻓﻴﻀﻲزاده‪ ،‬ب و ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮ رﺣﻴﻤﻲ‪ ،‬س‪ .‬ح‪» .‬ﻛﺎرﺑﺮد دادهﻫﺎي ﺳﻨﺠﺶ از دور در اﺳـﺘﺨﺮاج ﻧﻘﺸـﻪﻫـﺎي ﻛـﺎرﺑﺮي‬
‫اراﺿﻲ«‪ .‬ﻫﻤﺎﻳﺶ ژﺋﻮﻣﺎﺗﻴﻚ‪.(1387) ،‬‬
‫‪ -56‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻼل اﺣﻤﺮ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺼﻮب ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ )‪.(1379‬‬
‫‪ -57‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر‪ 29 ،‬ﺧﺮداد ‪ 1387‬ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﻳﺎ )ﻃـﺮح ﺟـﺎﻣﻊ اﻣـﺪاد و‬
‫ﻧﺠﺎت ﻛﺸﻮر‪ ،1382 ،‬ﻣﺼﻮب ﻫﻴﺌﺖ وزﻳﺮان(‬
‫‪ -58‬ﻗﺪﺳﻲ ﭘﻮر‪ .‬ح‪» ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ ‪ «AHP‬ﻣﺮﻛﺰ ﻧﺸﺮ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪.(1381) ،‬‬
‫‪ -59‬ﻛﺎرآﻣﻮز‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪» ،‬ﺳﻴﻼب و ﺗﻤﻬﻴﺪات ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺑﺮاي ﻣﻬﺎر ﺳـﻴﻼب«‪ ،‬ﻛﺎرﮔـﺎه آﻣﻮزﺷـﻲ‪ -‬ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﻣﻬـﺎر ﺳـﻴﻼب‬
‫‪215‬‬ ‫‪94/05/31‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫‪ -60‬ﻛﺎرﮔﺎه آﻣﻮزﺷﻲ‪ -‬ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻬﺎر ﺳﻴﻼب رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻧﺠﻤﻦ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ اﻳﺮان‪.(1376) .‬‬
‫‪ -61‬ﻛﺮﻣﻲ‪ ،‬ح‪ .‬اردﺷﻴﺮ‪ ،‬ع‪ ،‬ﺣﺴﻴﻨﻲ ﺳﻴﺪه‪ ،‬ﻣﻴﻜﺎﺋﻴﻠﻲ‪ ،‬م‪ .‬ع‪» ،.‬ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼبدﺷـﺖ ﺑـﺎ ﺗﻠﻔﻴـﻖ ﻣـﺪل ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ و‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ )‪ ،«(GIS‬ﭼﻬﺎردﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻬﻨﺪس ﻋﻤﺮان‪.(1387) ،‬‬
‫‪ -62‬ﻛﺮﻳﻤﻲ‪ ،‬ر‪ .‬دﺳﺘﺎر‪ ،‬م‪ .‬ﺟﻮدﻛﻲ‪ ،‬م‪ .‬ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ آب ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﺮﻛﺰي‪» ،‬رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺳـﻮاﺣﻞ در ﭘﺮﺗـﻮ ﻗـﺎﻧﻮن«‪،‬‬
‫)‪.(1388‬‬
‫‪ -63‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﻠﻲ آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ اﻳﺮان »راﻫﻨﻤﺎي روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب« ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺷﻤﺎره ‪ ،40‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ‬
‫و ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺮوه ﻛﺎر رﻫﻴﺎﻓﺖﻫﺎي ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب‪.(1379) ،‬‬
‫‪ -64‬ﮔﻮدرزي‪ ،‬م و ﻓﺮح ﭘﻮر‪ ،‬م‪» .‬ﺑﺮرﺳﻲ اﻣﻜﺎن ﺟﺪاﺳﺎزي دﻳﻤﺰارﻫﺎ از ﻣﺮاﺗﻊ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻨﺠﺶ از راه دور«‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ‬
‫ﻋﻠﻤﻲ‪ -‬ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺮﺗﻊ و ﺑﻴﺎﺑﺎن اﻳﺮان‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،14‬ﺷﻤﺎره ‪.(1386) ،3‬‬
‫‪ -65‬ﻟﻘﺐ دوﺳﺖآراﻧﻲ‪ .‬ا‪ ،‬ﺑﻨﻲ ﺣﺒﻴﺐ‪ .‬م‪ .‬ح‪» ،‬ﮔﺰﻳﻨﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒـﻲ«‪،‬‬
‫دوﻣﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺳﺮاﺳﺮي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‪ ،‬ﻛﺮﻣﺎن‪.(1389) ،‬‬
‫‪ -66‬ﻟﻘﺐ دوﺳﺖآراﻧﻲ‪ .‬ا‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﺑﻪ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﺑﻨﻲ ﺣﺒﻴﺐ‪ .‬م‪ .‬ح‪» ،‬رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﮔﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼب ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﻳﻜﺮد ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﭼﻨﺪﻣﻌﻴﺎره )ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﻣﻮردي‪ :‬رودﺧﺎﻧـﻪ ﮔﺮﮔـﺎﻧﺮود(«‪ ،‬داﻧﺸـﮕﺎه ﺗﻬـﺮان‪،‬‬
‫ﭘﺮدﻳﺲ اﺑﻮرﻳﺤﺎن‪.(1389) ،،‬‬
‫‪ -67‬ﻣﺘﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻔﺎت‪ ،‬ﺗﺨﻄﻲ و اﻫﻤﺎل ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺘﻲ دوﻟﺘﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺪ ‪ 14‬ﻣـﺎده ‪8‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻛﺸﻮر‪.3 ،1390/11/30،‬‬
‫‪ -68‬ﻣﺤﻤﺪي ﻳﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻫﻴﻦ‪» ،‬ﺷﻴﻮهﻫﺎي دﺳﺘﺮﺳﻲ آﺳﺎن ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺳﻮاﻧﺢ و ﺣﻮادث ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻣـﺪاد و‬
‫ﻧﺠﺎت ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﻣﺤﻠﻪ ﻣﺤﻮر«‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت ﺷﻤﺎره ‪.(1388) 2‬‬
‫‪» -69‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ رﻳﺴﻚ ﺳﻴﻼب ﺷﻬﺮي«‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﻠﻲ ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات ﺑﻼﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻛـﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﺳـﻴﻞ و ﻃﻐﻴـﺎن‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺷﻤﺎره ‪.(1389) ،13‬‬
‫‪» -70‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب اﻟﺰاﻣﺎت و راﻫﻜﺎرﻫﺎ«‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﻠﻲ ﻛﺎﻫﺶ اﺛـﺮات ﺑﻼﻳـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ‪ -‬ﻛـﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﺳـﻴﻞ و‬
‫ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺷﻤﺎره ‪.10‬‬
‫‪» -71‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻣﻜﺎن ﺳﻨﺠﻲ ‪ -‬ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﭘﻴﻞ ﺳﻮﺧﺘﻲ و ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻓﻨـﺎوري آن در ﻛﺸـﻮر«‪ ،‬ﻓﺼـﻞ دوم‪:‬‬
‫اﻧﺘﺨـﺎب روش ﻣﻨﺎﺳـﺐ ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎ و ﮔﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ‪ .‬دﻓﺘـﺮ ﻫﻤﻜـﺎريﻫـﺎي ﻓﻨـ‪Ĥ‬وري رﻳﺎﺳـﺖ ﺟﻤﻬـﻮري‪ -‬ﻛـﺪ‬
‫ﭘﺮوژه‪.1/1010/581:‬‬
‫‪ -72‬ﻣﻠﻚ ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬ﺑﻬﺮام‪» ،‬اراﺋﻪ ﻳﻚ روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻼب در ﻣﺤﺪوده ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي«‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫دوره ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ‪) ،‬اﺳﺘﺎد راﻫﻨﻤﺎ‪ :‬دﻛﺘﺮ ﻣﺴﻌﻮد ﺗﺠﺮﻳﺸﻲ( داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷـﺮﻳﻒ‪.‬‬
‫)‪.(1378‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬ 94/05/31 216
‫ »روش ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﻤﻪ ﺳﻴﻞ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان ﺳـﻴﻼب در‬،‫ ﻣﺴﻌﻮد‬،‫ ﺑﻬﺮام و ﺗﺠﺮﻳﺸﻲ‬،‫ ﻣﻠﻚ ﻣﺤﻤﺪي‬-73
،‫ ﺗﻬـﺮان‬،‫ دوﻣﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺟـﺎﻣﻊ ﺑﺤـﺮان در ﺣـﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒـﻪ ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬،«‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي‬
.(1385)
.(1384) ،‫ اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬،«‫ »ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﻛﺎرﺑﺮدي‬،.‫ م‬،‫ ﻣﻬﺪوي‬-74
www. iranfloods. ir ‫ وب ﺳﺎﻳﺖ رﺳﻤﻲ ﻛﺎرﮔﺮوه ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺳﻴﻞ و ﻃﻐﻴﺎن رودﺧﺎﻧﻪ‬-75
،‫ ﺳﻤﻴﻨﺎر ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻫﻔﺘﻪ ﻛﺎﻫﺶ آﺛـﺎر ﺑﻼﻳـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬،«‫ »ﻣﺸﻜﻼت و ﺗﻨﮕﻨﺎﻫﺎي وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻴﻞ ﻛﺸﻮر‬،‫ ﺟﺒﺎر‬،‫ وﻃﻦ ﻓﺪا‬-76
.(1382)
‫ »ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪلﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ )ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي ﻃﺎﻟﻘﺎن‬،‫ ﺟﻠﻴﻞ‬،‫ وﻫﺎﺑﻲ‬-77
.(1385) ،71 ‫ ﺷﻤﺎره‬،‫ ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶ و ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲ‬،«(‫رود‬
.(1386) ،«‫ »ﻣﺴﻴﺮﻳﺎﺑﻲ ﺑﻬﻴﻨﻪ در زﻣﺎن ﺗﺨﻠﻴﻪ اﺿﻄﺮاري‬،‫ اﺳﺪاﷲ‬،‫ ﻫﻤﺘﻲ‬-78
‫« ﻣﺠﻠﻪ ﻋﻠـﻮم ﭘﺎﻳـﻪ‬A. H. P‫ »ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﮕﻲ واﺣﺪﻫﺎي ﺳﻨﮓ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻛﺎرﺳﺘﻲ ﺑﻪ روش‬،‫ م‬.‫ ﻳﻮﺳﻔﻲ راد‬-79
.(1383) ،‫داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﻋﻠﻮم و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت‬
80- Akter, Taslima, Simonovic, Slobodan P. and Salonga Jason, (2004), “Aggregation of Inputs from
Stakeholders for Flood Management Decision-Making in the Red River Basin”, Journal of
Canadian Water Resources Association, Vol. 129, No. 4.
81- Akun Kumar (2009) “ flood management , flood risk simulation, warning , assessment and
mitingatian” vol I, II, SBS publishers & distributors pvt. Ltd New Delhi.
82- Association of state flood plain managers, 2000, “National flood programs in review”, 47pp.
83- Bewsher, D. & Grech, P. , 2000, “Redevelopment of flood prone areas”, presented at the 40th
Annual Conference of the Floodplain Management Authorities of NSW, Parramatta, pp 8
84- Brouder, J. A. M. : 1994, Flood study in the Meghna-Dhonagoda Polder, Bangladesh, In: Proc.
Asian.
85- BUWAL, 107/I, 1999: Risikoanalyse bei gravitativen Naturgefahren, Method, Bundesamt für
Umwelt, Wald und Landschaft, Dokumentation, 3003 Bern, Switzerland
86- Department of Infrastructure, Planning and Natural Resources, Floodplain Development Manual,
the Management of Flood Liable Land, Pp:24,2005
87- DMTP, 1997, “Introduction to hazards”, Geneva: United Nations Disaster Management Training
Program (UN-DMTP)
88- Dutta , D. , Herath, S. & Musiake, K. , 2003. A mathematical model for flood loss estimation,
Journal of hydrology 277,French, J. G, 24-49
89- Dutta, D. , Herath S. , Musiake k. ,2003 Direct flood damage modeling towards urban flood risk
management. International center for urban safety engineering, IIS, university of Tokyo, Japan
pp:17.
90- E. Pening- Rowsell, p. Floyd, d. Ramsbottom and S. Surendran, Estimating Injury and Loss of
Life in Floods, a Deterministic Framework, Natural Hazards, 36, Pp. 43-64,2005
91- Federal Emergency Management Agency, 1981, “A unified national program for floodplain
management”, pp. 137
217 94/05/31 ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ‬
92- Federal Emergency Management Agency, 1981, “Design guidelines for flood damage reduction”,
pp. 106
93- Federal Emergency Management Agency, 2005, “National flood insurance program community
rating system”, CRS coordinators manual, pp 534
94- Federal Emergency Management Agency, 2005, “Reducing damage from localized flooding a
guide for communities”, pp 180
95- Federal Emergency Management Agency, 2009, “Homeowner's Guide to Retrofitting”, pp 230
96- Fema 480, FEMA Publication No. # 480 (2005) “National Flood Insurance Program (NFIP)
Floodplain Management Requerements , A study guide and desk reference for local officials , 31
pages
97- Gassing, A. 2002 . Business in the Macleay commercial flood damage kempsey, 42th annual
NSW flood plain Management conference. Kempsey. pp:17.
98- Gassing, A. and Russell, b. , 2004. Accounting for variability in commercial flood damage
estimation. Australian geographer , Volume 35 , 209-222.
99- Greek, D, 2005. Flood management and drainage strategy. Australia. Pp:15.
100- International hydrological program of UNESCO, 2001, “Guidelines on non-structural measures in
urban flood management”, PP 87.
101- ISDR - International Strategy for Disaster Reduction (2004) Terminology: Basic terms of disaster risk
reduction. http://www. unisdr. org/eng/library/lib-terminologyeng% 20home. htm (17. 06. 04).
102- Jochen Schanze, Evzen Zeman, Jiri Marsalek (2006) "Flood Risk Management - Hazards,
Vulnerability and Mitigation Measures" Springer, Dordrecht, The Netherlands, 331 Pages.
103- JOY SANYAL_ and X. X. LU. 2004. Application of Remote Sensing in Flood Management with
Special Reference to Monsoon Asia: A Review. Department of Geography, Faculty of Arts and
Social Science, National University of Singapore.
104- K. K. Framji, Flood Control in the World, new Delhi, India, 1976
105- Larry W. Mays, Ph. D. ,P. E. ,P. H. ,”Water Resources Engineering”, 2005 Edition, John Wiley &
Sons, Inc. , 842 pages
106- Matkan, A. A. ,2005, “Passive Microwave Remote Sensing of Snow Depth Estimation over Iran.
5th Annual Meeting of the European Meteorological Society” (EMS)7th European Conference on
Applications of Meteorology (ECAM), European eteorological Society, Utrecht, Netherlands,pp.
12-16 September 2005.
107- Mays and Tung (1992), “Hydrosystems Engineering and Management” McGraw-Hill, Inc.
108- Mays, L. W. , 2005, “Water Resources Engineering”, pp 842.
109- Mcluckie, D. , Lord D. , Hanslow D. ,2007 Adapting for climate change impacts on flooding”.
pp:80.
110- Messner, F. , Meyer V. , 2005, Flood damage vulnerability and risk perception challenges for
flood damage research. Nato science series, springers publisher. Pp:26.
111- Messner f. , Penning-Rowsell E. , Green G. , Meyer V. , Tunstall S. , and Van der veen A. , 2004,
Guide lines for socio-economic flood damage Evaluation. Flood site project report. Pp:181.
112- Ministry of construction (MOC), 1999, River engineering burean, Flood statistics in Japan. Mays,
l. W, 2005, water resource engineering. Published by Don Fowley. Pp:833]25[
113- National academy press, 1990, the economic consequences of a catastrophic earthquake,
Committee on Earthquake Engineering, Washington, D. C,pp:196.
‫راﻫﻨﻤﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬ 94/05/31 218
114- National Flood Insurance Program Community Rating System, CRS Credit for Higher Regulatory
Standards, Pp 74, 2002
115- New South Wales (2005) "Floodplain Development Manual: the management of flood liable
land" Department of Infrastructure, Planning and Natural Resources
116- Parker, D. J, green, C. H, Thompson, P. M. ,1987 Urban flood protection benefits. A project
appraisal guide, (the red manual). Gower technical press, aldershot, uk. Pp:120.
117- Penning- Rowsell E. , Johnson C. , Tuns tall S. , Tapsell S. , Morris J. , Chtterton J. , Coker A. ,
Green C. , 2003, The benefits of flood and coastal defense: Techniques and data for 2003, Flood
hazard research center , Middlesex university. Pp:322.
118- Queensland government natural resources and mines, 2002, “Guidance on the assessment of
tangible flood damage”, pp 21.
119- Report of Manager Design (2004), “Minneagang Creej Flood Study and Floodplain Risk
Management Study and Plan”.
120- Saaty T. L. ,(1996), The Analytic Hierarchy Process , Mcgraw _ Hill , Inc Reprinted By Rws
Publications , Pittsburgh.
121- Shrestha, A. B. , 2008, “Flash flood risk management; Module 2: Non-structural Measures”, pp
103
122- Smith, L. C. : 1997, Satellite remote sensing of river inundation area, stage and discharge: A
review, Hydrological Processes 11, 1427–1439
123- South Carolina Department of Natural Resources Flood Mitigation Programs, Floodplain
Management in South Carolina, 2004
124- SVC (Swiss Virtual Campus), (2005) "Dealing with Natural Hazards" Project 991023
125- United Nations, 1998, “Guideline for reducing flood losses”,International strategy for Disaster
reduction, PP 78.
126- Ven Te Chow, (2009), Open channel hydraulics, McGraw Hill; The Blackburn Press (New
York).
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮔﺮاﻣﻲ‬
‫اﻣﻮر ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻴﺶ از ﺳﻲ ﺳﺎل ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎﺗﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎﺗﻲ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬اﻓﺰون ﺑﺮ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻋﻨﻮان ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ‪ -‬ﻓﻨﻲ‪ ،‬در ﻗﺎﻟﺐ آﻳﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺿﺎﺑﻄﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎر‪ ،‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ و‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﺎﻟﻴﻒ و ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ و اﺑﻼغ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺎﺑﻄﻪ ﺣﺎﺿﺮ در راﺳﺘﺎي ﻣﻮارد ﻳﺎد ﺷﺪه ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺎ در راه ﻧﻴـﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﮔﺴﺘﺮش ﻋﻠﻮم در ﻛﺸﻮر و ﺑﻬﺒﻮد ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد‪ .‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﺸـﺮﻳﺎت ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷـﺪه در ﺳـﺎلﻫـﺎي‬
‫اﺧﻴﺮ در ﺳﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ ‪ nezamfanni.ir‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
Manual of Floodplain Management [ ]
Executive Body: The Office of Vice-President, Research, University of Tehran
Chief Author: Mohammad Ebrahim Banihabib
Authors & Contributors Committee:

Mohammad Ebrahim Banihabib University of Tehran Ph.D. of Civil Eng.-Water
Resources Eng.
Azar Arabi Rayan Pajooh Water Resources M.Sc. of Irrigation and Drainage
Management and Engineering Eng.
Research Institute
Leila Ghasemi Rayan Pajooh Water Resources M.Sc. of Geological Eng.
Management and Engineering
Research Institute
Amir Keneshloo Rayan Pajooh Water Resources B.Sc. of Civil Eng.
Management and Engineering
Research Institute
Bahram Malek Mohammadi University of Tehran Ph.D. of Civil Eng.-Water
Resources Eng.
Supervisory Committee
Fariba Avarideh Ministry of Energy M.Sc. of Civil Eng.
Mohammad Hassan Chiti Pazhoohesh Omran Rahvar Co. M.Sc. of Hydraulic Structures
Eng.
Narges Dashti Ministry of Energy B.Sc. of Irrigation Eng.
Bureau of Technical,
Engineering, Social and
Environmental Standards of
Water and Waste Water
Reza Sabzivand Sabz Ab Arvand Consulting M.Sc. of Civil Eng.
Engineers Co.
Confirmation Committee:
Mahmoud Afsous Sazepardazi Iran Consulting M.Sc. of Hydraulic Eng.
Engineers Co.
Ghazal Jafari Iran Water Resources M.Sc. of Hydraulic Structures Eng.
Management Co.
Mohammad Hassan Chiti Pazhoohesh Omran Rahvar Co. M.Sc. of Hydraulic Structures Eng.
Narges Dashti Ministry of Energy B.Sc. of Irrigation Eng.
Bureau of Technical,
Engineering, Social and
Environmental Standards of
Water and Waste Water
Mir Hassan Seyed Seraji Power and Water University of Ph.D. of Fluid Mechanics
Technology
Hesam Fouladfar Water Research Institute Ph.D. of Hydraulic Structures
Seyed Kamalaldin Nouri Ministry of Interior M.Sc. of Environment Eng-
Environmental Pollution
Jabbar Vatan Fada Ministry of Energy M.Sc. of Hydrolic Structures
Steering Committee:
Alireza Toutounchi Deputy of Technical Affairs Department
Farzaneh Agha Ramezanali Head of Water & Agriculture Group, Technical Affairs Department
Seyyed Vahidedin Rezvani Expert in Irrigation & Drainage Engineering, Technical Affairs
Department
Abstract
Civilization development in neighborhood of rivers requires floodplain management as an essential
issue. Efficient use of floodplains needs to avoid the flood risks involved in this valuable zones. Present
manual was prepared for management and reduction of the flood risks in the flood plains of rivers.
First, the manual positions floodplain management as part of a flood management works and then
discusses the prerequisites and requirements to study the flood management. After that, the flood zoning
methods and theirs technical properties, economic and social criteria were discussed and the method of
the determination of the damage and the flood risk were presented.
Final chapters of manual focuses on the action plan of emergency flood management, flood risk
management strategies, documentation and floodplain management implementation. This manual can be
applied as guide for preparing floodplain management plans by consulting engineers and concerned
officials.
Islamic Republic of Iran
Management and Planning Organization
Manual of Floodplain
Management
No.
Office of Deputy for Technical and Ministry of Energy

Infrastructure Development Affairs Bureau of Technical, Engineering, Social and
Department of Technical Affairs Environmental standards of water and waste water
nezamfanni.ir http://seso.moe.gov.ir
2015
‫اﻳﻦ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »راﻫﻨﻤﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻴﻼبدﺷـﺖ«‬

‫ﺑــﺮاي ﻣــﺪﻳﺮﻳﺖ و ﻛــﺎﻫﺶ ﺧﻄــﺮ ﺳــﻴﻼب در‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪا اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ درﺧﺼﻮص ﺟﺎﻳﮕـﺎه ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼبدﺷﺖ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ از ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﻴﻼب‬
‫ﺑﺤﺚ ﻧﻤﻮده ﺳﭙﺲ ﭘﻴﺶﻧﻴﺎزﻫﺎ و ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﻼب را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗـﺮار ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ .‬در اداﻣـﻪ‬
‫روشﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻞ و ﻣﺸﺨﺼﻪﻫـﺎي ﻓﻨـﻲ‪،‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آنﻫﺎ را ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار داده‬
‫و ﻧﺤﻮه ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﺴﺎرات و ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب در ﻫﺮ ﭘﻬﻨﻪ‬
‫را ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد‪.‬‬
‫ﻓﺼــﻮل ﭘﺎﻳــﺎﻧﻲ راﻫﻨﻤــﺎ ﺑــﺮ روي ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ ﻋﻤــﻞ‬
‫ﻣــﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷــﺮاﻳﻂ اﺿــﻄﺮاري ﺳــﻴﻞ‪ ،‬راﻫﻜﺎرﻫــﺎي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻴﻼب و ﺗـﺪوﻳﻦ اﺳـﻨﺎد و‬
‫اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼﺑﺪﺷـﺖ ﻣﺘﻤﺮﻛـﺰ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان راﻫﻨﻤﺎي ﺗﻬﻴـﻪ‬
‫ﻃﺮحﻫـﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼﺑﺪﺷـﺖ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻬﻨﺪﺳــﻴﻦ ﻣﺸــﺎور و ﻣﺴ ـﻮوﻟﻴﻦ اﺟﺮاﻳــﻲ ذﻳــﺮﺑﻂ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬

Nezamfanni Ir

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nezamfanni Ir

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬

‫وزارت ﻧﻴﺮو‬ ‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻓﻨﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻣﻮر زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﻌﺎون ﻓﻨﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻣﻮر زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﻌﺎون اﻣﻮر ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ‬ ‫ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺗﻮﺗﻮﻧﭽﻲ‬

‫‪41‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -4-3‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي راﻫﺒﺮدي ﻛﻤﻲ )‪(QSPM‬‬

‫ﻣﻬﺎر و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب‬ ‫•‬

‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬ ‫•‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر(‬

‫ﻓﺼﻞ اول ‪-‬ﻛﻠﻴﺎت و ﺗﻌﺎرﻳﻒ‬

‫‪ -1-1‬ﺟﺎﻳﮕﺎه و ﺿﺮورت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬

‫‪ -1-1-1‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪ‬

‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ‬ ‫ﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب‬

‫ﭘﺎﻳﺪاري ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﻮﺿﻪ و‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﻴﻨﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫ﻧﻤﻮدار ‪ -1-1‬ارﺗﺒﺎط ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آﺑﺨﻴﺰداري ﺑﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬

‫‪ -3-1-1‬روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت ﺳﻴﻞ‬

‫ﺟﺪول ‪ -1-1‬روشﻫﺎي ﻏﻴﺮﺳﺎزهاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﻼب ]‪[6‬‬

‫زﻣﺎن اﺟﺮا‬ ‫روش‬ ‫ردﻳﻒ‬

‫‪ -4-1-1‬اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﻴﻨﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬

‫‪ -5-1-1‬ﻣﻬﺎر آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬

‫‪1- Design Standards‬‬

‫‪1- Emergency Prepsration‬‬

‫‪1- Bankful Stage‬‬

‫‪1- Flood Routing‬‬

‫‪ -3-1‬اﻧﻮاع ﺳﻴﻼب و ﻃﻐﻴﺎن آب‬

‫‪ -1-1-3-1‬ﺳﻴﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻟﺒﺮﻳﺰ ﺷﺪن ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻼب از آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‬

‫‪1- Floodplain Regulation‬‬

‫‪ -3-1-3-1‬آبﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ و رﺳﻮبﮔﺬاري‬

‫‪ -4-1‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺳﻴﻼبﻫﺎ‬

‫‪ -5-1‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻴﻼبدﺷﺖ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آن‬

‫‪ -1-5-1‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﻮﻳﺎي ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬

‫ﭘﺮ ﻛﺮدن و اﺷﻐﺎل‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-1‬اﺛﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬

‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‪ :‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ‪،‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‪ :‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ و ﻣﺮاﺣﻞ‬

‫‪ -2-2‬ﻣﺪل ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬

‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي و ﺗﺪوﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد ﻣﺴﻮول‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ و ﺧﺴﺎرت‬ ‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻄﺮ‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬

‫راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي‬ ‫دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-2‬اﺟﺰا و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺎﻳﻪ در ﻣﺪل ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب ]‪[102‬‬

‫‪ -3-2‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬

‫‪1- Flood Hazard‬‬

‫‪ -4-2‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد آن‬

‫ﻛﻪ در اداﻣﻪ اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ اراﺋﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ -1-4-2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‬

‫‪ -2-4-2‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﻫﻨﮕﺎم و ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‬

‫‪1- Post-Flood Recovery‬‬

‫‪1- Existing Risk‬‬

‫‪ -1-6-2‬اﺣﺘﻤﺎل رﺧﺪاد ﺳﺎﻻﻧﻪ‬

‫)‪1- Annual Exceedance Probability (AEP‬‬

‫‪ -2-6-2‬رﺧﺪاد ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ‪%1‬‬

‫‪ -3-6-2‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻴﻼب ﻣﺘﺤﻤﻞ‬

‫‪ -7-2‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺷﻐﺎل ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬

‫)‪1- Probable Maximum Precipitation (PMP‬‬

‫‪ -8-2‬راﻫﺒﺮدﻫﺎ و روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي در ﺳﻴﻼبدﺷﺖ‬

‫‪ -‬ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﻓﻘﻂ در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮﺟﻮد‪:3‬‬

‫‪1- Average Annual Flood Damage‬‬

‫‪ -9-2‬اﺻﻼح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮﺟﻮد‬

‫‪ -10-2‬ﺗﺠﺎرب ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﻣﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﻼب‬

‫‪1- Threatened Species‬‬

‫‪1- High Hazard Facilities‬‬