‫‪www.coasam.

com‬‬ ‫شرکت آســـــــام‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻋﻤﻮﻣﯽ‬

‫أ‬
 ‫‪www.coasam.com‬‬ ‫شرکت آســـــــام‬

‫ﻧﺎم ﮐﺘﺎب‪ :‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻋﻤﻮﻣﯽ‬

‫ﻣﻮﻟﻒ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺤﺴﻦ ﻣﻌﻤﺎرزاده‬

‫وﯾﺮاﺳﺘﺎر ﻋﻠﻤﯽ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﭘﺪرام ﭘﺮﮔﺎري و ﻣﻬﻨﺪس ﺣﻤﯿﺪ ﻓﻀﻠﻌﻠﯽ‬

‫ﻧﻮﺑﺖ ﭼﺎپ‪ :‬اول‬
‫ﺗﯿﺘﺮاژ‪100 :‬‬
‫ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات داﺧﻠﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻠﯽ ﮔﺎز اﯾﺮان‬
‫ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1390 :‬‬
‫آدرس‪ :‬ﺗﻬﺮان ‪ -‬ﻣﯿﺪان ﻫﻔﺖ ﺗﯿﺮ ‪ -‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﻔﺘﺢ ﺟﻨﻮﺑﯽ ‪ -‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺷﯿﺮودي ‪ -‬ﭘﻼك ده ‪ -‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن آﻣﻮزش ‪-‬ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﻠﯽ ﮔﺎز اﯾﺮان ‪ -‬ﻃﺒﻘﻪ دوم ‪ -‬آﻣﻮزش ﻓﻨﯽ و ﺗﺨﺼﺼﯽ‬
‫ﺗﻠﻔﻦ‪ 021-81315720-25 :‬ﻧﻤﺎﺑﺮ ‪021-81315744‬‬

‫ب‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪي آﻣﻮزش ﻓﻨﯽ و ﺗﺨﺼﺼﯽ‪:‬‬

‫اﻫﺪاف اﺻﻠﯽ ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎن را ﻣﯽﺗﻮان در دو ﻋﻨﻮان ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ ،‬ﺟﻠﺐ رﺿﺎﯾﺖ ارﺑﺎب رﺟـﻮع ﯾـﺎ ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت‬

‫دﯾﮕﺮ ﻣﺸﺘﺮي ﻣﺪاري و ﺳﻮد آوري ﺳﺎزﻣﺎن‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺧـﻮد اﻗـﺪام ﺑـﻪ وﺿـﻊ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ‬

‫وﻗﺮاردادﻫﺎي ﺧﺎﺻﯽ ﺟﻬﺖ ﻃﯽ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮاردادﻫﺎي وﺿﻊ ﺷﺪه ﺗﺤﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ از‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎدي ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮده ﺗـﺎ ﺑـﻪ‬

‫اﻫﺪاف ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺟﺪاي از ﺳﻪ ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ و اﻫﺪاف ﺳـﺎزﻣﺎن‪ ،‬آﻧﭽـﻪ اﯾـﻦ‬

‫ﭼﺮﺧﻪ را از ﻟﺤﺎظ درﺳﺘﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ ﺑـﺎزﺑﯿﻨﯽ و ﻧﻈـﺎرت ﻣﺴـﺘﻤﺮ ﻣـﺆﺛﺮ واﺣـﺪﻫﺎي ﺳـﻨﺠﺶ‬

‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎ ﻗﺮاردادﻫﺎي وﺿﻊ ﺷﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻋﺪم ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ واﺣﺪ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬

‫از ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺮاي آن ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﻣﺸـﮑﻞ ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎب ﻣـﯽآﯾـﺪ ﮐـﻪ در‬

‫ﭼﺮﺧﻪي ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺛﺮ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺎس ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و راﻫﮑﺎرﻫـﺎ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﯽ‪-‬‬

‫ﺷﻮد‪ .‬دادهﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دو ﻣﻨﺒﻊ دﯾﮕﺮ )ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ( از ﺟﺎﯾﮕـﺎه وﯾـﮋهاي‬

‫ﺑﺮﺧــﻮردار اﺳــﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎﮐــﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿــﺖ ﮐﺎرﮐﻨــﺎن رﯾﺸــﻪ در اﻃﻼﻋــﺎت و آﮔــﺎﻫﯽ اﻓــﺮاد ﺳــﺎزﻣﺎن از ﻗــﻮاﻧﯿﻦ و‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي وﺿﻊ ﺷﺪه و دادهاي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ آﻧﻬﺎ داﺷﺘﻪ و ﻧﻘﺶ ﺟﻬﺖ دﻫﯽ ﺑﻪ ﮐﺎرﮐﻨـﺎن‬

‫را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎ آﻣﻮزشﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ راﺳﺘﺎي ارﺗﻘﺎي ﺳﻄﺢ داﻧﺶ ﻓﺮدي و ﮔﺮوﻫﯽ ﻣـﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ ﺑـﻪ‬

‫ﻧﻮﻋﯽ ﻓﺮآﯾﻨﺪ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ از ﻃﺮﯾﻖ راﻫﮑﺎر ﺳﺎزﻣﺎن را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻣﻮزشﻫـﺎي ﻫﺪﻓﻤﻨـﺪ‬

‫ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ اﺳﺘﻮارﻧﺪ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻣﺮاﺣﻞ آزﻣﻮده ﺷﺪهي ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺪﺳﺖ‬

‫آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮاﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﻣﯿﺰان اﺛﺮ ﺑﺨﺸﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن در ﺟﻬﺖ رﺳﯿﺪن ﺑـﻪ اﻫـﺪاف واﻻي ﺧـﻮد‬

‫راﺑﻄﻪي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﺎزﻣﺎن داﺷﺘﻪ و ﭘﺮورش ﮐﺎرﮐﻨﺎن و آﮔﺎﻫﯽ ﺑﺨﺸﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺎ ﻣﯿـﺰان ﺳـﻮدﻣﻨﺪ‬

‫ﺑﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ راﺑﻄﻪي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ را ﻣﺴﺘﻨﺪاﺗﯽ ﭼـﻮن ﮐﺘـﺐ و ﺟـﺰوات‬

‫آﻣﻮزﺷﯽ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺳﻨﺠﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻣﻮزﺷﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬از اﯾﻨﺮو آﻣﻮزش‬

‫و ﺗﺠﻬﯿﺰ ﻧﯿﺮوي اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻠﯽ ﮔﺎز اﯾﺮان در راﺳﺘﺎي اﻫﺪاف ﺧﻮد و اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﻤﻮدن دوره ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ‬

‫و ﯾﮑﺴﺎن ﻧﻤﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺪرﯾﺲ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪي ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻫﺮ دوره آﻣﻮزﺷﯽ ﻧﻤـﻮده اﺳـﺖ‬

‫ج‬
‫ﮐﻪ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﺳﺮﻓﺼﻞ آن دوره ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ در ﭘﯿﺶ رو دارﯾﺪ ﺗﻮﺳﻂ آﻗﺎي ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺤﺴﻦ ﻣﻌﻤﺎرزاده‬

‫ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه و ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ ﺗﺪرﯾﺲ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺎ ﮐﺪ آﻣﻮزﺷﯽ ‪ 13600‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺿﻤﻦ ﺗﺸﮑﺮ از‬

‫اﯾﺸﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻠﯿﻪي ادارات آﻣﻮزش ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﺗﺎﺑﻌـﻪ ﺟﻬـﺖ ﺗـﺪرﯾﺲ آن دوره از اﯾـﻦ ﻣﻨﺒـﻊ اﺳـﺘﻔﺎده‬

‫ﻧﻤﺎﯾﻨــــﺪ اﻣﯿــــﺪ اﺳــــﺖ ﻫﻤﮑــــﺎران ﺑــــﺎ اراﺋــــﻪي ﻧﻈــــﺮات و ﭘﯿﺸــــﻨﻬﺎدات از ﻃﺮﯾــــﻖ آدرس‬

‫اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ‪ training.nigc@gmail.com‬ﻣﺎ را در اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻬﻢ ﻫﻤﭽﻮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﯾﺎري ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫آﻣﻮزش ﻓﻨﯽ و ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻠﯽ ﮔﺎز اﯾﺮان‬

‫آﺑﺎن ﻣﺎه ‪1390‬‬

‫د‬
 ‫‪www.coasam.com‬‬ ‫شرکت آســـــــام‬

‫ﭘﯿﺶ ﮔﻔﺘﺎر‬

‫ﺧﺪاي ﺑﺰرگ را ﺳﭙﺎسﮔﺰارم ﮐﻪ در ﺗﻬﯿﻪ و ﮔﺮدآوري ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ رو دارﯾﺪ ﻟﻄﻒ ﺧﻮﯾﺶ را‬

‫ﺑﺮ ﻣﻦ ارزاﻧﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﺟﺰوه آﻣﻮزﺷﯽ ﭘﯿﺶرو‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺪف آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان و ﺻﻨﻌﺘﮕﺮان ﺑﺎ ﺗﻌﺎرﯾﻒ و ﮐﻠﯿﺎت‬

‫روشﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺣﻮزهي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺗﺠﻬﯿﺰات اﻧﺪازهﮔﯿﺮي و اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﮔﺮدآوري ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه‪-‬‬

‫ﮐﺮدن ﺗﺠﻬﯿﺰاﺗﯽ ﮐﻪ در زﻣﯿﻨﻪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﯾﺎ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﮐﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ از درﺟﻪ اﻫﻤﯿﺖ‬

‫ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻣﻬﻤﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﮔﺎز و ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ آﺷﮑﺎر‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭼﺸﻢ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻠﯿﻪي روﯾﺪادﻫﺎ و اﺗﻔﺎﻗﺎت در‬

‫ﺣﺎل ﺟﺮﯾﺎن در ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﻋﻈﯿﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه را ﻣﺮﺗﺒﺎً ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮوز ﻣﺸﮑﻞ در ﻋﻤﻠﮑﺮد‬

‫ﺗﺠﻬﯿﺰات اﻧﺪازهﮔﯿﺮي در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي اﯾﻤﻨﯽ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﻨﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﺮوز ﯾﮏ‬

‫ﻓﺎﺟﻌﻪي ﺑﺰرگ در ﯾﮏ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﮔﺎزي ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪ .‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻓﺸﺎر درون ﯾﮏ ﻣﺨﺰن‪ ،‬ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ‬

‫دﻣﺎي داﺧﻞ ﯾﮏ ﮐﻮره و ﻧﺸﺖ ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ ﺑﯿﺮون ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از ﺧﻄﺮات اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬

‫ﺻﻮرت وﺟﻮد ﺧﻄﺎ در ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺻﺤﯿﺢ و ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ آﺳﯿﺐﻫﺎي ﺟﺒﺮان ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي را ﺑﻪ ﺑﺎر آورﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا‬

‫ﯾﮏ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺿﻤﻦ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻣﯿﺰان در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮوز ﺣﺎدﺛﻪ را‬

‫ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪.‬‬

‫اﻣﯿﺪ ﻓﺮاوان دارم ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘﺮم اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي آن اﺳﺘﻔﺎدهي ﻻزم را ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از‬

‫اﯾﺸﺎن ﺗﻘﺎﺿﺎ دارم ﺑﺎ اراﺋﻪي ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮات ﺧﻮد ﺑﻪ آدرس اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ‪M.MEMARZADEH@NIGCENG.IR‬‬

‫اﯾﻨﺠﺎﻧﺐ را در رﻓﻊ ﮐﺎﺳﺘﯽﻫﺎ و ﭘﺮ ﺑﺎر ﻧﻤﻮدن اﻃﻼﻋﺎت آن ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﺧﻮد ﻻزم ﻣﯽداﻧﻢ از ﺗﻤﺎﻣﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ و وﯾﺮاﯾﺶ ﻋﻠﻤﯽ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻨﺪه را‬

‫ﯾﺎري ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻤﺎل ﺗﺸﮑﺮ و ﻗﺪرداﻧﯽ را ﺑﻨﻤﺎﯾﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺴﻦ ﻣﻌﻤﺎرزاده‬

‫آﺑﺎن ﻣﺎه ‪1390‬‬

‫ه‬
‫ﻣﺪت‪ 16 :‬ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫ﮐﺪ دوره‪13600 :‬‬ ‫ﻋﻨﻮان دوره‪ :‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺷﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ :‬ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﺗﻌﻤﯿﺮات ﮐﺎرﮔﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ و ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﮔﺎز‬
‫ﭘﯿﺶﻧﯿﺎز‪:‬‬ ‫ﺳﻄﺢ‪ :‬ﮐﺎرداﻧﯽ‪ -‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ‬ ‫ﻧﻮع ﭘﻮدﻣﺎن‪ :‬ﻓﻨﯽ‪ -‬ﺗﺨﺼﺼﯽ‬
‫اﻣﮑﺎﻧﺎت اﺟﺮاﺋﯽ‪:‬‬
‫ﻏﯿﺮه ‪‬‬ ‫ﮐﻼس ‪‬‬ ‫ﮐﺎرﮔﺎه ‪‬‬ ‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ‪‬‬
‫ﻓﯿﻠﻢ‪ CD /‬‬ ‫ﺟﺰوه ‪‬‬ ‫ﮐﺘــﺎب ‪‬‬
‫اﻫﺪاف آﻣﻮزﺷﯽ‪ :‬آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺑﺎ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ و ﮐﻠﯿﺎت و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي آن‬
‫زﻣﺎن )ﺳﺎﻋﺖ(‬ ‫ﻣﺤﺘﻮا‬ ‫ﺳﺮﻓﺼﻞ‬

‫ﺗﻌﺎرﯾﻒ و ﮐﻠﯿﺎت ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن و دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺮﺟﻊ‪،‬‬

‫‪3‬‬ ‫ﺗﻌﺎرﯾﻒ و ﮐﻠﯿﺎت ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬
‫ﮐﻤﯿﺖ‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬اﺻﻮل اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬اﺟﺰاء دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي‬

‫‪3‬‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬
‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪،‬‬
‫ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻋﻤﺪه‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ و ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺗﺼﺤﯿﺢ و ﻋﺪم‬
‫‪3‬‬ ‫ﻗﻄﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺧﻄﺎﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺧﻄﺎي‬ ‫ﺧﻄﺎﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬
‫ﮔﺴﺘﺮه‪ ،‬ﺻﻔﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻧﺪ ﻣﺮده‪ ،‬زاوﯾﻪاي‪ ،‬ﻫﯿﺴﺘﺮزﯾﺲ و ‪...‬‬
‫ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‪ ،‬روشﻫﺎي ﺑﺎزﻧﮕﺮي‬
‫‪2‬‬ ‫واﺣﺪﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﻣﺮاﺗﺐ‬ ‫ﺳﻠﺴﻪ‬ ‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪي‬ ‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ و ﺗﺠﻬﯿﺰات اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬
‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬
‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي‬
‫‪5‬‬ ‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﻣﺎ‪ ،‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي‬
‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬
‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎﻻت‬
‫!!‬
‫!‬ ‫!‬

‫و‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﺷﻤﺎره ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬

‫‪1‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺗﻌﺎرﯾﻒ و ﮐﻠﯿﺎت ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬

‫‪2‬‬ ‫‪ 1-1‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪي ﻣﻮﺳﺴﻪي اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان‬

‫‪2‬‬ ‫‪ 2-1‬ﺗﻌﺎرﯾﻒ و ﮐﻠﯿﺎت ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬

‫‪7‬‬ ‫‪ 3-1‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪(international standard‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪ 1-3-1‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻠﯽ )‪(national standard‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪ 2-3-1‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد اوﻟﯿﻪ )‪(primary standard‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪ 3-3-1‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ )‪(secondary standard‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪ 4-3-1‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺮﺟﻊ )‪(reference standard‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪ 5-3-1‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮐﺎري )‪(working standard‬‬

‫‪10‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪11‬‬ ‫‪ 1-2‬ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪15‬‬ ‫‪ 2-2‬ﻧﺘﯿﺠﻪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪(result of a measurement‬‬

‫‪20‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺧﻄﺎﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪21‬‬ ‫‪ -3‬ﺧﻄﺎﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪22‬‬ ‫‪ 1-3‬ﺧﻄﺎي ﻋﻤﺪه‬

‫‪22‬‬ ‫‪ 2-3‬ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ‬

‫‪22‬‬ ‫‪ 3-3‬ﺧﻄﺎي ﺗﺼﺎدﻓﯽ‬

‫‪24‬‬ ‫‪ 4-3‬ﺗﺼﺤﯿﺢ )‪(correction‬‬

‫‪24‬‬ ‫‪ 5-3‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ )‪(correction factor‬‬

‫‪24‬‬ ‫‪ 6-3‬ﺗﻮزﯾﻊ ﯾﺎ ﺷﮑﻞ ﺧﻄﺎﻫﺎ )‪(distribution‬‬

‫‪24‬‬ ‫‪ 1-6-3‬ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺮﻣﺎل‬

‫ز‬
‫‪25‬‬ ‫‪ 2-6-3‬ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﺘﺤﺪاﻟﺸﮑﻞ )‪ (uniform‬ﯾﺎ ﻣﺮﺑﻌﯽ )‪(rectangular‬‬

‫‪25‬‬ ‫‪ 3-6-3‬ﺗﻮزﯾﻊﻫﺎي دﯾﮕﺮ‬

‫‪25‬‬ ‫‪ 7-3‬ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪(measurement uncertainty‬‬

‫‪26‬‬ ‫‪ 1-7-3‬ارﺗﺒﺎط ﺧﻄﺎ و ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪27‬‬ ‫‪ 2-7-3‬ﻣﺸﺨﺼﺎت درﺳﺘﯽ ﺗﺠﻬﯿﺰات اﻧﺪازهﮔﯿﺮي و ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪29‬‬ ‫‪ 3-7-3‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪30‬‬ ‫‪ 1-3-7-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي ﯾﮏ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﯿﭗ ‪A‬‬

‫‪31‬‬ ‫‪ 2-3-7-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﯿﭗ ‪B‬‬

‫‪32‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬

‫‪33‬‬ ‫‪ 4‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬

‫‪34‬‬ ‫‪ 1-4‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن )‪(traceability‬‬

‫‪35‬‬ ‫‪ 1-1-4‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ ﻋﻤﻮدي ﯾﺎ ﻣﻠﯽ‬

‫‪35‬‬ ‫‪ 2-1-4‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ اﻓﻘﯽ ﯾﺎ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬

‫‪35‬‬ ‫‪ 3-1-4‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ISO/IEC17025:1999‬‬

‫‪36‬‬ ‫‪ 4-1-4‬آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن اﻋﺘﺒﺎردﻫﯽ ﺷﺪه‪:‬‬

‫‪36‬‬ ‫‪ 2-4‬ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ‬

‫‪38‬‬ ‫‪ 3-4‬روشﻫﺎي ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻓﺎﺻﻠﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ‬

‫‪42‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ادوات اﺑﺰاردﻗﯿﻖ‬

‫‪43‬‬ ‫‪ 1-5‬ﺗﻔﺎوت ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن و ﺗﻨﻈﯿﻢ رﻧﺞ )‪(re-ranging‬‬

‫‪43‬‬ ‫‪ 2-5‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺻﻔﺮ و ﺑﺎزه در ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮﻫﺎي آﻧﺎﻟﻮگ )‪(zero and span adjustments‬‬

‫‪45‬‬ ‫‪ 3-5‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﻌﺪﯾﻞ )‪(Damping adjustment‬‬

‫‪46‬‬ ‫‪ 4-5‬ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ‪ LRV‬و ‪ URV‬ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮﻫﺎي دﯾﺠﯿﺘﺎل )‪(digital trim‬‬

‫ح‬
‫‪48‬‬ ‫‪ 5-5‬روشﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن )‪calibration procedures‬‬

‫‪48‬‬ ‫‪ 1-5-5‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺧﻄﯽ )‪(linear instruments‬‬

‫‪51‬‬ ‫‪ 2-5-5‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ )‪(Nonlinear instruments‬‬

‫‪51‬‬ ‫‪ 3-5-5‬ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻧﻮﻋﯽ در ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن )‪(Typical calibration errors‬‬

‫‪51‬‬ ‫‪ 1-3-5-5‬ﺧﻄﺎي ﺷﯿﻔﺖ ﺻﻔﺮ )‪(zero shift calibration error‬‬

‫‪52‬‬ ‫‪ 2-3-5-5‬ﺧﻄﺎي ﺷﯿﻔﺖ ﺑﺎزه )‪(span shift calibration error‬‬

‫‪52‬‬ ‫‪ 3-3-5-5‬ﺧﻄﺎ در رﻓﺘﺎر ﺧﻄﯽ )‪(A linearity calibration error‬‬

‫‪53‬‬ ‫‪ 4-3-5-5‬ﺧﻄﺎي ﻫﯿﺴﺘﺮزﯾﺲ )‪(hysteresis calibration error‬‬

‫‪54‬‬ ‫‪ 6-5‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻋﻤﻠﯽ )‪(practical calibration standards‬‬

‫‪54‬‬ ‫‪ 7-5‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ )‪(Electrical standards‬‬

‫‪56‬‬ ‫‪ 8-5‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي دﻣﺎ )‪(Temperature standards‬‬

‫‪59‬‬ ‫‪ 9-5‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻓﺸﺎر )‪(Pressure standards‬‬

‫‪65‬‬ ‫‪ 10-5‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻓﻠﻮ )‪(Flow standards‬‬

‫‪67‬‬ ‫‪ 11-5‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻓﺸﺎر ﺳﻨﺞﻫﺎ )ﺑﻮردون ﺗﯿﻮب(‬

‫‪70‬‬ ‫‪ 12-5‬ﺑﺮﭼﺴﺐ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬

‫‪71‬‬ ‫‪ 13-5‬ﺑﺮﮔﻪ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬

‫‪73‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫ط‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫ﺗﻌﺎرﯾﻒ و ﮐﻠﯿﺎت ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬

‫‪١‬‬
 ‫‪ 1-1‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪي ﻣﻮﺳﺴﻪي اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان )‪:(ISIRI‬‬

‫اوﻟﯿﻦ ﺗﺸﮑﯿﻼت رﺳﻤﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد در اﯾﺮان‪ ،‬در ﺳﺎل‪ 1304‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ و ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﻮﯾﺐ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اوزان و ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎ در اﯾﺮان ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺎ ﺳﺎل‪ 1331‬اﯾﻦ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﭼﻨﺪان ﻣﻬﻤﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﺪاد‪.‬‬

‫ﺗﺎ آﻧﮑﻪ در ﺳﺎل‪ 1331‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ ﻣﺒﺎدﻻت ﺗﺠﺎري اﯾﺮان ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ و ﻟﺰوم ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ‬

‫ﮐﯿﻔﯿﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺻﺎدراﺗﯽ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻫﺴﺘﻪي اوﻟﯿﻪ ﻣﻮﺳﺴﻪي اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان در وزارت‬

‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ و در ﺳﺎل ‪ 1339‬ﻣﻮﺳﺴﻪي اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﯾﺮان ﺑﻪ ﻋﻀﻮﯾﺖ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﯿﻦ‪-‬‬

‫اﻟﻤﻠﻠﯽ )‪ (ISO‬درآﻣﺪ‪ .‬از آن زﻣﺎن ﺗﺎﮐﻨﻮن اﯾﻦ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﯾﮑﯽ از اﻋﻀﺎي ﻓﻌﺎل اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻮﺳﺴﻪي اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﯾﺮان داراي ‪ 127‬ﮐﻤﯿﺘﻪي اﺻﻠﯽ اﯾﺰو ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻀﻮ ﺛﺎﺑﺖ و ‪ 111‬ﮐﻤﯿﺘﻪي دﯾﮕﺮ ﺑﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﻋﻀﻮ ﻧﺎﻇﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دﺑﯿﺮﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﻤﯿﺘﻪﻫﺎي ﻓﻨﯽ ﺷﻮﯾﻨﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻮدﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و‬

‫ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و آراﯾﺸﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﯿﺰ در اﯾﺮان ﻣﺴﺘﻘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺳﺴﻪي اﺳﺘﺎﻧﺪارد و‬

‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻋﻀﻮﯾﺖ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬

‫اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ )‪ ،(IEC‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺳﯽ ﻗﺎﻧﻮن )‪ (OIML‬و اﻧﺠﻤﻦ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‬

‫ﺻﻨﻌﺘﯽ )‪ (WAITRO‬ﻧﯿﺰ ﻫﻤﮑﺎري ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬

‫ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه در ﮐﺸﻮر را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮده و اﺟﺮاي آن را ﺑﺎ ﮐﺴﺐ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫اﺟﺒﺎري ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻓﺮاوردهﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه در ﮐﺸﻮر از آﺧﺮﯾﻦ‬

‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺟﻬﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 2-1‬ﺗﻌﺎرﯾﻒ و ﮐﻠﯿﺎت‪:‬‬

‫ﮐﻤﯿﺖ )ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي(‪ :‬ﺧﺼﯿﺼﻪي ذاﺗﯽ ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪه‪ ،‬ﺟﺴﻢ ﯾﺎ ﻣﺎده ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﯿﻔﯽ ﺗﺸﺨﯿﺺ‬

‫داد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻤﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :‬اﺻﻄﻼح "ﮐﻤﯿﺖ" ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﯿﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﺎي ﻋﺎم آن )ﻣﺜﺎل اﻟﻒ( ﯾﺎ ﮐﻤﯿﺘﯽ وﯾﮋه )ﻣﺜﺎل‬

‫ب( اﻃﻼق ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٢‬‬
 ‫ﻣﺜﺎل اﻟﻒ( ﮐﻤﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﺎي ﻋﺎم‪ :‬ﻃﻮل‪ ،‬زﻣﺎن‪ ،‬ﺟﺮم‪ ،‬دﻣﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺎده‬

‫ﻣﺜﺎل ب( ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي وﯾﮋه‪:‬‬

‫ﻃﻮل ﯾﮏ ﻣﯿﻠﻪ ﻣﻌﯿﻦ‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻣﻌﯿﻨﯽ از ﯾﮏ ﺳﯿﻢ‬

‫ﻣﻘﺪار ﻏﻠﻈﺖ اﺗﺎﻧﻮل در ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻣﻌﯿﻨﯽ از ﯾﮏ ﻣﺤﻠﻮل ﺗﺨﻤﯿﺮ ﺷﺪه‪.‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه )ﺳﯿﺴﺘﻢ( ﮐﻤﯿﺖﻫﺎ‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﮐﻤﯿﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺎم‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ راﺑﻄﻪاي ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪهاي‬

‫وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﮐﻤﯿﺖ ﭘﺎﯾﻪ‪ :‬ﮐﻤﯿﺘﯽ از ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﮐﻤﯿﺖﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻗﺮارداد ﻋﻤﻼً ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺑﻘﯿﻪي ﮐﻤﯿﺖﻫﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﻃﻮل‪ ،‬ﺟﺮم و زﻣﺎن در رﺷﺘﻪي ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ‪:‬‬

‫دﻓﺘﺮ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اوزان و ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎ ‪ BIPM1‬ﮐﻪ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﭘﺎرﯾﺲ ﻣﺴﺘﻘﺮ اﺳﺖ و در ﺳﺎل ‪1875‬‬

‫ﻣﯿﻼدي اﯾﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ را ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد‪ .‬دﻓﺘﺮ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اوزان و ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎ )‪(BIPM‬‬

‫ﺑﺎ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ارﺗﺒﺎط دارد و از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮﮔﺰاري ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ اوزان و‬

‫ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎ )‪ (CGPM2‬ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺮﺟﻊ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎ و ﺗﻮﺻﯿﻪﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﺻﺎدر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﻤﯿﺖ ﻓﺮﻋﯽ‪ :‬ﮐﻤﯿﺘﯽ از ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﮐﻤﯿﺖﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪي آن دﺳﺘﮕﺎه‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪١‬‬
‫ﻛﮫ اﺧﺘﺼﺎر ﻓﺮاﻧﺴﻮي ‪ Burea International des Poides et Measures‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻛﮫ اﺧﺘﺼﺎر ﻓﺮاﻧﺴﻮي ‪ Conférence générale des poids et mesures‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٣‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻃﻮل‪ ،‬ﺟﺮم و زﻣﺎن از ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪي آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ‪ ،‬ﮐﻤﯿﺘﯽ ﻓﺮﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻃﻮل ﺑﺮ زﻣﺎن ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻌﺪ ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺖ )‪ :(Dimension of a quantity‬ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﯿﺘﯽ از ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﮐﻤﯿﺖﻫﺎ را‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫ﺻﻮرت ﺿﺮب ﺗﻮاﻧﯽ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهي ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪي آن دﺳﺘﮕﺎهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل اﻟﻒ( در دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪي ﻃﻮل‪ ،‬ﺟﺮم و زﻣﺎن ﮐﻪ اﺑﻌﺎد آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ‪T,M,L‬‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪ LMT-2 ،‬ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺮو اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ب( در ﻫﻤﺎن دﺳﺘﮕﺎه ﮐﻤﯿﺖﻫﺎ‪ ML-3 ،‬ﺑﻌﺪ ﻏﻠﻈﺖ ﺟﺮﻣﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻌﺪ ﺟﺮم ﺣﺠﻤﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :‬ﻋﻮاﻣﻠﯽ را ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهي ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪاﻧﺪ "اﺑﻌﺎد" اﯾﻦ ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﻤﯿﺖ ﺑﺪون ﺑﻌﺪ )‪ :(Dimensionless quantity‬ﮐﻤﯿﺘﯽ ﮐﻪ در ﻋﺒﺎرت اﺑﻌﺎدي آﻧﻬﺎ ﻫﻤﻪي ﺗﻮان‪-‬‬

‫ﻫﺎي اﺑﻌﺎد ﮐﻤﯿﺖ ﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﮐﺮﻧﺶ ﺧﻄﯽ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻄﮑﺎك‪ ،‬ﻋﺪد ﻣﺎخ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬ﮐﺴﺮ ﻣﻮﻟﯽ )ﮐﺴﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﺎده(‪ ،‬ﮐﺴﺮ ﺟﺮﻣﯽ‪.‬‬

‫ﯾﮑﺎي )واﺣﺪ( اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ :‬ﮐﻤﯿﺘﯽ وﯾﮋه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺮاردادي ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺰرﮔﯽ ﺳﺎﯾﺮ‬

‫ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﻫﻤﺠﻨﺲ را ﻣﯽﺗﻮان در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ آن ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎد ﯾﮑﺎي) واﺣﺪ ( اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي‪ :‬ﻋﻼﻣﺘﯽ ﻗﺮاردادي ﮐﻪ ﯾﮑﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل اﻟﻒ( ‪ m‬ﻧﻤﺎد ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ب( ‪ A‬ﻧﻤﺎد آﻣﭙﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه )ﺳﯿﺴﺘﻢ( ﯾﮑﺎﻫﺎ ) اﻧﺪازهﮔﯿﺮي(‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﯾﮑﺎﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﯾﮑﺎﻫﺎي ﻓﺮﻋﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ‬

‫ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮاي ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﻣﻌﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪۴‬‬
‫ﻣﺜﺎل اﻟﻒ( دﺳﺘﮕﺎه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﯾﮑﺎﻫﺎ‪ SI ،‬ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪ 28‬ﯾﮑﺎ )‪ 7‬ﯾﮑﺎي ﭘﺎﯾﻪ‪ 2 ،‬ﯾﮑﺎي ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ‪ 19 ،‬ﯾﮑﺎي‬

‫ﻓﺮﻋﯽ( اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﯾﮑﺎﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﯾﮑﺎﻫﺎ ‪:SI‬‬

‫ﻣﺘﺮ )ﯾﮑﺎي ﻃﻮل(‪ ،‬ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم )ﯾﮑﺎي ﺟﺮم(‪ ،‬ﺛﺎﻧﯿﻪ )ﯾﮑﺎي زﻣﺎن(‪ ،‬آﻣﭙﺮ )ﯾﮑﺎي ﺟﺮﯾﺎن اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ(‪ ،‬ﮐﻠﻮﯾﻦ‬

‫)ﯾﮑﺎي دﻣﺎي ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ(‪ ،‬ﮐﺎﻧﺪﻻ )ﯾﮑﺎي ﺷﺪت روﺷﻨﺎﯾﯽ(‪ ،‬ﻣﻮل )ﯾﮑﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺎده(‪،‬‬

‫ﯾﮑﺎﻫﺎي ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﯾﮑﺎﻫﺎ ‪:SI‬‬

‫رادﯾﺎن )ﯾﮑﺎي زاوﯾﻪ ﺻﻔﺤﻪ(‪ ،‬اﺳﺘﺮادﯾﺎن )ﯾﮑﺎي زاوﯾﻪ ﻓﻀﺎﯾﯽ(‬

‫‪ 19‬ﯾﮑﺎي ﻓﺮﻋﯽ از ﺗﺮﮐﯿﺐ ‪ 7‬ﯾﮑﺎي ﭘﺎﯾﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﯾﮑﺎﻫﺎي ﻓﺮﻋﯽ ﯾﺎ ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪهاﻧﺪ‪:‬‬

‫ﻫﺮﺗﺰ )ﯾﮑﺎي ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ(‪ ،‬ﻧﯿﻮﺗﻮن )ﯾﮑﺎي ﻧﯿﺮو(‪ ،‬ﭘﺎﺳﮑﺎل )ﯾﮑﺎي ﻓﺸﺎر(‪ ،‬ژول )ﯾﮑﺎي ﮐﺎر و اﻧﺮژي(‪ ،‬وات )ﯾﮑﺎي‬

‫ﺗﻮان(‪ ،‬وﻟﺖ )ﯾﮑﺎي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ(‪ ،‬اﻫﻢ )ﯾﮑﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ(‪ ،‬ﮐﻮﻟﻤﺐ )ﯾﮑﺎي ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ(‪ ،‬ﻓﺎراد‬

‫)ﯾﮑﺎي ﻇﺮﻓﯿﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ(‪ ،‬زﯾﻤﻨﺲ )ﯾﮑﺎي رﺳﺎﻧﺎﯾﯽ(‪ ،‬وﺑﺮ )ﯾﮑﺎي ﺷﺎر ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ(‪ ،‬ﺗﺴﻼ )ﯾﮑﺎي ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺷﺎر‬

‫ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ(‪ ،‬ﻫﺎﻧﺮي )ﯾﮑﺎي ﺿﺮﯾﺐ اﻟﻘﺎﺋﯽ(‪ ،‬درﺟﻪ )ﯾﮑﺎي دﻣﺎي ﺳﻠﺴﯿﻮس(‪ ،‬ﻟﻮﻣﻦ )ﯾﮑﺎي ﺷﺎر ﻧﻮري(‪ ،‬ﻟﻮﮐﺲ‬

‫)ﯾﮑﺎي ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺷﺎر ﻧﻮري(‪ ،‬ﺑﮑﺮل )ﯾﮑﺎي ﺗﺸﻌﺸﻊ(‪ ،‬ﮔﺮي )ﯾﮑﺎي دز ﺟﺬب ﺷﺪه( و ﺳﯿﻮرت )ﯾﮑﺎي دز ﻣﻌﺎدل(‬

‫ﻣﺜﺎل ب( دﺳﺘﮕﺎه ‪ CGS‬ﯾﮑﺎﻫﺎ )ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ‪ ،‬ﮔﺮم‪ ،‬ﺛﺎﻧﯿﻪ( در اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﯾﮑﺎي ﻧﯿﺮو‪ ،‬دﯾﻦ )‪ (dyne‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ج( دﺳﺘﮕﺎه ‪ FPS‬ﯾﮑﺎﻫﺎ )ﻓﻮت‪ ،‬ﭘﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺛﺎﻧﯿﻪ(‬

‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺖ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد را اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮي وﯾﮋﮔﯽ ﭼﯿﺰي را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻣﯿﺰان ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎ ﯾﺎ ﺑﻠﻨﺪي ﯾﮏ ﺟﺴﻢ‪ .‬اﻧﺪازه‪-‬‬

‫ﮔﯿﺮي ﺑﻪ آن وﯾﮋﮔﯽ ﯾﮏ ﻋﺪد ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در اﻧﺪازهﮔﯿﺮي از اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺧﻂﮐﺶ‪ ،‬ﮐﺮﻧﻮﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺗﺮازو و‬

‫‪۵‬‬
‫دﻣﺎﺳﻨﺞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﻌﻤﻮﻻً دو ﻗﺴﻤﺖ دارد‪ :‬ﯾﮏ ﻋﺪد و ﯾﮏ واﺣﺪ )ﯾﮑﺎي( اﻧﺪازه‪-‬‬

‫ﮔﯿﺮي‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻃﻮل آن ﺷﯽء ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟ ‪ 2‬ﻣﺘﺮ‬

‫اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺳﯽ )ﻣﺘﺮوﻟﻮژي(‪ :‬اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺳﯽ در واﻗﻊ ﻋﻠﻢ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﻤﺎم ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي‬

‫ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺮ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ و در ﻫﺮ زﻣﯿﻨﻪي ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﻨﯽ ﮐﻪ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬

‫درﺑﺮدارد‪ .‬ﻣﻮاردي ﻣﺎﻧﻨﺪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬روشﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺧﻄﺎ و‬

‫ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬در ﺣﻮزه اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺳﯽ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺻﻮل اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ :‬ﭘﺎﯾﻪي ﻋﻤﻠﯽ ﻫﺮ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل اﻟﻒ( اﺛﺮ ﺗﺮﻣﻮاﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود؛‬

‫ﻣﺜﺎل ب( اﺛﺮ ﺟﻮزﻓﺴﻮن ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود؛‬

‫ﻣﺜﺎل ج( اﺛﺮ دوﭘﻠﺮ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود؛‬

‫ﻣﺜﺎل د( اﺛﺮ راﻣﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻋﺪد ﻣﻮج ﻧﻮﺳﺎنﻫﺎي ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬

‫روش اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﯿﺎﭘﯽ ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻠﯽ‬

‫ﺷﺮح داده ﻣﯽﺷﻮد را روش اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ روشﻫﺎﯾﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻮارد زﯾﺮ اﻧﺠﺎم داد‪:‬‬

‫‪ ‬روش ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ‬

‫‪ ‬روش ﺗﻔﺎﺿﻠﯽ‬

‫‪ ‬روش ﺻﻔﺮ‬

‫‪۶‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﮔﺮ ﮔﯿﺞ ﻓﺸﺎري ﺑﺎ ﯾﮏ ﮔﯿﺞ ﻓﺸﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﻮد )ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻪ ﻫﺮ‬

‫دو ﮔﯿﺞ( اﯾﻦ روش اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را روش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﻧﻮع ﺗﻔﺎﺿﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﮔﺮ ﯾﮏ وزﻧﻪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ وزﻧﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪي ﯾﮏ ﺗﺮازوي ﺷﺎﻫﯿﻦ دار ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﻮد روش اﻧﺪازه‪-‬‬

‫ﮔﯿﺮي روش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﻧﻮع ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي‪:‬‬

‫ﺗﺤﻘﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺖ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار و ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺟﻊ اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﻘﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬ﻣﻘﯿﺎس ﻣﺎدي ﯾﺎ ﻣﺎده ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺧﯿﻠﯽ اوﻗﺎت ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺮاي ﻧﺴﺒﺖ دادن ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي‬

‫ﻫﻢﻧﻮع اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻮارد اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﯾﮏ واﺣﺪ )ﯾﮑﺎ( اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل اﻟﻒ( اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺟﺮم ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮﻣﯽ‬

‫ﻣﺜﺎل ب( ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺻﺪ اﻫﻤﯽ‬

‫ﻣﺜﺎل ج( آﻣﭙﺮﺳﻨﺞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫ﻣﺜﺎل د( اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺴﺎﻣﺪ ﺳﺰﯾﻢ‬

‫ﻣﺜﺎل ه( اﻟﮑﺘﺮود ﻫﯿﺪروژﻧﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫ﻣﺜﺎل و( ﻣﺤﻠﻮل اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮐﻮرﺗﯿﺰول در ﺳﺮم اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ﮔﻮاﻫﯽ ﺷﺪه‬

‫‪ 3-1‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪:(international standard‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺮاي ﮐﻤﯿﺘﯽ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﺎﯾﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﮐﻤﯿﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﯿﺴﺘﻢ‬

‫‪٧‬‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ واﺣﺪﻫﺎ ‪ (Syste'me International d’ Unite's) SI‬ﭘﺎﯾﻪ و اﺳﺎس ﻣﺘﺮوﻟﻮژي ﻣﺪرن‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ واﺣﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺘﺮﯾﮏ ﻣﺪرن ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد زﯾﺮا ﻧﺎم ﺑﺴﯿﺎري از واﺣﺪﻫﺎي آن‬

‫از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺘﺮﯾﮏ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1960‬ﻣﯿﻼدي در ﯾﺎزدﻫﻤﯿﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اوزان و‬

‫ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎ )‪ (CGPM‬واﺣﺪﻫﺎي ‪ SI‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻤﺎم اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ 1-3-1‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻠﯽ )‪:(national standard‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردي ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺮاي ﮐﻤﯿﺘﯽ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﺎﯾﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﮐﻤﯿﺖ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﺳﻄﺢ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺆﺳﺴﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﺟﻊ رﺳﻤﯽ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻬﺪهدار‬

‫وﻇﯿﻔﻪي ﺗﻌﯿﯿﻦ‪ ،‬ﺗﺪوﯾﻦ و ﻧﺸﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻠﯽ )رﺳﻤﯽ( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺶ ﻧﻮﯾﺲ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻠﯽ ﺟﻬﺖ‬

‫ﻧﻈﺮﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺮاي ﻣﺮاﺟﻊ ذﯾﻨﻔﻊ و اﻋﻀﺎي ﮐﻤﯿﺴﯿﻮنﻫﺎي ﻓﻨﯽ ﻣﺮﺑـﻮط ارﺳﺎل ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﺲ از درﯾـﺎﻓﺖ‬

‫ﻧﻈـﺮات و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدﻫـﺎ در ﮐـﻤﯿﺘﻪي ﻣﻠـﯽ ﻣﺮﺗﺒـﻂ ﺑـﺎ آن رﺷﺘﻪ ﻃﺮح و در ﺻﻮرت ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫ﻣﻠﯽ )رﺳﻤﯽ( ﭼﺎپ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 2-3-1‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد اوﻟﯿﻪ )‪:(primary standard‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردي ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺧﺘﯽ را دارد و‬

‫ﻣﻘﺪار آن ﺑﺪون ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻫﻤﺎن ﮐﻤﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :‬ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺘﺎﻧﺪارد اوﻟﯿﻪ ﺑﺮاي ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي اﺻﻠﯽ و ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ اﻧﺪازه ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد اوﻟﯿﻪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﮐﻤﯿﺖ ﻃﻮل‪ :‬ﯾﮑﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻃﻮل‪ ،‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ ﻣﺘﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس‬

‫ﻃﻮل ﻣﻮج اﺗﻢ ﮐﺮﯾﭙﺘﻮن‪ -‬آرﮔﻮن‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪاﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻮر در ﻣﺪت ‪ 1/299792458‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻣﯽﭘﯿﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪٨‬‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد اوﻟﯿﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﮐﻤﯿﺖ ﺟﺮم‪ :‬ﯾﮑﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺟﺮم‪ ،‬ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺟﺮم ﯾﮏ‬

‫اﺳﺘﻮاﻧﻪ از ﺟﻨﺲ ﭘﻼﺗﯿﻦ‪ -‬اﯾﺮﯾﺪﯾﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ در اداره ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اوزان و ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎ )‪ (BIMP‬ﭘﺎرﯾﺲ ﻧﮕﻬﺪاري‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 3-3-1‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ )‪:(secondary standard‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردي ﮐﻪ ﻣﻘﺪار و ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي آن از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﯾﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اوﻟﯿﻪي‬

‫ﻫﻤﺎن ﮐﻤﯿﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 4-3-1‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺮﺟﻊ )‪:(reference standard‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردي ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺧﺘﯽ را در ﯾﮏ ﻣﮑﺎن ﻣﻌﯿﻦ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻌﯿﻦ دارد و‬

‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎ از آن ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﮐﺎري‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 5-3-1‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮐﺎري )‪:(working standard‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردي ﮐﻪ ﺑﻪ روال ﻋﺎدي ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮهﮐﺮدن ﯾﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﻨﺠﻪﻫﺎي ﻣﺎدي‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﯾﺎ‬

‫ﻣﻮاد ﻣﺮﺟﻊ ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮐﺎري ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺮﺟﻊ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٩‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪١٠‬‬
 ‫‪ 1-2‬ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪:‬‬

‫در اﻧﺪازهﮔﯿﺮي از اﺻﻄﻼﺣﺎت و وﺳﺎﺋﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪ :(Measuring Instrument‬وﺳﯿﻠﻪاي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ وﺳﺎﯾﻞ‬ ‫‪-‬‬

‫ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬

‫ﺳﻨﺠﻪي ﻣﺎدي )‪ :(Material Measure‬وﺳﯿﻠﻪاي ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره در زﻣﺎن ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي آن‪ ،‬ﯾﮏ ﯾﺎ‬ ‫‪-‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻠﻮم از ﮐﻤﯿﺘﯽ ﻣﻌﯿﻦ را اﯾﺠﺎد ﯾﺎ اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل اﻟﻒ( وزﻧﻪ‬

‫ﻣﺜﺎل ب( ﭘﯿﻤﺎﻧﻪي ﺣﺠﻢ )ﺑﺎ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﺪرج ﺷﺪه ﯾﺎ ﻣﺪرج ﻧﺸﺪه(‬

‫ﻣﺜﺎل ج( ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫ﻣﺒﺪل اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪ :(Measuring Transducer‬وﺳﯿﻠﻪاي ﮐﻪ ﺑﺎ راﺑﻄﻪي ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫‪-‬‬

‫ﮐﻤﯿﺖ ورودي‪ ،‬ﮐﻤﯿﺘﯽ ﺧﺮوﺟﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل اﻟﻒ( ﺗﺮﻣﻮﮐﻮﭘﻞ‬

‫ﻣﺜﺎل ب( ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺟﺮﯾﺎن‬

‫ﻣﺜﺎل ج( ﺳﻨﺠﻪي ﮐﺮﻧﺶ ) ‪( strain gauge‬‬

‫ﻣﺜﺎل د( اﻟﮑﺘﺮود ‪PH‬‬

‫ﺣﺴﮕﺮ )‪ :(Sensor‬ﻋﻨﺼﺮي از دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﯾﺎ زﻧﺠﯿﺮهي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫‪-‬‬

‫ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﻧﺪازهده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل اﻟﻒ( روﺗﻮر ﻓﻠﻮﻣﺘﺮ ﺗﻮرﺑﯿﻨﯽ‬

‫‪١١‬‬
 ‫ﻣﺜﺎل ج( ﻟﻮﻟﻪ ي ﺑﻮردون ﻓﺸﺎر ﺳﻨﺞ‬

‫ﻣﺜﺎل د( ﺷﻨﺎور دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﺎﯾﻊ‬

‫ﻣﺜﺎل ه( ﭼﺸﻢ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﻃﯿﻒ ﺳﻨﺞ ﻧﻮري‬

‫ﮔﺴﺘﺮهي ﻧﺎﻣﯽ )‪ :(Nominal Range‬ﮔﺴﺘﺮهي ﻧﺸﺎندﻫﯽ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻨﻈﯿﻢ‬ ‫‪-‬‬

‫وﯾﮋهي ﮐﻨﺘﺮلﻫﺎي آن ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮل اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﮔﺴﺘﺮهي ﻧﺎﻣﯽ ﺑﺎ ﺣﺪ ﺑﺎﻻﯾﯽ و ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ 100˚C :‬ﺗﺎ ‪200˚C‬‬

‫درﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺣﺪ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﮔﺴﺘﺮهي ﻧﺎﻣﯽ را ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺣﺪ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﺮاي‬

‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮهي ﻧﺎﻣﯽ ‪ 0V‬ﺗﺎ ‪ 100V‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ”‪ “100V‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﮔﺴﺘﺮهي ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﯽ )‪ :(Range Of Indication‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺤﺪود ﺷﺪه ﻣﯿﺎن ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ‬ ‫‪-‬‬

‫و ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﯽ را ﮔﺴﺘﺮهي ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :1‬در ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ آﻧﺎﻟﻮگ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮهي ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﯽ ﮔﺴﺘﺮهي درﺟﻪﺑﻨﺪي ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :2‬ﮔﺴﺘﺮهي ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﯽ‪ ،‬ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾﮑﺎي اﻧﺪازهده‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﯾﮑﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه روي‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺣﺪود ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ و ﺑﺎﻻﯾﯽ آن ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﻣﺜﻼً ‪ 100˚C‬ﺗﺎ ‪.200˚C‬‬

‫ﭘﻬﻨﻪ )‪ :(Span‬ﻗﺪر ﻣﻄﻠﻖ ﺗﻔﺎﺿﻞ دو ﺣﺪ ﮔﺴﺘﺮهي ﻧﺎﻣﯽ را ﭘﻬﻨﻪ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﺮاي ﮔﺴﺘﺮهي ﻧﺎﻣﯽ ‪ -10V‬ﺗﺎ ‪ ،+10V‬ﭘﻬﻨﻪ ‪ 20V‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :‬در ﺑﺮﺧﯽ رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﺗﻔﺎﺿﻞ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ و ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار را ﮔﺴﺘﺮه ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺴﺘﺮهي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪ :(Measuring Range‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮي از اﻧﺪازهده ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود‬ ‫‪-‬‬

‫ﺧﻄﺎي دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ در ﻣﺤﺪودهي از ﭘﯿﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﻗﺮار ﮔﯿﺮد را‬

‫ﮔﺴﺘﺮهي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٢‬‬
 ‫ﯾﺎدآوري‪" :‬ﺧﻄﺎ" ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﻗﺮاردادي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﻤﯽ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪ :(Rated Operating Conditions‬ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺘﻔﺎدهاي ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر‬ ‫‪-‬‬

‫ﻣﯽرود ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﻌﯿﻦ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي در ﻣﺤﺪودهي از ﭘﯿﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه‬

‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :‬ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎرﮐﺮد اﺳﻤﯽ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﮔﺴﺘﺮهﻫﺎ ﯾﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﺳﻤﯽ اﻧﺪازهده و ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬار را‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪ :(Limiting Conditions‬ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻣﺮزي ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ دﺳﺘﮕﺎه‬ ‫‪-‬‬

‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﺪون ﺧﺮاب ﺷﺪن ﯾﺎ ﺗﻨﺰل ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺎر ﺗﺤﺖ‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎرﮐﺮد اﺳﻤﯽ ﺧﻮد ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :1‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺪي اﻧﺒﺎر ﮐﺮدن‪ ،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ﮐﺎرﮐﺮد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :2‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺪي ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺣﺪي اﻧﺪازهده و ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮﺟﻊ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي )‪ :(Reference Conditions‬ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺘﻔﺎدهاي ﮐﻪ ﺑﺮاي آزﻣﻮن‬ ‫‪-‬‬

‫ﻋﻤﻠﮑﺮد دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﯾﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪي داﺧﻠﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻫﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮﺟﻊ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺮﺟﻊ ﯾﺎ ﮔﺴﺘﺮهﻫﺎي ﻣﺮﺟﻊ ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاري اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫روي دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي اﺛﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫درﺟﻪﺑﻨﺪي )‪ :(scale‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﻣﺮﺗﺒﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﻋﺪاد ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از وﺳﯿﻠﻪي‬ ‫‪-‬‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ را درﺟﻪﺑﻨﺪي ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯾﮏ ﻧﺸﺎﻧﻪي درﺟﻪﺑﻨﺪي ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٣‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪي ﻃﻮﻟﯽ درﺟﻪ ﺑﻨﺪي )‪ :(scale spacing‬ﻓﺎﺻﻠﻪي ﻣﯿﺎن دو ﻧﺸﺎﻧﻪي ﻣﺘﻮاﻟﯽ درﺟﻪﺑﻨﺪي‬ ‫‪-‬‬

‫ﮐﻪ در اﻣﺘﺪاد ﻃﻮل درﺟﻪﺑﻨﺪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :‬ﻓﺎﺻﻠﻪي ﻃﻮﻟﯽ درﺟﻪﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾﮑﺎي اﻧﺪازهده ﯾﮏ ﯾﮑﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه روي‬

‫درﺟﻪﺑﻨﺪي ﺑﺮﺣﺴﺐ ﯾﮑﺎي ﻃﻮل ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺪرج )‪ :(dial‬ﻗﺴﻤﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﯾﺎ ﻣﺘﺤﺮك وﺳﯿﻠﻪي ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ ﮐﻪ درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ﯾﺎ درﺟﻪ ﺑﻨﺪيﻫﺎ‬ ‫‪-‬‬

‫را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد را ﺻﻔﺤﻪي ﻣﺪرج ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :‬در ﺑﺮﺧﯽ از وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪي ﻣﺪرج ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﯾﺎ دﯾﺴﮑﯽ ﺣﺎوي اﻋﺪاد اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮏ ﺷﺎﺧﺺ ﺛﺎﺑﺖ ﯾﺎ ﯾﮏ درﯾﭽﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺪرج ﮐﺮدن دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪ :(gauging‬ﻋﻤﻞ اﺳﺘﻘﺮار وﺿﻌﯿﺖ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي درﺟﻪﺑﻨﺪي‬ ‫‪-‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮ )ﮔﺎه ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮرد ﺑﺮﺧﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوم ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ اﻧﺪازهده‪.‬‬

‫ﺗﻨﻈﯿﻢ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪ :(adjustment‬ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را در وﺿﻌﯿﺖ ﮐﺎرﮐﺮد‬ ‫‪-‬‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺧﻮدﮐﺎر‪ ،‬ﻧﯿﻤﻪ ﺧﻮدﮐﺎر ﯾﺎ دﺳﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﻈﯿﻢ دﺳﺘﮕﺎه ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬

‫آن اﺷﺘﺒﺎه ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ )‪ :(sensitivity‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﭘﺎﺳﺦ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ در ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫‪-‬‬

‫ﺗﺤﺮﯾﮏ‪.‬‬

‫ﺗﻔﮑﯿﮏ ﭘﺬﯾﺮي )‪ :(resolution‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﻣﯿﺎن ﻧﻤﺎﯾﺶﻫﺎي وﺳﯿﻠﻪي ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان‬ ‫‪-‬‬

‫آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﺎدار از ﻫﻢ ﺗﻤﯿﺰ داد‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :1‬در ﻣﻮرد وﺳﯿﻠﻪي ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ دﯾﺠﯿﺘﺎل‪ ،‬ﺗﻔﮑﯿﮏﭘﺬﯾﺮي ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﻢ‪-‬‬

‫ارزشﺗﺮﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﯾﮏ ﭘﻠﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١۴‬‬
 ‫ﯾﺎدآوري‪ :2‬ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻔﮑﯿﮏ ﭘﺬﯾﺮي در ﻣﻮرد وﺳﯿﻠﻪي ﺛﺒﺎت ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬

‫ﺑﺎﻧﺪ ﺳﮑﻮت )‪ :(dead band‬ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺤﺮك را در دو ﺟﻬﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬ ‫‪-‬‬

‫داد ﺑﯽ آن ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮي در ﭘﺎﺳﺦ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :1‬ﺑﺎﻧﺪ ﺳﮑﻮت ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺑﺴﺘﮕﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :2‬ﮔﺎه‪ ،‬ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﻮﭼﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺤﺮك‪ ،‬ﺑﺎﻧﺪ ﺳﮑﻮت ﻋﻤﺪاً‬

‫ﺑﺰرگ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﭘﺎﯾﺪاري )‪ :(stability‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي در ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‬ ‫‪-‬‬

‫ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن را ﭘﺎﯾﺪاري ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :1‬اﮔﺮ ﭘﺎﯾﺪاري ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﯿﺘﯽ ﻏﯿﺮ از زﻣﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺑﻪ وﺿﻮح ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :2‬ﭘﺎﯾﺪاري ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫‪ ‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪي اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺸﺨﺼﻪ در ﻣﺪﺗﯽ ﻣﻌﯿﻦ‪.‬‬

‫راﻧﺶ )‪ :(drift‬ﺗﻐﯿﯿﺮ آﻫﺴﺘﻪي ﻣﺸﺨﺼﻪي اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺧﺘﯽ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را راﻧﺶ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫زﻣﺎن ﭘﺎﺳﺦ )‪ :(response time‬ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯿﺎن ﻟﺤﻈﻪي وﻗﻮع ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﻣﺸﺨﺼﯽ در‬ ‫‪-‬‬

‫ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺤﺮك و ﻟﺤﻈﻪاي ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودهاي ﻣﺸﺨﺺ ﺣﻮل ﻣﻘﺪار اﯾﺴﺘﺎي ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻣﯽرﺳﺪ و در‬

‫آن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ را زﻣﺎن ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 2-2‬ﻧﺘﯿﺠﻪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪:(result of a measurement‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه ﺑﻪ اﻧﺪازهده ﮐﻪ از راه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١۵‬‬
‫ﯾﺎدآوري‪ :1‬در اراﺋﻪي ﻫﺮ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﯾﮏ ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﯽ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪي‬

‫ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪي ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﺪه و ﯾﺎ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﻘﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :2‬ﺑﯿﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺘﯿﺠﻪي ﻫﺮ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ درﺑﺎرهي ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي در ﺑﺮ دارد‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻧﺘﯿﺠﻪي ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻧﺸﺪه )‪ :(uncorrected result‬ﻧﺘﯿﺠﻪي ﯾﮏ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬ﭘﯿﺶ از ﺗﺼﺤﯿﺢ آن ﺑﺮاي‬

‫ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻧﺘﯿﺠﻪي ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﺪه )‪ :(corrected result‬ﻧﺘﯿﺠﻪي ﯾﮏ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﭘﺲ از ﺗﺼﺤﯿﺢ آن ﺑﺮاي‬

‫ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ‪.‬‬

‫‪ -3‬دﻗﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪ :(precision‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﺮاردادي ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻣﮑﺮر‬

‫ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺖ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬دﻗﺖ )‪ (precision‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دﻗﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺪدي ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎي ﻋﺪمدﻗﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -4‬درﺳﺘﯽ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪ :(accuracy‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﺮاردادي ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از اﻧﺪازهﮔﯿﺮي و ﻣﻘﺪار‬

‫واﻗﻌﯽ ﮐﻤﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﻮﻧﺪه را درﺳﺘﯽ )‪ (accuracy‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬درﺳﺘﯽ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﮐﯿﻔﯽ‬

‫اﺳﺖ و ﻧﻤﯽﺗﻮان آن را ﺑﺼﻮرت ﻋﺪدي ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ .‬درﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ و ﺧﻄﺎي ﺗﺼﺎدﻓﯽ راﺑﻄﻪ‬

‫اي ﻣﻌﮑﻮس دارد‪ .‬ﻧﺒﺎﯾﺪ واژه درﺳﺘﯽ را ﺑﻪ ﺟﺎي دﻗﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪ -5‬ﺻﺤﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﯾﺎ درﺳﺘﯽ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ )‪ :(trueness‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﺮاردادي ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺗﻌﺪاد‬

‫ﻧﺎﻣﺤﺪودي از ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي و ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﮐﻤﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﻮﻧﺪه را‬

‫ﺻﺤﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺻﺤﺖ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺪدي ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ .‬ﺻﺤﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ﻣﻌﮑﻮس ﺑﺎ ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ راﺑﻄﻪ دارد‪ .‬اﺻﻄﻼح ﺻﺤﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي درﺳﺘﯽ اﻧﺪازه‪-‬‬

‫ﮔﯿﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪١۶‬‬
 ‫دﻗﺖ و درﺳﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‬

‫درﺳﺘﯽ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل و دﻗﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‬

‫درﺳﺘﯽ و دﻗﺖ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‬

‫‪١٧‬‬
‫‪ .a‬ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮي )‪ :(Repeatability‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺗﻮاﻓﻘﯽ ﻣﯿﺎن ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎي ﭘﯿﺎﭘﯽ ﮐﻪ‬

‫ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﯾﮑﺴﺎن اﻧﺪازهﮔﯿﺮي روي اﻧﺪازهده اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :1‬اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ را ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮي ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :2‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮي ﯾﻌﻨﯽ‪:‬‬

‫‪ o‬ﻫﻤﺎن روﻧﺪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪ o‬ﻫﻤﺎن ﻧﺎﻇﺮ‬

‫‪ o‬ﻫﻤﺎن دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻫﻤﺎن ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي‬

‫‪ o‬ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻞ‬

‫‪ o‬ﺗﮑﺮار در ﯾﮏ ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮﺗﺎه‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :3‬ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮي ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﯿﺎن ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :4‬دﻗﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮي‪ ،‬ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ‬

‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺮاي ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺖ ﻣﻌﯿﻦ داراي ﻧﺰدﯾﮑﯽ‬

‫ﻗﺮاردادي ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ آن اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ .b‬ﺗﺠﺪﯾﺪﭘﺬﯾﺮي )‪ :(Reproducibility‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺗﻮاﻓﻘﯽ ﻣﯿﺎن ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي روي ﻫﻤﺎن اﻧﺪازهده اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :1‬در ﻫﺮ ﻋﺒﺎرت ﻣﻌﺘﺒﺮي در ﻣﻮرد ﺗﺠﺪﯾﺪﭘﺬﯾﺮي ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻻزم اﺳﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :2‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪١٨‬‬
 ‫‪ o‬اﺻﻞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪ o‬روش اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪ o‬ﻧﺎﻇﺮ‬

‫‪ o‬دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪ o‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺮﺟﻊ‬

‫‪ o‬ﻣﺤﻞ‬

‫‪ o‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي‬

‫‪ o‬زﻣﺎن‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :3‬ﺗﺠﺪﯾﺪﭘﺬﯾﺮي ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﯿﺎن ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :4‬ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﺷﺪه ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .c‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ﯾﺎ اﻧﺤﺮاف اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﺷﺪه )‪Standard Deviation‬‬

‫‪ :(Estimated‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﯿﺎس ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺮاي ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﯾﺎ‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮﭘﺬﯾﺮي دادهﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر‪ ،‬ﻣﻌﯿﺎري ﺑﺮاي ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ دادهﻫﺎ در اﻃﺮاف ﻣﻘﺪار‬

‫ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬واﺣﺪ اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ﻫﻤﺎن واﺣﺪ دادهﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ‬

‫ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ‪ n‬ﺑﺎر اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﯾﮏ ﻧﻮع اﻧﺪازهده را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ : xi‬ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ‪i‬ام ‪.‬‬

‫‪ :‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ‪ n‬ﺑﺎر اﻧﺪازهﮔﯿﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٩‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫ﺧﻄﺎﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪٢٠‬‬
 ‫‪www.coasam.com‬‬ ‫شرکت آســـــــام‬

‫‪ 3‬ﺧﻄﺎﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪:(Errors Of Measurement‬‬

‫اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺪار اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﺪهي ﮐﻤﯿﺖ و ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ آن را ﺧﻄﺎي ﻣﻄﻠﻖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻮن ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد در ﻋﻤﻞ از ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﻗﺮاردادي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ در ﯾﮏ‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺸﯽ ﺑﺪون ﺧﻄﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﻤﻞ ﻫﯿﭻ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﺼﻮن از‬

‫ﺧﻄﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﺟﻮد ﺧﻄﺎ اﻣﺮي اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻻزم اﺳﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻟﺬا ﺷﻨﺎﺧﺖ و ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻄﺎﻫﺎ ﺿﺮورت دارد‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ‪ -‬ﻣﻘﺪار اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﺪه = ﺧﻄﺎي ﻣﻄﻠﻖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫ﺧﻄﺎي ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬درﺳﺘﯽ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل وﻗﺘﯽ وﻟﺘﺎژ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫ﺷﺪه در ﺣﺪود ‪ 1000‬وﻟﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻄﺎي ‪ 2‬وﻟﺖ ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﺪه در ﺣﺪود ‪10‬‬

‫وﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﻄﺎي ‪ 2‬وﻟﺖ‪ ،‬ﺧﻄﺎي ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﻮﺳﯿﻠﻪي ﺧﻄﺎي ﻧﺴﺒﯽ‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺧﻄﺎي ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﮐﻤﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﺪه ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺧﻄﺎﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ زﯾﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ o‬ﺧﻄﺎي ﻋﻤﺪه )‪(gross error‬‬

‫‪ o‬ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ )‪(systematic error‬‬

‫‪ o‬ﺧﻄﺎي ﺗﺼﺎدﻓﯽ )‪(random error‬‬

‫‪٢١‬‬
 ‫‪ 1-3‬ﺧﻄﺎي ﻋﻤﺪه‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﻄﺎﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺧﻄﺎﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﯽ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺛﺒﺖ و‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺗﺎ وﻗﺘﯽ اﻧﺴﺎن در اﻧﺠﺎم ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﺧﺎﻟﺖ دارد‪،‬‬

‫ﻣﻘﺪاري ﺧﻄﺎي ﻋﻤﺪه اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 2-3‬ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ‪:‬‬

‫ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﻧﺠﺎم ﺗﻌﺪاد ﻧﺎﻣﺤﺪودي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﯾﮏ اﻧﺪازهده در ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮ ﻣﻨﻬﺎي‬

‫ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ آن اﻧﺪازهده‪.‬‬

‫ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ از روشﻫﺎي ﻧﺎﻗﺺ‪ ،‬ﺗﺠﻬﯿﺰات ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﻧﺸﺪه ﯾﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪي اﻧﺪازه‪-‬‬

‫ﮔﯿﺮي را ﻫﺮ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺘﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﯾﺎ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ ﻣﻌﻠﻮم ﯾﺎ ﻣﻌﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺎس ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دو ﻣﺜﺎل ﺑﺎرز از ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ‪ ،‬ﺧﻄﺎي‬

‫دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي و ﺧﻄﺎي روش اﻧﺪازهﮔﯿﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :1‬ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺧﻄﺎ ﻣﻨﻬﺎي ﺧﻄﺎي ﺗﺼﺎدﻓﯽ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :2‬ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ و ﻋﻮاﻣﻞ آن ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫‪ 3-3‬ﺧﻄﺎي ﺗﺼﺎدﻓﯽ‪:‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﻨﻬﺎي ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﮐﻪ از اﻧﺠﺎم ﺗﻌﺪاد ﻧﺎﻣﺤﺪودي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﯾﮏ اﻧﺪازهده در‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺧﻄﺎي ﺗﺼﺎدﻓﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ آزﻣﺎﯾﺶ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﺧﻄﺎ در ﻫﺮ ﺑﺎر اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را ﺑﺎ ﻣﻘﺪاري ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬دﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ‬

‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻤﺎم ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ از ﯾﮏ ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪهي دﯾﮕﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻋﻮاﻣﻞ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪهي ﺧﻄﺎي ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﯾﮏ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺗﺼﺎدﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻄﺎي ﺗﺼﺎدﻓﯽ از‬

‫‪٢٢‬‬
‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ آﻣﺎر و اﺣﺘﻤﺎﻻت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي آﻣﺎري ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺗﺨﻤﯿﻦ از ﮐﻤﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫ﺷﻮﻧﺪه دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :1‬ﺧﻄﺎي ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺧﻄﺎ ﻣﻨﻬﺎي ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ‪.‬‬

‫ﯾﺎدآوري‪ :2‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان اﻧﺠﺎم داد ﻣﺤﺪود اﺳﺖ ﺧﻄﺎي ﺗﺼﺎدف را ﻓﻘﻂ‬

‫ﺑﺎ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﺧﻄﺎﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪٢٣‬‬
 ‫‪ 4-3‬ﺗﺼﺤﯿﺢ )‪:(correction‬‬

‫ﻣﻘﺪاري ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺟﺒﺮان ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺒﺮي ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪي ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻧﺸﺪهي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 5-3‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ )‪:(correction factor‬‬

‫ﻋﺪدي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺟﺒﺮان ﺧﻄﺎي ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ در ﻧﺘﯿﺠﻪي ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻧﺸﺪهي ﯾﮏ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺿﺮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 6-3‬ﺗﻮزﯾﻊ ﯾﺎ ﺷﮑﻞ ﺧﻄﺎﻫﺎ )‪:(distribution‬‬

‫ﮔﺴﺘﺮش و ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺷﮑﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮزﯾﻊﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ‬

‫)‪ (probability distribution‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 1-6-3‬ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺮﻣﺎل‪:‬‬

‫ﮔﺎﻫﯽ اوﻗﺎت در ﯾﮏ ﺳﺮي از رﺷﺘﻪ اﻋﺪاد‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع‬

‫ﺗﻮزﯾﻊ‪ ،‬ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺮﻣﺎل ﯾﺎ )‪ (Gaussian‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﻮزﯾﻊ را در ﺑﻠﻨﺪي ﻗﺪ ﯾﮏ ﮔﺮوه از ﻣﺮدان ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮ ﻣﺮدان ﻗﺪﻫﺎي ﻣﺘﻮﺳﻂ دارﻧﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﻗﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ‬

‫ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺮﻣﺎل‬
‫‪٢۴‬‬
 ‫‪ = µ‬ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ‬

‫‪ = σ‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫‪ 2-6-3‬ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﺘﺤﺪاﻟﺸﮑﻞ )‪ (uniform‬ﯾﺎ ﻣﺮﺑﻌﯽ )‪:(rectangular‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﯿﻦ ﺑﺰﮔﺘﺮﯾﻦ و ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺨﺶ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮزﯾﻊ‬

‫ﻣﺘﺤﺪاﻟﺸﮑﻞ ﯾﺎ ﻣﺮﺑﻌﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل اﯾﻦ ﺗﻮزﯾﻊ را ﻣﯽﺗﻮان در ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﻓﺘﺎدن ﻗﻄﺮات ﺑﺎران ﺑﺮ روي‬

‫ﯾﮏ ﺳﯿﻢ ﺗﻠﻔﻦ ﻧﺎزك و ﺻﺎف آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﺘﺤﺪاﻟﺸﮑﻞ ﯾﺎ ﻣﺴﺘﻄﯿﻠﯽ‬

‫‪ 3-6-3‬ﺗﻮزﯾﻊﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪:‬‬

‫ﺗﻮزﯾﻊ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺪرت اﺷﮑﺎل دﯾﮕﺮي ﻣﺜﻼً ﺳﻪﮔﻮش‪ M ،‬ﺷﮑﻞ ﯾﺎ ﻣﻮرﺑﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 7-3‬ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي )‪:(measurement uncertainty‬‬

‫ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﯾﮏ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬اﻧﺪازهي ﺷﮏ و ﮔﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪي ﻫﺮ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺮﻧﻮﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺪرن ﮐﺎﻣﻼً ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻮده و ﻧﺘﯿﺠﻪي درﺳﺘﯽ از اﻧﺪازهﮔﯿﺮي اراﺋﻪ‬

‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ وﻟﯽ در ﺑﺴﯿﺎري از اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺘﯽ دﻗﯿﻖﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﺟﺎي ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در‬

‫‪٢۵‬‬
‫زﺑﺎن ﻣﺤﺎوره ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت "ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻋﺪد ﮐﻢ و زﯾﺎد" ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً اﯾﻦ ﻋﺼﺎ دو ﻣﺘﺮ ﻃﻮل دارد ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﯾﮏ‬

‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﮐﻢ و زﯾﺎد‪.‬‬

‫ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ در ﻫﺮ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي وﺟﻮد دارد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﺆاﻟﻬﺎي زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ داد‪ .‬ﺳﺆالﻫﺎﯾﯽ از ﻗﺒﯿﻞ‪:‬‬

‫"ﻣﯿﺰان ﺷﮏ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟" و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ "آن ﺷﮏ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻓﺎﺣﺶ اﺳﺖ؟" ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻤﯿﺖ‬

‫آن ﺷﮏ ﺑﻪ دو ﻋﺪد ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﻓﺎﺻﻠﻪي اﻃﻤﯿﻨﺎن )‪ (width of margin‬و دﯾﮕﺮي ﺳﻄﺢ اﻃﻤﯿﻨﺎن‬

‫)‪ (confidence level‬ﮐﻪ ﻣﯿﺰان ارزش واﻗﻌﯽ ﻣﺤﺪودهي آن ﺣﺎﺷﯿﻪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﯿﺰان اﻃﻤﯿﻨﺎن از‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺑﺮآورد ﺷﺪه را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﭼﻮبﭘﺮدهاي ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ‪ ،1 ±‬ﺑﺎ ‪ %95‬ﺳﻄﺢ اﻃﻤﯿﻨﺎن را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬

‫ﺑﺎ ﺳﻄﺢ اﻃﻤﯿﻨﺎن ‪ %95‬و ‪20 cm + 1 cm‬‬

‫ﻋﺒﺎرت ﺑﺎﻻ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ 95 :‬درﺻﺪ اﻃﻤﯿﻨﺎن دارﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﻮبﭘﺮده ﺑﯿﻦ ‪ 19‬ﺗﺎ ‪ 21‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﻃﻮل داﺷﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 1-7-3‬ارﺗﺒﺎط ﺧﻄﺎ و ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪:‬‬

‫ﻧﺒﺎﯾﺪ از اﺻﻄﻼح ﺧﻄﺎ ﺑﺠﺎي ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﺘﺮوﻟﻮژﯾﮑﯽ‬

‫ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از ﻧﺘﯿﺠﻪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺮاي ارﺗﺒﺎط ﺧﻄﺎ و ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫ارﺗﺒﺎط ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻄﺎ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺧﻄﺎ و درﺳﺘﯽ را ﻧﻤﯽ‪-‬‬

‫ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺪدي ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم و دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺧﻄﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ﻋﺪدي ﺑﯿﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﻗﺮاردادي را ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ از ﻟﺤﺎظ ﮐﯿﻔﯽ ﻣﺎ ﻣﯽ‪-‬‬

‫ﮔﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﻄﺎي ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻌﺎدل درﺳﺘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ .‬ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﻓﺎﺻﻠﻪ در اﻃﺮاف‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﻤﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﻮﻧﺪه ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻌﯿﻨﯽ در اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﻋﺪدي ﺑﺮاي ﻧﺘﯿﺠﻪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢۶‬‬
‫ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﺧﻄﺎ و ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﺜﺎﻟﯽ ﻣﯽآورﯾﻢ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد وﻟﺘﺎژ ‪ dc‬ﺑﺎ ﻣﻘﺪار اﺳﻤﯽ ‪ 10/0000v‬ﺑﺎ وﻟﺖ ﻣﺘﺮي ﺑﺎ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﭘﺬﯾﺮي )‪ (resolution‬ﺑﺎﻻ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ (9/9926 ± 0/0185)v‬و ﺑﻪ ازاي ﺳﻄﺢ اﻃﻤﯿﻨﺎن ‪ %95‬ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻧﺤﻮه ﮔﺰارش ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﯿﻦ ‪ (9/9926 – 0/0185)v‬و‬

‫‪ (9/9926+0/0185)v‬ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ 9/9926v‬ﺑﻪ آن اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﺪه و ﻣﻘﺪار ‪،± 0/0185v‬‬

‫ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮاﻫﯿﻨﺎﻣﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻘﺪار آﻧﺮا ‪(9/9993± 0/0012)v‬‬

‫ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪ = 9/9926 – 9/9993 = -0/0067V‬ﺧﻄﺎ‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ µ‬ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﯾﮏ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف از اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ‬

‫‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻣﮑﺮر اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫‪ µ‬اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻣﮑﺮر ﺑﺮ روي اﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و‬

‫و ‪ µ‬اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻋﺪم‪-‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ از ‪ µ‬اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻄﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺑﯿﻦ‬ ‫اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي داراي ﺑﺎﯾﺎس ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻓﺎﺻﻠﻪاي در اﻃﺮاف‬

‫و ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ‪ µ‬زﯾﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻣﮑﺮر‬

‫‪ 2-7-3‬ﻣﺸﺨﺼﺎت درﺳﺘﯽ ﺗﺠﻬﯿﺰات اﻧﺪازهﮔﯿﺮي و ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪:‬‬

‫ﻫﻤﻪي ﺗﺠﻬﯿﺰات اﻧﺪازهﮔﯿﺮي و آزﻣﺎﯾﺶ‪ ،‬داراي اﻃﻼﻋﺎت ﻓﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻧﺪهي‬

‫ﺗﺠﻬﯿﺰات‪ ،‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اوﻟﯿﻦ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدن دﺳﺘﮕﺎه‬

‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﺮاي ﯾﮏ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﯽ دﺳﺘﮕﺎه آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﺎت‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ‬

‫ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي زﯾﺮ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬

‫‪ ‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﯾﺎ ﮔﺴﺘﺮهاي ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي آﻧﺮا ﺗﺤﺖ‬

‫ﻋﻨﻮان درﺳﺘﯽ )‪ (accuracy‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢٧‬‬
‫‪ ‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻄﯽ از ﻗﺒﯿﻞ دﻣﺎ‪ ،‬رﻃﻮﺑﺖ و اﻏﺘﺸﺎش اﻟﮑﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮ درﺳﺘﯽ دﺳﺘﮕﺎه‬

‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬

‫وﻗﺘﯽ از دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺸﺨﺼﺎت‬

‫درﺳﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺧﻄﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﯾﺎ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻄﺎ را ﺗﺨﻤﯿﻦ زد‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﺎت درﺳﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ‬

‫ﺧﻄﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬درﺳﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‪-‬‬

‫دﻫﺪ‪ .‬در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي از اﺻﻄﻼح "درﺳﺘﯽ"‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﻣﻮﻟﺘﯽ ﻣﺘﺮ دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﻣﺪل ‪ yyy‬ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﺳﺎزﻧﺪه ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت درﺳﺘﯽ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﺪلﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي ﻣﻮﻟﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﺪل ‪ yyy‬وﺟﻮد دارد‬

‫ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﺎ ﺷﻤﺎره ﺳﺮﯾﺎل ﯾﮑﺘﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾﮏ ﻣﺪل‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﺑﺰرﮔﯽ از ﺗﺠﻬﯿﺰات‬

‫ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﯽ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﯾﮏ وﻟﺘﺎژ ‪ 100/000v‬ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻄﺎﺳﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از اﯾﻦ‬

‫ﻣﻮﻟﺘﯽ ﻣﺘﺮﻫﺎ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺣﻮل ﻣﻘﺪار ‪ 100/000v‬داراي ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺮﻣﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮان‬

‫اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ‪ 0/003v‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺗﻮزﯾﻊ‬

‫ﻧﺮﻣﺎل‪ %99/73 ،‬از اﯾﻦ ﻣﻮﻟﺘﯽ ﻣﺘﺮﻫﺎ ﻣﻘﺪار وﻟﺘﺎژ ﺑﺪون ﺧﻄﺎي ‪ 100/000v‬را در ﻣﺤﺪودهي )‪± 0/009‬‬

‫‪ (100/000 ± 3σ) = (100/000‬ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺪازهﮔﯿﺮي وﻟﺘﺎژ ‪ 100/000‬وﻟﺖ‬

‫درﺳﺘﯽ ﻣﻮﻟﺘﯽ ﻣﺘﺮ را ‪ ± 0/009v‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ ± 0/009v‬ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺧﻄﺎي ﻣﺠﺎز ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ‬

‫را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺪار‪ ،‬ﺧﻄﺎي ﻣﺠﺎز اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻄﺎ ﯾﺎ ﻣﺤﺪوده‪-‬‬

‫ي ﺧﻄﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﯾﮏ وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ ﻣﺪﻟﯽ از اﯾﻦ ﻣﻮﻟﺘﯽ ﻣﺘﺮﻫﺎ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ‬

‫ﮐﻤﺘﺮ ﯾﺎ ﻣﺴﺎوي اﯾﻦ ﻣﻘﺪار )‪ (± 0/009v‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﺎت درﺳﺘﯽ ﺗﺠﻬﯿﺰات اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮﭘﺬﯾﺮي در‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺘﺮوﻟﻮژﯾﮑﯽ آﻧﺮا ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮﭘﺬﯾﺮي در ﮐﻤﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﻮﻧﺪه را‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻣﺜﺎل ﻓﻮق‬

‫ﻓﺮض ﮐﺮدﯾﻢ وﻟﺘﺎژ ‪ 100/000v‬ﻓﺎﻗﺪ ﺧﻄﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٨‬‬
 ‫‪ 3-7-3‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪:‬‬

‫ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪ ،‬اول ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ در ﯾﮏ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﯿﺰان آن ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ از ﻫﺮ ﻣﻨﺒﻊ را ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬در آﺧﺮ ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻋﺪمﻗﻄﻌﯽﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان‬

‫ﯾﮏ ﺷﮑﻞ ﮐﻠﯽ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫دو روش ﺟﻬﺖ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯽﻫﺎ ﺻﺮفﻧﻈﺮ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯽﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫ﺗﯿﭗ ‪A‬‬ ‫‪‬‬

‫ﺗﯿﭗ ‪B‬‬ ‫‪‬‬

‫در اﮐﺜﺮ اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎ از ﻫﺮ دو ﺗﯿﭗ ارزﯾﺎﺑﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﯿﭗ ‪ :A‬ﺳﻨﺠﺶ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯽﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻣﺎر )ﻣﻌﻤﻮﻻً از اﻋﺪاد ﺗﮑﺮاري(‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻋﺪم‪-‬‬

‫ﻗﻄﻌﯿﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦﮔﯿﺮي ﯾﺎ از ﺗﺤﻠﯿﻞ‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ رﮔﺮﺳﯿﻮن ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﯿﭗ ‪ :B‬ﺳﻨﺠﺶ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯽﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﺮ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‪ ،‬اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت‬

‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ از ﯾﮏ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‪ ،‬ﯾﺎ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﯾﺎ از ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﯾﺎ‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺘﺸﺮه ﯾﺎ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﯾﮏ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﯿﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺑﺮآورد ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﻮع ‪ B‬ﺑﻪ‬

‫اﻧﺪازهي ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﻧﻮع ‪ A‬ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در وﺿﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﻮع ‪ A‬از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻌﺪاد‬

‫ﮐﻤﯽ از اﻧﺪازه ﮔﯿﺮﯾﻬﺎي ﻣﮑﺮر ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺗﯿﭗ ‪ A‬ﺗﺼﺎدﻓﯽ و ﺗﯿﭗ ‪ B‬ﯾﮏ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺻﺤﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪٢٩‬‬
 ‫‪ 1-3-7-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي ﯾﮏ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﯿﭗ ‪:A‬‬

‫‪ ،‬و اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر‬ ‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ رﺷﺘﻪ اﻋﺪاد ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ )ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ ﺗﯿﭗ ‪ A‬ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ(‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺷﺪه ‪ S‬را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي آن رﺷﺘﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﯾﻌﻨﯽ ‪ ،U‬از ﻓﺮﻣﻮل زﯾﺮ‬

‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪:‬‬

‫‪ :n‬ﺗﻌﺪاد اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎ در ﯾﮏ رﺷﺘﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ را اﻧﺤﺮاف اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻧﯿﺰ‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺧﻄﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد(‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫در اﻧﺪازهﮔﯿﺮي وﻟﺘﺎژي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﻟﺘﯽ ﻣﺘﺮ دﯾﺠﯿﺘﺎل‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﻮع ‪ A‬را ﺑﺮآورد ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮاﻧﺪه‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬

‫ﻣﻘﺪار‬ ‫‪9/ 8 V‬‬ ‫‪10/3 V‬‬ ‫‪10/9 V‬‬ ‫‪10/5 V‬‬ ‫‪10/2 V‬‬

‫ﺣﻞ ‪:‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬

‫∑ =‪v‬‬ ‫= ‪v‬‬ ‫‪= 10.34‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪v‬‬

‫= )‪s(v‬‬ ‫∑‬ ‫‪v−v‬‬ ‫‪= 0.165 v‬‬

‫) (‬ ‫‪.‬‬
‫= )‪u(v) = s(v‬‬ ‫=‬ ‫‪= 0.074 v‬‬
‫√‬ ‫√‬

‫‪٣٠‬‬
 ‫‪ 2-3-7-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﯿﭗ ‪:B‬‬

‫ﺑﻪﻫﻨﮕﺎم ﮐﻤﺒﻮد اﻃﻼﻋﺎت )در ﺑﻌﻀﯽ از ارزﯾﺎﺑﯽ ﻫﺎي ﺗﯿﭗ ‪ (B‬ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺤﺪودهﻫﺎي ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ‬

‫ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ را اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ اﺟﺒﺎراً ﻣﯽﺗﻮان ﻓﺮض را ﺑﺮ اﯾﻦ داﺷﺖ ﮐﻪ ارزش )‪ (value‬اﺣﺘﻤﺎﻻً در ﺟﺎﯾﯽ‬

‫ﺑﯿﻦ ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﺮﺑﻌﯽ ﯾﺎ ﻣﺘﺤﺪاﻟﺸﮑﻞ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﺮﺑﻌﯽ از ﻓﺮﻣﻮل زﯾﺮ ﺑﻪ‬

‫دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ = a‬ﻧﯿﻢ ردﯾﻒ‪ ،‬ﻧﺼﻒ ﺣﺪود ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ )‪(semi range‬‬

‫‪٣١‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬
‫‪www.coasam.com‬‬ ‫شرکت آســـــــام‬

‫‪٣٢‬‬
 ‫‪ 4‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‪:‬‬

‫ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دراﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻠﯽ اﯾﺮان در ﺑﺨﺶ"واژهﻫﺎ و‬

‫اﺻﻄﻼﺣﺎت ﭘﺎﯾﻪ و ﻋﻤﻮﻣﯽ اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺳﯽ "ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪي اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺮﺟﻊ اﺳﺘﺎﻧﺪارد آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ در ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﺟﻬﺖ اﻃﻤﯿﻨﺎن‬ ‫‪‬‬

‫از دﻗﺖ و ﺳﻼﻣﺖ آن و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان ﺧﻄﺎي اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﻨﻈﯿﻢ آن‬

‫در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪي دو ﺳﯿﺴﺘﻢ ﯾﺎ وﺳﯿﻠﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي اﺳﺖ ﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﻣﻌﻠﻮم و‬ ‫‪‬‬

‫دﯾﮕﺮي ﺑﺎ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ وﺳﯿﻠﻪ اي ﮐﻪ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ آن‬

‫ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي در ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺳﻄﺢ اﻃﻤﯿﻨﺎن ‪ %95‬ﺑﯿﺎن‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ در اﯾﺰو ‪ 10012‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﮐﺮدن را ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﺷﻮد و راﺑﻄﻪي ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻧﺸﺎن‬

‫داده ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ وﺳﯿﻠﻪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي و ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ آن ﮐﻤﯿﺖ ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺮﺟﻊ را‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن در واﻗﻊ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺪف از ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‪ ،‬ﯾﮑﺴﺎن ﮐﺮدن‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎ و اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬اﮔﺮ ﯾﮏ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي و ﯾﺎ آزﻣﺎﯾﺶ در ﯾﮑﯽ از ﻧﻘﺎط‬

‫دور اﻓﺘﺎدهي اﯾﺮان اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﮐﻪ در ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﮔﺮدد ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در واﻗﻊ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﺮﺟﻊ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮاﺟﻊ ﺑﺎ ﺻﻼﺣﯿﺖﺗﺮ ﺻﺤﻪﮔﺬاري ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ‪-‬‬

‫ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد و ﺑﺪون اﺗﺼﺎل ﺑﻪ زﻧﺠﯿﺮهي ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽ‪-‬‬

‫ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻈﺎم ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن را در واﺣﺪﻫﺎي ﺧﻮد ﭘﯿﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﮐﺮدن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي و‬

‫ﯾﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﮐﺎري ﺳﺎزﻣﺎن‪ .‬ﭘﺲ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫‪٣٣‬‬
 ‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﯾﻌﻨﯽ درﺳﺘﯽ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد و اﻃﻤﯿﻨﺎن‪ ،‬ﻫﻢﺧﻮاﻧﯽ‪ ،‬وﺣﺪت و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﻫﺮ ﮐﻤﯿﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪارد را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن اﻧﺪازهﮔﯿﺮي و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺻﺤﺖ وﺳﯿﻠﻪ‬

‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي در ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺑﺎ ﻣﺮﺟﻊ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﺷﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 1-4‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن )‪:(traceability‬‬

‫اﺗﺼﺎل ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻠﯽ ﻧﻪ ﺷﺪﻧﯽ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻣﻄﻠﻮب‪ .‬اﻓﺮادي ﮐﻪ‬

‫ﺟﺮم اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اوﻟﯿﻪي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﻠﯽ را ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻗﺮض ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ از‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬درﺳﺘﯽ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازه‪-‬‬

‫ﮔﯿﺮي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﮐﺎري ﻣﻮرد وارﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﮐﺎري ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬

‫ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﺮﺟﻊ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻠﯽ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪،‬‬

‫ﺑﺮاي دﺳﺖﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ از آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ‪ ،‬در ﮐﺸﻮر اﯾﺠﺎد ﻣﯽ‪-‬‬

‫ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻄﺢﻫﺎي اﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ‪ ،‬ردهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺠﯿﺮه ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﺘﺮوﻟﻮژي ﻣﻠﯽ در‬

‫رأس اﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻗﺮار دارد و ردهي ‪ 1‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي ﻣﯿﺎﻧﯽ در ردهي ‪ 2‬و ‪ 3‬ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي و آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﻪ در ﺗﺠﺎرت و ﺻﻨﻌﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ رده ﻗﺮار دارﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن داراي وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻣﻬﻢ ذﯾﻞ اﺳﺖ‪:‬‬

‫زﻧﺠﯿﺮه ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻗﻄﻊ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ زﻧﺠﯿﺮه ﺑﺎﯾﺪ از اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻠﯽ ﺷﺮوع و ﺑﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات‬

‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪهي ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺧﺘﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدن زﻧﺠﯿﺮه ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ اﻟﺰاﻣﯽ ﺣﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد واﺣﺪﻫﺎي ‪ SI‬داراي ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ رﻓﺘﻦ از زﻧﺠﯿﺮهي ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ‪،‬‬

‫ﻣﻘﺪاري ﺧﻄﺎ در ﺧﻼل ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻧﺘﻘﺎل و در ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ از آن وارد ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ رﻓﺘﻦ از‬

‫زﻧﺠﯿﺮهي ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﮐﻨﻨﺪهي ﻧﻬﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﺑﻪ‬

‫‪٣۴‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﯽرﺳﺪ و ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ از ردهي ‪ 3‬ﺑﻪ ردهي ‪ 2‬و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ ردهي ‪ 1‬و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻠﯽ ﮐﺎﻫﺶ‬

‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻫﺮ اﺳﺘﻔﺎدهﮐﻨﻨﺪهاي ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﺪارد‪ .‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮاي ﻫﺮ‬

‫اﺳﺘﻔﺎدهﮐﻨﻨﺪهاي ﻧﻪ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻋﻤﻠﯽ‪ .‬ﻫﺮ اﺳﺘﻔﺎدهﮐﻨﻨﺪهاي ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺮاي ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد‬

‫ﻧﯿﺎز دارد‪ .‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدهﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺪﻣﺎت آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻫﺮ ردهاي را اﻧﺘﺨﺎب‬

‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 1-1-4‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ ﻋﻤﻮدي ﯾﺎ ﻣﻠﯽ‪:‬‬

‫اﺗﺼﺎل اﻧﺪازهﮔﯿﺮيﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎدهﮐﻨﻨﺪهي ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻠﯽ آن ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ ﻋﻤﻮدي ﯾﺎ‬

‫ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ ﻣﻠﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 2-1-4‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ اﻓﻘﯽ ﯾﺎ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪:‬‬

‫ﺳﺎزﮔﺎري اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻠﯽ ﻣﻮﺟﻮد در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﺘﺮوﻟﻮژي ﻣﻠﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬

‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺪه در ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اوزان و ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎ )‪ (BIPM‬ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻞ ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ را‬

‫ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ اﻓﻘﯽ ﯾﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 3-1-4‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪:ISO/IEC17025:1999‬‬

‫در اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ ISO/IEC17025‬اﻟﺰاﻣﺎت آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺎ دﻗﺖ و ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺷﺮح‬

‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن و اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﺎﯾﺪ از ﻃﺮﯾﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬

‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ واﺣﺪﻫﺎ )‪ (SI‬ﻗﺎﺑﻞ ردﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٣۵‬‬
 ‫‪ 4-1-4‬آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن اﻋﺘﺒﺎردﻫﯽ ﺷﺪه‪:‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن اﻋﺘﺒﺎردﻫﯽ ﺷﺪه ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﺑﺮﻗﺮاري ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﻠﯽاﻧﺪ‪ .‬اﻋﺘﺒﺎردﻫﯽ )‪ ،(accreditation‬ﺗﺼﺪﯾﻖ‬

‫رﺳﻤﯽ ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻓﻨﯽ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي آزﻣﻮن و ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺎر وﻇﯿﻔﻪي ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي اﻋﺘﺒﺎردﻫﯽ )‪ (accreditation bodies,AB‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺑﻪ‬

‫ﻃﻮر دورهاي ﺑﺮ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ ﻧﻈﺎرت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ از اﻋﺘﺒﺎر ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ و آزﻣﻮنﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻋﺘﺒﺎردﻫﯽ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ اﻧﻄﺒﺎق ﻣﺤﺼﻮل ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ ﻓﻨﯽ ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬

‫را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﺸﻮر اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن اﻋﺘﺒﺎردﻫﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‬

‫‪ ،(United Kingdom Accreditation Service) UKAS‬در ﮐﺸﻮر آﻟﻤﺎن ﺳﺎزﻣﺎن اﻋﺘﺒﺎردﻫﯽ آﻟﻤﺎن ‪DKD‬‬

‫)‪ (Deutscher Kalibrierdienst‬و در اﯾﺮان ﻣﻮﺳﺴﻪي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻠﯽ و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان ﻋﻬﺪهدار‬

‫اﻋﺘﺒﺎردﻫﯽ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي آزﻣﻮن و ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 2-4‬ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ‪:‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ زﯾﺎدي ﺑﺮ روي ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺠﺎز ﺑﯿﻦ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‪ ،‬آﻧﻬﺎ را در‬

‫ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ ‬ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﯾﺎ اﻋﻼن ﺷﺪه آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‬

‫‪ ‬ﺧﻄﺮ ﺗﺠﺎوز دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي از ﻣﺤﺪودهي ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺧﻄﺎي ﻣﺠﺎز ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده‬

‫‪ ‬ﻫﺰﯾﻨﻪ اﻗﺪاﻣﺎت اﺻﻼﺣﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﻣﺪت زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﮐﺎر‬

‫ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺒﻮده‬

‫‪ ‬ﻧﻮع دﺳﺘﮕﺎه‬

‫‪ ‬ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻓﺮﺳﻮدﮔﯽ و راﻧﺶ‬

‫‪ ‬ﺗﻮﺻﯿﻪي ﺳﺎزﻧﺪه‬
‫‪٣۶‬‬
 ‫‪ ‬وﺳﻌﺖ و ﺷﺪت اﺳﺘﻔﺎده‬

‫‪ ‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻄﯽ )ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬ارﺗﻌﺎش و ﻏﯿﺮه(‬

‫‪ ‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬

‫‪ ‬ﺳﻮاﺑﻖ ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﯿﺮ‬

‫‪ ‬ﺗﻌﺪاد آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﺮﺟﻊ ﯾﺎ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪ ‬ﺗﻌﺪاد و ﮐﯿﻔﯿﺖ آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎي ﻣﯿﺎﻧﯽاي ﮐﻪ در ﺧﻼل اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‬

‫‪ ‬ﺧﻄﺮ و روش وﺗﺮﺗﯿﺐ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬

‫‪ ‬ﻣﯿﺰان آﻣﻮزش و ﻣﻬﺎرت ﭘﺮﺳﻨﻞ اراﺋﻪ دﻫﻨﺪهي ﺧﺪﻣﺎت‬

‫ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻫﺰﯾﻨﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن را ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﯾﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺿﺮر و زﯾﺎن زﯾﺎد ﮐﻪ از ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻣﺎﻧﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻫﺎي ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﻧﺎﺷﯽ‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮش ﻫﺰﯾﻨﻪي ﺑﺎﻻي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن را ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﭘﯿﭽﯿﺪهي رﯾﺎﺿﯽ و آﻣﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ‬

‫دادهﻫﺎي درﺳﺖ و ﮐﺎﻓﯽاي دارد ﮐﻪ در ﺧﻼل ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺮ‬

‫ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮيﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه درﺑﺎرهي ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﺎﻟﯿﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺴﺰاﯾﯽ دارد‪،‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ آﻧﻬﺎ را ﺛﺒﺖ و ﻧﮕﻬﺪاري ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي اوﻟﯿﻪ در ﻣﻮرد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻮاﻣﻞ ذﯾﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ‪-‬‬

‫ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ ‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺳﺎزﻧﺪه دﺳﺘﮕﺎه‬

‫‪ ‬وﺳﻌﺖ و ﺷﺪت اﺳﺘﻔﺎده‬

‫‪ ‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻄﯽ‬

‫‪ ‬ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز در اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪٣٧‬‬
 ‫‪ ‬ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺧﻄﺎي ﻣﺠﺎز‬

‫‪ ‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﯾﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ در دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد‬

‫‪ ‬ﺗﺪﺛﯿﺮ ﮐﻤﯿﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﺪه )ﻣﺜﻞ اﺛﺮ دﻣﺎي ﺑﺎﻻ ﺑﺮ ﺗﺮﻣﻮﮐﻮﭘﻞ(‬

‫‪ ‬دادهﻫﺎي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﯾﺎ ﻣﺸﺘﺮك درﺑﺎره ﻫﻤﺎن دﺳﺘﮕﺎه ﯾﺎ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ‬

‫ﺷﺨﺺ ﯾﺎ اﺷﺨﺎﺻﯽ ﺑﺎﯾﺪ درﺑﺎرهي ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻣﺎﻧﯽ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ داراي ﺗﺠﺮﺑﻪي‬

‫ﮐﺎﻓﯽ در زﻣﯿﻨﻪي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي و ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﺮﺟﯿﺤﺎً از ﻓﺎﺻﻠﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ ﮐﻪ در دﯾﮕﺮ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬آﮔﺎﻫﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 3-4‬روشﻫﺎي ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻓﺎﺻﻠﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ‪:‬‬

‫ﺑﺮاي ﺑﻬﯿﻨﻪﮐﺮدن ﺗﻌﺎدل ﺑﯿﻦ ﺧﻄﺮات و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﻣﮑﺎن ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﺠﺪد ﻓﺎﺻﻠﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن وﺟﻮد‬

‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻬﯿﻨﻪي ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ را اراﺋﻪ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ دﻻﯾﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ o‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ﺣﺪ اﻧﺘﻈﺎر ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺎﺷﻨﺪ‬

‫‪ o‬اﺳﺘﻔﺎدهي ﮐﻤﺘﺮ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﯿﺰان ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه‬

‫‪ o‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻣﺤﺪود ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﮐﺎﻣﻞ آﻧﻬﺎ‬

‫ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ o‬راﻧﺸﯽ )‪ (drift‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻣﺠﺪد دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ ﺑﺪون اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻄﺮ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و ﻏﯿﺮه‪.‬‬

‫ﺑﯿﻨﺶ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ و ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ را ﺑﺪون ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﮐﺎﻓﯽ‬

‫ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎزﻧﮕﺮي اﻣﺮي ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از روشﻫﺎي ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻓﺎﺻﻠﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎ‬

‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪٣٨‬‬
‫روش‪ :1‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺧﻮدﮐﺎر ﯾﺎ ﭘﻠﮑﺎﻧﯽ )ﻣﺪت ﺗﻘﻮﯾﻤﯽ(‪ :‬ﻫﺮ وﻗﺖ دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪي‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﻌﺪي در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﻣﺤﺪوده ‪ %80‬ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺧﻄﺎي ﻣﺠﺎز ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي‬

‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ ﺧﺎرج از ﻣﺤﺪوده ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺧﻄﺎي ﻣﺠﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺪارك‪ ،‬اﺳﻨﺎد و ﺳﻮاﺑﻖ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺪه ﻣﺸﮑﻞ ﯾﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪاي در ﮔﺮوﻫﯽ از ﺗﺠﻬﯿﺰات‪ ،‬ﻣﮑﺮر ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺎز‬

‫ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﻨﯽ ﯾﺎ اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﯿﺸﮕﯿﺮاﻧﻪ اﻣﺮي ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫روش‪ :2‬ﻧﻤﻮدار ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ )ﻣﺪت ﺗﻘﻮﯾﻤﯽ(‪ :‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺑﺰارﻫﺎي ﮐﻨﺘﺮل ﮐﯿﻔﯿﺖ‬

‫آﻣﺎري )‪ (SQC‬اﺳﺖ و در ﻧﺸﺮﯾﻪﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻻت ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺑﻪﺧﻮﺑﯽ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ روش ﻧﻘﺎط‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻣﻬﻢ اﻧﺘﺨﺎب و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ زﻣﺎن رﺳﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از اﯾﻦ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ و راﻧﺶ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬راﻧﺶ‪ ،‬راﻧﺶ ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻃﻮل ﯾﮏ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﯾﺎ در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن اﺳﺖ‪ .‬از‬

‫راﻧﺶ در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﭘﺎﯾﺪار اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از اﯾﻦ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ‬

‫اﺳﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫روش‪ :3‬ﻣﺪت اﺳﺘﻔﺎده )‪ :(IN-USE TIME‬اﯾﻦ روش ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ در روشﻫﺎي ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽ‪-‬‬

‫آﯾﺪ‪ .‬اﺳﺎس روش ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺎﻋﺖﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻪ ﻣﺎه‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه‬

‫ﺑﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪهاي ﻣﺠﻬﺰ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺸﺎن دادن ﻋﺪدي ﻣﺸﺨﺺ ﻓﺮا رﺳﯿﺪن زﻣﺎن ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﻌﺪي را اﻋﻼم‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺗﺮﻣﻮﮐﻮﭘﻞﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه در دﻣﺎﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺗﺮازوﻫﺎي ﻓﺸﺎر ﮔﺎزي‪،‬‬

‫ﺳﻨﺠﻪ ﻫﺎي ﻃﻮل )اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ در ﻣﻌﺮض ﻓﺮﺳﻮدﮔﯽ و ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻗﺮار دارﻧﺪ(‪.‬‬

‫روش‪ :4‬آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪه ﯾﺎ آزﻣﻮن ﺟﻌﺒﻪ ﺳﯿﺎه ) ‪in service checking or black box‬‬

‫‪ :(testing‬اﯾﻦ روش ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در روشﻫﺎي ‪ 1‬و ‪ 2‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺑﺮاي ﺗﺠﻬﯿﺰات ﭘﯿﭽﯿﺪه‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ادوات و وﺳﺎﯾﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ‪ ،‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺣﯿﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺑﺎرﻫﺎ )روزي ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ وﻗﺖﻫﺎ دوﺑﺎر(‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﺗﺮﺟﯿﺤﺎً ﺑﺎ ﺟﻌﺒﻪ ﺳﯿﺎه ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ‪ .‬اﮔﺮ در آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﺟﻌﺒﻪ‬

‫ﺳﯿﺎه ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺧﺎرج از ﻣﺤﺪودهي ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺧﻄﺎي ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ‬

‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ارﺳﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي اﯾﻦ روش ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺳﻨﺞﻫﺎ )رزوﻧﺎﻧﺴﯽ(‪،‬‬
‫‪٣٩‬‬
 ‫دﻣﺎﺳﻨﺞﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ )در ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺎ روشﻫﺎي ﻣﺪت ﺗﻘﻮﯾﻤﯽ(‪ ،‬دوزﻣﺘﺮﻫﺎ )ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻨﺒﻊ(‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮهﻫﺎي ﺷﺪت ﺻﻮت‬

‫)ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻨﺒﻊ(‬

‫روش‪ :5‬ﺳﺎﯾﺮ روﯾﮑﺮدﻫﺎي آﻣﺎري‪ :‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺤﻠﯿﻞ آﻣﺎري ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﯾﺎ ﻧﻮع دﺳﺘﮕﺎه ﻧﯿﺰ‬

‫ﻣﯽﺗﻮان روشﻫﺎﯾﯽ را اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ روشﻫﺎ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎ اﺑﺰارﻫﺎي ﻧﺮماﻓﺰاري ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ‬

‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮔﺮوﻫﯽ از ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﮐﻤﮏ روشﻫﺎي آﻣﺎري‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن را ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ روﺷﻬﺎي ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻫﺎ‪:‬‬

‫روش ‪1‬‬ ‫روش ‪2‬‬ ‫روش‪3‬‬ ‫روش ‪4‬‬ ‫روش ‪5‬‬

‫ﭘﻠﮑﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﻤﻮدار ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ‬ ‫ﻣﺪت اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﺟﻌﺒﻪ ﺳﯿﺎه‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ روﯾﮑﺮدﻫﺎي آﻣﺎري‬

‫ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻃﻤﯿﻨﺎن‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫زﯾﺎد‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫زﯾﺎد‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬

‫ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ‬
‫ﮐﻢ‬ ‫زﯾﺎد‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﮐﻢ‬ ‫زﯾﺎد‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ‬

‫ﺗﻨﻮع دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﺑﺪ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﺑﺪ‬

‫ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻮدن ﺑﺮاي‬

‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﮐﻢ‬ ‫زﯾﺎد‬ ‫زﯾﺎد‬ ‫ﮐﻢ‬
‫ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺧﺎص‬

‫ﻣﯿﺰان دﺳﺘﺮﺳﯽ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫زﯾﺎد‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ‬

‫‪۴٠‬‬
 ‫واﺣﺪﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‬ ‫واﺣﺪﻫﺎي ‪SI‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬
‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‬ ‫اوﻟﯿﻪ‬
‫ﻣﺘﺮوﻟﻮژي ﻣﻠﯽ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ‬

‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﺮﺟﻊ‬

‫اﻋﺘﺒﺎردﻫﯽ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﮐﺎري‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪه‬
‫ﻧﻬﺎﯾﯽ در ﺻﻨﻌﺖ‬ ‫دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي و آزﻣﺎﯾﺶ‬

‫ﺳﻠﺴﻪ ﻣﺮاﺗﺐ واﺣﺪﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ و ﺗﺠﻬﯿﺰات اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪www.coasam.com‬‬ ‫شرکت آســـــــام‬

‫‪۴١‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ادوات اﺑﺰاردﻗﯿﻖ‬

‫‪www.coasam.com‬‬ ‫شرکت آســـــــام‬

‫‪۴٢‬‬
 ‫‪ 1-5‬ﺗﻔﺎوت ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن و ﺗﻨﻈﯿﻢ رﻧﺞ )‪:(re-ranging‬‬

‫ﻫﺪف از ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ‪ ،‬ﭼﮏﮐﺮدن و در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز ﺗﻨﻈﯿﻢ ﭘﺎﺳﺦ آن دﺳﺘﮕﺎه ﻣﯽ‪-‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ ﺧﺮوﺟﯽ دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬در ﯾﮏ رﻧﺞ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ورودي آن دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬

‫اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﯾﮏ ﻣﻘﺪار ﻋﺪدي ﻣﺸﺨﺺ و ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪي ﯾﮏ ﻣﺤﺮك ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ورودي دﺳﺘﮕﺎه‬

‫اﺑﺰاردﻗﯿﻖ اﻋﻤﺎل ﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﮔﯿﺞ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ ﯾﺎ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﻓﺸﺎر را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﻌﯿﻦ ﯾﮏ‬

‫ﺳﯿﺎل ﻗﺮار داده و ﭘﺎﺳﺦ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ را ﺑﺎ آن ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﻓﺸﺎر ورودي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬رﻧﺞ ﮐﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‬

‫اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﺖﮐﺮدن ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺣﺪ ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﺑﺎﻻي رﻧﺞ اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‬

‫ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ورودي ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﻓﺸﺎري ﺑﺎ رﻧﺞ ‪ 0‬ﺗﺎ ‪0 psi = 4mA output; 20 psi = ) 20 psi‬‬

‫‪ (20mA output‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻃﻮري ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻧﺞ دﻫﺪ ﮐﻪ روي ﺑﺎزه )‪ 0 (scale‬ﺗﺎ ‪ ،15 psi‬ﺧﺮوﺟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪0 psi = 4 mA; 15 psi = 20 mA‬‬

‫در ادوات اﺑﺰاردﻗﯿﻖ آﻧﺎﻟﻮگ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻧﺞ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻣﺠﺪد اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري‪-‬‬

‫ﮐﻪ ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ )ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﯾﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻧﺞ( ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽرود‪ .‬در ادوات‬

‫اﺑﺰاردﻗﯿﻖ دﯾﺠﯿﺘﺎل‪ ،‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن و ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻧﺞ‪ ،‬ﻧﻮﻋﺎً ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ﻣﺠﺰاﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﯾﮏ‬

‫ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ دﯾﺠﯿﺘﺎل را ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻧﺞ داد ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺟﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺑﺮ روي آن دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ درك ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻧﺞ و ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 2-5‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺻﻔﺮ و ﺑﺎزه در ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮﻫﺎي آﻧﺎﻟﻮگ )‪:(zero and span adjustments‬‬

‫ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﻓﺸﺎر را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮاي ﺣﺲ ﮐﺮدن ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺎل و ارﺳﺎل ﺳﯿﮕﻨﺎل‬

‫اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آن ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﻤﻮداري اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺎ‬

‫‪۴٣‬‬
‫ورودي ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﻓﺸﺎر را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ داراي رﻧﺞ ﻓﺸﺎر ورودي ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 100psi‬و ﺳﯿﮕﻨﺎل ﺧﺮوﺟﯽ‬

‫آن ﺟﺮﯾﺎن اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ‪ 4‬ﺗﺎ ‪ 20mA‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫)‪LRV (LOWER RANGE VALUE) = 0psi (pounds per square inch‬‬

‫‪URV (UPPER RANGE VALUE) =100psi‬‬

‫اﯾﻦ ﻧﻤﻮدار ﯾﮏ ﻧﻤﻮدار ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ورودي ﺻﻔﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﺮوﺟﯽ ﺻﻔﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬راﺑﻄﻪي‬

‫ورودي و ﺧﺮوﺟﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪي زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪:‬‬

‫‪Y=mx+b‬‬

‫‪ :Y ‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻋﻤﻮدي روي ﻧﻤﻮدار‬

‫‪ :x ‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﻓﻘﯽ روي ﻧﻤﻮدار‬

‫‪ :M ‬ﺷﯿﺐ ﺧﻂ‬

‫‪ :b ‬ﻧﻘﻄﻪي ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺧﻂ و ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮدي‬

‫ﻫﺪف از ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﯾﻢ ﺑﯿﻦ ورودي و ﺧﺮوﺟﯽ ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻗﺎﺑﻞ‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻮﯾﯽ در رﻧﺞ ﮐﺎري ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﮔﺮ ‪ x‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻓﺸﺎر ورودي ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ psi‬و ‪ y‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﯿﻠﯽ آﻣﭙﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﺑﺎﻻ را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫‪Y=0.16x+4‬‬
‫‪۴۴‬‬
‫در ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﻓﺸﺎر دو وﺳﯿﻠﻪي ﺗﻨﻈﯿﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان از ﻃﺮﯾﻖ آﻧﻬﺎ رﻓﺘﺎر ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ را ﺑﺮ‬

‫ﯾﮏ ﻣﻌﺎدﻟﻪي اﯾﺪهآل ﻣﻨﻄﺒﻖ ﮐﺮد‪ .‬ﯾﮏ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪهي ﺻﻔﺮ)‪ (zero‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد و دﯾﮕﺮي ﺑﺎزه )‪.(span‬‬

‫اﯾﻦ دو ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪه دﻗﯿﻘﺎً ﻫﻤﺎن ‪ b‬و ‪ m‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﺧﻄﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ‬

‫ﻋﻤﻮدي ﻣﻨﺤﻨﯽ ﭘﺎﺳﺦ دﺳﺘﮕﺎه روي ﻧﻤﻮدار ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﺎزه ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻮﺳﯿﻠﻪي‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺻﻔﺮ و ﺑﺎزه‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﺮاي ﻫﺮ رﻧﺞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻃﺒﻖ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻧﺪه‪ ،‬ﺳﺖ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ در ﺑﯿﺸﺘﺮ ادوات اﺑﺰاردﻗﯿﻖ آﻧﺎﻟﻮگ‪ ،‬ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ﺻﻔﺮ و ﺑﺎزه‪ ،‬ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‬

‫)‪ .(interactive‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ داراي ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﺮ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﺎزه‪،‬‬

‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﻘﻄﻪي ﺻﻔﺮ دﺳﺘﮕﺎه را ﻋﻮض ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺎ ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ﺻﻔﺮ و ﺑﺎزه ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪،‬‬

‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻼش ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن دﻗﯿﻖ اﺳﺖ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ رﻧﺞ‪ ،‬ﻣﮑﺮراً ﻋﻘﺐ‬

‫و ﺟﻠﻮ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺮاي دﻗﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 3-5‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﻌﺪﯾﻞ )‪:(Damping adjustment‬‬

‫اﮐﺜﺮﯾﺖ ﭘﺮوﺳﺲ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮﻫﺎي ﻣﺪرن )آﻧﺎﻟﻮگ و دﯾﺠﯿﺘﺎل( ﺑﻪ ﯾﮏ وﯾﮋﮔﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻌﺪﯾﻞ )‪(damping‬‬

‫ﻣﺠﻬﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ در اﺻﻞ ﯾﮏ ﻓﯿﻠﺘﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮔﺬر اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺴﯿﺮ ﺳﯿﮕﻨﺎل ﻗﺮار دارد و ﺳﻄﺢ ﻧﻮﯾﺰ ﭘﺮوﺳﺲ‬

‫را ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪۴۵‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ در ﮐﺎرﮔﺎه‪ ،‬دﻣﭙﯿﻨﮓ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ روي ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻘﺪار ﺧﻮد ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮد ﺑﻪ‪-‬‬

‫ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪي اﻋﻤﺎل ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ‪ ،‬ﻓﻮراً ﺗﻮﺳﻂ ﺗﮑﻨﺴﯿﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 4-5‬ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ‪ LRV‬و ‪ URV‬ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮﻫﺎي دﯾﺠﯿﺘﺎل )‪:(digital trim‬‬

‫ﻇﻬﻮر ﻓﯿﻠﺪ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮﻫﺎي ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ )‪ (smart‬داراي ﻣﯿﮑﺮوﭘﺮﺳﺴﻮر ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮاي اﺑﺰاردﻗﯿﻖ‬

‫ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ داراي ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻋﯿﺐﯾﺎﺑﯽ داﺧﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬دﻗﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮي دارﻧﺪ )ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺒﺮان‬

‫ﺳﺎزي دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ رﻓﺘﺎر ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ ﺳﻨﺴﻮر(‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ‪ host‬ﺑﺮاي‬

‫ﮔﺰارش ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن را دارﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺑﻠﻮك دﯾﺎﮔﺮام ﺳﺎده از ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﻓﺸﺎر ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ )‪ (smart‬ﭼﯿﺰي‬

‫ﺷﺒﯿﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪۴۶‬‬
‫ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت داﺧﻠﯽ دﺳﺘﮕﺎه دﯾﺠﯿﺘﺎل در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎدﮔﯽ ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ‬

‫آﻧﺎﻟﻮگ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت در دﺳﺘﺮس ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ آﻧﺎﻟﻮگ‪ ،‬ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ‪ zero‬و‬

‫‪ span‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ در ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﺖﮐﺮدن ‪ LRV‬و ‪ ،URV‬ﺷﻤﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه‪-‬‬

‫ﮐﺮدن ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺒﺪل آﻧﺎﻟﻮگ ﺑﻪ دﯾﺠﯿﺘﺎل )‪ (ADC‬و دﯾﺠﯿﺘﺎل ﺑﻪ آﻧﺎﻟﻮگ )‪ (DAC‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬

‫ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺗﮑﻨﺴﯿﻦ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن دارد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﮐﺎﻣﻞ‬

‫روي ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﮐﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺗﻌﺪاد ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﮐﺎﻣﻼً آﻧﺎﻟﻮگ‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﻓﺸﺎر ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ دارﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاي رﻧﺞ ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 100psi‬داراي ﺧﺮوﺟﯽ آﻧﺎﻟﻮگ ‪ 4‬ﺗﺎ‬

‫‪ 20mA‬اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﻨﺴﻮر ﻓﺸﺎر اﯾﻦ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﭘﺲ از ﺳﺎلﻫﺎ دﭼﺎر ﻓﺮﺳﻮدﮔﯽ ﺷﺪه ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ورودي‬

‫واﻗﻌﯽ ‪ ،100psi‬ﻣﺒﺪل ‪ ADC‬ﺳﯿﮕﻨﺎل ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه را ‪ 96psi‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﻤﺎم ﺑﺨﺶﻫﺎي دﯾﮕﺮ‬

‫ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﮐﺎﻣﻼً ﺳﺎﻟﻢ و ﺑﺎ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻋﺎﻟﯽ ﺑﻮده و ﺳﯿﮕﻨﺎل ﺧﺮوﺟﯽ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺧﻄﺎ دارد‪:‬‬

‫‪۴٧‬‬
‫ﻣﯿﮑﺮوﭘﺮوﺳﺴﻮر ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﻓﻘﻂ ‪ 96psi‬اﺳﺖ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ آن ﺳﯿﮕﻨﺎل ﺧﺮوﺟﯽ‬

‫‪ 19.36mA‬را ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ راه داﻧﺴﺘﻦ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ در ‪ 100psi‬دﻗﺖ ﻧﺪارد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻼً ﯾﮏ‬

‫ﻓﺸﺎر ‪ 100psi‬ﺑﻪ ﺳﻨﺴﻮر اﻋﻤﺎل ﺷﻮد و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻏﻠﻂ آن ﺑﺸﻮﯾﻢ‪ .‬ﺳﺖﮐﺮدن دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﻧﻘﺎط ‪ LRV‬و ‪URV‬‬

‫ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن درﺳﺘﯽ از آن دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻘﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﯽدﻫﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ ادوات‬

‫ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﻫﻤﯿﺸﻪ روﺷﯽ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺗﻨﻈﯿﻢ دﯾﺠﯿﺘﺎل )‪ (digital trim‬روي ﻣﺪارات ‪ ADC‬و ‪ DAC‬اراﺋﻪ ﻣﯽ‪-‬‬

‫ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮاي اﻃﻤﯿﻨﺎن از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﮑﺮوﭘﺮوﺳﺴﻮر ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺻﺤﯿﺤﯽ از ﺗﺤﺮﯾﮏ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و ﺳﯿﮕﻨﺎل ﺧﺮوﺟﯽ‬

‫ﻣﯿﮑﺮوﭘﺮوﺳﺴﻮر ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً در ﯾﮏ ﺗﻮاﻟﯽ‪ ،‬دﻗﯿﻘﺎً ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن ‪ DC‬ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 5-5‬روشﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن )‪(calibration procedures‬‬

‫‪ 1-5-5‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺧﻄﯽ )‪:(linear instruments‬‬

‫ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ روش ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ادوات اﺑﺰاردﻗﯿﻖ آﻧﺎﻟﻮگ ﺧﻄﯽ‪ ،‬ﺷﯿﻮهي ‪ zero-and-span‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ‪-‬‬

‫ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -1‬اﻋﻤﺎل ﺣﺪ ﭘﺎﯾﯿﻦ رﻧﺞ )‪ (LRV‬ﺑﻮﺳﯿﻠﻪي دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺤﺮﯾﮏ و ﺻﺒﺮﮐﺮدن ﺗﺎ زﻣﺎن ﭘﺎﯾﺪاري ﻣﻘﺎدﯾﺮ‪.‬‬

‫‪۴٨‬‬
 ‫‪ -2‬ﺟﺎﺑﺠﺎ ﮐﺮدن ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ zero‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ در اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -3‬اﻋﻤﺎل ﺣﺪ ﺑﺎﻻي رﻧﺞ )‪ (URV‬ﺑﻮﺳﯿﻠﻪي دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺤﺮﯾﮏ و ﺻﺒﺮ ﮐﺮدن ﺗﺎ زﻣﺎن ﭘﺎﯾﺪاري ﻣﻘﺎدﯾﺮ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺟﺎﺑﺠﺎ ﮐﺮدن ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ span‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ در اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -5‬ﺗﮑﺮار ﻣﺮاﺣﻞ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 4‬در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﻄﻠﻮب در دو اﻧﺘﻬﺎي رﻧﺞ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد اﯾﻦ روش اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﭘﺎﺳﺦ دﺳﺘﮕﺎه را در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﯿﻦ ‪ LRV‬و ‪ URV‬ﭼﮏ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﯾﮏ ﻣﺜﺎل ﻋﻤﻮﻣﯽ روش ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﭘﻨﺞ ﻧﻘﻄﻪ )‪ (five-point‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ در‬

‫)‪ 75% ، 50% ، 25% ، 0%(LRV‬و )‪ 100%(URV‬رﻧﺞ‪ ،‬ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ دﻗﺖ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﭼﮏ‬

‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺴﺖ ﭘﻨﺞ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻣﯽﺗﻮان اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬ﭼﮏ‬

‫ﮐﺮدن ﭘﺎﺳﺦ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ در ﭘﻨﺞ ﻧﻘﻄﻪ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن در دو ﺣﺎﻟﺖ اﻓﺰاﯾﺸﯽ و ﮐﺎﻫﺸﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف از اﯾﻦ ﻧﻮع‬

‫ﺗﺴﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان ﻫﯿﺴﺘﺮزﯾﺲ دﺳﺘﮕﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﯿﺴﺘﺮزﯾﺲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪادن ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ ورودي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﯽ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي آﻧﺎﻟﻮگ‪ ،‬داراي اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺗﻨﻈﯿﻢ ﭘﺎﺳﺦ ﺧﻄﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد اﯾﻦ ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ﺧﻄﯽ ﺷﺪن‪،‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺴﺎس ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ﺧﻄﯽ ﺑﻮدن ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ دﻗﺖ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﻘﺎط رﻧﺞ دﺳﺘﮕﺎه‬

‫ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻨﺼﻮرت ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﮐﻨﺘﺮلﻫﺎي ‪ zero‬و ‪ span‬ﺑﺮاي ﺗﻘﺴﯿﻢ‬

‫ﺧﻄﺎ ﺑﯿﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﺎط روي ﺑﺎزه )‪ (scale‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ﺧﻄﯽ )‪ (linearity‬دﺳﺖ‬

‫ﻧﺰﻧﯿﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺮوﺳﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮﻫﺎي دﯾﺠﯿﺘﺎل ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ )‪ trimming‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد( ﮐﻤﯽ ﻣﺘﻔﺎوت‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻼف ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ‪ zero‬و ‪ span‬در ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮﻫﺎي آﻧﺎﻟﻮگ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﻘﺪار ﭘﺎﯾﯿﻦ )‪ (low trim‬و‬

‫ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﻘﺪار ﺑﺎﻻ )‪ (high trim‬در ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮﻫﺎي دﯾﺠﯿﺘﺎل‪ ،‬ﻧﻮﻋﺎً ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ‬

‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﺑﺎﻻي ﺗﺤﺮﯾﮏ را ﻓﻘﻂ ﯾﮑﺒﺎر در ﻃﻮل ﭘﺮوﺳﻪ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ دﯾﺠﯿﺘﺎل‬

‫اﻋﻤﺎل ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺗﺮﯾﻢ ﮐﺮدن ﺳﻨﺴﻮر ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﻠﯽ زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪۴٩‬‬
 ‫‪ -1‬ﻣﻘﺪار ﺣﺪ ﭘﺎﯾﯿﻦ رﻧﺞ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ را ﺑﻪ آن اﻋﻤﺎل ﮐﺮده و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺣﺪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺳﻨﺴﻮر )‪ (low sensor trim‬را اﺟﺮا ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻣﻘﺪار ﺣﺪ ﺑﺎﻻي رﻧﺞ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ را ﺑﻪ آن اﻋﻤﺎل ﮐﺮده و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺣﺪ ﺑﺎﻻي ﺳﻨﺴﻮر )‪ (high sensor trim‬را اﺟﺮا ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺗﺮﯾﻢ ﮐﺮدن ﺧﺮوﺟﯽ )‪ (digital-to-analog converter, or DAC‬ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ‬

‫ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺶ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﻠﯽ زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﺴﺖ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺣﺪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺧﺮوﺟﯽ )‪ (low output trim test‬را اﺟﺮا ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺳﯿﮕﻨﺎل ﺧﺮوﺟﯽ را ﺑﻮﺳﯿﻠﻪي ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯽآﻣﭙﺮﻣﺘﺮ دﻗﯿﻖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﮐﻨﯿﺪ و ﻋﺪد آﻧﺮا ﭘﺲ از ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪن‬

‫ﯾﺎدداﺷﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﻣﻘﺪار ﺟﺮﯾﺎن را ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﺮد‪ ،‬ﻋﺪد ﻗﺮاﺋﺖ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ آﻣﭙﺮﻣﺘﺮ را وارد ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﺴﺖ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺣﺪ ﺑﺎﻻي ﺧﺮوﺟﯽ )‪ (high output trim test‬را اﺟﺮا ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﺳﯿﮕﻨﺎل ﺧﺮوﺟﯽ را ﺑﻮﺳﯿﻠﻪي ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯽآﻣﭙﺮﻣﺘﺮ دﻗﯿﻖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﮐﻨﯿﺪ و ﻋﺪد آﻧﺮا ﭘﺲ از ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪن‬

‫ﯾﺎدداﺷﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ -6‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﻣﻘﺪار ﺟﺮﯾﺎن را ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﺮد‪ ،‬ﻋﺪد ﻗﺮاﺋﺖ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ آﻣﭙﺮﻣﺘﺮ را وارد ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮ دو ﻣﺒﺪل ورودي و ﺧﺮوﺟﯽ )‪ (ADC and DAC‬ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ‬

‫)ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺮﺟﻊ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻌﯿﻦ‪ ،‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﺷﺪﻧﺪ( ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﺑﺎﻻي رﻧﺞ را‬

‫وارد )‪ (set‬ﮐﺮد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎري ﮐﻪ ﭘﺮوﺳﻪ ﺗﺮﯾﻢ ﮐﺮدن ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان رﻧﺞ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ را دوﺑﺎره و دوﺑﺎره‬

‫ﺑﻪ دﻓﻌﺎت دﻟﺨﻮاه ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ دﻟﯿﻞ ﺑﺮاي ﺗﺮﯾﻢ ﮐﺮدن ﻣﺠﺪد ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ‪ ،‬اﻃﻤﯿﻨﺎن از دﻗﺖ آن ﭘﺲ از‬

‫ﯾﮏ دوره زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺳﻨﺴﻮر ﯾﺎ ﻣﺪار ﻣﺒﺪل از ﻣﺤﺪودهي دﻗﺖ ﻗﺎﺑﻞ‬

‫ﻗﺒﻮل ﺧﺎرج ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﻣﻐﺎﯾﺮت ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ آﻧﺎﻟﻮگ اﺳﺖ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻧﺞ دادن‬

‫ﻣﺴﺘﻠﺰم ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻣﺠﺪد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۵٠‬‬
 ‫‪ 2-5-5‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ )‪:(Nonlinear instruments‬‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ ذاﺗﯽ‪ ،‬ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ از دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﺧﻄﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﯾﮕﺮ دو ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ zero‬و ‪ span‬ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﺑﯿﺶ از دو ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺎم ادوات ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ‪ ،‬ﭘﺮوﺳﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﺧﺎص ﺧﻮد را دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﮐﺮدن‬

‫ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻧﺪه ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﻣﺪت ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬

‫ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪي ﺗﻨﻈﯿﻤﺎﺗﯽ را ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﺪ ﯾﺎدداﺷﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﻌﺪاد دورﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﭻ‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﭼﺮﺧﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻨﺼﻮرت در ﻫﻨﮕﺎم ﻧﯿﺎز ﺑﻪ رﯾﺴﺖ ﮐﺮدن )‪ (reset‬دﺳﺘﮕﺎه ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‬

‫اﺻﻠﯽ ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ 3-5-5‬ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻧﻮﻋﯽ در ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن )‪:(Typical calibration errors‬‬

‫ﺑﻪﯾﺎدآورﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻮدار ﺣﺎﺻﻞ از ﯾﮏ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻄﯽ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﺧﻄﯽ را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫‪Y=mx+b‬‬

‫‪Y: output‬‬

‫‪M: span adjustmeny‬‬

‫‪X: input‬‬

‫‪B: zero adjustment‬‬

‫‪ 1-3-5-5‬ﺧﻄﺎي ﺷﯿﻔﺖ ﺻﻔﺮ )‪:(zero shift calibration error‬‬

‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻮدي روي ﮔﺮاف ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻄﺎ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﮐﻠﯿﻪي ﻧﻘﺎط‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾﮑﺴﺎن اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد و درﺻﺪ ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ از ﺧﻄﺎ را در ﻃﻮل ﺗﻤﺎم رﻧﺞ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۵١‬‬
 ‫ﺧﻄﺎي ﺷﯿﻔﺖ ﺻﻔﺮ‬

‫‪ 2-3-5-5‬ﺧﻄﺎي ﺷﯿﻔﺖ ﺑﺎزه )‪:(span shift calibration error‬‬

‫ﺷﯿﺐ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ را ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﻄﺎ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ رﻧﺞ دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬ﯾﮑﺴﺎن‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻄﺎي ﺷﯿﻔﺖ ﺑﺎزه‬

‫‪ 3-3-5-5‬ﺧﻄﺎ در رﻓﺘﺎر ﺧﻄﯽ )‪:(A linearity calibration error‬‬

‫ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺤﺮاف ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ از ﺧﻂ ﺻﺎف ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﻄﺎ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻪ ﺧﻄﺎي ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﯿﻔﺖ‬

‫ﺻﻔﺮ ﯾﺎ ﺷﯿﻔﺖ ﺑﺎزه ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻤﯽﺷﻮد زﯾﺮا ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﺷﯿﺐ ﺧﻂ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻄﻮط ﺻﺎف را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ دﺳﺘﮕﺎه‬

‫‪۵٢‬‬
‫داراي ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ﺧﻄﯽ ﺑﻮدن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﭘﺨﺶ ﮐﺮدن ﺧﻄﺎ ﺑﯿﻦ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺎزه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ‬

‫ﺧﻄﺎي ﻣﻄﻠﻖ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از رﻧﺞ دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻄﺎي رﻓﺘﺎر ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ‬

‫‪ 4-3-5-5‬ﺧﻄﺎي ﻫﯿﺴﺘﺮزﯾﺲ )‪:(hysteresis calibration error‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﻪ ورودي در ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي اﻓﺰاﯾﺸﯽ و ﮐﺎﻫﺸﯽ‬

‫ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ راه آﺷﮑﺎر ﮐﺮدن اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﻄﺎ اﻧﺠﺎم ﺗﺴﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺮاي ﭼﮏ ﮐﺮدن ﭘﺎﺳﺦ دﺳﺘﮕﺎه در ﻧﻘﺎط‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﯾﮑﺴﺎن در دو وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺎﻻروﻧﺪه و ﭘﺎﯾﯿﻦ روﻧﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺧﻄﺎي ﻫﯿﺴﺘﺮزﯾﺲ‬

‫‪۵٣‬‬
‫ﺧﻄﺎي ﻫﯿﺴﺘﺮزﯾﺲ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ اﺻﻄﺤﮑﺎك ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﻗﻄﻌﺎت اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد )و ﯾﺎ ﺷﻞ‬

‫ﺷﺪن اﺗﺼﺎﻻت ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ( ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮردون ﺗﯿﻮب ﻫﺎ )‪ ،(bourdon tubes‬ﺑﯿﻠﻮزﻫﺎ )‪،(bellows‬‬

‫دﯾﺎﻓﺮاﮔﻢﻫﺎ )‪ ،(diaphragms‬ﭘﯿﻮوتﻫﺎ )‪ ،(pivots‬اﻫﺮم ﻫﺎ )‪.(levers‬‬

‫در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻄﺎﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﻣﺸﮑﻼت ﺻﻔﺮ‪ ،‬ﺑﺎزه‪ ،‬ﺧﻄﯽ ﺑﻮدن و ﻫﯿﺴﺘﺮزﯾﺲ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 6-5‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻋﻤﻠﯽ )‪:(practical calibration standards‬‬

‫در ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎرﮔﺎه ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎي دﻗﯿﻖ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﻧﺪازه‪-‬‬

‫ﮔﯿﺮي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪﺳﻬﻮﻟﺖ در دﺳﺘﺮس ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺗﻤﺎم ﺳﻌﯽ ﺧﻮد را ﮐﺮد ﺗﺎ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺎ‬

‫درﺟﻪي دﻗﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل در ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﻓﯿﻠﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻗﺖ‬

‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺴﺖ‪ ،‬از ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﻣﺸﺨﺼﺎً ﮐﻤﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ در دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺤﺖ‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻨﺼﻮرت ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬ﻋﻤﻠﯽ ﺑﯿﻬﻮده ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﺗﺴﺖ ﯾﺎ ‪ (Test Uncertainty ratio)TUR‬ﻧﺎم دارد‪ .‬ﻣﺮﺳﻮم‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ TUR‬ﺣﺪاﻗﻞ ‪) 4:1‬در ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺪه آل ‪ 10:1‬ﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ( ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺴﺖ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻘﺘﺮ )ﻋﺪم‪-‬‬

‫ﻗﻄﻌﯿﺖ ﮐﻤﺘﺮ( از دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﻓﯿﻠﺪي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ آن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 7-5‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ )‪:(Electrical standards‬‬

‫ﺗﺠﻬﯿﺰات ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮهﮐﺮدن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي وﻟﺘﺎژ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن و ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دورهاي در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﮐﻼس ﺑﺎﻻﺗﺮ ﮐﻪ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﯽ‪-‬‬

‫ﺷﻮﻧﺪ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎلﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺎهﻫﺎي اﺑﺰاردﻗﯿﻖ اﻏﻠﺐ ﺳﻞﻫﺎي ﺑﺎﻃﺮي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺧﻮد را )اﻏﻠﺐ‬

‫‪ Western cells‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ( ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺮﺟﻊ اوﻟﯿﻪ وﻟﺘﺎژ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎﻃﺮيﻫﺎي ﺧﺎص ﮐﻪ‬

‫وﻟﺘﺎژ ‪ 1.0183 dc‬وﻟﺖ را در دﻣﺎي اﺗﺎق ﺑﺎ ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ و راﻧﺶ ﮐﻢ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﺮزش ﺣﺴﺎس ﺑﻮده و‬

‫‪۵۴‬‬
‫ﻋﻤﻼً ﮐﺎرﺑﺮد زﯾﺎدي ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ روزﻫﺎ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺮﺟﻊ وﻟﺘﺎژ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺳﻞﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﮐﺎرﮔﺎه‪-‬‬

‫ﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن و آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ از ﺟﻬﺖ راﻧﺶ‪ ،‬ﭼﮏ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ‬

‫ردﯾﺎﺑﯽ )‪ (traceability‬آﻧﻬﺎ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ .‬ﯾﮏ ﻣﺰﯾﺖ ﺑﺰرگ ﻣﺮﺟﻊ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ‬

‫ﻗﺎدرﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ و ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎي ﻣﺘﻐﯿﺮ دﻗﯿﻘﯽ را ﻋﻼوه ﺑﺮ وﻟﺘﺎژ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﮐﺎرﮔﺎﻫﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻣﺮﺟﻊﻫﺎي ﭼﻨﺪﮐﺎره را ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده در ﻣﯿﺰﮐﺎر ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﺪ‪،‬‬

‫ﯾﮏ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد دﯾﮕﺮ در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد‪ ،‬ﺧﺮﯾﺪ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖ و ﺗﺠﻬﯿﺰ ﻣﯿﺰ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ وﻟﺘﺎژ‪،‬‬

‫ﺟﺮﯾﺎن و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه و ﻫﻢ ﺑﻪ‬

‫دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﺖ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪهﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﻗﺖ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻣﻘﺪار دﻟﺨﻮاه‬

‫را ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻘﺪاري ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫ﻣﺮﺟﻊ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺤﺖ ﺗﺴﺖ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد )در‬

‫ﻣﺤﺪودهي ﺗﻮﻟﺮاﻧﺲ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز( ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﯾﮏ وﻟﺘﻤﺘﺮ روﻣﯿﺰي ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﮐﺮدن ﯾﮏ وﻟﺘﻤﺘﺮ دﺳﺘﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺘﻐﯿﺮ وﻟﺘﺎژ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺪار ﺗﺴﺖ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮ و ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪۵۵‬‬
 ‫‪ 8-5‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي دﻣﺎ )‪:(Temperature standards‬‬

‫ﻣﺮﺳﻮمﺗﺮﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژيﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺻﻨﻌﺘﯽ دﻣﺎ‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﺖ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ دارﻧﺪ‪RTD :‬ﻫﺎ و ﺗﺮﻣﻮﮐﻮﭘﻞﻫﺎ‪.‬‬

‫ﻟﺬا اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ادوات اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬

‫ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ادوات اﺑﺰاردﻗﯿﻖ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻟﺘﯽﻣﺘﺮﻫﺎي دﯾﺠﯿﺘﺎل )‪ (DMMs‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬

‫‪RTD‬ﻫﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد دﻗﯿﻖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ decade box‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬

‫اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ را ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿﻖ ﺳﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺮﻣﻮﮐﻮﭘﻞﻫﺎ از ﯾﮏ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻮﻣﺘﺮ دﻗﯿﻖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ دﻗﯿﻖ‬

‫وﻟﺘﺎژ ‪ DC‬را ﺑﺘﻮان ﺳﺎﺧﺖ‪) .‬ﺑﺎ رﻧﺞ ﻣﯿﻠﯽ وﻟﺖ و رزوﻟﻮﺷﻦ ﻣﯿﮑﺮو وﻟﺖ(‪ .‬اﻣﺮوزه ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺗﻮرﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﻣﺪرن‬

‫ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮهﮐﺮدن ﺗﺠﻬﯿﺰات اﺑﺰاردﻗﯿﻖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﻣﺎ )‪ RTD‬و ‪ (THERMOCOUPLE‬در دﺳﺘﺮس‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ دﻗﯿﻖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ و ﻣﯿﻠﯽ وﻟﺖ ‪ DC‬را ﺑﺮاي ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي ﮐﺮدن ﺳﻨﻮر ‪RTD‬ﻫﺎ‬

‫و ﺗﺮﻣﻮﮐﻮﭘﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﻣﺎ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬

‫ﺗﺮﻣﻮﻣﺘﺮﻫﺎي ﺑﺎﯾﻤﺘﺎل )‪ ،(bimetallic‬ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي دﻣﺎي ﺣﺒﺎب ﭘﺮ ﺷﺪه )‪ (filled-bulb‬و ﭘﯿﺮوﻣﺘﺮﻫﺎي ﻧﻮري‬

‫)‪ (optical pyrometers‬ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮهﮐﺮدن اﯾﻦ ﻧﻮع دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺑﺰاردﻗﯿﻖ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪﻃﻮر دﻗﯿﻖ‬

‫دﻣﺎﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن را در ﮐﺎرﮔﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﺑﺴﺎزﯾﻢ‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺤﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ در‬

‫ﻣﻌﺮض ﯾﮏ ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ دﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﯿﺰان دﻗﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ در ﻣﻮرد ‪RTD‬ﻫﺎ و ﺗﺮﻣﻮﮐﻮﭘﻞﻫﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﮐﻪ ﺳﯿﮕﻨﺎل ﺳﻨﺴﻮر ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎه‬

‫ﺗﺴﺖ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ واﻗﻌﯽ دﻣﺎ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬

‫دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي ﮐﺮدن وﻟﺘﺎژ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺗﺮﻣﻮﮐﻮﭘﻞ در ﯾﮏ دﻣﺎي دﻗﯿﻖ‪،‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮهﮐﺮدن دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﮕﻨﺎل ﻣﯿﻠﯽ وﻟﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺮﻣﻮﮐﻮﭘﻞ را درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬

‫ﺧﻮب اﺳﺖ اﻣﺎ ان روش ﺗﺴﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‪ ،‬ﮐﺎري در زﻣﯿﻨﻪي ﺗﺄﯾﯿﺪ اﻋﺘﺒﺎر دﻗﺖ ﺳﻨﺴﻮر ﺗﺮﻣﻮﮐﻮﭘﻞ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺮاي ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﻣﺎ‪ ،‬اﻋﻤﺎل دﻗﯿﻖ ﯾﮏ ﻣﯿﺰان دﻣﺎي ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﯾﮏ‬

‫‪۵۶‬‬
‫ﺳﻨﺴﻮر دﻣﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﺎ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي دﻗﯿﻖ دﻣﺎي‬

‫ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻣﺎي ﻣﺘﻐﯿﺮ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن دﻣﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺑﻪ ﻧﺎمﻫﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺗﻮرﻫﺎي‬

‫دﻣﺎي ‪ oil bath‬و ‪ sand bath‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ دﯾﮓ ﮐﻮﭼﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ روﻏﻦ ﯾﺎ ﺷﻦ ﭘﺮ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ اﻟﻤﻨﺖ ﮔﺮﻣﺎ ﺳﺎز اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ و ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﻨﺘﺮل دﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ داراي ﯾﮏ‬

‫ﺳﻨﺴﻮر ﺣﺮارﺗﯽ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺗﻮر دﻣﺎي از ﻧﻮع ‪ ،sand bath‬ﻣﻘﺪار ﮐﻤﯽ ﻫﻮاي ﻓﺸﺮده ﺑﻪ ﺗﻪ دﯾﮓ‬

‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ داﻧﻪﻫﺎي ﺷﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎي ﻣﺎﯾﻊ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﺑﻪ رﺳﯿﺪن ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل ﺣﺮارﺗﯽ‬

‫ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﻧﻮع ‪ ،bath‬اﻟﻤﺎن ﺣﺲ ﮐﻨﻨﺪهي دﻣﺎ را ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن اﺳﺖ‪ ،‬در‬

‫‪ bath‬ﻓﺮو ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﯿﺪ ﺗﺎ ‪ bath‬ﺑﻪ دﻣﺎي ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺗﻮر دﻣﺎي از ﻧﻮع ‪ oil bath‬ﺑﺎ‬

‫ﺳﻮﮐﺖﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻗﺮاردادن ﻫﻔﺖ ﭘﺮاب دﻣﺎﯾﯽ در ﻣﺨﺰن روﻏﻦ در ﺗﺼﻮﯾﺮ زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺗﻮرﻫﺎي دﻣﺎي ‪ Dry-block‬ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ دﻣﺎي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ در ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎرﮔﺎه‬

‫اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﯾﮏ ﺣﻤﺎم ﺳﯿﺎل )ﯾﺎ ﭘﻮدر ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺎﯾﻊ( ﺑﻪﻋﻨﻮان رﺳﺎﻧﺎي ﺣﺮارﺗﯽ‪ ،‬اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ از‬

‫‪۵٧‬‬
‫ﺑﻠﻮكﻫﺎي ﻓﻠﺰي ﺳﻮراخﻫﺎي ﺑﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﮐﻮر ﺷﺪه )‪ (dead-end‬ﺑﺮاي ﻓﺮوﮐﺮدن اﻟﻤﺎن ﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺗﻮر ارزان ﻗﯿﻤﺖ ‪ dry-block‬روﻣﯿﺰي در ﺗﺼﻮﯾﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺑﺰاردﻗﯿﻖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﻣﺎي ﻧﻮري‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از اﺑﺰار ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ از‬

‫آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﺗﺸﻌﺸﻌﺎت آﯾﺘﻢﻫﺎي ﭘﺮوﺳﺴﯽ را در ﯾﮏ دﻣﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع اﺑﺰار‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‪ blackbody calibrator ،‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و داراي ﻧﺎﺣﯿﻪي ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﯿﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎه‬

‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﻣﺎ روي آن ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻫﺪفﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺗﻮرﻫﺎي ‪ oil bath‬و ‪ ،sand bath‬ﯾﮏ‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺗﻮر ‪ blackbody‬ﺑﺮ اﻟﻤﻨﺖﻫﺎي داﺧﻠﯽ ﺣﺲﮐﻨﻨﺪهي دﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﺗﺸﻌﺸﻌﺎت ﻧﻮري‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻪي ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﯿﺮي ‪ blackbody‬در ﻫﺮ دﻣﺎي ﻣﻌﯿﻦ در ﯾﮏ ﻣﺤﺪوده رﻧﺞ ﻋﻤﻠﯽ ﺗﮑﯿﻪ دارد‪.‬‬

‫‪.‬‬

‫‪۵٨‬‬
 ‫‪ 9-5‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻓﺸﺎر )‪:(Pressure standards‬‬

‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن دﻗﯿﻖ ﺑﺮ روي ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر‪ ،‬در ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎرﮔﺎه‬

‫اﺑﺰاردﻗﯿﻖ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺎﻟﯽ را در اﻧﺪازه ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺴﺎزﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ آﻧﺮا ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه‬

‫ﮐﻨﯿﻢ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺗﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎ ﺷﺎﻣﻞ دو ﮔﺮوه‬

‫ﮔﺴﺘﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ذاﺗﯽ ﻓﺸﺎر ﻣﺸﺨﺼﯽ را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دﻗﺖ‬

‫ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻓﺸﺎر ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺒﻊ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﯿﻢ را اﻧﺪازه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﯾﮏ ‪ deadweight tester‬ﻣﺜﺎﻟﯽ از ﮔﺮوه ﻗﺒﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﻣﻌﯿﻨﯽ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ‬

‫ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺟﺮم ﻫﺎي دﻗﯿﻖ و ﭘﯿﺴﺘﻮن ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ دﻗﯿﻖ‪ ،‬ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﻣﺘﺼﻞ ﮐﺮدن ﮔﯿﺠﯽ )ﯾﺎ دﯾﮕﺮ ادوات اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر( ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺗﮑﻨﺴﯿﻦ‬

‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﭘﯿﺴﺘﻮن ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ )‪ (secondary piston‬را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﺒﺐ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﭘﯿﺴﺘﻮن اوﻟﯿﻪ ) ‪primary‬‬

‫‪ (piston‬از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻧﺸﺴﺖ ﻗﺒﻠﯽ ﺷﺪه و ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺸﺎر روﻏﻦ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻨﺎور درآﯾﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺟﺮم ﻗﺮار‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻪ روي ﭘﯿﺴﺘﻮن اوﻟﯿﻪ دﻗﯿﻘﺎً ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎذﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﭘﯿﺴﺘﻮن ﮐﺎﻣﻼً ﻋﻤﻮدي اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻓﺸﺎر‬

‫ﺳﯿﺎل اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﺎدل ﻣﻘﺪار ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪۵٩‬‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﭘﯿﺴﺘﻮن اوﻟﯿﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿﻖ در زﻣﺎن ﺳﺎﺧﺖ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺴﺘﺮ ‪ deadweight‬ﺳﺖ ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ و در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺗﺴﺘﺮ ‪ deadweight‬ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺎده در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ روي ﯾﮏ ﭘﺎﯾﻪ ﭼﻮﺑﯽ زردرﻧﮓ ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ درون ﺗﺴﺘﺮ ﺑﺮاي ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮدن ﺑﺮ وزن ﭘﯿﺴﺘﻮن اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺴﺘﻮن ﺑﺎﻻ ﻣﯽ آﯾﺪ‬

‫و ﺑﺮ روي روﻏﻦ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺷﻨﺎور ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪۶٠‬‬
‫ﯾﮏ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯽ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮاي ﺗﺴﺘﺮ ‪ ،deadweight‬ﭼﺮﺧﺎﻧﺪن آرام ﺟﺮم در ﻃﻮل ﻣﺪت ﺗﺴﺖ اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﭘﯿﺴﺘﻮن اوﻟﯿﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ درون ﺳﯿﻠﻨﺪر ﺧﻮد ﺑﭽﺮﺧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ از اﯾﺠﺎد اﺻﻄﮑﺎك اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ‬

‫)ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﭘﯿﺴﺘﻮن ﻣﯽﺷﻮد( ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﺮده و اﯾﻦ اﻃﻤﯿﻨﺎن را ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺴﺘﻮن‬

‫اوﻟﯿﻪ وارد ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺎل داﺧﻞ ﺗﺴﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺴﺘﺮﻫﺎي ﻧﻮع ‪ deadweight‬ﺷﺎﻣﻞ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ hand pumps‬و ‪bleed valve‬‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺴﺘﻮن ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﺮﯾﻊ و دﻗﯿﻘﯽ را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻌﺪي ﯾﮏ ﺗﺴﺘﺮ‬

‫‪ deadweight‬ﺟﺪﯾﺪﺗﺮ را ﺑﺎ اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ‪ pneumatic deadweight tester‬ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد‪ .‬در اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه‪،‬‬

‫ﻓﻠﻮي ﺛﺎﺑﺘﯽ از ﯾﮏ ﮔﺎز ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻮاي ﻓﺸﺮده ﺷﺪه ﯾﺎ ﻧﯿﺘﺮوژن ﻓﺸﺮده از راه ﯾﮏ ﭘﻮرت‪ ،‬ﺑﻮﺳﯿﻠﻪي ﭘﯿﺴﺘﻮن اوﻟﯿﻪ ﺗﺨﻠﯿﻪ‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﯿﺴﺘﻮن ﺑﻪ ﻗﺪري ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﮔﺎز داﺧﻞ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻪ ﺣﺪي ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎور ﺷﺪن ﺟﺮمﻫﺎ‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﺎذﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺸﺎر ﮔﺎز ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ زﯾﺮ ﺗﺴﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺸﺎر‬

‫ﻣﺎﯾﻌﯽ ﮐﻪ در ﺗﺴﺘﺮ ‪ deadweight‬ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ زﯾﺮ ﺗﺴﺖ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪۶١‬‬
‫ﺗﺴﺘﺮﻫﺎي ‪) deadweight‬ﻫﯿﺪروﻟﯿﮏ و ﻧﯿﻮﻣﺎﺗﯿﮏ( ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ داراﺑﻮدن ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻋﻤﻠﯽ در ﺟﺮمﻫﺎ و‬

‫ﺳﻄﺢ ﭘﯿﺴﺘﻮن‪ ،‬در ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻ ﮐﺎرﺑﺮد ﺧﻮﺑﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ از ﺗﺴﺘﺮ ‪deadweight‬‬

‫ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮهﮐﺮدن ﯾﮏ ﮔﯿﺞ ﻓﺸﺎر ﺑﺎ رﻧﺞ ‪ 100psi‬ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر آب اﺻﻠﯽ ﺑﻪﮐﺎر رﻓﺘﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ از ﺗﺴﺘﺮ ‪ deadweight‬ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﮐﺮدن ﯾﮏ ﮔﯿﺞ ﻓﺸﺎر ﺑﺎ رﻧﺞ ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 1‬اﯾﻨﭻ آب‬

‫)‪ (W.C.‬ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر درﻓﺖ )‪ (draft‬دودﮐﺶ ﯾﮏ ﮐﻮره ﺑﻪﮐﺎر رﻓﺘﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﺳﺎده‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردي ﮐﺎرﺑﺮدي ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از‬

‫ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮهﮐﺮدن ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮ دو دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺎل‪،‬‬

‫ﻧﻮﻋﺎً ﻫﻮاي اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﮐﻪ از ﯾﮏ رﮔﻮﻻﺗﻮر دﻗﯿﻖ ﻓﺸﺎر ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺼﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﻣﺎﯾﻊ )‪ (h‬در ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﮔﯿﺞ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ‬

‫ﺗﺴﺘﺮ ‪ ،deadweight‬ﻣﯿﺰان دﻗﺖ در اﯾﻦ روش اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪي ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﯽ از ﺿﺮاﯾﺐ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‬

‫ﻣﺤﺪود ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻣﺎﯾﻊ ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ دﻗﯿﻘﺎً ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺎذﺑﻪي زﻣﯿﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي‬

‫ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﮐﺎﻣﻼً ﻋﻤﻮدي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﺷﺪه ﺑﻮﺳﯿﻠﻪي ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﺎدل ﻣﻘﺪار ﺑﯿﺎن ﺷﺪه در راﺑﻄﻪ زﯾﺮ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ )ﺑﻪ دو ﺷﮑﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ داده ﺷﺪه اﺳﺖ(‪:‬‬

‫‪۶٢‬‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﺮ ﻧﻮع دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺴﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ردﯾﺎﺑﯽ ﻋﺎﻟﯽ‪،‬‬

‫ﭼﯿﺪﻣﺎن ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن در ﻫﺮ رﻧﺞ ﻓﺸﺎر دﻟﺨﻮاه ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪:‬‬

‫‪۶٣‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮔﯿﺞ ﺗﺴﺖ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﺑﺮاي رﻧﺞﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ )اﯾﻨﭻ ﺳﺘﻮن آب( از‬

‫ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ادوات اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﮐﻪ در ﻓﯿﻠﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ روش اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﯾﮏ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻓﺸﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ دو دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺤﺖ ﺗﺴﺖ و ﮔﯿﺞ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد )ﺗﺴﺖ ﮔﯿﺞ( ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﺷﻮد و‬

‫دو ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮﺷﺎن در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ رﻧﺞ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن )‪ (calibrated range‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺗﺴﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮنﻫﺎي ﻓﺸﺎر در ﻓﯿﻠﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮﻫﺎي ‪ slack-tube‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از‬

‫ﺗﯿﻮبﻫﺎي ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ اﺗﮑﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ دﯾﺪ آوﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ و‬

‫ﮔﯿﺞﻫﺎي ﺗﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﻋﺎً از ﺑﻮردن ﺗﯿﻮبﻫﺎي ﺣﻠﺰوﻧﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬از ﺗﺴﺖ ﮔﯿﺞﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﭘﻮرﺗﺎﺑﻞ‬

‫ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن در ﻓﯿﻠﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮐﺜﺮ آﻧﻬﺎ داراي ﭘﻤﭗ دﺳﺘﯽ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻓﺸﺎر ﻫﻮاي ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ از ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺗﻮر ﻓﺸﺎر ﻧﯿﻮﻣﺎﺗﯿﮑﯽ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده در ﻓﯿﻠﺪ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ‪Wally box‬‬

‫اﺳﺖ‪ Wally box .‬ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﮔﯿﺞ ﻓﺸﺎر ﺑﺎ ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ ﺑﺰرگ )ﻗﻄﺮ ﭼﻨﺪﯾﻦ اﯾﻨﭻ( ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﯾﮏ ﭘﯿﭻ‬

‫ﺳﻮزﻧﯽ ‪ multi-turn‬و ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪي ﻣﺪرج ﺑﺎ وﺿﻮح ﺑﺎﻻ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪاي از ﺷﯿﺮﻫﺎ و رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‬

‫ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺳﺖﮐﺮدن ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺸﺎر ﻫﻮا از ﻫﺮ ﻣﻨﺒﻊ ﻫﻮاي ﻓﺸﺮده اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم در‬

‫ﯾﮏ ﻣﺤﻔﻈﻪي ﻣﻘﺎوم در ﺑﺮاﺑﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﯾﮑﯽ از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن وﺟﻮد ﯾﮏ‬

‫ﺷﯿﺮ ﺳﻠﮑﺘﻮر )‪ (selector‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﮑﻨﺴﯿﻦ اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻔﺎوت ﻓﺸﺎر ﺧﺮوﺟﯽ از ﻃﺮﯾﻖ‬

‫رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎي ﻓﺸﺎر ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﺳﻮﺋﯿﭻ ﮐﻨﺪ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﺑﺎري ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ دو رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻓﺸﺎر ﺑﺮ روي ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺣﺪ ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﺣﺪ‬

‫ﺑﺎﻻي رﻧﺞ )‪ (LRV and URV‬ﺳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﮑﺎن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺮ روي دو ﻓﺸﺎر ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه ﺳﻮﺋﯿﭻ‬

‫ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎﻋﺚ آﺳﺎنﺗﺮ ﺷﺪن ﻋﻤﻞ ﺗﻨﻈﯿﻢ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي آﻧﺎﻟﻮگ ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ zero‬و ‪ span‬ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺮ‬

‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺎﺷﯿﻢ ﯾﮏ رﮔﻮﻻﺗﻮر ﻓﺸﺎر ﻣﻨﻔﺮد را ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿﻖ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در‬

‫زﯾﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮ دو ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺗﻮر ‪ wally box‬ﺑﺎ ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮﻫﺎي آﻧﺎﻟﻮگ و دﯾﺠﯿﺘﺎل آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۶۴‬‬
 ‫‪ 10-5‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻓﻠﻮ )‪:(Flow standards‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ روشﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻓﻠﻮ‪ ،‬اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻓﻠﻮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﻃﺮﯾﻖ‬

‫اﻧﺪازهﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺸﺎر‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﯾﺎ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ( اﻧﺪازهﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻً اﯾﻦ اﻣﮑﺎن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺑﻪ دﻗﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻣﻌﻘﻮﻟﯽ از راه ﮐﺎﻟﯿﺒﺮهﮐﺮدن ﺳﻨﺴﻮر اوﻟﯿﻪ و‬

‫ﺗﻌﻮﯾﺾ اﻟﻤﺎن ﻓﻠﻮ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬درﺣﺎﻟﺘﯽﮐﻪ از ﺻﻔﺤﻪ اورﻓﯿﺲ )‪ (orifice plate‬ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻧﺮخ ﻓﻠﻮ اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر را ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﻗﯿﻖ ﻓﺸﺎر ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﮐﺮد و‬

‫ﺻﻔﺤﻪي اورﻓﯿﺲ در ﺻﻮرت ﻣﺸﺎﻫﺪهي ﻋﻼﺋﻢ ﻓﺮﺳﻮدﮔﯽ ﺗﻌﻮﯾﺾ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫وﻟﯽ در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دﻗﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻓﻠﻮ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺎﯾﯿﺪ‬

‫ﺻﺤﺖ ﻧﺮخ ﻓﻠﻮ‪ ،‬در ﻗﺎﻟﺐ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺣﺠﻢ ﻓﻠﻮي اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن ﺳﭙﺮي ﺷﺪه‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬

‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺷﻮد ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً اﮔﺮ ﺳﯿﺎلﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﭘﺮﺧﻄﺮ ﺑﻮده ﯾﺎ ﻧﺮخ ﻓﻠﻮ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻓﻠﻮي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬

‫ﮔﺎز ﯾﺎ ﺑﺨﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺳﺎده ﺻﺤﺖ ﻧﺮخ ﻓﻠﻮي ﻣﺎﯾﻊ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﻠﻮ را از ﻣﺴﯿﺮ ﻧﺮﻣﺎل ﺧﻮد در ﭘﺮوﺳﺲ ﺑﻪ داﺧﻞ ﯾﮏ‬

‫ﻣﺨﺰن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺣﺠﻢ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﯾﺎ وزن اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ زﻣﺎن اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺤﺮف ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻧﺮخ‬

‫‪۶۵‬‬
‫ﻓﻠﻮ ﺑﻪ داﺧﻞ اﯾﻦ ﻣﺨﺰن ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺠﻢ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه )ﯾﺎ وزن اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه( ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻄﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ زﻣﺎن‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﺮخ واﻗﻌﯽ ﻓﻠﻮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدن ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺣﺠﻢ )‪ ( ∆V‬در ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬

‫آن ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺣﺠﻢ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ .(∆t‬ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ اﯾﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻧﺮخ ﻓﻠﻮ ﻣﺎﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪي‬

‫زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ از ﻧﺮخ ﻓﻠﻮي آﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫از ﯾﮏ ﻣﺨﺰن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ارﺗﻔﺎع )ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﯾﮏ ﻣﺨﺰن ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﯾﻊ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﯾﮏ‬

‫ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ارﺗﻔﺎع(‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺒﺎر ﮐﻨﻨﺪهي ﻓﻠﻮي ﻣﻮرد ﺳﺆال اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺣﺠﻢ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه )ﯾﺎ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ(‬

‫در ﺑﺮاﺑﺮ زﻣﺎن را اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﮐﻨﯿﺪ و ﺳﭙﺲ ‪ ∆V/∆t‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬دﻗﺖ اﯾﻦ ﺗﮑﻨﯿﮏ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ‬

‫ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪:‬‬

‫‪ -1‬دﻗﺖ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ارﺗﻔﺎع )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺣﺠﻢ(‬

‫‪ -2‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻃﻤﯿﻨﺎن از اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ ﻓﻠﻮ ﺑﻪ آن ﻣﺨﺰن وارد ﯾﺎ ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫اوﻟﯿﻦ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻣﺸﺨﺼﯽ را در دﻗﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻓﻠﻮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ‬

‫روش اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﺳﺎﺳﺎً ﺷﻤﺎ از ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺴﺖ ﮔﯿﺞ ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﺎه اﺑﺰاردﻗﯿﻖ ﻓﻠﻮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ‪-‬‬

‫ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺮاﻧﺴﻤﯿﺘﺮ ارﺗﻔﺎع ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ از دﻗﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ دﻗﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل در ﻓﻠﻮﻣﺘﺮ ﺗﺤﺖ‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﯾﮏ راه ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮ ﺑﺮاي ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺻﺤﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻓﻠﻮ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ‪flow‬‬

‫‪ prover‬اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ ‪ flow prover‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم دﻗﯿﻖ ﭘﯿﺴﺘﻮن‪-‬ﺳﯿﻠﻨﺪر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي دﻗﯿﻖ ﻣﻘﺪار‬

‫ﻣﺎﯾﻊ در ﻃﻮل زﻣﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻓﻠﻮي ﭘﺮوﺳﺲ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ‪ prover‬ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺴﺘﻮن را ﺑﺎ‬

‫‪۶۶‬‬
‫ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻨﺴﻮرﻫﺎﯾﯽ روي ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم ‪ prover‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﭘﯿﺴﺘﻮن را آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و زﻣﺎن‬
‫∆‬
‫(‬ ‫∆‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه در ﻃﻮل دو ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻓﻠﻮي ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪) .‬‬

‫‪ 11-5‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻓﺸﺎر ﺳﻨﺞﻫﺎ )ﺑﻮردون ﺗﯿﻮب(‪:‬‬

‫در اﮐﺜﺮ ﻣﻮاﻗﻊ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﮔﯿﺞﻫﺎ ﯾﮏ اﻧﺤﺮاف ﺳﺎده در ﻧﻘﻄﻪي ﺻﻔﺮ )‪ (off zero‬اﺳﺖ و ﯾﮏ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺳﺎده‬

‫ﭘﻮﯾﻨﺘﺮ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﺲ از ﺑﺎزرﺳﯽ از ﮔﯿﺞ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮔﯿﺞ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن دوﺑﺎره ﺑﺮاي اﺻﻼح ﺑﺎزه‬

‫)‪ (span‬ﯾﺎ اﺻﻼح ﺧﻄﺎ در رﻓﺘﺎر ﺧﻄﯽ )‪ (linearity error‬دارد ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ زﯾﺮ ﻋﻤﻞ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ ‬رﯾﻨﮓ و ﺻﻔﺤﻪ ﺷﯿﺸﻪ اي را ﺟﺪا ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﯾﮏ ﺑﺎر ﮔﯿﺞ را ﺗﺎ ﻣﻘﺪار ‪ full scale‬ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار داده و ﻣﺠﺪد ﻓﺸﺎر را ﺻﻔﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﭘﻮﯾﻨﺘﺮ و ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺪرج را ﺑﺎز ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﭘﻮﯾﻨﺘﺮ را ﻣﺠﺪد در ﻣﺤﻞ ﺧﻮد )‪ (pinion‬ﻗﺮار داده و در‬

‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 9:00‬ﺑﻪ آراﻣﯽ ﻓﺸﺎر دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻓﺸﺎر ﻣﻌﺎدل ‪ full scale‬را ﺑﻪ ﮔﯿﺞ اﻋﻤﺎل ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﺧﻄﺎي ‪ span‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ span‬اﯾﺪه آل )‪ 270‬درﺟﻪ( را ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ اﮔﺮ در ﻓﺸﺎر ‪ full scale‬ﭘﻮﯾﻨﺘﺮ دﻗﯿﻘﺎً روي‬

‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 6:00‬ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ ‬اﮔﺮ ‪ span‬ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺷﯿﻔﺖ داﺷﺖ )ﺧﻄﺎي ‪ span‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ ،(%10‬ﮔﯿﺞ ﺑﺎﯾﺪ‬

‫ﺗﻌﻮﯾﺾ ﺷﻮد زﯾﺮا ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺧﻮردﮔﯽﻫﺎي ﺟﺰﺋﯽ درون ﺑﻮردون ﺗﯿﻮب وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬

‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻄﺎي ‪ span‬از ‪ %0.25‬ﺗﺠﺎوز ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﭻ‬

‫ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ‪ link‬را ﺷﻞ ﮐﻨﯿﺪ و ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ اﻧﺘﻬﺎي ‪ link‬را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﺰء ﻣﺘﺤﺮك‬

‫)‪ (movement‬ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ ‪ span‬و ﯾﺎ در ﺟﻬﺖ دور ﺷﺪن از آن ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ ‪span‬‬

‫ﺟﺎﺑﺠﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ 0.004‬اﯾﻨﭻ‪ span ،‬را ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 1%‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬اﯾﻦ ﯾﮏ‬

‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺗﮑﺮار ﺷﺪﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﯿﺶ از ﯾﮑﺒﺎر ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ‪ link‬اﺳﺖ و‬

‫‪۶٧‬‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﭼﮏ ﮐﺮدن دوﺑﺎرهي ﺧﻄﺎﻫﺎ در ﻓﺸﺎر ﺻﻔﺮ و ‪ full scale‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪ span .‬را ﻣﯽ‪-‬‬

‫ﺗﻮان ﺗﺎ ‪ 15‬درﺻﺪ ﻣﻘﺪار ‪ full scale‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ داد‪.‬‬

‫‪ ‬ﻓﺸﺎر ﻣﻌﺎدل ﻧﺼﻒ ﺑﺎزه )‪ (midscale‬را ﺑﻪ ﮔﯿﺞ ﻓﺸﺎر اﻋﻤﺎل ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﺧﻄﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬

‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﯿﺞ در ﻧﻘﺎط ﺻﻔﺮ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﺎزه‪ ،‬دﻗﯿﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در وﺳﻂ ﺑﺎزه‬

‫)‪ (midscale‬دﻗﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻄﺎ در رﻓﺘﺎر ﺧﻄﯽ )‪ (linearity error‬ﻧﺎم دارد و‬

‫ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪن ﺟﺰء ﻣﺘﺤﺮك )‪ (movement‬ﯾﺎ ﺟﻤﻊ ﯾﺎ ﺑﺎزﮐﺮدن ‪ link‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ‬

‫اﻧﺒﺮدﺳﺖ ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﺧﻄﺎ را ﮐﺎﻫﺶ داد‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻄﺎ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺟﺰء ﻣﺘﺤﺮك را در‬

‫ﺟﻬﺖ ﻋﮑﺲ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮﺧﺎﻧﺪن ﺟﺰء ﻣﺘﺤﺮك ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﯾﮏ درﺟﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺎي‬

‫رﻓﺘﺎر ﺧﻄﯽ را ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ًﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ 0.25%‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﭼﺮﺧﺎﻧﺪن ﺟﺰء ﻣﺘﺤﺮك ﯾﺎ ﺟﻤﻊ و ﺑﺎز‬

‫ﮐﺮدن ‪ link‬ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ رﻓﺘﺎر ﻏﯿﺮ ﺧﻄﯽ اﻏﻠﺐ ﺑﺮ روي ‪ span‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ‬

‫‪ span‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً ﭼﮏ ﺷﻮد در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز ﻣﺠﺪداً ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﮔﯿﺞ ﻓﺸﺎر ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﮐﺖ ‪ASHCROFT‬‬

‫‪۶٨‬‬
 ‫ﮔﯿﺞ ﻓﺸﺎر ﺑﺎ دو ﻧﻮع ‪ MOVEMENT‬ﻣﺘﻔﺎوت ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﮐﺖ ‪WIKA‬‬

‫ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ ‪ span‬در ﮔﯿﺞ ﺑﺎ ﺟﺰء ﻣﺘﺤﺮك از ﻧﻮع ‪ tail movement‬ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﯾﮏ ﭘﯿﭻ ﮔﻮﺷﺘﯽ ﯾﺎ‬

‫اﻧﺒﺮدﺳﺖ ﻗﺴﻤﺖ ‪ segment tail‬را ﺑﺎزﺗﺮ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ ‪ span‬آﻧﺮا ﺗﻨﮓ ﺗﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ‪span‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ‪span‬‬

‫ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ ‪ span‬در ﮔﯿﺞ ﺑﺎ ﺟﺰء ﻣﺘﺤﺮك از ﻧﻮع ‪ slotted movement‬ﭘﯿﭻ ‪slotted screw‬‬

‫را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﮐﺮده و ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ ‪ span‬آﻧﺮا ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ‪span‬‬
‫‪۶٩‬‬
 ‫اﻓﺰاﯾﺶ ‪span‬‬

‫اﺻﻼح رﻓﺘﺎر ﻏﯿﺮ ﺧﻄﯽ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ﯾﺎ ﺑﺎز ﮐﺮدن ‪ link‬در ﻧﻘﻄﻪ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺑﺎزه اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 5-12‬ﺑﺮﭼﺴﺐ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن )‪:(CALIBRATION STICKER‬‬

‫ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻠﯿﻪي ﻣﺮاﺣﻞ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺮ روي ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺮﭼﺴﺐ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬

‫ﺑﺮ روي آن دﺳﺘﮕﺎه ﭼﺴﺒﺎﻧﺪه ﺷﻮد ﺗﺎ ﻧﻔﺮات ﻧﺼﺐ ﮐﻨﻨﺪهي دﺳﺘﮕﺎه از آﻣﺎده ﺑﻮدن آن دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮاي ﻧﺼﺐ در ﺳﺎﯾﺖ‬

‫ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪي ﯾﮏ ﺑﺮﭼﺴﺐ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن در زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪٧٠‬‬
 ‫‪ 5-13‬ﺑﺮﮔﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن )‪:(CALIBRATION SHEETS‬‬

‫ﺑﺮﮔﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﺗﺠﻬﯿﺰاﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن دارﻧﺪ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﮔﻪي‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﮐﻠﯿﻪي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﺷﻮد را در ﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺑﺮﮔﻪ‪-‬‬

‫ي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﻧﻮﻋﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺨﺶﻫﺎي زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Header‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪Issue and revision information‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪Notes and comments‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪Calibration data‬‬ ‫‪-‬‬
‫در ﻗﺴﻤﺖ ‪ header‬اﻃﻼﻋﺎت ﮐﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺎم ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي ﻣﺪل‬

‫دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪي ﺳﺎزﻧﺪه و ﻣﺪارك ﻫﻤﺮاه آن دﺳﺘﮕﺎه درج ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫در ﻗﺴﻤﺖ ‪ issue and revision information‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺮﮔﻪي‬

‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن را ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن در ﭼﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ رﯾﻮﯾﮋنﻫﺎي ﻗﺒﻠﯽ و ﺷﺮح ﻣﺨﺘﺼﺮ رﯾﻮﯾﮋنﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ رﯾﻮﯾﮋنﻫﺎي ﻗﺒﻠﯽ را ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮده‬

‫ﻟﯿﺴﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺑﺨﺶ ‪ notes and comments‬ﮐﻠﯿﻪي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن آن دﺳﺘﮕﺎه را در ﻗﺎﻟﺐ‬

‫ﺳﻮاﻻﺗﯽ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺘﺨﺮاج اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‪ ،‬راﻫﻨﻤﺎﯾﯽﻫﺎي ﺧﺎﺻﯽ‬

‫ﺑﻪ ﮔﺮوه ﺗﻌﻤﯿﺮات و ﻏﯿﺮه‪.‬‬

‫‪٧١‬‬
‫ﺑﺨﺶ ‪ calibration data‬ﮐﻠﯿﻪي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮهﮐﺮدن دﺳﺘﮕﺎه را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫رﻧﺞ ورودي دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬رﻧﺞ ﺧﺮوﺟﯽ دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬دﻗﺖ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز و ﻧﻘﻄﻪي ﺗﻨﻈﯿﻢ دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﻧﺞﻫﺎ و‬

‫ﻧﻘﻄﻪي ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﭘﺮوﺳﺲ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺣﺎوي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي اﺻﻼح‬

‫‪ elevation‬و ‪ suppression‬ﺑﺎﺷﺪ )ﮐﻪ ﻧﻮﻋﺎً از روي ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻧﺼﺐ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﻨﺪ(‪.‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن دﺳﺘﮕﺎه ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ در ﺑﺮﮔﻪي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺮاي ﻣﺮاﺟﻌﻪ در‬

‫آﯾﻨﺪه در ﺑﺨﺶ ‪ notes and comments‬درج ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٧٢‬‬
 ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‪:‬‬

‫ﻣﺘﺮوﻟﻮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ‪ :‬ﺟﻮاد آذرﭘﺮا‬

‫واژهﻫﺎ و اﺻﻄﻼﺣﺎت ﭘﺎﯾﻪ و ﻋﻤﻮﻣﯽ اﻧﺪازهﺷﻨﺎﺳﯽ ‪ISIRI 4723 :‬‬

‫درﺳﺘﯽ )ﺻﺤﺖ و دﻗﺖ( روشﻫﺎ و ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ‪ISIRI 7442-1 :‬‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ راﻫﻨﻤﺎي ﺑﯿﺎن ﻋﺪمﻗﻄﻌﯿﺖ در اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‬

‫‪Lessons in Industrial Instrumentation: Tony R.Kuphaldt‬‬

‫‪Measurement and calibration handbook: Mr. Dan N. Cameron‬‬

‫‪The condensed handbook of measurement and control / N. E. Battikha.‬‬

‫‪> 3rd ed.‬‬

‫ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪه ‪ :‬ﻣﺤﺴﻦ ﻣﻌﻤﺎرزاده‬

‫ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﺎز اﯾﺮان‬

‫آدرس اﯾﻤﯿﻞ‪m.memarzadeh@nigceng.ir :‬‬

‫ﺗﻠﻔﻦ ‪021-81316142 :‬‬

‫‪٧٣‬‬