‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‬

‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ‬

‫ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬

‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺷﻤﺎره ‪519‬‬

‫وزارت ﻧﻴﺮو‬ ‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي‬

‫دﻓﺘﺮ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻓﻨﻲ آب و آﺑﻔﺎ‬ ‫دﻓﺘﺮﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ‬

‫‪http://seso.moe.org.ir‬‬ ‫‪http://tec.mporg.ir‬‬

‫‪1388‬‬
 ‫اﺻﻼح ﻣﺪارك ﻓﻨﻲ‬

‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮔﺮاﻣﻲ‪:‬‬
‫دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي و ﻧﻈﺎرت راﻫﺒـﺮدي رﻳـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر‪ ،‬ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻧﻤﻮده و آن را ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛـﺸﻮر‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻼش ﻓﺮاوان‪ ،‬اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﺼﻮن از اﻳﺮادﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻏﻠﻂﻫﺎي ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻓﻨـﻲ‪،‬‬
‫اﺑﻬﺎم‪ ،‬اﻳﻬﺎم و اﺷﻜﺎﻻت ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫از اﻳﻦرو‪ ،‬از ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮔﺮاﻣﻲ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ دارد در ﺻﻮرت ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻳـﺮاد و اﺷـﻜﺎل ﻓﻨـﻲ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﮔﺰارش ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺷﻤﺎره ﺑﻨﺪ و ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﻳﺮاد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻴﺎن دارﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن ﻣﺘﻦ اﺻﻼح ﺷﺪه را ﺑﺮاي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ارﺳﺎل ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺗﻤﺎس اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ذﻛﺮ ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن اﻳﻦ دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺮﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ را ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﻮده و اﻗﺪام ﻣﻘﺘﻀﻲ را ﻣﻌﻤﻮل ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ از ﻫﻤﻜﺎري و دﻗﺖ ﻧﻈﺮ ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ ﻗﺪرداﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﻴﺪان ﺑﻬﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺻﻔﻲ ﻋﻠﻲﺷﺎه ‪ -‬ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻠﻔﻦ ‪ 33271‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ‬
‫‪Email:tsb.dta@mporg.ir‬‬ ‫‪web: http://tec.mporg.ir/‬‬
 ‫ﺑﺴﻤﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬

‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫آب ﻣﻨﺸﺎ ﺣﻴﺎت و ﺗﺪاوم دﻫﻨﺪه زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮي روزاﻓﺰوﻧﻲ ﭘﻴـﺪا ﻛـﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﻳﻜـﻲ از ﻣـﺸﻜﻼت‬
‫ﻋﻤﺪه در اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ و ﻣﺮاﻛﺰ ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﺷﻬﺮي‪ ،‬رواﻧﺎب ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ و اﻳﺠﺎد ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ و و ﻗﻮع ﺳﻴﻼب اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺮحﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪ آﺑﻴﺎري‬
‫و زﻫﻜﺸﻲ ﺟﻬﺖ ﻛﻨﺘﺮل و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻳﻦ ﺳﻴﻼبﻫﺎ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﻛﻪ وﺳﻮاس در ﻃﺮاﺣﻲ ﺻﺤﻴﺢ آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﺑﻬﺮهوري ﮔﺮدد‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ ﻧﻘﺶ دارد‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺪه ﻃﺮاﺣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻛـﻢﺑـﺮآورد‬
‫ﻛﺮدن ﺑﺪه ﻃﺮاﺣﻲ ﺧﻄﺮ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺳﺎزهﻫﺎ‪ ،‬اﺗﻼف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ و ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺑﻪدﻧﺒﺎل دارد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ از دﺳـﺖ رﻓـﺘﻦ ﻓﺮﺻـﺖ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﻛﺸﻮر ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﺮآورد ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه ﺑﺪه ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﻫﺪر رﻓﺘﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ و ﻧﻴﺮوي ﻛـﺎر ﺷـﺪه و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﻛﺸﻮر ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪﻳﻦ روش ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺪه ﻃﺮاﺣﻲ و رواﻧﺎب ﺑﻬﻴﻨﻪ در ﺷـﺒﻜﻪﻫـﺎي‬
‫آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ در ﻣﻨﺎﺑﻊ وﺟﻮد دارد وﻟﻲ درك ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﭘﺎﻳﻪ و اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ از دﻏﺪﻏﻪﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ رو‪ ،‬اﻣﻮر آب وزارت ﻧﻴﺮو در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﺗﻬﻴﻪ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻓﻨﻲ آب و آﺑﻔﺎ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﻧـﺸﺮﻳﻪ "راﻫﻨﻤـﺎي ﺑـﺮآورد رواﻧـﺎب در‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ " را ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر در دﺳـﺘﻮر ﻛـﺎر‬
‫ﻗﺮار داد و ﭘﺲ از ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬آن را ﺑﺮاي ﺗﺎﻳﻴﺪ و اﺑﻼغ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ذﻳﻨﻔﻊ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳـﺰي و ﻧﻈـﺎرت راﻫﺒـﺮدي‬
‫رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر )دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ( ارﺳﺎل ﻧﻤـﻮد ﻛـﻪ ﭘـﺲ از ﺑﺮرﺳـﻲ‪ ،‬ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻣـﺎده ‪ 23‬ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ و ﺑﻮدﺟـﻪ و آﻳـﻴﻦﻧﺎﻣـﻪ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﺼﻮب ﻫﻴﺎت ﻣﺤﺘﺮم وزﻳﺮان و ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺎم ﻓﻨـﻲ اﺟﺮاﻳـﻲ ﻛـﺸﻮر )ﻣـﺼﻮب ﺷـﻤﺎره ‪/42339‬ت‪ 33497‬ﻫــ ﻣـﻮرخ‬
‫‪ 1385/4/20‬ﻫﻴﺎت ﻣﺤﺘﺮم وزﻳﺮان( ﺗﺼﻮﻳﺐ و اﺑﻼغ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻫﺪف اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت و ﭼﺎرﭼﻮب ﻛﻠﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﺸﻮر و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻋﻠﻮم ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آب روز ﺟﻬـﺎن‬
‫ﺑﺮاي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻓﻨﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰان ﺟﻬﺖ ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر از ﺗﻼش و ﺟﺪﻳﺖ ﻣﺪﻳﺮ ﻛﻞ ﻣﺤﺘﺮم دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻛﺎر ﺧﺎﻧﻢ‬
‫ﻣﻬﻨﺪس ﺑﻬﻨﺎز ﭘﻮرﺳﻴﺪ و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن اﻳﻦ دﻓﺘﺮ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻣﺠﺮي ﻣﺤﺘﺮم ﻃﺮح ﺗﻬﻴﻪ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻓﻨﻲ ﺻﻨﻌﺖ آب ﻛﺸﻮر وزارت‬
‫ﻧﻴﺮو‪ ،‬ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎجرﺳﻮﻟﻴﻬﺎ و ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻫﻤﻜﺎر در اﻣﺮ ﺗﻬﻴﻪ و ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻧﻤﻮدن اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ‪ ،‬ﺗﺸﻜﺮ و ﻗﺪرداﻧﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و از اﻳﺰد‬
‫ﻣﻨﺎن ﺗﻮﻓﻴﻖ روزاﻓﺰون آﻧﺎن را آرزوﻣﻨﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺎ اﺑﺮاز ﻧﻈﺮات ﺧﻮد درﺧﺼﻮص اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﺎ را در اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻌﺪي ﻳﺎري ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻌﺎون ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي‬

‫زﻣﺴﺘﺎن ‪1388‬‬

‫اﻟﻒ‬
 ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻋﻀﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪ و ﻧﺎﻇﺮان ﺗﺨﺼﺼﻲ‬
‫اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ در داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﻲ ﻣﺸﻬﺪ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫دﻛﺘﺮاي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آﺑﻴﺎري‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﻲ ﻣﺸﻬﺪ‬ ‫ﺑﻴﮋن ﻗﻬﺮﻣﺎن‬
‫و ﻫﻤﻜﺎري‬
‫ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ ‪ -‬واﺣﺪ ﻣﺸﻬﺪ‬ ‫ﺣﺠﺖ رﺿﺎﻳﻲ ﭘﮋﻧﺪ‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮوه ﻧﻈﺎرت ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻧﻈﺎرت ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺮ ﺗﺪوﻳﻦ اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫داﻧﺸﮕﺎه آزاد واﺣﺪ ﻋﻠﻮم و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻓﻨﺎوري دﻛﺘﺮاي ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬ ‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﭘﺬﻳﺮا‬
‫ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺸﺎور ﻣﻬﺎب ﻗﺪس‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺻﺎدق ﺟﻌﻔﺮي‬
‫ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫وزارت ﻧﻴﺮو‬ ‫اﺣﻤﺪ رﺟﺎﻳﻲ‬
‫ﻃﺮح ﺗﻬﻴﻪ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻓﻨﻲ ﺻﻨﻌﺖ آب ﻛﺸﻮر ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آﺑﻴﺎري‬ ‫اﻧﺴﻴﻪ ﻣﺤﺮاﺑﻲ‬
‫ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﻣﺸﺎور آﺑﻜﺎوش ﺳﺮزﻣﻴﻦ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﻧﺤﻮي‬
‫اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ ﻃﺮح ﺗﻬﻴﻪ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻓﻨﻲ ﺻﻨﻌﺖ آب ﻛﺸﻮر ﻛﻪ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺎﻳﻴﺪ راﻫﻨﻤﺎي‬
‫ﺣﺎﺿﺮ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آﺑﻴﺎري‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬ ‫ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ آراﺳﺘﻲ‬
‫دﻛﺘﺮاي ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه آزاد واﺣﺪﻋﻠﻮم و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻓﻨﺎوري‬ ‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﭘﺬﻳﺮا‬
‫ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آﺑﻴﺎري‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺸﺎور ﻣﻬﺎب ﻗﺪس‬ ‫اﺣﻤﺪ ﭘﻮرزﻧﺪ‬
‫ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺸﺎور ﻣﻬﺎب ﻗﺪس‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺻﺎدق ﺟﻌﻔﺮي‬
‫ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آﺑﻴﺎري‬ ‫وزارت ﺟﻬﺎد ﻛﺸﺎورزي‬ ‫ﺳﻴﺪرﺣﻴﻢ ﺳﺠﺎدي‬
‫ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﻣﺸﺎور ﭘﻨﺪام‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﻛﺎﻇﻢ ﺳﻴﺎﻫﻲ‬
‫ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦﻋﺒﺪاﷲﺷﻤﺸﻴﺮﺳﺎز ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﻣﺸﺎور ﭘﮋوﻫﺎب‬
‫ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬ ‫ﺳﻴﺪﻣﺠﺘﺒﻲ رﺿﻮي ﻧﺒﻮي‬
‫ﻓﻮقﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت آﺑﻴﺎري‬ ‫ﻃﺮح ﺗﻬﻴﻪ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻓﻨﻲ ﺻﻨﻌﺖ آب ﻛﺸﻮر‬ ‫اﻧﺴﻴﻪ ﻣﺤﺮاﺑﻲ‬
‫دﻛﺘﺮاي ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺪرس‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺟﻮاد ﻣﻨﻌﻢ‬
‫در ﺧﺎﺗﻤﻪ از ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﻣﻬﻨﺪس ﺣﺴﻴﻦ ﺷﻔﻴﻌﻲﻓﺮ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ و اراﺋﻪ ﻧﻈﺮات ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮد‪ ،‬در ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﻫﻤﻜﺎري‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺪرداﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﻜﺎران ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي‪:‬‬
‫ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺸﺎورزي‬ ‫دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ‬ ‫آﻗﺎي ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ دوﻟﺘﺸﺎﻫﻲ‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ‬ ‫دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺮزاﻧﻪ آﻗﺎرﻣﻀﺎﻧﻌﻠﻲ‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬ ‫دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﺳﺎﻧﺎز ﺳﺮاﻓﺮاز‬

‫ب‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬
‫‪1‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪3‬‬ ‫‪ -1-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪3‬‬ ‫‪ -2-1‬ﻫﺪف‬
‫‪4‬‬ ‫‪ -3-1‬داﻣﻨﻪ ﻛﺎرﺑﺮد‬
‫‪5‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬
‫‪7‬‬ ‫‪ -1-2‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪7‬‬ ‫‪ -2-2‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬
‫‪8‬‬ ‫‪ -1-2-2‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬
‫‪9‬‬ ‫‪ -2-2-2‬ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﺴﺎﺣﺖ‬
‫‪10‬‬ ‫‪ -3-2-2‬ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل ﺣﻮﺿﻪ‬
‫‪10‬‬ ‫‪ -4-2-2‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺠﻤﻌﻲ ﻣﺴﺎﺣﺖ ) ﻫﻴﭙﺴﻮﻣﺘﺮﻳﻚ(‬
‫‪10‬‬ ‫‪ -5-2-2‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﺒﻜﻪ زﻫﻜﺸﻲ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬
‫‪11‬‬ ‫‪ -6-2-2‬ارﺗﻔﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫‪11‬‬ ‫‪ -7-2-2‬ﻣﻴﺎﻧﻪ و ﺻﺪك ارﺗﻔﺎﻋﺎت‬
‫‪12‬‬ ‫‪ -8-2-2‬ﺷﻴﺐ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬
‫‪13‬‬ ‫‪ -9-2-2‬ﺷﻴﺐﻫﺎي آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‬
‫‪14‬‬ ‫‪ -10-2-2‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي زﻫﻜﺸﻲ و ﺷﻜﻞ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫‪15‬‬ ‫‪ -11-2-2‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻤﻲ ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪاي‬
‫‪18‬‬ ‫‪ -12-2-2‬اﺳﺘﻔﺎده از ‪ GIS‬در ﺑﺮآورد ﺧﻮاص ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ‬
‫‪18‬‬ ‫‪ -3-2‬ﺧﺎكﺷﻨﺎﺳﻲ و زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫‪19‬‬ ‫‪ -1-3-2‬ﮔﺮوه ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺧﺎكﻫﺎ‬
‫‪19‬‬ ‫‪ -2-3-2‬زﻳﺮﮔﺮوهﻫﺎي ﺧﺎك‬
‫‪20‬‬ ‫‪ -3-3-2‬ﮔﺮوهﺑﻨﺪي ﺧﺎكﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ‬
‫‪20‬‬ ‫‪ -4-3-2‬رﻃﻮﺑﺖ اوﻟﻴﻪ ﺧﺎك )‪(AMC‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪ -4-2‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫‪24‬‬ ‫‪ -5-2‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي زﻣﺎن ﭘﺎﺳﺦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ‬
‫‪25‬‬ ‫‪ -6-2‬زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ‬
‫‪27‬‬ ‫‪ -1-6-2‬ﺑﺮآورد زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ )‪( tc‬‬

‫ت‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬
‫‪45‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺒﺎرﻫﺎ‬
‫‪47‬‬ ‫‪ -1-3‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪47‬‬ ‫‪ -2-3‬اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺎران ﺳﻨﺠﻲ‬
‫‪48‬‬ ‫‪ -3-3‬ﺗﻬﻴﻪ رواﺑﻂ ﺷﺪت– ﻣﺪت– ﻓﺮاواﻧﻲ )‪ (IDF‬ﻧﻘﻄﻪاي اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺒﻨﺎ‬
‫‪50‬‬ ‫‪ -4-3‬اﻧﺘﻘﺎل رﮔﺒﺎرﻫﺎ از اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻌﺮف ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫‪51‬‬ ‫‪ -5-3‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺷﺪتﻫﺎي ﺑﺎرش ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﺮ اﺳﺎس زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫‪51‬‬ ‫‪ -6-3‬ﺗﺒﺪﻳﻞ رﮔﺒﺎرﻫﺎي ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ‬
‫‪52‬‬ ‫‪ -7-3‬ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ‪ IDF‬ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ و ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺴﺎﺣﺖ )‪(ARF‬‬
‫‪59‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬
‫‪61‬‬ ‫‪ -1-4‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪62‬‬ ‫‪ -2-4‬روش ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﺎ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‬
‫‪64‬‬ ‫‪ -1-2-4‬ﻓﺮﺿﻴﺎت ﺑﺮﻗﺮاري روش ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫‪65‬‬ ‫‪ -2-2-4‬ﺗﺎﺛﻴﺮﻫﺎي ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ راﺑﻄﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫‪67‬‬ ‫‪ -3-4‬روش ﻣﻚ‪ -‬ﻣﺚ‬
‫‪68‬‬ ‫‪ -4-4‬روش ﺳﺎﻳﭙﺮس‪ -‬ﻛﺮﻳﻚ‬
‫‪69‬‬ ‫‪ -5-4‬روش ﻛﻮك‬
‫‪71‬‬ ‫‪ -6-4‬ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﺑﻪ روش ‪SCS‬‬
‫‪71‬‬ ‫‪ -1-6-4‬ﺑﻨﻴﺎن رﻳﺎﺿﻲ روش ‪SCS‬‬
‫‪75‬‬ ‫‪ -2-6-4‬ﺑﺮآورد رواﻧﺎب ﺣﺎﺻﻞ از ﻳﻚ رﮔﺒﺎر‬
‫‪76‬‬ ‫‪ -3-6-4‬ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﺑﻪ روش آﺑﻨﻤﻮد ﺑﻲﺑﻌﺪ ‪SCS‬‬
‫‪76‬‬ ‫‪ -4-6-4‬آﺑﻨﻤﻮد ﺑﻲﺑﻌﺪ ‪SCS‬‬
‫‪78‬‬ ‫‪ -5-6-4‬روش ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ )ﺳﻴﻼب ﻃﺮح(‬
‫‪80‬‬ ‫‪ -7-4‬ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﺑﻪ روش ‪NGIUH‬‬
‫‪81‬‬ ‫‪ -1-7-4‬آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻟﺤﻈﻪاي )‪(IUH‬‬
‫‪81‬‬ ‫‪ -2-7-4‬آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ و اﻟﮕﻮي ﻧﺶ )‪(NIUH‬‬
‫‪83‬‬ ‫‪ -3-7-4‬آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ زﻣﻴﻦ ‪ -‬رﻳﺨﺖﺷﻨﺎﺳﻲ )‪ (GIUH‬و ﻣﺪل ‪NGIUH‬‬
‫‪84‬‬ ‫‪ -8-4‬ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬
‫‪85‬‬ ‫‪ -1-8-4‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪاي )روش ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻴﻼب ‪ -‬ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ(‬
‫‪86‬‬ ‫‪ -2-8-4‬ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي وزندار اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺗﻮزﻳﻊﻫﺎ و ﺑﺮآوردﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪاي آﻧﻬﺎ‬
‫‪88‬‬ ‫‪ -3-8-4‬ﮔﺎمﻫﺎي ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬

‫ث‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬
‫‪89‬‬ ‫‪ -4-8-4‬اﻧﺪازه ﻧﺎﻫﻤﻨﻮاﻳﻲ‬
‫‪90‬‬ ‫‪ -5-8-4‬اﻧﺪازه ﻧﺎﻫﻤﮕﻨﻲ‬
‫‪91‬‬ ‫‪ -6-8-4‬ﻧﻤﻮدار ﻧﺴﺒﺖ ﮔﺸﺘﺎور ﺧﻄﻲ‬
‫‪93‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي و ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي‬
‫‪95‬‬ ‫‪ -1-5‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪95‬‬ ‫‪ -2-5‬ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي‬
‫‪96‬‬ ‫‪ -3-5‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎ‬
‫‪99‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ -1‬ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي‬
‫‪117‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ -2‬ﺟﺪولﻫﺎ و ﺷﻜﻞﻫﺎ‬
‫‪131‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ‬

‫ج‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﻜﻞﻫﺎ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬
‫‪7‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-2‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻮج و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻧﻮﻋﻲ‬
‫‪8‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-2‬ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺴﺘﻪ‬
‫‪8‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ -3-2‬ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎز‬
‫‪16‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -4-2‬ردهﻫﺎي رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬
‫‪16‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -5-2‬ﻣﺴﺎﺣﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ رده‬
‫‪18‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ - 6 -2‬ﺣﻮﺿﻪاي ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﺑﺮﺧﻪاي ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ‪2‬‬
‫‪19‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -7-2‬اﺑﻌﺎد ﺑﺮﺧﻪاي در ﺣﻮﺿﻪ ﻏﻴﺮﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ‬
‫‪23‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -8-2‬وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ زﻣﻴﻦﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ‬
‫‪32‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ -9- 2‬ﻣﻘﻄﻊ ﺻﻔﺤﻪاي‬
‫‪32‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ -10-2‬ﻣﻘﻄﻊ ﻫﻤﮕﺮا‬
‫‪35‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -11-2‬ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺷﻜﻞ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺜﻠﺜﻲ و ﺳﻬﻤﻮي‬
‫‪36‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -12-2‬ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﻞ )‪ (c‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺜﻠﺜﻲ و ﺳﻬﻤﻲ‬
‫‪36‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -13-2‬اﺷﻜﺎل ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺳﺎده ﺑﺮاي ﺑﺮآورد زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ‬
‫‪43‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -14-2‬ﻧﻤﻮدار ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن در آﺑﺮاﻫﻪ ﻛﻢ ﻋﻤﻖ‬
‫‪52‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-3‬ﻧﻤﻮدار ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎران ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ‬
‫‪53‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-3‬ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲﻧﮕﺎر ﻓﺎﺻﻠﻪاي ‪ 67‬اﻳﺴﺘﮕﺎه‬
‫‪55‬‬ ‫ﺑﻴﻦ ‪ A /  2‬و ‪K 2‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ -3-3‬راﺑﻄﻪ‬
‫‪64‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ -1-4‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺳﻴﻼب در روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-4‬ﻧﻤﻮدار ﺑﺮآورد ﺷﺪت اوج ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل )‪ (Q50‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ )اﻳﻜﺮ( و ﺿﺮﻳﺐ‬
‫‪70‬‬ ‫ﻛﻮك )‪(W‬‬
‫‪71‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -3-4‬ﻧﻤﻮدار ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎﻟﻪ )‪ (Q50‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ )ﻫﻜﺘﺎر( و ﺿﺮﻳﺐ ﻛﻮك)‪( W‬‬
‫‪73‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -4-4‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﺎران )‪ (P‬ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﺗﻠﻔﺎت اوﻟﻴﻪ )‪ ، (Ia‬ﺗﻠﻔﺎت ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ )‪(F‬و رواﻧﺎب )‪(Pn=Q‬‬
‫‪74‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -5-4‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﺮﮔﺒﺎر در روش ‪SCS‬‬
‫‪76‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -6-4‬رﺳﻢ ﻫﻢزﻣﺎن ﺗﻌﺪادي آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻲﺑﻌﺪ روي ﻳﻚ ﻣﺤﻮر‬
‫‪77‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -7-4‬ﺷﻜﻞ آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آن‬
‫‪82‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -8-4‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ) ‪ h(t- ‬و )‪ Q(t‬در اﻧﺘﮕﺮال ﭘﻴﭽﺸﻲ‬
‫‪82‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -9-4‬ﺷﻜﻞ ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ﺧﻄﻲ‬

‫ح‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﻜﻞﻫﺎ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬
‫‪83‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -10-4‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺨﺎزن ﺧﻄﻲ ﻣﺘﻮاﻟﻲ اﻟﮕﻮي ﻧﺶ ﺑﺎ ﺿﺮاﻳﺐ ذﺧﻴﺮه ﻳﻜﺴﺎن ‪k‬‬
‫‪89‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -11-4‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺎﻫﻤﻨﻮاﻳﻲ در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬
‫‪102‬‬ ‫ﺷﻜﻞ پ‪ -1 -1.‬ﻧﻘﺸﻪ آﺑﺮاﻫﻪاي‬
‫‪104‬‬ ‫ﺷﻜﻞ پ‪ -2-1.‬ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ‬
‫‪105‬‬ ‫ﺷﻜﻞ پ‪ -3-1.‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﻴﭙﺴﻮﻣﺘﺮﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ‬
‫‪105‬‬ ‫ﺷﻜﻞ پ‪ -4-1.‬ﻧﻴﻤﺮخ ﻃﻮﻟﻲ رودﺧﺎﻧﻪ اﺻﻠﻲ‬
‫‪128‬‬ ‫ﺷﻜﻞ پ‪ -1 -2 .‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ CN‬و ارﺗﻔﺎع ﺑﺎرش‬
‫‪128‬‬ ‫ﺷﻜﻞ پ‪ -2 -2.‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ T0‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ CN‬و‪P‬‬
‫‪129‬‬ ‫ﺷﻜﻞ پ‪ -3-2.‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺑﺮاي رﮔﺒﺎر ﺑﻴﺶ از ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ‬
‫‪129‬‬ ‫ﺷﻜﻞ پ‪ -4 -2.‬ﻧﻤﻮدار اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ اﻟﮕﻮي رﮔﺒﺎر ﺑﺮاي رﺑﻊ اول و دوم ﺑﺎرش‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺟﺪولﻫﺎ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬
‫‪19‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -1-2‬ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﺷﺪت ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮي ﮔﺮوه ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺧﺎكﻫﺎ‬
‫‪19‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -2-2‬زﻳﺮ ﮔﺮوه ﺧﺎكﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﺷﺪت ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮي آﻧﻬﺎ‬
‫‪20‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -3-2‬زﻳﺮ ﮔﺮوه ﺧﺎكﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻤﻖ و زﻫﻜﺸﻲ آﻧﻬﺎ‬
‫‪21‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -4-2‬ارﺗﻔﺎع ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺮاي دوره ﺧﻮاب و روﻳﺶ‬
‫‪22‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -5-2‬راﺑﻄﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اراﺿﻲ ﻣﺮﺗﻌﻲ و وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‬
‫‪22‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -6-2‬وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﺮﺗﻌﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس وزن ﻣﻮاد ﺧﺸﻚ‬
‫‪22‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -7-2‬وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﺮﺗﻊ درﺧﺖدار و ﺑﻴﺸﻪزار‬
‫‪23‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -8-2‬رده ﺑﻨﺪي درﺟﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺟﻨﮕﻞ‬
‫‪24‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -9-2‬رده وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺟﻨﮕﻞ‬
‫‪24‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -10-2‬ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ)‪ (CN‬ﺑﺮاي اراﺿﻲ ﺟﻨﮕﻠﻲ‬
‫‪27‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -11-2‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﭘﻨﺞ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ‬
‫‪29‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -12-2‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ n‬در روش ﻛﺮﺑﻲ‬
‫‪31‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -13-2‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ‪ 48‬ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ‬
‫‪32‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -14-2‬ﻧﺘﺎﻳﺞ آﻣﺎري ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ ﻳﺎزده روش ﺗﺠﺮﺑﻲ ‪ 48‬ﺣﻮﺿﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ‬
‫‪42‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -15-2‬داﻣﻨﻪ ﻧﻮﺳﺎن ﺿﺮاﻳﺐ ‪ n، k‬و ‪ Rh‬در روش ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ‬
‫‪66‬‬ ‫ﺟﺪول ‪-1-4‬راﺑﻄﻪ ‪ C‬ﺑﺎ ‪ I‬ﺑﺮاي ﺧﺎك ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﻧﺴﺒﺘﺎ زﻳﺎد در روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‬

‫خ‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺟﺪولﻫﺎ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬
‫‪68‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -2-4‬ﺣﺪود ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺮﻳﺎن )‪ (C‬روش ﻣﻚ‪ -‬ﻣﺚ‬
‫‪70‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -3-4‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺮﻳﺎن روش ﻛﻮك‬
‫‪72‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ -4-4‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج ده ﺳﺎﻟﻪ )‪ (Q10‬و ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ )‪ (Q25‬ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎﻟﻪ )‪ (Q50‬در روش ﻛﻮك‬
‫‪101‬‬ ‫ﺟﺪول پ‪ -1-1.‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ‬
‫‪103‬‬ ‫ﺟﺪول پ‪ -2-1.‬ﺗﻮزﻳﻊ آﺑﺮاﻫﻪاي ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ‬
‫‪111‬‬ ‫ﺟﺪول پ‪ -3 -1.‬ﻣﺨﺘﺼﺎت آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻲ ﺑﻌﺪ ‪SCS‬‬
‫‪113‬‬ ‫ﺟﺪول پ‪ -4-1.‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب از روي آﺑﻨﻤﻮد ﺑﻲﺑﻌﺪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ‬
‫‪119‬‬ ‫ﺟﺪول پ ‪ -1 -2.‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ زراﻋﻲ روش ‪SCS‬‬
‫‪122‬‬ ‫ﺟﺪول پ‪ - 2-2.‬ﻣﺨﺘﺼﺎت آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻲﺑﻌﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ‪SCS‬‬
‫‪122‬‬ ‫ﺟﺪول پ‪ -3-2 .‬ﺑﺮآورد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ CN‬و *‪p‬‬
‫‪123‬‬ ‫ﺟﺪول پ‪ - 4 -2.‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ و ﻧﺴﺒﺖ ‪T0/Tp‬‬
‫‪123‬‬ ‫ﺟﺪول پ‪ - 5-2.‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻴﻦ ﺑﺎرش ﺷﺶ ﺳﺎﻋﺘﻪ و ﺑﻴﺶ از ﺷﺶ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫‪124‬‬ ‫ﺟﺪول پ‪ -6-2.‬آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﻤﺎره ‪1‬‬
‫‪124‬‬ ‫ﺟﺪول پ‪ - 7-2.‬آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﻤﺎره ‪2‬‬
‫‪125‬‬ ‫ﺟﺪول پ‪ - 8 -2.‬آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﻤﺎره ‪3‬‬
‫‪126‬‬ ‫ﺟﺪول پ‪ -9-2.‬آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼبﻫﺎيﺧﺎﻧﻮاده ﺷﻤﺎره ‪4‬‬
‫‪127‬‬ ‫ﺟﺪول پ‪ -10-2.‬آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ‪5‬‬

‫د‬
‫‪1‬ﻓﺼﻞ ‪1‬‬

‫ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪3‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول – ﻛﻠﻴﺎت‬

‫ﻓﺼﻞ اول – ﻛﻠﻴﺎت‬

‫‪ -1-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ زﻫﻜﺶﻫﺎ‪ ،‬آﺑﺮوﻫﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﭘﻞﻫﺎ و آﺑﺮوﻫﺎ در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و‬
‫زﻫﻜﺸﻲ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺎس اﻳﻦ ﻃﺮاﺣﻲﻫﺎ‪ ،‬رواﻧﺎب و ﺑﺪه ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از رﮔﺒﺎرﻫﺎي ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﺮ ﺷﺒﻜﻪ ﻳﺎ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬روشﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮاي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب و ﺑﺪه ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‪ ،‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ روشﻫﺎي اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‪ ،‬ﺳﺎﻳﭙﺮس‬
‫ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻣﻚ‪-‬ﻣﺚ‪ ،SCS ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪ NGIUH ،‬و ﻏﻴﺮه را ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﺷﺒﻜﻪ و ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ آن اﻟﻘﺎ ﻛﻨﻨﺪه روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬روشﻫﺎ در ﻣﺤﺪوده ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ ﺑﺎ ﺷﻴﺐ ﻧﺎﭼﻴﺰ )ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﺧﻮزﺳﺘﺎن( ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﺠﺎور ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ روشﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ زﻣﻴﻦﻫﺎي ﺧﺎص ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻛﺎرﺷﻨﺎس ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺷﻜﻞ‬
‫ﺷﻴﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺮتﻫﺎ و ﻏﻴﺮه( و آﺑﻴﺎري ﺗﻮام ﺑﺎ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻛﺎرﺷﻨﺎس ﺑﺎ ﻋﻠﻢ آﺑﻴﺎري و ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻫﻤﻜﺎري او ﺑﺎ‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ ﻧﻴﺰ در اﻧﺘﺨﺎب روش و ﻛﻴﻔﻴﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ در ﺷﺒﻜﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ رواﻧﺎب و‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ اﻫﻤﻴﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬روشﻫﺎي‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪ NGIUH ،‬و ﻏﻴﺮه دارد‪ .‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ روشﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺤﺪوده ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي‬
‫آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ ﻛﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﻴﺎن ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد ﺑﺤﺚ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬درﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﻻزم ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ در ﭘﻨﺞ ﻓﺼﻞ و دو ﭘﻴﻮﺳﺖ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺼﻞ اول ﻛﻠﻴﺎت‪ ،‬در ﻓﺼﻞ دوم ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺑـﺮآورد رواﻧـﺎب از ﻗﺒﻴـﻞ‪:‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻛﻲ و زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺤﺚ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ رﮔﺒﺎرﻫـﺎي ﻧﻘﻄـﻪاي و ﻣﻨﻄﻘـﻪاي‬
‫اﺧﺘﺼﺎص دارد‪ .‬در ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب در ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‪ ،‬ﺳﺎﻳﭙﺮسﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻣﻚ‪ -‬ﻣـﺚ‪ ،‬ﻛـﻮك و‬
‫‪ ، SCS‬روش ﻣﻨﻄﻘﻪاي )ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ( و ‪ NGIUH‬ﻣﻌﺮﻓﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻓـﺼﻞ ﭘـﻨﺠﻢ ﺟﻤـﻊﺑﻨـﺪي‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﻪﮔﻴـﺮي و‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﻻزم اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻞ ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 1‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻨﻮع ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل اراﺋﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 2‬ﺷﺎﻣﻞ ﺟﺪولﻫﺎي و ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ آﺧﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-1‬ﻫﺪف‬

‫ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﮔﺰاف در ﭘﺎﻳﺎب ﺳﺪﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻳﻜﻲ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻫـﺮ ﻛـﺸﻮر ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ در ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻳﻦ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎ‪ ،‬ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺑـﺪه ﻃـﺮح و رواﻧـﺎب‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ دﻗﻴﻖ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ )ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻃﺮاﺣﻲ و ﺳﺎﺧﺖ ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻛﻮﭼﻚ و‬
‫ﻳﺎ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺑﺰرگ( ﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ زﻫﻜﺶﻫﺎ‪ ،‬آﺑﺮوﻫﺎ و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﭘﻞﻫﺎ و آﺑﺮوﻫﺎ اﺷـﺎره ﻛـﺮد‪ .‬ﭼﻨـﺪﻳﻦ روش‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ وﻟﻲ اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻫﻤﻴﺸﻪ از دﻏﺪﻏﻪﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي رﻓﻊ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺸﻜﻞ‪ ،‬اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ زﻫﻜﺶﻫﺎ‪ ،‬آﺑﺮوﻫﺎ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﭘﻞﻫﺎ و آﺑﺮوﻫـﺎ در ﻃﺮاﺣـﻲ ﺷـﺒﻜﻪﻫـﺎي آﺑﻴـﺎري و‬
‫زﻫﻜﺸﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬روشﻫﺎي آورده ﺷﺪه ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪي ﻛﻠﻲ )اﻟﻒ( اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺎران و )ب( ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺎران ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫روشﻫﺎ‪ ،‬داﻣﻨﻪي ﮔﺴﺘﺮدهاي از روشﻫﺎي ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﻲ و روشﻫﺎي ﻛﺎﻣﻼ ﭘﻴﭽﻴﺪه را درﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ راﻫﻨﻤـﺎ روشﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪4‬‬

‫ﺟﻬﺖ ﺑﺮآورد رواﻧﺎب و ﺑﺪه )از ﺟﻤﻠﻪ روشﻫـﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻲ ﻳـﺎ اﺳـﺘﺪﻻﻟﻲ‪ ،‬ﻣـﻚﻣـﺚ‪ ،‬ﺳـﺎﻳﭙﺮس ﻛﺮﻳـﻚ‪ ،‬ﻛـﻮك‪ NGIUH ،SCS ،‬و‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي( اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻠﻲ‪ ،‬آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻬﻴـﻪ‪ ،‬ﺷـﺮاﻳﻂ ﭘﺎﻳـﺎب‪ ،‬درﺟـﻪي‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﺷﺒﻜﻪ‪ ،‬و ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻛﺎرﺷﻨﺎس ﺑـﺎ ﻋﻠـﻢ آﺑﻴـﺎري و ﺳـﺎﺑﻘﻪي ﻫﻤﻜـﺎري او ﺑـﺎ‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ در اﻧﺘﺨﺎب روش و ﻛﻴﻔﻴﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-1‬داﻣﻨﻪ ﻛﺎرﺑﺮد‬

‫اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻃﺮحﻫﺎي آﺑﻲ‪ ،‬اﻋﻢ از زﻫﻜﺶﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻞﻫﺎ‪ ،‬زﻳﺮﮔﺬرﻫﺎ )ﻛﺎﻟﻮرتﻫﺎ(‪ ،‬آبﺑﻨﺪﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎي اﻧﺘﻘـﺎل آب‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴـﺴﺎت‬
‫ذﺧﻴﺮه آب‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ رواﻧﺎب و ﺑﺪه ﻧﻴﺎز ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺨﺮﻳﺐ آنرا ﺑـﺎ ﺣـﺪاﻗﻞ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻤﻴﻨﻪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬اﻋﻢ از ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮي ﻳﺎ ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬را درﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴـﺮد‬
‫و ﻣﻲﺗﻮان آنرا ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻮع از آﺑﺮاﻫﻪ و ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﻮع از رژﻳﻢ ﺟﺮﻳﺎن آب در آن ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﺑﻴﺎن ﺷﺪه در اﻳﻦ راﻫﻨﻤـﺎ‬
‫را ﺑﻪﺻﻮرت اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ از ﻧﻈﺮ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬اﻋﻢ از ﻣﺴﺎﺣﺖ‪ ،‬ﺷﻴﺐ‪ ،‬ﭘﺴﺘﻲ و ﺑﻠﻨـﺪي ﺑـﻪﻛـﺎر‬
‫ﺑﺴﺖ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬روشﻫﺎي ﺑﻪﻛﺎر رﻓﺘﻪ در اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ روش اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻨﺎﺳﺐ دارد‪.‬‬
‫‪2‬ﻓﺼﻞ ‪2‬‬

‫ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫‪7‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫‪ -1-2‬ﻛﻠﻴﺎت‬

‫رواﻧﺎب ﭘﺎﺳﺦ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪ رﮔﺒﺎر ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﺮ آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ رﮔﺒﺎر‪ ،‬ﻣﻮج ورودي‪ ،1‬ﺳﻴﻼب ﻳﺎ رواﻧـﺎب‪ ،‬ﻣـﻮج ﺧﺮوﺟـﻲ و ﺣﻮﺿـﻪ‬
‫ﻧﻘﺶ ﻳﻚ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‪ 2‬را دارد‪ .‬اﺟﺰاي ﻣﻮﺛﺮ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣـﻮج ورودي ﺑـﻪ ﻣـﻮج ﺧﺮوﺟـﻲ )اﺟـﺰاي ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ(‪ ،‬ﻋﻮاﻣـﻞ ﻫﻨﺪﺳـﻲ‪ ،‬ﮔﻴـﺎﻫﻲ‪،‬‬
‫زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺗﻮﻟﻴﺪ رواﻧﺎب اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻞ )‪ (1-2‬اﻳﻦ ﻣﻮارد را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ‪ .‬در واﻗـﻊ ﻣـﻮج ﺧﺮوﺟـﻲ‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻴﻼب ﻳﺎ رواﻧﺎب( ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻮج ورودي و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ ﭘـﻴﭽﺶ * )‪Q(t)= I(t‬‬
‫)‪ S(t‬ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-2‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻮج و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻧﻮﻋﻲ‬

‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‪ ،‬اﺟﺰاي ﻣﻬﻢ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ و زﻣـﺎن ﺗﻤﺮﻛـﺰ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ در ﻣﻮرد ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬دﺷﺖﻫﺎ‪ ،‬زﻣﻴﻦﻫﺎي آﺑﻴﺎري‪ ،‬زﻣـﻴﻦﻫـﺎي ﺟﻨﮕﻠـﻲ‪ ،‬زﻣـﻴﻦﻫـﺎي‬
‫ﺷﻬﺮي و ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻗﺎﺑﻞ ﻛﺎرﺑﺮد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2-2‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‪ ) 3‬آﺑﺨﻴﺰ( ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﺴﺘﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ آب ﺣﺎﺻﻞ از رﻳﺰشﻫﺎي ﺟﻮي ﺑﺮ آن‪ ،‬ذوب ﺑﺮف ﻳﺎ آﺑﻴﺎري در داﺧﻞ ﻧﺎﺣﻴﻪ از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪاي ﻳﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺨﺰن‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮ‪ ،‬درﻳﺎﭼﻪ‪ ،‬دق )درﻳﺎﭼﻪ ﻫﺎي ﻓـﺼﻠﻲ(‪ ،‬آﺑﺮاﻫـﻪ‪ ،‬زﻣـﻴﻦﻫـﺎي ﻛـﺸﺎورزي و ﻏﻴـﺮه‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ و ﻳﺎ از ﻣﻘﻄﻊ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺮوﺟﻲ ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﺤﺪوده زﻫﻜﺸﻲ ﻳﻚ آﺑﺮاﻫـﻪ‪ ،‬رودﺧﺎﻧـﻪ‪ ،‬درﻳﺎﭼـﻪ و ‪ ...‬را ﻳـﻚ‬
‫ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ را ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺨﻴﺰ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫و ﻏﻴﺮه(‪ ،‬ﻋﻜـﺲﻫـﺎي‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ )ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎسﻫﺎي‬
‫‪250000 50000 25000‬‬
‫‪1‬‬
‫و ﺑﺰرگﺗﺮ ﻧﻴﺰ در زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻮﺿـﻪ آﺑﺮﻳـﺰ ﺗـﺼﻮﻳﺮ‬ ‫ﻫﻮاﻳﻲ و ﻣﺎﻫﻮارهاي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﻴﺎسﻫﺎي‬
‫‪10000‬‬
‫اﻓﻘﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ روي اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ اﺳﺖ و ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت روي اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﻓﻘﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪1 - Signal‬‬
‫‪2 - System‬‬
‫‪3 - Catchment, Watershed, Basin , Drainage Area‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪8‬‬

‫ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي آﺑﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺑﺴﺘﻪ )ﺷﻜﻞ ‪ (2-2‬و ﺑـﺎز )ﺷـﻜﻞ ‪ (3-2‬ﺗﻘـﺴﻴﻢﺑﻨـﺪي ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﻮﺿـﻪﻫـﺎي آﺑﺮﻳـﺰ از‬
‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي )آﺑﻴﺎري(‪ ،‬ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﺟﻨﮕﻠـﻲ‪ ،‬ﻛﻮﻫـﺴﺘﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺮﻓﻲ و ﻏﻴﺮه‪ .‬ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻗﺒﻞ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻣﻮارد اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -3-2‬ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎز ‪ .‬آب از ﺧﺮوﺟﻲ ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ و از ﺣﻮﺿﻪ ﺧﺎرج‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-2‬ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺴﺘﻪ ‪ .‬آب در داﺧﻞ ﺣﻮﺿﻪ ذﺧﻴﺮه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ﺳﺪﻫﺎ‪ ،‬دﺷﺖﻫﺎي آﺑﻴﺎري و ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دق‪ ،‬ﻛﻮﻳﺮ‪ ،‬اﻟﻨﮓ‪ 1‬ﻳﺎ درﻳﺎﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪ -1-2-2‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ از دﻳﺪﮔﺎه رﻳﺎﺿﻲ ﻳﻚ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﺤﺪب ﺳﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ داراي ﻣﺴﺎﺣﺖ‪ ،‬ﺷﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ‪ ،‬ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪاي‪،‬‬
‫ﻧﻘﺎط ارﺗﻔﺎﻋﻲ و ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ از روي ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ )ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ اﻓﻖ( اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻳﺎ ﺑﻪﻛﻤﻚ ﻗﻮاﻧﻴﻦ رﻳﺎﺿﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و آﻧﻬﺎ را ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻳﺎ ﻛﻮه آﺑﻨﮕﺎري‪ 2‬ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﺴﺎﺣﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ و ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪاي ‪ :‬اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﻨﺤﻨﻲﺳﻨﺞ‪ 3‬و ﻣﺴﺎﺣﺖﻳﺎب‪ 4‬و از روي ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي راﻳﺎﻧﻪاي و ورود ‪ GIS‬ﺑﻪ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﻣﻮارد را ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ و ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ‬
‫ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎ ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺳﻴﺴﺘﻢ واﺣﺪﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‪ :‬در اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ SI‬ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﻣﺴﺎﺣﺖ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‪ ،(km2 ،‬ﻣﺤـﻴﻂ و ﻃـﻮلﻫـﺎ‬
‫)ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ‪ ،(km ،‬ارﺗﻔﺎع )ﻣﺘﺮ‪ ،(m ،‬زﻣﺎن )ﺛﺎﻧﻴﻪ‪ s ،‬ﻳﺎ ‪ ،(sec‬ﺳﺮﻋﺖ )ﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ‪ ،(m/s ،‬ارﺗﻔﺎع ﺑﺎرش )ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ‪ (mm ،‬ﺷـﺪت‬
‫ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ )ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ‪ (mm/h ،‬و ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن )ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ‪ (m3/s ،‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ در آﻏﺎز ﻛﺎر دو ﻧﻮع ﻧﻘﺸﻪ اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت دوﻻﻳﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه در ﻣﺤﻴﻂ ‪ ،GIS‬ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ دو‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻘﺸﻪ ارﺗﻔﺎﻋﻲ )ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺴﺎﺣﺖ( و ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪاي )ﺗﻮزﻳﻊ آﺑﺮاﻫﻪاي( اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ اﻳـﻦ دو ﻧﻘـﺸﻪ‪ ،‬اﺑﺘـﺪا‬

‫‪ -1‬ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻛﺎﺳﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺴﻄﺢ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ آب زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ آن ﻧﺰدﻳﻚ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ اﺳﺖ و ﮔﻴﺎﻫﺎن از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و آب ﺳـﻄﺤﻲ ﻧﻴـﺰ در آن ﺟﻤـﻊ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪2 - Orographic‬‬
‫‪3 - Curvimeter‬‬
‫‪4 - Planimeter‬‬
‫‪9‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫( ﺗﻬﻴﻪ و ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ )ﺧﺮوﺟﻲ ﺣﻮﺿﻪ( ﻣﺮاﺟﻌﻪ و‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﻣﻨﺎﺳﺐ )‬
‫‪250000 50000 25000‬‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ روي ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه اﻋﻤﺎل زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪاي روي ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬از ﻧﻘﻄﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺷﺮوع و روي ﺧﻂ راسﻫﺎ ﭼﻨﺎن ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪاي در داﺧﻞ ﺣﻮﺿﻪ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﻣﺮز ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﻣﻴﺰان اﺻﻠﻲ‪ -‬ﻛﻪ ﺣﻮﺿﻪ را ﻗﻄﻊ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ -‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻧﻘﺎط ارﺗﻔﺎﻋﻲ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺮوﺟﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺎط ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﻣﻬﻢ و ﻏﻴﺮه(‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه ﺑﺮ روي ﻛﺎﻏﺬ ﻧﺴﺨﻪ ﺑﺮداري ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺻﻮرت دﺳﺘﻲ‪ ،‬راﻳﺎﻧﻪاي و ﻳﺎ در ﻣﺤـﻴﻂ‬
‫‪ GIS‬ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻧﻘﺎط ﻣﻬﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬روﺳﺘﺎﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻨﺪﻫﺎي اﻧﺤﺮاﻓﻲ و ﻏﻴﺮه روي ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪاي و ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻣﻘﻴﺎس ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﻃﻮل و ﻋﺮض ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ در ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﻮﺿﻪ اﻟﺰاﻣﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :1‬اﮔﺮ اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪ GIS‬و ﻳﺎ ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ دﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮان ﻣـﻮارد ﺑـﺎﻻ را ﺑـﺎ ﻛﻴﻔﻴـﺖ‪ ،‬دﻗـﺖ و ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮي ﭘﺮدازش ﻛﺮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ‪ GPS‬در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺻﺤﺮاﻳﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﺴﻴﺎر‬
‫ﻛﺎرﺳﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ دﻗﺖ ‪ - GPS‬ﺑﻪوﻳﮋه دﻗﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ارﺗﻔﺎع ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ آن‪ -‬ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :2‬اﮔﺮ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎﺷﺪ و در روي ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ ،GPS‬ارﺗﻔﺎع و ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﻌﺪادي از ﻧﻘﺎط ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ ﺑﻪدﺳﺖ آورد و ﺳﭙﺲ ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﻣﻨﺎﺳﺐ روي ﻛﺎﻏﺬ ﺗﺮﺳﻴﻢ و ﻳـﺎ در ﻣﺤـﻴﻂ ‪ GIS‬ﺗﻌﺮﻳـﻒ‬
‫ﻛﺮد‪ .‬ﻧﻘﺎط ﻣﻬﻢ ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﻧﻘﺎط ﻣﺮزي و ﺧﺮوﺟﻲ ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺎط ارﺗﻔﺎﻋﻲ داﺧﻞ و ﻣﺠﺎور ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﻣﻬﻢ ﻣﺠﺎور ﺣﻮﺿﻪ ﻛﻪ در‬
‫روي ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬ﭼﺸﻤﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻗﻨﺎتﻫﺎ و ﻏﻴﺮه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2-2-2‬ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫ﭘﺲ از ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﺣﻮﺿﻪ روي ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬در آﻏﺎز ﻛﺎر ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﻄﻪ ﺧﺮوﺟﻲ )‪ (H0 =Hmin‬و ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﻮﺿﻪ )‪ (Hn = Hmax‬و‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﻣﻴﺰان اﺻﻠﻲ ارﺗﻔﺎﻋﻲ رﺳﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺣﺖﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ ﻣﺤﺼﻮر ﺑﻴﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﻣﻴﺰان ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣـﺴﺎﺣﺖ‬
‫ﻳﺎب ﻳﺎ ﻛﺎﻏﺬ ﺷﻄﺮﻧﺠﻲ ﻳﺎ ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎي راﻳﺎﻧﻪاي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻧﺘﻴﺠﻪ در ﻳﻚ ﺟﺪول ﺗﻮزﻳـﻊ ﻓﺮاواﻧـﻲ ﺗﻨﻈـﻴﻢ و ﺟـﺪول ﺗﻜﻤﻴـﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[5‬ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﺣﻠﻮاﻳﻲ در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 1‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲﻫـﺎي ﻣﻴـﺰان‪،‬‬
‫ﺣﺪود ﻃﺒﻘﺎت و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺮاواﻧﻲ ﺟﺪول ﻓﻮق را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪10‬‬

‫‪ -3-2-2‬ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل ﺣﻮﺿﻪ‬

‫اﮔﺮ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﭼﻨﺎن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ و ﻣﺤﻴﻂ آن ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ و ﻣﺤﻴﻂ ﺣﻮﺿـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬آن را ﻣـﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌـﺎدل‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﻣﻴﺰان در ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل ﺑﻪ ﺧﻂ راﺳﺖ و ﻣﺴﺎﺣﺖﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻛﺮدن ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم )‪ (1-2‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ Z‬ﺣﻞ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪Z2  0.5PZ  A  0‬‬ ‫)‪(1-2‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :P‬ﻣﺤﻴﻂ ﺣﻮﺿﻪ‪،‬‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬و‬
‫‪ Z1‬و ‪ : Z2‬رﻳﺸﻪﻫﺎي ﻣﻌﺎدﻟﻪ و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻃﻮل و ﻋﺮض ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل )‪:(Z1>Z2‬‬
‫‪P  P 2  16A‬‬
‫‪Z1 , Z2 ‬‬ ‫)‪(2-2‬‬
‫‪4‬‬
‫ﻧﺎﻣﺴﺎوي ‪ ، P  4 A‬ﺷﺮط وﺟﻮد ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬رﺳﻢ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل ‪ :‬ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻃﻮل و ﻋﺮض ‪ Z1‬و ‪ Z2‬رﺳﻢ ﻣـﻲﺷـﻮد ‪ .‬ﻣـﺴﺎﺣﺖﻫـﺎي ﺟﺰﻳـﻲ ) ‪ ( Ai‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﺴﺘﻄﻴﻞاﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮض ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺎوي ﻋﺮض ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل و ﻃﻮل آﻧﻬﺎ )‪ (wi‬از راﺑﻄﻪ )‪ (3-2‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ‪ ،wi‬ﻣﺴﺎﺣﺖﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ رﺳﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ در ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي در‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪1‬رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Ai‬‬
‫‪Wi ‬‬ ‫)‪(3-2‬‬
‫‪Z2‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ -4-2-2‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺠﻤﻌﻲ ﻣﺴﺎﺣﺖ ) ﻫﻴﭙﺴﻮﻣﺘﺮﻳﻚ(‬
‫ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ )ﻳﺎ درﺻﺪ آن( را ﻫﻴﭙﺴﻮﻣﺘﺮﻳﻚ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي رﺳﻢ آن در ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ ﻣـﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿـﻪ از‬
‫ﺳﺘﻮن ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺗﺠﻤﻌﻲ و ﻛﺮان ﺑﺎﻻي ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ را ﺑـﺎ ﻳـﻚ ﻣﻨﺤﻨـﻲ‬
‫ﻫﻤﻮار ﺑﻪ ﻫﻢ وﺻﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭙﺴﻮﻣﺘﺮﻳﻚ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺒﺪا‪ ،‬ﻛﺮان ﭘﺎﻳﻴﻦ اوﻟﻴﻦ ﻃﺒﻘـﻪ )‪ (Hmin‬ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨـﻲ ﻫﻴﭙـﺴﻮﻣﺘﺮﻳﻚ ﺣﻮﺿـﻪ‬
‫ﺣﻠﻮاﻳﻲ در ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪1‬رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -5-2-2‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﺒﻜﻪ زﻫﻜﺸﻲ‪ 2‬ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ را ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪاي )زﻫﻜﺸﻲ ﻳﺎ رودﺧﺎﻧﻪاي( ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮﻳﻦ ﺷـﺎﺧﻪ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪاي‪ ،‬و ﻧﻪ ﻟﺰوﻣﺎ ﭘﺮآبﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ را ﺷﺎﺧﻪ )رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬آﺑﺮاﻫﻪ‪ ،‬ﻛﺎﻧﺎل ﻳﺎ زﻫﻜﺶ( اﺻﻠﻲ ﺣﻮﺿـﻪ ﻣـﻲﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﻣﻴﺰان ﻣﺘﻮاﻟﻲ )اﺻﻠﻲ( ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزهﻫﺎﻳﻲ ﺗﻔﻜﻴﻚ )اﻓﺮاز( ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎزهﻫﺎ را آﺑﺮاﻫﻪ ﺟﺰﻳﻲ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨـﺪ و ﻣﺠﻤـﻮع‬

‫‪1 - Hypsometric‬‬
‫‪2 - Drainage stream‬‬
‫‪11‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫ﻃﻮل آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻮل رودﺧﺎﻧﻪ اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺮاواﻧﻲ رودﺧﺎﻧﻪ اﺻﻠﻲ را ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﺗﻜﻤﻴـﻞ‬
‫ﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺪول‪ ،‬ﻓﺮاواﻧﻲﻫﺎ ﻫﻤﺎن آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺪول ﻳﻚ ﺳﺘﻮن اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮاي ﺷﻴﺐﻫﺎي آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎي ﺟﺰﻳـﻲ ﻧﻴـﺰ‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ وزندار اﻳﻦ ﺷﻴﺐﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻴﺐ وزندار آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﺗﺎﻟﻮگ )ﺧﻂ اﻟﻘﻌﺮ( رودﺧﺎﻧﻪ در ﻧﻘﻄﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺣﻮﺿﻪ )‪ (Hmin‬اﺳﺖ و ﺳﺮﭼـﺸﻤﻪ آن )ﺑﻠﻨـﺪﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ( ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع )‪ ( Hmaxl‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎلﻛﺎرﺑﺮدي در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪،1‬‬
‫ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺮاواﻧﻲ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﺣﻠﻮاﻳﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻧﻴﻤﺮخ ﻃﻮﻟﻲ رودﺧﺎﻧﻪ اﺻﻠﻲ‪ :‬ﺗﺼﻮﻳﺮ رودﺧﺎﻧﻪ اﺻﻠﻲ در ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺎﺋﻢ‪ ،‬ﻧﻴﻤﺮخ ﻃﻮﻟﻲ آن اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ اﻳﻦ ﻧﻴﻤﺮخ ﺷـﻜﻞ ﺗـﺎﺑﻊ‬
‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪاي رودﺧﺎﻧﻪ اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي رﺳﻢ آن ﻣﻲﺗﻮان از آﺑﺮاﻫﻪ ﺗﺠﻤﻌﻲ و ﻛﺮان ﺑﺎﻻي ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﻧﻴﻤﺮخ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ اﺻﻠﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ در ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 1‬رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -6-2-2‬ارﺗﻔﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﻮﺿﻪ‬

‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ وزﻧﻲ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺣﻮﺿﻪ را ارﺗﻔﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آن از راﺑﻄﻪ )‪ (4-2‬و ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺴﺎﺣﺖ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1 n‬‬
‫‪Hm ‬‬ ‫‪ Hi Ai‬‬
‫‪A i 1‬‬
‫)‪(4-2‬‬

‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :Hm‬ارﺗﻔﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ )ﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :Ai‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺟﺰﻳﻲ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ(‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫) ‪ : Hi  (Hi 1  Hi‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ارﺗﻔﺎع دو ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻴﺰان ﻣﺘﻮاﻟﻲ )ﻣﺘﺮ( ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻃﺒﻘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫‪2‬‬
‫‪ :n‬ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﺎت ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺴﺎﺣﺖ‪.‬‬

‫‪ -7-2-2‬ﻣﻴﺎﻧﻪ و ﺻﺪك ارﺗﻔﺎﻋﺎت‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺻﺪك ارﺗﻔﺎﻋﺎت )ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﻛﻪ ‪ % p‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ زﻳﺮ آن ﻗﺮار دارد( از راﺑﻄﻪ )‪ (5-2‬و ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺴﺎﺣﺖ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ]‪.[5‬‬

‫‪H P  Hi ‬‬
‫‪ %p  A  Aci1  H‬‬ ‫)‪(5-2‬‬
‫‪Ai‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :HP‬ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﻛﻪ ‪ % P‬از ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ زﻳﺮ آن ﻗﺮار دارد )ﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :Hi‬ﻛﺮان ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﻃﺒﻘﻪ ﺻﺪك دار )ﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :% P‬درﺻﺪ ﺻﺪك ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪،‬‬
‫‪ : Aci-1‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺗﺠﻤﻌﻲ ﻃﺒﻘﻪ ﻗﺒﻞ از ﻃﺒﻘﻪ ﺻﺪكدار )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ(‪،‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪12‬‬

‫‪ :Ai‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺟﺰﻳﻲ ﻃﺒﻘﻪ ﺻﺪكدار)ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ(‪ ،‬و‬

‫‪ : H‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺻﺪكدار )ﻣﺘﺮ(‪.‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺻﺪك دار ﻃﺒﻘﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺗﺠﻤﻌﻲ آن ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ ﻣﺴﺎوي ‪ ،A‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ %P‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻت ﺧﺎص‪ :‬ﺑﺎ ﻓـﺮض ‪ ، P  25‬ﭼـﺎرك اول ارﺗﻔﺎﻋـﺎت ) ‪ P  50 ، (Q1‬ﻣﻴﺎﻧـﻪ ارﺗﻔﺎﻋـﺎت )ﭼـﺎرك دوم( و ‪ P  75‬ﭼـﺎرك ﺳـﻮم‬
‫ارﺗﻔﺎﻋﺎت ) ‪ (Q3‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ -8-2-2‬ﺷﻴﺐ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪ ﺷﻴﺐﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻛﺎرﺑﺮدي ﺧﺎص دارد‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺘﺪاول ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮاﺳﺖ‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﺷﻴﺐ ﺧﺎم ﺣﻮﺿﻪ )ﺷﻴﺐ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل(‬

‫اﻳﻦ ﺷﻴﺐ‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﺷﻴﺐ وزﻧﻲ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪H max  H min‬‬
‫‪%I ‬‬ ‫)‪(6-2‬‬
‫‪10 Z1‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ Hmax‬و ‪ :Hmin‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ارﺗﻔﺎع ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ و ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﻮﺿﻪ )ﻣﺘﺮ(‪ ،‬و‬
‫‪ : Z1‬ﻃﻮل ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ(‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫ب‪ -‬ﺷﺎﺧﺺ ﺷﻴﺐ‬

‫در اﻳﻦ ﺷﻴﺐ‪ ،‬اﺛﺮﻫﺎ و ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲﻫﺎي ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﻣﻴﺰان دﺧﺎﻟﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪n‬‬
‫‪3.162‬‬
‫‪%I p ‬‬
‫‪Z1 Z2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ai Hi‬‬ ‫)‪(7-2‬‬
‫‪i 1‬‬

‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :IP‬ﺷﺎﺧﺺ ﺷﻴﺐ )درﺻﺪ(‪،‬‬
‫‪ Z1‬و ‪ : Z2‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻃﻮل و ﻋﺮض ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ : Hi‬اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع دو ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻴﺰان ﻣﺘﻮاﻟﻲ ‪ Hi‬و ‪) Hi-1‬ﻣﺘﺮ( ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻃﺒﻘﺎت اﺳﺖ‪،‬‬
‫‪ :Ai‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺟﺰﻳﻲ ﺑﻴﻦ‪ Hi‬و ‪) Hi-1‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ(‪ ،‬و‬
‫‪ :n‬ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﺎت ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺴﺎﺣﺖ‪.‬‬

‫ج‪-‬ﺷﻴﺐ ﻣﺘﻮﺳﻂ )روش ﻫﻮرﺗﻦ(‬

‫در اﻳﻦ روش ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ رﺳﻢ ﺧﻄﻮط اﻓﻘﻲ و ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎ ﻣﺮﺑﻊﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺷﻴﺐ اﻓﻘـﻲ و ﻗـﺎﺋﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﻴﺐ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ اﻳﻦ دو ﺷﻴﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻗﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1- Slope Index‬‬

‫‪13‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫‪n1  H‬‬
‫‪%S1 ‬‬ ‫ﺷﻴﺐ اﻓﻘﻲ‬ ‫)‪(8-2‬‬
‫‪10L1‬‬
‫‪n 2  H‬‬
‫‪%S2 ‬‬ ‫ﺷﻴﺐ ﻋﻤﻮدي‬ ‫)‪(9-2‬‬
‫‪10L 2‬‬
‫‪S1  S2‬‬
‫‪%S ‬‬ ‫ﺷﻴﺐ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﻮﺿﻪ‬ ‫)‪(10-2‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ‪:‬‬
‫‪ n1‬و ‪ : n2‬ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻌﺪاد ﻧﻘﺎط ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﻣﻴﺰان ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﻮط اﻓﻘﻲ و ﻋﻤﻮدي ﺷﺒﻜﻪ‪،‬‬
‫‪ L1‬و‪ :L2‬ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺠﻤﻮع ﻃﻮل ﺧﻄﻮط اﻓﻘﻲ و ﻋﻤﻮدي ﻣﺤﺼﻮر در ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ(‪ ،‬و‬
‫‪ : H‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﻣﻴﺰان اﺻﻠﻲ )ﻣﺘﺮ(‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺮز ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ -9-2-2‬ﺷﻴﺐﻫﺎي آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‬

‫ﺑﺮاي آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺷﻴﺐﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ آن اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﺷﻴﺐ ﺧﺎم‬

‫‪H max  H min‬‬

‫‪%I r ‬‬ ‫)‪(11-2‬‬
‫‪10L R‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :Hmaxl‬ارﺗﻔﺎع ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ )ﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :Hmin‬ارﺗﻔﺎع ﺧﺮوﺟﻲ )ﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :LR‬ﻃﻮل آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ(‪ ،‬و‬
‫‪ :Ir‬ﺷﻴﺐ ﺧﺎم آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ)درﺻﺪ(‪.‬‬
‫ﺷﻴﺐ ﺧﺎم آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ در ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ )ﺣﻠﻮاﻳﻲ( در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 1‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﺷﻴﺐ وزﻧﻲ‬

‫اﻳﻦ ﺷﻴﺐ از ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ وزﻧﻲ ﻃﻮلﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪Hi‬‬
‫‪%Ii ‬‬ ‫ﺷﻴﺐ ﺟﺰﻳﻲ‬ ‫)‪(12-2‬‬
‫‪10Li‬‬
‫‪n‬‬
‫‪1‬‬
‫‪%I w ‬‬
‫‪LR‬‬
‫) ‪ (Li )(%Ii‬‬ ‫ﺷﻴﺐ وزﻧﻲ‬ ‫)‪(13-2‬‬
‫‪i 1‬‬

‫ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ‪:‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪14‬‬

‫‪ : Hi  Hi  Hi1‬اﺧﺘﻼف دو ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻴﺰان ﻣﺘﻮاﻟﻲ )ﻣﺘﺮ(‪،‬‬

‫‪ :Li‬ﻃﻮل ﺟﺰﻳﻲ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪: LR   Li‬ﻃﻮل آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :n‬ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﺎت ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‪ ،‬و‬
‫‪ :Iw‬ﺷﻴﺐ وزﻧﻲ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‪.‬‬
‫ﺷﻴﺐ وزﻧﻲ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ در ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ )ﺣﻠﻮاﻳﻲ( در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪) 1‬ﺳﺘﻮن آﺧﺮ ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ آﺑﺮاﻫﻪ( آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬دو ﺷﻴﺐ ﻓﻮق از ﻧﻈﺮ رﻳﺎﺿﻲ ﻳﻜﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ج‪ -‬ﺷﻴﺐ ﺗﻌﺎدل ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‬

‫‪H B  H min‬‬
‫‪%I h ‬‬ ‫)‪(14-2‬‬
‫‪10L R‬‬
‫‪ : Ih‬ﺷﻴﺐ ﺗﻌﺎدل ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫‪ :HB‬ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﻄﻪ ‪) B‬ﻣﺘﺮ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ روي ﻧﻴﻤﺮخ ﻃﻮﻟﻲ رودﺧﺎﻧﻪ اﺻﻠﻲ‪ ،‬از ﺧﺮوﺟﻲ ﺧﻄﻲ ﭼﻨﺎن رﺳﻢ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺴﺎﺣﺖﻫﺎي اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﺧﻂ و ﻧﻴﻤـﺮخ‬
‫در ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ آن ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺤﻞ ﺑﺮﺧﻮرد اﻳﻦ ﺧﻂ و ﻣﺤﻮر ارﺗﻔﺎﻋﺎت ‪ HB‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺷﻴﺐ اﻳﻦ ﺧﻂ‪ ،‬ﺷـﻴﺐ ﺗﻌـﺎدل ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ HB‬ﻣﻲﺗﻮان از ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻳﺎ راﺑﻄﻪ )‪ (15-2‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ 1‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪HB  ‬‬ ‫‪  Hi  Hi1   Li   H min‬‬ ‫)‪(15-2‬‬
‫‪ L R‬‬ ‫‪i 1‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺷﻴﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻴﺐ ﺗﻌﺎدل ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ )ﺣﻠﻮاﻳﻲ( در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 1‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -10-2-2‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي زﻫﻜﺸﻲ و ﺷﻜﻞ ﺣﻮﺿﻪ‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﺮاﻛﻢ زﻫﻜﺸﻲ‬

‫‪1 n‬‬
‫‪Dd ‬‬ ‫‪ Li‬‬
‫‪A i 1‬‬
‫)‪(16-2‬‬

‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :Dd‬ﺗﺮاﻛﻢ زﻫﻜﺸﻲ ) ‪،( km / km 2‬‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ)‪،(km2‬‬
‫‪ :   Li‬ﻣﺠﻤﻮع ﻃﻮل ﺗﻤﺎم آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ ﺣﻮﺿﻪ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ(‪ ،‬و‬
‫‪ :n‬ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪﻛﻪ در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﺑﻴﺶﺗﺮي از آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ وﺟﻮد دارد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﻴﻼبﻫﺎ‬
‫ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪15‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫‪1‬‬
‫ب‪ -‬ﺿﺮﻳﺐ ﮔﺮاوﻳﻠﻴﻮس‬

‫اﮔﺮﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ داﻳﺮه ﻛﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ و ﻣﺤﻴﻂ آن ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻮﺿﻪ اﺳﺖ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪Cg  0.28PA 0.5‬‬ ‫)‪(17-2‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ‪ ،Cg = 1‬ﺣﻮﺿﻪ ﻳﻚ داﻳﺮه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻴﺰان ﻛﻪ ‪ Cg‬از ‪ 1‬ﺑﺰرگﺗﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﻮﺿﻪ ﻛﺸﻴﺪهﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺣـﺪود‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻴﻦ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 1/6‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫ج‪ -‬ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﻞ‬

‫اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪R f  AL2‬‬ ‫)‪(18-2‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :L‬ﻃﻮل ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺗﺎ دورﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ آن )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ(‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ Rf = 1‬و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻪﺳﻤﺖ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻴﻞ ﻛﻨﺪ‪Rf ،‬ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫‪ R f  0‬ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺣﻮﺿﻪ ﻫﺎ ‪ R f  0.5‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -11-2-2‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻤﻲ ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪاي‬

‫اﺳﺘﺮاﻫﻠﺮ‪ 3‬ردهﺑﻨﺪي رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ را در ﺳﺎل‪ 1952‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪ .‬او ﺷﻤﺎرهﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم رده رودﺧﺎﻧﻪ )‪ (w‬را ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي رودﺧﺎﻧﻪ ﻧـﺴﺒﺖ‬
‫داد‪ .‬اوﻟﻴﻦ رده ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺮﺷﺎﺧﻪﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دوﻣﻴﻦ رده از ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ دو رده ‪ 1‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ و اﻳﻦ روﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺧﺮوﺟﻲ اداﻣـﻪ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ]‪ .[9‬ﺷﻜﻞ )‪ ( 4-2‬اﻳﻦ ردهﺑﻨﺪي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ رده ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ در ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﺗﻮﺻـﻴﻒ‬
‫ﻛﻤﻲ ﺷﺒﻜﻪ رودﺧﺎﻧﻪاي ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺷﻤﺎرش ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ رده )‪،(Nw‬‬
‫ب‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻃﻮل ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ رده )‪ ،(Lw‬و‬
‫ج‪ -‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺴﺎﺣﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ رده )‪.(Aw‬‬
‫ﺑﻴﻦ ردهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ رواﺑﻄﻲ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ راﺑﻄﻪ )‪ (19-2‬ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻣﺴﺎﺣﺖ رده ‪ 2‬ﺑﺎ رده ‪ 1‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪A 2   A1   A 02‬‬ ‫)‪(19-2‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ : A2‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪ رده ‪ 2‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪،A‬‬
‫‪ :A1‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺷﺎﺧﻪ رده ‪ 1‬ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ رده ‪ ،2‬و‬
‫‪ :AO2‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪه ﺑﻴﻦ رده ‪ 2‬ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و ردهﻫﺎي ‪ 1‬ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ آن‪.‬‬

‫‪1- Gravelius‬‬
‫‪2- Form Factor‬‬
‫‪3- Strahler‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪16‬‬

‫ﺷﻜﻞ)‪ AO2 ،( 5-2‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -4-2‬ردهﻫﺎي رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -5-2‬ﻣﺴﺎﺣﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ رده‬

‫‪1‬‬
‫‪ -1-11-2-2‬ﻗﺎﻧﻮن ردهﻫﺎ‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ )ﻧﺴﺒﺖ اﻧﺸﻌﺎب(‬

‫‪N w 1‬‬
‫‪ R b ‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در آن ‪ Nw‬ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﻪﻫـﺎي رده ‪ w‬اﺳـﺖ‪ .‬ﺣـﺪود‬ ‫در اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﺴﺒﺖ اﻧﺸﻌﺎب )‪ 2(Rb‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫‪Nw‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ‪ 3  R b  5‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ ، Rb‬ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ ﻧﻘﺎﻃﻲ ﺑـﻪ ﻣﺨﺘـﺼﺎت )‪ (w,Nw‬ﺑـﺮاي ﻛﻠﻴـﻪ ردهﻫـﺎ روي‬
‫ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺗﻤﺎم ﻟﮕﺎرﻳﺘﻤﻲ ﭘﻴﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺧﻂ ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﺑﺮازش داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮازش ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﻏﻴـﺮ‬
‫ﺧﻄﻲ )ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺧﻄﻲ( ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬راﺑﻄﻪاي ﺧﻄﻲ ﺑﻴﻦ ‪ Nw‬و ‪) w‬ﺑﺎ ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢﮔﻴﺮي از دادهﻫﺎ( ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳـﺪ‪ ،‬ﺷـﻴﺐ ﺧـﻂ ‪Rb‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1- Ordering Law‬‬

‫‪2- Biforcation Ratio‬‬
‫‪17‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫ب‪ -‬ﻗﺎﻧﻮن ﻃﻮل ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ )ﻧﺴﺒﺖ ﻃﻮل(‬

‫‪Lw‬‬
‫‪ R L ‬ﺗﻌﺮﻳـﻒ‬ ‫در اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻃﻮل ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻫﺮ رده )‪ (w,Lw‬ﺣﺴﺎب ﺷﺪه و ﺳـﭙﺲ ﻧـﺴﺒﺖ ﻃـﻮل‪ 1‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫‪L w 1‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺪود ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ‪ 1.5  R L  3.5‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ ،RL‬ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ ﻧﻘﺎﻃﻲ ﺑﻪ ﻣﺨﺘـﺼﺎت )‪ (Lw‬ﺑـﺮاي ﻛﻠﻴـﻪ‬
‫ردهﻫﺎ روي ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺗﻤﺎم ﻟﮕﺎرﻳﺘﻤﻲ ﭘﻴﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻛﻤﻚ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﻏﻴﺮﺧﻄﻲ )ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﺧﻄـﻲ ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﻟﮕﺎرﻳﺘﻤﻲ( ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ‪ RL‬ﻗﺪر ﻣﻄﻠﻖ ﺷﻴﺐ ﺧﻂ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ج‪ -‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺴﺎﺣﺖﻫﺎي زﻫﻜﺸﻲ )ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺎﺣﺖ(‬

‫‪Aw‬‬
‫‪ R a ‬ﺗﻌﺮﻳـﻒ‬ ‫در اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺑﺘﺪا ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻫﺮ رده )‪ (Aw‬ﺣﺴﺎب ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺳـﭙﺲ‪ ،‬ﻧـﺴﺒﺖ ﻣـﺴﺎﺣﺖ‪ 2‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫‪A w 1‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ دو ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ ﻧﻘﺎﻃﻲ ﺑﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت )‪ w‬و ‪ (Aw‬روي ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﺗﻤـﺎم ﻟﮕـﺎرﻳﺘﻤﻲ ﭘﻴـﺎده و ﺧﻄـﻲ از آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﻲﮔﺬراﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻴﺐ ﺧﻂ ‪ Ra‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻂﻫﺎي ﺑﺎﻻ اﻏﻠﺐ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻟﮕﺎرﻳﺘﻤﻲ دارﻧﺪ ﻛﻪ ‪ RL ،Ra‬و ‪ Rb‬ﭘﺎدﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ اﻳﻦ ﺧﻂﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫) ‪log  N w   a  bw  R b  anti log( b‬‬ ‫)‪(20-2‬‬
‫) ‪log  L w   c  dw  R L  anti log( d‬‬ ‫)‪(21-2‬‬
‫) ‪log  A w   e  fw  R a  anti log( f‬‬ ‫)‪(22-2‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ -2-11-2-2‬اﺑﻌﺎد ﺑﺮﺧﻪاي‬

‫اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ از ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ )ﺑﺮﺧﻪ( ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آن ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪L‬‬
‫ﺗﻘـﺴﻴﻢ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ r .‬ﻋـﺪد‬ ‫ﮔﺎم اول‪ -‬ﻃﻮل ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي )‪ (L‬اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻃﻮل ﺑﻪ ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻃﻮل‬
‫‪r‬‬
‫ﺻﺤﻴﺢ دﻟﺨﻮاﻫﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ‪ r =3‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد ‪ .‬ﺣﺎل ﺗﻌﺪاد ﻗﻄﻌﺎت )‪ (N1‬را ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ ‪ D1  log N1 / Logr .‬ﺑﻪ ﻧﺎم اوﻟـﻴﻦ‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﺮﺧﻪاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪L‬‬
‫ﺗﻘـﺴﻴﻢ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻗﺒـﻞ ﺗﻌـﺪاد آﻧﻬـﺎ )‪ (N2‬ﺷـﻤﺎرش ﻣـﻲﺷـﻮد و‬ ‫ﮔﺎم دوم‪ -‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺎﻻ ﺗﻜﺮار ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﺑﺮاﻫﻪ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻃﻮل‬
‫‪r2‬‬
‫‪ D2  log N 2 / Logr‬ﺑﻪ ﻧﺎم دوﻣﻴﻦ ﺑﻌﺪ ﺑﺮﺧﻪاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪LogN3‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪ D3 ‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﺎمﻫـﺎي ﺑﻌـﺪي‬ ‫ﮔﺎم ﺳﻮم‪ -‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎﻻ‪ ،‬آﺑﺮاﻫﻪ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 3‬ﺗﻘﺴﻴﻢ‪ N3 ،‬ﺷﻤﺎرش و‬
‫‪3Logr‬‬ ‫‪r‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ روش اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ‪ i‬اﻣﻴﻦ ﺑﻌﺪ ﺑﺮﺧﻪاي از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪1- Length Ratio‬‬

‫‪2- Area Ratio‬‬
‫‪3- Fractal Dimension‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪18‬‬

‫‪log Ni‬‬
‫‪Di ‬‬ ‫)‪(23-2‬‬
‫‪i log r‬‬
‫ﺷﻜﻞﻫﺎي )‪ (6-2‬و )‪ D3 ، D2 ،D1 ،(7-2‬و را در دو ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در ﺷﻜﻞ )‪ (6-3‬اﺑﻌﺎد ﺑﺮﺧﻪاي ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ‬
‫و ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ‪ 2‬اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺷﻜﻞ )‪ (7-2‬ﻏﻴﺮ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﺑﻌﺪ ﺑﺮﺧﻪاي ﻣﻤﻜـﻦ‪ 2 ،‬ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬دو راﺑﻄـﻪ زﻳـﺮ ﻧﻴـﺰ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ D1‬و ‪ D2‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫) ‪log(R b‬‬
‫‪D1 ‬‬ ‫)‪(24-2‬‬
‫) ‪log(R L‬‬
‫) ‪2log(R L‬‬
‫‪D2 ‬‬ ‫)‪(25-2‬‬
‫) ‪log(R a‬‬

‫‪ -12-2-2‬اﺳﺘﻔﺎده از ‪ GIS‬در ﺑﺮآورد ﺧﻮاص ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ‬

‫اﻣﺮوزه ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎي ‪ GIS‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﻣﻮارد ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ را ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ و دﻗﺖ زﻳﺎد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟـﻪ ﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ داﻧﺴﺘﻦ ﺑﻨﻴﺎن رﻳﺎﺿﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎ و ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ از ﺿﺮورﻳﺎت اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺿﺮورت اﺳﺎس ﻛﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖﻫـﺎي‬
‫راﻳﺎﻧﻪاي در ﺻﻮرﺗﻲ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮ‪ ،‬داﻧﺶ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را دارا ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ او در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻴﺶﺗـﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه ﻣﻔﻴﺪﺗﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -3-2‬ﺧﺎكﺷﻨﺎﺳﻲ و زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﻮﺿﻪ‬

‫زﻣﻴﻦ و ﺧﺎك ﺣﻮﺿﻪ ﻳﻜﻲ از اﺟﺰاي ﻣﻬﻢ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪاﻧﺪ و ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﻲ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻤﻲ ﺗﺎﺑﻊ آن دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ در روش ‪ SCS‬ﻣﻴﺰان‬
‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﺧﺎك ﺣﻮﺿﻪ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪ CN‬ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪهاي اﺳﺖ ‪ .‬در روشﻫﺎ ﻳﺎ اﻟﮕﻮﻫﺎي دﻳﮕﺮ در ﺑﺮآورد رواﻧﺎب‪ ،‬ﺳﻴﻼب ﻳﺎ رﺳـﻮب‬
‫ﻧﻴﺰ ﺗﺸﻜﻴﻼت زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺧﺎك ﺣﻮﺿﻪ اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي دارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼبﻫﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﮔﺴﺘﺮده در زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺧﺎك ﺣﻮﺿـﻪ ﻧﻴـﺴﺖ‪ ،‬در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮارد ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ - 6 -2‬ﺣﻮﺿﻪاي ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﺑﺮﺧﻪاي ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ‪2‬‬

‫)‪ D2 = 1.13 ، D1 = 1.00‬و ‪[36] ( D3 = 1.39‬‬
‫‪19‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -7-2‬اﺑﻌﺎد ﺑﺮﺧﻪاي در ﺣﻮﺿﻪ ﻏﻴﺮ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ‬

‫) ‪ D2 = 1.13 ، D1 = 1.00‬و ‪[36] ( D3= 1.29‬‬

‫‪ -1-3-2‬ﮔﺮوه ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺧﺎكﻫﺎ‬

‫ﺧﺎكﻫﺎ از ﻧﻈﺮ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﺗﻮﻟﻴﺪ رواﻧﺎب ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻪ ﭼﻬﺎرﮔﺮوه اﺻﻠﻲ ‪ C ،B ،A‬و ‪ D‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﺑﺮ اﺳﺎس ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﺷﺪت ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﺧﺎك ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪-‬ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻼ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ -‬ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺸﺨـﺼﺎت‬
‫اﻳﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ در ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژي و از ﺟﻤﻠﻪ در ﻣﺮﺟﻊ ]‪ [1‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول )‪ (1-2‬ﺷﺪت ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮي ﭼﻬﺎر ﮔﺮوه ﺧـﺎك را ﻧـﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -1-2‬ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﺷﺪت ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮي ﮔﺮوه ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺧﺎكﻫﺎ ]‪[1‬‬

‫ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﺷﺪت ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮي‪،‬‬
‫ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪ رواﻧﺎب‬ ‫ﮔﺮوه ﺧﺎك‬
‫ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻛﻢ‬ ‫ﺑﻴﺶﺗﺮ از ‪76/2‬‬ ‫‪A‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪38/1-76/2‬‬ ‫‪B‬‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎ زﻳﺎد‬ ‫‪12/7-38/1‬‬ ‫‪C‬‬
‫زﻳﺎد‬ ‫‪0 -12/7‬‬ ‫‪D‬‬

‫‪ -2-3-2‬زﻳﺮﮔﺮوهﻫﺎي ﺧﺎك‬
‫ﮔﻴﻔﻮرد‪ 1‬و ﻫﻤﻜﺎران )‪ (1975‬ﻫﺮ ﮔﺮوه از ﺧﺎكﻫﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﺳﻪ زﻳﺮ ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻛـﺮدهاﻧـﺪ ]‪ .[1‬زﻳـﺮ ﮔـﺮوه ﭘـﺎﻳﻴﻨﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ )‪ ،(-‬زﻳﺮ ﮔﺮوه ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ )‪ (+‬و زﻳﺮ ﮔﺮوه ﻣﻴﺎﻧﻲ ﺑﺪون ﻋﻼﻣﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﺑﺮاﺳﺎس ﻛﻢﺗـﺮﻳﻦ ﻧﻔـﻮذﭘـﺬﻳﺮي ﻳـﺎ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﻤﻖ و زﻫﻜﺸﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪولﻫﺎي )‪ (2-2‬و )‪ (3-2‬اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪيﻫﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -2-2‬زﻳﺮ ﮔﺮوه ﺧﺎكﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﺷﺪت ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮي آﻧﻬﺎ ]‪[1‬‬
‫زﻳﺮ ﮔﺮوهﺧﺎك‬ ‫‪D-‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D+‬‬ ‫‪C-‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C+‬‬ ‫‪B-‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪B+‬‬ ‫‪A-‬‬ ‫‪A‬‬
‫ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي‪،‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪6/3 10/ 7‬‬ ‫‪16 22/3 28/ 7‬‬ ‫‪39/1‬‬ ‫‪54/1 68/ 8‬‬ ‫‪85/1‬‬ ‫‪89‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ‬

‫‪1-Gifford‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪20‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -3-2‬زﻳﺮ ﮔﺮوه ﺧﺎكﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻤﻖ و زﻫﻜﺸﻲ آﻧﻬﺎ ]‪[1‬‬

‫رده زﻫﻜﺶ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫ﻋﻤﻖ ﺧﺎك‬
‫ﺑﺴﻴﺎرﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻧﺴﺒﺘﺎﺧﻮب‬ ‫ﺧﻮب‬ ‫زﻳﺎد‬
‫‪D-‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻋﻤﻴﻖ‬
‫‪D-‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A-‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻋﻤﻴﻖ‬
‫‪D-‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪C-‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪B+‬‬ ‫ﻛﻢ ﻋﻤﻖ‬
‫‪-‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬ ‫ﺑﺴﻴﺎرﻛﻢﻋﻤﻖ‬
‫‪ B+ -1‬ﺑﺎ ﺷﺮط ارﻳﺪﻳﺴﻮل‪ ،1‬اﻳﻨﺴﭙﺘﺎ ﺳﻮل واﻧﺘﻮﺳﻮل ‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ‪ A‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ -2‬دردﺷﺖﻫﺎي ﺳﻴﻞﮔﻴﺮ ‪ D+‬و در ﻣﺨﺮوط اﻓﻜﻨﻪﻫﺎي آﺑﺮﻓﺘﻲ ‪ C -‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬اﮔﺮ ارﻳﺪﻳﺴﻮل‪ ،‬اﻳﻨﺴﭙﺘﺎ ﺳﻮل و اﻧﺘﻮﺳﻮل ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،C+‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ‪ B-‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-3-2‬ﮔﺮوهﺑﻨﺪي ﺧﺎكﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ‬

‫ﮔﺮوهﺑﻨﺪي ﺧﺎكﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺎ ﻣﻘﻴـﺎس ﻣﻨﺎﺳـﺐ‪ ،‬ﻣـﺸﺎﻫﺪهﻫـﺎي ﺻـﺤﺮاﻳﻲ و در ﺻـﻮرت اﻣﻜـﺎن اﻧﺠـﺎم‬
‫آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎي ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮرﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد و دﻗﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﺗﺮاﻛﻢ ﻧﻘﺎط و ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺗﻌـﺪاد‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻧﺎمﺑﺮده‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﻧﻘﺸﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس‬
‫‪50000 25000 10000‬‬
‫ﻧﻘﺎط ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎي ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ﺣﻮﺿﻪ و دﻗﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻫﻤﮕﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻛﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺷﺪت ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي و ﺳﺎﻳﺮ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺧﺎك ﺳﻄﺤﻲ ﺣﻮﺿﻪ را ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از اﺳـﺘﻮاﻧﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻋﻜـﺲﻫـﺎي ﻣـﺎﻫﻮارهاي ﺣﻮﺿـﻪﻫـﺎي آﺑﺮﻳـﺰ ﺑـﺮاي ﻛﺎرﺑﺮدﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺧﺎكﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﮔﻴﺎﻫﻲ وﻏﻴﺮه وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻜﺲﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ روزآﻣﺪ ﺑﻮده و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ دارا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻜﺲﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت رﻗﻮﻣﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ‪ GIS‬آﻧﻬﺎ را ﭘﺮدازش ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 1‬ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﺧـﺎك ﺣﻮﺿـﻪ‬
‫ﺣﻠﻮاﻳﻲ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -4-3-2‬رﻃﻮﺑﺖ اوﻟﻴﻪ ﺧﺎك‪(AMC) 4‬‬

‫ﻣﻴﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك ﻗﺒﻞ از ﺑﺎرش ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را رﻃﻮﺑﺖ اوﻟﻴﻪ ﺧﺎك ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ در اﻳﺠﺎد رواﻧﺎب ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺎرشﻫﺎي ﻣﻨﻔﺮد ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎﺛﻴﺮ رﻃﻮﺑﺖ اوﻟﻴﻪ ﺧﺎك در ﺗﻮﻟﻴﺪ رواﻧﺎب ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدن ﺷﺪت ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﺧـﺎك در ﻣﻴـﺰان‬
‫رﻃﻮﺑﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺎك اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ رواﻧﺎب ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺧﺎك و ﺑﺎرش‪ ،‬ﭘﺲ از اﺷﺒﺎع ﺷﺪن ﺧﺎك ﺻﻮرت‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻴﺰان رواﻧﺎب ﺑﻪ رﻃﻮﺑﺖ اوﻟﻴﻪ ﺧﺎك ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ رﻃﻮﺑﺖ اوﻟﻴﻪ ﺧﺎك ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﻛﻢﺗـﺮي از ﺑـﺎرش‬
‫ﺻﺮف اﺷﺒﺎع ﻛﺮدن ﺧﺎك ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻄﺤﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ در اراﺿﻲ ﻛﺸﺎورزي ﻛﻪ درﺣـﺎل آﺑﻴـﺎرياﻧـﺪ ﻳـﺎ‬
‫زﻣﺎن ﻛﻤﻲ از آﺑﻴﺎري آﻧﻬﺎ ﻣﻲﮔﺬرد ﺣﺎﻳﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻗﺒﻠـﻲ ﺧـﺎك در ﻫـﺮ ﺣﻮﺿـﻪ و ﻗﺒـﻞ از ﻫـﺮ رﻳـﺰش ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎ‬
‫ﻏﻴﺮﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ روشﻫﺎي ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺮوفﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﭘﻨﺞ روز ﻗﺒﻞ در دو ﻓـﺼﻞ‬

‫‪1- Aridisols‬‬
‫‪2- Inceptisols‬‬
‫‪3- Antosols‬‬
‫‪4- Antecident Moisture Conditions‬‬
‫‪21‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫رﺷﺪ و ﺧﻮاب ﮔﻴﺎه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روش ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺎك آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ (SCS) 1‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه و ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺧﻮﺑﻲ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫رﻃﻮﺑﺖ اوﻟﻴﻪ ﺧﺎك را ﺑﻪ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ‪ II ،I‬و ‪ III‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺑﺎرش ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ رﻃﻮﺑﺖ اوﻟﻴﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﺼﻞ ﺳﺎل ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳـﻦ رو ﺑـﺮاي دوره روﻳـﺶ‪)2‬ﻓـﺼﻞ‬
‫رﺷﺪ( و دوره ﺧﻮاب‪ 3‬ﮔﻴﺎه )ﻓﺼﻞ ﺧﻮاب( ﻣﻴﺰان ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از رﻃﻮﺑﺖ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇـﺖ ﺧـﺎك آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺟـﺪول )‪ (4-2‬را‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -4-2‬ارﺗﻔﺎع ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺮاي دوره ﺧﻮاب و روﻳﺶ ]‪[1‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ در ‪ 5‬روز ﻗﺒﻞ از ﺑﺎرش ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ )ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ(‬
‫وﺿﻌﻴﺖ رﻃﻮﺑﺖ اوﻟﻴﻪ )‪(AMC‬‬
‫ﻓﺼﻞ رﺷﺪ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺧﻮاب‬
‫ﻛﻢﺗﺮ از ‪35/6‬‬ ‫ﻛﻢﺗﺮ از ‪12/7‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪35/6 -53/3‬‬ ‫‪12/7-27/9‬‬ ‫‪II‬‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮاز ‪53/3‬‬ ‫ﺑﻴﺶﺗﺮ از ‪27/9‬‬ ‫‪III‬‬

‫‪ -4-2‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺣﻮﺿﻪ‬

‫ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺸﺖ و ﻧﻮع اﺳﺘﻔﺎده از زﻣﻴﻦ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ و ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار در ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳـﻦ دﻳـﺪﮔﺎه‬
‫ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺑﻪ دو ﻧﻮع اﺻﻠﻲ ﺟﻨﮕﻠﻲ و ﻏﻴﺮ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﺎران )ورودي( ﺑﻪ ﺳﻴﻼب )ﺧﺮوﺟﻲ( در ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ )ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ(‪ ،‬ﮔﻴﺎه ﻧﻘﺶ ﺗﺨﻔﻴﻒ رواﻧـﺎب را از ﻧﻈـﺮ ﺷـﺪت و‬
‫ارﺗﻔﺎع اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ )ﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﺑﺎرانﻫﺎي ﺷﺪﻳﺪ( در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﻴﺮ ﺟﻨﮕﻠـﻲ‪ ،‬ﺳـﻴﻼبﻫـﺎي ﻧـﺴﺒﺘﺎ‬
‫ﻛﻮﭼﻜﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺟﻨﮕﻞ )ﺣﺘﻲ ﻗﺴﻤﺘﻲ از آن(‪ ،‬ﺳﻴﻼبﻫﺎ ﭼﻬﺮه ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺨﺮﺑﻲ را از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.4‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺘﺪاول ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ 5‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬وﻳﮋﮔـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪ رواﻧﺎب را در ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﺤﻮه ﻛﺸﺖ و ﻛﺎر در اراﺿﻲ ﻛﺸﺎورزي اﻫﻤﻴـﺖ وﻳـﮋهاي دارد‪ .‬روشﻫـﺎ و واژهﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺮﺟﻊ ]‪ [1‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﻮع )اﻟﻒ( وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺧﻮب‪ -‬ﺗﻮﻟﻴﺪ رواﻧـﺎب در ﺳـﻄﺢ ﺣﻮﺿـﻪ ﻛـﻢ اﺳـﺖ‪) ،‬ب( وﺿـﻌﻴﺖ‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ -‬ﺗﻮﻟﻴﺪ رواﻧﺎب در ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ و )پ( وﺿـﻌﻴﺖ ﻫﻴـﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺿـﻌﻴﻒ‪ -‬ﺗﻮﻟﻴـﺪ رواﻧـﺎب در ﺳـﻄﺢ‬
‫ﺣﻮﺿﻪ زﻳﺎد اﺳﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﺘﺎﺛﺮ از ﻧﻮع و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﺳﺘﻔﺎده از زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻧـﻮع اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫زﻣﻴﻦ از ﻧﻈﺮ وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ اراﺿﻲ ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﻣﺮﺗﻌﻲ و ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -‬اراﺿﻲ ﻛﺸﺎورزي‪ :‬وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻛﺸﺖ و ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﺷﺪت ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﺳﻄﺤﻲ آب‬
‫و ﺧﺎك اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺳﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻮب )‪ ،(G‬ﻣﺘﻮﺳﻂ )‪ (M‬و ﻓﻘﻴﺮ )‪ (P‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪1- Soil Conservation Service(SCS‬‬

‫‪2- Growth Season‬‬
‫‪3- Dormant Season‬‬
‫‪ -4‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻣﺨﺮب و ﻣﻜﺮر ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1379‬و ‪ 1380‬در ﺟﻨﮕﻞ ﮔﻠﺴﺘﺎن اﺷﺎره ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪5- Hydrologic Conditions‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪22‬‬

‫‪ -‬اراﺿﻲ ﻣﺮﺗﻌﻲ‪ :‬وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺷﺪت ﭼﺮاي دامﻫﺎ و ﺗﺎﺛﻴﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴـﺎﻫﻲ در ﺷـﺪت ﻧﻔـﻮذﭘـﺬﻳﺮي ﺳـﻄﺤﻲ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺑﻪ ﺳﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻮب‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻓﻘﻴﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﺪول )‪ (5-2‬راﺑﻄﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اراﺿـﻲ ﻣﺮﺗﻌـﻲ را ﺑـﺎ‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -5-2‬راﺑﻄﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اراﺿﻲ ﻣﺮﺗﻌﻲ و وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ]‪[1‬‬

‫ﺷﺪت ﭼﺮا و وﺿﻌﻴﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‬
‫ﭼﺮاي ﺳﻨﮕﻴﻦ؛ ﺑﺪون ﻣﺎﻟﭻ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶﮔﻴﺎﻫﻲ ﻛﻢﺗﺮاز‪ % 50‬ﺳﻄﺢ را ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﻘﻴﺮ‬
‫ﭼﺮاي ﻣﺘﻮﺳﻂ؛ ﭘﻮﺷﺶﮔﻴﺎﻫﻲ‪ % 50‬ﺗﺎ ‪ % 75‬ﺳﻄﺢ را ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﭼﺮاي ﺳﺒﻚ؛ ﭘﻮﺷﺶﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﻴﺶ از ‪% 75‬ﺳﻄﺢ را ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻮب‬

‫وزن ﻛﺮدن ﻣﻮاد ﺧﺸﻚ ﺗﻮﻟﻴﺪي )ﻻﺷﺒﺮگ(‪ 1‬در ﺳﻄﺢ ﻣﺮﺗﻊ‪ ،‬روش دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﺮاﺗﻊ اﺳـﺖ‪ .‬ﺟـﺪول‬
‫)‪ (6-2‬اﻳﻦ ﻣﻮارد را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻴﺸﻪزار‪ 2‬و ﺟﻨﮕﻞ‪ -3‬وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﻴﺸﻪزارﻫﺎ و ﻣﺮاﺗﻊ داراي درﺧﺖ )ﺗﻮدهاي از درﺧﺘﺎن ﻳﺎ درﺧﺘﭽـﻪﻫـﺎي واﻗـﻊ در‬
‫ﻣﺰارع ﻳﺎ ﻣﺮاﺗﻊ ﻛﺸﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻋﺮﺻﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻮرد ﭼﺮاي دام ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد( ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﭼﻮن ﻧﻮع و ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺪار‬
‫ﻻﺷﺒﺮگ در ﻛﻒ ﺟﻨﮕﻞ‪ ،‬ﻋﻤﻖ و ﻧﻮع ﻫﻮﻣﻮس‪ ،4‬ﺷﺪت ﭼﺮا و ﻣﻴﺰان ﺑﻬـﺮهﺑـﺮداري و دﺧﺎﻟـﺖ در اراﺿـﻲ ﺟﻨﮕﻠـﻲ و ﻣﺮﺗﻌـﻲ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -6-2‬وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﺮﺗﻌﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس وزن ﻣﻮاد ﺧﺸﻚ ]‪[1‬‬

‫وزن ﻣﻮاد ﺧﺸﻚ )ﺗﻦ ﺑﺮ ﻫﻜﺘﺎر(‬
‫ﺗﺮاﻛﻢﭘﻮﺷﺶﮔﻴﺎﻫﻲ )‪(%‬‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ از‪3/7‬‬ ‫‪1/24-3/7‬‬ ‫ﻛﻢﺗﺮ از‪1/24‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻓﻘﻴﺮ‬ ‫ﻓﻘﻴﺮ‬ ‫ﻛﻢﺗﺮ از ‪% 50‬‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺧﻮب‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻓﻘﻴﺮ‬ ‫‪% 50-%70‬‬
‫ﺧﻮب‬ ‫ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺧﻮب‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﺑﻴﺶﺗﺮ از ‪%70‬‬

‫ﺟﺪول )‪ (7-2‬وﺿﻌﻴﺖ را ﺑﺮاي ﺑﻴﺸﻪزارﻫﺎ و ﻣﺮاﺗـﻊ داراي درﺧـﺖ ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ .‬روشﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﺑـﺮاي ارزﻳـﺎﺑﻲ وﺿـﻌﻴﺖ‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ اراﺿﻲ ﺟﻨﮕﻠﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻨﮕﻞﺑﺎﻧﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ 5‬ﻳﻚ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻧﻤﻮداري ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﻜﻞ )‪ (8-2‬اراﺋﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ درﺟﻪ ﻓﺸﺮدﮔﻲ )‪ (C‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ اراﺿﻲ ﺟﻨﮕﻠﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ H‬ﻋﻤـﻖ ﻫﻮﻣـﻮس‪C ،‬‬
‫ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ و ‪ HC‬وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺧﺎك اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -7-2‬وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﺮﺗﻊ درﺧﺖدار و ﺑﻴﺸﻪزار ]‪[1‬‬

‫وﺿﻌﻴﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‬
‫‪ -1‬ﭼﺮاي ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﺎ آﺗﺶﺳﻮزي ﻣﺘﻨﺎوب ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﻻﺷﺒﺮگﻫﺎ‪،‬درﺧﺘﭽﻪﻫﺎ و ﺑﻮﺗﻪﻫﺎ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻘﻴﺮ‬
‫‪ -2‬ﭼﺮا ﺷﺪه‪ ،‬آﺗﺶﺳﻮزي ﻧﺸﺪه‪ ،‬اﻣﻜﺎن دارد ﻣﻘﺪاري ﻻﺷﺒﺮگ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪ -3‬ﻗﺮقﺷﺪه )ﭼﺮا ﻧﺸﺪه(‪ ،‬ﻻﺷﺒﺮگ و ﺑﻮﺗﻪﻫﺎ ﺳﻄﺢ ﺧﺎك را ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻮب‬

‫‪1- Litter‬‬
‫‪2- Woods‬‬
‫‪3- Commercial Forest‬‬
‫‪4- Humus‬‬
‫‪5- Forest Service‬‬
‫‪23‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -8-2‬وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ زﻣﻴﻦﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ ]‪ .[1‬ﻋﻤﻖ ﻫﻮﻣﻮس ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻳﻨﭻ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻋﻤﻖ ﻫﻮﻣﻮس و درﺟﻪ ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ -‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺷﻜﻞ )‪ (8-2‬در ﺷﺶ رده ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ ﻋﻤﻖ ﻻﺷﺒﺮگ در ﻛﻒ ﺟﻨﮕﻞ در اواﺧـﺮ ﺗﺎﺑـﺴﺘﺎن ﺣـﺪاﻗﻞ ‪ 6‬و در ﺳـﺎﻳﺮ ﻓـﺼﻞﻫـﺎ ﺣـﺪاﻗﻞ ‪12‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻻﺷﺒﺮگ ﻻﻳﻪ ﻫﻮﻣﻮس را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻧﺒﻮد ﻻﺷﺒﺮگ ﺑﺎ ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻤﻖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه‪ ،‬از رده وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‬
‫)ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ از ‪ 1‬ﻛﻢﺗﺮ ﻧﺸﻮد(‪ ،‬ﻧﻴﻢ واﺣﺪ ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮﻋﺪد ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ‪ 1‬ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫روش دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ رده وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺟﻨﮕﻞ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از درﺟﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻓﺸﺮدﮔﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ درﺟـﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ آﺗﺶﺳﻮزي‪ ،‬ﺷﺪت ﭼﺮا و ﺷﺪت ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﺪول )‪ (8-2‬درﺟﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ درﺟﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺟﻨﮕﻞ‪ ،‬رده وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺟﻨﮕﻞ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺟﺪول )‪ (9-2‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﻻﺷـﺒﺮگ و ﻫﻮﻣـﻮس‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺮاي اراﺿﻲ ﺟﻨﮕﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻤـﻚ ﺷـﻜﻞ )‪ (8-2‬و ﺟـﺪول )‪ ،(9-2‬ﺷـﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨـﻲ‬
‫)‪ (CN‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮔﺮوه ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺧﺎكﻫﺎ از ﺟﺪول )‪ (10-2‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ ‪ CN‬ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﺟـﺪول ﺑـﺎ ﻓـﺮض‬
‫وﺿﻌﻴﺖ رﻃﻮﺑﺖ اوﻟﻴﻪ ‪ II‬ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -8-2‬رده ﺑﻨﺪي درﺟﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺟﻨﮕﻞ ]‪[1‬‬

‫ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫درﺟﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫ﺷﺪت ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري‬ ‫ﭼﺮا‬ ‫آﺗﺶﺳﻮزي‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ‬
‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪4‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺷﺪﻳﺪ‬

‫‪1- Curve Number‬‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪24‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -9-2‬رده وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺟﻨﮕﻞ ]‪[1‬‬

‫رده وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‬ ‫ﻋﻤﻖ ﻫﻮﻣﻮس‬ ‫ﻋﻤﻖ ﻻﺷﺒﺮگ‬
‫‪TDF 8-9‬‬ ‫‪TDF 7-8‬‬ ‫‪TDF 3-6‬‬ ‫)ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ(‬ ‫)ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ(‬
‫‪I‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪II‬‬ ‫‪0-12‬‬ ‫‪.+‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪II‬‬ ‫‪II‬‬ ‫‪13-25‬‬ ‫‪0-25‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪II‬‬ ‫‪III‬‬ ‫‪13-25‬‬ ‫‪25+‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪II‬‬ ‫‪III‬‬ ‫‪25-38‬‬ ‫‪0-25‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪III‬‬ ‫‪III‬‬ ‫‪25-38‬‬ ‫‪25+‬‬
‫‪II‬‬ ‫‪III‬‬ ‫‪III‬‬ ‫‪38-50‬‬ ‫‪0-25‬‬
‫‪II‬‬ ‫‪III‬‬ ‫‪IV‬‬ ‫‪38-50‬‬ ‫‪25+‬‬
‫‪III‬‬ ‫‪III‬‬ ‫‪IV‬‬ ‫‪51-127‬‬ ‫‪* 0+‬‬
‫‪III‬‬ ‫‪II‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪>127‬‬ ‫‪* 0+‬‬
‫)*(‪ :‬اﮔﺮﻋﻤﻖ ﻻﺷﺒﺮگﻛﻢﺗﺮ از ‪ 5‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻳﻚ رده ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ :1TDF‬ﻧﻤﺎد درﺟﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻛﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -10-2‬ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ)‪ (CN‬ﺑﺮاي اراﺿﻲ ﺟﻨﮕﻠﻲ ]‪[1‬‬

‫ﮔﺮوه ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺧﺎك ﻫﺎ‬ ‫رده وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‬
‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪91‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪56‬‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر ﻓﻘﻴﺮ )‪(1-1/9‬‬
‫‪84‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪46‬‬ ‫ﻓﻘﻴﺮ )‪(2-2/9‬‬
‫‪76‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪36‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ )‪(3-3/9‬‬
‫‪69‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪26‬‬ ‫ﺧﻮب )‪(4-4/9‬‬
‫‪61‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪15‬‬ ‫ﻋﺎﻟﻲ )‪(5-5/9‬‬

‫‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ‪ GIS‬و ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮارهاي‪ :‬ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮارهاي‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﺮد‪ .‬ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت رﻗﻮﻣﻲ ﻳﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﻲﺗﻮان ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي‬
‫ﮔﻴﺎﻫﻲ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ‪ GIS‬و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺻﺤﺮاﻳﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮآن ﻣﻲﺗﻮان ﻻﻳﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺣﻮﺿـﻪ آﺑﺮﻳـﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪:‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺧﺎكﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶﮔﻴﺎﻫﻲ و ﻏﻴﺮه را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗـﻮام در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬اﻣـﺮوزه ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ اﻳـﻦ‬
‫ﻋﻜﺲﻫﺎ و ‪ GIS‬از ﻛﺎرﻫﺎي دﺳﺘﻲ و ﺧﺴﺘﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -5-2‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي زﻣﺎن ﭘﺎﺳﺦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ‬

‫رواﻧﺎب )ﺳﻴﻼب( ﺣﺎﺻﻞ از ﻳﻚ رﮔﺒﺎر )ﺧﺮوﺟﻲ(‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﺣﻮﺿﻪ )ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ( ﺑﻪ اﻳﻦ رﮔﺒﺎر رﻳﺰﺷﻲ )ورودي( ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻋﻮاﻣﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺘﻌﺪدي ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬارﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را زﻣﺎن ﭘﺎﺳﺦ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨـﺪ ]‪ .[52 ،12‬اﻧـﻮاع ﻣﺘﻌـﺪد آن ﻋﺒـﺎرت اﺳـﺖ از‪ :‬زﻣـﺎن‬
‫ﺗﻤﺮﻛﺰ‪ ،2‬زﻣﺎن ﺗﺎﺧﻴﺮ‪ ،3‬زﻣﺎن ﭘﺎﻳﻪ‪ ،4‬زﻣﺎن ﺗﻌﺎدل‪) 5‬ﺳﻜﻮن(‪ ،‬زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ‪ ،6‬زﻣﺎن اوج‪ ،7‬زﻣﺎن ﻓﺮﺻﺖ ﻧﻔﻮذ‪ ،8‬زﻣﺎن ﺟﺮﻳﺎنﭘﻴﻤـﺎﻳﺶ ﻣـﻮج‪، 9‬‬

‫‪1 -Total Disturbance Factor‬‬

‫‪2- Time of Concentration‬‬
‫‪3 -Lag Time‬‬
‫‪4 -Base Time‬‬
‫‪5 -Time of Equilibrium‬‬
‫‪6 -Travel Time‬‬
‫‪7 -Time to Pick‬‬
‫‪8- Infiltration Opportunity Time‬‬
‫‪9 -Wave Travel Time‬‬
‫‪25‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫زﻣﺎن آزادﺳﺎزي ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ‪ 1‬و ﻏﻴﺮه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮد را در اﻟﮕﻮﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼبﻫﺎ دارد‪ .‬در اداﻣﻪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ زﻣﺎنﻫﺎي ﻓﻮق در ﻣﺒﺤﺚ ﺳﻴﻼبﻫﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -6-2‬زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ‬

‫ﻣﻮﻟﻮاﻧﻲ )‪ 1850‬ﻣﻴﻼدي( اﻫﻞ اﻳﺮﻟﻨﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻ اوﻟﻴﻦ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ روﺷﻨﻲ را از ﻣﻔﻬﻮم زﻣـﺎن ﺗﻤﺮﻛـﺰ و راﺑﻄـﻪ آن ﺑـﺎ‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻄﺤﻲ اراﺋﻪ داده اﺳﺖ‪ :‬اوﻟﻴﻦ و ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﻳﺎ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﻼب در ﻃﻮل ﺑﺎرش ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﺑﺎ ﺷﺪت ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻣـﺪت زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎراﻧﻲ ﻛﻪ در دورﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎرﻳﺪه ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ رﺳﻴﺪه ﺗﺎ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺪ )ﺑـﻪ ﺷـﺮﻃﻲ ﻛـﻪ آﺑـﺪﻫﻲ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﺣﻮﺿﻪ ﻫﻢزﻣﺎن در اﻳﻦ ﺳﻴﻼب ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪ(‪ .‬ﻧﺎﻣﺒﺮده ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ را ﺷﺮح داده اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑـﻪ‬
‫وﺳﻌﺖ‪ ،‬ﺷﻜﻞ‪ ،‬ﺷﻴﺐ ﺣﻮﺿﻪ و ‪ ...‬ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﺎرش ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﺷﻜﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﺎ ﻛـﺎﻫﺶ زﻣـﺎن‬
‫ﺑﺎرش‪ ،‬ﺷﺪت ﺑﺎران اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ]‪.[45‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮاﻧﻲ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺣﻮﺿﻪ را در زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ از اﺛﺮ ﺗﻮزﻳﻊ زﻣﺎﻧﻲ‪ -‬ﻣﻜﺎﻧﻲ‪ 2‬ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﺑﺎران ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺰارد‪ (1942-43) 3‬ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺷﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ اﺛﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤﻲ در زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ دارد ]‪.[45‬‬
‫در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ]‪ ،[44‬ﭼﻬﺎر ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺮاي زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ رواﻧﺎب ﺣﺎﺻﻞ از رﮔﺒﺎر‪ 4‬از دورﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﻮﺿﻪ ﻳﺎ ﻧﺎﺣﻴﻪ زﻫﻜﺸﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﻪ ﻧﻘﻄـﻪ ﺧﺮوﺟـﻲ ﻳـﺎ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬اﻳﻦ زﻣﺎن ﺑﺎ ﻋﻤﻖ ﺟﺮﻳﺎن و ﺷﺮاﻳﻂ آﺑﺮاﻫﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب ‪ -‬زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درﻃﻮل آن ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎنﺳﻄﺤﻲ‪ 5‬ﻣﺴﺎوي ﺷﺪت ﺑﺎران ﺣﺎﺻﻞ از رﮔﺒﺎري ﺑﺎ ﺷﺪت ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ج‪ -‬ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺑﺎران ﻣﻮﺛﺮ‪ 6‬و ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ در ﺷﺎﺧﻪ ﻓﺮوﻛﺶ آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب‪ 7‬ﺣﺎﺻﻞ از اﻳﻦ ﺑﺎران ﻣﻮﺛﺮ‪.‬‬
‫د‪ -‬ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺎران ﻣﻮﺛﺮ و ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ ﺷﺎﺧﻪ ﻓﺮوﻛﺶ ﺳﻴﻼب ﺣﺎﺻﻞ‪.‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬اﮔﺮ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﺧﻄﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻲﺷﻮد ]‪ [18‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕـﺮ ﺣﻮﺿـﻪ ﻳـﻚ‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺧﻄﻲ ﭘﺎﻳﺎي زﻣﺎﻧﻲ‪ (LTI) 8‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻓﺮض ﺑﺎ اﻏﻠﺐ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ اﺳﺎﺳﻲ در اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ اﻟﮕﻮﻳﻲ ﻳﻜﻲ از ﭼﻬﺎر ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻮق ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎ در اﻧﺘﺨﺎب زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺎﻳﺪ دﻗﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﺑـﺮاي ﻧﻤﻮﻧـﻪ در ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎﺗﻲ ﻛـﻪ در ﻳـﻚ ﺣﻮﺿـﻪ ‪18‬‬
‫ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻌﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻮابﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﺮاي ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب ﺑﺎﭼﻬﺎر ﺗﻘﺮﻳﺐ از زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪن زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺪه اوج ﺣﺪود دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[24‬‬

‫‪1 -Excess-Rainfall Release Time‬‬

‫‪2 -Time- Space‬‬
‫‪3- Izzard‬‬
‫‪4- Storm Runoff‬‬
‫‪5- Rate of Runoff‬‬
‫‪6 -Effective Rainfall‬‬
‫‪7- Flood Hydrograph‬‬
‫‪8- Linear Time Invariant‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪26‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ زﻣﺎنﻫﺎي ﭘﺎﺳﺦ ‪ -‬ﺑﻪوﻳﮋه زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ و زﻣﺎن ﺗﺎﺧﻴﺮ‪ -‬را ﺑﻪ ﭘﻨﺞ دﺳـﺘﻪ ﺗﻘـﺴﻴﻢ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ ]‪ [29‬و آﻧﻬـﺎ را اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ورودي ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦﻋﻮاﻣﻞ ﻋﺒﺎرت ﻫﺴﺘﻨﺪ از‪ :‬ﺷﻴﺐ‪ ،‬اﺑﻌﺎدﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻛﺎﻧﺎل و ﻣﺸﺨـﺼﺎت ﺟﺮﻳـﺎن‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ ﺟﺮﻳﺎن رو ﺳﻄﺤﻲ‪ ، 1‬ﺟﺮﻳﺎن درون آﺑﺮاﻫﻪ و ﺟﺮﻳﺎن درون ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻨﺠﮕﺎﻧـﻪ در ﺟـﺪول )‪-2‬‬
‫‪ (10‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺟﺪول ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -‬در ردﻳﻒ ‪ 1‬ﺟﺪول ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن روﺳﻄﺤﻲ )ورﻗﻪاي‪ 2‬ﻳﺎ ﺻﻔﺤﻪاي( درﺣﻮﺿﻪ ﻏﺎﻟﺐ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻃﻼﻋـﺎت ورودي ﺷـﺎﻣﻞ‪ :‬ﻃـﻮل و‬
‫ﺷﻴﺐ ﺟﺮﻳﺎن روﺳﻄﺤﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﻨﺪﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻄﻜﺎك )ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮﻳﺎن( ﺗﻮﺳﻂ ﺿﺮﻳﺐ زﺑﺮي ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ‬
‫)ﺷﺰي ﻳﺎ دارﺳﻲ وﻳﺴﺒﺎخ(‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺮﻳﺎن )روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ(‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ )روش ‪ ،( SCS‬درﺻﺪ زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻧﻔﻮذ ﻧﺎﭘـﺬﻳﺮ و‬
‫ﻳﺎ ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶ زﻣﻴﻦﻫﺎ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺷﺪت ﺑﺎرش ﻣﻲﺗﻮان ازﺷﺪت ﺑﺎرش ‪ 2‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 2‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮاي ﺗﺎﺛﻴﺮ‬
‫‪3‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن در زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن از ﻣﺮزﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ و ﻗﺒﻞ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ آﺑﺮاﻫـﻪﻫـﺎي اوﻟﻴـﻪ‬
‫ﺷﺮوع و ﺗﺎ اوﻟﻴﻦ آﺑﺮاﻫﻪ ﺑﻪﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن در زﻣﻴﻦﻫﺎي آﺑﻴﺎري ﻣﺴﻄﺢ‪ ،‬ﺣﻮﺿـﻪﻫـﺎي ﻛﻮﭼـﻚ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻣـﺴﻄﺢ‪،‬‬
‫ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ و ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ دﻳﮕﺮ وﺟﻮد دارد‪ .‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺮﻳﺎن را ﺑﺎ ‪t0‬‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ -‬در ردﻳﻒ ‪ 2‬ﺟﺪول ﻛﻪ درﺣﻮﺿﻪ ﺟﺮﻳﺎن آﺑﺮاﻫﻪاي‪) 4‬رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي( ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ورودي ﺷـﺎﻣﻞ‪ :‬ﻣﺸﺨـﺼﺎت آﺑﺮاﻫـﻪ‬
‫)ﻣﺜﻼ ﻃﻮل و ﺷﻴﺐ( و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﻨﺪﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻄﻜﺎك )ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮﻳﺎن( ﺗﻮﺳﻂ ﺿﺮﻳﺐ زﺑﺮيﻣﺎﻧﻴﻨﮓ )ﺷﺰي( و‬
‫ﺿﺮﻳﺐ اﻧﺸﻌﺎﺑﺎت ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﻣﺸﺨـﺼﺎت ﺟﺮﻳـﺎن از ﺷـﺪت ﺑـﺎرش‪ ،‬ﺣﺠـﻢ رواﻧـﺎب ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳـﺎ ﺷـﻌﺎع‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﻞ ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ دراﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺣﺮﻛﺖ آب در آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲﻛﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻬﻤﻲ‬
‫از آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ وﺳﻴﻊ و ﺑﺎ ﻋﻤﻖ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮﻛﺖ آب در آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎي ﻛﻢﻋﻤﻖ‪ 5‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ آﺑﺮاﻫـﻪﻫـﺎي اوﻟﻴـﻪ‪،‬‬
‫ﺟﻮيﻫﺎي ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ردﻳﻒﻫﺎي زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي و ﻏﻴﺮه ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫را ﺑﺎ ‪ ts‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ -‬در ردﻳﻒ‪ 3‬ﺟﺪول ﻛﻪ درﺣﻮﺿﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻟﻮﻟﻪاي‪ 6‬ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ورودي ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬اﺻﻄﻜﺎك )ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺟﺮﻳـﺎن(‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺿﺮﻳﺐ زﺑﺮي ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ )ﺷﺰي ﻳﺎ دارﺳﻲ وﻳﺴﺒﺎخ( اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻟﻮﻟﻪ ﺷﻴﺐ و اﻧﺪازه آن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺟﺮﻳـﺎن را‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺑﺪه اوج‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﻳﺎ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮﻳﻦ ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﻳﺎ ﺷﻌﺎع ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺑﻴـﺎن ﻛـﺮد‪ .‬دﻗـﺖ ﺷـﻮد ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ در‬
‫ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪوﻳﮋه ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﺷﻬﺮي رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﺎ ‪ th‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ -‬در ﻫﺮ ﺣﻮﺿﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺟﺮﻳﺎن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻛﻞ ﺣﻮﺿﻪ )‪ ( tc‬ﻣﺴﺎوي ﻣﺠﻤﻮع زﻣﺎنﻫـﺎي‬
‫ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﺎﺻﻞ از اﻳﻦ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬راﺑﻄﻪ )‪ (26-2‬ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‪ 7‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪t c  t0  ts  t h‬‬ ‫)‪(26-2‬‬

‫‪1- Over Land Flow‬‬

‫‪2- Sheet Flow‬‬
‫‪3- Initial Stream‬‬
‫‪4- Chanel Flow‬‬
‫‪5 -Swale‬‬
‫‪6 -Pipe Flow‬‬
‫‪7 -Mixed Method‬‬
‫‪27‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫ﺟﺪول ‪ -11-2‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﭘﻨﺞ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ]‪[29 ،24‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ورودي )دادهﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز(‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت‬ ‫رژﻳﻢ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ورودي‬ ‫ﺷﻴﺐ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﻨﺪﺳﻲ‬ ‫ﺿﺮاﻳﺐ اﺻﻄﻜﺎك‬
‫آﺑﺮاﻫﻪ‬
‫‪I‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪L,A‬‬ ‫‪n , C, CN, Cu‬‬ ‫روﺳﻄﺤﻲ‬
‫‪I,Q‬‬ ‫‪Rh‬‬ ‫‪Sc , S10-85‬‬ ‫‪Lr , L10-85 , Lca‬‬ ‫‪Cz , n , Cf‬‬ ‫آﺑﺮاﻫﻪاي‬
‫‪QP‬‬ ‫‪Rh‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻟﻮﻟﻪاي‬
‫‪ : n‬ﺿﺮﻳﺐ زﺑﺮي ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ‪ :C ،‬ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺮﻳﺎن روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‪ :CN ،‬ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ روش‪ :Cu ،SCS‬درﺻﺪ اراﺿﻲ ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ :Cz ،‬ﺿﺮﻳﺐ زﺑﺮي ﺷﺰي‪،‬‬
‫‪ :Cf‬ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺸﻌﺎب‪.‬‬
‫‪ : A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ‪ :L ،‬ﻃﻮل ﺟﺮﻳﺎنﺳﻄﺤﻲ‪ :Lr ،‬ﻃﻮل آﺑﺮاﻫﻪاﺻﻠﻲ‪ :L10-85 ،‬ﻃﻮل آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ ﺑﻴﻦ ﺻﺪك‪ 10‬و ‪ :Lca ،85‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﺎ ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ‬
‫ﺣﻮﺿﻪ در اﻣﺘﺪاد آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‪.‬‬
‫‪ : S‬ﺷﻴﺐ ﺣﻮﺿﻪ‪ :Sc ،‬ﺷﻴﺐ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‪ :S10-85 ،‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﻴﻦ ﺻﺪك ‪ 10‬و ‪ 85‬ﺣﻮﺿﻪ‪.‬‬
‫‪ :Rh‬ﺷﻌﺎع ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‪.‬‬
‫‪:I‬ﺷﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ‪ :Q ،‬ﺑﺪه آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‪ :QP ،‬ﺑﺪه ﺳﻴﻼب‪.‬‬

‫‪ -1-6-2‬ﺑﺮآورد زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ )‪( tc‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮآورد زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ‪ tc‬را ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ اﺻﻠﻲ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻛـﺮد‪ .‬دﺳـﺘﻪ اول رواﺑـﻂ ﺗﺠﺮﺑـﻲ و دﺳـﺘﻪ دوم ﺑﺮاﺳـﺎس‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻨﺎ ﺷﺪه و ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻪ زﻳﺮ دﺳﺘﻪ ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬روش ﺗﺤﻠﻴﻞ آﺑﻨﻤﻮد ﺳـﻴﻼب‪ ،‬روش ﻣـﻮج ﺟﻨﺒـﺸﻲ و روش ﺳـﺮﻋﺖ ﺗﻘـﺴﻴﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺑﺘﺪا رواﺑﻂ دﺳﺘﻪ اول و ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻣﻮارد ﺑﻌﺪي ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -1-1-6-2‬رواﺑﻂ ﺗﺠﺮﺑﻲ‪ 1‬ﺑﺮآورد زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ‬

‫رواﺑﻂ ﺑﺴﻴﺎري ﺑﺮاي ﺑﺮآورد زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ اﺳﺎس اﻏﻠﺐ آﻧﻬﺎ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﺑﻴﻦ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ و ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬آﺑﻲ و‬
‫ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎﺻﻲ و ﺑﺎ اﻃﻼﻋﺎت وﻳﮋه اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ روشﻫﺎ وﺟﻮد دارد ]‪ .[24‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ دﻗﺖ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻛﺮد‪ .‬در اداﻣﻪ ﻧﻪ روش ﻣﻌﺮوف اراﺋﻪ و در اﻧﺘﻬﺎ دﻗﺖ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ]‪.[24‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬روش ﻛﺎرﺗﺮ‪(1961) 2‬‬

‫‪Lr‬‬
‫(‪t c  22.872‬‬ ‫‪)0.6‬‬ ‫)‪(27-2‬‬
‫‪Sc‬‬

‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪:‬‬

‫‪ : Lr‬ﻃﻮل آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :Sc‬ﺷﻴﺐ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ )درﺻﺪ(‪ ،‬و‬
‫‪ : tc‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ )دﻗﻴﻘﻪ(‪.‬‬

‫‪1 - Empirical Formulas‬‬

‫‪2 - Carter‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪28‬‬

‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ آﺑﺮاﻫﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده زﻫﻜﺸﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ اراﺋـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﻣﺤﺪوده ﻛﻼن ﺷﻬﺮ واﺷﻨﮕﺘﻦ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻛـﻢﺗـﺮ از ‪ 20/7‬ﻛﻴﻠـﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑـﻊ‬
‫وﺳﻌﺖ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻃﻮل آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 18/1‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ و ﺷﻴﺐ آﻧﻬﺎ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ %2‬اﺳﺖ‪ .‬داﻣﻨﻪ ﻧﻮﺳـﺎن ﺿـﺮﻳﺐ زﺑـﺮي‬
‫ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ ‪ 0/013‬ﺗﺎ ‪ 0/025‬اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﺑﺮاي ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮﻳﻦ آﺑﺮاﻫﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ]‪.[29 ،24‬‬

‫ب‪ -‬روش اﻳﮕﻠﺴﻮن‪(1962) 1‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪t c  0.1649NLf R‬‬ ‫‪Sc‬‬ ‫)‪(28-2‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪:‬‬
‫‪ : Lf‬ﻃﻮل ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ )ﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :Rh‬ﺷﻌﺎع ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ )ﻣﺘﺮ(‪ ،‬و‬
‫‪ : Sc‬ﺷﻴﺐ ﻣﺴﻴﺮ اﺻﻠﻲ ﺟﺮﻳﺎن )درﺻﺪ(‪.‬‬
‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ و ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺎ وﺳـﻌﺖ‬
‫ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 20/7‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺟﺎﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬راﺑﻄﻪ ﺑﺮاي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي زﻫﻜﺸﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘـﻪ در ﺟﺎﻳـﺎﺑﻲ‬
‫اﻳﻦ اﻟﮕﻮ ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﻃﻮل‪ ،‬ﺷﻴﺐ و ‪ n‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻫﻜﺶ اﺻﻠﻲ ﻓﺎﺿﻼب و ﺷﻌﺎع ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺑﺮاي آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﻟﺒﺎﻟـﺐ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‬
‫]‪.[29 ،24‬‬

‫ج‪ -‬اﺳﭙﻲ و وﻳﻦ اﺳﻠﻮ‪(1968) 2‬‬

‫‪0.6 0.145‬‬
‫‪t c  72.61  L0.69‬‬
‫‪c Cu‬‬ ‫‪Sc‬‬ ‫)‪(29-2‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪:‬‬
‫‪ :Lc‬ﻃﻮل آﺑﺮاﻫﻪ )ﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :Cu‬درﺻﺪ زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬و‬
‫‪: ‬ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻲﺑﻌﺪ‪.‬‬
‫در اﺑﺘﺪا اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺑﺪه اوج )‪ ( tp‬ﺟﺎﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻓﺮض‪ t c  1.49p :‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ 17‬ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ در ﻫﻮﺳﺘﻮن اﻣﺮﻳﻜﺎ از ﺳﺎل‪ 1964‬ﺗﺎ ‪ 1967‬اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺶ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺑﻘﻴﻪ ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ و ﺷﻬﺮي ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬داﻣﻨﻪ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ از ‪ 2/59‬ﺗﺎ ‪ 90/6‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ در ﻧﻮﺳﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮل و ﺷﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻲﺑﻌﺪ ‪ ‬از ‪ 0/8‬ﺑﺮاي آﺑﺮاﻫﻪ ﺑﺘﻨﻲ ﺗﺎ ‪ 1/3‬ﺑﺮاي آﺑﺮاﻫﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪  .‬ﺧﻮد ﺑـﻪ دو ﻗـﺴﻤﺖ ﺗﻔﻜﻴـﻚ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اوﻟﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﮔﻴﺎه داﺧﻞ آﺑﺮاﻫﻪ اﺳﺖ و دوﻣﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ درﺟﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ آﺑﺮاﻫﻪ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ ]‪[29 ،24‬‬
‫‪0.6 0.145‬‬
‫‪t c  72.61  L0.69‬‬
‫‪c Cu‬‬ ‫‪Sc‬‬

‫‪1- Eaglson‬‬
‫‪2 -Espey and Winslow‬‬
‫‪29‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫د‪ -‬ﺑﻨﮕﺎه ﻫﻮاﻧﻮردي ﻛﺸﻮري‪(1970)1‬‬

‫‪t c  15.11(1.1  C) Lf 0.5Sc 0.333‬‬ ‫)‪(30-2‬‬

‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪:‬‬
‫‪ : C‬ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺮﻳﺎن روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‪ ،‬و‬
‫‪: Lf‬ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ‪ ،‬و‬
‫‪: Sc‬ﺑﺮﺣﺴﺐ درﺻﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻓﺮودﮔﺎﻫﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬ﺑﺎﻳـﺪ ﻃـﻮل‪ ،‬ﺷـﻴﺐ‪ ،‬و‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮﻳﺎن )‪ (C‬ﺑﺮاي ﻣﺴﻴﺮ اﺻﻠﻲ ﺟﺮﻳﺎن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاي ﺣﺎﻟـﺖ ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ وﺟـﻮد‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي روﺳﻄﺤﻲ و آﺑﺮاﻫﻪاي ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود ]‪.[29 ،24‬‬

‫ﻫ‪ -‬ﻛﺮﺑﺎي‪(1959) 2‬‬

‫‪nLf‬‬
‫(‪t c  4.2339‬‬ ‫‪)0.467‬‬ ‫)‪(31-2‬‬
‫‪Sc‬‬

‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮﻳﺎن )‪ (n‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﺪول )‪ (12-2‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ راﺑﻄﻪ ﻫﺎﺗﺎوِي‪ (1945) 3‬را ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي‬
‫ﺑﺴﻴﺎرﻛﻮﭼﻚ ﺗﻮﺳﻌﻪ داده اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺟﺮﻳﺎن روﺳﻄﺤﻲ ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ .‬وﺳﻌﺖ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي ﺟﺎﻳﺎﺑﻲ ﻛـﻢﺗـﺮ از ‪4‬‬
‫ﻫﻜﺘﺎر‪ ،‬ﺷﻴﺐ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ %1‬و ﺿﺮﻳﺐ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 0/8‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻃﻮل ﺟﺮﻳﺎن روﺳـﻄﺤﻲ‬
‫‪ 366‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ و ﺟﺮﻳﺎن آب ﭘﺲ از اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ آﺑﺮاﻫﻪاي )ﻛﻢ ﻋﻤﻖ ﻳﺎ ﻋﻤﻴﻖ( ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ Lf .‬در اﻣﺘﺪاد ﻳﻚ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﻣﻮازي ﺑﺎ ﺷﻴﺐ )ﺷﺮوع از دورﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﻮﺿﻪ ﺗﺎ اوﻟﻴﻦ آﺑﺮاﻫﻪ( اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد ]‪.[29 ،24‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -12-2‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ n‬در روش ﻛﺮﺑﻲ ]‪[24‬‬

‫‪n‬‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﺳﻄﺤﻲ‬

‫‪0/02‬‬ ‫ﭘﻴﺎدهرو‪ ،‬ﺳﻨﮓﻓﺮش )ﺳﻄﻮح ﺻﺎف ﻧﻔﻮذ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ(‬
‫‪0/10‬‬ ‫ﺧﺎك ﻋﺮﻳﺎن ﺻﺎف ﻓﺸﺮده‬
‫‪0/20‬‬ ‫ﭼﻤﻦﻛﻢﭘﺸﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل ﻛﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه ردﻳﻔﻲ ﻳﺎ ﺳﻄﻮح ﺧﺎﻟﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻧﺎ ﻫﻤﻮار‬
‫‪0/40‬‬ ‫ﭼﺮاﮔﺎه ﻳﺎ ﭼﻤﻦ ﻛﻮﺗﺎه )ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ(‬
‫‪0/60‬‬ ‫ﺟﻨﮕﻞ ﭘﻮﺷﻴﺪه از ﺑﺮگ‬
‫‪0/80‬‬ ‫ﺟﻨﮕﻞ درﺧﺘﺎن ﺳﻮزﻧﻲ ﺑﺮگ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻞ ﭘﻮﺷﻴﺪه از ﺑﺮگ ﻳﺎ ﭼﻤﻦ ﻓﺸﺮده‬

‫‪1 -Fedral Aviation Agency‬‬

‫‪2 -Kerby‬‬
‫‪3-Hathaway‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪30‬‬

‫و ‪ -‬راﺑﻄﻪ ﻛﺮﭘﻴﭻ‪(1940) 1‬‬

‫اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ دو راﺑﻄﻪ ﻳﻜﻲ در اﻳﺎﻟﺖ ﺗﻨﺴﻲ اﻣﺮﻳﻜـﺎ )راﺑﻄـﻪ ‪ (34-2‬و دﻳﮕـﺮي در اﻳﺎﻟـﺖ ﭘﻨـﺴﻴﻠﻮاﻧﻴﺎي‬
‫اﻣﺮﻳﻜﺎ )‪ (33-2‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪0.77 0.385‬‬
‫‪t c  0.1146 L‬‬ ‫‪c Sc‬‬ ‫اﻳﺎﻟﺖ ﺗﻨﺴﻲ‬ ‫)‪(32-2‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪t c  0.0324 L0.77‬‬
‫‪c Sc‬‬ ‫اﻳﺎﻟﺖ ﭘﻨﺴﻴﻠﻮاﻧﻴﺎ‬ ‫)‪(33-2‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﺑﺮاي ﺟﺎﻳﺎﺑﻲ رواﺑﻂ ﻓﻮق از ﻫﻔﺖ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﺗﻨﺴﻲ ﺑﺎ داﻣﻨـﻪ ﻣـﺴﺎﺣﺘﻲ ‪ 0/5‬ﺗـﺎ ‪45‬‬
‫ﻫﻜﺘﺎر و ﺷﻴﺐ ‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 10‬درﺻﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺴﻴﺮ ﺟﺮﻳﺎن روﺳﻄﺤﻲ ﺑﺘﻨﻲ ﻳﺎ آﺳﻔﺎﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ‪ tc‬در ‪0/4‬ﺿـﺮب ﺷـﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ اﮔـﺮ‬
‫آﺑﺮاﻫﻪ ﺑﺘﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ‪ tc‬در‪ 0/2‬ﺿﺮب ﺷﻮد‪ .‬ﻛﺮﭘﻴﭻ ﻣﺤﺪوده ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﺮاي رواﺑﻂ اراﺋﻪ ﺷﺪه را از ‪ 0/4‬ﺗﺎ ‪ 81‬ﻫﻜﺘﺎر ﻣـﻲداﻧـﺪ‬
‫]‪.[29 ،24‬‬

‫ز‪ -‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺗﺎﺧﻴﺮ ‪(1972) SCS‬‬

‫‪1000‬‬
‫(‪t c  0.1361 L0.8‬‬ ‫‪ 9)0.7 Sc 0.5‬‬ ‫)‪(34-2‬‬
‫‪CN‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺎك اﻣﺮﻳﻜﺎ )‪ ( SCS‬راﺑﻄﻪ )‪ ( 34-2‬را در اﺑﺘﺪا ﺑﺮاي ﺑﺮآورد زﻣﺎن ﺗﺎﺧﻴﺮ اراﺋﻪ داده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﭼـﻮن اﻳـﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ را ‪ 1/67‬ﺑﺮاﺑﺮ زﻣﺎن ﺗﺎﺧﻴﺮ ﻓﺮض ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آن را ﺑﺮاي زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺴﻂ داده اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن زﻣـﺎن ﺗـﺎﺧﻴﺮ را‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ رﮔﺒﺎر ﺧﺎﻟﺺ ﺗﺎ ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑـﺎ ﻣـﺴﺎﺣﺖ ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﺗـﺎ‬
‫‪ 1619‬ﻫﻜﺘﺎر ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪ .[40‬اﻓﺰون ﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺮﻳﺎن روﺳﻄﺤﻲ در ﺣﻮﺿﻪ ﺣﺎﻛﻢ و ﺣﻮﺿﻪ ﻏﻴﺮ ﺷﻬﺮي ﺑﺎﺷﺪ ]‪.[29 ،24‬‬

‫ح ‪ -‬راﺑﻄﻪ وان ﺳﻴﻜﻞ‪(1962) 2‬‬

‫‪t c  0.1088 (L t L)0.13 Sc0.065‬‬ ‫)‪(35-2‬‬

‫اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ از ﺑﺮآورد ﺑﺪه اوج در ﭼﻨﺪ ﺣﻮﺿﻪ ﻫﻮﺳﺘﻮن اﻣﺮﻳﻜﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛـﺮده و راﺑﻄـﻪ )‪ (35-2‬را اراﺋـﻪ‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ‪ 93‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻃﻮﻟﻲ ﺑﻨـﺎ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴـﺮ اول ‪Lt‬‬
‫)ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ( ﻣﺠﻤﻮع ﻃﻮل ﺗﻤﺎم ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي زﻫﻜﺸﻲ و ﻓﺎﺿﻼبروﻫﺎي زﻫﻜﺶﻫﺎ )ﻗﻄﺮ ﺑـﺰرگﺗـﺮ از ‪ 91‬ﺳـﺎﻧﺘﻲﻣﺘـﺮ( اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴـﺮ دوم ‪L‬‬
‫)ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ( ﻃﻮل ﺣﻮﺿﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روش ﻫﺮ دو ﺟﺮﻳﺎن آﺑﺮاﻫﻪاي و ﻟﻮﻟﻪاي را در ﺑﺮﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻚ روش ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺖ ]‪.[29 ،24‬‬

‫ط‪-‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ روشﻫﺎي ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﺮآورد زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ‬

‫ﻣﻚﻛﻮﻳﻴﻦ‪ 3‬و ﻫﻤﻜﺎران ﻧﻪ روش ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻗﺒﻞ را ﺑﻪ اﻧﻀﻤﺎم دو روش ﻣﻮج ﺟﻨﺒﺸﻲ و روش ﺳﺮﻋﺖ ‪ SCS‬ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ ]‪ .[24‬اﻳـﻦ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ‪ 48‬ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﺷﻬﺮي را ﺑﻪﻛﺎر ﺑـﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺴﺎﺣﺖ ‪ 36‬ﺣﻮﺿـﻪ ﻛـﻢﺗـﺮ از ‪ 8‬ﻛﻴﻠـﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑـﻊ و ﻣـﺴﺎﺣﺖ‪ 12‬ﺣﻮﺿـﻪ ‪ 8‬ﺗـﺎ ‪16‬‬
‫ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﻄﺢ ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ‪ %29/1‬و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻛﻞ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ‪ 1/49‬ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎن ﺗﺎﺧﻴﺮ ‪39‬‬

‫‪1- Kirpich‬‬
‫‪2- Van Sickle‬‬
‫‪3- McCuen‬‬
‫‪31‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫ﺣﻮﺿﻪ از روي ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب ﺑﺮآورد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ واﻗﻌﻲ ﻫﺮﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪﻛﻤﻚ ﺑﺎزدﻳﺪﻫـﺎي ﺻـﺤﺮاﻳﻲ و ﺑـﻪﻛﻤـﻚ روش‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ‪) 1NRCS‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ( ﺑﺮآورد ﺷﺪه و آن را ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻓﺮض ﻛﺮدهاﻧﺪ )اﻳﻦ روش در اداﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ(‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦﻛﺎر ﻫﺮﺣﻮﺿﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻫﻤﮕﻦ ﺗﻔﻜﻴﻚ و ﺳﭙﺲ‪ ،‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑـﺮاي ﻫـﺮ ﻗـﺴﻤﺖ ﺑـﻪﻛﻤـﻚ روش‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ‪ NRCS‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و در ﭘﺎﻳﺎن زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ واﻗﻌﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎ ادﻏﺎم آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﻮﺳﻂ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛـﺰ ﻣﺒﻨـﺎ ‪ 1/31‬ﺳـﺎﻋﺖ‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن روﺳﻄﺤﻲ ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺪد ‪ 1/54‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺟﺮﻳـﺎن آﺑﺮاﻫـﻪاي ﻏﺎﻟـﺐ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ ﻣﺒﻨﺎ‪ ،‬ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آن ﺗﻮﺳﻂ رواﺑﻂ ﺗﺠﺮﺑـﻲ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ روشﻫـﺎي ﺗﺠﺮﺑـﻲ‬
‫ارﻳﺒﻲﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲداري را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬روش اﻳﮕﻠﺴﻦ ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ارﻳﺒﻲ )ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺻﻔﺮ( را در ﻣﻴـﺎن ﻳـﺎزده روش دارد‪ .‬ﺟـﺪول )‪(13-2‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ‪ 48‬ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ و ﺟﺪول )‪ (14-2‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻠﻴﻞ آﻣﺎري زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ را ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ي‪ -‬راﺑﻄﻪ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻣﻚﻛﻮﻳﻴﻦ‬

‫اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ‪ 48‬ﺣﻮﺿﻪ ﺷﻬﺮي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي ﻗﺒﻞ‪ ،‬دو ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺪﻳﺪ )‪ (36-2‬و )‪ (37-2‬را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪t c  1.45L0.552‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪Sc0.2070 I20.7164‬‬ ‫)‪(36-2‬‬
‫‪t c  3.8228L0.4450‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪Sc0.2260 I20.7231 0.5517‬‬ ‫)‪(37-2‬‬
‫در اﻳﻦ دو راﺑﻄﻪ‪:‬‬
‫‪ :Lf‬ﻃﻮل ﻛﻞ ﻣﺴﻴﺮﺟﺮﻳﺎن )ﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :Sc‬ﺷﻴﺐ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ )درﺻﺪ(‪،‬‬
‫‪ : ‬ﺿﺮﻳﺐ ﺑﻲﺑﻌﺪ اﺳﭙﻲ ﻛﻪ از ‪ 0/8‬ﺑﺮاي آﺑﺮاﻫﻪ ﺑﺘﻨﻲ ﺗﺎ ‪ 1/3‬ﺑﺮاي آﺑﺮاﻫﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫‪ :I2‬ﺷﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ )ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ( ‪- tc‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 2‬ﺳﺎل‪ ،‬و‬
‫‪ :tc‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ )دﻗﻴﻘﻪ(‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -13-2‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ‪ 48‬ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ]‪[24‬‬

‫ﺿﺮﻳﺐ‬ ‫داﻣﻨﻪ ﻧﻮﺳﺎن‬

‫اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺣﻮﺿﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات‬ ‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ‬
‫‪0/63‬‬ ‫‪3949‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪991‬‬ ‫‪1574‬‬ ‫ﻣﺴﺎﺣﺖ )اﻳﻜﺮ(‬
‫‪0/43‬‬ ‫‪29600‬‬ ‫‪3450‬‬ ‫‪6493‬‬ ‫‪14927‬‬ ‫ﻃﻮل ﺣﻮﺿﻪ )ﻓﻮت(‬
‫‪0/85‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪0/50‬‬ ‫‪4/05‬‬ ‫‪4/76‬‬ ‫ﺷﻴﺐ ﺣﻮﺿﻪ )درﺻﺪ(‬
‫‪0/62‬‬ ‫‪164‬‬ ‫‪3/9‬‬ ‫‪33/2‬‬ ‫‪53/4‬‬ ‫ﺷﻴﺐ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ )ﻓﻮت ﺑﺮ ﻣﺎﻳﻞ(‬
‫‪0/64‬‬ ‫‪32600‬‬ ‫‪0/0‬‬ ‫‪7583‬‬ ‫‪11925‬‬ ‫ﻃﻮل آﺑﺮاﻫﻪ )ﻓﻮت(‬
‫‪0/21‬‬ ‫‪1/30‬‬ ‫‪0/60‬‬ ‫‪0/20‬‬ ‫‪0/94‬‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ اﺳﭙﻲ )‪(n‬‬
‫‪0/07‬‬ ‫‪89‬‬ ‫‪67/0‬‬ ‫‪5/ 6‬‬ ‫‪80/3‬‬ ‫ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ )‪(CN‬‬
‫‪0/61‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪17/7‬‬ ‫‪29/1‬‬ ‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻧﻔﻮذ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ )درﺻﺪ(‬
‫‪0/60‬‬ ‫‪4/80‬‬ ‫‪0/40‬‬ ‫‪0/84‬‬ ‫‪1/40‬‬ ‫ﺷﺪت ﺑﺎرش ‪2‬ﺳﺎﻟﻪ )اﻳﻨﭻ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ(‬
‫‪0/76‬‬ ‫‪6/14‬‬ ‫‪0/21‬‬ ‫‪1/13‬‬ ‫‪1/49‬‬ ‫زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ واﻗﻌﻲ)ﺳﺎﻋﺖ(‬
‫‪1/20‬‬ ‫‪3760‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪1281‬‬ ‫‪1070‬‬ ‫ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب ‪10‬ﺳﺎﻟﻪ‬

‫‪1- Natural Resources Conservation Service‬‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪32‬‬

‫راﺑﻄﻪ )‪ (37-2‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود ﻛﻪ ﻣﺴﻴﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﺪﻳﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ دارد و ﺑﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ آﺑﺮاﻫﻪ ﺗﻔﺎوت زﻳﺎدي دارد‪ .‬در اﻳﻨﺠـﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺿﺮﻳﺐ اﺳﭙﻲ ‪ ‬اﻋﻤﺎل ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺗﻔﺎوت ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي ﺑﻴﻦ دو راﺑﻄـﻪ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬ﻣﺤـﺪوده ﻣـﺴﺎﺣﺘﻲ اﻳـﻦ دو راﺑﻄـﻪ ‪16‬‬
‫ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ و ﻳﻚ روش ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2-1-6-2‬روش ﻣﻮج ﺟﻨﺒﺸﻲ‬

‫ﻣﻲﺗﻮان زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ را در اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻮج ﺟﻨﺒﺸﻲ و ﺗﻮزﻳﻊ زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺎران ﺑﺮآورد ﻛﺮد ]‪ .[15‬در اداﻣﻪ ﻣﺮاﺣـﻞ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮاي دوﻣﻘﻄﻊ )دو ﺣﻮﺿﻪ ﻧﻮﻋﻲ‪ 1‬ﻛﻮﭼﻚ( ﻳﻜﻲ ﺻﻔﺤﻪاي و دﻳﮕﺮي ﻫﻤﮕﺮا ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺷـﻜﻞﻫـﺎي )‪ (9-2‬و )‪(10-2‬‬
‫ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت دﻳﻔﺮاﻧﺴﻴﻞ ﺟﺰﻳﻲ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﻪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻧﺘﮕﺮاﻟﻲ ﻣﻲرﺳﻴﻢ‪ .‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺎ ﻣﻌﻠـﻮم ﺑـﻮدن‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺎرش و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ راﺑﻄﻪ ﺷﺰي ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ اﻳـﻦ روش ﭘﻴﭽﻴـﺪه و ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ دارد‪ .‬در اداﻣﻪ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ دو ﺣﻮﺿﻪ ﺻﻔﺤﻪاي و ﻫﻤﮕﺮا ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -14-2‬ﻧﺘﺎﻳﺞ آﻣﺎري ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ ﻳﺎزده روش ﺗﺠﺮﺑﻲ ‪ 48‬ﺣﻮﺿﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ]‪[24‬‬

‫درﺻﺪ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﺧﻄﺎ‬ ‫اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂﺧﻄﺎ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ‬ ‫ارﻳﺒﻲ‬
‫‪|e|≤30‬‬ ‫‪|e|≤15‬‬ ‫روش ﺗﺠﺮﺑﻲ‬
‫)ﺳﺎﻋﺖ(‬ ‫ﺧﻄﺎ‬ ‫)ﺳﺎﻋﺖ(‬ ‫)ﺳﺎﻋﺖ(‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫دﻗﻴﻘﻪ‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ‬
‫‪19‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪5/42‬‬ ‫‪1/14‬‬ ‫‪-0/89‬‬ ‫‪0/60‬‬ ‫‪-0/72‬‬ ‫ﻛﺎرﺗﺮ‬
‫‪90‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪1/48‬‬ ‫‪0/37‬‬ ‫‪0/01‬‬ ‫‪1/49‬‬ ‫‪-0/02‬‬ ‫اﻳﮕﻠﺴﻦ‬
‫‪38‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪6/04‬‬ ‫‪1/61‬‬ ‫‪0/66‬‬ ‫‪2/15‬‬ ‫‪-0/03‬‬ ‫اﺳﭙﻲ و وﻳﻦاﺳﻠﻮ‬
‫‪60‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪4/29‬‬ ‫‪1/17‬‬ ‫‪0/25‬‬ ‫‪1/73‬‬ ‫‪-0/20‬‬ ‫ﺑﻨﮕﺎه ﻫﻮاﻧﻮردي*‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪10/29‬‬ ‫‪2/27‬‬ ‫‪4/18‬‬ ‫‪5/66‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫ﻣﻮج ﺟﻨﺒﺸﻲ*‬

‫‪67‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪4/65‬‬ ‫‪1/06‬‬ ‫‪-0/01‬‬ ‫‪1/47‬‬ ‫‪-0/32‬‬ ‫ﻛﺮﺑﺎي‬

‫‪25‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪5/89‬‬ ‫‪1/11‬‬ ‫‪-1/28‬‬ ‫‪0/21‬‬ ‫‪-0/90‬‬ ‫ﻛﺮﭘﻴﭻ )ﭘﻨﺴﻴﻠﻮاﻧﻴﺎ(‬
‫‪40‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪5/19‬‬ ‫‪1/08‬‬ ‫‪-0/68‬‬ ‫‪0/81‬‬ ‫‪-0/62‬‬ ‫ﻛﺮﭘﻴﭻ )ﺗﻨﺴﻲ(‬
‫‪35‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪5/78‬‬ ‫‪1/51‬‬ ‫‪0/32‬‬ ‫‪1/81‬‬ ‫‪-0/17‬‬ ‫ﺗﺎﺧﻴﺮ‪SCS‬‬

‫‪23‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪7/73‬‬ ‫‪1/82‬‬ ‫‪1/60‬‬ ‫‪3/09‬‬ ‫‪+0/51‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ‪SCS‬‬

‫‪21‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1/12‬‬ ‫‪-1/36‬‬ ‫‪0/12‬‬ ‫‪-0/94‬‬ ‫وانﺳﻴﻜﻞ‬

‫* ﻳﻚ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 10‬ﺳﺎﻟﻪ ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫|‪ |e‬ﻗﺪر ﻣﻄﻠﻖ ﺧﻄﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1 -Formal‬‬
‫‪33‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -10-2‬ﻣﻘﻄﻊ ﻫﻤﮕﺮا ]‪[35‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ -9- 2‬ﻣﻘﻄﻊ ﺻﻔﺤﻪاي ]‪[35‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﻮج ﺟﻨﺒﺸﻲ ﺣﺎﺻﻞ از رواﺑﻂ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ و ﮔﺸﺘﺎور ﺑﺮاي ﻣﻘﻄﻊ ﺻﻔﺤﻪاي ﻳﻚ ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﺷﺮح دو راﺑﻄﻪ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪u‬‬
‫‪u‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪ q  x, t ‬‬ ‫)‪(38-2‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪Q  uh    x  h n‬‬ ‫)‪(39-2‬‬
‫ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ‪:‬‬
‫‪ :h‬ﻋﻤﻖ ﻣﻮﺿﻌﻲ‪،‬‬
‫‪ :U‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻮﺿﻌﻲ‪،‬‬
‫‪ :Q‬ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن ﺧﺮوﺟﻲ در ﻋﺮض واﺣﺪ‪،‬‬
‫)‪ :q(x,t‬ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوﻟﻴﻪ ﺑﺎران ﻣﻮﺛﺮ در واﺣﺪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻛﻪ در زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫‪ :x‬ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫‪ :t‬ﻣﺨﺘﺼﺎت زﻣﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫‪ :n‬ﻧﻤﺎ‪،‬ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ‪ 1‬و ‪ 3‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و‬
‫‪ : ‬ﻋﺎﻣﻞ ارﺗﺒﺎط زﺑﺮي ﻣﻮج ﺟﻨﺒﺸﻲ‪.‬‬
‫راﺑﻄﻪ دوم را ﻣﻲﺗﻮان راﺑﻄﻪ ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ ﻳﺎ ﺷﺰي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻻزم و در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺮزي و ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻟﻪ دﻳﻔﺮاﻧﺴﻴﻞ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ رواﺑﻂ زﻳﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳـﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت زﻳﺮ ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ زﻳﺮ ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ :K‬ﻋﺎﻣﻞ ﺷﻜﻞ ﺣﻮﺿﻪ ) ‪،( m 2‬‬
‫‪ :L‬ﻃﻮل رودﺧﺎﻧﻪ اﺻﻠﻲ )ﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ(‪،‬‬
‫‪ :n‬ﺿﺮﻳﺐ زﺑﺮي ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ )ﺑﻲ ﺑﻌﺪ(‪،‬‬
‫‪R‬‬
‫‪) c ‬ﺑﻲ ﺑﻌﺪ(‪،‬‬ ‫‪ :c‬ﻋﺎﻣﻞ ﺷﻜﻞ آﺑﺮاﻫﻪ‬
‫‪a‬‬
‫‪ :a‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﻘﻄﻊ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه آﺑﺮاﻫﻪ )ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ(‪،‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪34‬‬

‫‪a‬‬
‫‪ R ‬ﻛﻪ ‪ a‬و ‪ p‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺴﺎﺣﺖ و ﻣﺤﻴﻂ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه آﺑﺮاﻫﻪ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫‪ :R‬ﺷﻌﺎع ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ )ﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪p‬‬
‫‪ : ie‬ﺷﺪت ﺑﺎرش ﺧﺎﻟﺺ )‪،(mm/h‬‬
‫‪ :S‬ﺷﻴﺐ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‪،‬‬
‫‪ :te‬زﻣﺎن ﺗﻌﺎدل )دﻗﻴﻘﻪ(‪ ،‬و‬
‫‪ :tc‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ )دﻗﻴﻘﻪ(‪.‬‬

‫‪ -‬ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل‬

‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪت ﺑﺎرش )‪ (T‬ﺑﻴﺶﺗﺮ از زﻣﺎن ﺗﻌﺎدل ﺣﻮﺿﻪ )‪ (te‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪u‬‬
‫‪u‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪ q  x, t ‬‬ ‫)‪(40-2‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬

‫‪ -‬ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﺟﺰﻳﻲ‬

‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺪت ﺑﺎرش )‪ (T‬ﻛﻢﺗﺮ از زﻣﺎن ﺗﻌﺎدل ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎﺷﺪ ) ‪ .( T  t e‬ﺑﺎ ﻓﺮض ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن )‪ (x‬و ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮدن‬
‫)‪ q(x,t‬در زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪Q  uh    x  h n‬‬ ‫)‪(41-2‬‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮض ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻮدن ﺑﺎرش در زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن و ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن و ﺻﺎدق ﺑﻮدن ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺷﺰي و ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﺣـﻞ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ ﻣـﻮج‬
‫ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در واﻗﻊ اﻳﻦ روش ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺻﻲ از ﻣﻌﺎدﻻت اﺳﺖ‪ .‬در زﻳﺮ ﻳﻚ راﺑﻄﻪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ آرون و ﻫﻤﻜـﺎران اراﺋـﻪ ﺷـﺪه ﺑﺤـﺚ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ]‪.[15‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ آرون و ﻫﻤﻜﺎران‪ :1‬در اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ از ﻣﻔﻬﻮم اﺑﻌﺎد ﺑﺮﺧﻪاي‪ 2‬در ﺑﺮآورد زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ و ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻮج ﺟﻨﺒﺸﻲ اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮضﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮﻗﺮاري اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ ]‪:[15‬‬
‫‪ -‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ ‪ Q= ieA‬ﻗﺎﺑﻞ ﻛﺎرﺑﺮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﺮاي ﻛﻞ ﺣﻮﺿﻪ و ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ آن راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻃﻮل آﺑﺮاﻫﻪ و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﺎك‪ (1957) 3‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪L  KA 5‬‬ ‫)‪(42-2‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :K‬ﻋﺎﻣﻞ ﺷﻜﻞ ﺣﻮﺿﻪ )ﺟﺬر ﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ(‪ ،‬و‬
‫‪ :L‬ﻃﻮل زﻫﻜﺶ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ(‪.‬‬

‫‪1- Aron et-al‬‬

‫‪2 -Fractal Dimensions‬‬
‫‪3 -Hack‬‬
‫‪35‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫‪ -‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻛﺎرﺑﺮد اﺳﺖ‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Q  S2 R 3 a‬‬ ‫)‪(43-2‬‬
‫‪n‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :a‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه آﺑﺮاﻫﻪ‪،‬‬
‫‪ :R‬ﺷﻌﺎع ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‪،‬‬
‫‪ :S‬ﺷﻴﺐ آﺑﺮاﻫﻪ‪ ،‬و‬
‫‪ :n‬ﺿﺮﻳﺐ زﺑﺮي ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ‪.‬‬
‫‪ S‬و ‪ n‬ﻫﺮ دو ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺷﻌﺎع ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ R  c a‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮدﻛﻪ در آن ‪ c‬ﻋﺎﻣﻞ ﺷﻜﻞ آﺑﺮاﻫﻪ اﺳﺖ‬

‫‪y‬‬
‫)‪ y‬ارﺗﻔﺎع و ‪ b‬ﭘﻬﻨﺎي ﺳـﻄﺢ‬ ‫ﺷﻜﻞ )‪ (11-2‬ﺷﻜﻞ آﺑﺮاﻫﻪ )ﻣﺜﻠﺜﻲ ﻳﺎ ﺳﻬﻤﻲ( و ﺷﻜﻞ )‪ (12-2‬ﻋﺎﻣﻞ ﺷﻜﻞ ‪ c‬را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫‪b‬‬
‫آب( ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻌﺎدﻻت )‪ (43-2) ،(38-2‬و ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Q Q‬‬ ‫‪dA‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5ie x 3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ q  ie‬‬ ‫و‬ ‫‪Ax  x / k  q ‬‬
‫‪3‬‬ ‫)‪(44-2‬‬
‫‪x t‬‬ ‫‪dx‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪3k 3‬‬
‫ﺑﺎ اداﻣﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪0.93k 12 n 4 L12‬‬
‫‪tc ‬‬ ‫‪1 1 3‬‬
‫)‪(45-2‬‬
‫‪c 2 i e 4 S8‬‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﻣﻌﺎدﻟﻪ آرون و ﻫﻤﻜﺎران‪ :‬اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺑﻌﺎد ﺑﺮﺧﻪاي آﻧﻬﺎ ﻏﻴـﺮ ﻳﻜﻨﻮاﺧـﺖ و ﻛﻮﭼـﻚ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻔﻴـﺪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﺟﻊ ]‪ [15‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -11-2‬ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺷﻜﻞ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺜﻠﺜﻲ و ﺳﻬﻤﻮي ]‪[28‬‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪36‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -12-2‬ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﻞ )‪ (c‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺜﻠﺜﻲ و ﺳﻬﻤﻲ ]‪[28‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻮج ﺟﻨﺒﺸﻲ ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﺷﻜﺎل ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺳﺎده ﻧﻴـﺰ ﻗﺎﺑـﻞ اﺳـﺘﺨﺮاج اﺳـﺖ‪ .‬آﻛـﺎن و‬
‫ﻫﻮﮔﺘﺎﻟﻦ‪ 1‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ )‪ (13-2‬ﺗﻌﺪادي از اﻳﻦ ﻣﻮارد را ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ ]‪.[14‬‬
‫زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮاي اﺷﻜﺎل ﺳﺎده ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺷﻜﻞ )‪ (13-2‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻮج ﺟﻨﺒﺸﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺷﻜﺎل اﻏﻠﺐ در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﺷﻬﺮي و زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻛﺸﺎورزي ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -13-2‬اﺷﻜﺎل ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺳﺎده ﺑﺮاي ﺑﺮآورد زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ ]‪[14‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ -‬ﺣﻮﺿﻪ ﻧﻮع ﻳﻚ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﻮرﮔﺎﻟﻲ و ﻟﻴﻨﺴﻠﻲ‬

‫اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت )‪ (46-2‬اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ و ﺟﺮﻳﺎن روﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪nL‬‬
‫( ‪tc ‬‬ ‫‪)0.6 (I) 0.4‬‬ ‫)‪(46-2‬‬
‫‪S‬‬
‫دراﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‪:‬‬

‫‪1- Akan and Houghtalen‬‬

‫‪2- Morgali and Linsley‬‬
‫‪37‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫‪ :n‬ﺿﺮﻳﺐ زﺑﺮي ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ‪،‬‬

‫‪ :L‬ﻃﻮل ﺟﺮﻳﺎن )ﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :S‬ﺷﻴﺐ ﺣﻮﺿﻪ )درﺻﺪ(‪،‬‬
‫‪ :I‬ﺷﺪت ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ )ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ( ﺑﺎ ﻣﺪت دوام ﻣﻌﺎدل زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ و ﺑﺎ ﺷﺪت ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬و‬
‫‪ :tc‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ )دﻗﻴﻘﻪ(‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ -‬ﺣﻮﺿﻪ ﻧﻮع دو‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ اورﺗﻦ و ﻣﻴﺪوز‬

‫اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت )‪ (47-2‬اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻮﺿﻪ ﻫﻤﮕﺮا و ﺟﺮﻳﺎن روﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪nL 0.6 1  r 0.4‬‬
‫( ‪tc ‬‬ ‫( )‬ ‫)‬ ‫)‪(47-2‬‬
‫‪Sc‬‬ ‫‪i‬‬

‫دراﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ :(1- r‬ﻋﺎﻣﻞ ﻫﻤﮕﺮاﻳﻲ ﻛﻪ از ﺷﻜﻞ )‪ (13-2‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺣﻮﺿﻪ ﻧﻮع ﺳﻮم‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت )‪ (48-2‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ اورﺗﻦ و ﻣﻴﺪوز ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺸﺎري و ﺟﺮﻳـﺎن روﺳـﻄﺤﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪N‬‬
‫‪ (n jI‬‬ ‫) ‪j  Z j1‬‬
‫‪S j )0.6 (Z1.6‬‬ ‫‪1.6‬‬

‫‪j1‬‬
‫‪tc ‬‬ ‫‪N‬‬
‫)‪(48-2‬‬
‫) ‪ I(Z j  Z j1‬‬
‫‪j1‬‬

‫دراﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‪:‬‬
‫‪ :nj‬ﺿﺮﻳﺐ زﺑﺮي ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ ﺳﻄﺢ ‪ j‬ام‪،‬‬
‫‪ :Sj‬ﺷﻴﺐ ﺳﻄﺢ ‪ j‬ام ﺣﻮﺿﻪ )درﺻﺪ(‪،‬‬
‫‪ :N‬ﺗﻌﺪادﺳﻄﻮح آﺑﺸﺎري ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬و‬
‫‪j‬‬
‫‪ : Z j   Lm‬ﻛﻪ ‪ Lm‬ﻃﻮل ﺳﻄﺢ ‪ m‬ام‪.‬‬
‫‪m 1‬‬

‫واﺣﺪ ﻋﺎﻣﻞﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ رواﺑﻂ ﻗﺒﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻧﻮع ﭼﻬﺎرم و ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﻧﻮع ﭘﻨﺠﻢ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ ﻧﻮع ﭼﻬﺎرم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ راﺑﻄﻪ ﻧﻮع ﭘﻨﺠﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت )‪ (49-2‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ اورﺗﻦ و ﻣﻴـﺪوز ﭘﻴـﺸﻨﻬﺎد ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺸﺎري و ﺟﺮﻳﺎن روﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1- Overton and Meadows‬‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪38‬‬

‫‪N‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  (n j‬‬ ‫) ‪j  Z j1‬‬
‫‪s j )0.6 (Z1.6‬‬ ‫‪1.6‬‬
‫‪‬‬
‫‪ j1‬‬ ‫‪B0.4 (n c W Sc )0.6 ‬‬
‫‪t c  I 0.4 ‬‬ ‫‪N‬‬
‫‪‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(49-2‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫) ‪ (Z j  Z j1‬‬ ‫‪(B   L j   L m )0.4 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪j1‬‬ ‫‪j1‬‬ ‫‪m 1‬‬

‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ رواﻧﺎب روﺳﻄﺤﻲ از دو ﻃﺮف ﺟﺎري اﺳﺖ و آﺑﺮاﻫﻪ ﻋﺮﻳﺾ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪ :B .‬ﻋﺮض آﺑﺮاﻫﻪ )ﻣﺘﺮ(‪ : W ،‬ﻃﻮل آﺑﺮاﻫـﻪ‬
‫)ﻃﻮل ﺟﺮﻳﺎن روﺳﻄﺤﻲ ﺑﺮ روي ﺳﻄﻮح ﻣﺴﻄﺢ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ( اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲﻫﺎي ‪ j‬و ‪ m‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻄﻮح ﻛﻨﺎري و زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ c‬ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ آﺑﺮاﻫﻪ اﺳﺖ‪ nj .‬و ‪ nc‬ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻄﻮح و آﺑﺮاﻫﻪ اﺳﺖ‪ .‬واﺣﺪ ﻋﺎﻣﻞﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ راﺑﻄﻪ )‪ (48-2‬اﺳﺖ‪ .‬ﻳﺎدآوري ﻣﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ رواﺑﻂ )‪ (46-2‬ﺗﺎ )‪ (49-2‬ﺑﺎ ﻓﺮض ﺑﺮاﺑﺮي زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺎ زﻣﺎن ﺗﻌﺎدل اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺰون ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻗﺒﻞ‪ ،‬آﻛﺎن ]‪ [14‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﻮج ﺟﻨﺒﺸﻲ و ﻣﻌﺎدﻻت ﻧﻔﻮذ راﺑﻄـﻪ )‪ (50-2‬را ﺑـﺮاي ﺑـﺮآورد زﻣـﺎن ﺗﻤﺮﻛـﺰ در‬
‫ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬راﺑﻄﻪ آﻛﺎن ]‪ [14‬ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮ‬

‫‪(nL)0.6‬‬ ‫) ‪3.1K1.33H f Pe (1  Si‬‬

‫‪tc ‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(50-2‬‬
‫‪S0.3 (I  K)0.4‬‬ ‫‪I 2.33‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪:‬‬
‫‪ :K‬ﺿﺮﻳﺐ ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮي ﺧﺎك‪،‬‬
‫‪ :Hf‬ارﺗﻔﺎع ﻣﻜﺶ ﺧﺎك‪،‬‬
‫‪ :Pe‬ﺗﺨﻠﺨﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺧﺎك‪ ،‬و‬
‫‪ :Si‬درﺟﻪ اﺷﺒﺎع ﺧﺎك اوﻟﻴﻪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ و واﺣﺪﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺒﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫رواﺑﻂ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ ]‪:[23‬‬

‫‪ -‬ﭘﺎﭘﺎداﻛﻴﺲ و ﻛﺎزان ‪(1987) 1‬‬

‫‪2.15 L0.5 n 0.52‬‬

‫‪tc ‬‬ ‫)‪(51-2‬‬
‫‪s0.31‬‬
‫‪c ie‬‬
‫‪0.38‬‬

‫راﺑﻄﻪ )‪ (51-2‬ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﺷﻬﺮي ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 5‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬واﺣﺪ و ﻧـﻮع ﻋﻮاﻣـﻞ اﻳـﻦ راﺑﻄـﻪ و راﺑﻄـﻪ‬
‫)‪ (52-2‬در اداﻣﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1- Papadakis and Kazan‬‬

‫‪39‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫‪ -‬ﻟﻮﻛﺎس و ﻛﻮﺋﻴﻜﻞ ‪(1996) 1‬‬

‫‪0.0278 B0.6‬‬
‫‪tc ‬‬ ‫)‪(52-2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0.2‬‬
‫‪K 0.4 . K*h .iess‬‬

‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺑﺎ ﺷﻴﺐ ﺗﻨﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ رواﺑﻂ‪:‬‬
‫‪ :B‬ﻋﺎﻣﻞ زﻣﺎنﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﺗﺠﻤﻌﻲ )ﺑﻲﺑﻌﺪ(‪،‬‬
‫‪ :ie‬ﺷﺪت ﺑﺎرش ﺧﺎﻟﺺ )ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ(‪،‬‬
‫‪ :K‬ﻋﺎﻣﻞ ﺷﻜﻞ آﺑﺮاﻫﻪ )ﺑﻲﺑﻌﺪ(‪،‬‬
‫‪ : K*h‬ﻫﺪاﻳﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺧﺎكﻫﺎي ﺷﻴﺒﺪار )ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ(‪،‬‬
‫‪ :L‬ﻃﻮل آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :n‬ﺿﺮﻳﺐ زﻳﺮي ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ )ﺑﻲﺑﻌﺪ(‪،‬‬
‫‪ :SC‬ﺳﻴﻨﻮس زاوﻳﻪ ﺷﻴﺐ )ﺑﻲﺑﻌﺪ(‪،‬‬
‫‪ :SS‬ﺳﻴﻨﻮس زاوﻳﻪ ﺗﭙﻪ )ﺑﻲﺑﻌﺪ(‪ ،‬و‬
‫‪ :tc‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ )ﺳﺎﻋﺖ(‪.‬‬

‫‪ -‬راﺑﻄﻪ راﮔﺎن و دورو‪(1972) 2‬‬

‫‪0.6‬‬
‫‪ nL ‬‬
‫‪tc  7 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ie0.4‬‬ ‫)‪(53-2‬‬
‫‪ s ‬‬
‫‪ c‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ :n‬ﺿﺮﻳﺐ زﻳﺮي ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ‪،‬‬
‫‪ :L‬ﻃﻮل ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻄﺤﻲ )‪،(m‬‬
‫‪ :Sc‬ﺷﻴﺐ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻄﺤﻲ‪،‬‬
‫‪ :ie‬ﺷﺪت ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ )ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ(‪ ،‬و‬
‫‪ :tc‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ )دﻗﻴﻘﻪ(‪.‬‬

‫‪ -3-1-6-2‬روش ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن‬

‫ﻳﻜﻲ از روشﻫﺎي دﻗﻴﻖ ﺑﺮآورد زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ‪ ،‬روش ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺎﻳﺶﻫﺎي ﺻﺤﺮاﻳﻲ ﺳـﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳـﺎن آب‬
‫در ﻫﺮﻗﺴﻤﺖ از ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮﺟﺮﻳﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و در ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺟﻤﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻴﺐ ﻣﻬﻢ اﻳﻦ روش ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎﻳﺶﻫﺎي ﺻـﺤﺮاﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ زﻣﺎنﺑﺮ و ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﺻﺤﺮاﻳﻲ دﻗﺖ ﻋﻤﻞ زﻳﺎدي ﺑـﻪﺧـﺮج داد‪ .‬اﻳـﻦ روش ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ‬

‫‪1 -Loukas and Quicle‬‬

‫‪2 -Ragan et al.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪40‬‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ )‪ (NRCS‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮآورد زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻫﺮ ﺣﻮﺿﻪ )ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ وﻳﮋﮔﻲﻫـﺎي آب‬
‫و ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﻮﺿﻪ اﺳﺖ(‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ ﻫﺮ ﺳﻤﺖ از ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣـﺴﻴﺮ‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ آب ﺗﺎ ﺧﺮوﺟﻲ را ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻫﻤﮕﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ را ﺑﻪ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ اﺻﻠﻲ ﺟﺮﻳﺎن روﺳـﻄﺤﻲ )ورﻗـﻪاي ﻳـﺎ‬
‫ﺻﻔﺤﻪاي(‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻛﻢﻋﻤﻖ‪) 1‬ﺷﻴﺎرﻫﺎ‪ ،‬آﺑﻜﻨﺪﻫﺎ‪ ،‬آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎي اوﻟﻴﻪ و ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ( و ﺟﺮﻳـﺎن آﺑﺮاﻫـﻪاي ﻳـﺎ ﻟﻮﻟـﻪاي )آﺑﺮاﻫـﻪﻫـﺎي‬
‫اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺠﺎري و ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي و ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ( دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻛﺮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﺮآورد زﻣـﺎن ﭘﻴﻤـﺎﻳﺶ ﺟﺮﻳـﺎن در ﻫـﺮ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺎﺻﻞ را ﺟﻤﻊ ﻛﺮد‪ .‬راﺑﻄﻪ )‪ (54-2‬اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮع را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪Li‬‬
‫‪t c   t i ‬‬ ‫‪ t of  t ch‬‬ ‫)‪(54-2‬‬
‫‪i 1‬‬ ‫‪i 1 V i‬‬

‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪:‬‬

‫‪ :ti‬زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ ﺟﺮﻳﺎن در ﺑﺨﺶ ‪i‬ام‪،‬‬
‫‪ :m‬ﺗﻌﺪاد ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮﺟﺮﻳﺎن‪،‬‬
‫‪ :Li‬ﻃﻮل ﻣﺴﻴﺮ ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬و‬
‫‪ :Vi‬ﺳﺮﻋﺖ ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻧﻮع ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬زﺑﺮي‪ ،‬ﺷﻴﺐ ﻣﺴﻴﺮ و ﺷﺪت ﺑـﺎرش اﺳـﺖ و ﻣـﻲﺗـﻮان آن را ﺑـﻪ دو ﺣﺎﻟـﺖ ﻛﻠـﻲ ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫روﺳﻄﺤﻲ و آﺑﺮاﻫﻪاي ﻧﻴﺰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد ‪ tof‬و ‪ tch‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻌﺮف زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ اﻳﻦ دو ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ روش ﺑﺮآورد زﻣـﺎن ﭘﻴﻤـﺎﻳﺶ‬
‫در ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﺟﺮﻳﺎن روﺳﻄﺤﻲ )ورﻗﻪاي ﻳﺎ ﺻﻔﺤﻪاي(‬

‫در اﻏﻠﺐ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ و درﻗﺴﻤﺖ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ رواﻧﺎب ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻧﻴﺴﺖ و ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪﺻـﻮرت ورﻗـﻪاي اﺳـﺖ و اﻳـﻦ ﺟﺮﻳـﺎن ﺗـﺎ‬
‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎي اوﻟﻴﻪ اداﻣﻪ دارد‪ .‬ﻣﺴﺎﻓﺖ ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن در ﺷﻴﺐﻫﺎي ﺗﻨﺪ ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻣﺘﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺷـﻴﺐﻫـﺎي‬
‫ﻣﻼﻳﻢ اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ در ﺟﺮﻳﺎن روﺳﻄﺤﻲ دو روش ﺳﺮﻋﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻤـﻚ راﺑﻄـﻪ ﻣﺎﻧﻴﻨـﮓ و روش‬
‫ﻣﻮج ﺟﻨﺒﺸﻲ ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬در اداﻣﻪ اﻳﻦ دو روش ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬روش راﺑﻄﻪ ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ‬

‫اﻳﻦ روش از راﺑﻄﻪ ﺳﺎده ﺷﺪه ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ ﻣﻄﺎﺑﻖ )‪ (55-2‬و )‪ (56-2‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪V  kS0.5‬‬ ‫)‪(55-2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪k  Rh‬‬ ‫)‪(56-2‬‬
‫‪n‬‬
‫در اﻳﻦ دو راﺑﻄﻪ‪:‬‬
‫‪ :n‬ﺿﺮﻳﺐ زﺑﺮي ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ‪،‬‬

‫‪1 -Shallow Concentrated Flow‬‬

‫‪41‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫‪ :Rh‬ﺷﻌﺎع ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ )ﻣﺘﺮ(‪ ،‬و‬

‫‪ :k‬ﻋﺎﻣﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ‪ n‬و ‪ Rh‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ در ﺟﺪول )‪ (15-2‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺪول ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺖ ﭘﻴﻤﺎﻳﺸﻲ ﺗﺎ ‪160‬ﻣﺘﺮ در ﻧﻮاﺣﻲ روﺳﺎزي ﺷـﺪه‬
‫ﺑﺎز‪ ،‬ﭼﻤﻦﻛﺎري ﺷﺪه‪،‬ﺳﻄﺢ ﺟﺎدهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎﺷﻴﻪاي و ﺑﺎغﻫﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﻌﺎع ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺑـﻪ دوره ﺑﺎزﮔـﺸﺖ ﺑـﺎرش‪،‬‬
‫ﺷﻴﺐ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ در ﻣﺴﻴﺮ ﺟﺮﻳﺎن واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ]‪ .[24‬ﻣﺴﻴﺮ زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ ‪ to‬ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ V‬و ﺗﻘﺴﻴﻢ آن ﺑﺮ ﻃـﻮل ﻣـﺴﻴﺮ ﺑـﻪدﺳـﺖ‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬روش ﻣﻮج ﺟﻨﺒﺸﻲ‬

‫در اﻳﻦ روش ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﻌﺎع ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﻣﻌﺎدل ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﺷﺪت ﺑﺎرش در زﻣﺎن ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[24‬اورﺗـﻦ و ﻣﻴـﺪوز ﺑـﺎ‬
‫دﺧﺎﻟﺖ دادن ﺑﺎرش ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 2‬ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬رواﺑﻂ اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣـﺎن ﭘﻴﻤـﺎﻳﺶ در ﺟﺮﻳـﺎن ورﻗـﻪاي را ﻣﻄـﺎﺑﻖ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (57-2‬ﺑﻪ دﺳﺖ آورده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪10.9258(nLf )0.8‬‬
‫‪to ‬‬ ‫)‪(57-2‬‬
‫‪P2 0.5 S0.4‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪:‬‬
‫‪ :Lf‬ﻃﻮل ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻄﺤﻲ )ﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ :n‬ﺿﺮﻳﺐ زﺑﺮي ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ‪،‬‬
‫‪ :S‬ﺷﻴﺐ ﺳﻄﺢ )درﺻﺪ(‪،‬‬
‫‪ :P2‬ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ‪ -24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 2‬ﺳﺎل ) ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ(‪ ،‬و‬
‫‪ :to‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ )دﻗﻴﻘﻪ(‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻛﻢ ﻋﻤﻖ‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن در اﻳﻦ ﻧﻮع آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ ﺑﺎ راﺑﻄﻪ ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ ﺗﻘﺮﻳﺐ زده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺎك آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ آﺳﻔﺎﻟﺖ‬
‫ﻧﺸﺪه ‪) Rh =0/12‬ﻣﺘﺮ( و ‪ n=0/05‬و ﺑﺮاي ﻧﻮاﺣﻲ آﺳﻔﺎﻟﺖ ﺷﺪه‪) Rh =0/06‬ﻣﺘﺮ( و ‪ n=0/025‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﻤﻮداري ﺑـﺮاي ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن اراﺋﻪ داده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻞ )‪ (14-2‬اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ در دﺳﺘﮕﺎه واﺣﺪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪42‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -15-2‬داﻣﻨﻪ ﻧﻮﺳﺎن ﺿﺮاﻳﺐ ‪ n، k‬و ‪ Rh‬در روش ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ ]‪[24‬‬

‫‪Rh‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪k‬‬ ‫ﻛﺎرﺑﺮي زﻣﻴﻦ‬
‫)ﻓﻮت(‬ ‫ﺑﻲ ﺑﻌﺪ‬
‫ﺟﻨﮕﻞ‬
‫‪0/ 7‬‬ ‫‪0/25‬‬ ‫‪0/8‬‬ ‫ﺑﻮﺗﻪاي ﻣﺘﺮاﻛﻢ‬
‫‪1/ 4‬‬ ‫‪0/22‬‬ ‫‪0/4‬‬ ‫ﺑﻮﺗﻪاي ﻛﻢﭘﺸﺖ‬
‫‪2/ 5‬‬ ‫‪0/ 2‬‬ ‫‪0/2‬‬ ‫زﻣﻴﻦ ﺳﻔﺖ ﭘﻮﺷﻴﺪه از آﺷﻐﺎل‬

‫ﭼﻤﻦ‬
‫‪1‬‬ ‫‪0/15‬‬ ‫‪0/41‬‬ ‫ﺑﺮﻣﻮدا‬
‫‪1/ 5‬‬ ‫‪0/12‬‬ ‫‪0/24‬‬ ‫ﻣﺘﺮاﻛﻢ‬
‫‪2/ 1‬‬ ‫‪0/ 1‬‬ ‫‪0/15‬‬ ‫ﻛﻮﺗﺎه‬
‫‪7‬‬ ‫‪0/04‬‬ ‫‪0/025‬‬ ‫ﭼﺮاﮔﺎه ﺑﺎ ﭼﻤﻦ ﻛﻮﺗﺎه‬
‫زﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورزي ﺑﺎ ﺷﺨﻢزﻧﻲ ﻣﺘﺪاول‬
‫‪1/ 2‬‬ ‫‪0/06‬‬ ‫‪0/19‬‬ ‫ﺑﺎ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫‪2/ 2‬‬ ‫‪0/05‬‬ ‫‪0/09‬‬ ‫ﺑﻲ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬

‫زﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورزي‬
‫‪9/ 1‬‬ ‫‪0/12‬‬ ‫‪0/04‬‬ ‫ﺑﺎ ردﻳﻒﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ زراﻋﻲ‬
‫‪4/ 6‬‬ ‫‪0/06‬‬ ‫‪0/05‬‬ ‫ﺑﺎ ردﻳﻒﻫﺎي ﻣﻨﺤﻨﻲ زراﻋﻲ‬
‫‪4/ 5‬‬ ‫‪0/05‬‬ ‫‪0/045‬‬ ‫ﺷﺨﻢزده ﺷﺪه‬
‫‪16‬‬ ‫‪0/04‬‬ ‫‪0/13‬‬ ‫زﻣﻴﻦﻫﺎي دﻳﻢ‬
‫‪10/3‬‬ ‫‪0/04‬‬ ‫‪0/017‬‬ ‫زﻣﻴﻦﻫﺎي ﺑﺎ رﺳﻮﺑﺎت ﻣﺨﺮوط اﻓﻜﻨﻪ‬
‫‪15/7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0/095‬‬ ‫آﺑﺮاﻫﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪه از ﭼﻤﻦ‬
‫‪23/5‬‬ ‫‪0/50‬‬ ‫‪0/04‬‬ ‫آﺑﮕﺬرﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ در ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺮﺗﻔﻊ‬
‫‪20/8‬‬ ‫‪0/06‬‬ ‫‪0/011‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ روﺳﺎزي ﺷﺪه )ﺟﺮﻳﺎن ورﻗﻪاي(‬
‫‪46/3‬‬ ‫‪0/20‬‬ ‫‪0/011‬‬ ‫ﺟﻮي روﺳﺎزي ﺷﺪه‬

‫ج‪ -‬ﺟﺮﻳﺎن آﺑﺮاﻫﻪاي‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن آب در آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎي ﻋﻤﻴﻖ )آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ( ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﻤﺮخ ﺳﻄﺢ آب ﻳﺎ راﺑﻄﻪ ﻣﺎﻧﻴﻨﮓ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ‪ ،‬ﻣﺜﻼ راﺑﻄﻪ ﻋﻤﻖ‪-‬ﺳﻄﺢ‪-‬زﺑﺮي‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاي ﻋﻤـﻖ ﻧﺮﻣـﺎل )ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ( و ﺑﺮاي ﺷﺮاﻳﻂ ﻟﺒﺎﻟﺐ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻴﺰ ﺷﻌﺎع ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺑـﺎ دوره ﺑﺎزﮔـﺸﺖ‪ ،‬ﺷـﻴﺐ و ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 1/5‬ﺗﺎ ‪ 3‬ﺳﺎل ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻌﺎع ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﺑـﺪه‬
‫و ﺷﺪت ﺑﺎرش ﺧﻮد ﺗﺎﺑﻌﻲ از زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰﻧﺪ ]‪.[24‬‬
‫‪43‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -14-2‬ﻧﻤﻮدار ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن در آﺑﺮاﻫﻪ ﻛﻢ ﻋﻤﻖ ]‪[24‬‬

‫‪3‬ﻓﺼﻞ ‪3‬‬

‫ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺒﺎرﻫﺎ‬

‫‪47‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺒﺎرﻫﺎ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺒﺎرﻫﺎ‬

‫‪ -1-3‬ﻛﻠﻴﺎت‬

‫رﮔﺒﺎرﻫﺎ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺠﺰﻳـﻪ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ رﮔﺒﺎرﻫـﺎ ﻧﻘـﺶ ﻣﻬﻤـﻲ در ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺳـﻴﻼب دارﻧـﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي رﮔﺒﺎرﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﻘﻄﻪاي و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺧﻄﺎﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﺨﺮاج و ﺗﺼﺤﻴﺢ اوﻟﻴﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﻋﻬﺪه وزارت ﻧﻴﺮو و ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻧﻤﻮدار ﺷﺪت‪ -‬ﻣﺪت رﮔﺒﺎرﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ دو ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﻮق ﺗﻬﻴﻪ و در اﺧﺘﻴﺎر ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﭘﺲ از اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺗﺤﻠﻴــﻞﻫــﺎي ﻣــﻮرد ﻧﻴــﺎز را اﻧﺠــﺎم داد‪ .‬اﻳــﻦ ﺗﺤﻠﻴــﻞﻫــﺎ ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺷــﺎﻣﻞ ﺗﻬﻴــﻪ ﻣﻌــﺎدﻻت ﻣﻨﺤﻨــﻲﻫــﺎي ﺷــﺪت‪ -‬ﻣــﺪت‪ -‬ﻓﺮاواﻧــﻲ‬
‫)‪ 1 (IDF‬ﻧﻘﻄﻪاي و ﺳﭙﺲ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻟﮕﻮي رﮔﺒﺎر و ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ اﺳـﺎس‬
‫اﻫﺪاف ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ آن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫رﮔﺒﺎرﻫﺎ ﻧﻘﺶ ورودي )ﻣﻮج ورودي( را در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺣﻮﺿﻪ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮج ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﻄﻪاي‪ 2‬اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻤـﺎن ارﺗﻔـﺎع‬
‫ﺑﺎران درون ﺑﺎرانﺳﻨﺞﻫﺎ ﻳﺎ ارﺗﻔﺎع ﺗﺠﻤﻌﻲ رﮔﺒﺎر در ﺑﺎران ﻧﮕﺎرﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻴﺮش ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻌـﺎدل ‪ 25‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑـﻊ ﭘﻴﺮاﻣـﻮن‬
‫ﺑﺎرانﺳﻨﺞ ﺻﺎدق اﺳﺖ ]‪ .[35‬درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺎرش ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺑﺎران ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ‪ 3‬اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا در اﻏﻠﺐ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺑﺎران ﻧﮕﺎر وﺟﻮد ﻧـﺪارد‬
‫ﻳﺎ در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﺗﻤﺎم ﺣﻮﺿﻪ را ﻧﻤﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺪت ﺑﺎرش ﻧﻘﻄﻪاي را ﺑﺎ روشﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛـﺮد‬
‫و ﺳﭙﺲ آن را ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺒﺎرﻫﺎ و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ رﮔﺒﺎرﻫﺎي ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اداﻣـﻪ‪،‬‬
‫اﺑﺘﺪا روش ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﺷﺪت– ﻣﺪت– ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﺤﺚ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ روشﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﻮﺿﻪ )ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺣﻮﺿـﻪ(‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺷﺪتﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﺗﻌﻤﻴﻢ داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪ ﺑﺎران ﻧﮕﺎري اﻳﺮان ﺑﺮ اﺳﺎس اﻫﺪاف ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺤﻞ اﻳﺠـﺎد ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻧـﻪ ﺑﺮاﺳـﺎس‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي آﺑﺮﻳﺰ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺑﺎرانﻧﮕﺎرﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﻧﻪ درﺣﻮﺿـﻪﻫـﺎي ﻃﺒﻴﻌـﻲ دور از‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻴﺰ وزارت ﻧﻴﺮو ﺑﺎران ﻧﮕﺎرﻫﺎي ﺧﻮد را در روﺳﺘﺎﻫﺎي ﻣﻬﻢ و ﺑﺰرگ داﺧﻞ ﻳﺎ ﻣﺠﺎور ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﻧـﺼﺐ‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻧﻴﺎزﻫﺎي اوﻟﻴﻪ اﻳﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻓﻘﻂ در روﺳﺘﺎﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻓﺮاﻫﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ در ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺗﻤﺎم ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي اﻳﺮان‬
‫ﺑﺎران ﻧﮕﺎري وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺗﺎ آﻣﺎر آن ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻌﺮف ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﻳﺪ از آﻣﺎر ﻛﻠﻴﻪ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺎرانﻧﮕﺎر داﺧﻞ و اﻃﺮاف ﺣﻮﺿـﻪﻫـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ دﻗﺖ و ﺻﺤﺖ دادهﻫﺎي اﻳﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد و ﭘﺲ از ﺗﺎﻳﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻣـﻲﺗـﻮان از آﻣـﺎر‬
‫آﻧﻬﺎ ﺳﻮد ﺟﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎران ﻧﮕﺎرﻫﺎ را اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻣﺒﻨﺎ ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﻢ و‪ IDF‬آﻧﻬﺎ را ﻣﻄﺎﺑﻖ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآورﻳﻢ‪.‬‬

‫‪ -2-3‬اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺎران ﺳﻨﺠﻲ‬

‫در اﻳﺮان ﺳﻪ ﻧﻮع اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺑﺎرانﺳﻨﺠﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺛﺒﺎت‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و ذﺧﻴﺮهاي‪ .‬ﻧﻮع ذﺧﻴﺮهاي ﻛـﺎراﻳﻲ ﻻزم را ﻧـﺪارد‪ .‬در‬
‫ﺑﺎرانﺳﻨﺞ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻓﻘﻂ ارﺗﻔﺎع ﺑﺎرش )ﻋﻤﻖ ﺑﺎرش( اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﻣﺎر ﻣﺸﺎﻫﺪهاي ﺑﻪ ﺻﻮرت روزاﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﻘﻂ ﻣـﻲﺗـﻮان‬

‫‪1 -Intensity-Duration-Frequency‬‬
‫‪2 -Point Rainfall‬‬
‫‪3 -Areal Rainfall‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪48‬‬

‫ﺑﺎرشﻫﺎي روزاﻧﻪ را ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎرش اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺧﺎم اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﺤﻴﺤﺎﺗﻲ روي آن اﻧﺠـﺎم ﺷـﻮد‬
‫]‪ .[23‬اﻳﻦ ﺗﺼﺤﻴﺤﺎت ﻣﺘﻨﻮع ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ اﺛﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎد در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎرش اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎرانﺳﻨﺞ ﺛﺒﺎت )ﺑﺎران ﻧﮕﺎر( ارﺗﻔﺎع ﺗﺠﻤﻌﻲ ﺑﺎرش را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ زﻣﺎن ﺑﺮ روي ﻛﺎﻏﺬ ﻣﺨﺼﻮﺻﻲ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻛﻤـﻚ اﻳـﻦ دﺳـﺘﮕﺎه‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺷﺪت ﺑﺎرش را ﺑﺮاي ﻣﺪت دوامﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺪت ﺑﺎرش‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﻛﻞ ﺑﺎرش‪ ،‬اﻟﮕﻮي ﺑﺎرش و ﻏﻴـﺮه را ﺑـﻪدﺳـﺖ آورد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ روي ﺑﺎرشﻫﺎي ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﭼﻨﺪ ﺗﺼﺤﻴﺢ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ]‪ ،[23‬در ﻏﻴﺮ اﻳـﻦ ﺻـﻮرت اﺳـﺘﺨﺮاج رﮔﺒﺎرﻫـﺎ ﻧﺎدرﺳـﺖ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺗﺼﺤﻴﺤﺎت ﺷﺎﻣﻞ اﺛﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎد در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎرش و ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺧﺎﻟﻲ ﺷﺪن ﻣﺨﺰن ﮔﻴﺮش )ﺑﻪوﻳﮋه در ﺷﺪتﻫﺎي زﻳﺎد( اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻮدار ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﺷﺪت رﮔﺒﺎر را ﭘﺲ از اﺳﺘﺨﺮاج رﮔﺒﺎر از روي ﻛﺎﻏﺬ ﺑﺮاي ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ )‪ (t‬رﺳﻢ ﻛﻨﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار‪ ،‬ﺷﺪت– ﻣﺪت ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑـﺮاي ﻓﺎﺻـﻠﻪ زﻣـﺎﻧﻲﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‪ ،‬ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﺑـﺎرش ﺳـﺎﻻﻧﻪ را ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ و‬
‫ﺷﺪتﻫﺎي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ وزارت ﻧﻴﺮو ﻳﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳـﻲ اﻧﺠـﺎم و ﺷـﺪتﻫـﺎي ﺣـﺪاﻛﺜﺮ‬
‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻏﺮﺑﺎل ﺷﺪه در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ -3-3‬ﺗﻬﻴﻪ رواﺑﻂ ﺷﺪت– ﻣﺪت– ﻓﺮاواﻧﻲ )‪ (IDF‬ﻧﻘﻄﻪاي اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺒﻨﺎ‬

‫ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﺷﺪت– ﻣﺪت– ﻓﺮاواﻧﻲ در واﻗﻊ ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺮﻃﻲ ﺷﺪت ﺑﺎرش) ‪ ( Ie‬ﺑﻪ ﺷـﺮط ﻣـﺪت ﺑـﺎرش )‪ D‬ﻳـﺎ ‪ (tr‬اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻤـﺎد‬
‫ﻣﺮﺳﻮم ﺑﺮاي‪ IDF‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ) ‪ Fi (i e / t r‬ﺳﺖ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺮﻃﻲ از ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺸﺘﺮك ) ‪ Fi (ie / t r‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬راﺑﻄـﻪ )‪-3‬‬
‫‪ (1‬ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺮﻃﻲ ‪ IDF‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ]‪ T .[22،23‬دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪ie‬‬
‫‪PI e  I e t r  ‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪ f i t di‬‬
‫‪i‬‬ ‫‪r‬‬ ‫)‪(1-3‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪0‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ‪ IDF‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲﻫﺎي ‪ t‬و ﻧﻪ ﺑﺮاﺳﺎس زﻣﺎنﻛﻞ ﺑﺎرش ‪ tr‬اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ‪ t‬از ‪ 5‬ﻳﺎ ‪10‬‬
‫دﻗﻴﻘﻪ ﺷﺮوع و ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ )ﺣﺘﻲ‪72‬ﺳﺎﻋﺖ( ﻧﻴﺰ اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻞ ‪ IDF‬از روي رﮔﺒﺎرﻫﺎي ﻣﺸﺎﻫﺪهاي )ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺗـﺼﺎدﻓﻲ( ﺑـﺮآورد‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دﻗﺖ ﺷﻮد اﻳﻦ ‪ IDF‬ﻧﻘﻄﻪاي اﺳﺖ و ﺑﺮاي رﮔﺒﺎرﻫﺎي ﻳﻚ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ‪ IDF‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺮح اﻗﺪام ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺷﺪتﻫﺎي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺮاي ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲﻫﺎي ‪ t‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ اﻳﻦ ﺷﺪتﻫﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﻳﮕـﺮ ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮآﻧﻬﺎ ﺑﺮآورد و اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﭼﻨﺪكﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪﻛﻤﻚ اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻜﺲ اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎلﻫﺎ ﻫﻤﺎن دوره‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﺴﺖﻫﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ از اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺷـﺪتﻫـﺎي ﺑﺎرﻧـﺪﮔﻲ در ﻓﺎﺻـﻠﻪ زﻣـﺎﻧﻲﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ t‬و ﺑﻪ ازاي دورهﻫﺎي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ )‪ (T‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ‪500 ،200 ،100 ،50 ،25 ،20،10 ،5 ،2‬‬
‫و‪ 1000‬ﺳﺎل اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻋﻠﺖ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻃﻮل دوره آﻣﺎري در اﻳﺮان )ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ(‪ ،‬ﺑـﺮآورد دورهﻫـﺎي ﺑﺎزﮔـﺸﺖ ﺑـﻴﺶ از‬
‫‪100‬ﺳﺎل دﻗﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺪارد و اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﺎمﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬ﮔﺎم اول‬

‫ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪتﻫﺎي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺮاي ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ )‪ . (t‬اﻏﻠﺐ اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲﻫﺎ از ‪ 5‬دﻗﻴﻘﻪ ﺷﺮوع و ﺗﺎ ‪ 24‬ﺳـﺎﻋﺖ‬
‫)ﮔﺎﻫﻲ ‪ 72‬ﺳﺎﻋﺖ( اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻳﻦ آﻣﺎر ﺗﻮﺳﻂ وزارت ﻧﻴﺮو ﻳﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﺨﺮاج آﻣﺎر ﺗﺼﺤﻴﺤﺎت ﻻزم اﻋﻤﺎل ﺷﻮد‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮآوردﻫﺎي ﺑﻌﺪي دﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺪارﻧﺪ ]‪.[23‬‬
‫‪49‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺒﺎرﻫﺎ‬

‫‪ -‬ﮔﺎم دوم‬

‫ﺗﺮﻣﻴﻢ دادهﻫﺎي ﻣﻔﻘﻮد )در ﺻﻮرت وﺟﻮد( و اﻧﺠﺎم آزﻣﻮنﻫﺎي ﭘﺎﻳﻪاي‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺮﻣﻴﻢ دادهﻫﺎي ﻣﻔﻘﻮد روشﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ وﺟﻮد داردﻛﻪ‬
‫رﮔﺮﺳﻴﻮن ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﻳﻜﻲ از روشﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎ دﻗﻴﻖ اﺳـﺖ‪ .‬در اﻳـﻦ روش راﺑﻄـﻪاي ﺑـﻴﻦ دادهﻫـﺎي اﻳـﺴﺘﮕﺎه ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ و دادهﻫـﺎي‬
‫اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان دادهﻫﺎي ﻣﻔﻘﻮد را در ﺻﻮرت ﻗﻮي ﺑﻮدن ﺑﻪﻛﻤـﻚ آن راﺑﻄـﻪ ﺗـﺮﻣﻴﻢ ﻛـﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫آزﻣﻮنﻫﺎي ﭘﺎﻳﻪ را ﭘﺲ از ﺗﺮﻣﻴﻢ دادهﻫﺎ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﺎم ﺑﻌﺪي را در ﺻﻮرت ﻗﺒﻮل ﺷﺪن اﻳﻦ آزﻣﻮنﻫﺎ ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻛﺮد‪ .‬آزﻣـﻮنﻫـﺎي‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻫﻤﮕﻨﻲ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻦ روﻧﺪ‪ ،‬اﻳﺴﺘﺎﻳﻲ و داده ﭘﺮت‪ .‬ﺑﺮاي ﺷﺮح ﺑﻴﺶﺗﺮ اﻳﻦ آزﻣﻮنﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮاﺟـﻊ ]‪ 4‬و ‪ [5‬رﺟـﻮع‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﮔﺎم ﺳﻮم‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ آﻣﺎري )ﺗﻮاﺑﻊ ﭼﮕﺎﻟﻲ اﺣﺘﻤﺎل( و ﺑﺮآورد ﻋﻮاﻣﻞ آﻧﻬﺎ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻮن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫ﮔﺎﻣﺎ‪ ،‬ﮔﺎﻣﺒﻞ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺎرﺗﻮ و ﻟﻮگ ﻧﺮﻣﺎل از ﺳـﺎﻳﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺐﺗﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺮاﺟـﻊ ]‪ [33،5،4‬ﺷـﺮح ﻛـﺎﻣﻠﻲ را از اﻳـﻦ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه‬
‫ﻣﺤــﺪودﻳﺖﻫــﺎ‪ ،‬روشﻫــﺎي ﺑــﺮآورد و ﻏﻴــﺮه دارﻧــﺪ‪ .‬ﻗﺒــﻞ از اﻧﺘﺨــﺎب ﺗﻮزﻳــﻊ ﻣﻨﺎﺳــﺐ ﻣــﻲﺗــﻮان از ﻧﻤﻮدارﻫــﺎي ﮔــﺸﺘﺎوري‪ ،‬و ﺑــﻪوﻳــﮋه‬
‫ﻧﻤﻮدارﻫﺎيﮔﺸﺘﺎوري ﺧﻄﻲ‪ 1‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد ]‪ .[42،33،26،25‬اﻳﻦ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﺗﻮزﻳﻊﻫـﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺐ آﻣـﺎري را ﺑـﺎ ﺗﻘﺮﻳـﺐ ﺧـﻮﺑﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﮔﺎم ﺑﻌﺪي ﭘﺲ از ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻧﺴﺒﻲ ﺗﻮزﻳﻊﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬ﮔﺎم ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺑﺮآورد )ﻧﻘﻄﻪاي( ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮزﻳﻊﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﻪﻛﻤﻚ دادهﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ )دادهﻫﺎي ﺑﺎرش( ﺑﺮاي دورهﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ . t‬روشﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮآورد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬روش ﮔـﺸﺘﺎورﻫﺎيﺧﻄـﻲ‪ ،‬روش ﺣﺪاﻛﺜﺮدرﺳـﺖﻧﻤـﺎﻳﻲ‪ ،‬روش ﮔـﺸﺘﺎورﻫﺎي وزندار اﺣﺘﻤـﺎﻟﻲ‪ ،‬روش ﺣـﺪاﻛﺜﺮ‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ‪ ،‬روش ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و‪ ...‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ روش ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ از ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎ ﺳﺎدهﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑـﻪآﺳـﺎﻧﻲ ﺑـﺎ ﻣﺎﺷـﻴﻦ‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ دﻗﺖ اﻳﻦ روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴـﺴﺖ و ﺑـﺮآورد ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ اﻳـﻦ روش ﺿـﻌﻴﻒﺗـﺮ از ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫روشﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ]‪ .[5‬ﭘﺲ از ﺑﺮآورد ﻧﻘﻄﻪاي ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ آزﻣﻮنﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮزﻳﻊ ﺑﺎ ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ روش ﺑـﺮآورد اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب آزﻣﻮن ﻻزم ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻳﻦﻛﻪ دمﻫﺎي ﺗﻮزﻳﻊ ﻳﺎ ﺑﺪﻧﻪ آن از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬ﻣﻌـﺮوفﺗـﺮﻳﻦ‬
‫آﻧﻬﺎ آزﻣﻮن ﻛﻲدو‪ ،‬آزﻣﻮن ﻛﻮﻟﻤﻮﮔﺮوف‪ -‬اﺳﻤﻴﺮﻧﻮف و آزﻣﻮن اﻧﺪرﺳﻦ‪ -‬دارﻟﻴﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم آزﻣﻮنﻫﺎي ﻻزم و اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺪت ﺑﺎرش در دورهﻫﺎي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ T‬ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ‪ t‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﮔﺎم ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ رواﺑﻂ ﺷﺪت‪ -‬ﻣﺪت‪ -‬ﻓﺮاواﻧﻲ ‪ .IDF‬ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﻳﻦﻛﺎر‪ ،‬ﺷﺪتﻫﺎي ﺑﺎرش در ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲﻫﺎي ‪ t‬ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﺮاي ﻫـﺮ‬
‫دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ راﺑﻄﻪ ﺗﻮاﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ رواﺑﻂ ‪ Ie  a(b  t) n‬ﻳﺎ ‪ Ie  at n‬و‬
‫ﻏﻴﺮه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﭙﺲ اﻳﻦ رواﺑﻂ را ﺑﺮ دادهﻫﺎ ﺑﺮازش داد‪ .‬در اﻳﻦ رواﺑﻂ ‪ Ie‬ﺷﺪت ﺑﺎرش و ‪ t‬ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ در دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺧﺎﺻﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ IDF‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ‪ IDF‬را ﻧﻘﻄﻪاي ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ 25‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﻃﺮاف اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬

‫)‪1- Linear Moment (L-Moment‬‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪50‬‬

‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﻛﻢ و ﺑﺎران ﻧﮕﺎر ﺗﻤﺎم ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ‪ IDF‬ﺑﺮاي ﻛﻞ ﺣﻮﺿﻪ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻـﻮرت ﺑﺎﻳـﺪ ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎم اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺎران ﻧﮕﺎر داﺧﻞ و اﻃﺮاف ﺣﻮﺿﻪ را در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓـﺖ و ‪IDF‬‬
‫اﻳﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ را ﭘﺲ از ﻗﺒﻮل ﺻﺤﺖ و دﻗﺖ آﻣﺎر آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪ -4-3‬اﻧﺘﻘﺎل رﮔﺒﺎرﻫﺎ از اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻌﺮف ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺣﻮﺿﻪ‬

‫روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ‪ IDF‬ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘـﻞ ﺣﻮﺿـﻪ وﺟـﻮد دارد‪ .‬اﻳـﻦ روشﻫـﺎ ﺑـﺮ اﺳـﺎس وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي ﺷـﺒﻜﻪ‬
‫ﺑﺎرانﺳﻨﺠﻲ‪ ،‬دادهﻫﺎي در دﺳﺘﺮس و ﻏﻴﺮه دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬دﺳﺘﻪﺑﻨﺪيﻫﺎ را ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺑﻴـﺎن ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬دﻗـﺖ‬
‫ﺷﻮد اﻳﻦ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪيﻫﺎ ﻛﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻳﻚ ﺑﺎران ﻧﮕﺎر در ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺣﻮﺿﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان آﻣﺎر آن را ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪ ﺻﺎدق داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ ﺣﻮﺿﻪ از‬
‫ﻧﻈﺮ اﻗﻠﻴﻤﻲ ﻫﻤﮕﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺣﻮﺿﻪ از دو رژﻳﻢ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻮﺿﻪ را از ﻧﻈﺮ رژﻳﻢ ﺑﺎرش ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻫﻤﮕﻦ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻛﺮد و ﺑﺮاي‬
‫ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪ IDF‬ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﻌﻀﻲ از ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي واﻗﻊ در ﺷﻤﺎلﻏﺮﺑﻲ و ﻏﺮب ﺧﺮاﺳـﺎن رﺿـﻮي از‬
‫دو ﻧﻮع ﺑﺎرش ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آن ﻗﺴﻤﺖ ﻛﻪ در ﺳﻤﺖ درﻳﺎي ﺧﺰر ﻗﺮار دارد زﻳﺮ ﻧﻔﻮذ رﮔﺒﺎرﻫﺎي ﺧﺰري و ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي دﻳﮕـﺮ‬
‫از اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﻴﺮوي ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬در داﺧﻞ و اﻃﺮاف ﺣﻮﺿﻪ ﺗﻌﺪاد اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺎرانﻧﮕﺎر )اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺒﻨﺎ( ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي اﻧﺘﻘـﺎل ‪IDF‬‬
‫اﻳﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰﺛﻘﻞ ﺣﻮﺿﻪ از روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬اﻳـﻦ روشﻫـﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬روش ﭼﻨﺪﺿـﻠﻌﻲ ﺗﻴـﺴﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﻫﻤﺒﺎران‪ ،‬روش رﮔﺮﺳﻴﻮن‪ ،‬روش اﺟﺰاي ﻣﺤﺪود‪ ،‬روش ﺳﺮيﻫـﺎي ﻓﻮرﻳـﻪ دوﮔﺎﻧـﻪ‪ ،‬روش ﻛﺮﻳﺠﻴﻨـﮓ و ﻏﻴـﺮه‬
‫]‪ .[44،35‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ روش ﭼﻨﺪ ﺿﻠﻌﻲ ﺗﻴﺴﻦ از دﻗﺖ زﻳﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺖ و در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻮﻫـﺴﺘﺎﻧﻲ ﺟـﻮاب ﻣـﺴﺎﻋﺪي‬
‫اراﺋﻪ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬در ﺣﻮﺿﻪ و اﻃﺮاف آﻧﻬﺎ ﺷﺒﻜﻪ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺑﺎرانﻧﮕﺎري وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﻤﻲﺗﻮان از ﻣﻮارد ﺑﺎﻻ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‬
‫اﻏﻠﺐ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ روﺑﺮو ﻫﺴﺘﻴﻢ و در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻛﺎر ﻣﺸﻜﻞ و دﻗﺖ آن ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻳﻜـﻲ از راﻫﻜﺎرﻫـﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺐ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از رﮔﺒﺎرﻫﺎي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ) ‪ ( P24‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ راﻫﻜﺎر در ﺗﻌﺪادي از ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي اﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺧﺮاﺳـﺎن‪ ،‬ﺳـﻤﻨﺎن و‬
‫ﺳﻴﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه و ﺟﻮابﻫﺎي رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺨﺸﻲ اراﺋﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺮﺟﻊ ]‪ [6‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ‬
‫ﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻦ روش ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﻛﻠﻴﻪ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺎرانﺳﻨﺞ داﺧﻞ و اﻃﺮاف ﺣﻮﺿـﻪ اﺳـﺖ )در‬
‫اﻏﻠﺐ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺑﺎران ﺳﻨﺞ ﺛﺒﺎت وﺟﻮد ﻧﺪارد(‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺎمﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﺮاي ) ‪( P24‬ﻛﻠﻴﻪ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ -‬ﮔﺎم اول‬

‫ﮔﺎمﻫﺎي دو ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﺗﺤﻠﻴﻞ ‪ IDF‬ﻧﻘﻄﻪ اي )ﺑﻨﺪ ‪ (3-3‬ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﺎران ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﻛﻠﻴﻪ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ آﻣﺎر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ) ‪ ( P24‬اﻳﺴﺘﮕﺎه اﺳﺖ‪ .‬دﻗـﺖ ﺷـﻮد ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺑـﺮاي ) ‪( P24‬‬
‫ﺑﺎرانﻧﮕﺎرﻫﺎ ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪51‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺒﺎرﻫﺎ‬

‫‪ -‬ﮔﺎم دوم‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ) ‪ (I t‬ﺑـﻪ ﺑﺎرﻧـﺪﮔﻲ‪ 24‬ﺳـﺎﻋﺘﻪ ) ‪ ( P24‬ﺑـﺎ دورهﻫـﺎي ﺑﺎزﮔـﺸﺖ ﻣـﺴﺎوي و ﺑـﺮاي ﻛﻠﻴـﻪ‬
‫ﺑﺎرانﻧﮕﺎرﻫﺎ ) ‪ .( K 24  It / P24‬ﻳﺎدآوري ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ‪ t‬از ‪ 5‬ﻳﺎ‪ 10‬دﻗﻴﻘﻪ ﺷﺮوع و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ ‪ 72‬ﺳﺎﻋﺖ اداﻣﻪ ﻳﺎﺑـﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ اﻳـﻦ‬
‫ﻧﺴﺒﺖﻫﺎ ) ‪ (K 24‬ﺑﻪ ازاي ‪ t‬ﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﺑﺎرانﻧﮕﺎرﻫﺎ اﻋﺪادي ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪﻫﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ رژﻳﻢ ﺑﺎرش اﻳـﺴﺘﮕﺎهﻫـﺎ ﻣﺘﻔـﺎوت‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه و ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ رﮔﺒﺎر ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺑﻪ ‪ 24‬ﺳـﺎﻋﺘﻪ‬
‫را ‪ K 24  0.84‬ذﻛﺮ ﻛﺮدهاﻧﺪ ]‪.[11‬‬

‫‪ -‬ﮔﺎم ﺳﻮم‬

‫اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺑﺎ دورهﻫﺎي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺣﻮﺿﻪ‪ .‬ﭼﻮن در اﻏﻠﺐ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺑﺎرانﺳﻨﺞ ﺛﺒﺎت وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺣﻮﺿﻪ در اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﻧﻘﻄﻪاي اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي داﺧﻞ و ﻣﺠﺎور ﺣﻮﺿﻪ‬
‫را ﺑﻪدﺳﺖ آورد و آن را ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺣﻮﺿﻪ ﺗﻌﻤﻴﻢ داد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎﻋﺘﻲ ) ‪ (K 24‬اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻣﺒﻨﺎ )اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﮔـﺎم‬
‫دوم( ﺑﻪ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻌﺎدل‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻧﻘﻄﻪاي ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ‪ 1‬ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻲ از ﻧﻘﺎط دﻧﻴﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪ .[11‬ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل رﮔﺒﺎرﻫـﺎي اﻳـﻦ اﻳـﺴﺘﮕﺎهﻫـﺎ )ﺑﺎرﻧـﺪﮔﻲ ﺣـﺪاﻛﺜﺮ‬
‫‪24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺑﺎ دورهﻫﺎي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ( ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰﺛﻘﻞ ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان از روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪ -5-3‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺷﺪتﻫﺎي ﺑﺎرش ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﺮ اﺳﺎس زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮﺿﻪ‬

‫زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ و ﺑﺎرشﺧﺎﻟﺺ دو ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ و اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮآورد آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب درﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻓﺎﻗﺪ آﻣﺎرﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮاﻳﻦ رﮔﺒﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺪت ﺗﺪاوﻣﻲ ﻣﺴﺎوي زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻧﻴﺰ در ﺗﻌﺪادي از اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺑﺎرش‪ -‬ﺳﻴﻼب ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﭼﻮن زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻓﺮآﻳﻨﺪي ﭘﻮﻳﺎ و ﺗـﺎﺑﻌﻲ از‬
‫ﺷﺪت رﮔﺒﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از رﮔﺒﺎري ﺑﻪ رﮔﺒﺎر دﻳﮕﺮي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ را ﺑﻪازاي رﮔﺒﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑـﺎ دورهﻫـﺎي ﺑﺎزﮔـﺸﺖ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻲﺗﻮان ﺷﺪت ﺑﺎرش ﻧﻘﻄﻪاي ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﮔﺎم ﺳﻮم ﺑﻨﺪ )‪ (4-3‬و ﺑﻪازاي زﻣﺎنﻫـﺎي‬
‫ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﺪتﻫﺎي ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﺮاي ﻣﺮﻛﺰﺛﻘﻞﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ زﻣﺎنﻫﺎي ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻣﺴﺎوي ‪ t‬ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﺷﺪت ﺑﺎرش آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺣﻮﺿﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -6-3‬ﺗﺒﺪﻳﻞ رﮔﺒﺎرﻫﺎي ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ‬

‫ﺑﺎران ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ در ﺣﺪود ‪ 25‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﻃﺮاف اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﻚ ﺑﺎرانﺳﻨﺞ ﺛﺒﺎت در ﻣﺮﻛﺰ ﺣﻮﺿﻪ ﻗﺮار‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )ﻳﺎ ‪ IDF‬ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ( و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 25‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺪتﻫﺎي ﺑﺎرش ﻧﻘﻄـﻪاي ﺑـﺮاي‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﻧﻴﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﺤﻴﺤﺎﺗﻲ اﻋﻤﺎل ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺿﺮﻳﺒﻲ ﻣﺜﺒﺖ و ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ از ﻳﻚ را در ﺑﺎرش‬
‫ﻧﻘﻄﻪاي ﺿﺮب ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺎران ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺴﺎﺣﺖ )‪ 2(ARF‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ]‪ .[46،16‬اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ‬

‫)‪1 -World Meteorological Organization (WMO‬‬

‫‪2-Area-Reduction Factor‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪52‬‬

‫ﻛﺎﻫﻨﺪه ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﺴﺎﺣﺖ )‪ ،(A‬ﻣﺪت ﺑﺎرش )‪ (tr‬و دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ )‪ (T‬واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ IDF .‬ﺣﻮﺿﻪ ﻳﺎ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ‪ ARF‬و‬
‫ﺿﺮب آن در ‪ IDF‬ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ و ﻣﻲﺗﻮان در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻴﻼبﻫﺎ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬دو ﻧﻮع ‪ ARF‬وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻧـﻮع اول ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ‪ -‬ﺛﺎﺑﺖ‪ 1‬ﻳﺎ ﺛﺎﺑﺖ‪ -‬ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪ 2‬و دﻳﮕﺮي ﺑﻪ رﮔﺒﺎر‪ -‬ﻣﺮﻛﺰي‪ 3‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮع دوم ﺑﺮآوردي ﻧﻘﺼﺎﻧﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ ]‪ .[46‬ﻻزم ﺑﻪ‬
‫ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ روش رﮔﺒﺎر ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ‪ PMP‬ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود و روش ﻣﺴﺎﺣﺖ‪-‬ﺛﺎﺑـﺖ ﺑـﺮاي ﺑـﺮآورد ﺳـﻴﻼبﻫـﺎي ﻃـﺮح‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻮع اول )روش ﻣﺴﺎﺣﺖ‪ -‬ﺛﺎﺑﺖ( ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ARF‬را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﭘﺮوژهﻫﺎ ﺑﻪ دو ﺳﻄﺢ اﺑﺘﺪاﻳﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬در ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ و ﻛﻢاﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲﺗـﻮان از‬
‫‪ ARF‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ‪) WMO‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ ‪ (1-3‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد ]‪ .[39،22،11‬ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﺷﻜﻞ )‪ (1-3‬ﻧﻴﺰ وﺟـﻮد دارد‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت راﺑﻄﻪ )‪ (2-3‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ ARF‬در ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﻬﻢ و ﺣﺘﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﻴـﺸﻨﻬﺎد ﻣـﻲﺷـﻮد ﺗـﺎ‬
‫دﻗﺖ ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ آن را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ARF  1  exp (  1.1)(t r )0.25  exp (  1.1)(t r )0.25  0.01 A‬‬ ‫)‪(2-3‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :ARF‬ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺴﺎﺣﺖ )ﺑﻲ ﺑﻌﺪ(‪،‬‬
‫‪ :tr‬ﻣﺪت دوام رﮔﺒﺎر ﻧﻘﻄﻪاي )ﺳﺎﻋﺖ(‪ ،‬و‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ )ﻣﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻊ(‪.‬‬
‫ﻳﺎدآوري‪ :‬ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻋﺪد ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ را ﺑﺮ ‪ 2/59‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ ،1‬ﻣﺜﺎل ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮد راﺑﻄﻪ )‪ (2-3‬و ﻳﺎ ﺷﻜﻞ )‪ (1-3‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-3‬ﻧﻤﻮدار ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎران ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ ]‪[11‬‬

‫‪1- Fixed-Area‬‬
‫‪2 -Geographically-Fixed‬‬
‫‪3 -Storm-Centered‬‬
‫‪53‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺒﺎرﻫﺎ‬

‫‪ -7-3‬ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ‪ IDF‬ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ و ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺴﺎﺣﺖ )‪(ARF‬‬

‫ﺑﺮاي اﻏﻠﺐ ﻃﺮحﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ‪ IDF‬ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﻢﺗﺮ ﺑﻮدن ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ ﺑﺎرﻧـﺪﮔﻲ )ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﻓـﻀﺎﻳﻲ(‬
‫روي ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ و وارﻳﺎﻧﺲ ‪ IDF‬ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ ﻛﻢﺗﺮ از ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ و وارﻳﺎﻧﺲ ‪ IDF‬ﻧﻘﻄﻪاي اﺳﺖ‪ ،‬زﻳـﺮا ﺑـﺎرش ﻣـﺴﺎﺣﺘﻲ ﻛـﻢﺗـﺮ از ﺑـﺎران‬
‫ﻧﻘﻄﻪاي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي آن ﻫﻤﻮارﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﻴﺰ ارﺗﺒﺎط دارد‪ .‬اﻳﻦﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮﺳﻂ ‪ ARF‬ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﻣﺪت ﺑﺎرش و دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ ARF‬ﭼﻬﺎر ﮔﺎم ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ]‪:[46‬‬

‫‪ -‬ﮔﺎم اول‪ :‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺎدر ﺑﺮاي ﺷﺪت رﮔﺒﺎر ﻧﻘﻄﻪاي و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻧﮕﺎر ﻓﺎﺻﻠﻪاي‬

‫ﺗﻮزﻳﻊاﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺷﺪت ﺑﺎرش ﻧﻘﻄﻪاي ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺤﺚ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺗﻮزﻳﻊﻧﻤـﺎﻳﻲ ﺑـﺮازش ﺧـﻮﺑﻲ را ﺑـﺮ ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﺷـﺪتﻫـﺎي‬
‫ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪﺻﻮرت راﺑﻄﻪ )‪ (3-3‬اﺳﺖ ﻛﻪ آن را ﺗﻮزﻳﻊ ﻣـﺎدر ﺑـﺮاي ﺷـﺪت ﺑـﺎرش ﻧﻘﻄـﻪاي‬
‫درﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪ i ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪fI ip ‬‬
‫‪p‬‬
‫‪exp   P ‬‬ ‫)‪(3-3‬‬
‫‪ P ‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :ip‬ﺷﺪت ﺑﺎرش ﻧﻘﻄﻪاي‪،‬‬
‫‪ : f I i p ‬ﺗﻮزﻳﻊاﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺷﺪت ﺑﺎرش ﻧﻘﻄﻪاي‪ ،‬و‬
‫‪ :βp‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ )ﻛﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪.( μ p‬‬
‫در اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 2 p  2 p‬وارﻳﺎﻧﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻧﮕﺎر ﻓﺎﺻﻠﻪاي‪ ،‬ﻧﻤﻮدار )ﻣﻌﺎدﻟـﻪ( ﭘـﺮاﻛﻨﺶ ﺿـﺮﻳﺐ ﻫﻤﺒـﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻴﻦ دو ﻣﺘﻐﻴـﺮ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎران روزاﻧﻪ دو اﻳﺴﺘﮕﺎه )‪ (Pday‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ آﻧﻬﺎ )‪ (R‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻧﮕـﺎر ﺑـﺎران روزاﻧـﻪ ‪ 67‬اﻳـﺴﺘﮕﺎه ﻳـﻚ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﻳﻚ دوره ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ در ﺷﻜﻞ )‪ ( 2-3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮدﻛﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﻤﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮازش اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻘﺎط ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻌﺎدﻻت دﻳﮕﺮي را ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﻤﺎﻳﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وﻟﻲ در ﻋﻤﻞ ﺗﻔﺎوت ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي ﺑﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-3‬ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲﻧﮕﺎر ﻓﺎﺻﻠﻪاي ‪ 67‬اﻳﺴﺘﮕﺎه ]‪[46‬‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪54‬‬

‫ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲﻧﮕﺎر ﻓﺎﺻﻠﻪاي‪ 1‬ﺷﺪت ﺑﺎرش ﻧﻘﻄﻪاي را ﻧﻴﺰ ﺗـﺎﺑﻊ ﭼﮕـﺎﻟﻲ ﻧﻤـﺎﻳﻲ ﻣﻄـﺎﺑﻖ راﺑﻄـﻪ )‪ (4-3‬در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﺷﻜﻞ )‪ (2-3‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﭼﮕﺎﻟﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ r‬‬
‫‪g p  r   exp   ‬‬ ‫)‪(4-3‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪‬‬
‫‪ R‬ﻣﺘﻐﻴﺮﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ )دو اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺑﺎران ﺳﻨﺞ( ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ r‬و ‪ λ   g p r dr‬اﻣﻴﺪ رﻳﺎﺿﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪ R‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪0‬‬

‫‪ -‬ﮔﺎم دوم‪ :‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺎدر‬

‫اﮔﺮ ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺷﺪت ﺑﺎرشﻧﻘﻄﻪاي اﻳﺴﺘﺎ ﻓﺮض ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺪت ﺑﺎرش ﻣﺘﻮﺳﻂ روي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ A‬را ‪ iA‬ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﭼﮕﺎﻟﻲ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ )‪ (5-3‬اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‪ x‬ﺑﺮداري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﻄﻪ ‪i‬ام داﺧﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪iA ‬‬ ‫‪i p x dx‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪(5-3‬‬
‫‪AA‬‬

‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :iA‬ﺷﺪت ﺑﺎرش ﻣﺘﻮﺳﻂ روي ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬و‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﺴﺘﺎﻳﻲ‪  A   p ،‬ﺑﻮده و وارﻳﺎﻧﺲ ‪ A‬ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ) ‪ K 2  var(i A ) / var(i p‬ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ از وارﻳـﺎﻧﺲ ﻧﻘﻄـﻪاي اﺳـﺖ‪ .‬ﺻـﻮرت و‬
‫ﻣﺨﺮج اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ وارﻳﺎﻧﺲﻫﺎي ﺑﺎرانﻫﺎي ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ و ﻧﻘﻄﻪاي ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ‪ K 2‬را ﻋﺎﻣﻞ ﻛـﺎﻫﺶ وارﻳـﺎﻧﺲ ﻣـﻲﻧﺎﻣﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﺪدي ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺮ و ﻳﻚ اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ ‪ K 2‬ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ‪ ARF‬اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮري ﻛﻪ ﻗﺒﻼ آن را ‪ ARF‬ﻓﺮض ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ]‪ .[39،38‬اﻳـﻦ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻣﺴﺎﺣﺖ و ﺷﻜﻞ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ‪ K 2‬از راﺑﻄﻪ )‪ (6-3‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ در آن ‪r‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻗﻠﻴﺪﺳﻲ ﺑﻴﻦ ﻫﺮ دو ﻧﻘﻄﻪ داﺧﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ Rmax ،‬ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ‪ r‬ﻣﻨﻄﻘﻪ و )‪ f R (r‬ﺗﺎﺑﻊ ﭼﮕﺎﻟﻲ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪ R=r‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪R max‬‬
‫‪k2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪g p r  f R r dr‬‬ ‫)‪(6-3‬‬
‫‪0‬‬

‫ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ‪ k 2‬اﻣﻴﺪ رﻳﺎﺿﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﭼﮕﺎﻟﻲ )‪ f R (r‬و ﻣﻄﺎﺑﻖ راﺑﻄﻪ )‪ (7-3‬اﺳﺖ ]‪:[46‬‬
‫])|‪k 2  E[f R (| x 2  x1‬‬ ‫)‪(7-3‬‬
‫ﻛﻪ در آن ‪ K 2‬اﻣﻴﺪ رﻳﺎﺿﻲ دو ﻧﻘﻄﻪ‪ X1‬و‪ X2‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﻲ در داﺧﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ‪ A‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷـﻮد و |‪|X2-X1‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻗﻠﻴﺪﺳﻲ اﻳﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺎﺑﻊ ﭼﮕﺎﻟﻲ )‪ f r (r‬را ﺑﺮاي ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ ، s‬ﻃﻮل ‪ a‬و ﻋﺮض ‪) b‬ﻧﺴﺒﺖ اﺿـﻼع ‪ ( P  a / b‬ﺑـﻪ دﺳـﺖ آورد‬
‫]‪ .[38‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻄﺎﺑﻖ رواﺑﻂ )‪ (8-3‬و )‪ (9-3‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪r‬‬
‫[‪ f‬‬ ‫]‪, p‬‬ ‫)‪(8-3‬‬
‫‪s‬‬ ‫‪s‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‪ r‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻧﻘﺎط اﺳﺖ و ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﻪﺻﻮرت ﻛﻠﻲ راﺑﻄﻪ )‪ (9-3‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1- Spatial Correlogram‬‬

‫‪55‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺒﺎرﻫﺎ‬

‫‪x 1‬‬
‫]) ‪f (x, y)  2x[f1 (x, y)  f 2 (xy, y)  f 2 ( ,‬‬ ‫)‪(9-3‬‬
‫‪y y‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه در )‪ ،(9-3‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫) ‪f1 (x, y)    x 2  2x(y ‬‬ ‫‪0  x  (y 2  y 2 )1.2‬‬
‫‪y‬‬

‫‪f 2 (x, y)  2(x 2  1)1/ 2  2cos 1 (1/ x)  y 2 (x  1) 2‬‬ ‫‪0  x  (1  y 4 )1.2‬‬

‫در ﺳﺎﻳﺮ ﺣﺎﻻت )‪ f1(x,y‬و )‪ f2(x,y‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮون )‪ (1960‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ )‪ (8-4‬اﻣﻴﺪ رﻳﺎﺿﻲ ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﺑﻪدوي ﻧﻘﺎط ) ‪ ( ru‬ﺣﻮﺿﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺷﻜﻞﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑـﺎ ﻣـﺴﺎﺣﺖ‬
‫واﺣﺪ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮده ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺮح اﺳﺖ ]‪ :[38‬اﻟﻒ( داﻳﺮه ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ واﺣﺪ ‪ . ru  0.5108‬ب( ﺷـﺶﺿـﻠﻌﻲ ﻣﻨـﺘﻈﻢ ﺑـﻪ ﻣـﺴﺎﺣﺖ‬
‫واﺣـــﺪ ‪ . ru  0.5126‬ج( ﻣﺮﺑـــﻊ ﺑـــﻪ ﻣـــﺴﺎﺣﺖ واﺣـــﺪ ‪ ru  0.5214‬د( ﻣﺜﻠـــﺚ ﻣﺘـــﺴﺎوي اﻻﺿـ ـﻼع ﺑـــﻪ ﻣـــﺴﺎﺣﺖ واﺣـــﺪ‬
‫‪ ru = 0.5544‬اﻏﻠﺐ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻛﺮد )ﻣﻔﻬﻮم ﻣـﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌـﺎدل در ﺑﺨـﺶ ‪ 3-2-2‬اﻳـﻦ راﻫﻨﻤـﺎ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪه اﺳﺖ( و ‪ ru‬را ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ واﺣﺪ و ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ اﺑﻌﺎد‬
‫‪ p‬و ﺑﺎ ﻓﺮض‪ ،1 ≤ p ≤ 5‬راﺑﻄﻪ )‪ (10-3‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ru  0.0082P 2  0.0231P  0.4901‬‬ ‫)‪(10-3‬‬
‫ﺑﺮاي درك ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻣﻲزﻧﻴﻢ‪ .‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺷـﻜﻞ و ﺑـﻪ ﻧـﺴﺒﺖ اﺑﻌـﺎد ‪ p=2‬ﺑـﺎ ﻗﻄـﺮ ‪Rmax=265‬‬
‫ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ )ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ( اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ )‪ (10-3‬دارﻳـﻢ‪ ru = 0.5691 :‬ﻣـﻲداﻧـﻴﻢ ﻗﻄـﺮ ﻣـﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ واﺣﺪ و ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ اﺑﻌﺎد ‪ ، p=2‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1/58‬ﻛﻴﻠـﻮﻣﺘﺮ اﺳـﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ‪ r = (265  1.58)(0.5691)  100‬ﻛﻴﻠـﻮﻣﺘﺮ ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻧﮕﺎر را ﺑﻪ دﺳﺖ آوردهاﻳﻢ ﻛﻪ در آن ﺑﺎ ‪ r = 100‬ﺿـﺮﻳﺐ ﻫﻤﺒـﺴﺘﮕﻲ ‪ 0/21‬ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ g (100)  0.21‬ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺟﺎﮔﺬاري در ﺗﺎﺑﻊ ‪ g (100)  exp(100 / )  0.21‬و ﺣﻞ آن‪   6.41 ،‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪدﺳـﺖ‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ‪ A /  2‬را ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ ‬ﺑﻪدﺳﺖ آورد ﻛﻪ ‪ A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ( اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺪار ‪ K 2‬را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ‬
‫ﻛﻤﻚ ﺷﻜﻞ )‪ (3-3‬ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﺷﻜﻞ )‪ (3-3‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ‪ A /  2‬و ‪ K 2‬را ﺑﺮاي ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ]‪ .[39‬دﻗﺖ ﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫در اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار ‪ h ‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ h ‬اﺳﺖ‬ ‫ﺷﻜﻞ‪ -3-3‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ‪ A /  2‬و ‪ .[39] K 2‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫‪‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪56‬‬

‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‪ :‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار‪ K2‬ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ‪ ARF‬اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﻗﺒﻼ آن را ‪ ARF‬ﻓﺮض ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ ]‪ .[39،38‬ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪) ARF‬ﻛﻪ در اداﻣﻪ ﻣ‪‬ﻲآﻳﺪ( ﻧﻴﺎز ﺑﻪ آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﻴﺶﺗﺮي دارد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﭘﺮوژهﻫـﺎي‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻲﺗﻮان از ‪ K 2‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺑﺮاي ‪ ARF‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﮔﺎم ﺳﻮم‪ :‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺎدر ﺷﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻲ ﺑﻮدن ﺷﺪت ﺑﺎرش ﻧﻘﻄﻪاي‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﻮزﻳﻊ ﮔﺎﻣﺎي دو ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﺑﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎي ‪A‬‬
‫و‪ KA‬اﺳﺖ‪ ،‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪KA‬‬
‫‪i ‬‬ ‫‪ i ‬‬
‫‪f I  IA    A ‬‬ ‫‪exp   A  / A   k A ‬‬ ‫)‪(11-3‬‬
‫‪ A ‬‬ ‫‪ A ‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻻزم‪ k A  k 2 ،‬و ‪ A  p K 2‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﮔﺎم ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎران ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬

‫در ﮔﺎمﻫﺎي ﻗﺒﻞ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ داﻧﺴﺘﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺷﺪتﻫﺎي ﺑـﺎرش‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮﺳﺎﻻﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺎﻣﺒﻞ ﻧﻮع ﻳﻚ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ آن در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ ﺑـﻪﺻـﻮرت راﺑﻄـﻪ )‪(12-3‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫]) ‪Fx ( x )  1  exp[g( x‬‬ ‫)‪(12-3‬‬
‫ﻛﻪ در آن )‪ g(x‬ﻳﻚ راﺑﻄﻪ اﻓﺰاﻳﺸﻲ از ‪ x‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺑﺎ راﺑﻄـﻪ ) ‪ g(x)  g(u n )   n (x  u n‬ﺗﻘﺮﻳـﺐ ﻛـﺮد )ﺗﻮزﻳـﻊ‬
‫‪ ،Yn‬ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ‪ n‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻛﻪ از راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻤـﺎﻳﻲ دوﮔﺎﻧـﻪ ﺑـﺎ دو ﭘـﺎراﻣﺘﺮ ‪ n‬و ‪un‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ( ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻻزم ﺑﻪ ﺻﻮرت و )‪ nA  f 2 (k A ) / A 1n(n‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ )‪ .(n=100‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ راﺑﻄﻪ )‪ (12-3‬و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻻزم‪ ،‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫) ‪f1 (k A )  1  0.17in(k 2‬‬ ‫)‪(13-3‬‬
‫‪f 2 (k A )  0.39  0.61(k 2 )0.8‬‬ ‫)‪(14-3‬‬
‫اﻓﺰون ﺑﺮ ﻣﻮارد ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺮﻃﻲ ﺷﺪت ﺑﺎرش‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‪ Fi (ie / t r )  P(Ie  i e / t r ) :‬از ﻗـﺎﻧﻮنﮔﺎﻣﺒـﻞ ﻧـﻮع‬
‫ﻳﻚ ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﺪﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت راﺑﻄﻪ )‪ (15-3‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Fi (i e / t r )  exp  exp  b(t r )(ie  c(t r ))  ‬‬ ‫)‪(15-3‬‬
‫)‪ b(tr‬و )‪ C(tr‬از روي ‪ IDF‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎرانﻧﮕﺎر ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮآورد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﻋﺎﻣﻞ و ‪ ) tr‬زﻣـﺎن ﺗـﺪاوم ﺑـﺎرش( ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺗﻮاﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺟﺎﮔﺬاريﻫﺎي ﻻزم و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‪ ARF ،‬ﺑﻪ ﺷﺮح راﺑﻄﻪ )‪ (16-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪57‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺒﺎرﻫﺎ‬

‫‪k2‬‬ ‫‪  T ‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪b  t r  c  t r  k 2 f 2 k 2 ‬‬ ‫‪ln ln ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ARF ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪f1 k‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪  T  1 ‬‬
‫)‪(16-3‬‬
‫‪  T ‬‬
‫‪b  t r  c  t r   ln ln ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  T  1 ‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :T‬دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪،‬‬
‫‪ :Tr‬ﻣﺪت ﺑﺎرش‪ ،‬و‬
‫‪ :ARF‬ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺎﻫﺶ ‪ IDF‬ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ‪.‬‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ )‪ b(tr‬و )‪ C(tr‬ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي رﮔﺒﺎر ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد و از روي اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم در ﺗﻬﻴﻪ دﺳﺘﻪ ﻣﻨﺤﻨـﻲﻫـﺎي ‪ IDF‬ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﻮاﺑﻊ زﻳﺮ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺑﺎرانﻧﮕﺎر در اﺗﺮﻳﺶ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪهاﻧﺪ ]‪:[46‬‬
‫‪b  t r   0.05  0.2 t r 0.49‬‬
‫)‪(17-3‬‬
‫‪c  t r   0.2  20 t r 0.70‬‬
‫‪4‬ﻓﺼﻞ ‪4‬‬

‫روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫‪61‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫‪ -1-4‬ﻛﻠﻴﺎت‬

‫ﺑﺮآورد رواﻧﺎب ﺳﻄﺤﻲ در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ ﻟﺰوﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻴﻼب ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺸﺮف ﺑﻪ آن ﺗـﻮام اﺳـﺖ‪ .‬از ﺳـﺎﻟﻴﺎن‬
‫ﭘﻴﺶ روشﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬روشﻫﺎي اوﻟﻴﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻛﻢﺗﺮي داﺷﺘﻪ و ﺟﻮابﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻛـﻢ‬
‫و ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ اراﺋﻪ دادهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ روشﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪه و در آﻧﻬﺎ اﺻﻼﺣﺎﺗﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻋـﺪم‬
‫ﻛﺎراﻳﻲ و ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدن ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ اراﺋﻪ روشﻫﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬دﻗـﺖ اﻳـﻦ روشﻫـﺎ ﺑـﻴﺶﺗـﺮ از‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎي اوﻟﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮح ﻛﺎﻣﻞ اﻳﻦ روشﻫﺎ در ﻛﺘﺐ و ﻣﺠﻼت ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻣﺠﻠﻪ ﻫﻴـﺪروﻟﻮژي‪ ،1‬ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت ﻣﻨـﺎﺑﻊ آب‪ ،2‬ﺑـﻮﻟﺘﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‪ ،3‬ﻣﺠﻠﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‪ ،4‬ﻣﺠﻠﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ‪ ،،5‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛـﺸﺎورزي آﻣﺮﻳﻜـﺎ‪6‬و ﺑـﺴﻴﺎري‬
‫دﻳﮕﺮ از اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺠﻼت وﺟﻮد دارد‪ .‬دﻗﻴﻘﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ در ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬روﺷﻲ ﻛﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻴﺶﺗﺮي دارد ارﺟﺢ اﺳـﺖ‪ ،‬زﻳـﺮا‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ آوردن دﻗﻴﻖ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻮده و اﺣﺘﻤﺎل ورود ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺑـﻴﺶﺗـﺮ در ﺗﺤﻠﻴـﻞ وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑـﺮاﻳﻦ ﺑـﻴﻦ‬
‫ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻣﺤﺘﻤﻞ و دﻗﺖ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺪت اﻧﺠﺎم و اﻋﺘﺒﺎرات ﭘﺮوژه ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ ﺑـﺮﻗـﺮار ﻣـﻲﺷـﻮد و در آن ﻣﻴـﺎن روش‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺮور ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻫﻔﺖ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺑـﻪ ﻧـﺎم‪ :‬روش اﺳـﺘﺪﻻﻟﻲ )ﻣﻨﻄﻘـﻲ(‪ ،‬ﻣـﻚ ـ ﻣـﺚ‪ ،‬ﺳـﺎﻳﭙﺮسﻛﺮﻳـﻚ‪،‬‬
‫ﻛﻮك‪ NGIUH ، SCS ،‬و روش ﻣﻨﻄﻘﻪاي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫روشﻫﺎي اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ)ﻣﻨﻄﻘﻲ(‪ ،‬ﻣﻚ ـ ﻣﺚ‪ ،‬ﺳﺎﻳﭙﺮسﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻛﻮك و ‪ SCS‬ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﻨﺪ ﻛﻪ رﻓﺘﺎر آﻧﻬﺎ ﺧﻄـﻲ و ﭘﺎﻳـﺎي‬
‫زﻣﺎﻧﻲ )‪ 7(LTI‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ وﻳﮋﮔﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻮج ورودي )ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ( ﻧﻴـﺰ ﻣـﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﻓـﺮض‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي رﮔﺒﺎرﻫﺎ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ ]‪ .[12‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭼﻬﺎر روش اول ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬زﻳـﺮا آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎ ﻓـﺮض‬
‫ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻮدن رﮔﺒﺎر ﻣﻮﻟﺪ ﺳﻴﻼب در ﻣﻜﺎن و زﻣﺎن ﺑﻨﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ؛ در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪ ﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻛﺸﺎورزي و ﺷﻬﺮي ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬روش ‪ SCS‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺷﻬﺮي و ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﻣﻨﺘﻬـﻲ ﺑـﻪ ﻣﺤـﺪوده ﺷـﺒﻜﻪ‬
‫آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻬﻢ اﻳﻦ روش ﺑﺎ ﭼﻬﺎر روش دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده آن از آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ اﺳـﺖ ]‪ .[30‬درﺻـﻮرت‬
‫ﺑﺮﻗﺮاري ﻓﺮﺿﻴﺎت آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ‪ ،‬اﻳﻦ روش ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﭼﻬﺎر روش اول ﻓﻘﻂ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج ﺳﻴﻼب ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در‬
‫روش ‪ SCS‬ﻣﺨﺘﺼﺎت آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺳﻴﻼب و ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺳﻴﻼب ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮآورد اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻬﺎر روش اول ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺪﻳﻤﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ‬
‫ﻗﺪﻣﺖ روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 150‬ﺳﺎل ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺑﺮﺗﺮي اﻳﻦ روشﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺗﻌﺪد ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫آﻧﻬﺎﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ در ﻫﻴﺪروﻟﻮژي اﻣﺮوزي روشﻫﺎي دﻗﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﺻﻼح و ﺑﻬﺒﻮد اﻳـﻦ روشﻫـﺎ‪ ،‬ﺑـﻪ وﻳـﮋه دو‬
‫روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ و ‪ ، SCS‬ﺗﻼشﻫﺎي زﻳﺎدي ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ آﻧﻬﺎ را در ﻗﻠﻤـﺮوي روشﻫـﺎي‬
‫ﻗﻮي اﻣﺮوزي ﻗﺮار دﻫﺪ ]‪ .[31‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ دﻗﺖ زﻳﺎدي در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت و ﺑﺮآوردﻫﺎ ﻛﺮد ﺗـﺎ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺑـﻪ واﻗﻌﻴـﺖ ﻧﺰدﻳـﻚﺗـﺮ ﺷـﻮد‪ .‬ﻳﻜـﻲ از‬
‫ﻧﺎﻛﺎرآﻣﺪيﻫﺎي اﻳﻦ ﭘﻨﺞ روش ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي آﺑﺮﻳﺰ ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﻛﻪ آﺷﻜﺎرا رﻓﺘﺎر ﺧﻄﻲ ﭘﺎﻳﺎي زﻣﺎﻧﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ در اﻳـﻦ‬
‫ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﻓﺮض ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن رﮔﺒﺎر در زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺾ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ دﺷﺖﻫﺎي آﺑﻴـﺎري دو‬

‫‪1- Journal of Hydrology‬‬

‫‪2 -Water Resources Research‬‬
‫‪3 -Water Resources Bulletin‬‬
‫)‪4 -Journal of Irrigation and Drainage Engineering (ASCE‬‬
‫)‪5- Journal of Hydrulic Engineering (ASCE‬‬
‫‪6- Transactions of the ASAE‬‬
‫‪7- Linear Time Invariant‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪62‬‬

‫روش اﻧﺘﺨﺎب و ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دو ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ روش ‪ 8NGIUH‬و ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪاي ﺑـﻪ روش ‪ 9L-moment‬اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ دو‬
‫روش را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ و ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻜﺎر ﺑﺮد‪ .‬روش اول از اﻃﻼﻋﺎت ﺣﻮﺿﻪ و دوﻣﻲ از ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻮﺿـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻫﻢاﻗﻠﻴﻢ و ﻫﻤﮕﻦ ﺑﺎ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ دو روش را در ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺑﺰرگ آﺑﻴﺎري و ﺳﺪﺳـﺎزي ﺑـﻪﻛـﺎرﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت در ﺻﻮرت دﻗﺖ در ﻛﺎر‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﻃﻤﻴﻨﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ از دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ رواﻧﺎب و ﺑﺎران ﻣﻮﻟﺪ آن اﺳـﺖ‪ .‬رﮔﺒﺎرﻫـﺎي‬
‫رﻳﺰﺷﻲ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻜﺎن ﻳﺎ زﻣﺎن‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻳﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ رواﻧﺎب ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﻴﻮه ﺧﺎﺻﻲ اﻟﮕﻮﺑﻨـﺪي‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻮد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ در اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳـﻴﻼبﻫـﺎ‬
‫ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ دارﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ از دﻳﺪﮔﺎه رواﻧﺎب و ﺑﺎران ﻣﻮﻟﺪ آن ﺑﻪ ﭼﻬﺎر رده ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪10‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻛﻮﭼﻚ‬

‫در اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺗﻮزﻳﻊ زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺎرش ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﻣﻲﺗﻮان رواﻧﺎب را ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﺮض اﻟﮕﻮﺑﻨﺪي ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕـﺮ‪ ،‬ﺷـﺪت‬
‫ﺑﺎرش در ﻃﻮل رﻳﺰش ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﺗﻤﺎم ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ را ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﺎران ﻧﻤﻮد )ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺷﺪت‪-‬ﻣﺪت( در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬در اﻏﻠﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﺣﺪ ﺑﺎﻻي ﻣﺴﺎﺣﺖ اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪ را ‪ 2/5‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ )‪ 250‬ﻫﻜﺘﺎر( در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ]‪ .[47،42،37،35،19،17‬در ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 2/5‬و در ﻋﺪهاي ﺗﺎ ‪ 25‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ ﻧﻴﺰ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪ .[41‬ﺣـﺪ ﺑـﺎﻻي‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ در اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ‪ 2/5‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ )‪ 250‬ﻫﻜﺘﺎر( ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻮﺿـﻪﻫـﺎي ﻛﻮﭼـﻚ را ﺑﺮﺣـﺴﺐ زﻣـﺎن‬
‫ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻧﻴﺰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪ ﺑﺎﻻي زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻮﺿﻪاي ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ از اﻳﻦ ﺗﻘـﺴﻴﻢﺑﻨـﺪي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫ب ‪ -‬ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬

‫در اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺎرش ﺛﺎﺑﺖ اﻣﺎ ﺗﻮزﻳﻊ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎرش ﺗﻤﺎم ﺣﻮﺿﻪ را ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷـﺪت‬
‫ﺑﺎرش در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻮﺿﻪ ﻳﺎ در ﻃﻮل ﺑﺎرش ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺑﺎﻻي آن ﻧﻈـﺮات ﻣﺘﻔـﺎوﺗﻲ وﺟـﻮد دارد و از ‪ 100‬ﺗـﺎ ‪500‬‬
‫ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪ ﺑﺎﻻي ‪ 500‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮي دارد ]‪.[41‬‬

‫‪12‬‬
‫ج ‪ -‬ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﺑﺰرگ‬

‫در اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻜﺎﻧﻲ و زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎرش ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪ ﺑﺎﻻي ﻣﺴﺎﺣﺖ آﻧﻬﺎ ﺣﺪود ‪ 5000‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬رﮔﺒـﺎر‬
‫ﻣﻮﻟﺪ ﺳﻴﻼب در اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺣﻮﺿﻪ را ﻧﻤﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و رﮔﺒﺎر در ﻃﻮل ﺑﺎرش ﻳﺎ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪8- Nash Geomorphologic Instantaneous Unit Hydrograph‬‬

‫‪9- Linear Moments‬‬
‫‪10- Small Catchment‬‬
‫‪11- Midsize Catchment‬‬
‫‪12- Large Catchment‬‬
‫‪63‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫د ‪ -‬اﺑﺮ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ‬

‫اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺣﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺶ از ‪ 5000‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺣﻮﺿﻪ رود ﻛﺎرون‪.‬‬
‫روشﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻜﺎﻧﻲ و زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎرش ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -‬روش ﻣﻨﻄﻘﻲ‬

‫ﺳﺎﻳﭙﺮس ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻣﻚ‪ -‬ﻣﺚ و ﻛﻮك ﻗﺎﺑﻞ ﻛﺎرﺑﺮد در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﺑﺎﻧﺪ ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ و ﻏﻴﺮه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬روش ‪ NGIUH‬و ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﻛﺎرﺑﺮد در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬روش ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﻛﺎرﺑﺮد در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي آﺑﺮﻳﺰ در ﺗﻤﺎﻣﻲ روشﻫـﺎي ﻣـﻮرد اﺷـﺎره در اﻳـﻦ راﻫﻨﻤـﺎ ﻣﻬـﻢ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ را ﺑﺎ روشﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻔﺼﻞ ﺑﺤﺚ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫‪ -2-4‬روش ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﺎ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‬

‫روش ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ روش ﺑﺮآورد ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج ﺳﻴﻼب اﺳﺖ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر آن را ﻣﻮﻟـﻮاﻧﻲ در ﺳـﺎل‪) 1850‬ﺣـﺪود‪ 150‬ﺳـﺎل‬
‫‪14‬‬
‫ﻗﺒﻞ( در اﻳﺮﻟﻨﺪ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ ]‪ .[45،15‬ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﻌﺪ اﻓﺮاد دﻳﮕﺮي آن را ﺗﻮﺳـﻌﻪ دادﻧـﺪ‪ .‬در اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن آن را روش ﻟﻠﻴـﻮد‪ -‬دﻳـﻮﻳﺲ‬
‫ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ در ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط دﻧﻴﺎ ﺑﻪ روش ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﺎ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﺣﻮﺿﻪ ﻳﻚ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺧﻄﻲ ﭘﺎﻳﺎي زﻣﺎﻧﻲ )‪(LTI‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮج ورودي ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻮج ورودي )رﮔﺒﺎر ﻣﻮﻟﺪ ﺳﻴﻼب( ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻜﺎن و زﻣﺎن ﻧﻴﺰ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ دو‬
‫ﻓﺮض اﺧﻴﺮ ﻓﻘﻂ در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﺮض ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ دوره ﺑﺎزﮔـﺸﺖ رﮔﺒـﺎر و ﺳـﻴﻼب‬
‫ﻣﻮﻟﺪش ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ و ﺿﺮاﻳﺐ روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ در ﻃﻮل ﺑﺎرش ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮضﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ‪ .‬دﻗـﺖ‬
‫روش در ﺣﺪ ﻓﺮﺿﻴﺎت ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ آن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روش در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ )ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 250‬ﻫﻜﺘﺎر( و ﺑﺎ اﺣﺘﻴﺎط ﻗﺎﺑﻞ ﻛﺎرﺑﺮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻏﻠﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺟﻮاب آن دﻗﺖ زﻳﺎدي ﻧﺪارد و ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ روشﻫﺎي دﻗﻴﻖﺗﺮ دﻳﮕﺮي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ از آن‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬اﺳﺎس روش ﻣﻄﺎﺑﻖ راﺑﻄﻪ )‪ (1-4‬اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪Qp  K C  CIA‬‬ ‫)‪(1-4‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :QP‬ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج ﺳﻴﻼب )ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮﺛﺎﻧﻴﻪ(‪،‬‬
‫‪ :C‬ﺿﺮﻳﺐ رواﻧﺎب )ﺑﻲﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺜﺒﺖ و ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ از واﺣﺪ(‪،‬‬

‫‪13- Rational Method‬‬

‫‪14- Llyod Davis‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪64‬‬

‫‪ :I‬ﺷﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ )ﻣﺪت دوام ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮاﺑﺮ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮﺿﻪ( )ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ(‪،‬‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ(‪ ،‬و‬
‫‪ :Kc‬ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ واﺣﺪ ﻛﻤﻴﺖﻫﺎي راﺑﻄﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ )ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ واﺣﺪﻫﺎﻳﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﻋﻮاﻣﻞ راﺑﻄﻪ )‪ (1-4‬درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ(‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ )‪ (1-4‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ‪ Qp‬ﺑﺮ ﺣـﺴﺐ ارﺗﻔـﺎع آب روي ﺣﻮﺿـﻪ )‪ Qp‬ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ و ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع آب ﻣﻌﺎدل ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ(‪ IMNQp ،‬ﺷﻜﻞ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﺑـﺎرش‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨـﻲ )‪ (1‬ﺑـﺎ ﻓـﺮض ‪ t r = tc‬و‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ )‪ (2‬ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ t r  t c‬اﺳﺖ‪ tr .‬ﻣﺪت ﺑﺎرش و ‪ tc‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ آﺣﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ :‬رواﺑﻂ )‪ (2-4‬و )‪ (3-4‬اﻳﻦ ﻣﻮارد را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪QP  2.78CIA‬‬ ‫)‪(2-4‬‬
‫‪) A‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ(‪) I ،‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ( و ‪) QP‬ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ(‬
‫‪Qp = 0.0028 CIA‬‬ ‫)‪(3-4‬‬
‫)ﻫﻜﺘﺎر( ‪) I ،‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮﺳﺎﻋﺖ( و ‪) QP‬ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮﺛﺎﻧﻴﻪ(‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -1-4‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺳﻴﻼب در روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‬

‫‪ -1-2-4‬ﻓﺮﺿﻴﺎت ﺑﺮﻗﺮاري روش ﻣﻨﻄﻘﻲ‬

‫ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮﺿﻴﺎت زﻳﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺪت ﺑﺎرش )‪ (tr‬ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺴﺎوي زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮﺿﻪ )‪ ( tc‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺷﺮط ‪ t r  t c‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬اﮔﺮ ‪ tr = tc‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ اوج ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ )ﻣﻨﺤﻨﻲ )‪ (1‬در ﺷﻜﻞ )‪.((1-4‬‬
‫‪ -‬اﮔﺮ ‪ t r  t c‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ اوج ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ t  t r  t c‬و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧـﻂ ﻣـﺴﺘﻘﻴﻤﻲ اداﻣـﻪ ﻣـﻲﻳﺎﺑـﺪ )ﭘـﺎره ﺧـﻂ ‪ PN‬در‬
‫ﺷﻜﻞ )‪ ((1-4‬و ﺳﭙﺲ ﻧﺰول ﻣﻲﻛﻨﺪ )ﻣﻨﺤﻨﻲ )‪ (2‬در ﺷﻜﻞ )‪.((1-4‬‬
‫‪65‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫‪ -‬اﮔﺮ ‪ QP‬ﺑﺮ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ QP‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ارﺗﻔﺎع آب روي ﺣﻮﺿﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ‪ I=F+QP‬ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ‪F‬‬
‫ﺗﻠﻔﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ‪ F=I-QP‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻮزﻳﻊ زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺎرش ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻜﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎرش )ﺑﺎران ﻧﻤﻮد( ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ I‬و ﺑـﻪ ﻗﺎﻋـﺪه ‪tr‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎرش ﺗﻤﺎم ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻮﺿﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ QP‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺎرش )‪ (I‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺿﺮﻳﺐ رواﻧﺎب )‪ (C‬در ﻃﻮل ﺑﺎرش ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻜﻨﺪ )ﺗﻠﻔﺎت ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻼ اﻳﻦ ﻃﻮر ﻧﻴﺴﺖ(‪.‬‬
‫‪ -5‬رﻃﻮﺑﺖ اوﻟﻴﻪ ﺧﺎك‪ ،‬دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺷﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ و ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ در ‪ C‬ﺑﻲﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺪت و ﺷﺪت ﺑﺎرش اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ QP -7‬راﺑﻄﻪ ﺧﻄﻲ ﺑﺎ ‪ I‬دارد )‪.(QP=KI‬‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‪ :‬در روش ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻓﻘﻂ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج )‪ (QP‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ و ﻧﻪ آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻓـﺮضﻫـﺎي اﻳـﻦ روش‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﻳﻚ آﺑﻨﻤﻮد ﻣﺜﻠﺜﻲ )ﻣﺜﻠﺚ ‪ OPD‬در ﺷﻜﻞ )‪ ((1-4‬ﺑﻪ زﻣﺎن اوج ‪ tP = tc‬و زﻣﺎن ﭘﺎﻳﻪ ‪ tb=2 tc‬ﻓﺮض ﻛﺮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ روش ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺪت ﺑﺎرش رﮔﺒﺎر ﺑﺰرگﺗﺮ ﻳﺎ ﻣﺴﺎوي زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ رﮔﺒﺎرﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺎ ﻣـﺪت‬
‫ﺑﺎرش ﺑﺰرگﺗﺮ ﻳﺎ ﻣﺴﺎوي زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺮ ﻛﺪام ﻛﻪ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج ﺑﺰرگﺗﺮ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2-2-4‬ﺗﺎﺛﻴﺮﻫﺎي ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ راﺑﻄﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج )‪(QP‬‬

‫در اﻳﻦ روش ﻓﻘﻂ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ و ﺳﺎﻳﺮ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ زﻳﺎد ﺷﺪن ﻣﺴﺎﺣﺖ‬
‫ﺣﻮﺿﻪ‪ QP ،‬ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﻣﻘﺪار واﻗﻌﻲ ﺑﺮآورد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻧﺪازه ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺮاي روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ در ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﭼﻨـﺪ ﻫﻜﺘـﺎر‬
‫ذﻛﺮ ﺷﺪه و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد اﮔﺮ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن را ﺑﻪ زﻳﺮ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻛﺮد و ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ ‪ QP‬را ﺣـﺴﺎب‬
‫و ﺣﺎﺻﻞ را ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﺮد‪ .‬در ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 1‬ﻣﺜﺎﻟﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺮﻳﺎن ﻳﺎ رواﻧﺎب )‪(C‬‬

‫ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎ راﺑﻄﻪ ‪ C = Qp/P‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﻪ در آن ‪ QP‬ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع آب ﺟﺮﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ روي ﺣﻮﺿﻪ )ﺑـﺎران ﺧـﺎﻟﺺ( ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﺷﺪه و ‪ P‬ارﺗﻔﺎع ﻛﻞ ﺑﺎران ﻣﻮﻟﺪ ﺳﻴﻼب اﺳﺖ‪ C .‬ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻛﻲ‪ ،‬رﻃﻮﺑﺖ اوﻟﻴﻪ ﺧﺎك‪ ،‬ﺷﺪت ﻧﻔـﻮذ ﭘـﺬﻳﺮي و‬
‫ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺣﻮﺿﻪ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ‪ I‬ﺷﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ و ‪ P‬ارﺗﻔﺎع ﻛﻞ ﺑﺎرش اﺳـﺖ‪ .‬ﺿـﺮﻳﺐ رواﻧـﺎب ﺑـﺎ ﺷـﺪت ﺑﺎرﻧـﺪﮔﻲ راﺑﻄـﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ دارد و ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذ ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻏﻴﺮﺧﻄﻲ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت )‪ C=a+bln(I‬اﺳﺖ‪ .‬آزﻣـﺎﻳﺶﻫـﺎي اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﺪه اﻓﺰاﻳﺶ ‪ C‬را ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ‪ I‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺟﺪول )‪ (1-4‬اﻳﻦ ﻣﻮارد را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪66‬‬

‫ﺟﺪول ‪-1-4‬راﺑﻄﻪ ‪ C‬ﺑﺎ ‪ I‬ﺑﺮاي ﺧﺎك ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﻧﺴﺒﺘﺎ زﻳﺎد در روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ ]‪[1‬‬

‫‪) I‬ﺷﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮﺳﺎﻋﺖ(‬

‫وﺿﻌﻴﺖ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫‪200‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪0/66‬‬ ‫‪0/65‬‬ ‫‪0/63‬‬ ‫زراﻋﺖ ﺧﻄﻲ )ﻓﻘﻴﺮ(‬
‫‪0/62‬‬ ‫‪0/56‬‬ ‫‪0/47‬‬ ‫زراﻋﺖ ﺧﻄﻲ)ﺧﻮب(‬
‫‪0/38‬‬ ‫‪0/38‬‬ ‫‪0/38‬‬ ‫ﻏﻼت )ﻓﻘﻴﺮ(‬
‫‪0/22‬‬ ‫‪0/21‬‬ ‫‪0/18‬‬ ‫ﻏﻼت )ﺧﻮب(‬
‫‪0/39‬‬ ‫‪0/29‬‬ ‫‪0/26‬‬ ‫ﭼﻤﻨﺰارﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻨﺎوب )ﺧﻮب(‬
‫‪0/23‬‬ ‫‪0/17‬‬ ‫‪0/02‬‬ ‫ﻣﺮﺗﻊ دﺳﺖ ﻛﺎﺷﺖ داﺋﻤﻲ )ﺧﻮب(‬
‫‪0/15‬‬ ‫‪0/10‬‬ ‫‪0/02‬‬ ‫ﻣﺮﺗﻊ درﺧﺖدار دﺳﺖ ﻛﺎﺷﺖ )ﺧﻮب(‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ C‬ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﺸﺎﻫﺪهﻫﺎي ﺻﺤﺮاﻳﻲ و اﻋﺪاد ﺟﺪولﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﺎﺑﻊ )ﻣﺜﻼ ]‪ ([1‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻧـﺪرت‬
‫ﻫﻤﮕﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﻤﮕﻦ ﺗﻔﻜﻴﻚ و ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ ‪ C‬را ﺣﺴﺎب ﻛﺮد و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ وزﻧـﻲ را در‬
‫آﺧﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر راﺑﻄﻪ )‪ (4-4‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﺎﻟﺖ ﺗﮕﺰاس اﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ‪ C‬ﺑﺮﺣـﺴﺐ دوره ﺑﺎزﮔـﺸﺖ ﻧﻴـﺰ‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[22،1‬‬
‫‪1 n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪ i i  Ci a i‬‬
‫‪A 1‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(4-4‬‬
‫‪1‬‬

‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :C‬ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺮﻳﺎن وزﻧﻲ ﻛﻞ ﺣﻮﺿﻪ‪،‬‬
‫‪ :Ci‬ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨﺶ ‪ i‬ام ﺣﻮﺿﻪ‪،‬‬
‫‪ :Ai‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﺨﺶ ‪ i‬ام ﺣﻮﺿﻪ‪،‬‬
‫‪ :ai‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺨﺶ‪ i‬ام ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬و‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻛﻞ ﺣﻮﺿﻪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﮔﺎمﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪C‬‬

‫ﮔﺎم اول‪ :‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎك )ﻟﻮمﺷﻨﻲ ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ‪ ،‬رس‪ ،‬ﻟﻮم ﺳﻴﻠﺘﻲ و ﻏﻴﺮه(‪.‬‬
‫ﮔﺎم دوم‪ :‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺸﺖ )ﻣﺮﺗﻊ درﺧﺖدار ﺑﺎ ﺷﻴﺐ اراﺿﻲ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻊ دﺳﺖ ﻛﺎﺷـﺖ ﺑـﺎ ﺷـﻴﺐ اراﺿـﻲ‪ ،‬اراﺿـﻲ‬
‫ﻛﺸﺎورزي ﺑﺎ ﺷﻴﺐ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ و ﻏﻴﺮه(‪.‬‬
‫ﮔﺎم ﺳﻮم‪ :‬ادﻏﺎم ﮔﺎم اول و دوم‪ .‬در اﻳﻦ ﮔﺎم ﺣﻮﺿﻪ از ﻧﻈﺮ ‪ C‬ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻫﻤﮕﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻲﺗﻮان ﺿـﺮﻳﺐ ‪ C‬را‬
‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ وزﻧﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫د‪ -‬ﺷﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ )‪(I‬‬

‫در ﻓﺮﺿﻴﺎت روش ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ در ﻃﻮل ﺑﺎرش ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎرش ﺗﻤﺎم ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ )ﺗﻮزﻳـﻊ ﻳﻜﻨﻮاﺧـﺖ در‬
‫ﻣﻜﺎن و زﻣﺎن(‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ روش ﻓﻘﻂ در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﺪت ﺑﺎرش ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫‪67‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫ﻃﺮح اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺎران و ﺳﻴﻼب ﻳﻜﺴﺎن ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ )ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻳﻦ ﺷـﺮط ﺻـﺎدق ﻧﻴـﺴﺖ(‪ .‬ﻣـﺪت‬
‫ﺑﺎرش ﻣﺴﺎوي زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮﺿﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﻳﻦ روش ﺑﺎﻳـﺪ ‪ t r  t c‬اﻧﺘﺨـﺎب ﺷـﻮد‪ .‬ﭘﻴـﺸﻨﻬﺎد ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻛﻠﻴـﻪ‬
‫رﮔﺒﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺪت ﺑﺎرش ﺑﻴﺶ از زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺮ ﻛﺪام ﻛﻪ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج ﺑﺰرگﺗﺮي اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻫ ‪ -‬ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮد روش ﻣﻨﻄﻘﻲ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﺿﻴﺎت زﻳﺎد ﺑﺮاي ‪ I ،C‬و ﺧﻄﻲ ﻓﺮض ﻛﺮدن ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي روش ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﺎﺛﺮ از اﻳﻦ ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‪ :‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج ﺑﻪ روش ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺑﺮآورد زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ )‪( tc‬‬
‫‪ -‬ﺑﺮآورد ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺮﻳﺎن )‪(C‬‬
‫‪ -‬ﺑﺮآورد ﺷﺪت ﺑﺎرش )‪ (I‬ﺑﺎ ﺗﺪاوﻣﻲ ﻣﺴﺎوي زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ )ﻳﺎ زﻣﺎنﻫﺎي ﺑﺰرگﺗﺮ( از روي رواﺑﻂ ﺷﺪت‪ -‬ﻣﺪت‪ -‬ﻓﺮاواﻧﻲ‪.‬‬
‫‪ -‬اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺟﺮﻳﺎن اوج ﺑﻪ ﻛﻤﻚ راﺑﻄﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ آﺑﻨﻤﻮد ﻣﺜﻠﺜﻲ ﺑﺎ ﻓﺮضﻫﺎي روش ﻣﻨﻄﻘﻲ )‪.( tb=2 tc , tp=tc‬‬
‫‪ -‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﺑﻪ زﻳﺮ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷﻮد و ‪ QP‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻗـﺴﻤﺖ ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺳﭙﺲ ‪QP‬ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻻزم ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ QP‬ﻛﻞ در ﭘﺎﻳﺎن ﺑـﻪدﺳـﺖ ﺧﻮاﻫـﺪ آﻣـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫ﺻﻮرت دﻗﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ QP‬ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 1‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﺜﺎﻟﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫‪ -3-4‬روش ﻣﻚ‪ -‬ﻣﺚ‬

‫اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺷﺪت اوج ﺳﻴﻼبﻫﺎ در زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي و آﺑﻴﺎري ﻛﻮﭼﻚ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺳـﺎس آن ﺑـﺮ ﺗـﺼﺤﻴﺤﺎﺗﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ روي روش ﻣﻨﻄﻘﻲ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮد روش ﻣﻚ‪ -‬ﻣﺚ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼـﻚ روﺳـﺘﺎﻳﻲ و ﻛـﺸﺎورزي اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[21،17‬راﺑﻄﻪ ﻣﻚ ـ ﻣﺚ ﻣﻄﺎﺑﻖ راﺑﻄﻪ )‪ (5-4‬اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪Q p  KCIS0.2 A0.8‬‬ ‫)‪(5-4‬‬
‫‪ K‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺒﺪﻳﻞ آﺣﺎد اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‪ K =0/091‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺘﺮﻳﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺘﺮﻳﻚ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪Q p  0.91CIS0.2 A 0.8‬‬ ‫)‪(6-4‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :QP‬ﺷﺪت اوج ﺳﻴﻼب )ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ(‪،‬‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ(‪،‬‬
‫‪ :I‬ﺷﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ )ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ( ﺑﺎ ﻣﺪت ﺑﺎرش ﻣﺴﺎوي زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮﺿﻪ )‪،(tr=tc‬‬

‫‪15- Mc- Math‬‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪68‬‬

‫‪ :S‬ﺷﻴﺐ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ )ﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ(؛ اﻳﻦ ﺷﻴﺐ در ﻣﺴﻴﺮي ﻛﻪ از ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ روي ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺣﻮﺿـﻪ در اﻣﺘـﺪاد آﺑﺮاﻫـﻪ اﺻـﻠﻲ‬
‫)ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ( ﺷﺮوع و ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ )ﺧﺮوﺟﻲ( ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬در واﻗﻊ ‪ ، S‬ﺷﻴﺐ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ )درﻫﺰار( اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳـﻦ ﺷـﺮط‬
‫ﻛﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ روي ﻣﺤﻴﻂ ﺣﻮﺿﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﻧﻪ اﻧﺘﻬﺎي آﺑﺮاﻫﻪ )آﺑﺮاﻫـﻪﻫـﺎ در ﻧﻘـﺸﻪ ﺗﻮﭘـﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑـﺎ رﻧـﮓ آﺑـﻲ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ(‪ ،‬و‬
‫‪ :C‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻠﻔﺎت‪ ،‬ﺗﺎﺑﻌﻲ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮاﻛﻢ و ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎك و ﺷﻴﺐ ﺣﻮﺿﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺿـﺮﻳﺐ از‬
‫‪ 0/2‬ﺗﺎ ‪ 0/75‬ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻛﻢﺗﺮ و ﺗﻨﻚﺗﺮ و ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎك ﺳﻨﮕﻴﻦﺗﺮ و ﺷﻴﺐ ﺣﻮﺿﻪ ﺗﻨﺪﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻋﺪدي ‪ C‬ﺑـﻪ‬
‫رﻗﻢ ‪ 0/75‬ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ C‬ﺑﺮاي ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﺣﻮﺿﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻓﺖ ﺧـﺎك و ﺗﻮﭘـﻮﮔﺮاﻓﻲ درﺟـﺪول‬
‫)‪ (2-4‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ C .‬ﻛﻞ از ﻣﺠﻤﻮع ‪ Ci‬ﻫﺎي اﻳﻦ ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -2-4‬ﺣﺪود ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺮﻳﺎن )‪ (C‬روش ﻣﻚ‪ -‬ﻣﺚ ]‪[21،17‬‬

‫ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎك‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬ ‫اﺳﺘﻌﺪاد‬
‫)‪(C3‬‬ ‫)‪(C2‬‬ ‫)‪(C1‬‬ ‫ﺳﻴﻼب ﺧﻴﺰي‬
‫ﻣﺴﻄﺢ )‪(0/04‬‬ ‫ﺷﻨﻲ )‪(0/08‬‬ ‫ﻣﺮاﺗﻊ ﭘﺮﺗﺮاﻛﻢ )‪(0/08‬‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ‬
‫ﺷﻴﺐ ﻣﻼﻳﻢ )‪(0/06‬‬ ‫ﺳﺒﻚ )‪(0/12‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺘﺎ ﭘﺮﺗﺮاﻛﻢ )‪(0/12‬‬ ‫ﻛﻢ‬
‫ﺷﻴﺐ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺎ ﺗﭙﻪﻣﺎﻫﻮر)‪(0/81‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ)‪(0/16‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺗﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ )‪(0/16‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮري ﺗﺎ ﭘﺮﺷﻴﺐ )‪(0/11‬‬ ‫ﺳﻨﮕﻴﻦ)‪(0/22‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺎ ﺗﻨﻚ )‪(0/22‬‬ ‫زﻳﺎد‬
‫ﭘﺮﺷﻴﺐ )‪(0/15‬‬ ‫ﺧﺎك ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺎ ﺳﻨﮕﻲ و ﺻﺨﺮهاي )‪(0/30‬‬ ‫ﺗﻨﻚ ﺗﺎ ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ )‪(0/30‬‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد‬

‫‪C  C1  C2  C3‬‬ ‫)‪(7-4‬‬

‫‪16‬‬
‫‪ -4-4‬روش ﺳﺎﻳﭙﺮس‪ -‬ﻛﺮﻳﻚ‬

‫اﻳﻦ روش ﺑﺮاي زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي و ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري ﻛﻢ ﺷﻴﺐ و ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﻓﻘﻂ ﺷـﺪت ﺟﺮﻳـﺎن اوج‬
‫)‪ (QP‬ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮآورد اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روش ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺎك آﻣﺮﻳﻜﺎ )‪ (SCS‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷـﺪه و ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ آن ﻧﻴـﺰ ﺑـﺮآورد ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮﺿﻴﺎت ﺑﺮﻗﺮاري اﻳﻦ روش ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬راﺑﻄﻪ اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ )‪ (8-4‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪QP  0.000282 CA 0.833‬‬ ‫)‪(8-4‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :QP‬ﺷﺪت اوج ﺳﻴﻼب )ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ(‪،‬‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ )ﻫﻜﺘﺎر(‪ ،‬و‬
‫‪ :C‬ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻧﻮع ﺧﺎك و ارﺗﻔﺎع ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻢ ﺷﻴﺐ و ﺑﺎ وﺳﻌﺖ ﻛﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ آﺑﻴﺎري و ﻛﺸﺎورزي ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻲﺗـﻮان ‪ C‬را ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻤﻚ راﺑﻄﻪ )‪ (9-4‬ﺣﺴﺎب ﻛﺮد )‪ Pn‬ارﺗﻔﺎع ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ)ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ( اﺳﺖ(‪:‬‬
‫‪C  16.39  0.5807 Pn‬‬ ‫)‪(9-4‬‬

‫‪16- Sypress -Creek‬‬

‫‪69‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ Pn‬از روش ‪ SCS‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ اﺑﺘﺪا ‪ CN‬ﺣﻮﺿﻪ را ﻣﺸﺨﺺ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻛﻤـﻚ ‪ C ،Pn‬را ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬
‫ﻛﺮد‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ‪ QP‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ 1000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪ 10   25.4‬‬ ‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﻠﻔﺎت )ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ(‬ ‫)‪(10-4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪CN‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ P  0.2S2‬‬
‫‪Pn ‬‬ ‫‪P 0.2S‬‬ ‫ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ )ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ(‬ ‫)‪(11-4‬‬
‫‪P  0.8S‬‬
‫‪ P‬در راﺑﻄﻪ )‪ (11-4‬ارﺗﻔﺎع ﺑﺎران )ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ( ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ و ‪ CN‬ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ در روش ‪ SCS‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪17‬‬
‫‪ -5-4‬روش ﻛﻮك‬

‫اﻳﻦ روش ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ دو روش ﺳﺎﻳﭙﺮس ﻛﺮﻳﻚ و اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻛﺸﺎورزي و آﺑﻴﺎري ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫روش ﻧﻴﺰ ﻓﻘﻂ ﺷﺪت اوج ﺳﻴﻼب ﺑﺮآورد ﻣﻲﺷﻮد و ﺣﺪاﻛﺜﺮﻛﺎرﺑﺮد آن درﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ‪ 8‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑـﻊ اﺳـﺖ ]‪.[34،8‬‬
‫ﻓﺮﺿﻴﺎت ﺑﺮﻗﺮاري اﻳﻦ روش ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪت اوج ﺳﻴﻼب ﺟﺪولﻫﺎ و ﻧﻤﻮدارﻫﺎﻳﻲ اراﺋﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺿﺮﻳﺐ ﻛﻮك )‪ (W‬را از ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﭼﻬﺎر ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺳﻴﻼبﺧﻴﺰي ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻳﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ در ﺟـﺪول‬
‫)‪ (3 -4‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬وﺿﻌﻴﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ زﻣﻴﻦ )‪ :(R‬اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺷﻴﺐ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد و از ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 40‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي )‪ :(I‬اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ از ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ )‪ :(C‬اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و درﺻﺪ آن واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪود ﺗﻐﻴﻴﺮات آن ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 20‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ذﺧﻴﺮه ﺳﻄﺤﻲ )‪ :(S‬اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ ذﺧﻴﺮه آب در ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﻣﺮداب و درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد و از ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 25‬ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪W=R+I+C+S‬‬ ‫) ‪(12-4‬‬
‫‪18‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪ W‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺷﻜﻞ )‪ (2-4‬ﻳﺎ )‪ (3-4‬و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ )ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻳﻜﺮ (‪ ،‬ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج )‪ (QP‬ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪50‬‬
‫ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻓﻮت ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﺮآورد ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ ﺑﻪ اﻳﻜﺮ‪ ،‬ﻋﺪد ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ در ‪ 247/097‬و ﺑﺮاي ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻓـﻮت‬
‫ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ‪ ،‬ﻋﺪد ﻓﻮت ﻣﻜﻌﺐ در ‪ 0/0283‬ﺿﺮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪17- Cook‬‬
‫‪ - 2‬واﺣﺪﻫﺎي اﻳﻦ روش در دﺳﺘﮕﺎه اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪70‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -3-4‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺮﻳﺎن روش ﻛﻮك ]‪[35،8‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﻋﺪدي ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫ردهﺑﻨﺪي ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﻛﻮك‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ‬
‫‪40‬‬ ‫زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺷﻴﺐ ﻣﺘﻮﺳﻂﺑﻴﺶ از ‪%30‬‬
‫‪30‬‬ ‫زﻣﻴﻦﻫﺎي ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮر ﺑﺎ ﺷﻴﺐ ﻣﺘﻮﺳﻂ )‪%(10 -30‬‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ زﻣﻴﻦ‬
‫‪20‬‬ ‫زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻧﺎﻫﻤﻮار ﺑﺎ ﺷﻴﺐ ﻣﺘﻮﺳﻂ )‪%(5 -10‬‬ ‫) ‪(R‬‬
‫‪10‬‬ ‫زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻧﺎﻫﻤﻮار ﺑﺎ ﺷﻴﺐ ﻣﺘﻮﺳﻂ )‪%( 0 -5‬‬
‫‪20‬‬ ‫زﻣﻴﻦﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ‬
‫‪15‬‬ ‫زﻣﻴﻦﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﻛﻢ‬ ‫ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي زﻣﻴﻦ‬
‫‪10‬‬ ‫زﻣﻴﻦﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫) ‪(I‬‬
‫‪5‬‬ ‫زﻣﻴﻦﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد‬
‫‪20‬‬ ‫ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶﮔﻴﺎﻫﻲﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
‫‪15‬‬ ‫ﭘﻮﺷﺶﮔﻴﺎﻫﻲﻛﻢ و زﻣﻴﻦﻫﺎيﻛﺸﺎورزي ﺑﺎ )‪ %(0 -10‬ﻣﺴﺎﺣﺖزﻳﺮﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬
‫‪10‬‬ ‫ﺣﺪود )‪ % (10 -50‬ﺳﻄﺢﺣﻮﺿﻪ زﻳﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬ ‫) ‪(C‬‬
‫‪5‬‬ ‫ﺣﺪود )‪ %(50 -90‬ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ زﻳﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬
‫‪25‬‬ ‫ﺳﻄﻮح ذﺧﻴﺮه آب ﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ‬
‫‪15‬‬ ‫دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻛﻢ‪.‬‬ ‫ذﺧﺎﻳﺮ ﺳﻄﺤﻲ‬
‫‪10‬‬ ‫ﺳﻄﻮح ذﺧﻴﺮهآب ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ‪ -‬دو درﺻﺪ ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ درﻳﺎﭼﻪ ﻳﺎ ﻣﺮداب‪.‬‬ ‫)‪(S‬‬
‫‪5‬‬ ‫ذﺧﺎﻳﺮ ﺳﻄﺤﻲ زﻳﺎد و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻄﻮح زﻳﺎد درﻳﺎﭼﻪ ﻣﺮداب‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-4‬ﻧﻤﻮدار ﺑﺮآورد ﺷﺪت اوج ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ) ‪(Q50‬‬
‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ )اﻳﻜﺮ( و ﺿﺮﻳﺐ ﻛﻮك )‪[35،8] (W‬‬
‫‪71‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫در روش ﻛﻮك اﺑﺘﺪا ﺷﺪت اوج ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ) ‪ (Q50‬از ﺷﻜﻞ )‪ ( 2-4‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ آن‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺟﺪول )‪ (4-4‬ﺷﺪت ﺳﻴﻼب ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 10‬ﺳﺎل را ﻧﻴﺰ ﺣﺴﺎب ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺮاﺣﻞ زﻳـﺮ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺎران ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﻮﺿﻪ )ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺠﻤﻮع ‪ ،I+C‬و‬
‫‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺴﺒﺖ ‪ K  Q10 / Q50‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺟﺪول )‪.(4-4‬‬
‫ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺒﻞ‪ Q10 ،‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ راﺑﻄﻪ ‪ Q10  KQ50‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -3-4‬ﻧﻤﻮدار ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎﻟﻪ )‪ (Q50‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ )ﻫﻜﺘﺎر( و ﺿﺮﻳﺐ ﻛﻮك)‪[35،8]( W‬‬

‫‪ -6-4‬ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﺑﻪ روش ‪SCS‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺎك آﻣﺮﻳﻜﺎ )‪ (SCS‬در ﺳﺎل ‪ 1972‬روﺷﻲ را ﺑﺮاي ﺗﺨﻤﻴﻦ رواﻧﺎب از روي رﮔﺒﺎرﻫﺎ‪ ،‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﺧـﺎك‪،‬‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺸﺖ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي آﺑﺮﻳﺰ اراﺋﻪ داده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻛﺸﺎورزي و ﺷـﻬﺮي‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ روش از ﻓﺮﺿﻴﺎت آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﻮﺿﻪ ﺧﻄﻲ‬
‫و ﭘﺎﻳﺎي زﻣﺎﻧﻲ )‪ (LTI‬اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻮج ورودي ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ )رﮔﺒﺎر( ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻜـﺎﻧﻲ و زﻣـﺎﻧﻲ رﮔﺒـﺎر ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫ﺑﻮده و ﺗﻤﺎم ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬درﺻﻮرت ﺑﺮﻗﺮاري اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ در ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ و دﻗﺖ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬اﻳﻦ روش ﺟﻮاب ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ اراﺋﻪ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬روش ‪ SCS‬ﺧﻮد ﺑﻪ دو روش آﺑﻨﻤﻮد ﺑﻲﺑﻌﺪ و ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اداﻣﻪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﻨﻴﺎن رﻳﺎﺿﻲ روش‪ ،‬ﺳﭙﺲ آﺑﻨﻤﻮد‬
‫ﺑﻲﺑﻌﺪ و در ﭘﺎﻳﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﻲﺑﻌﺪ ‪ SCS‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -1-6-4‬ﺑﻨﻴﺎن رﻳﺎﺿﻲ روش ‪SCS‬‬

‫ﻫﺮ رﮔﺒﺎر در ﺑﺮآورد رواﻧﺎب ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻪ دو ﻣﻮﻟﻔﻪ ﺗﻠﻔﺎت و ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻄﺤﻲ )رواﻧﺎب ﻳﺎ ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ( ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ارﺗﻔـﺎع‬
‫ﺑﺎران ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﻲ در ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺟﻨﺲ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺷﻴﺐ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و رﻃﻮﺑﺖ اوﻟﻴﻪ ﺧﺎك ﺑﻪ وﻳﮋه در اراﺿﻲ آﺑﻴﺎري ﻧﻴﺰ‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪72‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼـﻚ ﻃﺒﻴﻌـﻲ رواﻧـﺎب ﺣﺎﺻـﻞ از ﻳـﻚ رﮔﺒـﺎر ﻣـﺴﺘﻘﻞ از‬
‫رﮔﺒﺎرﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ از آﺑﻴﺎري زﻣﻴﻦﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎد در ﻃﺮاﺣﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺟﺎﻣﻊ ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺘﻤﺎدي‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺎك آﻣﺮﻳﻜﺎ روﺷﻲ را ﺑﺮاي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب اراﺋﻪ داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ روش ‪SCS‬‬
‫ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -4-4‬ﻧﺴﺒﺖ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج ده ﺳﺎﻟﻪ ) ‪ (Q10‬و ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ) ‪ (Q 25‬ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎﻟﻪ ) ‪ (Q50‬در روش ﻛﻮك ]‪[35،8‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎران ﺳﺎﻻﻧﻪ)ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ(‬
‫‪2000‬‬ ‫‪1500‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪750‬‬ ‫‪500‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪I+C‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪه اوج ‪ 25‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺑﺪه اوج‪ 50‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫‪0/51‬‬ ‫‪0/48‬‬ ‫‪0/41‬‬ ‫‪0/41‬‬ ‫‪0/38‬‬ ‫‪0/31‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪0/66‬‬ ‫‪0/63‬‬ ‫‪0/55‬‬ ‫‪0/55‬‬ ‫‪0/50‬‬ ‫‪0/41‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0/77‬‬ ‫‪0/73‬‬ ‫‪0/64‬‬ ‫‪0/64‬‬ ‫‪0/59‬‬ ‫‪0/50‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪0/87‬‬ ‫‪0/82‬‬ ‫‪0/71‬‬ ‫‪0/71‬‬ ‫‪0/65‬‬ ‫‪0/55‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪0/92‬‬ ‫‪0/90‬‬ ‫‪0/78‬‬ ‫‪0/78‬‬ ‫‪0/71‬‬ ‫‪0/60‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪0/92‬‬ ‫‪0/92‬‬ ‫‪0/83‬‬ ‫‪0/83‬‬ ‫‪0/76‬‬ ‫‪0/64‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪0/92‬‬ ‫‪0/92‬‬ ‫‪0/89‬‬ ‫‪0/89‬‬ ‫‪0/81‬‬ ‫‪0/67‬‬ ‫‪35‬‬
‫‪0/92‬‬ ‫‪0/92‬‬ ‫‪0/92‬‬ ‫‪0/92‬‬ ‫‪0/85‬‬ ‫‪0/71‬‬ ‫‪40‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪه اوج ‪ 10‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺑﺪه اوج‪ 50‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫‪0/17‬‬ ‫‪0/15‬‬ ‫‪0/12‬‬ ‫‪0/10‬‬ ‫‪0/08‬‬ ‫‪0/05‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪0/34‬‬ ‫‪0/30‬‬ ‫‪0/24‬‬ ‫‪0/21‬‬ ‫‪0/16‬‬ ‫‪0/10‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪0/51‬‬ ‫‪0/45‬‬ ‫‪0/37‬‬ ‫‪0/31‬‬ ‫‪0/25‬‬ ‫‪0/16‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪0/68‬‬ ‫‪0/60‬‬ ‫‪0/49‬‬ ‫‪0/42‬‬ ‫‪0/33‬‬ ‫‪0/21‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪0/80‬‬ ‫‪0/75‬‬ ‫‪0/61‬‬ ‫‪0/52‬‬ ‫‪0/41‬‬ ‫‪0/26‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪0/80‬‬ ‫‪0/80‬‬ ‫‪0/74‬‬ ‫‪0/62‬‬ ‫‪0/49‬‬ ‫‪0/31‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪0/80‬‬ ‫‪0/80‬‬ ‫‪0/80‬‬ ‫‪0/73‬‬ ‫‪0/58‬‬ ‫‪0/36‬‬ ‫‪35‬‬
‫‪0/80‬‬ ‫‪0/80‬‬ ‫‪0/80‬‬ ‫‪0/80‬‬ ‫‪0/66‬‬ ‫‪0/42‬‬ ‫‪40‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ و ﻣﻮﺛﺮ در اﻳﺠﺎد ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻄﺤﻲ )ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ( ﺷﺎﻣﻞ )اﻟﻒ( ﮔﻴﺮش ﮔﻴﺎﻫﻲ‪) ،‬ب( اﺷﺒﺎع ﺷﺪن ﺧﺎك و ﭘﺮﺷﺪن ﭼﺎﻟـﻪﻫـﺎ‪،‬‬
‫)ج( ﺣﺮﻛﺖ زﻳﺮ ﭘﻮﺳﺘﻪاي‪ 19‬و در ﻧﻬﺎﻳﺖ )د( ﻧﻔﻮذ ﻋﻤﻘﻲ‪ 20‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪ .[43‬ﻧﻔﻮذ ﻋﻤﻘﻲ ﭘﺲ از دو ﻋﺎﻣﻞ اﻟﻒ و ب وارد ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺷـﻮد و ﺗـﺎ‬
‫اﻧﺘﻬﺎي رﮔﺒﺎر ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺗﺎﺑﻌﻲ از زﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ آن رواﺑـﻂ ﻣﺘﻔـﺎوﺗﻲ اراﺋـﻪ ﺷـﺪه ﻛـﻪ راﺑﻄـﻪ ﻫـﻮرﺗﻦ در‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﻣﻌﺮوفﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺷﺪت ﻧﻔﻮذ و ارﺗﻔﺎع ﺗﺠﻤﻌﻲ ﻧﻔﻮذ )ارﺗﻔﺎع آب ﻧﻔﻮذ ﻳﺎﻓﺘﻪ از زﻣﺎن ﺷﺮوع اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ( ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ در‬
‫رواﺑﻂ )‪ (13-4‬و )‪ (14-4‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪f  f c  (f 0  fc )e kt‬‬ ‫)‪(13-4‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪f0  fc‬‬
‫‪F   f ()d  f c t ‬‬ ‫) ‪(1  e  kt‬‬ ‫)‪(14-4‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪k‬‬
‫ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ‪:‬‬

‫‪19 -Subsurface Flow‬‬

‫‪20-Infiltration , Deep Percolation‬‬
‫‪73‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫‪ :f‬ﺷﺪت ﻧﻔﻮذ )ﺗﺎﺑﻌﻲ از زﻣﺎن(‪،‬‬

‫‪ :F‬ﻧﻔﻮذ ﺗﺠﻤﻌﻲ )ﻋﻤﻖ آب ﻧﻔﻮذ ﻳﺎﻓﺘﻪ( در ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ]‪،[0,t‬‬
‫‪ :fo‬ﺷﺪت ﻧﻔﻮذ اوﻟﻴﻪ‪،‬‬
‫‪ :fc‬ﺷﺪت ﻧﻔﻮذ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬و‬
‫‪ :K‬ﺿﺮﻳﺐ ﺛﺎﺑﺖ )ﻋﻜﺲ زﻣﺎن(‪.‬‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺘﺪاول ‪ fo ،f‬و ‪ fc‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ و ‪ F‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ اﺳﺖ )اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از واﺣﺪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد(‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﺳﻪ ﺗﻠﻔﺎت ﮔﻴﺮش ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬اﺷﺒﺎع ﺧﺎك و ﭘﺮ ﺷﺪن ﭼﺎﻟﻪﻫﺎ‪ -‬ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از زﻣﺎن اﺳﺖ‪ -‬ﺑﻪ ﺗﻠﻔﺎت اوﻟﻴﻪ )‪ 21(Ia‬ﻣﻌـﺮوف اﺳـﺖ‪.‬‬
‫زﻳﺮا اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ در اﺑﺘﺪاي ﺑﺎرش ﻓﻌﺎلاﻧﺪ‪ .‬ﻧﻔﻮذ ﻋﻤﻘﻲ را ﺗﻠﻔﺎت ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻳﺎ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ واﻗﻌﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺗﺎﺑﻌﻲ از زﻣـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎﺿـﻞ‬
‫ارﺗﻔﺎع ﻛﻞ رﮔﺒﺎر ‪ P‬از ﻣﺠﻤﻮع دو ﺗﻠﻔﺎت اوﻟﻴﻪ و ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ) ‪ (F  I a‬را ﻣﺴﺎوي ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ ‪22Pn‬ﻳﺎ رواﻧـﺎب ‪ 23Q‬ﻓـﺮض ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺷـﻜﻞ‬
‫)‪ (4-4‬اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺗﺒﺨﻴﺮ و ﺣﺮﻛﺖ زﻳﺮ ﭘﻮﺳﺘﻪاي ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﻏﻠﺐ از آﻧﻬﺎ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﻋﺎﻣـﻞ ﻣﻬـﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -4-4‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺑﺎران )‪ (P‬ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ‬

‫ﺗﻠﻔﺎت اوﻟﻴﻪ )‪ ، (Ia‬ﺗﻠﻔﺎت ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ )‪(F‬و رواﻧﺎب )‪[43] (Pn=Q‬‬

‫‪ SCS‬ﭘﺲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮاوان روي رﮔﺒﺎرﻫﺎ )‪ (P‬و ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻄﺤﻲ ﻧﺎﺷﻲ از آﻧﻬﺎ )‪ Pn‬ﻳﺎ ‪ ،(Q‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو را ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺧﻄﻲ ﻓـﺮض‬
‫ﻧﻤﻮده و در ﻧﺘﻴﺠﻪ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ را اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ P  Ia  2‬‬
‫‪Q  Pn ‬‬ ‫)‪(15-4‬‬
‫‪P  Ia  S‬‬
‫ﺷﻜﻞ )‪ (5-4‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ‪ F ،Q ،P‬و ‪ Ia‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪21- Initial Losses‬‬

‫‪22- Net- Precipitation‬‬
‫‪23- Runoff‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪74‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -5-4‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﺮﮔﺒﺎر در روش ‪[43] SCS‬‬

‫راﺑﻄﻪ )‪ (15-4‬دو ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺠﻬﻮل ‪ S‬و ‪ Ia‬دارد‪ .‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻛﻪ ‪ SCS‬اﻧﺠﺎم داده اﺳـﺖ‪ ،‬داﻣﻨـﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ‪ Ia‬را ﺑـﻴﻦ ‪ 0.1S‬ﺗـﺎ ‪ 2S‬و ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ Ia =0.2S‬ﺑﻪدﺳﺖ آورده و اﻳﻦ ﻣﺘﻮﺳﻂ را در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ‪ Ia =0.2S‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳـﻚ‬
‫ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ اﻣﻜﺎن ﺗﻔﺎوت ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻛﺎﻣﻼ وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﺑـﺪﻳﻬﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺎدرﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرت وﺟﻮد آﻣﺎر ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪت از ﺑﺎرش و رواﻧـﺎب در‬
‫ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ واﺳﻨﺠﻲ اﻳﻦ ﺣﺪ اﻗﺪام ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﻗﺒﻮل اﻳﻦ ﻓﺮض‪ ،‬راﺑﻄﻪ )‪ (15-4‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ درﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﻤـﺎن راﺑﻄـﻪ‬
‫)‪ (11-4‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ )ﻳﺎ رواﻧﺎب ﺣﺎﺻﻞ از ﻳﻚ رﮔﺒﺎر( را ﺑﺎ داﻧﺴﺘﻦ ‪ S‬و ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ Ia =0.2S‬ﺑﻪدﺳـﺖ‬
‫آورد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪Q  Pn ‬‬
‫‪ P  0.2S‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪P  0.2S‬‬
‫‪‬‬ ‫‪P  0.8S‬‬ ‫)‪(16-4‬‬
‫‪Q  0‬‬ ‫‪P  0.2S‬‬
‫‪‬‬
‫‪ SCS‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ S‬راه ﺣﻠﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺣﻮﺿﻪ و از روي ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺧﺎك‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻧـﻮع‬
‫اﺳﺘﻔﺎده و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺸﺖ‪ ،‬ﻋﺪدي ﺑﻲﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ )‪ (CN‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آن و ﺑﻪ ﻛﻤـﻚ راﺑﻄـﻪ )‪(10-4‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ‪ S‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪:‬‬
‫اﻳﻨﻚ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ دو راﺑﻄﻪ )‪ (10-4‬و )‪ (16-4‬ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫ﺑﺮآورد ‪ : CN‬اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﮔﺮوه ﺧﺎك‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﺷﺮاﻳﻂ رﻃﻮﺑﺘﻲ ﻗﺒﻠﻲ ﺧﺎك اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﺪول )پ‪ (1-2.‬ﭘﻮﺷﺶ ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﺮاي زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي ﻧﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ .‬روش ﭘﻴـﺸﻨﻬﺎدي ‪ SCS‬ﺗﻬﻴـﻪ ﻧﻘـﺸﻪﻫـﺎي‬
‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﺧﺎك‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﻛﺎرﺑﺮي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺸﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎﻳﺪ اﻳـﻦ ﻧﻘـﺸﻪﻫـﺎ را ﺑـﺮﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒـﻖ ﻛـﺮد و ﺣﻮﺿـﻪ را ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺟﺪول ﭘﻴﻮﺳﺖ )پ‪ (1-2.‬و ﺟﺪولﻫـﺎي ﮔـﺮوه ﺧـﺎك ﻓـﺼﻞ ﺳـﻪ‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮان‬
‫‪CN‬ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ را ‪CN‬ﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﺪل وزﻧﻲ اﻳﻨﻬﺎ‪ CN ،‬ﻛﻞ ﻳﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﻮﺿﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬روش ﻋﻤﻠﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ردهﺑﻨﺪي ﺧﺎك‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺸﺖ‬

‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺑﻴﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ دﻳﺪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺻـﺤﺮاﻳﻲ ﻳـﺎ ﻧﻤﻮﻧـﻪﺑـﺮداري و آزﻣـﺎﻳﺶ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد ]‪ .[43‬ﻳﻚ زﻣﻴﻦﺷﻨﺎس ﻳﺎ ﺧﺎكﺷﻨﺎس ﺑﺎ دﻳﺪ ﺻﺤﺮاﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻫﻤﮕﻦ را روي ﻧﻘﺸﻪ ﺣﻮﺿﻪ ﭘﻴﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫داﻧﺸﻲ ﻧﺴﺒﻲ از ﭘﻮﺷﺶ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺸﺖ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻮﺷﺶ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﻴﺰ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒـﻖ‬
‫‪75‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫و ﺣﻮﺿﻪ از ﻧﻈﺮ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ زﻳﺮ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻫﻤﮕﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﺪول )پ‪ (1-2.‬ﻣﻲﺗـﻮان ‪ CN‬را ﺑـﻪدﺳـﺖ آورد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ‪ CN‬را اﺻﻄﻼﺣﺎ ‪ CN‬ﻧﻘﺸﻪ ﻳﺎ )‪ CN) CN(II‬در ﺷﺮاﻳﻂ رﻃﻮﺑﺘﻲ ‪ (II‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻧﻴﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در‬
‫اداﻣﻪ ﺑﻴﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ‪ GIS‬و ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮارهاي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮارد ﺑﺎﻻ را ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ و دﻗﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺷﺮاﻳﻂ رﻃﻮﺑﺘﻲ ﻗﺒﻠﻲ ﺧﺎك )‪(AMC‬‬

‫رﻃﻮﺑﺖ اوﻟﻴﻪ ﺧﺎك اﺛﺮ ﻣﻬﻤﻲ در اﻳﺠﺎد رواﻧﺎب دارد‪ SCS .‬ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ اﻧﺠﺎم داده‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ‪ 5‬روز ﻗﺒﻞ را ﻣﻌﻴﺎري ﺑـﺮاي‬
‫رﻃﻮﺑﺖ ﻗﺒﻠﻲ ﺧﺎك ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ و دﺧﺎﻟﺖ دادن ﻓﺼﻞ ﺧﻮاب ﻳﺎ ﻓﺼﻞ رﺷﺪ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ رﻃـﻮﺑﺘﻲ را‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻳﺎ ﺣﺎﻻت رﻃﻮﺑﺘﻲ ‪ I‬ﻳﺎ ‪ II‬ﻳﺎ ‪ III‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﺑﻪدﺳﺖ آورده و از آن در ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﺎرش ﺑﻪ رواﻧﺎب اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻮارد در ﺟﺪول )‪ (4-2‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اراﺿﻲ آﺑﻴﺎري ﺷﺪه‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ رﻃﻮﺑﺘﻲ ﻛﺎﻣﻼ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑـﺮاي ﺷـﺮاﻳﻂ رﻃـﻮﺑﺘﻲ ‪،II‬‬
‫‪ CN‬ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ )‪ CN(II‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﻏﻴﺮ از ﺣﺎﻟﺖ رﻃﻮﺑﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﺘـﻮان ‪ CN‬را در ﺻـﻮرت ﻧﻴـﺎز ﺑـﺮاي دو ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫رﻃﻮﺑﺘﻲ ‪ I‬و ‪ III‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮد‪ .‬رواﺑﻂ زﻳﺮ اﻳﻦ ﺗﺒﺪﻳﻼت را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪4.2CN  II ‬‬
‫‪CN  I  ‬‬ ‫)‪(17-4‬‬
‫‪10  0.058 CN  II ‬‬

‫‪23 CN  II ‬‬
‫‪CN  III  ‬‬ ‫)‪(18-4‬‬
‫‪10  0.13 CN  II ‬‬

‫ﻳﺎدآوري ﻣﻬﻢ‪ :‬در راﺑﻄﻪ )‪ (10-4‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ از ‪ CN‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪ -2-6-4‬ﺑﺮآورد رواﻧﺎب ﺣﺎﺻﻞ از ﻳﻚ رﮔﺒﺎر‬

‫در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻄﺤﻲ ﻫﻤﮕﻦ‪ CN ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻤـﻚ آن ﺑـﺎران ﺧـﺎﻟﺺ‬
‫)رواﻧﺎب( را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد‪ .‬اﻣﺎ در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻳﺎدي در ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﮔﺮوه ﺧﺎك‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮي و ﻏﻴﺮه وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻣﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ‬
‫دو روش و ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ رواﻧﺎب را ﺣﺴﺎب ﻛﺮد‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬روش ‪ CN‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻳﺎ ﻛﻞ‬

‫در اﻳﻦ روش ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﻮﺿﻪ ) ‪ ( CN‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ راﺑﻄﻪ )‪ (19-4‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺳﭙﺲ رواﻧﺎب ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ رواﺑـﻂ )‪ (10-4‬و‬
‫)‪ (16-4‬ﺑﺮآورد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪CN ‬‬ ‫‪ Ai .CNi   a i .CNi‬‬ ‫)‪(19-4‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻛﻞ ﺣﻮﺿﻪ‪،‬‬
‫‪ :Ai‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺟﺰﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺟﺰﻳﻲ آن ‪ CNi‬اﺳﺖ‪،‬‬
‫‪ : CN‬ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﻮﺿﻪ ﻳﺎ ‪ CN‬ﻛﻞ‪ ،‬و‬
‫‪ :ai‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺟﺰﻳﻲ ﻧﺴﺒﻲ‪.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪76‬‬

‫ب ‪ -‬روش ‪ CN‬ﺟﺰﻳﻲ‬

‫در اﻳﻦ روش اﺑﺘﺪا در راﺑﻄﻪ )‪ CN (10-4‬ﺑﻪ ‪ CNi‬و ‪ S‬ﺑﻪ ‪ Si‬و در راﺑﻄﻪ )‪ Q (17-2‬ﺑﻪ ‪ Pn ،Qi‬ﺑﻪ ‪ Pni‬و ‪ S‬ﺑﻪ ‪ Si‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺣﺴﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ وزﻧﻲ اﻳﻦ ﺑﺎرانﻫﺎي ﺧﺎﻟﺺ‪ -‬ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺑـﺎران‬
‫ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮ روي ﻛﻞ ﺣﻮﺿﻪ اﺳﺖ‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Pn  Q ‬‬ ‫‪ Ai .Qi‬‬ ‫)‪(20-4‬‬
‫‪A‬‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‪ :‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ رواﻧﺎب ﺣﺎﺻﻞ از ﻳﻚ رﮔﺒﺎر و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﻮﺻﻴﻪ ‪ ،SCS‬دﻗﺖ روش دوم در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧـﺸﻚ و ﻧﻴﻤـﻪ ﺧـﺸﻚ ﺑﻬﺘـﺮ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺮآورد ﻣﻌﻘﻮلﺗﺮي اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬درﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﻃﻮب و ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺮﻃﻮب ﺟﻮابﻫﺎي اﻳﻦ دو روش ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ]‪.[43‬‬
‫در ﺧﺼﻮص ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻴﻼبﻫﺎ ﺑﻪ روش ‪ ،SCS‬روش ‪ CN‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[43‬‬

‫‪ -3-6-4‬ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﺑﻪ روش آﺑﻨﻤﻮد ﺑﻲﺑﻌﺪ ‪SCS‬‬

‫رواﻧﺎب ﺣﺎﺻﻞ از ﻳﻚ رﮔﺒﺎر ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﺮ ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ در ﻣﺤﻞ ﺧﺮوﺟﻲ آن ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻴﻼب ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ SCS .‬روشﻫﺎي ﻣﺘﻔـﺎوﺗﻲ‬
‫را ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب‪ 24‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺮوفﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ روش آﺑﻨﻤﻮد ﺑﻲﺑﻌﺪ و ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬در اداﻣـﻪ اﻳـﻦ دو‬
‫روش ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -4-6-4‬آﺑﻨﻤﻮد ﺑﻲﺑﻌﺪ‪SCS 25‬‬

‫اﮔﺮ آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼﺑﻲ ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت اوج ‪ qp‬و ‪ tp‬ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﺑﻲﺑﻌﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻋﺮضﻫﺎي آﺑﻨﻤﻮد ﺑﺮ ‪ qp‬و ﻃﻮلﻫﺎي‬
‫آن ﺑﺮ ‪ tp‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﻲﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت اوج )‪ 1‬و‪ (1‬اﺳﺖ‪ SCS .‬از ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﺻـﻴﺖ اﺳـﺘﻔﺎده و آﺑﻨﻤـﻮد واﺣـﺪ ‪tr‬‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي زﻳﺎدي را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻲﺑﻌﺪ ﻫﻤﻪ را روي ﻳﻚ ﻣﺤﻮر رﺳﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮداري ﺷـﺒﻴﻪ ﺷـﻜﻞ )‪(6-4‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -6-4‬رﺳﻢ ﻫﻢزﻣﺎن ﺗﻌﺪادي آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻲﺑﻌﺪ روي ﻳﻚ ﻣﺤﻮر‬

‫‪24 -Hydrograph‬‬
‫‪25 -Dimentionless Hydrograph‬‬
‫‪77‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫ﭼﻮن ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ را در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﺑﺪون آﻣﺎر ﺑﺎرش‪-‬رواﻧﺎب ﺑـﻪدﺳـﺖ آورد‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ SCS‬ﻣﺘﻮﺳـﻄﻲ از ﻫﻤـﻪ‬
‫آﺑﻨﻤﻮدﻫﺎي ﺑﻲﺑﻌﺪ را ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده ﻛﻪ ﺑﻪ آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻲﺑﻌﺪ ‪ SCS‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻞ )‪ ،(7-4‬ﻧﻤﻮدار آﺑﻨﻤﻮد واﺣـﺪ‬
‫ﺑﻲﺑﻌﺪ و ﺟﺪول ﭘﻴﻮﺳﺖ )پ‪ ،(2-2 .‬ﻣﺨﺘﺼﺎت اﻳﻦ آﺑﻨﻤﻮد ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪاي ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﺨﺘـﺼﺎت‬
‫اوج )ﻳﻌﻨﻲ ‪ qp‬و ‪ (tp‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪ .‬ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻣﺨﺘﺼﺎت آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻲﺑﻌﺪ‬
‫‪ SCS‬در ﻣﺨﺘﺼﺎت اوج ﺿﺮب ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ روش ﻣﻮارد زﻳﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -‬ﻣﺪت ﺑﺎرش ﺧﺎﻟﺺ )ﺳﺎﻋﺖ( ‪ D‬ﻳﺎ ‪ tr‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮزﻳﻊ زﻣﺎﻧﻲ آن ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻤﺎم ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ )ﺳﺎﻋﺖ(‪ :‬ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ و ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ ﺷﺎﺧﻪ ﻧﺰوﻟﻲ آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬زﻣﺎن ﺗﺎﺧﻴﺮ ﺣﻮﺿﻪ )‪ tl‬ﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖ(‪ :‬ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ و اوج ﺳﻴﻼب واﺣﺪ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷـﻜﻞ )‪-4‬‬
‫‪ (7‬اﻳﻦ ﻣﻮارد را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -7-4‬ﺷﻜﻞ آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آن‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت اوج آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ‪ D‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﻫﺮ ﺣﻮﺿﻪ )ﻳﻌﻨﻲ ‪ tp‬و ‪ ،(qp‬رواﺑﻂ زﻳﺮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪t p  0.5D  t1‬‬ ‫)‪(21-4‬‬
‫‪2.08A‬‬
‫‪qp ‬‬ ‫)‪(22-4‬‬
‫‪tp‬‬

‫در اﻳﻦ روش‪ t1 = 0.6tc ،‬ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪t p  0.5D  0.6t c‬‬ ‫)‪(23-4‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ دو راﺑﻄﻪ )‪ (22-4‬و )‪ (23-4‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺨﺘﺼﺎت آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺣﻮﺿﻪ ﻛﻪ از ﺑـﺎرش ‪ D‬ﺳـﺎﻋﺘﻪ ﺑـﻪدﺳـﺖ آﻣـﺪه را‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻴﻼب ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺼﻲ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ D‬ﺳﺎﻋﺖ و ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪) Pn‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘـﺮ( ﻣـﺪﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻛـﺎﻓﻲ اﺳـﺖ‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪78‬‬

‫ﻋﺮضﻫﺎي آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ‪ D‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه در ‪ Pn‬ﺿﺮب ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺳﻴﻼب ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ ﺑـﻪدﺳـﺖ ﻣـﻲآﻳـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت اوج اﻳﻦ ﺳﻴﻼب ﻣﻄﺎﺑﻖ رواﺑﻂ )‪ (23-4‬و )‪ (24-4‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪2.08A‬‬
‫‪Q p  (q p )(Pn ) ‬‬ ‫‪Pn‬‬ ‫)‪(24-4‬‬
‫‪tp‬‬

‫در رواﺑﻂ )‪ (21-4‬ﺗﺎ )‪:(24-4‬‬

‫‪ t1 ،tc‬و ‪) D‬ﺳﺎﻋﺖ(‪،‬‬
‫‪ QP‬و ‪) qp‬ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ(‪،‬‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ(‪ ،‬و‬
‫‪ :Pn‬ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ )ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ(‪.‬‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮان روش آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻲﺑﻌﺪ و ﺳﻴﻼبﻫﺎ را ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﮔﺎمﺑﻨﺪي ﻛﺮد‪:‬‬
‫ﮔﺎم ‪ tC -1‬و ‪ D‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ راﺑﻄﻪ )‪ ،(23-4‬زﻣﺎن اوج آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺎم ‪ -2‬ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ )‪ (A‬و راﺑﻄﻪ )‪ ،(22-4‬ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ )‪ (qp‬ﺣﺴﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺎم ‪ -3‬اﮔﺮ ﻣﺨﺘﺼﺎت آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ‪ D‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺎت آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻲﺑﻌﺪ ‪) SCS‬اﻋﺪاد داﺧﻞ ﺟﺪول پ‪-2.‬‬
‫‪ (2‬در ‪ qp‬و ‪ tp‬ﺿﺮب ﺷﺪه و آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ‪D‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪدﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎم ‪ -4‬اﮔﺮ ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ ‪) Pn‬ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ D‬ﺳﺎﻋﺖ( داده ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﺮضﻫﺎي آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﮔـﺎم ‪ 3‬را در ‪ Pn‬ﺿـﺮب و ﺣﺎﺻـﻞ‪ ،‬ﺳـﻴﻼب‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ‪D‬ﺳﺎﻋﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ‪ Pn‬ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ روشﻫﺎي ﻗﺒﻞ آن را ﺣﺴﺎب ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪ -5-6-4‬روش ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ )ﺳﻴﻼب ﻃﺮح(‬

‫‪ SCS‬روش دﻗﻴﻖﺗﺮي را ﺑﺮاي ﺑﺮآورد آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ اﺑﺪاع ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ روش ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ‪ 26‬ﻳﺎ آﺑﻨﻤـﻮد رﮔﺒـﺎر ﻃـﺮح ﻣﻌـﺮوف‬
‫اﺳﺖ ]‪ .[30‬اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ دﺷﺖﻫﺎي آﺑﻴﺎري‪ ،‬ﺳﺮرﻳﺰ اﺿﻄﺮاري ﺳﺪﻫﺎ و ﻏﻴﺮه ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ روش‪ ،‬ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ از ﻧﻈﺮ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ از ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ و ﻛﻢﺗﺮ از آن ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑـﻪ ﺟـﺎي‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ آﺑﻨﻤﻮد ﺑﻲﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادهاي از آﺑﻨﻤﻮدﻫﺎي ﺑﻲﺑﻌﺪ را در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد )ﺟﺪولﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺖ پ‪ 6-2.‬ﺗﺎ پ‪ .(10-2.‬اﮔﺮ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛـﺰ‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺼﺤﻴﺤﺎﺗﻲ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ روش اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻛﻤﻚ رواﺑﻂ )‪ (25-4‬ﺗﺎ )‪ (29 -4‬و ﺟﺪولﻫﺎي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫‪ qp‬و ‪ ،tp‬آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺧﺎﻧﻮاده آﺑﻨﻤﻮد ﺑﻲﺑﻌﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ ﺿﺮب ﻣﺨﺘﺼﺎت اوج در آﺑﻨﻤـﻮد ﺑـﻲﺑﻌـﺪ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ‪ ،‬آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬رواﺑﻂ ﻻزم ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺷـﺮح زﻳـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ روش ﺑـﺮاي رﮔﺒﺎرﻫـﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮ از ﻳﻚ اﻳﻨﭻ )‪ 2/54‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ( ﺻﺎدق اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪t p  0.7 t c‬‬ ‫)‪(25-4‬‬
‫‪To‬‬
‫‪Re v(t P ) ‬‬ ‫)‪(26-4‬‬
‫‪(To / t P ) Re v‬‬

‫‪26 -Hydrograph Family‬‬

‫‪79‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫‪5.356A‬‬
‫‪qp ‬‬ ‫)‪(27-4‬‬
‫) ‪Re v (t p‬‬
‫‪t‬‬
‫(‪t‬‬ ‫)) ‪).(Re v(t p‬‬ ‫)‪(28-4‬‬
‫‪tp‬‬
‫‪qc Q‬‬
‫(‪q‬‬ ‫()‬ ‫) ‪)(q p‬‬ ‫)‪(29-4‬‬
‫‪q p 2.54‬‬

‫ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ‪:‬‬
‫‪ :To‬ﻣﺪت ﺑﺎرش ﺧﺎﻟﺺ )ﺳﺎﻋﺖ(‪،‬‬
‫‪ :To/tp‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺷﺪه ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﺪول )پ‪،(4-2.‬‬
‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ(‪،‬‬
‫‪ :q‬ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن آﺑﻨﻤﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه )ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮﺛﺎﻧﻴﻪ(‪،‬‬
‫‪ :qc‬ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن آﺑﻨﻤﻮد ﺑﺮاي ﺑﺎرش ﺧﺎﻟﺺ ‪ 2/54‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ )ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮﺛﺎﻧﻴﻪ(‪،‬‬
‫‪ :qp‬ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ)ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮﺛﺎﻧﻴﻪ(‪،‬‬
‫‪ :Q‬ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ )ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫)‪ :Rev (tp‬زﻣﺎن اوج اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺮاي آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب ﺣﺎﺻﻞ )ﺳﺎﻋﺖ(‪،‬‬
‫‪ :t‬زﻣﺎن )ﺳﺎﻋﺖ(‪ ،‬و‬
‫‪ :tc‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮﺿﻪ )ﺳﺎﻋﺖ(‪.‬‬
‫دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ‪ qc/qp‬ﻋﺮض آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺟﺪولﻫﺎي ﺳﻴﻼب )پ‪ 6-2.‬ﺗﺎ پ‪ (10-2.‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ -‬اﺻﻼﺣﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬

‫‪ ‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺑﺮاي ﻣﺪت ﺑﺎرش رﮔﺒﺎر‬

‫اﮔﺮ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮﺿﻪ ﻛﻢﺗﺮ از ﺷﺶ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑـﻴﺶ از ﺷـﺶ ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬زﻣـﺎن‬
‫ﺑﺎرش ﺷﺶ ﺳﺎﻋﺖ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺷﻜﻞ )پ‪ (3-2.‬ﻣﻘﺪار ﺑﺎران ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺪت ﺑﺎرش ﺧﺎﻟﺺ‬

‫ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﺑﺘﺪاي ﻫﺮ ﺑﺎرش ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻠﻔﺎت )اوﻟﻴﻪ ﻳﺎ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ( ﺟﺬب زﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺪت ﺑﺎرش ﺧﺎﻟﺺ )‪ (To‬ﻛﻢﺗﺮ از ﻣـﺪت‬
‫ﺑﺎرش رﮔﺒﺎر اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺪت ﺑﺎرش رﮔﺒﺎر ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ )پ‪ (2-2.‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﻣﺪت‬
‫ﺑﺎرش ﺧﺎﻟﺺ )‪ (To‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺑﻪ ‪) P‬ارﺗﻔﺎع ﻛﻞ ﺑﺎران( و ‪ CN‬ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣـﺪت ﺑـﺎرش ﺑـﻴﺶ از ﺷـﺶ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ *‪ p‬را از ﺟﺪول )پ‪ (3-2.‬ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪ p* .‬ﻧﺴﺒﺖ اﻋﺪاد داﺧﻞ ﺟﺪول اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎران ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫‪ kp = p*/p‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺪول )پ‪ (5-2.‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ زﻣﺎن )‪ (kt‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻨﻚ ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ‬
‫اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ‪ To ،‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪80‬‬

‫)ﻣﺪت ﺑﺎرش( ‪To  (k t ) ‬‬ ‫)‪(30-4‬‬

‫‪ ‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫اﮔﺮ ﺑﺎران ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺑﺎران ﺳﻨﺞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن را ﺑﺎران ﻧﻘﻄﻪاي ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎران ﻓﻘﻂ ﺑـﺮاي ﻣـﺴﺎﺣﺘﻲ در ﺣـﺪود ‪ 25‬ﻛﻴﻠـﻮﻣﺘﺮ‬
‫ﻣﺮﺑﻊ اﻃﺮاف ﺑﺎران ﺳﻨﺞ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 25‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎران را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ )‪ (ARF‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛﺮد‪ .‬ﺷﻜﻞ )‪ (1-3‬ﺗﻮﺳﻂ ‪ SCS‬ﺑﺮاي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷـﻮد ‪ ARF‬ﺑـﺮاي ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻣـﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ راﺳﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻧﺒﻮدن اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم ﻣﻲﺗﻮان از ﺷﻜﻞ )‪ (1-3‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ ARF‬در ﻓﺼﻞ‬
‫ﺳﻮم اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬اﻟﮕﻮي ﺑﺎرش )ﺗﻮزﻳﻊ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎرش(‬

‫ﭘﺲ از ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻋﻤﻖ و ﻣﺪت ﺑﺎرش‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎران ﻧﻤﻮد ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣﻌﻨـﻲداري در ﺷـﻜﻞ و‬
‫ﻣﻘﺪار اوج آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ اﻟﮕﻮي ﺑﺎرش را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ اﻟﮕﻮ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻮع ﻳﺎ ﭼﻬﺎر ﭼﺎرك‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﺷﺪت در ﻳﻜﻲ از ﭼﻬﺎر رﺑﻊ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎرش ﺑﻨﺎ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻄﻮح اﺣﺘﻤـﺎﻻﺗﻲ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻣﺎر اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺑﺎرانﺳﻨﺞ ﺛﺒﺎت ﺑﻪدﺳﺖ آﻳـﺪ‪ SCS .‬ﺑـﺮاي اﻳﺎﻟـﺖﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻳﻦ ﺳﻄﻮح اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﻲ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻞ )پ‪ (4-2.‬ﻣﻌﺮف اﻟﮕﻮي ﺑﺎرش در رﺑﻊ اول و دوم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي آب و‬
‫ﻫﻮاي اﻳﺮان رﺑﻊ اول و دوم ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬آﺑﻨﻤﻮد ﺑﻲﺑﻌﺪ‬

‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ‪ ،CN‬ﺑﺎران ﺣﻮﺿﻪ و ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ )پ‪ ،(1-2.‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ )‪ Rev(To/tp‬و ﺷـﻤﺎره‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺪول )پ‪ (4-2.‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ و ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮﻳﻦ ﻋﺪد ﺟﺪول ﺑﻪ )‪ Rev(To/tp‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺟﺪولﻫﺎي‬
‫)پ‪ (6-2.‬ﺗﺎ )پ‪ ،(10-2.‬ﻣﻲﺗﻮان آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻲﺑﻌﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 1‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ دو روش ‪ SCS‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ در ﻋﻤﻞ ﻛﺎرﺑﺮد آن ﻧﺸﺎن داده ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪27‬‬
‫‪ -7-4‬ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﺑﻪ روش ‪NGIUH‬‬

‫روش ‪ NGIUH‬ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﻮﭼﻚ و ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ دﺷﺖﻫﺎي آﺑﻴﺎري ﻣﻔﻴﺪ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ روش در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1997‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪ [19‬و ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از اﻟﮕﻮي ﻧﺶ‪ 28‬و ‪ GIUH‬اﺳﺖ‪ .‬روش ‪ GIUH‬ﺗﻮﺳﻂ رودرﻳﮕﻮﺋﺰ‪ -‬اﻳﺘﻮرب‪ 29‬ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ ]‪ .[41‬در اﻳﻦ روش از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي رﻳﺨﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ و ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج ﺳﻴﻼب اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﻣـﺎرﻛﻒ‬
‫ﻣﺒﻨﺎي رﻳﺎﺿﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎرش ﺧﺎﻟﺺ را در آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ و ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ آن اﻟﮕﻮﺑﻨﺪي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اداﻣـﻪ اﺑﺘـﺪا‬
‫آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﻌﺮﻓﻲ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آن و اﻟﮕﻮي ﻧﺶ‪ NGIUH ،‬اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪27- Nash -Geomorphologic Instantaneous Unit Hydrograph‬‬

‫‪28- Nash Model‬‬
‫‪29- Iturbe R.‬‬
‫‪81‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫‪30‬‬
‫‪ -1-7-4‬آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻟﺤﻈﻪاي )‪(IUH‬‬
‫اﻳﻦ آﺑﻨﻤﻮد ﺑﻪ روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ دو آﺑﻨﻤﻮد ﻣﺠﻤﻮع )‪ (S‬ﺑﺎ ﺗﺎﺧﻴﺮ ‪ D‬ﺳﺎﻋﺖ از ﻫﻢ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺑـﺮ ‪D‬‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ‪ D‬ﺳﺎﻋﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻚ اﮔﺮ ‪ D‬ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼﻚ ﻣﺜﻼ ‪ t‬ﻓﺮض ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ آﺑﻨﻤﻮد واﺣـﺪ ‪ t‬ﺳـﺎﻋﺘﻪ ﻳـﺎ‬
‫ﻟﺤﻈﻪاي اﺳﺖ )‪ S‬را ﺑﺮاي آﺳﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺘﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ(‪.‬‬
‫)‪S(t)  S(  t‬‬
‫‪U t ‬‬ ‫)‪(31-4‬‬
‫‪t‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ : U t‬آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ‪ t‬ﺳﺎﻋﺘﻪ‪ ،‬و‬
‫)‪ :S(t‬آﺑﻨﻤﻮد ﻣﺠﻤﻮع در زﻣﺎن ‪.t‬‬
‫اﮔﺮ ‪ t  0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ را آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻟﺤﻈﻪاي )‪ (IUH‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺗﺎﺑﻊ آن را ﺑﺎ ﻧﻤﺎد )‪ h(t‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ ]‪.[41،40‬‬
‫‪s‬‬ ‫‪ds‬‬
‫‪h  t   lim‬‬ ‫‪ ht ‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ‪ t‬ﺳﺎﻋﺘﻪ‬ ‫)‪(32-4‬‬
‫‪t  0‬‬
‫ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ‪ IUH ،‬آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ )ﻳﻚ واﺣﺪ( ﺑﺎرش ﺧﺎﻟﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‬
‫و در ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ رﻳﺰش ﻛﻨﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ‪ ds/dt‬ﭘﺎﺳﺦ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ واﺣﺪ رﮔﺒﺎر ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻟﺤﻈـﻪاي روي‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎرﻳﺪه اﺳﺖ )ﺗﺎﺑﻊ دﻟﺘﺎي دﻳﺮاك‪ .(31‬اﮔﺮدﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬ﺧﻄﻲ و ﭘﺎﻳـﺎي زﻣـﺎﻧﻲ )‪32 (LIT‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳـﺦ )ﻳﻌﻨـﻲ )‪ (Q(t‬ﻣـﺴﺎوي اﻧﺘﮕـﺮال‬
‫ﭘﻴﭽﺸﻲ‪ 33‬دو ﺗﺎﺑﻊ ورودي )‪) I(t‬رﮔﺒﺎر ﺧﺎﻟﺺ( و )‪) h(t‬آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻟﺤﻈﻪاي( اﺳﺖ ]‪:[23،20‬‬
‫‪t‬‬
‫‪Q  t    I   h  t    d‬‬ ‫)‪( 33-4‬‬
‫‪0‬‬

‫)‪ ، I(),Q(t‬و )‪ h(t  ‬در ﺷﻜﻞ)‪ (8-4‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ زﻣﺎن ﭘﺎﻳﻪ آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻟﺤﻈﻪاي ﺑﺮاﺑﺮ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮﺿﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪34‬‬
‫و اﻟﮕﻮي ﻧﺶ )‪(NIUH‬‬ ‫‪ -2-7-4‬آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ‪ IUH‬ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻓﺮض ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻮﺿـﻪ آﺑﺮﻳـﺰ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻳـﻚ ﻣﺨـﺰن ﺧﻄـﻲ‪ 35‬رﻓﺘـﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ذﺧﻴﺮه )‪ S(t‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ورودي )‪ I(t‬اﺳﺖ )راﺑﻄﻪ ‪ .(34-4‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻨﺎﺳﺐ ‪ k‬ﺑﻮده ﻛﻪ آن را ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺨﺰن‪ 36‬ﻳﺎ ﺿﺮﻳﺐ‬
‫ذﺧﻴﺮه‪ 37‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ )‪ (9-4‬اﻳﻦ راﺑﻄﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪S t   kI t ‬‬ ‫)‪(34-4‬‬

‫‪30- Instantaneous Unit Hydrograph‬‬

‫‪31 - Dirac Delta Function‬‬
‫‪32 - Linear Time Invariant System‬‬
‫‪33 -Convolution‬‬
‫‪34 -Conceptual‬‬
‫‪35- Linear Reservoir‬‬
‫‪36 -Reservoir Constant‬‬
‫‪37‬‬
‫‪-Storage Coefficient‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪82‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -8-4‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ) ‪ h(t- ‬و )‪ Q(t‬در اﻧﺘﮕﺮال ﭘﻴﭽﺸﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -9-4‬ﺷﻜﻞ ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ﺧﻄﻲ‬

‫واﻛﻨﺶ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ﺧﻄﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ واﺣﺪ ﺑﺎران ﻣﺎزاد ﻟﺤﻈﻪاي‪ ،‬از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ]‪:[20‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪1 k‬‬
‫‪h(t)  Q(t)  Q0 e k ‬‬ ‫‪e‬‬ ‫)‪(35-4‬‬
‫‪k‬‬
‫ﻛﻪ در آن ‪ :Q0‬ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن در زﻣﺎن ﺻﻔﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ‪ IUH‬ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ﺧﻄﻲ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ )‪ h(t‬ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ k‬اﺳـﺖ‪ .‬ﮔـﺸﺘﺎورﻫﺎي ﻣﺮﻛـﺰي‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ‪ r‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪M r  (r  1)!k r‬‬ ‫)‪(36-4‬‬
‫ﻛﻪ در آن ‪ :r‬ﻣﺮﺗﺒﻪ ﮔﺸﺘﺎور ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺶ )‪ (1959 ،1957‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﺮض ﻛﻪ ﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ از ﻣﺨﺰنﻫﺎي ﻣﺴﺎوي و ﺧﻄﻲ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬راﺑﻄـﻪاي‬
‫ﺑﺮاي ‪ IUH‬اراﺋﻪ داده اﺳﺖ ]‪ .[20‬اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﮔﺎﻣﺎ ‪   ‬اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (37-4‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻼﺳﻴﻚ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫‪) n‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺨﺎزن ﺧﻄﻲ( و ‪) k‬ﺿﺮﻳﺐ ذﺧﻴﺮه ﻣﺨﺎزن ﺧﻄﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺎوي ﺑﺮاي ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺨﺎزن( از روي دﺳﺖﻛـﻢ ﻳـﻚ ﺟﻔـﺖ آﺑﻨﻤـﻮد ﺳـﻴﻼب‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه و ﺑﺎرانﻧﻤﻮد ﺑﺎرش ﻣﺎزاد ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪83‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫‪t‬‬ ‫‪n 1‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪ht ‬‬ ‫‪ek  ‬‬ ‫)‪(37-4‬‬
‫‪k  n ‬‬ ‫‪k‬‬
‫ﺷﻜﻞ )‪ (10-4‬ﻣﺨﺰنﻫﺎي ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -10-4‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺨﺎزن ﺧﻄﻲ ﻣﺘﻮاﻟﻲ اﻟﮕﻮي ﻧﺶ ﺑﺎ ﺿﺮاﻳﺐ ذﺧﻴﺮه ﻳﻜﺴﺎن ‪k‬‬

‫‪38‬‬
‫)‪ (GIUH‬و ﻣﺪل ‪NGIUH‬‬ ‫‪ -3-7-4‬آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ زﻣﻴﻦ ‪ -‬رﻳﺨﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫آﺑﻨﻤﻮد ‪ GIUH‬را اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر رودرﻳﮕﻮﺋﺰ‪ -‬اﻳﺘﻮرب و واﻟﺪس‪ (1979) 39‬اراﺋﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ]‪ .[41‬ﻧﺎﻣﺒﺮدﮔﺎن ﺑـﺎ ارﺗﺒـﺎط دادن ﻣﺨﺘـﺼﺎت اوج‬
‫‪) ،IUH‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ qp‬و ‪ (tp‬ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت زﻣﻴﻦ‪-‬رﻳﺨﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﻮﺿﻪ و ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن )‪ (v‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻮﻳﺎ‪ ،‬اﻳـﻦ آﺑﻨﻤـﻮد را‬
‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ زﻧﺠﻴﺮه ﻣﺎرﻛﻒ ﭘﻲرﻳﺰي ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ qp .‬و ‪ tp‬از ﻃﺮﻳﻖ دو راﺑﻄﻪ ﺳﺎده ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ‪ v‬ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد ]‪.[41،40‬‬
‫‪q p  i.v‬‬ ‫)‪(38-4‬‬
‫‪tp  k / v‬‬ ‫)‪(39-4‬‬
‫اﻳﻦ دو ﻣﺤﻘﻖ ﺑﺎ ارﺗﺒﺎط دادن دو ﻋﺎﻣﻞ ‪ i‬و ‪) k‬ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ ‪ k‬در اﻳﻨﺠﺎ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ‪ k‬در ﻣﺪل ﻧﺶ ﻧﺪارد‪ -‬ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﺎد‬
‫اوﻟﻴﻪ رودرﻳﮕﻮﺋﺰ اﻳﺘﻮرب و واﻟﺪس را ﺣﻔﻆ ﻛﺮدﻳﻢ( ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ زﻣﻴﻦ‪-‬رﻳﺨﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻻت )‪ (40-4‬و )‪ (41-4‬را ﺑـﺮاي ﺑـﺮآورد‬
‫‪ qp‬و ‪ tp‬ﺑﻪدﺳﺖ آوردهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪i  1.31/ L w  R L 0.43‬‬ ‫)‪(40-4‬‬
‫‪0.44‬‬
‫(‪k‬‬ ‫‪)L w R 0.55‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪R a0.55 R L 0.38‬‬ ‫)‪(41-4‬‬
‫‪‬‬
‫اﻳﻦ دو راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺮﺳﻴﻮﻧﻲ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺟﺎﮔﺬاري )‪ (40-4‬و )‪ (41-4‬در )‪ (38-4‬و )‪ ،(39-4‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪ 1.31  0.43‬‬
‫‪qp  ‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪V‬‬ ‫)‪(42-4‬‬
‫‪L  L‬‬
‫‪ w‬‬
‫‪0.44‬‬
‫( ‪tP ‬‬ ‫‪)L w R 0.55‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪R a0.55 R L 0.38‬‬ ‫)‪(43-4‬‬
‫‪v‬‬
‫ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ‪:‬‬
‫‪ :RL‬ﻧﺴﺒﺖ ﻃﻮل‪،‬‬
‫‪ :Rb‬ﻧﺴﺒﺖ اﻧﺸﻌﺎب‪،‬‬
‫‪ Ra‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺎﺣﺖ‪،‬‬
‫‪ :Lw‬ﻃﻮل رودﺧﺎﻧﻪ اﺻﻠﻲ )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ(‪،‬‬
‫‪ : v‬ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻘﻄﻪ اوج )ﻣﺘﺮ ﺑﺮﺛﺎﻧﻴﻪ(‪،‬‬

‫‪38- Geomorphologic Instantaneous Unit Hydrograph‬‬

‫‪39 -Rodriguez Iturbe and Valdes‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪84‬‬

‫‪ :tp‬زﻣﺎن اوج )ﺳﺎﻋﺖ(‪ ،‬و‬

‫‪ :qp‬ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اوج )ﻋﻜﺲ ﺳﺎﻋﺖ(‪.‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي زﻣﻴﻦ‪ -‬رﻳﺨﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ در ﻓﺼﻞ دوم اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ )ﺑﺨﺶ‪ (1-11-2-2‬ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ دو راﺑﻄﻪ )‪ (42-4‬و )‪ (43-4‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت اوج ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﺎ ﻛﺎرﺑﺮد ‪ IUH‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻧـﺶ )راﺑﻄـﻪ ‪ (37-4‬و‬
‫ارﺗﺒﺎط دادن ‪ n‬و ‪ k‬ﺑﺎ اﻳﻦ دو ﻣﻮرد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ NGIUH‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورد ]‪ .[19‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي اﻧﺸﻌﺎب‪ ،‬ﻣـﺴﺎﺣﺖ و ﻃـﻮل در‬
‫ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﺗﺤﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬راﺑﻄﻪ )‪ (44-4‬ﻣﻌﺎدﻟﻪاي ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮهاي را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ n‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪n  1  n 1‬‬ ‫‪n 1‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪. n  1  0.5764 R 0.55‬‬ ‫‪R a0.55 R 0.05‬‬ ‫)‪(44-4‬‬
‫‪n‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪L‬‬

‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ روشﻫﺎي ﻋﺪدي )ﻣﺜﻼ روش ﻧﻴﻮﺗﻦ راﻓﺴﻮن ﻳﺎ ﺗﻜﺮار ﺳﺎده( ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ اﺳﺖ‪ .‬در روش ﺗﻜﺮار ﺳﺎده ﻣﻲﺗـﻮان از ﻃـﺮﻓﻴﻦ‬
‫ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪‬‬
‫‪n  n ln  n  1  ln    n    ln 0.5764 ( b )0.55 R 0.05‬‬
‫‪L  1‬‬ ‫)‪(45-4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ra‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ f(n) ،(45-4‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ n‬ﺑﻪ روش ﺗﻜﺮار ﺳﺎده ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار آﻏﺎزﻳﻦ ‪ n‬ﻋﺪدي ﺑﻴﻦ ‪ 2‬ﺗﺎ‬
‫‪ 4‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ ،n‬ﻋﺎﻣﻞ ‪ k‬ﺑﻪ ﺷﺮح ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (46-4‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪0.55‬‬
‫‪tp‬‬ ‫‪0.44‬‬ ‫‪R ‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Lw  b ‬‬ ‫‪R L 0.38‬‬ ‫)‪(46-4‬‬
‫‪n 1‬‬ ‫‪v‬‬ ‫‪ Ra ‬‬ ‫‪n 1‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ) ‪ ( v‬ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺠﻬﻮل ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ k‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان آن را ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻘﻄﻪ اوج در اﻣﺘﺪاد رودﺧﺎﻧﻪ اﺻﻠﻲ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ]‪ .[40‬ﺑﻪ ﻃﻮرﻛﻠﻲ ‪ v‬ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ ]‪ .[40‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ v  aieb‬اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ‪ a‬و ‪ b‬دو ﺿﺮﻳﺐ‬
‫و ‪ ie‬ارﺗﻔﺎع ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻛﻤﻲ ﻛﺮدن راﺑﻄﻪ ‪ ، v  aieb‬ﭼﻨﺪ رﮔﺒﺎر ﺧﺎﻟﺺ ﻛـﻪ ﻣﻮﻟـﺪ ﺳـﻴﻼباﻧـﺪ اﻧﺘﺨـﺎب و در اﻳـﺴﺘﮕﺎه آب‬
‫ﺳﻨﺠﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﻴﻼبﻫﺎي اوج ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑـﺪه‪ -‬اﺷـﻞ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ و ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻘﻄـﻊ ﺟﺮﻳـﺎن‪ ،‬ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫) ‪( v‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ n‬و ‪ k‬و ﺟﺎﮔﺬاري آﻧﻬﺎ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ ،(37-4‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ NGIUH‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟـﻪ )‪ ،(47-4‬ﻣﻌﺎدﻟـﻪ‬
‫آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻟﺤﻈﻪاي زﻣﻴﻦ‪ -‬رﻳﺨﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ‪ NGIUH‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ]‪ .[19‬ﻳﺎزدﻫﻤﻴﻦ ﻣﺜﺎل ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﭘﻴﻮﺳـﺖ‪ ،1‬ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬
‫اﻳﻦ آﺑﻨﻤﻮد را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪n 1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪NGIUH  h  t  ‬‬ ‫‪ek  ‬‬ ‫)‪(47-4‬‬
‫‪k  n ‬‬ ‫‪k‬‬

‫‪ -8-4‬ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻴﻼبﻫﺎي اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺪون آﻣﺎر ﻳﺎ داراي آﻣﺎرﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت‪ ،‬روشﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي وﺟﻮد دارد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از وﻳﮋﮔﻲﻫـﺎي‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻮﺿﻪ از ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل روشﻫﺎي اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‪ ،‬ﻛﻮك‪ SCS ،‬و‬
‫ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ دﺳﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬روش دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ اﺳـﺖ‬
‫‪85‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫ﻛﻪ داراي آﻣﺎر ﻣﻄﻤﺌﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫـﺎي ﻛﻮﭼـﻚ و ﻣﺘﻮﺳـﻂ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ دﺷﺖﻫﺎي آﺑﻴﺎري ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪ .‬در اﻳﻦ روش از ﺳﻴﻼبﻫﺎ و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻫﻢ اﻗﻠﻴﻢ و ﻫﻤﮕﻦ ﺑـﺎ ﺣﻮﺿـﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرت دﻗﺖ در ﻛﺎر‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻗﺎﺑﻞ اﻃﻤﻴﻨﺎن و رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل‪ 1990‬ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺎﺳﻜﻴﻨﮓ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ ]‪ [25‬و اﻣﺮوزه ﺗﺼﺤﻴﺤﺎﺗﻲ ﺑﺮآن اﻋﻤﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ روش از ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺧﻄﻲ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي وزندار اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﺎﻣﺒﺮده در ﺳﺎل ‪ 1993‬ﮔـﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄـﻲ را ﺑـﺮاي ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد ]‪ .[26‬دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﺳﻴﻼب ﻳﺎ ﺑﺎران ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻫﻤﮕﻦ ﻣﺒﻨﺎي ﻛﺎر اﻳﻦ روش اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎ‬
‫روشﻫﺎي ﻗﻮي آﻣﺎري ﺻﻮرت ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﻗﺎﻧﻮن اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻣﺎدر ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﻫﻤﮕﻦ‪ ،‬ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺒﻨﺎي آﻣﺎري روش‪ ،‬دﻗﺖ آن را در ﺣﺪ ﻣﻄﻠـﻮﺑﻲ ﻗـﺮار داده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي درك ﺑﻬﺘﺮ اﻳﻦ روش ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻊ ]‪ [33،26،25،5‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﺮد‪ .‬در اداﻣﻪ اﺑﺘﺪا روش ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺳﺎﻳﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي آن در ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﻣﻮردﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ روشﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬راﺑﻄﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺴﺎﺣﺖ اﺳﺘﻮار ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻮﻣﻲ راﺑﻄـﻪ ‪ Q=aAb‬ﻣﻌﺮﻓـﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻛﻪ در آن ‪ A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ‪ a ،‬و ‪ b‬اﻋﺪاد ﺛﺎﺑﺖ و ‪ Q‬ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﻋﻮاﻣﻞ اﻳـﻦ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ از رﮔﺮﺳـﻴﻮن‬
‫ﻏﻴﺮﺧﻄﻲ) ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺧﻄﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ ﮔﻴﺮي( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﻳﻚ ﺳﻮال اﺻﻠﻲ وﺟﻮد دارد‪ :‬ﻛﺪام ﺣﻮﺿـﻪﻫـﺎ را‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻴﻢ؟ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻛﺪام ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ رﻓﺘﺎر ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ دارﻧﺪ و ﻫﻤﮕﻦ ﺗﻠﻘﻲ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ؟ روشﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﻫﻤﮕﻨﻲ و ﺳﺎﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺎﻛﻴﺪ دارد ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺮوفﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ روش ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻴﻼب اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ روش در ﻣـﺴﻴﺮ‬
‫ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﺧﻮد از ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ روش ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻴﻼب‪ 40‬ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺮوفﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ و‬
‫ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‪ .‬دﻗﺖ اﻳﻦ روش ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ دﻗﺖ ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻮارد ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷـﺪه دارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ روش را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ از ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد و ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ دﻗﺖ را در ﻣﻴﺎن روشﻫﺎي ﺑﻴﺎن ﺷﺪه در اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ دارد‪.‬‬

‫‪ -1-8-4‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪) 41‬روش ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻴﻼب ‪ -‬ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ(‬

‫ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ‪ N‬اﻳﺴﺘﮕﺎه در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪايﻛﻪ ﻃﻮل دوره آﻣـﺎري اﻳـﺴﺘﮕﺎه ‪i‬ام‪،‬‬
‫‪ ni‬ﺳﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﮕﻦ ﺑﻮدن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﻓﺮض روش ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻴﻼب اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‪ N :‬اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﻢﺗﻮزﻳﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ دادهﻫﺎي‬
‫اﻳﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ از ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﺧﺘﻼف ﺗﻮزﻳﻊ ﻫﻤﻪ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ در ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ آن را ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻘﻴـﺎس‬
‫)ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻴﻼب( ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ ]‪ .[33،26‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ )‪ Qi(F‬ﭼﻨﺪك‪ 42‬ﻋﺪم ﺗﺠﺎوز اﺣﺘﻤﺎل ‪ F‬در اﻳﺴﺘﮕﺎه ‪i‬ام ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪Qi  F   i .q  F ‬‬ ‫‪i  1,..., N‬‬ ‫)‪(48-4‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ : i‬ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻴﻼب )ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ اﻳﺴﺘﮕﺎه ‪i‬ام(‪ ،‬و‬
‫)‪ :q(F‬ﭼﻨﺪك ﻣﻨﻄﻘﻪاي اﺣﺘﻤﺎل ﻋﺪم ﺗﺠﺎوز ‪( 0  F  1) F‬‬

‫‪40- Index Flood‬‬

‫‪41 -Regional Analysis‬‬
‫‪42 -Quantile‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪86‬‬

‫)‪ q(F‬ﻣﻨﺤﻨﻲ رﺷﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪ 43‬ﺑﻮده و ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺸﺘﺮك ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﻲﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻫﺮ اﻳﺴﺘﮕﺎه را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪﺟـﺎي ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان از ﻫﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ دﻳﮕﺮي از ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺮاواﻧﻲ اﻳﺴﺘﮕﺎه اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﺳﻤﻴﺖ )‪ ،(1989‬ﭼﻨـﺪك )‪ Q(0/9‬را ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬
‫‪‬‬
‫ﺑﺮده اﺳﺖ ]‪ .[26‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻫﺮ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺑﺎ راﺑﻄﻪ ‪ i  Qi‬ﺑﺮآورد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ در اﻳﺴﺘﮕﺎه ‪i‬ام اﺳﺖ‪ .‬دادهﻫـﺎي ﺑـﻲﺑﻌـﺪ و‬
‫ﻣﻘﻴﺎس ﺷﺪه ‪ qij  Qi j / uˆ i‬ﻛﻪ در آن ‪ i = 1,…,N‬و ‪ j = 1,…,ni‬اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺮآورد )‪ q(F‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻓﺮض ﻣـﻲﺷـﻮدﻛﻪ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎل )‪ q(F‬ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻜﻞ )‪ q(F‬ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻬﻮل ﺑﻮدن ‪ p‬ﻋﺎﻣﻞ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ p‬در اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎل‪،‬‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻴﻼب ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺠﻬﻮل در ﻫﺮ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣـﺴﺘﻘﻞ ﻗﺎﺑـﻞ ﺑـﺮآورد‬
‫)‪ (i‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮآورد اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ ادﻏﺎم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮآورد ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮآورد ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺠﻬﻮل ‪ k‬در اﻳﺴﺘﮕﺎه ‪i‬ام ‪k‬‬

‫) ‪^ (R‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪^ i ‬‬ ‫‪N‬‬

‫‪K   n i . K /  n i‬‬ ‫)‪(49-4‬‬
‫‪i 1‬‬ ‫‪i 1‬‬

‫)‪ ̂(i‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻜﻮس ﺑـﺎ ‪ ni‬ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ‬

‫اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﻳﻚ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ وزندار ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ ni‬اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا در اﻟﮕﻮﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻗﺎﻋﺪه آﻣﺎري‪ ،‬وارﻳﺎﻧﺲ ‪k‬‬

‫اﺳﺖ؛ ﻳﻌﻨﻲ وارﻳﺎﻧﺲ ﺑﺎ ازدﻳﺎد ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ p .‬ﺑﺮآورد ﺷﺪه از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎل در )‪ q(F‬ﺟﺎيﮔﺬاري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺑﺮآورد ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﭼﻨﺪك )‪ q̂(F‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش ﻣﺸﺎﺑﻪ روش واﻟﻴﺲ )‪ (1980‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔـﺎوت ﻛـﻪ وزن‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ‪ni‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻌﺪا ﺗﻮﺳﻂ واﻟﻴﺲ )‪ (1982‬ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪ .[26‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد روشﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺗﻮﺳﻂ داﻟﺮﭘﻤﭙﻞ )‪ (1960‬و ‪NERC‬‬

‫)‪ (1975‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ]‪ .[26‬ﺑﺮآورد ﭼﻨﺪك اﻳﺴﺘﮕﺎه ‪i‬ام‪-‬ﻳﻌﻨﻲ )‪ - Q̂i (F‬ﺑﺎ ادﻏﺎم ﺑﺮآوردﻫﺎي ‪ i‬و )‪ q(F‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪Q̂ i F  ˆ i .q̂F‬‬ ‫)‪(50-4‬‬
‫ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪاي اﺳﺎﺳﻲ در روش ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ و درك ﺻﺤﻴﺢ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي وزندار اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺑـﺴﺘﮕﻲ‬
‫دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اداﻣﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي وزندار اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-8-4‬ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي وزندار اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺗﻮزﻳﻊﻫﺎ و ﺑﺮآوردﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪاي آﻧﻬﺎ‬

‫ﮔﺮﻳﻦوود و ﻫﻤﻜﺎران )‪ ،(1979‬ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي وزن دار اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ )‪ (44PWM‬را ﺑﻪ ﺷﺮح راﺑﻄﻪ )‪ (51-4‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ ]‪.[25‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪ E  x p Fr 1  F      x  F   Fr 1  F  dF‬‬
‫‪s‬‬ ‫‪s‬‬
‫‪M p,r,s‬‬ ‫)‪(51-4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0‬‬

‫اﻏﻠﺐ ﺗﻨﻬﺎ دو ﮔﺸﺘﺎور ﺧﺎص ‪ M1,0,s‬و ‪ M1,r,0‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪M1,0,s  S   x  F 1  F  dF‬‬
‫‪S‬‬
‫)‪(52-4‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1‬‬
‫‪M1,r,0  r   x  F  Fr dF‬‬ ‫)‪(53-4‬‬
‫‪0‬‬

‫‪43- Regional Growth Curve‬‬

‫‪44 -Probability Weighted Moments‬‬
‫‪87‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫اﻋﺪاد ‪ r ،p‬و ‪ s‬ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ s‬و ‪ r‬ﺻﻔﺮ و ‪ p‬ﻋﺪدي ﻧﺎﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ M p,0,0‬ﮔﺸﺘﺎور ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻣﺮﺗﺒﻪ ‪ p‬ﺣـﻮل ﻣﺒـﺪا‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻲ‬
‫‪  'p‬اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﮔﺮ ‪ p=1‬و ‪ r‬ﻳﺎ ‪ s‬ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ M1,r,0  r‬و ‪ ، M1,0,s  s‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ x‬ﺧﻄﻲاﻧـﺪ و ﺑـﺮاي ﺑـﺮآورد ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ دارﻧﺪ ]‪ .[25‬اﮔﺮ ﻧﻤﺎي ‪ x‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬راﺑﻄﻪﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮزﻳﻊﻫﺎ و ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي وزندار اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺳﺎدهﺗﺮ از راﺑﻄـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ در ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺮﺗﺐ ﺷﺪه ‪ x1  ...  x n‬ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ n‬و ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ s  n‬و ‪ ، r  n‬ﺑﺮآورد ﻧـﺎ ارﻳـﺐ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي ‪ PWM‬در ﻣﻌﺎدﻻت )‪ (54-4‬و )‪ (55-4‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[25‬‬
‫^‬ ‫^‬ ‫‪1 n n  i‬‬ ‫‪ n  1‬‬
‫‪s  s  M1,0,s ‬‬ ‫‪i 1 ‬‬ ‫‪ xi / ‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(54-4‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪ S ‬‬ ‫‪ S ‬‬
‫^‬ ‫^‬ ‫‪1 n  i  1‬‬ ‫‪ n  1‬‬
‫‪b r  r  M1,r,0 ‬‬ ‫‪i 1 ‬‬ ‫‪ xi / ‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(55-4‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪ r ‬‬ ‫‪ r ‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ x ‬و ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﺣـﺪي آﻧﻬـﺎ ‪ x1  Na n 1‬و ‪ xn = Nbn-1‬اﺳـﺖ‪.‬‬
‫‪n‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎص اﻳﻦ ﺑﺮآوردﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ‪ xi  a 0  b0‬‬
‫ﺑﺮآوردﻫﺎي ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺳﺎزﮔﺎري از ‪ PWM‬را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺠﺮﺑﻲ ‪ Fi  (i  0.35) / n‬ﺑﻪدﺳـﺖ آورد‪ .‬وﻟـﻲ اﻳـﻦ‬
‫ﺑﺮآوردﻫﺎ ارﻳﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﻋﻤﻠﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮآوردﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺠﺮﺑﻲ ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت از ﺑﺮآورد ﻋﻮاﻣـﻞ و‬
‫ﭼﻨﺪكﻫﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻬﺘﺮي ﻣﻲدﻫﺪ ]‪ ،[25‬وﻟﻲ ﻫﻴﭻ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ رﻳﺎﺿﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮﺗﺮي ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺑﺮآوردﻫـﺎي ﻧﺎارﻳـﺐ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد ]‪ .[25‬ﺑﺮآوردﻫﺎي ﺗﻮزﻳﻊ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﺮاي ‪ PWM‬در ﻣﻌﺎدﻻت زﻳﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪:‬‬
‫^‬ ‫^‬ ‫‪1 n‬‬
‫‪i 1 1  Fi  x i‬‬
‫‪s‬‬
‫‪s   S  M1,0,S ‬‬ ‫)‪(56-4‬‬
‫‪n‬‬
‫^‬ ‫^‬ ‫‪1 n r‬‬
‫‪b r  r  M1,r,0 ‬‬ ‫‪i 1 Fi x i‬‬ ‫)‪(57-4‬‬
‫‪n‬‬
‫ﺑﺮآورد ‪ PWM‬ﺑﺮاي ﻋﻮاﻣﻞ ‪ s‬و ‪ r‬ﻣﻄﺎﺑﻖ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪s‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪s  is0    1 i‬‬ ‫‪r  ir0    1 i‬‬
‫‪i‬‬ ‫‪i‬‬
‫)‪(58-4‬‬
‫‪i‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪i‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺣﺎﻻت ﺧﺎص ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ 0  0‬‬ ‫‪0   0‬‬ ‫)‪(59-4‬‬
‫‪1  0  1‬‬ ‫‪1   0  1‬‬ ‫)‪(60-4‬‬
‫‪ 2  0  21  2‬‬ ‫‪2   0  21   2‬‬ ‫)‪(61-4‬‬
‫‪3  0  31  32  3‬‬ ‫‪3  0  31  3 2  3‬‬ ‫)‪(62-4‬‬
‫راﺑﻄﻪﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺑﻴﻦ ﺑﺮآوردﻫﺎي ‪ PWM‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي ‪ as‬و ‪ br‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻫﺎﺳﻜﻴﻨﮓ )‪ ،(1990‬ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ )‪ (L-moments‬را ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺧﻄﻲ از ‪ PWM‬ﻫﺴﺘﻨﺪ را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ ]‪ .[25‬ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي‬
‫ﺧﻄﻲ آﺳﺎن ﺗﺮ از ‪ PWM‬اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮﻛﻨﻨﺪه اﻧﺪازهﻫﺎﻳﻲ از ﻣﻘﻴﺎس و ﺷﻜﻞ ﺗﻮزﻳـﻊﻫـﺎي اﺣﺘﻤـﺎﻟﻲ )‪ (, ‬ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ از اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺎﺳﻜﻴﻨﮓ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄـﻲ را ﺑـﺮ ﺣـﺴﺐ ﮔـﺸﺘﺎورﻫﺎي وزندار‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ رواﺑﻂ )‪ (63-4‬ﺗﺎ )‪ (68-4‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ ]‪:[25‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪88‬‬

‫‪r k‬‬ ‫‪ r  r  k ‬‬

‫‪p*r,k   1‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(63-4‬‬
‫‪ k  k ‬‬
‫‪ r 1   1  kr 0 P*r,k  k   kr 0 p*r,k k‬‬
‫‪r‬‬
‫)‪(64-4‬‬
‫‪1   0‬‬ ‫)‪(65-4‬‬
‫‪ 2  0  21‬‬ ‫)‪(66-4‬‬
‫‪3  0  61  6 2‬‬ ‫)‪(67-4‬‬
‫‪ 4  0  121  30 2  203‬‬ ‫)‪(68-4‬‬
‫ﺑﺮآورد ﻧﻤﻮﻧﻪاي ‪  r‬را ‪ lr‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮآوردﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﺑﺎ ﺟﺎﻧﺸﺎﻧﻲ در راﺑﻄﻪﻫﺎي )‪ (65-4‬ﺗﺎ )‪ (68-4‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ‪ :‬اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻮﺳـﻂ ﻫﺎﺳـﻜﻴﻨﮓ ]‪ [33،26،25‬ﺑـﻪ ﺷـﺮح زﻳـﺮ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪(69-4‬‬
‫‪1‬‬
‫‪r‬‬
‫‪r ‬‬ ‫)‪(70-4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ 1‬اﻧﺪازهاي از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ )ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ در ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ(‪  ،‬اﻧﺪازهاي از ﻣﻘﻴﺎس و ﺗﻐﻴﻴـﺮات )‪ (Lcv‬اﺳـﺖ‪ 3 .‬اﻧـﺪازهاي از‬
‫ﭼﻮﻟﮕﻲ )‪ (Lcs‬و ‪ 4‬اﻧﺪازهاي از ﻛﺸﻴﺪﮔﻲ )‪ (LCk‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮآورد ﻧﻤﻮﻧﻪاي ‪ ‬و ‪ r‬را ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ ﻧﻤﺎدﻫﺎي ‪ t‬و‪ tr‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺎﺳﻜﻴﻨﮓ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﺮاي ‪   1 ، r  3‬اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ‪ x  0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ‪ 0    1‬اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ‪ ‬ﻫﻤﺎن ‪ Lcv‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ x‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺤـﺪودﻳﺖﻫـﺎي ‪ ‬و ‪ r‬ﻧـﺴﺒﺖ ﻫـﺎي ﮔـﺸﺘﺎوري ﺧﻄـﻲ را ﺳـﺎدهﺗـﺮ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ]‪ .[25‬ﺑـﺮآورد‬
‫ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ ﺗﻮزﻳﻊﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻣﺮاﺟﻊ ]‪ [33،26،25‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-8-4‬ﮔﺎمﻫﺎي ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬

‫ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﺮآورد ﮔﺸﺘﺎورﺧﻄﻲ‪ ،‬ﮔﺎمﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﺎم دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻏﺮﺑﺎل دادهﻫﺎ‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ و ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﺣﺬف ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر از اﻧﺪازه ﻧﺎﻫﻤﻨﻮاﻳﻲ‪ Di 45‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨـﻲ آن اﻳـﺴﺘﮕﺎﻫﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ آن ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺬف ﺷﻮد‪ Di .‬ﻳﻚ ﻏﺮﺑﺎل آﻏﺎزﻳﻦ اﺳﺖ و ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻳـﺴﺘﮕﺎهﻫـﺎﻳﻲ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ دادهﻫﺎي آﻧﻬﺎ در ﻳﻚ آزﻣﻮن ﺑﮕﻨﺠﻨﺪ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﻛﺸﻒ ﻧﺎﺣﻴﻪﻫﺎي ﻫﻤﮕﻦ‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ داﺧﻞ ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از اﻳﺴﺘﮕﺎه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳـﻊ آﻧﻬـﺎ ﭘـﺲ از ﻣﻘﻴـﺎس ﺷـﺪن‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎ‬
‫ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ دادهﻫﺎي ﻣﻘﻴﺎس ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺎس ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪاي را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈـﻮر‬

‫‪45- Discordancy‬‬
‫‪89‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﻛﻪ آﻳﺎ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻫﻤﮕﻦ ﻫﺴﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﻣﺎرهﻫﺎي اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻴﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻲ اﻳﻦ آﻣﺎرهﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﮕﻨﻲ را اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ ﺻﻮرت ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﻳﻚ اﻧﺪازه ﻧﺎﻫﻤﮕﻨﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ‪ H‬ﺑﺮاي اﻳﻦ آزﻣﻮن‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﻳﻦ آزﻣﻮن‪ ،‬ﺑﺮآوردﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ج ‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬

‫ﭘﺲ از ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻫﻤﮕﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺎﺣﻴﻪ را ﺑﻪدﺳﺖ آورد ﺗﺎ ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ آن ﺑﺘـﻮان )‪ q(F‬را ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﻛـﺮد‪.‬‬
‫آزﻣﻮن ﻧﻴﻜﻮﻳﻲ ﺑﺮازش ‪ Z‬ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﺎ اﻳﻦ آزﻣﻮن ﻣﺸﺨﺺ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ آﻳـﺎ ﻣﺘﻮﺳـﻂ‬
‫ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﺑﺮازﺷﻲ دارد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟‬

‫د ‪ -‬ﺑﺮآورد ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺎ ادﻏﺎم ﺑﺮآوردﻫﺎي اﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻲ ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﻣﻨﻄﻘـﻪاي‪ ،‬ﺑـﺮآورد ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺮآورد ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫ﺗﻮزﻳﻊﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻣﺮاﺟﻊ ]‪ [33،26،25‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -4-8-4‬اﻧﺪازه ﻧﺎﻫﻤﻨﻮاﻳﻲ‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎ آﻣﺎرﻫﺎي ﺳﻴﻼب ﮔﺮوﻫﻲ از اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ ﮔﺮدآوري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻫﺪف ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن آن اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺼﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺑﻘﻴﻪ اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﻧﺎﻫﻤﻨﻮا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﻫﻤﻨﻮاﻳﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ دادهﻫﺎي اﻳﺴﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ ﻳﻚ اﻳﺴﺘﮕﺎه )‪ ،(LCV ، LCS ،LCK‬ﻧﻘﻄﻪاي در ﻓﻀﺎي ﺳﻪ ﺑﻌـﺪي در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﮔﺮوﻫـﻲ از‬
‫اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻳﻚ اﺑﺮ از اﻳﻦ ﻧﻘﺎط ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﺎﻫﻤﻨﻮاﻳﻲ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ )اﻳﺴﺘﮕﺎه(‪ ،‬ﻣﻴﺰان دوري آن از ﻣﺮﻛﺰ اﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬دوري در اﻳـﻦ‬
‫ﺟﺎ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻴﺎن ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪاي راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻧﻘﺎط ‪ LCS‬و ‪ LCV‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﺷﻜﻞ )‪ ،(11-4‬ﻣﺮﻛﺰ دادهﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ )‪ (+‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺪل ‪ LCS‬و ‪ LCV‬اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻄﺮﻫﺎي ﺑﻴﻀﻲﻫﺎ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﻀﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺑﺮازش را ﺑﺮدادهﻫﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻛﻮوارﻳﺎﻧﺲ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬
‫ﻧﻘﺎط ﻧﺎﻫﻤﻨﻮا در ﺧﺎرج ﺑﻴﻀﻲ واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -11-4‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺎﻫﻤﻨﻮاﻳﻲ در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪90‬‬

‫‪T‬‬
‫ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ‪ ، Ui   t (i) t3(i) t4(i) ‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺴﻲ ‪ 3×1‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ t‬ﺑﺮاي ﻫﺮ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ ﺣـﺴﺎﺑﻲ ﺗﻤـﺎﻣﻲ‬
‫‪‬‬ ‫‪1 n‬‬
‫‪ U ‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﻮوارﻳﺎﻧﺲ ﻧﻤﻮﻧﻪاي‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺴﻲ ‪ 3×3‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ Ui :‬‬
‫‪n i 1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪in1  Ui  U  Ui  U ‬‬
‫‪T‬‬
‫‪S‬‬ ‫)‪(71-4‬‬
‫‪n 1‬‬
‫اﻧﺪازه ﻧﺎﻫﻤﻨﻮاﻳﻲ ﺑﺮاي اﻳﺴﺘﮕﺎه ‪i‬ام‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺴﻲ ‪ 1×1‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ui  U  S1  Ui  U ‬‬
‫‪T‬‬
‫‪Di ‬‬ ‫)‪(72-4‬‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺰرگ ‪ Di‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻧﺎﻫﻤﻨﻮاﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺧﻄﺎﻫﺎي دادهﻫﺎ را ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ‪ Di  3‬را ﻣﻌﻴﺎري ﺑـﺮاي‬
‫ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮدن اﻳﺴﺘﮕﺎه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ ‪ Di‬ﻳﻚ اﻳﺴﺘﮕﺎه در اﻳﻦ ﻧﺎﻣﺴﺎوي ﺻﺪق ﻛﻨﺪ‪ ،‬آن اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﻧﺎﻫﻤﻨﻮا اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -5-8-4‬اﻧﺪازه ﻧﺎﻫﻤﮕﻨﻲ‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺮآورد درﺟﻪ ﻧﺎﻫﻤﮕﻨﻲ ﺑﻴﻦ ﮔﺮوﻫﻲ از اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫـﺎ و ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻫﻤﮕـﻦ ﺑـﻮدن ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﻧﺎﺣﻴـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻫﻤـﻪ‬
‫اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻤﮕﻦ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد ﮔـﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄـﻲ ﻧﻤﻮﻧـﻪاي اﻳـﻦ‬
‫اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ و اﺟﺎزه ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ را ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻚ ﺳﻮال ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬آﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻴﻦ اﻳـﺴﺘﮕﺎﻫﻲ‬
‫در ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﮔﺮوه اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻫﻤﮕـﻦ اﺳـﺖ؟ ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻮال دو راه ﺣﻞ وﺟﻮد دارد‪ .‬در ﺣﺎﻟـﺖ اول از ﻣـﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤـﻮدار ﭘـﺮاﻛﻨﺶ ﻧﻘـﺎط )‪ LCK‬و ‪ (LCS‬ﻳـﺎ )‪ LCV‬و ‪ (LCS‬اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬راه دوم ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي از اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ‪LCV‬ﻫﺎي ﻫﺮ اﻳﺴﺘﮕﺎه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻴﻦ اﻳـﺴﺘﮕﺎﻫﻲ‬
‫‪LCV‬ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪﺟﺰ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻧﺘﻬﺎي دمﻫﺎي ﺗﻮزﻳﻊ و در ‪ F  0.998‬ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ‪ LCK‬و ‪ LCS‬اﺛـﺮ ﺑـﻴﺶﺗـﺮي در‬
‫ﺑﺮآورد )‪ Qi(F‬دارد ]‪ .[33‬ﺑﺮاي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻴﺶﺗﺮ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ در ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻛﻢ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦﻫﺎ را ﺑﺎ ﻃﻮل‬
‫دوره آﻣﺎري اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ وزندار ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻜﺮار ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻫﻤﮕﻦ ﺑﺎ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻃﻮل دوره آﻣﺎري آﻧﻬﺎ ﻣﻌـﺎدل دادهﻫـﺎي‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪهاي اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ و اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر اﻧﺪازه ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ اﻧﺘﺨﺎب و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﻣﺎره زﻳﺮ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﻣـﺸﺎﻫﺪهاي و ﺷـﺒﻴﻪﺳـﺎزي‬
‫ﺷﺪه را ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ObsCV  SimCV‬‬
‫‪Stat ‬‬ ‫)‪(73-4‬‬
‫‪SdSim‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ :Stat‬آﻣﺎره ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪،‬‬
‫‪ :ObsCV‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺸﺎﻫﺪهﻫﺎ‪،‬‬
‫‪ :SimCV‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺷﺪه‪ ،‬و‬
‫‪ :SdSim‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪار زﻳﺎد اﻳﻦ آﻣﺎره‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪهاي ﭘﺮاﻛﻨﺪهﺗﺮ از ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮض ﻫﻤﮕﻨﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻫﻤﮕﻦ را اراﺋﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪاي ﻧﺎﺣﻴـﻪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎ ﻣﻌـﺎدل ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﮔـﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄـﻲ‬
‫‪91‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي دادهﻫﺎي ﻣﺸﺎﻫﺪهاي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ازﺗﻮزﻳﻊﻫﺎي واﻛﺒﻲ‪ 46‬ﻳﺎ ﻛﺎﭘﺎ‪ 47‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎل ﻛﺎﭘـﺎي ﭼﻬـﺎر‬
‫ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ‪ h ، ،‬و ‪ k‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪Q(F)    {1  [(1  Fh ) / h]k }/ k‬‬ ‫)‪(74-4‬‬
‫روش ﻛﺎر ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺮح اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر وزندار ‪ LCV‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي را در اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآورﻳﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬
‫‪V  in1 n i t (i)  t‬‬ ‫‪/ in1 n i‬‬ ‫)‪(75-4‬‬
‫ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﺎﭘﺎ ﺑﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮔﺮوه ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ ‪ 3 ،  ،1‬و ‪ 4‬ﻛﻪ از روي دادهﻫﺎي ﺑﺪون ﺑﻌﺪ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪهاﻧﺪ ﺑـﺮازش داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ اﻳﻦ ﺗﻮزﻳﻊ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ‪ Nsim‬ﻧﺎﺣﻴﻪﻫﺎ )ﻏﺎﻟﺒﺎ ‪ 500‬ﻋﺪد( ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺷﺒﻴﻪﺳـﺎزي ﺷـﺪه‪V ،‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ و اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ‪ Nsim‬ﺗﺎ از اﻳﻦ ‪V‬ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ‪  v‬و ‪  v‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل اﻧﺪازه ﻧﺎﻫﻤﮕﻨﻲ ‪ H‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرت زﻳـﺮ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ V  V ‬‬
‫‪H‬‬ ‫)‪(76-4‬‬
‫‪V‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎر ﻧﺎﻫﻤﮕﻨﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺣﺎﻻت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -‬اﮔﺮ ‪ H<1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻫﻤﮕﻦ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬
‫‪ -‬اﮔﺮ ‪ 1  H  2‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﻜﺎن وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻫﻤﮕﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و‬
‫‪ -‬در ﺣﺎﻟﺖ ‪ ، H  2‬ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -6-8-4‬ﻧﻤﻮدار ﻧﺴﺒﺖ ﮔﺸﺘﺎور ﺧﻄﻲ‬

‫اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻧﺴﺒﺖ ﮔﺸﺘﺎوري ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﺳﺖ و ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺎدر ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻤﮕﻦ ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ‪3‬‬
‫و ‪ 4‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و روي ﺷﻜﻞ ﭘﻴﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ روي ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﻧﻈﺮي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺎدر اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﻫﻤﻪ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي رﺳﻢﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎ و ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ روي ﻧﻤﻮدار ﮔﺸﺘﺎوري ﻣﻲﺗﻮان از ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪايﻫﺎي زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ 3  0‬و‪4  1.6‬‬ ‫)‪ (77-4‬رﺷﺪ‬
‫‪ 3  0‬و ‪4  0.1226‬‬ ‫)‪ (78-4‬ﻧﺮﻣﺎل‬
‫‪4  3 1  53  /  5  3 ‬‬ ‫)‪ (79-4‬ﭘﺎرﺗﻮ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬

‫‪4 ‬‬
‫‪1‬‬
‫‪6‬‬
‫‪‬‬
‫‪1  532‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪ (80-4‬رﺷﺪ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬

‫‪4  0.10701  0.11 03  0.84838 32  0.06669 3‬‬

‫)‪ (81-4‬ﻓﺮﻳﻦ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪ 0.00567 34  0.0420 53  0.03763 36‬‬

‫‪46- Wakeby‬‬
‫‪47- Kappa‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪92‬‬

‫‪3  0.1699 , 4  0.1504‬‬ ‫)‪ (82-4‬ﮔﺎﻣﺒﻞ ﻧﻮع ‪1‬‬

‫‪4  0.1224  0.30115 32  0.95812  34  0.57488  36  0.19383  38‬‬ ‫)‪ (83-4‬ﮔﺎﻣﺎي دو و ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻠﻲ‬
‫‪4  0.07347  0.14443 3  1.03879 32  0.03357 34‬‬ ‫)‪ (84-4‬واﻛﺒﻲ ﺑﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﺣﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﺑﺴﺘﻪ ﻧﺮماﻓﺰاري ‪ R‬ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آﻣﺎري ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻣـﺮوزه در ﺳـﻄﺢ وﺳـﻴﻌﻲ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن و‬
‫ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﻗﺮار دارد‪.‬ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي آﻣﺎده ﺧﺎﺻﻲ در آن ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﺜـﺎل ﺑـﺴﺘﻪ ‪LMOMCO‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ و ﺑﺴﺘﻪاي ‪ HOMTEST‬ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آزﻣﻮنﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﺧﻄﻲ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪5‬ﻓﺼﻞ ‪5‬‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي و ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي‬
‫‪95‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي و ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي و ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي‬

‫‪ -1-5‬ﻛﻠﻴﺎت‬

‫در ﻓﺼﻮل ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮدر ﺑﺮآورد رواﻧﺎب و ﺳﻴﻼبﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ رﮔﺒﺎرﻫﺎي ﻧﻘﻄﻪاي و ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ ﺑﺤﺚ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ روشﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب در ﺷﺒﻜﻪ وﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ آن ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﻴﺎن رﻳﺎﺿﻲ و ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ و ﻗﻮت اﻳﻦ روشﻫـﺎ ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﺿﺮوري اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2-5‬ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ و ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﻲ و ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺣﻮﺿـﻪ‬
‫و آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﺎرﻳﻒ‪ ،‬رواﺑﻂ‪ ،‬ﺟﺪولﻫﺎ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي زﻳﺎدي ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻣﺨﺘﻠـﻒ اراﺋـﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮارد در ﻓﺼﻞ دوم آورده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﮔﺎم ﻣﺸﺨﺺ ﻛـﺮدن ﺣﻮﺿـﻪ روي ﻧﻘـﺸﻪاي ﺑـﺎ ﻣﻘﻴـﺎس ﻣﻨﺎﺳـﺐ و اﺳـﺘﺨﺮاج‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺛﺮ ﻣﻬﻤﻲ در ﺑﺮآورد ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎ دارد‪ .‬ﻣﻘﻴـﺎس ﻧﻘـﺸﻪﻫـﺎي ﺗﻮﭘـﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻣﻌﻤـﻮل در‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻨﺘﻬـﻲ ﺑـﻪ ﺷـﺒﻜﻪﻫـﺎي آﺑﻴـﺎري در اﻳـﻦ ﻧﻘـﺸﻪﻫـﺎ دﻳـﺪه‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻳﺮان‬
‫‪2 5 0 0 0 0 50000 2 5 0 0 0‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻳﺎ ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎﻳﻲ در دﺳـﺘﺮس ﻧﻴـﺴﺖ‪ .‬در‬ ‫ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎسﻫﺎي‬
‫‪10000‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎي ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪﻫـﺎي آﺑﻴـﺎري ﻣـﻲﺗـﻮان از ‪ 1 GPS‬و ﭘﻴﻤـﺎﻳﺶ ﺻـﺤﺮاﻳﻲ اﺳـﺘﻔﺎده ﻛـﺮد‪ .‬ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﺮﻋﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﮔﺎم ﺑﻌﺪي اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﻧﻬﺎ و رﻋﺎﻳﺖ ارﻗﺎم ﻣﻌﻨـﻲدار ﻣﻬـﻢ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﻗـﺴﻤﺖ در ﻗﻠﻤـﺮوي آﻣـﺎر‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺮﺟﻊ ]‪ [5‬در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫روشﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼبﻫﺎ در ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ در اﻧﺘﺨﺎب و ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺣـﺎﻳﺰ اﻫﻤﻴـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬زﻳـﺮا‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﻳﻚ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﻮده و ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ اﻳﻦ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ ورودي اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﻤﺎﻣﻲ روشﻫﺎ ﻣﺤـﺪودﻳﺖﻫـﺎﻳﻲ وﺟـﻮد دارد و ﻏﺎﻟﺒـﺎ ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﺎﺻﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ ﺗﻨﺎﺳﺐ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﺎراﻳﻲ و دﻗﺖ آن ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺤـﺪودﻳﺖﻫـﺎ و وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬روشﻫﺎي اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‪ ،‬ﻣﻚ‪-‬ﻣﺚ‪،‬ﻛﻮك‪ ،‬ﺳﺎﻳﭙﺮس ﻛﺮﻳﻚ و ‪ SCS‬در ﻳﻚ ﮔﺮوه ﮔﻨﺠﺎﻧﻴﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا رﻓﺘﺎر اﻳﻦ ﭼﻬﺎر روش‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻮﺿﻪ ﺧﻄﻲ و ﭘﺎﻳﺎي زﻣﺎﻧﻲ )‪ (LTI‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮاﻳﻦ ورودي‪ ،‬ﻣﻮج ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ‪ ،‬ﺑﺪه‬
‫اوج و ﻳﺎ ﻳﻚ آﺑﻨﻤﻮد ﻛﻼﺳﻴﻚ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت اﻳﻦ روشﻫﺎ در ﺗﻨﻮع ﻋﻮاﻣﻞ و روشﻫﺎي ﺑﺮآورد آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺮﭼﻪ در ﺑـﺮآورد ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫دﻗﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮي ﻣﺒﺬول ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ دﻗﻴﻖﺗﺮي ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫دو روش ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ‪ NGIUH‬رﻓﺘﺎر ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬روش ﻣﻨﻄﻘﻪاي از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻫﻤﮕﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬دﻗﺖ در‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﮔﺎمﻫﺎي اﻳﻦ روش و ﺗﺴﻠﻂ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ آﻣﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳـﻦ روش دﻗـﺖ ﺧـﻮﺑﻲ دارد‪ .‬روش ‪ NGIUH‬از اﻃﻼﻋـﺎت ﺧـﻮد‬
‫ﺣﻮﺿﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﻧﻴﺰ ﺣﻮﺿﻪ ﺧﻄﻲ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دﻗﺖ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻋﻮاﻣﻞ اﻳﻦ روش ﻧﻴﺰ ﺣﺎﻳﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎﻓﻲ در اﺧﺘﻴﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از دو روش ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ‪ NGIUH‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﻤﺌﻦﺗﺮي ﺑﻪ دﺳـﺖ ﻣـﻲآﻳـﺪ‪ .‬در روش ‪ SCS‬ﻧﻴـﺰ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻬﺘﺮي از روشﻫﺎي اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‪ ،‬ﻣﻚ‪-‬ﻣﺚ‪ ،‬ﻛﻮك و ﺳﺎﻳﭙﺮس ﻛﺮﻳﻚ اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪1 - Global Positioning System‬‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪96‬‬

‫‪ -3-5‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎ‬

‫‪ -1‬اﻣﺮوزه ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮارهاي ﻛﻤﻚ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮﺑﻲ در ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎ و ﺑﺮآورد ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻛﻤﻚ آن ﻣﻲﺗﻮان اﻃﻼﻋﺎت ﺳﻮدﻣﻨﺪي را از وﺿﻌﻴﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮارهاي‪ ،‬ﻋﻜﺲﻫﺎي‬
‫ﻫﻮاﻳﻲ‪ GPS ،‬و ﻧﺮماﻓﺰار ‪ GIS‬در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺎزدﻳﺪﻫﺎي ﺻﺤﺮاﻳﻲ و ﮔﺮدآوري اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺤﻠﻲ ﻳﻜﻲ از اﻗﺪاﻣﺎت اﺻﻠﻲ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻮژي اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺮاد ﺧﺒﺮه ﻣﺤﻠﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻔﻴﺪي را از رﻓﺘﺎر آب و ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در اﺧﺘﻴﺎر ﺑﮕﺬارﻧـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﭘـﺎﻻﻳﺶ و‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻋﻠﻤﻲ و اﻃﻼﻋﺎت اﻧـﺪازهﮔﻴـﺮي ﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﻮﺳـﺴﺎت ﻣـﺮﺗﺒﻂ )وزارت ﻧﻴـﺮو‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ( ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﺴﺖ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد؛ در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫‪ -3‬در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪ آﺑﻴﺎري‪ ،‬اﻏﻠﺐ از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس‬
‫‪50000 20000 1 0 0 0 0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻲ از ﻧﻘﺎط اﻳـﺮان‬ ‫اﺳﺖ ) اﺧﻴﺮا ﻧﻘﺸﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس‬ ‫ﻣﻘﻴﺎس ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ راﻳﺞ‬
‫‪25000‬‬ ‫‪50000‬‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ(‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﭼﻨﺪان ﻛﺎرﺳﺎز ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ‬
‫‪ GPS‬و ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ ﻣﺤﺪوده ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪاي و ﻣﺸﺨﺼﺎت ارﺗﻔﺎﻋﻲ آن را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪ -4‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺤﻠﻲ از ﻗﺒﻴﻞ داغآب ﺳﻴﻼبﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺳﻴﻼب در ﻃﻮل ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﺎه وﻗﻮع ﺳﻴﻼب‪ ،‬رﺳـﻮب و ﻛﻴﻔﻴـﺖ آب‬
‫آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻣﺪت دوام ﺳﻴﻼب‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت رﮔﺒﺎر ﻣﻮﻟﺪ ﺳﻴﻞ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻣﺪت ﺑﺎرش‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﺷﺮوع‬
‫ﺑﺎرش و وﻗﻮع ﺳﻴﻼب و ﻏﻴﺮه در ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻮدﻣﻨﺪ و اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎي داﺧﻞ‬
‫ﺷﺒﻜﻪ و ﻣﺤﺪوده ﺷﺒﻜﻪ ﺟﻤﻊآوري ﺷﻮد‪ .‬دﻗﺖ در اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ و در ﺻﻮرت ﺑﻲدﻗﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ارﻗﺎم ﻏﻴﺮ واﻗﻌـﻲ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬در ﺑﺎزدﻳﺪﻫﺎي ﺻﺤﺮاﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎي داﺧﻞ ﺷﺒﻜﻪ و آﺑﺮاﻫﻪﻫـﺎي ﻣﻨﺘﻬـﻲ ﺑـﻪ ﻣﺤـﺪوده ﺷـﺒﻜﻪ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻨﺲ و ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺴﺘﺮ و دﻳـﻮارهﻫـﺎي اﻳـﻦ آﺑﺮاﻫـﻪﻫـﺎ و‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻘﺎﻃﻊ آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻓﺮﺳﺎﻳﺸﻲ آﺑﺮاﻫـﻪﻫـﺎ و ﻣـﻮارد ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺣﻤـﻞ رﺳـﻮب و‬
‫رﺳﻮبﮔﺬاري‪ ،‬آبﺷﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﭼﻢﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در آﺑﺮاﻫﻪﻫﺎ ﻧﻴﺰ داراي اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -6‬روشﻫﺎي ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي در اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ و ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎﻳﻲ دارﻧﺪ‪ .‬رﻋﺎﻳﺖ اﻳـﻦ ﻣﺤـﺪودﻳﺖﻫـﺎ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮآوردﻫﺎي اﺿﺎﻓﻲ و ﻳﺎ ﻧﻘﺼﺎﻧﻲ ﺷﺪﻳﺪ از ﺳﻴﻼب را ﺳﺒﺐ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي ﺧـﻮب ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺑﺮﺗﺮي روش‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي آن و ﻫﻢﺧﻮاﻧﻲ اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ﺣﻮﺿﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎدآوري ﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺤﻠﻲ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺎرﺳﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺑﺎﻳﺪ رﻓﺘﺎر ﺗﻮام ﺑﺎرش و آﺑﻴﺎري را در ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب در داﺧﻞ ﺷﺒﻜﻪ در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓـﺖ و اﻳـﻦ ﻣﺸﺨـﺼﻪ را در روش ﺑـﺮآورد‬
‫ﺳﻴﻼب ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺮد‪ .‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﻣﻜﺎن دارد ﺧﺎك اﺷﺒﺎع ﺑﺎﺷـﺪ و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻛـﻞ ﺑـﺎرش ﺻـﺮف رواﻧـﺎب‬
‫ﺳﻄﺤﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﺑﺮآورد ﺿﺮﻳﺐ رواﻧﺎب در روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ و ﺷﺮاﻳﻂ رﻃﻮﺑﺘﻲ روش ‪ SCS‬ﻣﻬﻢ اﺳـﺖ‪ .‬زﻳـﺮا در‬
‫اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺗﻠﻔﺎت )‪ (S‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ ﻳﺎ رواﻧﺎب ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪97‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي و ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي‬

‫‪ -8‬در روش ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺎﻳﺪ از اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﻫﻤﮕﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬دﻗﺖ در ﺑﺮآورد ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﻴﻼبﻫﺎي‬
‫اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ و ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺰﻳﻴﺎت در اﻳﻦ ﻛﺎر ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ اول‪ ،‬اﺳﺎس ﻛﺎر ﺑﺮ دﻗﺖ و درﺳﺘﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺳﻴﻼبﻫـﺎي ﺣﻮﺿـﻪﻫـﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ اﺳـﺘﻮار اﺳـﺖ‪ .‬دوم‪،‬‬
‫ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ دﻗﺖﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ دﻗﻴﻘـﻲ در اﻳـﻦ ﺧـﺼﻮص‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد و در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺠﺪدا ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮔﺴﺘﺮش دوره آﻣﺎري اﻳـﻦ ﺣﻮﺿـﻪﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮم اﻏﻠﺐ اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ داراي آﻣﺎر ﻣﻔﻘﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗـﺮﻣﻴﻢ اﻳـﻦ آﻣـﺎر اﺛـﺮ ﻣﻬﻤـﻲ در‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫‪ -9‬ﻣﺸﻮرت‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و ﺑﺤﺚ ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺎ ﻃﺮاح ﺷﺒﻜﻪ آﺑﻴﺎري ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻮدﻣﻨﺪ و ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺳـﺒﺐ اﻓـﺰاﻳﺶ دﻗـﺖ‬
‫ﺑﺮآوردﻫﺎ و ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﻳﻲ در زﻣﺎن و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -10‬ﺑﺎزدﻳﺪﻫﺎي ﺻﺤﺮاﻳﻲ در اﺑﺘﺪاي ﻛﺎر‪ ،‬ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎزدﻳﺪ دوﺑﺎره ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت اوﻟﻴـﻪ دﻓﺘـﺮي‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت دﻓﺘﺮي ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ و ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﺑﻬﺒﻮد و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺎر و ﭘﺮوژه ﻣﻔﻴﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺳﻪ ﺑﺎزدﻳﺪ ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اول در ﺷﺮوع ﻛﺎر‪ ،‬دوم ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت اوﻟﻴـﻪ دﻓﺘـﺮي و ﺳـﻮم ﭘـﺲ از اﺗﻤـﺎم‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻠﻲ‪.‬‬
‫‪5‬ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪1‬‬

‫ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي‬
‫‪101‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 1‬ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 1‬ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي‬

‫پ‪ -1-1.‬ﻣﺜﺎل ﻛﺎرﺑﺮدي ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﻨﺪﺳﻲ‬

‫ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰﺣﻠﻮاﻳﻲ ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ‪14‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ و ﻣﺤﻴﻂ ‪ 18‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﻲ دﺷﺖ ﻛﻮﻳﺮ ﻗـﺮار دارد ]‪ .[4‬ﻧﻤﻮدارﻫـﺎي‬
‫‪ 1-1‬و‪ ،2-1‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺴﺎﺣﺖ و ﺷﺒﻜﻪ آﺑﺮاﻫﻪاي آن را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﺣﺖﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ )ﺗﻮزﻳـﻊ ﻣـﺴﺎﺣﺖ( در ﺳـﺘﻮنﻫـﺎي دوم و ﺳـﻮم‬
‫ﺟﺪول )‪ (1-1‬وآﺑﺮاﻫﻪ ﺟﺰﻳﻲ در ﺳﺘﻮنﻫﺎي دوم و ﺳﻮم ﺟﺪول )‪ (2-1‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ارﺗﻔـﺎع ﺳﺮﭼـﺸﻤﻪ ‪ 1400‬ﻣﺘـﺮ و ﻃـﻮل ﻣﺠﻤـﻮع ﻛـﻞ‬
‫زﻫﻜﺶﻫﺎ ‪16/5‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﺴﺎﺣﺖ و آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ را ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻛﻠﻴﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫـﺎي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣـﺴﺎﺣﺖ و‬
‫آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﻪ ﺷﺮح ﺟﺪول )پ‪ (1-1.‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول پ‪ -1-1.‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ‬

‫اﻧﻮاع ﻓﺮاواﻧﻲ ﺗﺠﻤﻌﻲ ﻣﺴﺎﺣﺖﺣﻮﺿﻪ‬ ‫اﻧﻮاع ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﺴﺎﺣﺘﻲﺣﻮﺿﻪ‬
‫)‪(km2‬‬ ‫)‪(km2‬‬ ‫ﺣﺪود ارﺗﻔﺎﻋﺎت‬
‫درﺻﺪ‬ ‫ﻧﺴﺒﻲ‬ ‫ﺟﺰﻳﻲ‬ ‫درﺻﺪ‬ ‫ﻧﺴﺒﻲ‬ ‫ﺟﺰﻳﻲ‬ ‫)‪(m‬‬
‫‪%aci‬‬ ‫‪aci‬‬ ‫‪Aci‬‬ ‫‪%ai‬‬ ‫‪ai‬‬ ‫‪Ai‬‬ ‫ردﻳﻒ‬
‫‪12/9‬‬ ‫‪0/129‬‬ ‫‪1/8‬‬ ‫‪12/9‬‬ ‫‪0/129‬‬ ‫‪1/ 8‬‬ ‫‪1040-1100‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪66/4‬‬ ‫‪0/664‬‬ ‫‪9/3‬‬ ‫‪53/6‬‬ ‫‪0/536‬‬ ‫‪7/ 5‬‬ ‫‪1100-1200‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪86/4‬‬ ‫‪0/864‬‬ ‫‪12/1‬‬ ‫‪20/0‬‬ ‫‪0/200‬‬ ‫‪2/ 8‬‬ ‫‪1200-1300‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪97/1‬‬ ‫‪0/971‬‬ ‫‪13/6‬‬ ‫‪10/7‬‬ ‫‪0/107‬‬ ‫‪1/ 5‬‬ ‫‪1300-1400‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪1/000‬‬ ‫‪A = 14‬‬ ‫‪12/‬‬ ‫‪0/029‬‬ ‫‪0/ 4‬‬ ‫‪1400-1425‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪A = 14‬‬ ‫‪ai = 1‬‬ ‫‪ = 100‬‬ ‫‪H = 100‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ارﺗﻔﺎع ﺧﺮوﺟﻲ )‪ ،(Hmin=1040‬ﻫﻤﺎنﻛﺮان ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻃﺒﻘـﻪ اول )ﺳـﺘﻮن دوم‪ ،‬ﺣـﺪود ارﺗﻔﺎﻋـﺎت(‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﻮﺿﻪ )‪ (Hmax=1425‬در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﻛﺮان ﺑﺎﻻي آﺧﺮﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي درك ﻛﺎﻣﻞ اﻳﻦ ﺟـﺪول ﺑـﻪ ﻣﺮﺟـﻊ ]‪[5‬‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪102‬‬

‫ﺷﻜﻞ پ‪ -1 -1.‬ﻧﻘﺸﻪ آﺑﺮاﻫﻪاي‬

‫‪103‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 1‬ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي‬

‫ب‪ -‬ﺟﺪول ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺮاواﻧﻲ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﺮح ﺟﺪول )پ‪ (2-1.‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول پ‪ -2-1.‬ﺗﻮزﻳﻊ آﺑﺮاﻫﻪاي ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ‬

‫اﻧﻮاع ﻓﺮاواﻧﻲ ﺗﺠﻤﻌﻲ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‬ ‫اﻧﻮاع ﻓﺮاواﻧﻲ آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‬
‫ﺷﻴﺐ ﺟﺰﻳﻲ‬
‫درﺻﺪ‬ ‫ﻧﺴﺒﻲ‬ ‫ﺗﺠﻤﻌﻲ‬ ‫درﺻﺪ‬ ‫ﻧﺴﺒﻲ‬ ‫ﺟﺰﻳﻲ‬ ‫ﺣﺪود ارﺗﻔﺎﻋﺎت‬ ‫ردﻳﻒ‬
‫‪%‬‬
‫‪%lci‬‬ ‫‪lci‬‬ ‫‪LCi‬‬ ‫‪%li‬‬ ‫‪li‬‬ ‫‪Li‬‬ ‫)ﻣﺘﺮ(‬
‫‪3/ 0‬‬ ‫‪30/8‬‬ ‫‪0/308‬‬ ‫‪2/ 0‬‬ ‫‪30/8‬‬ ‫‪0/308‬‬ ‫‪2/ 0‬‬ ‫‪1040-1100‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪3/ 2‬‬ ‫‪78/5‬‬ ‫‪0/785‬‬ ‫‪5/ 1‬‬ ‫‪47/7‬‬ ‫‪0/477‬‬ ‫‪3/ 1‬‬ ‫‪1100-1200‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪10/0‬‬ ‫‪93/8‬‬ ‫‪0/938‬‬ ‫‪6/ 1‬‬ ‫‪15/4‬‬ ‫‪0/154‬‬ ‫‪1/ 0‬‬ ‫‪1200-1300‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪25/0‬‬ ‫‪1/00‬‬ ‫‪1/00‬‬ ‫‪6/ 5‬‬ ‫‪6/ 2‬‬ ‫‪0/062‬‬ ‫‪0/ 4‬‬ ‫‪1300-1400‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪Iw  5/5‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪H  100‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪LR  6/5‬‬ ‫‪H  100‬‬

‫ج ‪ -‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺠﻤﻌﻲ ﻣﺴﺎﺣﺖ )ﻫﻴﭙﺴﻮﻣﺘﺮﻳﻚ(‪ ،‬ﻧﻴﻤﺮخ ﻃﻮﻟﻲ رود اﺻﻠﻲ و ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷـﻜﻞﻫـﺎي )پ‪(3-1.‬‬
‫ﺗﺎ )پ‪ (5-1.‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫د‪ -‬ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ‪:‬‬
‫‪A  14 km 2‬‬ ‫‪18  182  16  14‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪1 2‬‬‫‪z‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ z1  7,‬‬ ‫‪z2  2‬‬
‫‪p  18 km‬‬ ‫‪4‬‬

‫ﻫ ‪ -‬ارﺗﻔﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ‪:‬‬

‫‪1  1040  1200‬‬ ‫‪1100  1200‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Hm ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1.8 ‬‬ ‫‪ 7  5  ...   1188  6‬‬
‫‪14 ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫و‪ -‬ﻣﻴﺎﻧﻪ ارﺗﻔﺎﻋﺎت و ارﺗﻔﺎﻋﺎﺗﻲ را ﻛﻪ ‪ %90‬از ﺣﻮﺿﻪ زﻳﺮ آن ﻗﺮار دارد‪:‬‬
‫‪ -‬ﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ P = 50‬اﺳﺖ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪(%P)A  (0.50)14  7‬‬
‫‪ -‬ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول )پ‪ (1-1.‬و ﺳﺘﻮن ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺗﺠﻤﻌﻲ)ﺳﺘﻮن ﺷﺸﻢ( دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺗﺠﻤﻌﻲ ﻃﺒﻘﻪ دوم ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ از ‪ (%P)A  7‬اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻃﺒﻘﻪ دوم ﻣﻴﺎﻧﻪدار )ﺻﺪكدار( اﺳﺖ‪ .‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪Hi  1100 ، Ai  7.5 ، A ci  1.8 ، h  100‬‬
‫‪7  1.8‬‬
‫‪H50  1100 ‬‬ ‫ﻣﺘﺮ ‪ 100  1169.3‬‬
‫‪7.5‬‬
‫‪ -‬ﺻﺪك ﻧﻮدم‪ P  90 :‬ﻃﺒﻘﻪ ﭼﻬﺎرم ﺻﺪكداراﺳﺖ‪.‬‬
‫‪(%P)A  0.9  14  12.6‬‬
‫ز‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻴﺐ ﺧﺎم ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ دو روش‪ ،‬راﺑﻄﻪ و ﺷﻴﺐ وزﻧﻲ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل‪:‬‬
‫‪ -‬ﺷﻴﺐ ﺧﺎم‬
‫‪H max  H min 1425  140‬‬
‫‪%I ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 5  5%‬‬
‫‪10z1‬‬ ‫‪10  7‬‬
‫‪ -‬ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل ‪ :‬اﺑﺘﺪا ﻃﻮلﻫﺎي ﻣﺴﺘﻄﻴﻞﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ ﺣﺴﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪104‬‬

‫‪A1 1.8‬‬ ‫‪H 1100  1040‬‬

‫‪w1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0  9  I1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 6  67%‬‬
‫‪Z2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪10w1‬‬ ‫‪10  0.9‬‬
‫‪A2 7  5‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪1200  1100‬‬
‫‪w2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 3  75  I2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2  67%‬‬
‫‪Z2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪10 w 2‬‬ ‫‪10  3.75‬‬
‫‪A5 04‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪1425  1400‬‬
‫‪w5 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0.2  I5 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 12  5%‬‬
‫‪Z2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪10 w 5‬‬ ‫‪10  0.2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪%I ‬‬ ‫‪ Ai .Ii  ...  5  5%‬‬
‫‪A‬‬
‫ح‪ -‬ﺷﺎﺧﺺ ﺷﻴﺐ ﺣﻮﺿﻪ‪:‬‬
‫‪3 162‬‬
‫‪%IP ‬‬
‫‪7 2‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 1  8  60  7  5  100  2  8  100  1  5 100  0  4  25  22  3%‬‬ ‫‪‬‬
‫ط‪ -‬ﺷﻴﺐ ﺧﺎم آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ‪:‬‬
‫‪1400  1040‬‬
‫‪%I r ‬‬ ‫‪ 5  3%‬‬
‫‪10  6  5‬‬
‫ي‪ -‬ﺷﻴﺐ ﺗﻌﺎدل ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪ‪:‬‬
‫‪ 1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪HB  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1040  1100   2  1100  1200   3  1  ...   1040  1266  2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1266.2  1040‬‬
‫‪%I h ‬‬ ‫‪ 3  5%‬‬
‫‪10  6  5‬‬
‫ك‪ -‬ﺿﺮﻳﺐ ﮔﺮاوﻟﻴﻮس‪:‬‬
‫‪0.28  18‬‬
‫‪Cg ‬‬ ‫‪ 1  35‬‬
‫‪14‬‬
‫ل‪ -‬ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﻞ‪ :‬ﺑﻪﻛﻤﻚ ﺧﻂﻛﺶ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﺎ دورﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﻮﺿﻪ را اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨـﻴﻢ‪ L=6/1 .‬ﻛﻴﻠـﻮﻣﺘﺮ ﺑـﻪدﺳـﺖ‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪14‬‬
‫‪Rf ‬‬ ‫‪ 0  376‬‬
‫‪(6.1)2‬‬

‫ﺷﻜﻞ پ‪ -2-1.‬ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻣﻌﺎدل ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ‬

‫‪105‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 1‬ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي‬

‫ﺷﻜﻞ پ‪ -4-1.‬ﻧﻴﻤﺮخ ﻃﻮﻟﻲ رودﺧﺎﻧﻪ اﺻﻠﻲ‬ ‫ﺷﻜﻞ پ‪ -3-1.‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﻴﭙﺴﻮﻣﺘﺮﻳﻚ ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ‬

‫پ‪ -2-1.‬ﻣﺜﺎل ﻛﺎرﺑﺮدي ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺴﺎﺣﺖ در رﮔﺒﺎرﻫﺎ‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اوﻟﻴﻪ ﻳﻚ ﭘﺮوژه ﻛﻮﭼﻚ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺑﺎرش ﻧﻘﻄﻪاي و ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑﻪ ﺑـﺎرش ﻣـﺴﺎﺣﺘﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺪت ﺑـﺎرش‪3‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﺑﺎرش در ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺣﻮﺿﻪ ‪ 45‬ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ ‪ 125‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﻌﺎدل ‪ 48/26‬ﻣﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑـﻊ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎرش‬
‫ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺷﻜﻞ )‪ .(1-3‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻊ)‪ (48/26‬در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺷـﻜﻞ)‪ (1-3‬ﻣﺮاﺟﻌـﻪ و روي‬
‫ﻣﺤﻮر ﻃﻮلﻫﺎ ﻋﺪد ‪ 48/26‬را ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮده و ﻣﺤﻞ ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺧﻂ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺤﻮر و ﻣﻨﺤﻨﻲ ‪ 3‬ﺳﺎﻋﺘﻪ را ﭘﻴﺪا ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬ﻋـﺪد‬
‫ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ در روي ﻣﺤﻮر ﻋﺮضﻫﺎ ﺣﺪود ‪ 0/91‬ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ ARF=0.91‬ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺿﺮب ‪ 0/91‬در ‪ 45‬ﻣﻴﻠﻲ‬
‫ﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺎرش ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ ﺣﻮﺿﻪ ‪ 41‬ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ راﺑﻄﻪ )‪ .(1-3‬ﻣـﺴﺎﺣﺖ ﺑﺮﺣـﺴﺐ ﻣﺎﻳـﻞ ﻣﺮﺑـﻊ)‪ (48/26‬و ‪ tr = 3‬ﺳـﺎﻋﺖ را در راﺑﻄـﻪ )‪ (1-3‬ﻗـﺮار ﻣـﻲدﻫـﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪ ARF=0.91‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺘﻴﺠﻪ روش اول اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺷﻜﻞ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ اﺑﻌﺎد ‪ ،P = 2‬ﻗﻄﺮ ‪) Rmax = 265‬ﺑـﻴﺶﺗـﺮﻳﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﻴﻦ دو ﻧﻘﻄـﻪ‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ( ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ )‪ (9-3‬دارﻳﻢ‪ . ru  0.5691 :‬ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻗﻄﺮ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ واﺣﺪ و ﺑﺎ ﻧـﺴﺒﺖ اﺑﻌـﺎد ‪،p=2‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1/58‬اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ )‪ r  (265  1.58)(0.5691‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺣﻮﺿـﻪ ﻫﻤﺒـﺴﺘﮕﻲﻧﮕـﺎر را‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ آوردهاﻳﻢ ﻛﻪ در آن ﺑﺎ ‪ ، r  100‬ﺿﺮﻳﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ‪ 0/21‬ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ gp(1000) = 0.21‬ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺟﺎﮔﺬاري در ﺗـﺎﺑﻊ‬
‫‪ g p (1000)  exp(1000  )  0.21‬و ﺣﻞ آن‪   6.41 ،‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪدﺳـﺖ ﻣـﻲآﻳـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ‪ ‬ﻣـﻲﺗـﻮان ‪ A /  2‬را‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد )‪ A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ(‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺪار ‪ k 2‬را ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ )‪ ،(3-1‬ﺑـﻪدﺳـﺖ آورد‪ .‬راﺑﻄـﻪ ﺑـﻴﻦ‬
‫‪1‬‬
‫‪ h ‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ A /  2‬و ‪ k 2‬در ﺷﻜﻞ )‪ (3-3‬ﺑﺮاي ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه]‪ .[18‬دﻗﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺷﻜﻞ‬
‫‪‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪106‬‬

‫پ‪ -3-1.‬ﻣﺜﺎل ﻛﺎرﺑﺮدي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ اي ‪ 100‬ﻫﻜﺘﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮل آﺑﺮاﻫﻪ اﺻﻠﻲ ‪ 2000‬ﻣﺘﺮ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺿﺮﻳﺐ زﺑـﺮي ‪ ، 0 /10‬ﺷـﻴﺐ ﻣﺘﻮﺳـﻂ آﺑﺮاﻫـﻪ‬
‫اﺻﻠﻲ ‪ ، 0/01‬ﺷﺪت ﺑﺎران ﻣﻮﺛﺮ )ﺑﺮاي دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺧﺎص( ‪ 25‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﻄﻊ ﻧﻮﻋﻲ آﺑﺮاﻫﻪ ﻣﺜﻠﺜﻲ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﻤـﻖ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﻬﻨﺎ ‪ 10‬اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار‪،‬دارﻳﻢ‪ C = 0.22 :‬و ﺑﺎ ﺟﺎﮔﺬاري در راﺑﻄﻪ‪ ،‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪L‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪ t c  ...  56‬‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ‬
‫‪A 0.6‬‬

‫پ‪ -4-1.‬ﻣﺜﺎل ﻛﺎرﺑﺮدي روش اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻴﻼب ﺑﺮاي زﻫﻜﺶ ﺳﻴﻼبﻫﺎ در ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻴﺐ‪ ،‬ﻃﻮل‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ زﺑﺮي و ﺑﺪه‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ داده ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎﻧﺎل را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪﺳﺎدﮔﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﺮد‪ .‬زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ )زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ در ﻃﻮل ﻛﺎﻧﺎل( درﺻﻮرت ﻣﻮﺟـﻮد ﺑـﻮدن‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎﻧﺎل‪ ،‬ﺑﺪه ﻃﺮاﺣﻲ و ﻃﻮل ﻛﺎﻧﺎل ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ رواﺑﻂ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪QP‬‬
‫‪Qp  AV  V ‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﺮﻳﺎن درﻛﺎﻧﺎل‬
‫‪A‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪t‬‬ ‫زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ )زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ( درﻛﺎﻧﺎل‬
‫‪t‬‬ ‫‪V‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ آﺑﻴﺎري ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر زﻳﺮﺣﻮﺿﻪ ‪ N1‬ﺗﺎ ‪ N 4‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ‪ W1‬ﺗـﺎ ‪ W4‬ﺣﻮﺿـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﻼب آﻧﻬﺎ از ﻣﻴﺎن ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻲﮔﺬرد‪ .‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻴﻼب در ﻫﺮ ﻣﻘﻄﻊ‪ ،‬آن را ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﺮدهاﻳﻢ و‬
‫ﺳﻄﺢ )ﺧﻴﺲ ﺷﺪه( ﻣﻘﻄﻊ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪه ﻃﺮاﺣﻲ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ' ‪ E1E1‬ﺗﺎ ' ‪ E 4 E 4‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺷﺪت‪ -‬ﻣﺪت‪ -‬ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑـﺮاي‬
‫‪1020t 0.18‬‬
‫‪ I ‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ I .‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ و ‪ t‬ﺑﺮﺣﺴﺐ دﻗﻴﻘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺸﺨـﺼﺎت‬ ‫دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 25‬ﺳﺎﻟﻪ از راﺑﻄﻪ‬
‫‪t  27‬‬
‫ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ در ﺟﺪول زﻳﺮآﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب ﻃﺮح در ﻣﻘﻄﻊ ‪ : E1E2‬ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﺳﻴﻼبﻫﺎي دو ﺣﻮﺿﻪ ‪W2‬و‪W1‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﺟﻤـﻊ ﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ‪ tc‬ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪t r  t c2  16  I  39.1 mm / h‬‬
‫‪Q PE1E1  0  278  39  1 0.5  0  45  0  7  0.31  4  8 m3 / s‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ ‪:E1E2‬‬

‫‪t r  t c3  27  I  34.1 mm / h‬‬
‫‪QP‬‬ ‫‪ 0  278  34  1  0  36  2  1  7  2 m3 / s‬‬
‫‪E 2 E 2‬‬
‫‪107‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 1‬ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي‬

‫زﻣﺎنﺗﻤﺮﻛﺰ‬
‫ﺿﺮﻳﺐﺟﺮﻳﺎن‬ ‫ﻣﺴﺎﺣﺖ‪km2‬‬ ‫ﻧﺎم ﺣﻮﺿﻪ‬ ‫ردﻳﻒ‬
‫دﻗﻴﻘﻪ)‪(tc‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪0/45‬‬ ‫‪0/ 5‬‬ ‫‪W1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪0/31‬‬ ‫‪0/ 7‬‬ ‫‪W2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪27‬‬ ‫‪0/36‬‬ ‫‪2/ 1‬‬ ‫‪W3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪0/55‬‬ ‫‪0/ 6‬‬ ‫‪N1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪0/48‬‬ ‫‪0/ 9‬‬ ‫‪N2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪0/59‬‬ ‫‪0/ 4‬‬ ‫‪N3‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪0/41‬‬ ‫‪0/ 3‬‬ ‫‪4N‬‬ ‫‪7‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ در‪:E2E3‬‬

‫‪Q 7.2‬‬ ‫‪d 200‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1.44  t  ‬‬ ‫‪ 139  2.3‬‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ‬
‫‪A‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪V 1.44‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺰرگ ﺑﻮدن ﻣﺠﻤﻮع ﻛﻞ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎ‪ ،‬رﮔﺒﺎر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي )‪ (W1،W2‬را ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬
‫ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب در ﻣﻘﻄﻊ ‪ E2E3‬ﺑﺎﻳﺪ زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ در دو ﻣﺴﻴﺮ ‪ E1E2‬و ‪ E2E3‬را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﻢ ﻫـﺮ ﻛـﺪام‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1)t c  16  4  17  20  17‬‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ‬ ‫زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ و زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ در ﻣﺴﻴﺮ‬

‫‪2)t c  27  2  3  29  3‬‬

‫‪t c  29.3  I  33  3 mm / s :E2E3‬‬ ‫زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ و زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ در ﻣﺴﻴﺮ‬
‫‪QP‬‬ ‫‪ Q PW  Q PW  Q PW  Q PN  Q PN‬‬
‫‪E 3 E3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ 0  278  33  3 0  5  0  45  ...  0  9  0  48  18  1 m3 / s‬‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪108‬‬

‫‪ :E1E3‬ﻃﻮل ‪ ،400m‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ‪3m2‬‬

‫‪ :E2E3‬ﻃﻮل ‪ ، 300m‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ‪5m2‬‬
‫‪ :E3E4‬ﻃﻮل ‪ ، 200m‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ‪10m2‬‬

‫زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ در ﻣﻘﻄﻊ ‪:E3E4‬‬

‫‪Q 18  1‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1  81 m / s‬‬
‫‪A 10‬‬
‫‪d 200‬‬
‫‪t ‬‬ ‫‪ 110  5  1  8‬‬
‫‪V 1  81‬‬
‫ج‪ -‬ﺑﺮآورد ﺳﻴﻼب در ﻣﻘﻄﻊ ‪ :E3E4‬زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ و ﺗﻤﺮﻛﺰ در ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ‪ E1E2E3‬ﺑﻪ‪ E2E3E4‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآورﻳﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﺰرگﺗـﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1)t c  27  2  3  1  8  31  1‬‬

‫‪2)t c  16  4  8  1.8  22.6‬‬ ‫‪t c  31  1  I  32  6 mm / h‬‬

‫پ‪ -5-1.‬ﻣﺜﺎل ﻛﺎرﺑﺮدي روش ﻣﻚ ـ ﻣﺚ‬

‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪاي ‪ 1/4‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ‪ Hmaxl =1150 ، Hmin =1020 ،‬ﻣﺘﺮ )روي ﻣﺤﻴﻂ ﺣﻮﺿﻪ(‪ ، LR  1.2km ،‬ﭘﻮﺷـﺶ ﮔﻴـﺎﻫﻲ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺎ ﺗﻨﻚ‪ ،‬ﺧﺎك ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺎ ﺳﻨﮕﻲ و ﺻﺨﺮهاي‪ ،‬ﭘﺮﺷﻴﺐ‪ ،‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ‪ 0/4‬ﺳﺎﻋﺖ و ﺷﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ در اﻳﻦ ﻣﺪت ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 35‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﻼب ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪروش ﻣﻚ ـ ﻣﺚ ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪C1  0  22, C2  0  30, C3  0  15  C  C1  C2  C3  0  67‬‬
‫‪1150  1020‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪ 108  3‬‬
‫‪1 2‬‬
‫‪Q P  0  091 CIS0.2 A 0.8  0  091  0  67  35  108  3‬‬ ‫‪ 1  4 ‬‬
‫‪0.2‬‬ ‫‪0.8‬‬
‫‪ 7  1 m3 / s‬‬

‫پ‪ -6-1 .‬ﻣﺜﺎل ﻛﺎرﺑﺮدي روش ﺳﺎﻳﭙﺮس ﻛﺮﻳﻚ‬

‫ﺑﺎراﻧﻲ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 48‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 50‬ﺳﺎل درﺣﻮﺿﻪاي ﺑﻪ وﺳﻌﺖ‪ 400‬ﻫﻜﺘﺎر ﺑﺎ ‪ CN=85‬ﺑﺎرﻳﺪه اﺳﺖ‪ QP .‬را ﺑـﻪﻛﻤـﻚ‬
‫روش ﺳﺎﻳﭙﺮس ﻛﺮﻳﻚ ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪ 10   25.4  44.8‬‬
‫‪ 85‬‬ ‫‪‬‬
‫‪(48  0.2  44.8) 2‬‬
‫‪Pn ‬‬ ‫‪ 18.2mm‬‬
‫‪48  0.8  44.8‬‬
‫‪C  16.39  0.8071(18.2)  32.24‬‬
‫‪m3‬‬
‫‪Q p  0.000282  23.24  18.2(400)0.833  1.34‬‬
‫‪s‬‬
‫‪109‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 1‬ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي‬

‫پ‪ -7-1.‬ﻣﺜﺎل ﻛﺎرﺑﺮدي روش ﻛﻮك‬

‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻳﻚ زﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورزي ‪100‬ﻫﻜﺘﺎر و ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي ﻛﻮك ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ S=15 ، C=5 ، C=20 ، R=15‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺎران ﺳـﺎﻻﻧﻪ ‪254‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺪت اوج ﺳﻴﻼبﻫﺎي‪ 10‬و‪ 50‬ﺳﺎﻟﻪ را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪Q50‬‬

‫‪W  R  I  C  S  15  20  5  15  55‬‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻳﻜﺮ‬
‫‪A  100(2.47097)  247.1‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار ﻣﺮاﺟﻌﻪ و ‪ Q = 600‬ﻓﻮت ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪m3‬‬
‫‪Q50= 600  0.0283  17‬‬ ‫ﺳﻴﻼب اوج ‪ 50‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫‪s‬‬

‫ب‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪Q10‬‬

‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎران ﺳﺎﻻﻧﻪ را ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻳﻨﭻ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪I  254  25.4  10‬‬
‫‪I  C  5  10  15‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﺪول ﻣﺮاﺟﻌﻪ و ‪ K  0.16‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪m3‬‬
‫‪Q10  Q50  0.16  17  2.72‬‬
‫‪s‬‬

‫پ‪ -8-1.‬ﻣﺜﺎل ﻛﺎرﺑﺮدي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ رواﻧﺎب ﺑﻪ روش ‪SCS‬‬

‫رﮔﺒﺎري ﺑﻪﻣﺪت ‪ 4‬ﺳﺎﻋﺖ و ﺑﻪ ﺷﺪت‪ 10‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ در ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ )ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ 14‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑـﻊ( ﺑﺎرﻳـﺪه اﺳـﺖ‪CN .‬ﻫـﺎي‬
‫ﺟﺰﻳﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح ﺟﺪول زﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ و رواﻧﺎب ﺣﻮﺿﻪ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻫﺮ دو روش ) ‪ CN‬ﻛﻞ و ﺟﺰﻳﻲ( ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺣﻮﺿﻪ‬
‫در ﻓﺼﻞ ﺧﻮاب و ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺎران ﭘﻨﺞ روز ﻗﺒﻞ ‪ 12‬ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫درﺻﺪ ﻣﺴﺎﺣﺖ‬
‫‪16‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪2/5‬‬ ‫‪7/5 32‬‬
‫) ‪(a i‬‬
‫‪86‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪CNi‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬اﺑﺘﺪا ارﺗﻔﺎع ﻛﻞ ﺑﺎران را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآورﻳﻢ‪ .‬ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ ‪ . P  4  10  40‬ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول رﻃﻮﺑﺖ ﻗﺒﻠﻲ ﺧﺎك و ﻣﻔﺮوﺿـﺎت‬
‫ﻣﺜﺎل‪ CN ،‬ﺣﺎﻟﺖ ‪ II‬ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ ‪CN‬ﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه از روي ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫روش اول‪ CN :‬ﻛﻞ ﻳﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪110‬‬

‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪CN ‬‬ ‫‪ Ai CNi   a i CNi‬‬
‫‪A‬‬
‫‪‬‬
‫‪CN  0  16  86  0  41  82  0  025  77  0  075  54  0  32  50  69  4‬‬
‫‪ 1000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S     10   25  4  112‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ CN‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ P  0  2S2‬‬
‫‪Pn  Q ‬‬ ‫‪ 24‬‬
‫‪P  0  8S‬‬
‫‪V  2.4  103  14  106  33467m3‬‬
‫روش دوم‪ CN :‬ﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ‬
‫‪ 1000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S1  ‬‬ ‫‪ 10   25  4  41  3  V1  30860 m3‬‬
‫‪ 86‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S2  ‬‬ ‫‪ 10   25  4  55  8  V2  56464 m3‬‬
‫‪ 82‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S3  ‬‬ ‫‪ 10   25  4  75 / 9  V3  2142 m3‬‬
‫‪ 77‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S4  ‬‬ ‫‪ 10   25  4  216  4  P  0  2S  V4  0‬‬
‫‪ 54‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S5  ‬‬ ‫‪ 10   25  4  254  P  0  2S  V5  0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪‬‬
‫‪V   Vi  89466 m3‬‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ :‬ﺗﻔﺎوت دو روش ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻮابﻫﺎي ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه ﻛﺎﻣﻼ روﺷﻦ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺸﻚ واﻗﻊ اﺳﺖ‪.‬‬

‫پ‪ -9-1.‬ﻣﺜﺎل ﻛﺎرﺑﺮدي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﺑﻨﻤﻮدﺳﻴﻼب ﺑﻪ روش آﺑﻨﻤﻮد ﺑﻲﺑﻌﺪ ‪SCS‬‬

‫ﺑﺎرش ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 3‬ﺳﺎﻋﺖ و ﺑﻪ ﺷﺪت ‪ 15‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺣﻮﺿﻪ ﺣﻠﻮاﻳﻲ )ﻣـﺴﺎﺣﺖ‪ 14‬ﻛﻴﻠـﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑـﻊ( ﺑﺎرﻳـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮﺿﻪ ‪ 2‬ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻣﺪت ﺑﺎرش ﺧﺎﻟﺺ ﻳﻚ ﺳـﺎﻋﺖ و ‪ CN  69.4‬اﺳـﺖ‪ ،‬ﺳـﻴﻼب ﺣﺎﺻـﻞ را ﺑـﻪ روش ‪ CN‬ﻛـﻞ و‬
‫آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻲﺑﻌﺪ ‪ ،SCS‬ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ‬
‫‪ 1000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪ 10   25.4  112‬‬
‫‪ CN‬‬ ‫‪‬‬
‫‪(45  0.2S) 2‬‬
‫‪Pn ‬‬ ‫‪ 3.8 mm  0.38 cm‬‬
‫‪45  0.8S‬‬
‫ﺑﺪه اوج واﺣﺪ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫‪D‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪tP ‬‬ ‫‪ 0  6t c   0  6  2  1  7 h‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪111‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 1‬ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي‬

‫ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب ﺣﺎﺻﻞ‬

‫‪2  08A 2  08  14‬‬
‫‪qp ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 17  1 m3 / s‬‬
‫‪tP‬‬ ‫‪1 7‬‬

‫‪Q P  q p .Pn  17 1  0  38  6  5 m3 / s‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ اﻋﺪاد داﺧﻞ ﺟﺪول )پ‪ (3-1.‬را ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺳﻴﻼب ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ‪ t p  1.7‬و ‪ Q P  6.5‬ﺿﺮب ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺳﻴﻼب ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪدﺳﺖ آﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول پ‪-3 -1.‬ﻣﺨﺘﺼﺎت آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻲ ﺑﻌﺪ ‪SCS‬‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪112‬‬

‫پ‪ -10-1.‬ﻣﺜﺎل ﻛﺎرﺑﺮدي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب ﺑﻪروش ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ‬

‫ﻣﺜﺎل اول‪ :‬آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب ﺣﻮﺿﻪاي ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ 4/8‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ را ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ‪ .‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛـﺰ ‪ tc = 1.25‬ﺳـﺎﻋﺖ ‪ ،‬ﺷـﻤﺎره‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ‪ ،CN = 82‬ارﺗﻔﺎع ﺑﺎرش ﺷﺶ ﺳﺎﻋﺘﻪ ‪ 23/9‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭼﻮن ‪ tc< 6‬ﭘﺲ ﺗﺼﺤﻴﺢ‪ ،‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ‪ D =6‬ﺳﺎﻋﺖ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭼﻮن ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 25/9‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ رواﻧﺎب‬
‫‪ 1000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪ 10   25.4  ...  55.8 mm‬‬
‫‪ CN‬‬ ‫‪‬‬
‫‪(P  0.2) 2‬‬
‫‪Pn  Q ‬‬ ‫‪ ...  183 mm  18.3 cm‬‬
‫‪P  0.8S‬‬
‫‪ -4‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ‪ :‬ﺑـﺎ ﻣﺮاﺟﻌـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ )پ‪ (1-2.‬و دو ﻣﻘـﺪار ‪ CN  82‬و ‪ ، P  23.9cm  9.4in‬ﺧـﺎﻧﻮاده ﺷـﻤﺎره ‪2‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻣﺪت ﺑﺎرشﺧﺎﻟﺺ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ )پ‪ (2-2.‬و ‪ CN=82‬و‪ ،P=23.9‬دارﻳﻢ‪ T0  5.37 :‬ﺳﺎﻋﺖ‪.‬‬
‫‪t P  0  7t c  0  7  1  25  0  88‬‬ ‫‪-6‬‬
‫‪T0 5  37‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 6  10‬‬ ‫‪-7‬‬
‫‪t p 0  88‬‬

‫‪ -8‬ﺑﺎﻳﺪ ‪ T0/tp = 6.48‬را اﺻﻼح ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺪول )پ‪ (4-2.‬ﻣﺮاﺟﻌـﻪ و ﻧﺰدﻳـﻚﺗـﺮﻳﻦ داﺧـﻞ ‪ T0/tp‬ﺟـﺪول ﺑـﻪ ﻋـﺪد ‪6/48‬‬
‫‪T ‬‬
‫ﺑﻪﻛﻤﻚ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻛﻪ ﻋﺪد ‪ 6‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺪد اﺻﻼح ﺷﺪه ‪ T0/tp‬اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪Re v  0   6‬‬
‫‪ tp ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ t p Re v  5 637  0  895 h‬‬ ‫‪-9‬‬

‫‪ -10‬ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب واﺣﺪ‬

‫‪5.356A 5.356  4.76‬‬
‫‪qp ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 28.5 m3 / s‬‬
‫‪ P‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪Re‬‬ ‫‪v‬‬ ‫‪0.895‬‬

‫‪ -11‬ﺑﺪه اوج ﺳﻴﻼب‬

‫‪ Q ‬‬ ‫‪18.3‬‬
‫‪QP  ‬‬ ‫‪ qp ‬‬ ‫‪ 28.5  205.3 m3 / s‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2.54‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2.54‬‬
‫‪113‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 1‬ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي‬

‫‪T ‬‬
‫‪ -12‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺷﻤﺎره ‪ 2‬اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ‪ Re v  0   6‬اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﺟﺪول ﺷﻤﺎره )پ‪ (7-2.‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ و ﻣﻨﺤﻨـﻲ‬
‫‪ tp ‬‬
‫‪T0‬‬ ‫‪T‬‬
‫و ‪ Q / Q p‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ‪ 0/895‬و ‪ 205/3‬ﺿﺮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺑﻲﺑﻌﺪ ‪ 0  6‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ دو ﺳﺘﻮن‬
‫‪tp‬‬ ‫‪tp‬‬

‫آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب اﺳﺖ ‪ .‬ﺟﺪول )پ‪ (4-1.‬اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول پ‪ -4-1.‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب از روي آﺑﻨﻤﻮد ﺑﻲﺑﻌﺪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ‬

‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺳﺘﻮن‬
‫‪Q‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪Q/Qp‬‬ ‫‪T0/tp‬‬ ‫ردﻳﻒ‬
‫)ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ(‬ ‫)ﺳﺎﻋﺖ(‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0/20‬‬ ‫‪0/30‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪0/34‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1/02‬‬ ‫‪0/61‬‬ ‫‪0/005‬‬ ‫‪0/68‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3/09‬‬ ‫‪0/91‬‬ ‫‪0/015‬‬ ‫‪1/02‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪7/59‬‬ ‫‪1/22‬‬ ‫‪0/037‬‬ ‫‪1/36‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪20/11‬‬ ‫‪1/52‬‬ ‫‪0/098‬‬ ‫‪1/70‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪50/11‬‬ ‫‪1/82‬‬ ‫‪0/244‬‬ ‫‪2/04‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪83/60‬‬ ‫‪2/13‬‬ ‫‪0/407‬‬ ‫‪2/38‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪95/30‬‬ ‫‪2/43‬‬ ‫‪0/464‬‬ ‫‪2/72‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪88/10‬‬ ‫‪2/75‬‬ ‫‪0/429‬‬ ‫‪3/06‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪75/38‬‬ ‫‪3/04‬‬ ‫‪0/367‬‬ ‫‪3/40‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪63/46‬‬ ‫‪3/35‬‬ ‫‪0/309‬‬ ‫‪3/72‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪0/20‬‬ ‫‪9/13‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪10/20‬‬ ‫‪31‬‬
‫‪0/ 0‬‬ ‫‪9/43‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪10/54‬‬ ‫‪32‬‬

‫ﻣﺜﺎل دوم‪ :‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪاي ‪ 23‬ﻣﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻊ )‪ 60‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ( اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ ‪ 10/8‬ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨـﻲ ‪ CN=77‬و ﺑـﺎران‬
‫ﺷﺶ ﺳﺎﻋﺘﻪ ‪ 23/9‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﻼب ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﺪ‪ .‬ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺧﺸﻚ ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﺧﺸﻚ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺪت ﺑﺎرش ﻻزم اﺳﺖ )‪ ،(tC>6‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ )پ‪ (3-2.‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ و ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺼﺤﻴﺢ ‪ 1/18‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺿﺮب اﻳﻦ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ در ﺑﺎرش‪ ،‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪P  1.18(23.9)  28.2cm‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺴﺎﺣﺖ‪ -‬ﭼﻮن ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﻴﺶ از ‪ 10‬ﻣﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﺎران را ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛـﺮد‪ .‬ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫ﺗــﺼﺤﻴﺢ ﺑــﻪﻛﻤــﻚ ﺷــﻜﻞ )‪ (1-3‬ﻳــﺎ راﺑﻄــﻪ )‪ (2-3‬ﻣــﺴﺎوي ‪ 0/82‬ﻣــﻲﺷــﻮد‪ .‬ﭘــﺲ ﺗــﺼﺤﻴﺢ ﺑــﺎران ﻧــﺴﺒﺖ ﺑــﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ P  (28.2)(0.82)  23.1cm‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ رواﻧﺎب )ﺑﺎران ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻮﻟﺪ ﺳﻴﻼب(‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪114‬‬

‫‪ 1000‬‬ ‫‪‬‬

‫‪S‬‬ ‫‪ 10   25.4  75.9‬‬
‫‪ 77‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Pn  Q ‬‬
‫‪ 23.1  0.2  75.9 2‬‬ ‫‪ 207.8 mm  20.8 cm‬‬
‫‪23.1  0.8  75.9‬‬
‫‪ -4‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ‪ :‬ﺑﺎﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ )پ‪ CN  77 (1-2.‬و اﻳـﻨﭻ ‪، Pn  20.8cm  8.19‬ﺧـﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨـﻲ ﺷـﻤﺎره ‪3‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬زﻣـــﺎن ﺑـــﺎرش ﺧـــﺎﻟﺺ ‪ ،T0‬ﺑـــﺎ ﺗﻮﺟـ ـﻪ ﺑـــﻪ ‪ CN  77‬و ﻣﺤﺎﺳـــﺒﻪ *‪ P‬ﺑـــﻪﻛﻤـــﻚ ﺟـــﺪول )پ‪ (3-2.‬دارﻳـــﻢ‬
‫*‪p‬‬
‫را ﺣﺴﺎب ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ زﻣﺎن ﺑﻪﻛﻤﻚ ﺟـﺪول )پ‪0/95 (5-2.‬‬ ‫اﻳﻨﭻ ‪ ، P*  15.24mm  0.6‬ﺳﭙﺲ ‪ 0.0214‬‬
‫‪p‬‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬
‫‪)  0.95(10.8)  10.26h‬ﻣﺪت ﺑﺎرش( × )ﻧﺴﺒﺖ زﻣﺎن( = ‪T0‬‬
‫‪TP  0.7t c  0.7  10.8   7.56 h‬‬ ‫‪ -6‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ TP‬اوﻟﻴﻪ‬
‫‪T0 10.26‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 1.36‬‬ ‫‪-7‬‬
‫‪TP 7.56‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Re v  0‬‬ ‫‪  1.5‬‬ ‫‪ -8‬ﻃﺒﻖ ﺟﺪول )پ‪ (4-2.‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪ Tp‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪10.26‬‬
‫‪Rev  TP  ‬‬ ‫‪ 6.8 h‬‬ ‫‪-9‬‬
‫‪1.5‬‬
‫‪5.356A 5.356  60‬‬
‫‪qp ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 47.3 m3 / s‬‬ ‫‪ -10‬ﺷﺪت اوج آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ‬
‫) ‪Re v(Tp‬‬ ‫‪6.8‬‬

‫‪ -11‬ﺷﺪت اوج ﺳﻴﻼب‬

‫‪ Q ‬‬ ‫‪20.8‬‬
‫‪QP  ‬‬ ‫‪ qp ‬‬ ‫‪ 47.3  387.3 m3 / s‬‬
‫‪ 2.54 ‬‬ ‫‪2.54‬‬
‫‪T0‬‬
‫)ﺟـﺪول پ‪ ،(8-2.‬ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ و‬ ‫‪ -12‬ﻣﺨﺘﺼﺎت آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼب‪ :‬آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻲﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺧـﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨـﻲ ‪ 3‬و ‪ 1.5‬‬
‫‪tp‬‬

‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺳﻴﻼب ﺑﺎ ﺿﺮب ‪ Tp  7.56h‬و ‪ QP  387.3m3 / s‬در ﻣﺨﺘﺼﺎت اﻳﻦ آﺑﻨﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫پ‪ -11-1.‬ﻣﺜﺎل ﻛﺎرﺑﺮدي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻟﺤﻈﻪاي ﺑﻪ روش ‪NGIUH‬‬

‫ﺣﻮﺿــﻪاي ﺑــﻪ وﺳــﻌﺖ ‪ 6/5‬ﻛﻴﻠــﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑــﻊ ﺑــﺎ ﻃــﻮل رودﺧﺎﻧــﻪ اﺻــﻠﻲ ‪ 23/7‬ﻛﻴﻠــﻮﻣﺘﺮ ﺑــﺎ ﻣﺸﺨــﺼﺎت زﻳــﺮ ﻣﻔــﺮوض اﺳــﺖ‬
‫‪ . R L  2.16, R b  3.67, R a  4.96‬راﺑﻄﻪ ‪ v  0.51ieo.3654‬ﺑﺎ ﺷﺮط ‪ ie  3‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺑﺮﺳـﺎﻋﺖ در ﺧﺮوﺟـﻲ ﺑـﻪﻛﻤـﻚ رﮔﺒـﺎر‬
‫ﺧﺎﻟﺺ و ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺳﻨﺠﻪ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲداﻧﻴﻢ رﮔﺒﺎر ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ 10‬ﺳﺎل ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ie  28mm / s‬اﺳﺖ‪ NGIUH .‬را‬
‫ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪115‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 1‬ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي‬

‫ﺣﻞ‪ n :‬را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ راﺑﻄﻪ )‪ (46-4‬ﺣﺴﺎب ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦﻛﺎر ﻣﻘﺪار اوﻟﻴـﻪ ‪ n o  2‬اﻧﺘﺨـﺎب و ﭘـﺲ از ﭼﻨـﺪ ﺗﻜـﺮار ‪n=2.954‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪R ‬‬
‫‪0.55‬‬ ‫‪‬‬
‫‪n  n ln  n  1  ln    n    ln 0.5764  b  .R 0.05‬‬
‫‪L‬‬
‫‪ 1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Ra ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺣﺎل ‪ v‬را از راﺑﻄﻪ داده ﺷﺪه در ﺻﻮرت ﻣﺜﺎل ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآورﻳـﻢ‪ v  0.51(28)0.3654  1.723m / s .‬ﻣﻘـﺪار ‪ k‬ﺑـﻪﻛﻤـﻚ راﺑﻄـﻪ‬
‫)‪ (47-4‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪0.55‬‬
‫‪0.44‬‬ ‫‪R ‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪Lw  b ‬‬ ‫‪.R L 0.38 .‬‬ ‫‪ ...  1.96‬‬
‫‪v‬‬ ‫‪ Ra ‬‬ ‫‪n 1‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪NGIUH‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ht ‬‬ ‫‪e 0.51t .  0.51t ‬‬
‫‪1.94‬‬
‫‪1.96  2.954 ‬‬
‫آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﻟﺤﻈﻪاي ﺣﻮﺿﻪ‬
‫‪h  t   0.071 e 0.51 t . t ‬‬
‫‪1.954‬‬
‫‪5‬ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪2‬‬

‫ﺟﺪولﻫﺎ و ﺷﻜﻞﻫﺎ‬
‫‪119‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 2‬ﺟﺪولﻫﺎ و ﺷﻜﻞﻫﺎ‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 2‬ﺟﺪولﻫﺎ و ﺷﻜﻞﻫﺎ‬

‫ﺟﺪول پ ‪ -1 -2.‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ زراﻋﻲ روش ‪[43] SCS‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي‬
‫ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ)‪(CN‬‬ ‫ﺷﺮح ﻛﺎرﺑﺮي‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻧﻔﻮذ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ)‪(%‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻬﺮي ﻛﺎﻣﻼ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ )ﻓﻀﺎي ﺑﺎزي‪ ،‬ﭘﺎرك‪ ،‬ﭼﻤﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺎدﻳﻦ‬
‫ﮔﻠﻒ و‪:(....‬‬
‫‪89‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪ (1‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺿﻌﻴﻒ )ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻛﻢﺗﺮ از ‪( %50‬‬
‫‪84‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪ (2‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻮﺳﻂ ) ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ‪ %50‬ﺗﺎ ‪( %75‬‬
‫‪80‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪ (3‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻮب ) ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﻴﺶ از ‪( %75‬‬

‫‪98‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪98‬‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﻳﺮ )ﭘﻴﺎدهرو‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺑﺎم‪ ،‬ﺟﺎده‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎن‪ ،‬اﺗﻮﺑﺎن و ﻏﻴﺮه(‬
‫‪98‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪98‬‬ ‫آﺳﻔﺎﻟﺖ‬
‫‪89‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪72‬‬ ‫ﺳﻨﮓﻓﺮش‬
‫‪89‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪72‬‬ ‫ﺧﺎﻛﻲ‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي‪ -‬ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ‪:‬‬

‫‪88‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪63‬‬ ‫ﺑﻴﺎﺑﺎنﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ )ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺶ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮ(‬
‫‪96‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪96‬‬ ‫ﺑﻴﺎﺑﺎنﻫﺎي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ )ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﺎ درﺧﺘﭽﻪ و ﻣﺎﻟﭻ(‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي‪:‬‬
‫‪95‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪89‬‬ ‫‪85‬‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺠﺎري و اداري‬
‫‪93‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪72‬‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ وﺳﻌﺖ زﻣﻴﻦ‪:‬‬

‫‪92‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪ 1/8‬اﻳﻜﺮ ﻳﺎ ﻛﻢﺗﺮ‬
‫‪87‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪ 1/4‬اﻳﻜﺮ‬
‫‪86‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪ 1/3‬اﻳﻜﺮ‬
‫‪85‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪ 1/2‬اﻳﻜﺮ‬
‫‪84‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪ 1‬اﻳﻜﺮ‬
‫‪82‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪ 2‬اﻳﻜﺮ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺷﻬﺮي‪:‬‬
‫‪94‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪77‬‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺶ ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺎزه ﺗﺴﻄﻴﺢ ﺷﺪه ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪120‬‬

‫اداﻣﻪ ﺟﺪول پ ‪ -1 -2.‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ زراﻋﻲ روش ‪[43] SCS‬‬
‫ب‪ :‬ﻣﻨﺎﻃﻖ زراﻋﻲ‬
‫ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ)‪(CN‬‬ ‫ﺷﺮح ﻛﺎرﺑﺮي‬
‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي)‪(++‬‬ ‫ﺗﻴﻤﺎر )‪(+‬‬ ‫ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶ‬
‫‪85‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪64‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫‪C‬‬
‫‪83‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪55‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫‪83‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪63‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫‪C&T‬‬ ‫ﺑﻘﻮﻻت ﻳﺎ ﻋﻠﻮﻓﻪ ﻓﺼﻠﻲ‬
‫‪80‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪67‬‬ ‫‪51‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫‪94‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺧﺎك ﻟﺨﺖ و ﭘﻮﺷﻴﺪه‬
‫‪93‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪76‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫از ﺑﻘﺎﻳﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ )‪(CR‬‬
‫‪90‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪74‬‬ ‫ﺧﻮب‬ ‫آﻳﺶ‬
‫‪91‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪72‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ )‪(SR‬‬
‫‪90‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪71‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫‪SR+CR‬‬

‫‪85‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪64‬‬ ‫ﺧﻮب‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ردﻳﻔﻲ‬

‫‪88‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪70‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫روي ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز)‪(C‬ﺑﺎ ﺗﺮازﺑﻨﺪي‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت داﻧﻪاي‬
‫‪81‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪62‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫‪88‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪65‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫‪SR‬‬
‫‪87‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪63‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫‪86‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪64‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫‪SR+CR‬‬
‫‪84‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪60‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫‪84‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪62‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫‪C+CR‬‬

‫‪83‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪60‬‬ ‫ﺧﻮب‬

‫‪82‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪61‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫‪C&T‬‬

‫‪81‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪59‬‬ ‫ﺧﻮب‬

‫‪81‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪60‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫‪C&T+CR‬‬
‫‪80‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪58‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫‪89‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪66‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫‪SR‬‬
‫‪85‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪58‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫‪ +‬زﻣﺎﻧﻲ از ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺪ اﻗﻞ ‪ 5‬درﺻﺪ از ﺳﻄﺢ را در ﻃﻮل ﺳﺎل ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ++‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻋﻮاﻣﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درﻧﻔﻮذ و رواﻧﺎب ﻣﻮﺛﺮ واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ‪ (1‬ﺗﺮاﻛﻢ ﺑﻮﺗﻪ و ﺳﻄﺢ روﻳﺶ ﮔﻴﺎه‪ (2 ،‬ﻣﻘﺪاري ﻛﻪ در ﻃﻮل‬
‫ﺳﺎل ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ (3 ،‬ﻣﻘﺪار ﻋﻠﻒزار ﻳﺎ ﺗﺮاﻛﻢ ﺑﺬرﻛﺎري و ﻛﺎﺷﺖ ﻋﻠﻮﻓﻪﻫﺎي ﻓﺼﻠﻲ‪ (4 ،‬درﺻﺪ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﻘﺎﻳﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ در ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ )‪ > %20‬ﺧﻮب( و ‪ (5‬درﺟﻪ ﭘﺴﺘﻲ و‬
‫ﺑﻠﻨﺪي ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ‪.‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ وﺿﻌﻴﺖ‪ :‬ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻔﻮذ و اﻓﺰاﻳﺶ رواﻧﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻮب‪ :‬ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻔﻮذ و ﻛﺎﻫﺶ رواﻧﺎب اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ :C‬روي ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز‬
‫‪ :T‬ﺗﺮاسﺑﻨﺪي‬
‫‪ :SR‬ردﻳﻒ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫‪ :CR‬ﺧﺎك ﭘﻮﺷﻴﺪه از ﺑﻘﺎﻳﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ‬
‫‪121‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 2‬ﺟﺪولﻫﺎ و ﺷﻜﻞﻫﺎ‬

‫اداﻣﻪ ﺟﺪول پ ‪ -1 -2.‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ زراﻋﻲ روش ‪[43] SCS‬‬

‫پ‪:‬ﻣﺮاﺗﻊ‪،‬ﺑﺎﻏﺎت و ﺟﻨﮕﻞ‬
‫ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ)‪(CN‬‬ ‫ﺷﺮح ﻛﺎرﺑﺮي‬
‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ‬
‫‪89‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪68‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﭼﺮاﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﭼﻤﻦزارﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺮاﺗﻊ ﻫﻤﻴﺸﻪ داﻳﺮ ﺑﺮاي ﭼﺮاﻧﻴﺪن‬
‫‪84‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪49‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪80‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪39‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫ﭼﻤﻦزار و ﻋﻠﻮﻓﻪ ﻛﺎري داﺋﻤﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮاي اﺳﺐ ﺳﻮاري اﺳﺘﻔﺎده‬
‫‪78‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪-‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‬
‫‪83‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪67‬‬ ‫‪48‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﺑﻮﺗﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﺑﻮﺗﻪ و ﻋﻠﻒزار ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﺑﻮﺗﻪﻫﺎ ﻋﻀﻮ اﺻﻠﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫‪77‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪35‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪73‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪30‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫‪86‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪57‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﺑﺎغﻫﺎ‪ ،‬درﺧﺘﭽﻪﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻋﻠﻒزار‬
‫‪82‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪43‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪79‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪32‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫‪83‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪45‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﺟﻨﮕﻞ‬
‫‪79‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪36‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪77‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪30‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫‪86‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي روﺳﺘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺟﺎدهﻫﺎ و زﻣﻴﻦﻫﺎي اﻃﺮاف آن‬
‫ﺑﻮﺗﻪزارﻫﺎ‪ :‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻋﻠﻒﻫﺎي ﻫﺮز ﻧﻲزار ﺑﺎ ﺑﻮﺗﻪﻫﺎي ﻛﻢ رﺷﺪ و ﺗﺮاﻛﻢ‬
‫‪93‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪80‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد‬
‫‪89‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪71‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪85‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪62‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫ﺑﻠﻮط‪ ،‬ﺻﻨﻮﺑﺮ‪ ،‬ﺑﻮﺗﻪﻫﺎي ﻛﻮﻫﻲ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻮﺗﻪﻫﺎي ﺑﻠﻮط و ﺻﻨﻮﺑﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻮن‬
‫‪79‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪66‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬
‫ﻛﻮﻫﻲ و ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺗﻠﺦ و ﺗﻨﺪ‬
‫‪63‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪48‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪48‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪30‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫‪89‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪75‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﻛﺎج‪ ،‬ﺳﺮو ﻛﻮﻫﻲ ﻳﺎ ﻫﺮدوي آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﮔﻴﺎﻫﺎن دﻳﮕﺮ در ﻛﻨﺎرﺷﺎن‬
‫‪80‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪58‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪71‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪41‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫‪85‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪67‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﺎﺟﻮش ﮔﻴﺎﻫﻲ‬
‫‪70‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪51‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪55‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪35‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫ﺑﻮﺗﻪﻫﺎي ﺻﺤﺮاﻳﻲ‪ :‬ﮔﻴﺎﻫﺎن اﺻﻠﻲ آن ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻮﺗﻪﻫﺎي ﻧﻤﻜﻲ و ﭼﻮبﻫﺎي‬
‫‪88‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪63‬‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ‬
‫ﭼﺮب‬
‫‪86‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪55‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪84‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪49‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫‪ : +‬ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎ ﺑﺮاي ﮔﺮوه ‪ A‬ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺑﻮﺗﻪﻫﺎي ﺻﺤﺮاﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪122‬‬

‫ﺟﺪول پ‪ - 2-2.‬ﻣﺨﺘﺼﺎت آﺑﻨﻤﻮد واﺣﺪ ﺑﻲﺑﻌﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ‪[43] SCS‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ زﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪه‬ ‫ﺗﺠﻤﻌﻲ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ زﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪه‬ ‫ﺗﺠﻤﻌﻲ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎ‬
‫‪ t‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ q‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ Qa ‬‬ ‫‪ t‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ q‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ Qa ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ Q ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ tp‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ Q ‬‬
‫‪ tr‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ qr‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ qr‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0/0‬‬ ‫‪0/000‬‬ ‫‪0/000‬‬ ‫‪1/7‬‬ ‫‪0/460‬‬ ‫‪0/790‬‬
‫‪0/1‬‬ ‫‪0/030‬‬ ‫‪0/001‬‬ ‫‪1/8‬‬ ‫‪0/390‬‬ ‫‪0/822‬‬
‫‪0/2‬‬ ‫‪0/100‬‬ ‫‪0/006‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪0/330‬‬ ‫‪0/849‬‬
‫‪0/3‬‬ ‫‪0/190‬‬ ‫‪0/017‬‬ ‫‪2/0‬‬ ‫‪0/280‬‬ ‫‪0/871‬‬
‫‪0/4‬‬ ‫‪0/310‬‬ ‫‪0/035‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫‪0/207‬‬ ‫‪0/908‬‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪0/470‬‬ ‫‪0/065‬‬ ‫‪2/4‬‬ ‫‪0/147‬‬ ‫‪0/934‬‬
‫‪0/6‬‬ ‫‪0/660‬‬ ‫‪0/107‬‬ ‫‪2/6‬‬ ‫‪0/107‬‬ ‫‪0/953‬‬
‫‪0/7‬‬ ‫‪0/820‬‬ ‫‪0/163‬‬ ‫‪2/8‬‬ ‫‪0/077‬‬ ‫‪0/967‬‬
‫‪0/8‬‬ ‫‪0/930‬‬ ‫‪0/228‬‬ ‫‪3/0‬‬ ‫‪0/055‬‬ ‫‪0/977‬‬
‫‪0/9‬‬ ‫‪0/990‬‬ ‫‪0/300‬‬ ‫‪3/2‬‬ ‫‪0/040‬‬ ‫‪0/984‬‬
‫‪1/0‬‬ ‫‪1/000‬‬ ‫‪0/375‬‬ ‫‪3/4‬‬ ‫‪0/029‬‬ ‫‪0/989‬‬
‫‪1/1‬‬ ‫‪0/990‬‬ ‫‪0/450‬‬ ‫‪3/6‬‬ ‫‪0/021‬‬ ‫‪0/993‬‬
‫‪1/2‬‬ ‫‪0/930‬‬ ‫‪0/522‬‬ ‫‪3/8‬‬ ‫‪0/015‬‬ ‫‪0/995‬‬
‫‪1/3‬‬ ‫‪0/860‬‬ ‫‪0/589‬‬ ‫‪4/0‬‬ ‫‪0/011‬‬ ‫‪0/997‬‬
‫‪1/4‬‬ ‫‪0/780‬‬ ‫‪0/650‬‬ ‫‪4/5‬‬ ‫‪0/005‬‬ ‫‪0/999‬‬
‫‪1/5‬‬ ‫‪0/680‬‬ ‫‪0/705‬‬ ‫‪5/0‬‬ ‫‪0/000‬‬ ‫‪1/000‬‬
‫‪1/6‬‬ ‫‪0/560‬‬ ‫‪0/751‬‬

‫ﺟﺪول پ‪ -3-2 .‬ﺑﺮآورد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ CN‬و *‪[43] p‬‬

‫‪CN‬‬ ‫*‪P‬‬ ‫‪CN‬‬ ‫*‪P‬‬ ‫‪CN‬‬ ‫*‪P‬‬ ‫‪CN‬‬ ‫*‪P‬‬ ‫‪CN‬‬ ‫*‪P‬‬
‫)ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ(‬ ‫)ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ(‬ ‫)ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ(‬ ‫)ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ(‬ ‫)ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ(‬
‫‪44‬‬ ‫‪64/52‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪36/83‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪19/81‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪8/38‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪0/00‬‬
‫‪43‬‬ ‫‪67/06‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪38/35‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪20/83‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪8/89‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪0/51‬‬
‫‪42‬‬ ‫‪70/10‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪39/88‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪21/84‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪9/65.‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪1/02‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪73/15‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪41/66‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪22/86‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪10/41‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪1/52‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪76/2‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪43/18‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪23/88‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪11/18‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪1/08‬‬
‫‪39‬‬ ‫‪79/25‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪44/96‬‬ ‫‪67‬‬ ‫‪24/89‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪11/94‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪2/03‬‬
‫‪38‬‬ ‫‪82/80‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪46/99‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪26/16‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪12/70‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪2/79‬‬
‫‪37‬‬ ‫‪86/36‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪48/77‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪27/43‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪13/46‬‬ ‫‪93‬‬ ‫‪3/30‬‬
‫‪36‬‬ ‫‪90/42‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪50/8‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪28/45‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪14/22‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪3/81‬‬
‫‪35‬‬ ‫‪94/49‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪52/83‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪29/72‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪15/24‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪4/32‬‬
‫‪34‬‬ ‫‪98/55‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪54/86‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪31/24‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪16/00‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪5/08‬‬
‫‪33‬‬ ‫‪103/12‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪57/40‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪32/51‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪17/02‬‬ ‫‪89‬‬ ‫‪5/59‬‬
‫‪32‬‬ ‫‪107/70‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪59/44‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪33/78‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪17/78‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪6/35‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪112/78‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪61/78‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪35/31‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪18/80‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪6/86‬‬
‫‪123‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 2‬ﺟﺪولﻫﺎ و ﺷﻜﻞﻫﺎ‬

‫]‪[43‬‬ ‫ﺟﺪول پ‪ - 4 -2.‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ و ﻧﺴﺒﺖ ‪T0 / Tp‬‬

‫‪To/Tp‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ‬
‫‪75‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1/5‬‬ ‫‪1‬‬
‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪1‬‬
‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪2‬‬
‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪3‬‬
‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪4‬‬
‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪5‬‬

‫ﺟﺪول پ‪ - 5-2.‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻴﻦ ﺑﺎرش ﺷﺶ ﺳﺎﻋﺘﻪ و ﺑﻴﺶ از ﺷﺶ ﺳﺎﻋﺖ ]‪[43‬‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪124‬‬

‫ﺟﺪول پ‪ -6-2.‬آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﻤﺎره ‪[43] 1‬‬

‫ﺟﺪول پ‪ - 7-2.‬آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﻤﺎره ‪[43] 2‬‬

‫‪125‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 2‬ﺟﺪولﻫﺎ و ﺷﻜﻞﻫﺎ‬

‫ﺟﺪول پ‪ - 8 -2.‬آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﻤﺎره ‪[43] 3‬‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪126‬‬

‫ﺟﺪول پ‪ -9-2.‬آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼبﻫﺎيﺧﺎﻧﻮاده ﺷﻤﺎره ‪[43] 4‬‬

‫‪127‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 2‬ﺟﺪولﻫﺎ و ﺷﻜﻞﻫﺎ‬

‫ﺟﺪول پ‪ -10-2.‬آﺑﻨﻤﻮد ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ‪[43] 5‬‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ ‫‪128‬‬

‫ﺷﻜﻞ پ‪ -1 -2 .‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ CN‬و ارﺗﻔﺎع ﺑﺎرش ]‪[43‬‬

‫ﺷﻜﻞ پ‪ -2 -2.‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ T0‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ CN‬و‪[43] P‬‬

‫‪129‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ - 2‬ﺟﺪولﻫﺎ و ﺷﻜﻞﻫﺎ‬

‫ﺷﻜﻞ پ‪ -3-2.‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺑﺮاي رﮔﺒﺎر ﺑﻴﺶ از ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ ]‪[43‬‬

‫ﺷﻜﻞ پ‪ -4 -2.‬ﻧﻤﻮدار اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ اﻟﮕﻮي رﮔﺒﺎر ﺑﺮاي رﺑﻊ اول و دوم ﺑﺎرش ]‪[43‬‬
‫‪131‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫‪ -1‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻛﺎرﺑﺮد روشﻫﺎي ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﻲ ‪ S.C.S‬و ﻣﻨﻄﻘﻲ آﺑﺨﻴﺰ‪ ،‬ﻃﺮح ﺗﻬﻴﻪ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻓﻨﻲ ﺻﻨﻌﺖ آب ﻛﺸﻮر ‪،‬‬
‫‪-60‬ن‪.1368 ،‬‬
‫‪ -2‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﻴﺰﻳﻮﮔﺮاﻓﻲ در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي آﺑﺨﻴﺰ‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺷﻤﺎره ‪، 160‬‬
‫‪.1375‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺮوﻣﻨﺪ ﻧﺴﺐ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻟﻮژي رﮔﺒﺎر در ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﭼﺎپ داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﻴﺪ ﭼﻤﺮان‪.1381 ،‬‬
‫‪ -4‬رﺿﺎﻳﻲ ﭘﮋﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺠﺖ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﻧﻴﺎ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﻮزﻳﻊ ﮔﺎﻣﺎي ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﻮزﻳﻊﻫﺎي ﻣﻨﺸﻌﺐ از آن ﺟﻬﺖ ﻛﺎرﺑﺮد در‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‪ ،‬ﭼﺎپ داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﻲ ﻣﺸﻬﺪ‪.1374 ،‬‬
‫‪ -5‬رﺿﺎﻳﻲ ﭘﮋﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺠﺖ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮد آﻣﺎر و اﺣﺘﻤﺎل در ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‪ ،‬ﭼﺎپ داﻧﺸﮕﺎه آزاد ﻣﺸﻬﺪ‪.1380 ،‬‬
‫‪ -6‬رﺿﺎﻳﻲ ﭘﮋﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺠﺖ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ دوازده ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻛﻮﻳﺮ ﺧﺎرﺗﻮران‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪ آب ﺟﻬﺎد ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺳﻤﻨﺎن‪.1369 ،‬‬
‫‪ -7‬ﺷﻤﺴﺎﻳﻲ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻟﻴﻚ ﺟﺮﻳﺎن آب در ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول ﻣﻬﻨﺪس زﻫﻜﺸﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪.1372 ،‬‬
‫‪ -8‬ﻃﺎﻫﺮي ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻃﺎﻫﺮ و ﺑﺰرگزاده‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻲ‪ ،‬ﺳﻴﻼبﻫﺎي ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺷﻬﺮﺳﺎزي و ﻣﻌﻤﺎري‬
‫اﻳﺮان‪.1375 ،‬‬
‫‪ -9‬ﻓﻬﻤﻲ‪ ،‬ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺣﻮﺿﻪﻫﺎي آﺑﺮﻳﺰ‪ ،‬ﺑﺨﺶ اول‪ ،‬ﺗﻤﺎب‪.1367 ،‬‬
‫‪ -10‬ﻗﺪﺳﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬ﻣﻬﺎرﺳﻴﻼب و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ زﻫﻜﺸﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺪرس‪.1377 ،‬‬
‫‪ -11‬ﻣﻮﺣﺪ داﻧﺶ‪ ،‬ﻋﻠﻲاﺻﻐﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‪ ،‬ﭼﺎپ اﻧﺘﺸﺎرات اﻣﻴﺮي‪.1366 ،‬‬
‫‪ -12‬ﻧﺠﻔﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ :‬ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ‪ -‬رواﻧﺎب‪ ،‬ﭼﺎپ اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.1381 ،‬‬
‫‪13- Adamowski, K. Regional analysis of annual maximum and partial duration flood data by non‬‬
‫‪parametric and L-moment methods. J. Hydrol., 229: 219-231, 2000.‬‬
‫‪14- Akan,A.O., Houghtalen, R.J. Urban Hydrology, Hydraulics and Storm quality: Engineering‬‬
‫‪Applications and Computer Modeling. John Wiley & Sons, Inc, New York, 392 pp, 2003.‬‬
‫‪15- Aron, G. Fractal concept used in time of concentration estimates, ASCE, J. Irrig. Drain. Eng., 117(5),‬‬
‫‪635-641, 1997.‬‬
‫‪16- Asquith, F. Precipitation areal- reduction factor estimation using an annual-maxima centered‬‬
‫‪approach. J. Hydrol., 230, 55-69, 2000.‬‬
‫‪17- Bed, B. Hydrology and Floodplane Analysis, Addison Werlag Publ., 1992.‬‬
‫‪18- Beven, K.J. Rainfall- Runoff Modeling, the Primer, Wiley Inter., 1995.‬‬
‫‪19- Bhaskar, N.R., Pardia, B.P., Nayak, A.K. Flood estimation for ungaged catchment using the GIUH.‬‬
‫‪ASCE, Water Resour. Plan. Manage., 123(4), 228-238, 1997.‬‬
‫‪20- Bras, R., Hydrology, Addison-Wesley, 1990.‬‬
‫‪21- Chien, Y. Catchment Runoff and Rational Formula, Water Resources Publications, 1992.‬‬
‫‪22- Chow,V.T., Maidment, D.R., Mays, L.W. Applied Hydrology, McGraw Hill Book Company, 1998.‬‬
‫‪23- Dingman, L. Physical Hydrology, Prentice Hall, 2002.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ‬ 132

24- Fong, X., Clevland, T., Thomson, D., Malla, R. Litreture Review on Time Parameters for
Hydrographs, Texas Department of Transportation, Project No. 0-4696, 2004.
25- Hosking, J.R.M. L-moments analysis and estimation of distribution using linear combination of order
statistics, J. Royal. Stat., Ser, B.52, 105-124, 1990.
26- Hosking, J.R.M., Wallis, J.R. Some statistics usefull in regional frequency analysis, Water Resour.
Res., 29, 271-281, 1993.
27- Linacre, E. Climate Data and Resources, Rout Lege Press, 1992.
28- Maidment, D.R. (ed.), Handbook of Hydrology, McGraw-Hill Book Company, 1993.
29- McCuen , Hydrological Analysis and Design, Prentice Hall, 1989.
30- Mutreja, K.N. Applied Hydrology, McGraw Hill Book Company, 1986.
31- Pattison, A., Ward, J.KJ.G., McMahon, T.A., Watson, B. Australian Rainfall and Runoff, A Guide to
Flood Estimation, Institue of Engineering, Australia, 1987.
32- Ponce, V.M. Engineering Hydrology, Prentice Hall, 1989.
33- Rao, R., Hamed, K.H., Flood Frequency Analysis, Crpress , 2000.
34- Raghunath, H.M., Hydrology, John Willy and Sons, 1991.
35- Raudkivi, A.J. Hydrology, an Advanced Introduction to Hydrological Processes and Modeling,
Pergamon Press, 1979.
36- Ritzema, H.P. Drainage Principles and Applications, ILRI Publication, 1994.
37- Rodriguez Iturbe, I., Fractal River Basin, Water Resour. Publ., 1997.
38- Rodriguez Iturbe, I., Mejia, M., The design of rainfall networks in time and space, Water Resour.
Res. 10(4), 713-728, 1974.
39- Rodriguez Iturbe, I., Mejia, M. On the transformation of point rainfall to areal rainfall, Water Resour.
Res. 10(4), 729-735, 1974.
40- Rodriguez Iturbe, I., Deveto, G., Valdes, J.B. Discharge response analysis and hydrologic simitarity,
the interrelation between geomorphobgic IUH and the storm charactrisic, Water Resour. Res. 15(6),
1435-1444, 1979.
41- Rodriguez Iturbe, I., Valdes, J.B. The geomorphologic structiure of hydrologic response, Water
Resour. Res. 15(6), 1409-1420, 1979.
42- SCS. A Method for Estimating Volume and Rate of Runoff in Small Watersheds, Soil Conservation
Service, 1973.
43- SCS. National Engineering Handbook, Section 4, Hydrology, Soil Conservation Service, 1985.
44- Shiaw, L. Glossary of Hydrology, Water Resour. Publ., 1992.
45- Singh, V.P. Derivation of time of concentration, J. Hydrol. 30, 147-165, 1976.
46- Sivapalan, M. and Bloschel, E. Transformation of point rainfall: IDF curves, J. Hydrol. 204, 150-167,
1998.
47- Straosiszkym, O. Applied Surface Hydrology, Water Resour. Publ., 1987.
48- Subramanya, K. Engineeriny Hydrology, Tata Mc-Graw Hill Book Company, 1989.
49- USBR SCS. Urban Hydrology for Small Watersheds, Soil Conservation Service, 1986.
50- USBR. Drainage Manual, A Water Resources Technical Publication. U.S. Department of the Interior,
Bureau of reclamation. 1984.
51- 51-Viessman, W.Jr., et al. Introduction to Hydrokogy, 2nd edition, Harper and Row Publisher,1997
52- WMO, Guide to Hydrological Practice, No. 168, World Meteorological Organization, 1983.
 ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮔﺮاﻣﻲ‬

‫دﻓﺘﺮﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻴﺶ از ﺳﻲ ﺳـﺎل ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ‬

‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﺧﻮد‪ ،‬اﻓﺰون ﺑﺮ ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﻋﻨﻮان ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ‪-‬ﻓﻨﻲ‪ ،‬در ﻗﺎﻟﺐ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣـﻪ‪ ،‬ﺿـﺎﺑﻄﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻴـﺎر‪،‬‬

‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺄﻟﻴﻒ و ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ و اﺑﻼغ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﭘﻴﻮﺳﺖ‬

‫در راﺳﺘﺎي ﻣﻮارد ﻳﺎد ﺷﺪه ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺎ در راه ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﮔﺴﺘﺮش ﻋﻠﻮم در ﻛـﺸﻮر و ﺑﻬﺒـﻮد ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬

‫ﻋﻤﺮاﻧـﻲ ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﺑـﺮده ﺷـﻮد‪ .‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﻧـﺸﺮﻳﺎت ﻣﻨﺘـﺸﺮ ﺷـﺪه در ﺳـﺎلﻫـﺎي اﺧﻴـﺮ در ﺳـﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘـﻲ‬

‫‪ http://tec.mporg.ir‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫دﻓﺘﺮﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ‬

 Islamic Republic of Iran
Vice Presidency for Strategic Planning and Supervision

Guide Lines for Estimating

Runoff for Design of Irrigation
and Drainage Networks

No.519

Office of Deputy for Strategic Supervision Ministry of Energy

Bureau of Technical Execution System Bureau of Engineering and Technical
Criterias for Water and Wastewater
http://tec.mporg.ir http://seso.moe.org.ir

2010
 ‫اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ‬

‫ﺑﺎ ﻋﻨﻮان » راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮآورد رواﻧﺎب در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷـﺒﻜﻪﻫـﺎي‬

‫آﺑﻴﺎري و زﻫﻜﺸﻲ« ﺑـﻪ وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي ﺣﻮﺿـﻪ آﺑﺮﻳـﺰ‪ ،‬ﺗﺠﺰﻳـﻪ و‬
‫ﺗﺤﻠﻴــﻞ رﮔﺒﺎرﻫــﺎ‪ ،‬روشﻫــﺎي ﺑــﺮ آورد ﺳــﻴﻼب ﺑــﻪ روشﻫــﺎي‬
‫ﻣﻨﻄﻘــــﻲ‪ ،‬ﻣــــﻚﻣــــﺚ‪ ،‬ﺳــــﺎﻳﭙﺮس‪-‬ﻛﺮﻳــــﻚ‪ ،‬ﻛــــﻮك‪،‬‬
‫‪ NGIUH، SCS‬ﻣﻲﭘﺮدازد و ﻫـﺪف از ﺗﻬﻴـﻪ اﻳـﻦ راﻫﻨﻤـﺎ‪،‬‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار رواﻧﺎب و در ﻧﺘﻴﺠﻪ زﻫﻜـﺶﻫـﺎ و آﺑﺮوﻫـﺎي ﻻزم و‬
‫ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﭘﻞﻫﺎ و آﺑﺮوﻫﺎ در ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي آﺑﻴﺎري و‬
‫زﻫﻜﺸﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬