‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‬

‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‬

‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻋﻤﺮاﻧﻲ‬

‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺷﻤﺎره ‪449‬‬

‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي‬

‫دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ‬

‫‪www.nezamfani.ir‬‬

‫‪1388‬‬
 ‫اﺻﻼح ﻣﺪارك ﻓﻨﻲ‬

‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮔﺮاﻣﻲ‬
‫دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺮ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ‬
‫ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻛﺮده و آن را ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺸﻮر ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻼش ﻓﺮاوان‪ ،‬اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﺼﻮن از‬
‫اﻳﺮادﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻏﻠﻂﻫﺎي ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻓﻨﻲ‪ ،‬اﺑﻬﺎم‪ ،‬اﻳﻬﺎم و اﺷﻜﺎﻻت ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫از اﻳﻦرو‪ ،‬از ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮔﺮاﻣﻲ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ دارد در ﺻﻮرت ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻳﺮاد و اﺷﻜﺎل ﻓﻨﻲ ﻣﺮاﺗﺐ را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت زﻳـﺮ‬
‫ﮔﺰارش ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪:‬‬
‫ﺷﻤﺎره ﺑﻨﺪ و ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪-1‬‬
‫اﻳﺮاد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻴﺎن دارﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن ﻣﺘﻦ اﺻﻼح ﺷﺪه را ﺑﺮاي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ارﺳﺎل ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪-3‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺗﻤﺎس اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ذﻛﺮ ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪-4‬‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن اﻳﻦ دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺮﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ را ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﻮده و اﻗﺪام ﻣﻘﺘﻀﻲ را ﻣﻌﻤﻮل ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ از ﻫﻤﻜﺎري و دﻗﺖ ﻧﻈﺮ ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ ﻗﺪرداﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﻴﺪان ﺑﻬﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺻﻔﻲﻋﻠﻲﺷﺎه‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻠﻔﻦ ‪ ،33271‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي و‬
‫ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ‬
‫‪Email: info@nezamfani.ir‬‬ ‫‪web: www.nezamfani.ir‬‬
 ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤﻲ در اﺟﺮاي ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ دارﻧﺪ و اﻣﺮوزه ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻫﻴﭻ ﭘﺮوژه ﻋﻤﺮاﻧﻲ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ‪ ،‬در اﺟﺮاي ﺻﺤﻴﺢ ﻛﺎر ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ زﻳﺎد‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻲﺗﻮان ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺑﺰرگ را در ﻣـﺪت زﻣـﺎن ﻛﻤـﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان اﺟﺮا ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺸﻜﻼت اﺟﺮاﻳﻲ و ﻣﺨﺎﻃﺮات ﻣﺮﺑﻮط‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣﺎﺷـﻴﻦﻫـﺎي‬
‫وﻳﮋه و ﺳﻔﺎرﺷﻲ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺧﻲ از ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎي ﺧﺎص ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ روﻧﺪ ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﺮوژه ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ از ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ ﻳـﻚ ﭘـﺮوژه و از وﻇـﺎﻳﻒ ﻣـﺪﻳﺮان ﭘـﺮوژه اﺳـﺖ‪ .‬اﻧﺘﺨـﺎب ﻧﺎدرﺳـﺖ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪي ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻓﺰاﻳﺶ زﻣﺎن و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺮوژه و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب اﺟﺮاي ﭘﺮوژه را در ﭘـﻲ ﺧﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺮوژه و ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﻤﻮدن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﻛﻤﻚ ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬روﻧﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻮع ﭘﺮوژه ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاردي ﻧﻈﻴﺮ ﺑﺎزدﻫﻲ )راﻧﺪﻣﺎن(‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﻨﻲ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻣﺎﺷـﻴﻦ و ﺳـﺎﻳﺮ ﻣـﻮارد‬
‫ارﺗﺒﺎط دارد‪ .‬ﻫﺪف از اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪ ،‬اراﻳﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ و ﻛﻤﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم ﻳـﻚ ﻛـﺎر ﻋﻤﺮاﻧـﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ اول )ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ(‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷـﻴﻦآﻻت ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ از ﻣﻨﻈـﺮ اﻗﺘﺼـﺎدي و‬
‫ﻓﻨﻲ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺼﻞ در ﺑﺮدارﻧﺪه ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺼـﻞ‬
‫دوم )ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت( ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻧﻈﻴﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫در اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺨﺎرج ﺗﻤﻠﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﻬﻼك و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬روﻏﻦ‪ ،‬ﻻﺳﺘﻴﻚ‪ ،‬ﻗﻄﻌـﺎت‬
‫ﻳﺪﻛﻲ و ﻏﻴﺮه ﺑﻮده و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬ﻓﺼﻞ ﺳﻮم )ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﻲ‪ ،‬روﺷﻬﺎي اﺟﺮا و اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎوﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت( ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻚ و ﺳﭙﺲ ﻧﺎوﮔﺎﻧﻲ ﺑﻮده و ﺑﺎ داﺷﺘﻦ اﺣﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫و ﻣﺪت زﻣﺎن اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﻲ و اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺎوﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮدن راﻧﺪﻣﺎن اﺳﻤﻲ‬
‫و واﻗﻌﻲ ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻚ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻠﻜﺮد آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮوﻫﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ در اداﻣـﻪ ﻣﺒﺤـﺚ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻧﻮﻳﻦ در اﻧﺠﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﺎوﮔﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و در اﻧﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﭘﺮوژه واﻗﻌﻲ ﻧﺎوﮔـﺎن ﺑﻬﻴﻨـﻪ و‬
‫ﻣﻄﻠﻮب ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﻌﺎون ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي‬

‫‪1388‬‬
 ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻋﻤﺮاﻧﻲ‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺷﻤﺎره ‪449‬‬

‫ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه‪:‬‬
‫اﻳــﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋــﻪ ﺑــﻪ وﺳــﻴﻠﻪ ﺷــﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳــﻴﻦ ﻣﺸــﺎور ﻣﻬــﺎب ﻗــﺪس ﺑــﺎ ﻫﻤﻜــﺎري آﻗﺎﻳــﺎن ﻣﻬﻨــﺪس اﺣﺴــﺎن ﻓﺮﺻــﺖﻛــﺎر‪،‬‬
‫ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﻴﺪ ﭘﺮﭼﻤﻲ ﺟﻼل و ﻣﻬﻨﺪس ﻳﻮﺳﻒ ﻓﺮوزاﻧﻔﺮ ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺪﻳﺮ ﻃﺮح‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن ﻣﺸﺎور آوﻧﺪ ﻃﺮح ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺪﻳﺮ ﻃﺮح‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺮات ﻣﺘﺨﺼﺼـﻴﻦ ذﻳـﺮﺑﻂ ﻧﺸـﺮﻳﻪ ﺣﺎﺿـﺮ را ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ و اﺻﻼح ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﻤﻴﺘﻪ راﻫﺒﺮي و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻧﻬﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻛﻨﺘﺮل و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻧﻬﺎﻳﻲ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎ آﻗﺎﻳﺎن دﻛﺘﺮ ﺳﻴﺪ ﺟﻮاد ﻗﺎﻧﻊﻓﺮ ﻣﻌﺎون دﻓﺘﺮ و ﻣﻬﻨـﺪس ﻣﺼـﻄﻔﻲ اﺷـﺠﻊﻣﻬـﺪوي‬
‫رﻳﻴﺲ ﮔﺮوه دﻓﺘﺮ اﻣﻮرﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮﭘﺬﻳﺮي ﻧﺎﺷﻲ از زﻟﺰﻟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه‪:‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ و ﻫﻤﻜﺎري آﻗﺎﻳﺎن ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺣﺪادي‪ ،‬ﺳﻴﺪﻣﺮﺗﻀﻲ ﺣﺴﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ رﺣﻴﻤﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﺮﺿـﺎﻟﻮ‪ ،‬ﻋﻠـﻲ‬
‫اﻛﺒﺮ ﺑﺮزﮔﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ رﺟﺒﻲ‪ ،‬ﺣﺴﺎم دﻫﻘﺎن‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﺑﺮﻫﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﺿﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﭘﻮﻳﺎ ﻋﺒﺎﺳﭙﻮر ﻧﺎدري‪ ،‬ﻳﻌﻘﻮب ﻓﺮﻧﺎم‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻋﺼـﺎره‪ ،‬ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫ﻧﻴﻜﭙﻮر‪ ،‬ﻓﺮﻳﺪ ﻣﺮادي‪ ،‬ﻫﺎدي ﻓﻀﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻬﺪي ﻣﺤﻤﺪي و ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﺳﻤﺎﻧﻪ ﻗﺎﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺘﺮا ﺑﺨﺘﻴﺎري و آرزو اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ : 1‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫‪ -1-1‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ‪1.............................................................................................................‬‬
‫‪ -1-1-1‬ﺑﺎزدﻫﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ‪1.................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-1-1‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﻲ ﭘﺮوژه ‪6..............................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-1-1‬ﻧﻮع ﻛﺎر ‪6....................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-1-1‬ﺣﺠﻢ ﻛﺎر‪6..................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-1-1‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ‪6....................................................................................................‬‬
‫‪ -6-1-1‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﭘﺮوژه ‪6.....................................................................................................................................‬‬
‫‪ -7-1-1‬ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﺮوژه ‪7.............................................................................................................................................‬‬
‫‪ -8-1-1‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪7....................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-1‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎر ‪7..........................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-2-1‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ‪7.............................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-2-1‬زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي ‪7..................................................................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ : 2‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬
‫‪ -1-2‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪11...........................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-2‬ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺮﻳﺪاري و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺗﻤﻠﻚ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ‪11.............................‬‬
‫‪ -1-2-2‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ‪13..................................................................................‬‬
‫‪ -3-2‬ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ‪24........................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-2‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ‪27.........................................................................................................‬‬
‫‪ -5-2‬ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ‪30..........................................................................................................................‬‬
‫‪ -6-2‬اﻧﻮاع روﺷﻬﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ‪35...........................................‬‬
‫‪ -7-2‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ‪44...........................................................................................................‬‬
‫‪ -8-2‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺨﺎرج ﺗﻤﻠﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ روﺷﻬﺎي دﻳﮕﺮ ‪52..................................................................‬‬
‫‪ -9-2‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﻮﺛﺮ در ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ‪56........................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ : 3‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﻲ‪ ،‬روﺷﻬﺎي اﺟﺮا و اﻧﺘﺨﺎب ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎوﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫‪ -1-3‬روش ﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ‪59........................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺗﻼف زﻣﺎن در اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ‪60........................................................................................................‬‬
‫‪ -1-2-3‬ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن ﻣﺪت ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ ‪60.......................................................‬‬
 ‫‪ -2-2-3‬ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن ﻣﺪت ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ‪60 ....................................................‬‬
‫‪ -3-3‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ‪61 .....................................................................................‬‬
‫‪ -1-3-3‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ‪61 ............................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-3-3‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت‪63 ......................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-3-3‬ﺑﺮآورد ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ‪64 .............................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-3-3‬ﻣﺸﺨﺼﺎت اﻧﻮاع ﺧﺎك ‪70 .............................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-3‬راﻧﺪﻣﺎن اﺳﻤﻲ و واﻗﻌﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ‪72 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ -1-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‪73 ..........................................................................................‬‬
‫‪ -2-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﮔﺮﻳﺪر ‪76 .................................................................................................. :‬‬
‫‪ -3-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻟﻮدر ‪78 ........................................................................................................‬‬
‫‪ -4-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻏﻠﺘﻚ ‪83 .....................................................................................................‬‬
‫‪ -5-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎك ﺑﻮﻟﺪوزر ‪84 ....................................................................................................‬‬
‫‪ -6-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻛﺎﻣﻴﻮن ‪89 .....................................................................................‬‬
‫‪ -7-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ‪96 ................................................................................................‬‬
‫‪ -5-3‬ارﺗﺒﺎط ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻫﻤﻜﺎر ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺧﺎﻛﻲ ‪104 ...........................................................................................‬‬
‫‪ -6-3‬ارﺗﺒﺎط ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ‪109 ...................................................................................................‬‬
‫‪ –1-6-3‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺧﻄﻲ ‪111 ..........................................................................................................‬‬
‫‪ -2-6-3‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺧﺒﺮه )‪114 .................................................................................. (expert system‬‬
‫‪ -7-3‬ارﺗﺒﺎط ﻣﺎ ﺑﻴﻦ زﻣﺎن اﺟﺮاي ﭘﺮوژه و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ‪115 .............................................................................‬‬
‫‪ -1-7-3‬ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﺮوه ﻛﺎر و ﺗﺤﻠﻴﻞ آن از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺰﻳﻨﻪ )‪117 ............................................ (Cost Index‬‬
‫‪ -2-7-3‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‪118 ............................................................................................................‬‬
‫‪ -8-3‬اﻧﺘﺨﺎب ﺻﺤﻴﺢ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ و ﺗﻌﺪاد ‪120 ...............................................................................................‬‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪128 ................................................................................................................................................................ 1‬‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪129 ................................................................................................................................................................. 2‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪-‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫ﻓﺼﻞ اول ‪ -‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻈﻴﻢ ﭘﺮوژهﻫﺎ ﺳﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و ﻓﻦآوري اﺟﺮا‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﻫﻨﻮز ﻧﻴﺰ اﺣﺘﻴﺎج‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ دارﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺑﺎ ازدﻳﺎد ﺣﺠﻢ ﭘﺮوژهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ داراي ﺷـﺎﺧﻪﻫـﺎي ﮔﺴـﺘﺮدهاي ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬زﻳـﺮا ﻫـﺮ ﻛـﺪام از‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺮوژه اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﺗﺨﺼﺺ وﻳﮋه و ﺧﺎص ﺧﻮد دارد‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﻧﻴﺰ از ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻋﻠﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ در ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋه ﺧﻮد را ﭘﻴﺪا ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي ﻋﻠﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﭘﺮوژه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ اﻧﺘﺨـﺎب ﻣﺎﺷـﻴﻦآﻻت ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺟﺮاي ﺻﺤﻴﺢ ﭘﺮوژه‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﺎدهاي ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﭘﺮوژه و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﻞ ﭘﺮوژه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺎدرﺳـﺖ ﻣﺎﺷـﻴﻦآﻻت ﺑـﺮ ﻣﺸـﻜﻼت ﻣـﺎ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺰود‪ .‬ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ دﻗﻴﻖ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ اﻧﺘﺨـﺎب ﻣﺎﺷـﻴﻦآﻻت داﺷـﺖ و ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ آن‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ و اﻃﻼع ﺻﺤﻴﺢ از ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪ -1-1‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫‪ -1-1-1‬ﺑﺎزدﻫﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬
‫ﺑﺎزدﻫﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ روش ﻋﻠﻤﻲ و ﻳﺎ ﺑﺎ روش راﻳﺞ آن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺎزدﻫﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻘﺪار ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﺎر ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم ﺗﻮﺳﻂ آن‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺑﺎزدﻫﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻋﺪدي ﺑﻴﻦ ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 1‬و در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ درﺻﺪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﻮد ﺑﻴﻦ ‪ %0‬ﺗﺎ ‪ %100‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ راﻳﺞ‪ :‬ﺑﺎزدﻫﻲ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﻴﻦ در واﺣﺪ زﻣﺎن‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﻠﻤـﻲ ﺗـﻮان اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ در اﻧﺠﺎم ﻣﻘﺪار ﻛﺎر ﻣﺸﺨﺺ در واﺣﺪ زﻣﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺗﻌﺮﻳـﻒ اﺳـﺘﻔﺎده و رواج ﺑﻴﺸـﺘﺮي در‬
‫ﻛﺎرﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ دارد‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از دﺳﺖاﻧﺪرﻛﺎران ﻛﺎرﮔﺎهﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪" :‬ﺑﺎزدﻫﻲ ﻣﺎﺷـﻴﻦ اﻟـﻒ ﺑﻴﺸـﺘﺮ از‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ب اﺳﺖ" ﻣﻨﻈﻮر اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ اﻟﻒ ﺗﻮان و ﻛﺎرآﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﻣﺎﺷﻴﻦ ب ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻛﺎري ﻣﺸـﺨﺺ و ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﺷـﺪه در‬
‫زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ دارد‪.‬‬
‫ﺑﺎزدﻫﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮع و ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬اﭘﺮاﺗﻮرﻫﺎ و ﻧﺤﻮه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻠﻲ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﻴﻦ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻛﺎر‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬دو ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺪﻳﺪ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺑﺎزدﻫﻲ ﺣﺪاﻛﺜﺮ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻴﻦ ﻛﻠﻴﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻛﺎر‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و ﻫﻤﻜﺎري ﻛﺎﻓﻲ و ﻛﺎﻣﻞ ﻛـﺎري وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺷـﺮاﻳﻂ‬ ‫‪-‬‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻧﻴﺰ آﻣﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎزدﻫﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﻤﻜﻦ ﺧﻮد ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎً آن را ﺑﺎزدﻫﻲ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزدﻫﻲ ﻋﺎدي‪ :‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدي ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻣﻠﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﻧﻘﺺ در اﻳﺠﺎد ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و ﺗﻮﻗﻒﻫﺎي ﻛﻮﺗـﺎه و ﻧﻈـﺎﻳﺮ آن‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫ﺑﺎزدﻫﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮي ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ آن را ﺑﺎزدﻫﻲ ﻋﺎدي ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪2‬‬

‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ دو ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ در واﻗﻊ ﺑﺎزدﻫﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎزدﻫﻲ ﻋﺎدي ﺑﻪ ﺑﺎزدﻫﻲ‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در ﺑﺎزدﻫﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺗﺄﺛﻴﺮ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت آﺷﻜﺎر و ﻳﺎ ﭘﻨﻬﺎن اﺛﺮ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ -‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ارﺗﻔﺎع ﻛﺎرﮔﺎه‬
‫ارﺗﻔﺎع از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ ﺑﺎزدﻫﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮ روي ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛـﻪ ﻫـﺮ ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﺗـﺎﺛﻴﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ اﺑﺘﺪا اﻧﻮاع روشﻫﺎي ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ﻳﺎ ﺟﻠﻮ ﺑﺮﻧﺪه اﺑﺰار و ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﻪ ﺳﻪ روش ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ :‬ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و اﺑﺰار ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛـﺎر ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﺑﻴـﻞ‪ ،‬ﻛﻠﻨـﮓ‪ ،‬ﭼﻜـﺶ‪ ،‬ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﺟﺮاﺛﻘﺎﻟﻬﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻧﻈﻴﺮ ﺗﻲ ﻓﻮر‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‪ :‬ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوي اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ درﻳـﻞﻫـﺎي ﺑﺮﻗـﻲ‪ .‬ﺑﻌﻀـﻲ از‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﺰرگ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻟﻜﺘﺮوﻣﻮﺗﻮر ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ دﺳﺘﮕﺎه ﺣﻔﺎري ﺗﻮﻧﻞ‪.‬‬
‫ج – ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي اﺣﺘﺮاﻗﻲ‪ :‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهاي از ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده در ﻛﺎرﻫـﺎي ﻋﻤﺮاﻧـﻲ از ﻣﻮﺗﻮرﻫـﺎي اﺣﺘﺮاﻗـﻲ اﺳـﺘﻔﺎده‬

‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻨﺰﻳﻦ و ﻳﺎ ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻛﺎر اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻫﻮا دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺗـﺎﻣﻴﻦ ﻫـﻮاي اﻳـﻦ ﻣﻮﺗﻮرﻫـﺎ را‬
‫اﺻﻄﻼﺣﺎً ﺗﻨﻔﺲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي اﺣﺘﺮاﻗﻲ از ﻧﻈﺮ ﺗﻨﻔﺲ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪.1‬ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﺑﺎ ﺗﻨﻔﺲ آزاد‪:‬در اﻳﻦ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ‪ ،‬در زﻣﺎن ﻣﻜﺶ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺧﻼ ﻧﺴﺒﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮﺗﻮر ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﻫـﻮاي ﺑﻴـﺮون‬
‫ﻛﻪ ﻓﺸﺎرش ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻮاي درون اﺳﺖ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺻﺎﻓﻲ ﻫﻮا ﺑﻪ درون ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻜﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪.2‬ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﺑﺎ ﺗﻨﻔﺲ اﺟﺒﺎري‪:‬اﻳﻦ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺗﻮرﺑﻮ ﺷﺎرژ‪ :‬در اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻫﻮاي ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﻣﻮﺗـﻮر ﺑﺮﺳـﺎﻧﻨﺪ ﺗـﺎ ﺗـﺮاﻛﻢ ﻫـﻮا ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺷـﻮد‪ ،‬از‬ ‫‪-‬‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻮرﺑﻮ ﺷﺎرژ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻘﺪاري ﻫﻮاي اﺿﺎﻓﻲ وارد ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻲﺷﻮد و از ﻃﺮﻓﻲ‪ ،‬ﺗﺰرﻳﻖ ﺳﻮﺧﺖ از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫اﻧﮋﻛﺘﻮر ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ %18‬ﺗﺎ ‪ %25‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗﻮرﺑﻮ ﺷﺎرژ از دو ﭘﺮه ﻛﻪ در ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻳﻚ ﺷﻔﺖ ﻧﺼـﺐ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻳﻜﻲ از ﭘﺮهﻫﺎ ﻛﺎر ﺗﻮرﺑﻴﻦ و دﻳﮕﺮي ﻛﺎر ﭘﻤﭗ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﭘﺮهﻫﺎي ﺗﻮرﺑﻴﻦ از دود ﺧﺮوﺟـﻲ ﻣﻮﺗـﻮر ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ درﻣﻲآﻳﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪن ﺷﻔﺖ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ ﭼﺮﺧﻴﺪن ﺷﻔﺖ‪ ،‬ﭘﻤﭗ ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ درﻣﻲآﻳﺪ و ﻫﻮاي ﺻـﺎف ﺷـﺪه را از ﺻـﺎﻓﻲ ﻫـﻮا‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ دوران ﻣﺤﻮر ﺗﻮرﺑﻮ ﺷﺎرژ ﺑﻪ ‪ 50000‬ﺗﺎ ‪ 100000‬دور در دﻗﻴﻘﻪ ﻣﻲرﺳـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ دﺳـﺘﮕﺎه‪،‬‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺴﻴﺎر ﻇﺮﻳﻔﻲ اﺳﺖ و در ﺗﺎﻣﻴﻦ و ﻧﮕﻬﺪاري آن ﺑﺎﻳﺪ دﻗﺖ ﻛﺎﻓﻲ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮﭘﺮ ﺷﺎرژ‪ :‬اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮرﺑﻮ ﺷﺎرژ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺗﻔﺎوت آن در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺮﺧﺶ ﭘﺮهﻫـﺎي ﺷـﺎرژ ﺗﻮﺳـﻂ‬ ‫‪-‬‬
‫ﺗﺴﻤﻪ و ﻳﺎ ﭼﺮخ دﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺄﺛﻴﺮ ارﺗﻔﺎع ﻛﺎرﮔﺎه در ﺑﺎزدﻫﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ارﺗﻔﺎع ﻛﺎرﮔﺎه‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻫﻮا ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮ روي ﻧﺤﻮه ﻛﺎر ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي اﺣﺘﺮاﻗﻲ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﺎزﻧﺪهﻫﺎي‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‪ ،‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع از ﺳﻄﺢ درﻳﺎ را اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر‪،‬‬
‫‪3‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪-‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫در ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 1000‬ﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ درﻳﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 300‬ﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺮاﺑﺮ ‪ %3‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﻣـﻲﺗـﻮان ﻧﻴـﺮوي‬
‫ﻛﺸﺶ ﻣﻮﺗﻮر را ﺑﺎ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬
‫⎞‪⎛ H − ١٠٠٠‬‬
‫⎜‪١٠٠− ٣‬‬ ‫⎟‬
‫‪PH = P.‬‬ ‫⎠ ‪⎝ ٣٠٠‬‬
‫‪١٠٠‬‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل ‪ P‬ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر‪ H ،‬ارﺗﻔﺎع ﻛﺎرﮔﺎه از ﺳﻄﺢ درﻳﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ و ‪ PH‬ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر در ارﺗﻔﺎع ‪ H‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺗﻮر آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻮرﺑﻮ ﺷﺎرژ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎدر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ارﺗﻔﺎع ‪ 3000‬ﻣﺘﺮي‪ ،‬ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ ﻣﻮﺗﻮر‬
‫آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ اﻓﺖ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﺄﺛﻴﺮ درﺟﻪ ﺣﺮارت‬
‫درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺮ راﻧﺪﻣﺎن ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي دﻳﺰﻟﻲ و ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺑـﺮ راﻧـﺪﻣﺎن ﻣﻮﺗﻮرﻫـﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﺛﺮ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي دﻳﺰﻟﻲ در درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﻴﺶ از ‪ 15/5‬درﺟﻪ و ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 15/5‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد اﻓـﺖ ﭘﻴـﺪا‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و اﻳﻦ اﻓﺖ ﺑﺎ ﻫﺮ ده درﺟﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺣﺪود ‪ %2‬از راﻧﺪﻣﺎن ﻣﻮﺗﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ راﺑﻄﻪ زﻳـﺮ ﻧﺸـﺎن‬
‫داد‪.‬‬
‫‪T − ١٥.٥‬‬
‫‪١٠٠ − ٢‬‬
‫‪١٠‬‬
‫‪PT = P.‬‬
‫‪١٠٠‬‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل ‪ P‬ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر‪ T ،‬دﻣﺎي ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد و ‪ PT‬ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر در دﻣﺎي ‪ T‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﻪ ﺳﺰاﻳﻲ در راﻧﺪﻣﺎن آن دارد‪ .‬اﻧﻮاع ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺣﺮﻛﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭼﺮخ ﻓﻮﻻدي ‪ -2‬ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ‪ -3‬ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي ‪ -4‬ﻛﺎﺑﻞ‬
‫ﻫﺮ ﻛﺪام از ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺣﺮﻛﺘﻲ ﻣﺰاﻳﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻳﺐ و ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﻮد را دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺮﻛﺘﻲ ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي ﺑﺮاي ﻣﺤﻞﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك آﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮده و اﻣﻜﺎن ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎ ﭼﺮخﻫﺎي ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ و ﻓﻮﻻدي وﺟـﻮد ﻧـﺪارد اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﭼـﺮخﻫـﺎي‬
‫ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ﺑﺮاي ﻣﺤﻞﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺧﺎك آﻧﻬﺎ ﭼﺴﺒﻨﺪه اﺳﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺮﻛﺘـﻲ ﻣﺎﺷـﻴﻦ‬
‫در ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ و ﺑﺮ روي راﻧﺪﻣﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ ﻋـﻮاﻣﻠﻲ ﻛـﻪ در راﻧـﺪﻣﺎن ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﺗـﺎﺛﻴﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺬارد ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺮﻛﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺶ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﻴﺮوي ﻣﻘﺎوم در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺮوع ﺣﺮﻛﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﻳﺠﺎد آن ﻧﺎﻫﻤﻮاري ﻣﺴﻴﺮ‪ ،‬ﻋﺪم ﺗﺮاﻛﻢ ﺻﺤﻴﺢ‬
‫ﺟﺎده‪ ،‬ﻓﺮو رﻓﺘﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﻣﺴﻴﺮ ﺣﺮﻛﺖ و ﻧﻮع ﺧﺎك ﺳﻄﺢ ﺟﺎده اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺶ ﻻزم ﺑـﺮاي‬
‫ﺷﺮوع ﺣﺮﻛﺖ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ ﺑﺮاي ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ﻛﻪ در روي ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﺗﺮاز‪ ،‬ﺻﺎف و ﺗﺨﺖ ﻗﺮار دارد ﺣﺪوداً‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ 20‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺗﻦ از وزن ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ .‬ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 2/5‬ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻧﻔﻮذ ﻻﺳﺘﻴﻚ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻘﻠﻴﻪ در زﻣﻴﻦ ‪ 15‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑـﻪ‬
‫ازاي ﻫﺮ ﺗﻦ وزن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ اﻓﺰوده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﺿﺮﻳﺒﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺿﺮﻳﺐ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ )‪ (r‬را ﺑﺎ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪4‬‬

‫‪r = ٢٠ + ١٥n‬‬
‫ﻛﻪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‪ n‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻧﻔﻮذ ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﺧﺎك ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻳﻨﭻ )‪ 2/5‬ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ( و ‪ r‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﻣﻘﺪار ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸـﻲ‬
‫ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺗﻦ از وزن ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺻﻒ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ را از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪R r = r. W‬‬
‫در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 1-1‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﻫﺮ ﺗﻦ ﺑﺮاي اﻧﻮاع روﻳﻪ زﻣﻴﻦ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -1-1‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ ﺑﺮاي اﻧﻮاع ﺳﻄﻮح‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ‬
‫ﻧﻮع و ﻣﺸﺨﺼﺎت روﻳﻪ و ﺳﻄﺢ ﺟﺎده‬
‫)‪(Kg/ton‬‬
‫‪20‬‬ ‫آﺳﻔﺎﻟﺖ ﻳﺎ ﺑﺘﻦ‬
‫‪30‬‬ ‫ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻜﻢ‪ ،‬ﺻﺎف و ﺗﺎ ﺣﺪي اﻧﻌﻄﺎفﻧﺎﭘﺬﻳﺮ زﻳﺮ ﺑﺎر‬
‫‪40‬‬ ‫ﺧﺎﻛﻲ آب ﭘﺎﺷﻲ ﻧﺸﺪه روي اﺳﺎس ﻣﺤﻜﻢ‬
‫ﺟﺎده ﺧﺎﻛﻲ‪ ،‬زﻳﺮ ﺑﺎر وﺳﺎﻳﻂ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﺳﺴﺖ و ﻧﺮم و ﺑـﺎ ﻧﻔـﻮذ ﺑـﻴﻦ ‪ 2‬ﺗـﺎ ‪5‬‬
‫‪45‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ‬
‫ﺟﺎده ﺧﺎﻛﻲ‪ ،‬زﻳﺮ ﺑﺎر وﺳﺎﻳﻂ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﺳﺴـﺖ وﻧـﺮم ﺑـﺎ ﻧﻔـﻮذ ﺑـﻴﻦ ‪ 5‬ﺗـﺎ ‪10‬‬
‫‪70‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ‬
‫‪90‬‬ ‫ﻣﺎﺳﻪ ﺳﺴﺖ و ﻳﺎ ﺷﻦ‬
‫‪140-180‬‬ ‫زﻣﻴﻦ ﮔﻠﻲ و ﻧﺮم و ﺳﺴﺖ‬

‫در ﻣﻮرد وﺳﺎﻳﻂ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﺮﻛﺖ آﻧﻬﺎ وﺟﻮد ﻧـﺪارد و از ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻏﻠـﺖ‬
‫اﻳﻦ وﺳﺎﻳﻞ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ‬
‫در ﺳﻄﻮح ﺷﻴﺐدار در اﺛﺮ ﺳﺮﺑﺎﻻﻳﻲﻫﺎ و ﻳﺎ ﺳﺮﭘﺎﻳﻴﻨﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳـﻦ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ اﺿـﺎﻓﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫ﺷﻴﺐ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺳﺮﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺜﺒﺖ و در ﺳﺮﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﻔﻲ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﻧﻴﺮو از ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺿﺮب وزن ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﺳﻴﻨﻮس زاوﻳﻪ ﺳﻄﺢ ﺷﻴﺒﺪار ﺑﻪ اﻓﻖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ در زواﻳﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻲﺗﻮان از ﺗﺎﻧﮋاﻧﺖ ﺑـﻪ ﺟـﺎي ﺳـﻴﻨﻮس‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪) Q‬ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺮوي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم( از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Q = P. Sin (j) = P. Tg (j) = P.j‬‬
‫ﻛﻪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‪ P‬وزن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﻴﻠﻮ ﮔﺮم و ‪ j‬ﺷﻴﺐ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ رادﻳﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ را ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻳﻚ درﺻﺪ ﺷﻴﺐ و ﻳﻚ ﺗﻦ ﺑﺎر ﺣﻤﻞ ﺷﺪه ﻣﻌﺎدل ‪ 10‬ﻛﻴﻠـﻮﮔﺮم در ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺿـﺮﻳﺐ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺗﻦ وزن وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻛﻪ در آن ‪ i‬ﻋﺪد درﺻﺪ ﺷﻴﺐ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫‪g = ١٠ (Kg/ton). i‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ ﺑﺮاي ﻛﻞ وزن وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻘﻠﻴﻪ از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Rg = g.W‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‪ Rg‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ Kg‬و ‪ W‬وزن وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪5‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪-‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫‪ -‬ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺶ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺶ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ ﻛﻪ در ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ﻳﺎ ﻓﻮﻻدي ﻳﺎ زﻧﺠﻴﺮي ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﻛﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫در آن وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﻳﻦ ﻧﻴﺮو از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪P = t.W‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‪ P‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺶ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم و ‪ t‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ اﺻـﻄﻜﺎك ﭼـﺮخﻻﺳـﺘﻴﻜﻲ ﻳـﺎ‬
‫ﻓﻠﺰي ﻳﺎ ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻮع و ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺟﻨﺲ ﺳﻄﺢ ﻣﺴﻴﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﭼﺮخ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺟﺪول ‪ 2-1‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﺑﺮاي اﻧﻮاع روﻳـﻪ‬
‫ﻫﺎ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ W .‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار وزن وارد ﺑﺮ روي ﭼﺮخﻫﺎي ﻣﺤﺮك ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ – 2-1‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺿﺮﻳﺐ اﺻﻄﻜﺎك ﺑﺮاي ﭼﺮخﻫﺎي ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ و زﻧﺠﻴﺮي در ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي‬ ‫ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ‬ ‫ﻧﻮع ﺳﻄﺢ ﺟﺎده‬
‫‪0/45‬‬ ‫‪0/9‬‬ ‫ﺑﺘﻦ ﺧﺸﻚ‬
‫‪0/45‬‬ ‫‪0/8‬‬ ‫ﺑﺘﻦ ﻣﺮﻃﻮب‬
‫‪0/9‬‬ ‫‪0/6‬‬ ‫ﺧﺎﻛﻲ ﺧﺸﻚ‬
‫‪0/7‬‬ ‫‪0/45‬‬ ‫ﺧﺎﻛﻲ ﻣﺮﻃﻮب‬
‫‪0/3‬‬ ‫‪0/25‬‬ ‫ﻣﺎﺳﻪ ﺧﺸﻚ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻧﺸﺪه‬
‫‪0/25‬‬ ‫‪0/2‬‬ ‫ﻣﺎﺳﻪ ﺧﻴﺲ‬
‫‪0/25‬‬ ‫‪0/2‬‬ ‫ﺑﺮف ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺷﺪه‬
‫‪0/15‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫ﻳﺦ‬
‫‪ -‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﻮي‬
‫اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺑﺎد‪ ،‬ﺑﺎران‪ ،‬ﺑﺮف‪ ،‬ﺗﺎﺑﺶ آﻓﺘﺎب‪ ،‬درﺟﻪ ﺣﺮارت‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻫﻮا و رﻃﻮﺑﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ در ﻋﻤﻠﻜـﺮد ﻣﺎﺷـﻴﻦ و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب آن ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ ﻣﺘﺼﺪﻳﺎن و اﭘﺮاﺗﻮرﻫﺎ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣـﻲﮔـﺬارد‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎً ﻛـﺎر ﻛـﺮدن در‬
‫ﻫﻮاي ﮔﺮم ﻳﺎ ﺳﺮد و ﺷﺮﺟﻲ ﻳﺎ ﺧﺸﻚ ﺳﺨﺖﺗﺮ از ﻫﻮاي ﻋﺎدي اﺳﺖ‪ .‬ﺿﻤﻦ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﻋﺎﻣـﻞ ﮔﺮﻣـﺎ و ﺳـﺮﻣﺎ در روي ﻧﻴـﺮوي اﻧﺴـﺎﻧﻲ و‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد آن ﻧﻴﺰ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻴﺰان ﻣﻬﺎرت ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻬﺎرت ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺳﺮ و ﻛﺎر دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺤﻲ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد آن ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ‪ .‬ﻳـﻚ اﭘﺮاﺗـﻮر ﻣـﺎﻫﺮ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺼﺮف زﻣﺎن ﻛﻤﺘﺮ‪ ،‬ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﻛﻤﺘﺮ ﺧﻮد و ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻛﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ راﻧﻨﺪه ﻧﻴﻤﻪﻣﺎﻫﺮ ﻳﺎ ﺗﺎزه ﻛﺎر اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬از‬
‫ﻃﺮﻓﻲ ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ ﻓﺮد ﻣﺜﻼً ﻳﻚ راﻧﻨﺪه ﻟﻮدر در ﻛﺎر ﻛﺮدن ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻮع ﻟﻮدر ﺧﺎص ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ و ﻛﺎرآﻳﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮي دارد‬
‫و در ﻛﺎر ﻛﺮدن ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻮع ﻟﻮدر دﻳﮕﺮ آن ﻣﻬﺎرت را ﻧﺪارد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﻋﺎدت‪ ،‬آﻣـﻮزش و ﺷـﺮاﻳﻂ ﻓﻴﺰﻳﻜـﻲ‬
‫ﺷﺨﺺ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺑﺎزدﻫﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺗﺎﺛﻴﺮ آﺷﻜﺎري ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺤﻞ ﻛﺎر از ﻧﻈﺮ وﺟﻮد ﺧﻄﺮات و ﻓﻀﺎي ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﺗﺤﺮك‬
‫ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻳﻚ ﻟﻮدر در ﻳﻚ ﻓﻀﺎي ﺑﺴﺘﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺗﻮﻧﻞ ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺣﺮﻛﺘﻲ و اﻣﻜﺎن رﻳﺰش ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در‬
‫ﻳﻚ زﻣﻴﻦ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻛﺎر ﻛﻨﺪ و ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻳﻚ ﺟﺎده ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ ﻛﻨﺎر ﻳﻚ دره ﻋﻤﻴﻖ ﻛﺎر ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﺣﺮﻛـﺖ و‬
‫ﺧﻄﺮات ﻛﺎر ﻛﺮدن در ﻛﻨﺎر دره ﻳﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن رﻳﺰش وﺟﻮد دارد ﺑﺮ ﺑﺎزده ﻛﺎر اﺛﺮ ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪6‬‬

‫‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﻲ و ﻧﻮع ﻛﺎر‬

‫ﻧﻮع ﻛﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﺮ روي راﻧﺪﻣﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﻔﺎري در ﺧﺎك ﺳـﺨﺖ و ﺧـﺎك ﻧـﺮم و ﻳـﺎ ﺧـﺎك‬
‫ﭼﺴﺒﻨﺪه ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎً راﻧﺪﻣﺎن ﺣﻔﺎري ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺣﻔﺎري در ﺧﺎك ﺳـﺨﺖ ﺑﺴـﻴﺎر‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻋﺪم وﺟﻮد ﺗﺠﺮﺑﻪ در اﻧﺠﺎم ﺑﻌﻀﻲ ﻛﺎرﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ راﻧﺪﻣﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل وﻗﺘﻲ ﺑﺮاي اوﻟـﻴﻦ ﺑـﺎر‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺘﺮو در ﺗﻬﺮان اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﻲﺗﺠﺮﺑﮕﻲ‪ ،‬ﺑﻲﻧﻈﻤﻲ و ﺷﻠﻮﻏﻲ‪ ،‬راﻧﺪﻣﺎن ﻛﺎر ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -2-1-1‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﻲ ﭘﺮوژه‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﻲ ﻳﻚ ﭘﺮوژه‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد اﺛﺮ ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﻧﻮع ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻻزم ﺑﺮ آن ﭘﺮوژه ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺜـﺎل ﻳـﻚ ﭘـﺮوژه‬
‫راﻫﺴﺎزي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوت از ﻳﻚ ﭘﺮوژه ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﺳﺎزي اﺳﺖ و ﻃﺒﻌﺎً ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻻزم ﺑﺮاي اﻳﻦ دو ﭘﺮوژه ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬در اداﻣـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ اﺛﺮات ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﻲ ﭘﺮوژه ﺑﺮ ﻧﻮع ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬

‫‪ -3-1-1‬ﻧﻮع ﻛﺎر‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﻛﺎر ﺣﻔﺎري ﺑﺎﻳﺪ از ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺣﻔﺎري را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -4-1-1‬ﺣﺠﻢ ﻛﺎر‬
‫ﻧﻮع و ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻛﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﺑﺎ ﺣﺠﻢ زﻳﺎد ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮﻋﻲ از ﻟﻮدر اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﺧﺎك را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺪاد ﻟﻮدرﻫﺎ را زﻳﺎد ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪ -5-1-1‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻛﺎر‬

‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻛﺎر در اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻬﻤﻲ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﺣﺘﻴﺎج ﺑـﻪ ﺑـﺘﻦرﻳـﺰي‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻣﻲﺗﻮان از روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي ﺑﺘﻦرﻳﺰي اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ روش ﺑﺘﻦرﻳﺰي ﺑﺎ ﭘﻤﭗ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد ﺑـﻪ ﭘﻤـﭗ‬
‫اﺣﺘﻴﺎج ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ و در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻦرﻳﺰي ﺑﺎ ﺑﺎﻛﺖ و ﺟﺮﺛﻘﻴﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد ﺑﻪ ﺑﺎﻛﺖ و ﺟﺮﺛﻘﻴﻞ اﺣﺘﻴﺎج ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﻳﺎ ﻣﺜﻼً ﻳﻚ‬
‫ﺗﻮﻧﻞ داﻳﺮهاي را ﻣﻲﺗﻮان ﻫﻢ ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎه ‪ TBM‬ﺣﻔﺮ ﻛﺮد‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﺎ ردﻫﺪر و ﻫﻢ ﺑﺎ اﻧﻔﺠﺎر و روشﻫﺎي دﺳﺘﻲ‪.‬‬

‫‪ -6-1-1‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﭘﺮوژه‬

‫ﻣﺪت زﻣﺎن ﭘﺮوژه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺛﺮ ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺮ روي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺮاي ﺗﺴﺮﻳﻊ در اﺟﺮاي ﭘﺮوژه ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ از‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺠﺎم ﭘﺮوژه را ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد‪ .‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﺮ روي ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﺷـﻴﻦ آﻻت ﻧﻴـﺰ ﺗـﺎﺛﻴﺮ دارد‪ ،‬اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻟﻮدر و ﻛﺎﻣﻴﻮن زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ در ﻳﻚ ﻣﺤﺪوده زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻮﺗﺎه اﻧﺠﺎم ﺷﻮد اﻣﺮي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪7‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪-‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫‪ -7-1-1‬ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﺮوژه‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮوژه را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻐﻴﻴﺮ داد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﮔﺎﻫﻲ ﻣﺠﺒﻮر ﺑـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺧﺎﺻﻲ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺪم ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﺨﺘﻠﻔـﻲ اﺳـﺘﻔﺎده ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ و‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻴﻞ ﻣﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -8-1-1‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و اﺳﺘﻔﺎده و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮي در اﻧﺘﺨﺎب آﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺗﻔﺼـﻴﻞ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬

‫‪ -2-1‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎر‬

‫روﻧﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺻﻞ در ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬
‫ﺿﻌﻴﻒ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ‪ 50‬درﺻﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً در ﺻـﻨﻌﺖ ﺳـﺎﺧﺖ و‬
‫ﺳﺎز‪ ،‬دو واژه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و زﻣﺎنﺑﻨﺪي ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻫﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﻳﻦ دو واژه ﻳﻚ ﻣﻌﻨـﻲ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -1-2-1‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻳﻚ واژه ﻛﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮاﺣﻞ و اﻫﺪاف آن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺮ ﭘﺮوژه در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫رﻳﺰي ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮارد زﻳﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮد‪:‬‬
‫اﻫﺪاف ﭘﺮوژه را از ﻧﻈﺮ زﻣﺎن‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﭘﺮوژه را از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت و ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﻴﻖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﻗﺪام ﻣﻤﻜﻦ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮي ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫روش ﻫﺎي اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎت در واﻗﻊ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﺎس و ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﻇﺎﻳﻒ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮآورد‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎ‪ ،‬زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي و ﻛﻨﺘﺮل ﭘﺮوژه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2-2-1‬زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي‬
‫زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻣﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت در ﭘﺮوژه و ﻣﺮﺗﺐ ﻛﺮدن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻮﺗﺎﻫﺘﺮﻳﻦ زﻣﺎن ﺗﻜﻤﻴﻞ ﭘﺮوژه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘـﺖ‬
‫زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي اﻧﻌﻜﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﻧﻮع و ﻣﺪت زﻣﺎن اﺟﺮاي ﭘﺮوژه ﻣﺠﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت را ﺗﺪوﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃﻮرﻳﻜـﻪ در‬
‫ﻫﺮ ﻣﻘﻄﻊ زﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﮔﺎم ﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬داﺷﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺗﺮدﻳﺪﻫﺎي ﻣﺰاﺣﻢ و ﺑﺎزدارﻧـﺪه را ﺣـﺬف‬
‫ﻛﺮده‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺗﺤﺮك ﻧﻤﻮده و از اﺗﻼف وﻗﺖ و اﻧﺮژي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪8‬‬

‫ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي در ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺠﺰﻳﻪ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ اﺟﺰا و ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺟﺰاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﺴﻴﺮ‬
‫ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ از ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺎرﻫﺎي ﻻزم ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺼـﺎﻟﺢ ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز‪ ،‬ﻧﺼـﺐ ﺗﺠﻬﻴـﺰات و‬ ‫ƒ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻛﺎر و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﺻﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ƒ‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎ ﻳﺎ اﻋﻤﺎل اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺪادي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺟﺰء ﻳﺎ ﺟﺰء ﻋﻤﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑـﺎ‬ ‫ƒ‬
‫اﻧﺠﺎم آﻧﻬﺎ ﻋﻤﻞ اﺻﻠﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﺟﺮا در ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻫﺮ واﺣﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺟﺰء؛ ﻣﺼﺎﻟﺢ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬آﻫﻨﮓ اﻧﺠﺎم و زﻣﺎن ﻻزم و ﻧﻴﺎز ﻫﺎي ﻛﻞ آن ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ‬ ‫ƒ‬
‫ﺟﺰء ﺑﺮآورد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻛﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد و اﻧﺪازه ﭘﺮوژه دارد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺷﺮاﻳﻂ اﻧﺠﺎم ﭘﺮوژه ﻫﺮﻳﻚ از ﻣﻮارد ﻣﺼﺎﻟﺢ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺮ آﻫﻨـﮓ اﻧﺠـﺎم ﻛـﺎر و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮ زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آن ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه درﺑﺎره ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺗﺠﻬﻴﺰاﺗﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬اﻣﻜﺎﻧﺎت‪ ،‬ﺿـﻮاﺑﻂ‬ ‫ƒ‬
‫ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻋﻢ از ﻣﺎﻫﺮ‪ ،‬ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺎﻫﺮ و ﻏﻴﺮ ﻣﺎﻫﺮ )در اﻣﺮ ﺳﺮوﻳﺲ و ﻧﮕﻬﺪاري و ﻳﺎ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت( در ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت و اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮرد ﻗﺪم ﺑﻌﺪي ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮح‬ ‫ƒ‬
‫زﻳﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫اﮔﺮ زﻣﺎن ﻣﺤﺪود ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ و ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻧﻴﺎزﻫﺎ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در اﺧﺘﻴﺎر دارد‪ ،‬ﻛﻔﺎﻳﺖ‬ ‫‪o‬‬
‫ﻳﺎ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﺖ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺧﻮد را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﻛﻤﺒﻮدﻫﺎ را ﺑﺮ ﻃﺮف ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﺤﻮه ﺗـﺎﻣﻴﻦ )ﺧﺮﻳـﺪ‪ ،‬اﺟـﺎره و ﺳـﺎﺧﺖ(‪،‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ آﻣﺎده ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ زﻣﺎن ﻣﺤﺪود ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎزﻧﺪه زﻣﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻻزم ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻛﺎر را ﺑﺎ اﻣﻜﺎﻧـﺎت ﻣﻮﺟـﻮد ﺧـﻮد ﺑـﺮآورد ﻛـﺮده و‬ ‫‪o‬‬
‫ﻣﻌﻘﻮل ﺑﻮدن اﻳﻦ زﻣﺎن را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﮔﺮ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺎدل ﻣﻨﻄﻘﻲ را ﺑﻴﻦ اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﻣﺪت زﻣﺎن اﺟﺮا ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ اﻣﺮوزه زﻣﺎن ﺑﺎ ارزش ﺗﺮﻳﻦ اﻗﻼم ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻛﺎرﮔﺎه اﺳﺖ و ﻫﻨﺮ ﻳﻚ ﻣﺠﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺗﺠﻬﻴﺰات‪،‬‬
‫ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع و ﻣﻘﺪار ﺣﺘﻲ اﻟﻤﻘﺪور زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي اﺟﺮا را ﻛﻮﺗﺎه ﻛﺮده و از اﻳﻦ راه ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎ را ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ﻳﺎد آوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺟﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ واﻗﻊ در ﺣـﺪ ﻓﺎﺻـﻞ زﻣـﺎن ﺣـﺪاﻗﻞ و زﻣـﺎن‬ ‫ƒ‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ اﻧﺠﺎم آن وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﻛﺎر را ﺑﺎ ﺻﺮف ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺗﻘﻠﻴﻞ زﻣﺎن اﺟﺮا ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻤﺘﺮ از ﺣﺪاﻗﻞ ﻓﻮق ﻳﺎ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﺮ ﺷﺪن ﻣﺪت زﻣﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺟﺮاﻳﻲ از ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺼﺎﻋﺪي ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻓﻮق ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻮرد ﻣﺪت زﻣﺎن اﺟﺮا اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻳﺪ و ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺗﻌﺎدل ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﻴﻦ اﻣﻜﺎﻧﺎت‬
‫و زﻣﺎن اﺟﺮا‪ ،‬ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻌﻘﻮل ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪9‬‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‪-‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‬

‫زﻣﺎن ﻣﻄﻠﻮب‬

‫زﻣﺎن‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻤﻜﻦ‬ ‫زﻣﺎن ﺣﺪاﻗﻞ‬ ‫زﻣﺎن ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 1-1‬ﺗﻌﺎدل ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ و زﻣﺎن اﺟﺮا‬
‫ﭘﺲ از ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﺪت زﻣﺎن اﺟﺮا ﺑﺎ در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻦ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻃﺮح اوﻟﻴﻪ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﮔـﺮدش ﻛـﺎري ﻣﺤـﻞ اﺟـﺮاي‬ ‫ƒ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﺪف ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدن اﺻﻮل ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ و اﺑﺪاع روشﻫﺎي اﺟﺮاي ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺘﻮان ﺑﺎ ﻫﻤﺴﻮ ﻛﺮدن ﻫﻤﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﮔﺮدش ﻛﺎري ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ﻣﺰاﺣﻢ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﺸﻮد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻛﺮدن ﺗﻌـﺪاد و ﺣﺠـﻢ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‪ ،‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ آﻧﻬﺎ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺳﻌﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎ ﺻﺮف ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت و اﻧﺮژي و زﻣﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻤﻜﻦ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻃﺮح ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻫﺎ‪ ،‬در ﻳﻚ ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﺑـﺎ رﻋﺎﻳـﺖ ﺗﻘـﺪم و‬ ‫ƒ‬
‫ﺗﺎﺧﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻋﻤﻞ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻛﻮﺷﺶ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻛﺮدن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺪاﺧﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺟﺮاﻳﻲ ﻃﻮري ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدد ﻛﻪ از اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻳﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻳﺎ ﺗﻌﺪﻳﻼﺗﻲ در ﻃﺮح اوﻟﻴﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﮔﺮدش ﻛﺎر ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﻳﺠﺎب ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻋﻤﺎل اﻳـﻦ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي ﻧﻴﺰ اﺻﻼح ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫‪ -1-2‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫در ﻣﺒﺎﺣﺚ آﻧﺎﻟﻴﺰ اﻗﺘﺼﺎدي ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ در درﺟﻪ اول در ﻣﻮرد ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﺨﺎرج ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻠﻜﺮد آن ﺑﺤﺚ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫و در ﺿﻤﻦ ﺳﻌﻲ ﻣﻴﮕﺮدد ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎرج ﻛﺎرﻛﺮد و ﺗﻤﻠﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ آن ﺑﺮآورد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺨﺎرج ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺷﺪه را ﻣﻲﺗﻮان از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺨﺎرج‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮ ﻛﺎرﻛﺮد ﺳﺎﻋﺘﻲ آن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬رﻗﻢ ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ﻣﺨﺎرج ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده در ﺑﺮآورد ﻣﺒﻠﻎ‬
‫ﻣﻨﺎﻗﺼﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ دﻗﻴﻖ آن ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺎرﮔﺎه و ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ آﻧﺎﻟﻴﺰ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻮرد ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ و ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﺎر رود و ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻳﻦ ﻫﺪف را دﻧﺒﺎل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ را ﺑﺮاي ﻋﻤﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ آن ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺳﻮد ﺣﺎﺻﻞ از ﻛﺎر ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﻃﻮل‬
‫زﻣﺎن ﺗﻤﻠﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺑﻬﺮه را ﻣﻲدﻫﺪ از ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻏﻠﺐ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺴﺎﻟﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﭘﺮوژه ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺨﺎرﺟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺧﺮﻳﺪ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ را ﺑﺘﻮان ﺑﺎ ﻣﻘﺪاري ﺳﻮد در ﻣﺪت‬
‫ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﺪ ﭘﻮل ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت را از ﻣﺤﻞ درآﻣﺪ ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي آن ﺗﺎدﻳﻪ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ در اﺑﺘﺪا ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﻛﻪ درآﻣﺪ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺎﺷﻴﻦ از ﻣﻘﺪار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﺧﺮﻳﺪاري‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﭘﺮوژهاي را ﻛﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ ﺧﺮﻳﺪاري ﻧﻤﺎﻳﺪ‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺧﺮﻳﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻﺗﻲ ﻛﻪ در ﭘﺮوژه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺧﻮد را ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﮔﺮ‬
‫ﭘﺮوژه ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺰرگ و ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت را ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﻳﺎن ﭘﺮوژه ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻓﺮوﺧﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﻌﻘﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﻧﺎﻟﻴﺰ اﻗﺘﺼﺎدي از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻛﻤﻚ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮي در اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع و روش ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﻮده و از‬
‫ﺳﻮي دﻳﮕﺮ در ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﭘﺮوژهﻫﺎ ﺑﺮاي ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎﻳﺎن اﻫﻤﻴﺖ ﻓﺮاواﻧﻲ دارد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ اﺑﺘﺪا ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺧﺮﻳﺪاري ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭘﻴﺮو آن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺧﺮﻳﺪاري و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻤﻠﻚ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ و از دﻳﺪﮔﺎه ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ واﻗﻊ ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﮔﺮدﻳﺪه و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻧﻮاع روﺷﻬﺎي ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮔﻴﺮي ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺮﻳﺪاري‪ ،‬اﺟﺎره‪ ،‬اﺟﺎره ﺑﻪ‬
‫ﺷﺮط ﺗﻤﻠﻴﻚ و ﺧﺮﻳﺪ اﻗﺴﺎﻃﻲ ﻳﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ وام( ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2-2‬ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺮﻳﺪاري و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺗﻤﻠﻚ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري‬

‫ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت داراي ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺰﻳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬در دراز ﻣﺪت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺟﺎره اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪12‬‬

‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮ و آﺳﺎن ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪.2‬‬

‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻤﻠﻚ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‪ ،‬آﻧﻬﺎ را در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﻬﺘﺮي ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻌﺎﻳﺐ زﻳﺮ را ﻧﻴﺰ دارد‪:‬‬
‫ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻣﻮاردي ﮔﺮان ﺗﺮ از اﺟﺎره ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي دﻳﮕﺮي ﻛﻪ داراي ﺑﺎزده ﺑﺎﻻﺗﺮي اﺳﺖ ﺻﺮف ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫ﺗﻤﻠﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪهاي ﺑﺮاي ﺑﺴﻨﺪه ﻛﺮدن ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻤﺎن ﻧﻮع ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در‬ ‫‪.3‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت داراي ﺑﺎزده و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﻤﻠﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺎﻋﺚ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ در ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدﻳﺸﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺎر ﺑﻪ‬ ‫‪.4‬‬
‫ﻃﻮر ﺻﻌﻮدي اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر داراي ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﭘﺮوژه ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ راﻧﺪﻣﺎن آن از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﭘﺮوژه‬
‫اﺳﺖ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت اﮔﺮ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ را در ﭘﺮوژه ﻫﺎي آﻳﻨﺪه ﺑﻜﺎر ﮔﻤﺎرد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻗﺪام ﺑﻪ‬
‫ﺧﺮﻳﺪ آن ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬زﻳﺮا اﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﺑﺮ او ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﭘﻮل آﻧﺮا ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در دراز ﻣﺪت ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﻧﻤﻮده و ﺿﻤﻨﺎً در ﭘﺮوژه‬
‫ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺴﻠﻤﺎ در ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻛﺎري ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﻧﻘﺶ ﺣﻴﺎﺗﻲ دارد‪ .‬ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﺛﺎﺑـﺖ ﻣﺎﻟﻜﻴـﺖ ﻳـﻚ ﻣﺎﺷـﻴﻦ‪ ،‬ﭼـﻪ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه در ﺣﺎل ﻛﺎر ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﺑﻴﻜﺎر‪ ،‬ﺧﺮج اﻧﺠﺎم ﺷﺪهاي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﺎﻫﺶ زﻣﺎن ﺑﻴﻜﺎري ﺑـﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ ﻣﻤﻜـﻦ اﻣـﺮي‬
‫اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ )ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺪون ﺳﻮد( ﻛﺎر ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺑﻴﻜﺎر ﻣﺎﻧﺪن دﺳﺘﮕﺎه و اﻓﺖ ﻗﻴﻤﺖ آن و دﻳﮕﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ دﭼﺎر ﺿﺮر ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﻮﺟـﻪ داﺷـﺖ از ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ ﻛـﺎر ﻛـﺮدن‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮ از ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه روش ﺧﻮﺑﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻟﺬا اﻫﻤﻴﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻤﻠﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ روﺷﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺘﻲاﻻﻣﻜﺎن ﺳﻌﻲ ﻛﻨﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﻣﺘﻌﺎرف را ﺧﺮﻳﺪاري ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻧﻮع ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫در ﻗﺮارداد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻣﻜﺎن ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ آﻧﻬﺎ‬
‫در ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮده و ﺗﻬﻴﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ آﻧﻬﺎ راﺣﺘﺘﺮ‪ ،‬ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ و ارزاﻧﺘﺮ اﺳﺖ و در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﺑﺎزار ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي‬
‫ﻓﺮوش آﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت وﻳﮋه ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺑﺮاي ﻳﻚ ﭘﺮوژه ﺧﺎص ﻳﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت وﻳﮋه ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﻔﺎري ‪ TBM‬ﻳﺎ ﺑﻴﻞ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻣﻮاد در ﻣﻌﺎدن روﺑﺎز ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪،‬‬
‫اﺷﺎره ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﺎص در ﻳﻚ ﭘﺮوژه داﺷﺘﻪ و ﺑﺮاي ﻫﻤﺎن ﭘﺮوژه ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا اﻣﻜﺎن اﺟﺎره آﻧﻬﺎ‬
‫ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻮده و ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺮﻳﺪاري ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎ ﺑﺮرﺳﻲ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﻳﻜﺒﺎره و ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺧﺮﻳﺪاري از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻪ ﺳﺰاﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت دﻗﻴﻖ اﻧﻮاع ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻤﻠﻚ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻗﻴﻤﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﺮﻳﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺘﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻬﻼك و ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺎﺷـﻴﻦ آﻻت‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺻﺤﻴﺢ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﻳﺪ ﻳﺎ اﺟﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻘﺪور ﮔﺮدد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻌﺎدل اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮل ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪13‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫‪ -1-2-2‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت دﻗﻴﻖ ﺛﺒﺖ ﺷـﺪه از ﻣﺎﺷـﻴﻦ آﻻت‬
‫ﻗﺒﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻃﻤﻴﻨﺎن دﻗﻴﻖ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺸﺎﺑﻪ داراي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص اﮔـﺮ در ﻛﺎرﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ و در زﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻜﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ اﮔﺮ ﺑﺎﻧﻚ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻛﺎﻣﻞ و دﻗﻴﻘﻲ از ﺗﺠـﺎرب در اﺧﺘﻴـﺎر ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ دﻗﺖ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻪ ﺗﺨﻤﻴﻦ اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ اﻗﺪام ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﺤﻮه ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‪ ،‬دﺷﻮاري ﻛﺎر‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري در ﺳﺎل‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴـﺪ ﺳـﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻣﺎﺷـﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﻣﻬﺎرت اﭘﺮاﺗﻮر ﻫﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺗﻌﻤﻴﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ آن و وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺎزار ﻓﺮوش ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت دﺳﺖ دوم در زﻣﺎن ﻓـﺮوش‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺮ روي ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺗﺎﺛﻴﺮ دارد‪ .‬اﻣﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺮاي اوﻟـﻴﻦ ﺑـﺎر ﺧﺮﻳـﺪاري ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ارزﻳـﺎﺑﻲ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ دو ﺑﺨﺶ ﻛﻠﻲ ﺗﻤﻠﻚ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻤﻠﻚ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻬﻼك‬
‫اﺳﺘﻬﻼك ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻛﺎﻫﺶ ارزش ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎده در ﻛﺎرﮔﺎه و ﻳـﺎ ﮔﺬﺷـﺖ زﻣـﺎن از ﺗـﺎرﻳﺦ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ .‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﻬﻼك ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت را در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪﺷﺎن ﺟﺒﺮان ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ ﻛـﻞ ﻳـﻚ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ آن و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎرﮔﻴﺮي و ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ارزش ﻛـﻞ از زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﺗﺤﻮﻳـﻞ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎده و ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﻫﺰﻳﻨـﻪ اﺳـﺖ و در ﺣﺴـﺎﺑﻬﺎي دﻓﺘـﺮي و‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺑﻌﻨﻮان ﻳﻚ ﻫﺰﻳﻨﻪ وارد ﺷﺪه و از داراﻳﻲﻫﺎي ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻧﺮخ اﺳﺘﻬﻼك ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻛﺎرﻛﺮد آن ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻴﺰان اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎده ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻋﺘﻲ را ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎري‬
‫ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر آن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ارزش اﺳﻘﺎﻃﻲ‬
‫ارزش اﺳﻘﺎﻃﻲ ارزش ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭘﺲ از اﺳﺘﻬﻼك ﻛﺎﻣﻞ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﻓﺮوش واﻗﻌﻲ ﻳﺎ ارزش آن ﺑﺮاي ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‬
‫ﻫﻨﮕﺎم اﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدي آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ارزش اﺳﻘﺎﻃﻲ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻮع ﻛﺎرﺑﺮد آن در ﻛﺎرﮔﺎه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﻇﺎﻫﺮي و‬
‫ﻓﻨﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ و وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺎزار ﻓﺮوش ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت دﺳﺖ دوم و ﻏﻴﺮه ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻴﻦ ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 20‬درﺻﺪ ارزش اوﻟﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ در‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫روﺷﻬﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﻬﻼك‬
‫روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻬﻼك ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود ﻛﻪ ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬
‫روش ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫‪.1‬‬
‫روش دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﺮدن‬ ‫‪.2‬‬
‫روش ﺗﺴﻬﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﻜﻮس‬ ‫‪.3‬‬
‫روش وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي و داراﻳﻲ‬ ‫‪.4‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪14‬‬

‫‪ (1‬روش ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫در اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﻬﻼك ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ارزش ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻄﻮر ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ از ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻬﻼك ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﺎﻫﺶ ارزش ﺧﺮﻳﺪاري در واﺣﺪ زﻣﺎن ﻳﺎ در واﺣﺪ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدد‪ .‬اﺳﺘﻬﻼك ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ارزش در واﺣﺪ زﻣﺎن از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻨﻬﺎي ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ آن ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪) .‬در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي‬
‫ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ﻗﻴﻤﺖ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎ از ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد( ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﻬﻼك در واﺣﺪ ﻛﺎر از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﻣﻨﻬﺎي ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ آن ﺑﻪ واﺣﺪ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ آن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻﺗﻲ ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود‬
‫ﻛﻪ ﻋﻤﺮﺷﺎن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻴﺰان ﻛﺎرﺷﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ :‬ﻣﻮﺗﻮر ﭘﻤﭗ‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﺷﻜﻦ‪ ،‬ﺗﺴﻤﻪ‬
‫ﻧﻘﺎﻟﻪ و ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﻔﺎري ﺳﻨﮓ‪.‬‬

‫ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ‪) -‬ﻗﻴﻤﺖ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎ ‪ -‬ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ(‬

‫= اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ )ﺳﺎل(‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ )ﺑﺪون ﻻﺳﺘﻴﻚ(‪ 10,000 :‬واﺣﺪ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ‪ 1000 :‬واﺣﺪ‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ‪ 5‬ﺳﺎل‬
‫‪10،000 - 1،000‬‬
‫= اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬ ‫‪= 1800‬‬
‫‪5‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت در ﺟﺪول ‪ 1-2‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪1-2‬‬
‫ارزش دﻓﺘﺮي‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك‬ ‫ﺳﺎل‬

‫‪10,000‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪8200‬‬ ‫‪1800‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪6400‬‬ ‫‪1800‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪4600‬‬ ‫‪1800‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪2800‬‬ ‫‪1800‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪1000‬‬ ‫‪1800‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪ (2‬روش دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﺮدن‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش ﻣﻲﺗﻮان ارزش اﺳﺘﻬﻼك را ﺑﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺎل ﺑﺼﻮرت ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ درﺻﺪي از اﺳﺘﻬﻼك‬
‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﺴﺎب ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ درﺻﺪ را ﺑﺎﻳﺪ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﺮد و ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ‪ 200‬درﺻﺪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﻮد‪ .‬ارزش اﺳﺘﻬﻼك در ﻫﺮ ﺳﺎل ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺿﺮب‬
‫ﻛﺮدن درﺻﺪ اﺳﺘﻬﻼك در ارزش اوﻟﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﻬﻼك اﮔﺮ ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻄﺮح ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ‬
‫‪15‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫ﺻﻮرت ارزش اﺳﺘﻬﻼك ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﻳﻚ ﺣﺪ ﻣﺘﻌﺎدل ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ رود‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ارزش اﺳﺘﻬﻼك از ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ ﻛﺴﺮ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ را ارزش ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪ 800،000‬واﺣﺪ‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﻛﻞ اوﻟﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫‪ 80،000‬واﺣﺪ‬ ‫ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ‬
‫‪ 5‬ﺳﺎل‬ ‫ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫‪ 20%‬در ﺳﺎل‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻧﺴﺒﺖ اﺳﺘﻬﻼك‬
‫‪2*20=40%‬‬ ‫دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺴﺒﺖ اﺳﺘﻬﻼك‬
‫واﺣﺪ ‪0/40*800000=320000‬‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎل اول‬
‫واﺣﺪ ‪800000-320000=480000‬‬ ‫ارزش ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه‬
‫واﺣﺪ ‪0/40*480000=192000‬‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎل دوم‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت در ﺟﺪول ‪ 2-2‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -2-2‬اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ روش دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﺮدن‬
‫ارزش‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎل‬ ‫درﺻﺪ‬ ‫اﻧﺘﻬﺎي‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه‬ ‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك‬ ‫ﺳﺎل‬
‫‪800،000‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪480،000‬‬ ‫‪320،000‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪288،000‬‬ ‫‪192،000‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪172،800‬‬ ‫‪115،200‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪103،680‬‬ ‫‪69،120‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪62،208‬‬ ‫‪41،472‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪5‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ در ﺟﺪول ‪ 2-2‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ارزش ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه در اﻧﺘﻬﺎي ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 80000‬واﺣﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت‬
‫ارزش ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه در اﻧﺘﻬﺎي ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ‪ 80000‬واﺣﺪ و اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎل ﭘـﻨﺠﻢ ﻧﻴـﺰ )واﺣـﺪ ‪ (103680-80000= 23680‬در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫روش ﺗﺴﻬﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﻜﻮس )روش ﻣﺠﻤﻮع ارﻗﺎم ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻋﻤﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ(‬
‫در اﻳﻦ روش اﺑﺘﺪا ارﻗﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻮدار ﻫﺮ ﺳﺎل ﻋﻤﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻋﻤـﺮ ﻳـﻚ ﻣﺎﺷـﻴﻦ ‪5‬‬
‫ﺳﺎل ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺠﻤﻮع ارﻗﺎم آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪1+2+3+4+5=15 :‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺳﺘﻬﻼك ﺑﻌﺪ از ﻛﺴﺮ ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ از ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﺴﺒﺘﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ ﺿـﺮب ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﻬﻼك در ﻫﺮ ﺳﺎل اﺳﺘﻬﻼك ﻛﻞ در ﻧﺴﺒﺖ اﺳﺘﻬﻼك ﺿﺮب ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫)ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ ‪ -‬ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ(‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎل اول =‬
‫‪15‬‬
‫‪4‬‬
‫)ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ ‪ -‬ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ(‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎل دوم =‬
‫‪15‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪16‬‬

‫ﻣﺜﺎل‬
‫‪ 800،000‬واﺣﺪ‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﻛﻞ‬
‫‪ 80،000‬واﺣﺪ‬ ‫ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ‬
‫‪ 720،000‬واﺣﺪ‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك ﻛﻞ‬
‫‪ 5‬ﺳﺎل‬ ‫ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﺟﺪول‪ -3-2‬اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ روش ﻣﺠﻤﻮع ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻋﻤﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ارزش‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫اﻧﺘﻬﺎي‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه‬ ‫ﺳﺎﻻﻧﻪ‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك‬ ‫ﺳﺎل‬

‫‪5‬‬
‫‪560،000‬‬ ‫‪240،000‬‬ ‫‪720،000‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪15‬‬
‫‪4‬‬
‫‪368،000‬‬ ‫‪192،000‬‬ ‫‪720،000‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪15‬‬
‫‪3‬‬
‫‪224،000‬‬ ‫‪144،000‬‬ ‫‪720،000‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪15‬‬
‫‪2‬‬
‫‪128،000‬‬ ‫‪96،000‬‬ ‫‪720،000‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪15‬‬
‫‪1‬‬
‫‪80،000‬‬ ‫‪48،000‬‬ ‫‪720،000‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪15‬‬

‫رﻗﻢ ﺳﺎل‬
‫= اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬ ‫)ﻣﺒﻠﻎ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻬﻼك( ×‬
‫ارﻗﺎم‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع‬

‫‪ (4‬روش وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎد و داراﻳﻲ‬

‫در اﻳﺮان ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺼﻮب ‪ 1380‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻬﻼك ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در زﻣﺮه ﻣﺨﺎرج ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻣﺪه و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﺪاول اﺳﺘﻬﻼك اﻋﻼم ﺷﺪه از ﺳﻮي ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻮر ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺟﺪول‪ -4-2‬اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎ روش اﻋﻼم ﺷﺪه از ﺳﻮي ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻮر ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ ﻛﺸﻮر‬
‫ﻧﺮخ اﺳﺘﻬﻼك ﻧﺰوﻟﻲ‬ ‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫‪%25‬‬ ‫‪ -1‬اﻧﻮاع ﺧﻮدرو ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ و دﻳﺰﻟﻲ‪ -‬ﻛﺎﻣﻴﻮن و ﻛﺎﻣﻴﻮﻧﺖ دﻳﺰﻟﻲ ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﺳﻴﻠﻨﺪر و ﺗﺎ ‪ 5‬ﺗﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ‬
‫‪%30‬‬ ‫‪ -2‬ﻛﺎﻣﻴﻮن و اﻧﻮاع ﺑﺎرﻛﺶ دﻳﺰﻟﻲ از ‪ 4‬ﺳﻴﻠﻨﺪر ﺑﻪ ﺑﺎﻻ و ﺗﺎ ‪ 10‬ﺗﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ‬
‫‪%35‬‬ ‫‪ -3‬ﻛﺎﻣﻴﻮن‪ ،‬ﺑﺎرﻛﺶ‪ ،‬ﺗﺮﻳﻠﺮ و داﻣﭙﺘﺮاك ﺑﺎ ﻫﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ‬
‫‪ -4‬ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‪ ،‬ﭼﺮخ ﻻﺳـﺘﻴﻜﻲ و ﻳـﺎ زﻧﺠﻴـﺮي‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﺮاﺛﻘﺎﻟﻬﺎ و ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎي ﺣﻔﺎري ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺘﻮن و ﺳـﻨﮓ ﺷـﻜﻦ ﻫـﺎ و ﻣﺎﺷـﻴﻨﻬﺎي ﭘﺎﻳـﻪ‬
‫ﻛﻮﺑﻲ‪ ،‬دﻣﭙﺮ‪ ،‬اﻟﻮاﺗﻮر‪ ،‬ﻣﻴﻜﺴﺮ‪ ،‬وﻳﺒﺮاﺗﻮر و ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت راه ﺳﺎزي )اﻧﻮاع ﺑﻠﺪوزرﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺮﻳـﺪرﻫﺎ‪ ،‬ﻏﻠﻄﻜﻬـﺎ‪،‬‬
‫‪%25‬‬
‫ﻓﻨﻴﺸﺮ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ اﺳﻔﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺮﻫﺎ و ﺷﻤﻊ ﻛـﻮب و ﻛﻤﭙﻜﺘﻮرﻫـﺎ و ﻏﻴـﺮه( ﻣﺎﺷـﻴﻦ آﻻت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎي ﻋﻼﻣﺖ ﮔﺬار‪ ،‬ﺑﺮفروب و ﺧﺸـﻚ ﻛـﻦ و ﻳـﺪك ﻛـﺶ و ﭘﻠـﻪ ﻫـﺎي ﻣﺘﺤـﺮك و‬
‫ﻛﻤﭙﺮﺳﻮرﻫﺎ و ﺟﻜﻬﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ و ﻏﻴﺮه ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻨﺪرﺳﺎزي )ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫـﺎي ﺑﺘـﻮن رﻳـﺰي(‬
‫‪17‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫زﻳﺮآب‪ ،‬ﻟﻮازم ﻏﻮاﺻﻲ‪ ،‬اﺳﻜﻠﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﻗﺖ و ﻏﻴﺮه ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺪﺳﺎزي )ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﻔﺮ ﻛﺎﻧﺎل و ‪(...‬‬
‫ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺷﻬﺮﺳﺎزي و اﺑﻨﻴﻪ ﺳﺎزي )اﻋﻢ از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻠﻮك زﻧﻲ‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪ ﮔﺬار‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺟﺬب ﻛﻨﻨﺪه‪،‬‬
‫ﺟﻮش زﻧﻲ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ(‬
‫ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﻬﻼك ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﺼﻮرت ﻧﺰوﻟﻲ درﺻﺪي از ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل )ارزش‬
‫دﻓﺘﺮي(‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﺘﻬﻼك آن ﺳﺎل ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ارزش ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﻬﻼك‬
‫روش دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﺮدن و ﻣﺠﻤﻮع ارﻗﺎم ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻋﻤﺮ ﺑﺮاي ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﻧﻤﻮدن ﺑﻴﺸﺘﺮ ارزش ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﺳـﺎﻟﻬﺎي اوﻟﻴـﻪ ﻋﻤـﺮ آن ﻃﺮاﺣـﻲ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ و اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺮﻳﻊ را ﻛﻪ ﻣﻮرد دﻟﺨﻮاه ﺻﻨﻌﺖ اﺳﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﻜﻞ دﻗﻴﻘﺘﺮي ﺑﺎ ﻛـﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠـﻲ ارزش ﺗﺠﻬﻴـﺰات در‬
‫ﺑﺎزارﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ روش ﻫﺎ در ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻛﺎر‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ اﻳﺠـﺎد ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬اﺳـﺘﻔﺎده از ﻧـﺮخ‬
‫اﺳﺘﻬﻼك ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﺎل ﻣﺸﻜﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺪل ﻳﻜﺴﺎن وﻟﻲ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺘﻔﺎوت وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻼش در ﺟﻬﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﻮده و ﻗﻴﻤﺖ ﮔﺬاري دﻗﻴﻖ ﻛﺎر را ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺻﺮﻓﻨﻄﺮ از روش ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺧﻮد‪ ،‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺮ درآﻣﺪ و ﮔﺰارﺷﺎت ﺳـﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳـﺪ از روش ﺧـﻂ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺷﻜﻞ )‪ (1-2‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺑﺮآورد اﺳﺘﻬﻼك ﻧﺸﺎن داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ در‬
‫ﺷﻜﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬در روﺷﻬﺎي دوم و ﺳﻮم ازدﻳﺎد ﻗﻴﻤﺖﻫﺎ در ﺳﺎﻟﻬﺎي اول در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺑﻌﺪ ﻛﺎﻣﻼ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬از‬
‫آﻧﺠﺎ ﻛﻪ در ﺳﺎﻟﻬﺎي اول ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻣﺨﺎرج ﻧﮕﻬﺪاري ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﺘﺮ و در ﻋﻮض ﻣﻘﺪار اﺳﺘﻬﻼك ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﻲ ﺗﻮان اﺳـﺘﻬﻼك‬
‫را ﺧﻄﻲ ﻓﺮض ﻧﻤﻮده و ﻣﺨﺎرج را ﻧﻴﺰ در ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻳﻜﺴﺎن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ارﻗﺎم ﺣﺎﺻﻠﻪ در اﻳﻦ روش ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻛﺎر ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت را آﺳﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٤٠٠‬‬

‫‪٣٠٠‬‬

‫ﺭﻭﺵ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫‪٢٠٠‬‬

‫ﺭﻭﺵ ﻣﺠﻤــﻮﻉ ﺍﺭﻗــﺎﻡ‬

‫ﺑﺮﺍﺑﺮ‬ ‫ﺩﻭ‬ ‫ﺭﻭﺵ‬
‫‪١٠٠‬‬

‫‪٠‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٥‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ .1 -2‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺳﻪ روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﻬﻼك‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﻬﻼك ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎرﻛﺮد‬

‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺳﺘﻬﻼك را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺠﻤﻮع ﺳﺎﻋﺎت اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن ﺗﻘﻮﻳﻤﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ‬
‫ﺑﻮﻟﺪوزري را ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ‪ 25‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺧﺮﻳﺪاري ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻧﺘﻈﺎر ﻛﺎرﻛﺮد ‪ 5‬ﻫﺰار ﺳﺎﻋﺖ را ﺑﺮاي آن دارد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر‪5 ،‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪18‬‬

‫ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻌﻨﻮان اﺳﺘﻬﻼك در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮد و در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎرﻛﺮد ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ را در ‪ 5‬ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺿﺮب ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ 600‬ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﻌﺎدل ‪ 3‬ﻣﻴﻠﻴﻮن و در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ‪ 1400‬ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﻌﺎدل ‪ 7‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﻬﻼك ﺑﺮ اﺳﺎس واﺣﺪ ﻛﺎرﻛﺮد‬
‫در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﻌﺪن‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ‪ 100‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎن ﺧﺮﻳﺪاري ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻧﺘﻈﺎر ﻛﺎرﻛﺮد ‪ 20‬ﻫﺰار‬
‫ﺳﺎﻋﺖ و ﺑﺎرﮔﻴﺮي ‪ 4‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻦ ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي آن ﻣﺘﺼﻮر اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ‪6‬‬
‫ﻫﺰار ﺳﺎﻋﺖ در ﺳﺎل ﻛﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬وﻟﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﺎﻣﻼ ﺑﻴﻜﺎر ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫اﺳﺘﻬﻼك ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﺠﺎي آن ﻣﻲﺗﻮان ﻫﺰﻳﻨﻪ ‪ 100‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﻞ را ﺑﻪ ﺗﻨﺎژ ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﻮرد‬
‫اﻧﺘﻈﺎر )‪ 4‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻦ( ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮده رﻗﻢ ‪ 25‬ﺗﻮﻣﺎن ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺗﻦ را ﺑﻌﻨﻮان اﺳﺘﻬﻼك در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻫﺮ ﺳﺎل اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺗﻨﺎژ ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺘﻬﻼك ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( ﻻﺳﺘﻴﻚﻫﺎ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻻﺳﺘﻴﻚ را از ﻗﻴﻤﺖ ﺧﺮﻳﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻗﻴﻤﺖ ﻻﺳﺘﻴﻚ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺰاﻳﺎ و ﻣﻌﺎﻳﺐ اﻳﻦ روش در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ب( ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري‬
‫ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻌﺎرف ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﻤﻠﻚ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺗﻌﻤﻴﺮات اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً اﮔﺮ در ﭘﺎﻳﺎن دوره اﺳﺘﻬﻼك اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻛﻠﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﭼﻨﺪ‬
‫ﺳﺎل ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري ﺑﺮاي ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ‪ 100‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮد ‪ 40‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎن در ﺳﺎل آﺧﺮ ﺟﺪول‬
‫زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺘﻬﻼك ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اﻳﻦ ﻣﺨﺎرج را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري اوﻟﻴﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻤﻮده و ﺟﺪول زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮاي اﺳﺘﻬﻼك ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ج( ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺷﺪه‬
‫اﮔﺮ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﺑﻴﺶ از ﻣﺪت اﺳﺘﻬﻼك آن ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﻮد‪ ،‬اﺳﺘﻬﻼك ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮاي آن ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ارزش‬
‫دﻓﺘﺮي آن در ﺣﺪ ﻗﻴﻤﺖ اﺳﻘﺎﻃﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎل ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ آن ﺑﺎﻳﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸﻲ از درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﺮاي اﺳﺘﻬﻼك ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮد ﻧﺼﻴﺐ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺧﻮد‬
‫اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل اﻳﻦ ﺳﻮد اﺿﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻌﻤﻴﺮات و ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﻴﻜﺎري زﻳﺎد‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺿﺮر و‬
‫زﻳﺎن ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻣﮕﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ در وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﮕﺪاري ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﺎر ﺻﺤﻴﺤﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫د( اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت را ﺑﺮاي ﻛﺎرﻫﺎي ﺧﺎص ﺧﺮﻳﺪاري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﻣﻲﻓﺮوﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ از‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﭘﺲ از ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺼﻲ از ﻛﺎرﻛﺮد دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ وﻗﻔﻪ ﻫﺎي‬
‫ﻛﺎري را ﻛﺎﻫﺶ داده و اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻜﺎر ﮔﻴﺮي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻪ روز ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺧﺘﻼف ﻗﻴﻤﺖ‬
‫ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش اﻧﺠﺎم ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫‪19‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري‪ ،‬ﺗﻌﺪادي اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺮﻛﺪام ‪ 300‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎن ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده در دو ﻓﺼﻞ‪ ،‬ﻫﺮ ﻳﻚ در ﺣﺪود ‪1200‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر‪ ،‬ﺧﺮﻳﺪاري ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﭘﺲ از اﻧﻘﻀﺎي اﻳﻦ ﻣﺪت آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻳﻚ ﺳﻮم ﻣﻲﻓﺮوﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎ ‪ 200‬ﻣﻴﻠﻴﻮن‬
‫ﺗﻮﻣﺎن ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ اﺳﺘﻬﻼك ‪ 83300‬ﺗﻮﻣﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻋﺘﻲ ‪ 30000‬ﺗﻮﻣﺎن ﺑﺮاي ‪10‬‬
‫ﻫﺰار ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ارزش اﺳﻘﺎﻃﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻛﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﺗﺎه اﺳﺖ اﺟﺎره‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺴﻴﺎر ارزاﻧﺘﺮ و ﻧﻴﺰ داراي رﻳﺴﻚ ﻛﻤﺘﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﺑﺨﺶ ‪ 5-2‬از ﻫﻤﻴﻦ ﻓﺼﻞ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫـ( اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎ‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺪرن ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﺧﻮد در ﻣﻌﺮض اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﺰﻳﻨﻪ اوﻟﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﻢ از اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎ و ﻫﻢ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﻲ ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺴﺎب اﺳﺘﻬﻼك ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻘﺪور ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﺎﻟﻲ و ﻳﺎ وام ﻫﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ اﺗﻜﺎ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ را ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺣﻞ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ارزش اﺳﻘﺎﻃﻲ‬
‫ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺸﻮﻳﻢ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻘﺪاري ارزش اﺳﻘﺎﻃﻲ وﺟﻮد دارد )ﺣﺘﻲ اﮔﺮ آﻫﻦ ﻗﺮاﺿﻪ ﺑﺎﺷﺪ( اﻳﻦ ارزش ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺷﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه و ﻧﻮع را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻊ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻮرم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺰان اﺳﺘﻬﻼك ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮕﻮﻧﻪ‬
‫اي ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻬﻼك ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﻮﻟﺪزر ‪ 20‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻋﺘﻲ ‪ 4‬ﻫﺰار‬
‫ﺗﻮﻣﺎن در ‪ 5‬ﻫﺰار ﺳﺎﻋﺖ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﺲ از دو ﺳﺎل ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ ‪ 23‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎن از ﻃﺮف ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻬﻼك در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﻪ ‪ 4600‬ﺗﻮﻣﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ داﺧﻠﻲ اﺳﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮان در‬
‫ﮔﺰارﺷﺎت ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺮ درآﻣﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داد‪ .‬ﻣﺰﻳﺖ اﻳﻨﻜﺎر اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺳﺘﻬﻼك ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶ اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺑﺮاي‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﺪه درآﻣﺪ ﺧﻮد را از ﻣﺤﻞ اﺟﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآورﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از ﻣﻘﺪار ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻨﺎم ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻮد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‪ ،‬ﺑﻴﻤﻪ و اﺟﺎره ﭘﺎرﻛﻴﻨﮓ )در اﻳﺎم‬
‫ﺑﻴﻜﺎري( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ارﻗﺎم ﻓﻮق ﺑﻴﻦ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ و در ﻣﺤﻠﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬
‫روﺷﻬﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻮد ﻣﺘﻌﻠﻘﻪ ﺑﻪ ﭘﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺮﻳﺪار ﺣﺘﻲ‬
‫ﻛﻞ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت را ﻧﻘﺪاً ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻮد ﭘﻮل را در ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري او ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺮد‪ .‬زﻳﺮا اﮔﺮ ﺧﺮﻳﺪار ﭘﻮل ﺧﻮد را در ﻛﺎر‬
‫دﻳﮕﺮي و ﻳﺎ ﺑﺎﻧﻚ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻣﻲﻛﺮد ﺳﻮد ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ او ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از ﺧﺮﻳﺪاران اﮔﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﻛﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت را ﻧﻘﺪاً ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﺮخ ﺳﻮد ﺑﺮاي ﺧﻮد در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻬﻼك را از درآﻣﺪ ﺧﻮد ﻛﺴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري اوﻟﻴﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪20‬‬

‫ﻣﻴﺰان ﭘﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﺑﺮاي ﻣﺎﻟﻚ ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﺻﻮرت ﺳﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ارزش واﻗﻌﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدد‪ .‬ﺳﻮد ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ارزش ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪﺷﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻘﺪار را ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺟﺪوﻟﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻘﺪارش ﺑﺮاي اﺑﺘﺪاي ﻫﺮ ﺳﺎل ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ روش ﺑﺮاي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻛﻠﻲ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ (1‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري اوﻟﻴﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺧﺎﻟﺺ و ﻛﻞ وام ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﺮاي ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺘﻘﺒﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎﻻﺗﺮ‬
‫رﻓﺘﻦ ﺗﺮازﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و اﻓﺰوده ﺷﺪن ﺑﺮ ﻓﻬﺮﺳﺖ داراﻳﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در ازاي ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲ و ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻳﻮن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻛﻠﻲ‬
‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﺮﺳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻮد ﭘﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﺑﻴﻤﻪ ﺧﺴﺎرات ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ارزش ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻣﻌﻴﻨﻲ از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري اوﻟﻴﻪ در ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي اﺳﺘﻬﻼك ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﺮ روي آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﻮد در ﮔﺎﻣﻬﺎي ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻛﺎﻫﺶ داده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﺎل اول ﻗﻴﻤﺖ ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺒﻨﺎ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﺮاي ﺳﺎل دوم ﻗﻴﻤﺖ ﺧﺮﻳﺪ‬
‫ﻣﻨﻬﺎي اﺳﺘﻬﻼك ﻳﻚ ﺳﺎل ﻣﺒﻨﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻟﻲ آﺧﺮ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺳﻬﻮﻟﺖ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﭼﻨﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻳﻲ در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻛﻠﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺎ اﻓﺰودن ارزش داراﻳﻲ ﻫﺎي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﺎل از ﻋﻤﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻛﻠﻲ را ﺑﺎ‬
‫ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪C‬‬
‫× ) ‪TI = (١ + DPyrs‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻛﻠﻲ‬ ‫‪TI‬‬
‫‪ DPyrs‬ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺳﺘﻬﻼك‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اوﻟﻴﻪ‬ ‫‪C‬‬
‫‪ (3‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻋﻨﻮان رﻗﻢ واﻗﻌﻲ ﺗﺮي را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺧﺮﻳﺪ را در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻋﻤﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦﮔﻴﺮي ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ رﻗﻢ‬
‫از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻛﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ را ﺑﺮاي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫)‪C × ( DPyrs + ١‬‬
‫= ‪AAI‬‬
‫‪٢ × DPyrs‬‬
‫‪21‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫ﻧﺮخ ﺳﻮد‬
‫ﻧﺮخ ﻫﺎي ﺳﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع وام و درﺟﻪ رﻳﺴﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺮخ ﺳﻮد را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺳﻮد ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار وام و ﺳﭙﺲ ﺿﺮب در ﻧﺴﺒﺖ ﻳﻚ ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻟﻬﺎ )ﻳﺎ ‪ 12‬ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﻫﻬﺎ( ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ‪ 100‬ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺑﺮاي دو‬
‫ﺳﺎل ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ‪ 5‬ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻌﻨﻮان ﺳﻮد ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد دارﻳﻢ ‪:‬‬
‫‪5 1‬‬
‫= ﻧﺮخ ﺳﻮد‬ ‫‪× = 2/5 %‬‬
‫‪100 2‬‬
‫و اﮔﺮ ﻣﺪت ﻗﺮض ‪ 4‬ﻣﺎه ﺑﺎﺷﺪ در اﻳﻨﺼﻮرت‪:‬‬
‫‪5 12‬‬
‫= ﻧﺮخ ﺳﻮد‬ ‫‪× = 15 %‬‬
‫‪100 4‬‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻲﺗﻮان ﺳﻮد ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺮد‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘﺪي ﺧﺮﻳﺪاري ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻮد از روي‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻨﻜﺎر ﺑﺎ روﺷﻬﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﭼﻨﺪان ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ اﺷﻜﺎل‬
‫دﻳﮕﺮي ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ راه‪ ،‬واﮔﺬاري اﻳﻦ ﺳﻮد ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺧﻮد ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻮل ﻧﻤﻮدن ﺳﻮد وام ﻫﺎي ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎ دﻟﻴﻞ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ دارد‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﻻﺳﺮي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺨﺎرج ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺎدﮔﻲ ﻛﺎر و ﺗﺸﺨﻴﺺ آﺳﺎن ﻣﻨﺒﻊ اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫روش دوم‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮد ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺧﺮﻳﺪ ﻧﻘﺪي‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻧﺮخ ﺳﻮد ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎ وام ﻫﺎي اﺧﺬ ﺷﺪه ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﻛﻠﻲ‬
‫دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﭘﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﻛﻠﻲ وام ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻚ آﻳﺘﻢ ﻛﻠﻲ ﺑﺎﻻﺳﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ آن ﺑﻴﻦ‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ارزش ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺗﺤﺖ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﻴﺰان واﻣﻬﺎي ﻛﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻮﺟﻮدي ‪ 100‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎﻧﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻳﻚ ﺷﺮﻛﺖ‪ ،‬ﺑﺪﻟﻴﻞ ‪ 20‬ﻣﻴﻠﻴﻮن وام ﻛﻠﻲ اﺧﺬ ﺷﺪه ‪ 8‬درﺻﺪ ﺳﻮد در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺒﻠﻎ‬
‫ﺳﻮد ‪ 8‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ‪ 6/4‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﻮدي واﻗﻌﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي وام ﻛﻠﻲ )‪ 20‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺑﺎ ﻧﺮخ ‪ 8‬درﺻﺪ(‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫روش ﺳﻮم‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﺮخ ﺳﻮد‪ -‬ﻣﺜﻼ در ﺣﺪود ﻧﺮخ ﺳﻮد ﺣﺴﺎﺑﻬﺎي ﺳﭙﺮده ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺑﺎﻧﻜﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ 6‬درﺻﺪ‪ -‬ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺧﺮﻳﺪ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻣﺎﻟﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻫﻴﭻ ﺑﻬﺮه واﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﺪه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲ ﺧﻮد را در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﺟﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و در ﺿﻤﻦ ﭘﻮﻟﺶ را در ﻛﺎر ﺧﻮد ﻣﻮﺟﻮد ﻧﮕﻪ دارد‪ ،‬ﺣﺴﺎﺑﻬﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت اﺳﺖ ﻛﻪ آن ﻫﻢ ﺳﻮد‬
‫اﻧﺪﻛﻲ ﻋﺎﻳﺪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﻜﺎن ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﺧﺎرج از ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻼً ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺰﺋﻲ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫آﻻت ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺳﻮد ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﻛﺎر و ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺳﻮد وام ﻫﺎي ﻛﻠﻲ ﺧﻮد را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬در دﻧﻴﺎي ﻛﺎري ﭘﺮ رﻗﺎﺑﺖ اﻣﺮوز ﭼﻨﻴﻦ اﻓﺰاﻳﺶ دﻟﺨﻮاﻫﻲ در ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻤﻌﻨﻲ از دﺳﺖ دادن ﻛﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤﻮدن ﺑﻬﺮه اﻣﺮوزه اﻣﺮي ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﺜﺎل ﻫﺎي اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﻧﻴﺰ‬
‫ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪22‬‬

‫ﺳﻮد اﻗﺴﺎﻃﻲ‬
‫ﻧﺮخ ﺳﻮد در ﻗﺮاردادﻫﺎي ﺧﺮﻳﺪ اﻗﺴﺎﻃﻲ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺳﻮد ﻛﻞ ﺑﺮ دﻳﻮن ﻛﻞ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬دﻳﻮن ﻛﻞ رﻗﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻛﻞ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ رﻗﻢ از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬
‫‪L‬‬
‫× )‪TD = ( I + ١‬‬
‫‪٢٤‬‬
‫‪ TD‬دﻳﻮن ﻛﻞ‬
‫اﻗﺴﺎط ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ‬ ‫‪I‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻗﺮض ﺷﺪه‬ ‫‪L‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻛﻞ ﺳﻮد ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﻛﺮدن ﺗﻤﺎم ﻗﺴﻂ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ و ﻳﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻫﺮ ﻛﺪام از ﻗﺴﻂ ﻫﺎ در ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ و ﺗﻔﺎﺿﻞ آن از ﻣﻘﺪار‬
‫ﻛﻞ وام ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ از ‪ 16‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎن ﭘﻮل ﺧﺮﻳﺪ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ 12 ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎن آن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ واﻣﻲ ﺑﺎ ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ‪ 36‬ﻣﺎﻫﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺎز‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ اﻳﻦ وام ﺑﺎﻳﺪ ‪ 35‬ﻗﺴﻂ ‪ 393,330‬ﺗﻮﻣﺎﻧﻲ و ﻳﻚ ﻗﺴﻂ ‪ 393,450‬ﺗﻮﻣﺎﻧﻲ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﻤﻊ اﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 14160000‬ﺗﻮﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺎﺿﻞ اﻳﻦ ﻋﺪد ﺑﺎ ‪ 12‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎن وام ﻣﺒﻠﻎ ﻛﻞ ﺳﻮد و ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 2160000‬ﺗﻮﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ I=36‬و ‪L=12000000‬‬
‫و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل ﻓﻮق دﻳﻮن ﻛﻞ ‪ 18/5‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ‪ 2/16‬ﺑﺮ ‪ 18/5‬ﺑﻪ رﻗﻢ ‪ 0/117‬ﻳﺎ ‪ 11/7‬درﺻﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﺮخ ﺳﻮد ﻣﻲرﺳﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﻋﻼﻗﻤﻨﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺮخ ﺳﻮد ﻓﺎﻳﻨﺎﻧﺲ را در ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻞ ﺧﺮﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻓﻮق داراي اﺳﺘﻬﻼك ‪ 5‬ﺳﺎل ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻛﻞ آن ‪ 48‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ‪ 2/16‬ﺑﺮ آن ﺑﻪ ﻧﺮخ ﺳﻮد ‪ 4/5‬درﺻﺪ ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬درك‬
‫ﻧﺮﺧﻬﺎي ﺳﻮد ﺑﺮاي ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ارزﺷﻤﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ درﻛﻲ او ﻗﺎدر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﻼﻧﻲ را ﺑﺎ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺻﺤﻴﺢ‬
‫ﺧﻄﺎﻫﺎ ﻳﺎ ﺗﻘﻠﺐ ﻫﺎي ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﺣﺴﺎب ﻫﺎ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﺎﻟﻴﺎت داراﻳﻲ‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﻋﻮارض ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻫﺎي داراﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ارزش ﺑﺮآورد ﺷﺪه‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺸﺎﺑﻪ داراﻳﻲﻫﺎي ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎت از ‪ 2‬ﺗﺎ ‪4/5‬‬
‫درﺻﺪ ارزش ﺑﺮآورد ﺷﺪه ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ارزش ﺑﺮآورد ﺷﺪه ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻣﻮال ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‬
‫ﭘﻴﺮوي ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ روش ﻛﻠﻲ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ارزش ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮاي ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 20‬درﺻﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ آن ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻲرﺳﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮآورد ﮔﺮدد‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﻴﺎت داراﻳﻲﻫﺎي ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻃﻮل ﺳﺎل ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺎﻟﻚ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ درآﻣﺪي ﻛﺴﺐ ﻛﻨﺪ‪ ،‬درآﻣﺪ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺮ درآﻣﺪ ﭘﺲ از ﻛﺴﺮ ﻣﺨﺎرج و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻮد ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺷﺮﻛﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﻣﺨﺎرج و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‪ ،‬اﺳﺘﻬﻼك ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺟﺰو اﻗﻼم ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اداره ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﺮان ﺧﺮﻳﺪار ﺑﺎﺑﺖ ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻣﻲﭘﺮدازد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎﺑﺖ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار و وﺳﺎﻳﻞ ﻛﺎر‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﭘﺮدازد‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺮ درآﻣﺪ ﺷﺮﻛﺖ در ﻃﻮل ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﻘﺪار آن ‪ 25‬درﺻﺪ ﺳﻮد ﭘﺲ از ﻛﺴﺮ ﻣﺨﺎرج و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪23‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺷﻤﺎره ﮔﺬاري‬

‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي راه ﺳﺎزي ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ داراي ﭘﻼك ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﻼك ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﻧﻈﻴﺮ ﺳﻮاري ﻫﺎ‪ ،‬واﻧﺖ ﻫﺎ و ﺟﻴﭗ ﻫﺎ ﻛﻢ‬
‫وﻟﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ رﻗﻢ ﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎري ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﻼك ﺑﺮ اﺳﺎس وزن ﻳﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫آن ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﻼك‪ ،‬ﻳﻚ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﻻﺳﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺮآورد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺎرﻛﺮد ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در‬
‫اﻳﺮان ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻃﺒﻖ ﺿﻮاﺑﻂ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ و راﻧﻨﺪﮔﻲ ﺗﺮدد ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺳﻨﮕﻴﻦ در ﺟﺎده ﻫﺎ و ﻣﻌﺎﺑﺮ ﻛﺸﻮر ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫دﺳﺘﻪ از ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎ اﺳﺎﺳﺎ ﭘﻼك راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ و راﻧﻨﺪﮔﻲ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﻔﻲ و ﺗﺮﻳﻠﺮﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص در ﺑﻴﻦ‬
‫ﻛﺎرﮔﺎه ﻫﺎ اﻧﺘﻘﺎل داده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻴﻤﻪ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت راه ﺳﺎزي ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺑﻴﻤﻪ ﻛﻠﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و ﺧﺴﺎرت ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و داراي ﺑﻴﻤﻪﻫﺎي ﺧﺎص ﺑﺎ ﻧﺮخ‬
‫ﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻲ از ﻣﺨﺎرج ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻴﺰان اﻳﻦ ﺣﻖ ﺑﻴﻤﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬
‫وزن‪ ،‬ﻧﻮع و ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺼﺎدﻓﺎت و ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺪار ﻛﺎرﻛﺮد آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﻤﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ آﺗﺶ ﺳﻮزي‪ ،‬ﺗﺼﺎدﻓﺎت‪ ،‬واژﮔﻮﻧﻲ و ﺳﺮﻗﺖ ﺟﺰ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ در ازاي ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ارزش آن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﺟﺰء ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻛﻢ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار در ﺣﺪود ‪ 1‬درﺻﺪ از ارزش واﻗﻌﻲ ﻫﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﭘﺮوژه ﻫﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺷﻮﻧﺪ اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻣﺘﻮازن ﺷﺪن ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎي ﭘﺮﺧﻄﺮ ﻛﺎري ﺑﺎ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري اﻳﻤﻦ ﺗﺮ در ﭘﺮوژه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻧﺮخ ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶ ﺑﻴﻤﻪ اي ﺣﻮادث ‪ 1/5‬ﺗﺎ ‪ 2‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺮخ ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري‬
‫ﭘﺮﺧﻄﺮ ﻳﺎ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎراﻧﻲ ﻛﻪ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺑﻲ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﺮان ﺑﻴﻤﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﻪ ﺗﺤﺖ ﺑﻴﻤﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻛﺎرﮔﺎه ﭘﻮﺷﺶ داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻧﺒﺎر و ﻧﮕﻬﺪاري‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ﺟﺎﻳﮕﺎه در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﺤﻞ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﺧﻮد ﺑﺮاي ﺗﻌﺪادي از ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ و ﻣﺼﺮﻓﻲ دارﻧﺪ و ﺑﻘﻴﻪ ﻣﻮارد‬
‫در ﻣﺤﻞ دورﺗﺮي ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت را در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﺤﻞ ﻛﺎر ﻧﮕﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻛﺎر دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﻠﻚ و ﻧﮕﻬﺪاري از ﻣﺤﻮﻃﻪ اﻧﺒﺎر ﻣﺸﺨﺼﺎً ﻳﻜﻲ از ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﺎﻻﺳﺮي ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﻳﺪ ﻳﺎ ﻓﺮوش ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت اﻳﻦ‬
‫اﻣﻜﺎن ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل اﮔﺮ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻧﺒﺎر را ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎزاي ﻫﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ از ﻣﺤﻮﻃﻪ اﻧﺒﺎر‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﻫﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﺑﻪ ازاي ﻣﺴﺎﺣﺘﻲ ﻛﻪ اﺷﻐﺎل‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻫﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ از ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ زﻣﻴﻦ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺒﺎري اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﺮه‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎت‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري و ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 200‬ﺗﻮﻣﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺑﺰرگ ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ‪ 4‬ﻣﺘﺮ در ‪ 15‬ﻣﺘﺮ‪،‬‬
‫ﻓﻀﺎي ‪ 60‬ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺷﻐﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ 40‬ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻌﻨﻮان ﻓﻀﺎي ﻣﺎﻧﻮر ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ‪ 100‬ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ اﻧﺒﺎر ﺑﺮاي اﻳﻦ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ‪ 100 * 200‬ﻳﺎ ‪ 20‬ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪24‬‬

‫‪ -3-2‬ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻪ ﻳﻚ رﻗﻢ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫آﻻت ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻧﮕﺎه اول اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﺎده ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺎﻻﻧﻪ را ﺑﺮ ﻛﻞ ﺳﺎﻋﺎت‬
‫ﻛﺎر ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ و ﻳﺎ ﻛﻞ ﻛﺎرﻛﺮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺳﺎﻻﻧﻪ آن ‪ 3/6‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎن اﺳﺖ و ‪1200‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺛﺎﺑﺖ ‪ 3‬ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن در ﺳﺎﻋﺖ را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﻳﺎ اﮔﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻞ آن در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪش ‪ 18‬ﻣﻴﻠﻴﻮن و‬
‫ﻛﻞ ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎرﻛﺮد آن ‪ 6‬ﻫﺰار ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ رﻗﻢ ﺑﺎز ﻫﻢ ‪ 3‬ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎرﻛﺮد ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﺎر‬
‫ﻣﺸﻜﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻣﺘﻐﻴﺮي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺤﺚ را ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎراﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺷﻴﻔﺖ ﻛﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و در ﻣﻌﺮض ﺗﺎﺧﻴﺮ ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻮي‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻛﺎر ﺟﺪﻳﺪ و در ﺣﺎل ﻛﺎر ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺪود‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه ﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ردﻳﻒ اول ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻛﻪ در ﺑﻴﺸﺘﺮ اوﻗﺎت ﻣﺸﻐﻮل ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ‪ 2‬ﻫﺰار ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ و ‪ 5‬ﺳﺎل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺎرﻫﺎي‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ در روزﻫﺎي ﻛﺎري ‪ 8‬ﺳﺎﻋﺘﻪ و ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي ﻛﺎري ‪ 5‬روزه اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺎر ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﺳﺎل ﺣﺪود‬
‫‪ 2040‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺪ ﺟﻮي‬
‫آب و ﻫﻮا اﻏﻠﺐ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎزﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ را دﺷﻮار و ﮔﺎﻫﻲ ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎري ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻞ ﻛﺎر‬
‫ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻛﺎر در زﻣﻴﻨﻬﺎي ﺳﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺷﻨﻲ ﻳﺎ ﺟﺎدهﻫﺎي ﺗﺮاﺑﺮي ﻣﺴﻄﺢ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺪ ﺟﻮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﻛﺎر را در زﻣﻴﻨﻬﺎي داراي ﺧﺎك ﻛﺸﺎورزي و رﺳﻲ ﻳﺎ ﻟﺠﻨﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎر در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺪاري ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در ﻛﺎر ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻮع ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ زﻣﺎن از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻮي ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﻛﻪ در ﺣﺎل ﻛﻨﺪن ﺧﺎك ﻣﺮﻃﻮب‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎرش ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﻴﻼب اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي در زﻣﻴﻨﻬﺎي‬
‫ﺑﺎﺗﻼﻗﻲ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻧﻴﻤﻪ ﭘﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﭘﺮ‪ ،‬در ﮔﻞ‬
‫ﻓﺮو ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻓﻘﺪان اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺧﻼف اﻳﻦ را ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮآورد ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺎزه ﻛﺎﻫﺶ ‪ 20‬درﺻﺪي ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎر ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ را‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻮي ﺻﺎدر ﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﺮان آﻣﺎري ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻟﺬا از ﻫﻤﻴﻦ درﺻﺪ ﻣﺘﺪاول و ﻣﺮﺳﻮم ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﺑﻴﻜﺎري‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻓﻘﻂ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻛﺎر ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺎري وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎر در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺧﺎص‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻛﺎر وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﺑﺮاي ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن ﻛﺎر در ﺗﻤﺎم ﺳﺎل ﻳﺎ در ﺗﻤﺎم ﻓﺼﻞ ﻫﺎي ﻛﺎري دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻴﺰ دوره ﻫﺎي‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻛﺎر ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﻳﺎ ﺑﻴﻜﺎري را ﺳﭙﺮي ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ در آن ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ ،‬ﺗﺨﺼﺼﻬﺎي ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر و‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺗﺨﺼﺺ ﻫﺎ و ﺗﺎ ﺣﺪودي ﺷﺎﻧﺲ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر در ﻣﻨﺎﻗﺼﻪ و ﻓﺮوش ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻛﺎري در دﺳﺖ‬
‫‪25‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي او ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺧﻮد را ﺑﻴﻜﺎر رﻫﺎ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت اﺟﺎرهاي ﻛﻪ در ﻓﻴﻠﺪ ﻛﺎري ﻣﺘﺪاول او ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﺎر ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻛﻠﻲ ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺗﻮاﻧﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻣﻴﺪوار ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت رده اول او ‪ 80‬درﺻﺪ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ آب و ﻫﻮا اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ درﺣﺎل ﻛﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اوﻗﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان از ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‬

‫ﺣﺘﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ آب وﻫﻮا ﺧﻮب و ﻛﺎر ﻓﺮاﻫﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮ‪ ،‬ﻳﺎ ﻛﻤﺒﻮد ﻣﺼﺎﻟﺢ‪ ،‬اﻋﺘﺼﺎب ﻳﺎ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﮕﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﻦ زﻣﺎن ﺗﻌﻄﻴﻠﻲ ﺑﻌﻨﻮان زﻣﺎن ﻛﺎري در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ )اﮔﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺟﺎرهاي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ‬
‫اﺟﺎره ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد(‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﺎﻳﺪ زﻣﺎن از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ را در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺎري ﻛﻪ از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآورد‪ ،‬ﻣﻮرد ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﻄﻴﻠﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺎﺧﻴﺮ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎري ‪ 45‬ﻳﺎ ‪ 50‬دﻗﻴﻘﻪ اي ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و‬
‫در ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪي ﺷﺮح داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎري‬
‫ﻗﺎﻋﺪه ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﻲ ﺑﺮاي ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺳﻨﮕﻴﻦ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ‪ 2‬ﻫﺰار ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر ﺗﻚ ﺷﻴﻔﺘﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪20 ،‬‬
‫درﺻﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺪي آب و ﻫﻮا از آن ﻛﻢ ﺷﻮد و دوﺑﺎره ‪ 20‬درﺻﺪ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻛﻤﺒﻮد ﻛﺎر و ‪ 20‬درﺻﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي زﻣﺎن از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ در ﻛﺎر ﻛﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ زﻣﺎن ﺧﺎﻟﺺ ‪ 1024‬ﻳﺎ ﺑﻌﺒﺎرﺗﻲ ‪ 1000‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﺑﻪ ﺳﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﻲ اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دﻗﻴﻖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎرﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺻﻼح اﻳﻦ ﻋﺪد اﻗﺪام ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮآورد ﻛﻨﻨﺪه آن را رد ﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻮد را ﺑﻪ دﻗﺖ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ واﻗﻌﺎً ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺘﺮي ﻣﻮﺟﻮد ﻫﺴﺖ ﻳﺎ ﻛﺎﻣﻼً ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه در ﻣﻮرد ﻣﻌﺎدن و ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﺎر ﺳﻪ ﺷﻴﻔﺘﻪ ﺑﺎ ﻫﻔﺖ روز ﻛﺎري در ﻫﻔﺘﻪ ﺻﻮرت ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﺎﻻي ‪8600‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻜﺎر ﺑﺮده ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﻛﺎرﻛﺮد‬
‫زﻣﺎن را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ﺳﺎﻋﺖ و ﺗﻘﻮﻳﻢ ﻳﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎري ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺘﻲ از اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺎت ﻣﻮﺛﺮ‬
‫ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎري ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ 60‬دﻗﻴﻘﻪ ﻣﺘﺪاول ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻮﺛﺮ ﺷﺎﻣﻞ ‪ 50‬دﻗﻴﻘﻪ ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﺎص‬
‫از ﺳﺎﻋﺖ اﻣﻜﺎن ﻣﻼﺣﻈﻪ زﻣﺎﻧﻬﺎي ﺗﻠﻒ ﺷﺪه در ﻛﺎر را ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ دادن ‪ 2‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺧﺎك در‬
‫دﻗﻴﻘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬داراي ﺧﺮوﺟﻲ ‪ 120‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎﻋﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮان از ﻫﻴﭻ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺎر‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ وﻗﻔﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺗﻨﻈﻴﻤﺎت و ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺟﺰﺋﻲ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻣﻮاﻧﻊ ﻛﻨﺪن ﺧﺎك و ﻏﻴﺮه ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﻮﻟﻴﺪ واﻗﻌﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻪ در ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎري ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺷﺎﻳﺪ ‪ 90‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ‪ 75‬درﺻﺪ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﺣﺪاﻛﺜﺮ آن اﺳﺖ و ﻛﺎراﺋﻲ ‪ 75‬درﺻﺪ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ‪ 3‬ﺳﺎﻋﺖ از ‪ 4‬ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎﻫﺶ در ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻛﺎﻫﺶ درﺻﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻌﺪاد دﻗﺎﻳﻖ در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎري ﺑﻴﺎن ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﻣﺜﺎل ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎري ‪ 0/75 × 60 = 45‬دﻗﻴﻘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آﻧﺎﻟﻴﺰ‪ ،‬راﻧﺪﻣﺎن را ‪ %70‬ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ‪42‬‬
‫دﻗﻴﻘﻪ اي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪26‬‬

‫روز و ﻫﻔﺘﻪ ﻛﺎري‬

‫ﻳﻚ روز ﻛﺎري ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎر در ﻃﻮل ﻳﻚ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ‪ 8‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ 8/5‬ﻳﺎ ‪ 10‬ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻧﻴﺰ در اوﻗﺎت ﻓﺸﺎر ﻛﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ ﻛﺎري در ﺻﻨﻌﺖ ﺳﺎﺧﺖ ‪ 6‬روز اﺳﺖ و ﺑﺮاي روزﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺎر ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در اﻳﺮان‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﻛﺎر ﻣﺒﻨﺎي ﻛﺎرﻛﺮد ﻫﻔﺘﮕﻲ ﺑﺮاي ﭘﺮﺳﻨﻞ در اﺳﺘﺨﺪام ﺑﺎﻳﺪ ‪ 44‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻋﺪد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ 22‬روز ﻛﺎر‬
‫و ‪ 8‬روز اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻧﻴﺰ در ﻣﺎه ﺗﻮزﻳﻊ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﺎل ﻛﺎري‬
‫ﺳﺎل ﻛﺎري ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﺎل ﺗﻘﻮﻳﻤﻲ ﻳﺎ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺎل ﻛﺎري ‪ 8‬ﻣﺎﻫﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎر در ﻃﻮل ‪ 4‬ﻣﺎه زﻣﺴﺘﺎن ﻋﻤﻠﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﻛﺎر‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ از آﻏﺎز ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻛﺎر ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻣﺎن ﻛﺎر ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎن ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﺎر در ﻗﺮارداد ذﻛﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫داراي ﺟﺮﻳﻤﻪ دﻳﺮﻛﺮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ زﻣﺎن ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬روز‪ ،‬ﻫﻔﺘﻪ ﻳﺎ ﺳﺎل ﺳﻨﺠﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﺪاد روزﻫﺎي ﻛﺎري ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﻌﺪاد روزﻫﺎي‬
‫ﺗﻘﻮﻳﻤﻲ ﺗﻤﻴﺰ داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﻛﺎر‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﭘﺮوژه ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﻛﺎر در ﺑﺮاﺑﺮ درﺻﺪ زﻣﺎن ﻣﺼﺮف ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺸﺎن‬
‫دﻫﻨﺪه ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺎر ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ زﻣﺎن ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺟﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از اﺟﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮع ﺧﺎﺻﻲ از ﻗﺮاردادﻫﺎي اﺟﺎره ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﺟﺎره ﺧﺼﻮﺻﻲ اﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﺗﺤﺖ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻳﺎ ﻣﻮﺳﺴﻪ اﺟﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري ﻛﻪ در ﻣﺪت‬
‫زﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺧﻮد از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﺟﺎره داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺧﻮد را از ﻛﺎري ﺑﻪ ﻛﺎر دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻛﺎﻓﻲ را ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲآورد‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‬
‫ﻛﻤﺘﺮي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ اﺟﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻛﺎرﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﻛﻪ ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻛﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬اﺟﺎره ارزاﻧﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎراﻧﻲ ﻛﻪ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺸﻮر ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻋﻮض ﺗﻤﻠﻚ و اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫آﻻت ﺧﻮد از ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ دﻳﮕﺮ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻨﺪ آﻧﻬﺎ را اﺟﺎره ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﺮان ﻧﺤﻮه اﺟﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺎره دﻫﻨﺪﮔﺎن ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻃﻲ ﻗﺮارداد اﺟﺎرهاي ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران‬
‫اﺻﻠﻲ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻧﻈﻴﺮ دﺳﺘﻤﺰد راﻧﻨﺪه‪ ،‬ﺗﻌﻤﻴﺮات‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﺑﻴﻤﻪ را ﻣﺘﻘﺒﻞ ﺷﺪه و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻬﻴﻪ و‬
‫ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺳﻮﺧﺖ و روﻏﻦ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻗﺮاردادﻫﺎي اﺟﺎره ﺑﺼﻮرت ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﭘﺮﻛﺎرﺑﺮد ﻧﻈﻴﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت راﻫﺴﺎزي ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎرﻛﺮد ‪ 250‬ﺗﺎ ‪ 300‬ﺳﺎﻋﺖ در ﻣﺎه و ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫آﻻت ﺑﺎ ﻛﺎرﻛﺮد ﻛﻢ ﺗﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻤﭗ ﺑﺘﻦ ﺑﺼﻮرت ﻣﻘﻄﻮع ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ اﺟﺎره داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻣﺘﺪاول اﺟﺎره در اﻳﺮان ﺻﺮﻓﺎً‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ اﺟﺎره ﺳﺎﻋﺘﻲ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮﺧﺖ و روﻏﻦ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺑﺮﺧﻲ ﻗﺮاردادﻫﺎي اﺟﺎره ﺗﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎرﻛﺮد‬
‫ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﺪه و ﻣﺎزاد آن ﺑﺼﻮرت ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪27‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫‪ -4-2‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫ﻣﺨﺎرج ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮاﻗﻊ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺳﻮﺧﺖ‪ :‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮﺧﺖ و ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ آن‬
‫روﻏﻨﻜﺎري‪ :‬ﻫﺰﻳﻨﻪ روﻏﻦ‪ ،‬ﮔﺮﻳﺲ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات روﻏﻨﻜﺎري و ﻛﺎرﮔﺮ‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮ‪ :‬ﻗﻄﻌﺎت‪ ،‬ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻛﺎرﮔﺎه و ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر‪ :‬اﭘﺮاﺗﻮر ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺮ ﺗﻌﻮﻳﺾ روﻏﻦ‪ ،‬ﻛﻤﻚ ﻛﺎر و ﻧﺎﻇﺮﻳﻦ‬
‫‪ -‬ﺳﻮﺧﺖ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺎ ﻗﺪرت‪ ،‬ﻧﻮع و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺗﻮر‪ ،‬ﻧﻮع و ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﻧﻮع ﻛﺎر و درﺟﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺮق ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺼـﺮف ﺳـﻮﺧﺖ در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﺳﺐ ﺑﺨﺎر و ﺑﺎر ﺣﻤﻞ ﺷﺪه ﺑﻌﺪاً ﺷﺮح داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔـﺖ ﺧـﺎم‪ ،‬ﻓﺎﺻـﻠﻪ از ﻣﻨﺒـﻊ‪ ،‬ﻣﻘـﺎدﻳﺮ‬
‫ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻓﺼﻠﻲ و ﻣﺎﻟﻴﺎت اﻋﻤﺎﻟﻲ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺗﺤﻮﻳﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼـﻪ ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﺗﺤـﻮﻳﻠﻲ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻗﻄﻌﺎً ﭘﻮل ﻛﻤﺘﺮي ﺑﺮاي ﺳﻮﺧﺖ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﺮان رﺳﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﺎرﮔﺎﻫﻬﺎي ﺑـﺰرگ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜـﺎر ﭘﻤـﭗ ﺑﻨـﺰﻳﻦ‬
‫اﺣﺪاث ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻔﺖ ﻧﻴﺰ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮاري ﺳﻬﻤﻴﻪ و ﺗﺤﻮﻳﻞ آن در ﻛﺎرﮔﺎه اﻗﺪام ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﻴﻤﺖ آن ﻛﻤﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺼﻮب اﺳﺖ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺧﻮد ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪ ﺳﻮﺧﺖ و اﻧﺘﻘﺎل آن ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﺎه ﺑـﺎ ﺗـﺎﻧﻜﺮ اﺳـﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ در ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎل آن ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﻛﺎري ﺑﺎ ﺗﺎﻧﻜﺮﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ )واﻧﺖ ﺑﺎر( را ﻧﻴﺰ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬روﻏﻨﻜﺎري‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي روﻏﻨﻜﺎري ﺷﺎﻣﻞ ﻗﻴﻤﺖ روﻏﻦ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺗﺠﻬﻴﺰات ﭘﺨﺶ ﻛﻨﻨﺪه و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬روﻏﻦ‬
‫ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ روﻏﻦ ﻣﻮﺗﻮر در ﻓﻮاﺻﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻨﻈﻢ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ‪ 75‬ﺗﺎ ‪ 200‬ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻮﻳﺾ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻓﻮاﺻﻞ زﻣﺎﻧﻲ را ﻣﻲﺗﻮان در ﺷﺮاﻳﻂ دﺷﻮار ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮد و ﺧﺎك ﻳﺎ دﻣﺎي زﻳﺎد ﻛﺎﻫﺶ داد‪ .‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺨﺎزن روﻏﻦ ﺑﻄـﻮر‬
‫ﮔﺴﺘﺮدهاي ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﺮح و اﻧﺪازه ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺼﺮف روﻏﻦ در ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫رﻳﻨﮓ ﭘﻴﺴﺘﻮن دﭼﺎر ﺳﺎﻳﺶ ﺟﺪي ﺷﺪه ﻳﺎ ﻧﺸﺖ روﻏﻦ وﺟﻮد دارد ﻣﺼﺮف روﻏﻦ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺎﻻ ﻣﻲرود‪ .‬ﺑﺎ اﻳـﻦ ﺣـﺎل‬
‫در ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اداره ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻣﺼﺮف روﻏﻦ از ﻳﻚ ﭘﻨﺠﺎﻫﻢ ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪ .‬ﺗﻌﻮﻳﺾ روﻏﻦ در ﭘﺎﻳﻴﺰ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﺸﺘﻲ روﻏﻦ ﺑﺎﻋﺚ ورود ﮔﺮد و ﺧﺎك ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻲﺷﻮد و ﻟﺬا ﺑﺎﻳﺪ در اوﻟﻴﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺼﺮف ﮔﺮﻳﺲ در ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﺮاﻛﺘﻮر ‪ 20‬ﺗﻨﻲ ﻣﺪل ﻗﺪﻳﻢ در ﻫﺮ ‪ 5‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ‪2‬‬
‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﮔﺮﻳﺲ ﻣﺼﺮف ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ آب ﺑﻨﺪي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻨﻬﺎ در ﻫﺮ ﻫﺰار ﺳﺎﻋﺖ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﮔﺮﻳﺲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪه ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﻲ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻫﺰﻳﻨﻪ روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ ﻳﻚ ﺳﻮم ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻳﺎ ﻳﻚ ﭼﻬﺎرم ﻫﺰﻳﻨﻪ ﮔﺎزوﺋﻴﻞ ﻣﺼﺮﻓﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﻬﻢ در ﺑﺮآورد اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﻫﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﺨﺎب و دﻧﺒﺎل ﺷﻮد‪ .‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري ﻛﻪ در ﻫﺮ زﻣﺎن از ﻳﻚ روش اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻗﺎدر ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪28‬‬

‫ﺑﻴﻦ ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت و ﻧﻴﺰ ﺑﻴﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ذﻫﻦ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﺎﺷﻲ از روﻏﻨﻜﺎري‪،‬‬
‫ﺗﻮﻗﻒ ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ روﻏﻨﻜﺎري ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮات‬
‫ﺑﻴﻦ ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮات ﻫﻴﭻ ﻣﺮز ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪهاي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺘﺪاول اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺎﻣﻞ آﻳﺘﻢ ﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن‪،‬‬
‫ﺑﺎزدﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ روﺗﻴﻦ ﻗﻄﻌﺎت و ﺟﻮﺷﻜﺎري ﻫﺎي ﻣﻮردي اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻗﻄﻌﺎت‬
‫ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻳﺎ ﻓﺮﺳﻮده ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬روﻏﻨﻜﺎري ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻳﻚ آﻳﺘﻢ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و در ﻣﻮاردي اﺳﺎﺳﻲ ﺗﺮﻳﻦ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ آﻳﺘﻢ‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران و ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎي اﺟﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺗﻌﻤﻴﺮات را ﺑﻪ دو ﻃﺒﻘﻪ ﻛﻠﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮات اﺻﻠﻲ و ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺟﺰﺋﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻘﻪ اول ﺑﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮات ﻛﺎرﮔﺎﻫﻲ و ﻃﺒﻘﻪ دوم ﺑﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻲ ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺮاردادﻫﺎي اﺟﺎرهاي ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
‫ﺗﻌﻤﻴﺮات ﻛﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﻟﻚ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﻌﻤﻴﺮات ﻛﻠﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺎزرﺳﻲ دﻗﻴﻖ و‬
‫ﺑﺎزﺳﺎزي دوﺑﺎره ﻛﻠﻴﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻛﻪ ﺑﻜﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﺮاي ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻧﮕﻬﺪاري دﻗﻴﻖ و ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺑﻲ درﻧﮓ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻔﻆ داراﻳﻲ و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر اﻃﻼﻋﺎت ﺛﺒﺖ ﺷﺪه از ﺗﻌﻤﻴﺮات ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﻣﺨﺎرج آﺗﻲ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ‬
‫اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺟﺪﻳﺪي وارد ﻛﺎر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﺛﺒﺖ ﺷﺪه و‬
‫اﻳﺪهﻫﺎي دﻳﮕﺮان اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪ اﺻﻼح ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﺑﺮاي‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻏﻴﺮ از ﻻﺳﺘﻴﻚ‪ 60 ،‬ﺗﺎ ‪ 100‬درﺻﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻬﻼك را در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي‬
‫زﻳﺎدي در اﻳﻦ ﺣﻮزه وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻮارد ﺛﺒﺖ ﺷﺪه ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ را ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﻗﻄﻌﺎت آن‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي روﻏﻨﻜﺎري‪ ،‬ﻣﻬﺎرت ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري‪ ،‬ﺳﺎﻋﺎت و ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺳﺘﻔﺎده و ﻛﻴﻔﻴﺖ‬
‫ﻧﻈﺎرت و اﺟﺮا ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻬﺎي دوره‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت اﻓﺰوده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺮخ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﻠﻲ در اﻧﺘﻬﺎي دوره ﻋﻤﺮ ﻣﺤﺘﻤﻞ‬
‫آن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدد ﻛﻪ آﻳﺎ اداﻣﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﺷﻴﻦ اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﻌﻤﻴﺮات را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺑﻜﺎر ﺑﺮدن‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺪول‪ .5-2‬ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﺳﺎﻋﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺳﺎﻋﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻓﺎﻛﺘﻮر‬
‫‪1/8‬‬ ‫‪8000‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2000‬‬
‫‪1/8‬‬ ‫‪9000‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪3000‬‬
‫‪1/8‬‬ ‫‪10،000‬‬ ‫‪1/5‬‬ ‫‪4000‬‬
‫‪1/9‬‬ ‫‪12000‬‬ ‫‪1/6‬‬ ‫‪5000‬‬
‫‪1/9‬‬ ‫‪15000‬‬ ‫‪1/7‬‬ ‫‪6000‬‬
‫‪1/9‬‬ ‫‪20،000‬‬ ‫‪1/7‬‬ ‫‪7000‬‬
‫‪29‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎ‬
‫ﻻﺳﺘﻴﻜﻬﺎ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ از ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺼﺮﻓﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲدﻫﻨﺪ و داراي وﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن آﻧﻬﺎ‬
‫را در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت دﻳﮕﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻏﻴﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎ‬
‫روش اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎ را ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﺳﺘﻬﻼك از ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻮ ﻛﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﺻﻠﻲ ﺑﺮاي‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺳﺮﻳﻌﺘﺮﻳﻦ اﺳﺘﻬﻼك ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻛﺎر اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎ ﺟﺰء ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻓﺮﺳﻮده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﻓﺮﺳﻮده ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻋﻮض ﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎي اوﻟﻴﻪ ﺟﺰء ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻟﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺗﻌﻮﻳﺾ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺳﺘﻬﻼك آﻧﻬﺎ را ﻛﻢ ﻧﻜﺮده‬
‫اﺳﺖ و در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ آﻧﻬﺎ را ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻫﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ را ﺑﺮ روي ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﺟﺪا ﻛﺮدن ﺣﺴﺎب ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎ از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﺎﻣﻞ آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺗﺎﺛﻴﺮ ﭘﺬﻳﺮي آﻧﻬﺎ از‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺧﺎﻛﻬﺎي ﺳﻨﮓ و ﺷﻨﻲ و ﺧﺎﻛﻬﺎي رﺳﻲ ﺑﺮ روي ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭼﻨﺪان زﻳﺎد ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮ روي ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎري دارد‪ .‬ﺳﺮﻣﺎي ﺷﺪﻳﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺎﺷﻴﻦ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻋﻤﺮ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎ زﻳﺎد ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎ‬
‫اﺻﻠﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺟﺮاﻳﻲ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ آن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ واﻗﻌﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎر‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻻﺳﺘﻴﻚ را ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎ در اﺛﺮ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻳﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺎﺻﺤﻴﺢ زودﺗﺮ از ﻣﻮﻋﺪ از رده ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻤﺮ ﺗﻌﺪادي‬
‫ﻻﺳﺘﻴﻚ را ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﮔﻴﺮي ﻧﻤﻮد ﺗﺎ رﻗﻢ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪاي ﺑﺮاي ﻋﻤﺮ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ‪ .‬ﺗﻌﻤﻴﺮات و ﻧﮕﻬﺪاري ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎ ‪ 15‬درﺻﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﺗﻌﻮﻳﺾ آﻧﻬﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر‬
‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰه ﺷﺪن ﻛﺎرﻫﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ از ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻛﺎرﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ اﭘﺮاﺗﻮر اﻏﻠﺐ‬
‫از ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﺪا ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ از ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻜﺎن دﻳﮕﺮ ﻓﺮق ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﭘﺮاﺗﻮر ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎر‪ ،‬ﭘﻮل درﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺣﻘﻮق اﭘﺮاﺗﻮر ﻣﻄﺎﺑﻖ ﮔﺰارش روزاﻧﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﻳﺎ ﺑﻴﻜﺎري ﻧﺪارد‪ .‬در ﻃﻮل وﻗﻔﻪﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه‬
‫ﻣﺪت ﻣﻴﺎن ﻛﺎر ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ ﺑﻪ اﭘﺮاﺗﻮر ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ اﭘﺮاﺗﻮر ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎي ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻧﺮخ ﺳﺎﻋﺘﻲ دﺳﺘﻤﺰد او ﺑﻪ ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎرﻛﺮد‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻠﻲ ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﺳﺎﻳﺮ اﻗﻼم ﺑﺎﻻﺳﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻴﻤﻪ ﻧﻴﺰ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻴﻤﻪ ﺑﻴﻜﺎري‪ ،‬ﻣﺰاﻳﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ‪ ،‬ذﺧﻴﺮه ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﻲ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻫﺎي ﺧﺎص و ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺎي زﻣﺎن ﺑﻴﻜﺎري ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪30‬‬

‫‪ -5-2‬ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻻزم ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ واﺣﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎﻟﻚ ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻄﻠﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎﻟﻚ آﻧﻬﺎ را زودﺗﺮ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪاري ﺿﺮر ﺑﻲ ﻣﻮرد در ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫را ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﮔﺮ زﻳﺎد ﺻﺒﺮ ﻛﻨﺪ از زﻣﺎن ﺑﻬﺮهﺑﺮداري اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫زﻣﺎن اﻗﺘﺼﺎدي ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻳﮕﺎﻧﻲ ﻛﺎﻣﻠﻲ از ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﮕﻬﺪاري و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮات و زﻣﺎن ﺧﺮاﺑﻲ ﻫﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ اﻳﺠﺎد‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻟﻚ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت و ﺗﺎﺛﻴﺮ اداﻣﻪ ﻛﺎر ﺑﺮ روي اﻳﻦ ﻣﺨﺎرج را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار‬
‫دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺨﺎرﺟﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اﺳﺘﻬﻼك و ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬ ‫‪.1‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري‬ ‫‪.2‬‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮ‬ ‫‪.3‬‬
‫زﻣﺎن ﺑﻴﻜﺎري‬ ‫‪.4‬‬
‫ﻣﻄﺮودي )از ﻛﺎر اﻓﺘﺎدﮔﻲ و اﺳﻘﺎﻃﻲ(‬ ‫‪.5‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻬﻼك و ﺗﻌﻮﻳﺾ‬
‫زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬داﻧﺴﺘﻦ ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻮﻳﺾ آن ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻻزم‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺣﺪود ‪ 5‬درﺻﺪ در ﺳﺎﻟﻬﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ و اﺣﺘﻤﺎل اداﻣﻪ آن در آﻳﻨﺪه‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫در ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺳﺘﻬﻼك و ﺗﻌﻮﻳﺾ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪار واﻗﻌﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫آﻻت ﺑﺘﻮان آﻧﺮا ﻓﺮوﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻳﻚ ﻧﺴﺒﺖ درﺻﺪ ﻛﻠﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎ و ﺑﻴﻤﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫آﻻت ﺿﺮب ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﺮاي اﻗﻼم ﻓﻮق ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻳﺎد در ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮات ﻛﻪ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻛﺎري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬داﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﺑﺎﻳﮕﺎﻧﻲ دﻗﻴﻖ‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻮع ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ زﻣﺎن ﺑﻴﻜﺎري‬
‫زﻣﺎن ﺑﻴﻜﺎري ﻋﺒﺎرت از زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ در اﺛﺮ ﺧﺮاﺑﻲ ﻛﺎر ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻣﺎن ﺑﻴﻜﺎري ﺑﺎ ﺳﻨﻮات ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫دارد‪ .‬آﻣﺎدﮔﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪ واﻗﻌﻲ اﺳﺖ ﻳﺎ آﻣﺎده ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ‪ 5‬درﺻﺪ از زﻣﺎن ﺑﻴﻜﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻣﺎدﮔﻲ ﻛﺎر آن ‪ 95‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮوي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﻘﻴﺎس اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻴﺮوي ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻣﺎﺷﻴﻦ در اﺛﺮ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻳﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ در ﺻﻮرت اداﻣﻪ‬
‫ﻛﺎر ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪31‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻄﺮودي )از ﻛﺎراﻓﺘﺎدﮔﻲ و اﺳﻘﺎﻃﻲ(‬

‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻤﺮ در ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺟﺪﻳﺪ ﻋﺎﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻤﺎﻳﻞ‬
‫ﺑﻪ اداﻣﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻗﺪﻳﻤﻲ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ را ده درﺻﺪ ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺿﺮري ﺑﺎرزش ده درﺻﺪ را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﺑﻌﻨﻮان ﺿﺮر ﻣﻄﺮود ﺷﺪن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ در اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺰﻳﺖ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ در اﺛﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻏﻴﺮ ﺿﺮوري ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮاي ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻳﻚ ﻣﻮﺗﻮر ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺪود ‪ 0/227‬ﻟﻴﺘﺮ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺎزاي ﻫﺮ اﺳﺐ ﺑﺨﺎر ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺪرت‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﭼﺮخ ﻫﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻣﻮﺗﻮر دﻳﺰل ﺣﺪود ‪ 0/15‬ﻟﻴﺘﺮ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺎزاي ﻫﺮ اﺳﺐ ﺑﺨﺎر ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺪرت اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﭼﺮخ‬
‫ﻫﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﺳﺐ ﺑﺨﺎر ﺳﺎﻋﺖ واﺣﺪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻣﻮﺗﻮر داﻧﺴﺘﻦ ﻗﺪرت ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺪت اﺟﺮاي ﻛﺎر ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﻻزم ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻛﺎرﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ در ﻳﻚ زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻨﺪرت ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺎزده ﺛﺎﺑﺖ از آﻧﻬﺎ ﺑﻬﺮه‬
‫ﺑﺮداري ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر ﻳﻚ ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در زﻣﺎﻧﻲ از ﺳﻴﻜﻞ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﺎرﮔﻴﺮي اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫ﻳﺎ در ﺷﻴﺐ ﺳﺮﺑﺎﻻﻳﻲ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدد و در ﺑﻘﻴﻪ زﻣﺎن ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎر ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻛﺎﻣﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻄﻮر ﻣﺤﺴﻮﺳﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻛﺮده و ﻧﺘﻴﺠﺘﺎً ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺑﻨﺪرت ﺗﻤﺎم ‪ 60‬دﻗﻴﻘﻪ را در ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‬
‫ﻳﻚ ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮر دﻳﺰل و ﻣﻴﺰان ﻗﺪرت اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﭼﺮخ ﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 160‬اﺳﺐ ﺑﺨﺎر‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺟﻬﺖ‬
‫ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻗﺪرت ﺑﺮاي ﭘﺮ ﻛﺮدن ﺑﻴﻞ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي آن ‪ 5‬ﺛﺎﻧﻴﻪ از ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ‬
‫‪ 20‬ﺛﺎﻧﻴﻪ اي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ‪ 15‬ﺛﺎﻧﻴﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮ از ﻧﺼﻒ ﻗﺪرت ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺎر ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻴﻞ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻤﺪت‬
‫‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 15‬دﻗﻴﻘﻪ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻴﻜﺎر ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻮﺗﻮر ﻓﻘﻂ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻗﺪرت ﺑﺮاي ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي داﺧﻠﻲ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﺿﺎً اﻳﻦ ﺑﻴﻞ ‪ 50‬دﻗﻴﻘﻪ در ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي آن ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪:‬‬
‫‪50‬‬
‫‪ = ( ) × 100 = 83/3 %‬ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي‬
‫‪60‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﺳﺎﻋﺖ را ﺑﻄﻮر ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺼﻮرت زﻳﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫اﺳﺐ ﺑﺨﺎر‪ = 160‬ﻣﻴﺰان ﻗﺪرت اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﭼﺮخ ﻫﺎ‬
‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻫﺎي ﻣﻮﺗﻮر‬
‫‪5‬‬
‫= ﭘﺮ ﻛﺮدن ﺑﻴﻞ‬ ‫‪× 1 = 0/25‬‬
‫‪20‬‬
‫‪15‬‬
‫‪ = ×0/5 × 1 = 0/375‬ﺑﻘﻴﻪ ﺳﻴﻜﻞ‬
‫‪20‬‬
‫‪ = 0/625‬ﻛﻞ ﻓﺎﻛﺘﻮر‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪32‬‬

‫‪50‬‬
‫= ﻓﺎﻛﺘﻮر زﻣﺎن‬ ‫‪= 0/ 833‬‬
‫‪60‬‬
‫‪ = 0/625 ×0/833 = 0/52‬ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي‬
‫‪ = 0/52 × 160 ×0/15 = 12/5‬ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي اﺟﺮاﺋﻲ ﻣﻘﺪار ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺎﺑﻪ روش ﻓﻮق ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮان ﻣﻮﺗﻮر )اﺳﺐ ﺑﺨﺎر( × ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ = ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻛﺎﻣﻞ )ﮔﺎﻟﻦ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ(‬
‫ﺟﺪول )‪ (6-2‬ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺮاي ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬
‫ﺟﺪول‪ .6-2‬ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ )ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ(‬
‫زﻳﺎد‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻛﻢ‬ ‫ﻧﻮع ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫‪60‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪40‬‬ ‫ﻛﻼﻣﺸﻞ و دراﮔﻼﻳﻦ‬
‫‪50‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪30‬‬ ‫ﺟﺮاﺛﻘﺎل‬
‫‪85‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪45‬‬ ‫ﮔﺮﻳﺪر‬
‫‪85‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪45‬‬ ‫ﻟﻮدر ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ‬
‫‪90‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ﻟﻮدر ﭼﺮخ رﻧﺠﻴﺮي‬
‫‪50‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪25‬‬ ‫ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎرج از ﺟﺎده‬
‫‪80‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪50‬‬ ‫اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ داراي ﺑﺎﻻﺑﺮ‬
‫‪80‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪45‬‬ ‫اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ دوﺗﺎﻳﻲ )ﺗﺎﻧﺪوم(‬
‫‪70‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ و ﺑﻴﻞ ﻣﻌﻜﻮس‬
‫‪80‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪45‬‬ ‫ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي‬
‫‪85‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ‬

‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺟﺪول‪ 6-2‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻣﺼﺮف ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﻮﺧﺖ را ﺑﺎ ﺿﺮاﻳﺐ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺑﺰﻧﻴﻢ‪ .‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي ﻧﻴﺰ در دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺿﺮﻳﺐ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﻮﺧﺖ ﺿﺮﻳﺐ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري ﻣﺘﻔﺎوت ﻓﺮق ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده و از آﻧﺠﺎ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﻮﺧﺖ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآورﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺿﺮب در ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺤﻞ ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﻮﺧﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺪول‪ .7-2‬ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺮاي دو ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎ‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري‬

‫زﻳﺎد‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻛﻢ‬ ‫ﻣﺪل‬

‫ﮔﺎﻟﻦ ‪US‬‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ‬ ‫ﮔﺎﻟﻦ ‪US‬‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ‬ ‫ﮔﺎﻟﻦ ‪US‬‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ‬

‫‪10-13/5‬‬ ‫‪38-51‬‬ ‫‪7/5-10‬‬ ‫‪28-38‬‬ ‫‪6-7/5‬‬ ‫‪23-28‬‬ ‫ﺑﻮﻟﺪوزر ‪(٣٥٠hp) D٨R‬‬
‫‪8/5-10‬‬ ‫‪32-38‬‬ ‫‪6-7/5‬‬ ‫‪23-28‬‬ ‫‪4/5-5/5‬‬ ‫‪17-21‬‬ ‫ﻟﻮدر ‪ ٩٦٦‬ﻛﺎﺗﺮﭘﻴﻼر‬

‫ﻣﺼﺮف روﻏﻦ ﻣﻮﺗﻮر ‪:‬‬

‫ﻣﻘﺪار روﻏﻦ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﺑﺎ اﻧﺪازه ﻣﻮﺗﻮر‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺨﺰن روﻏﻦ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ رﻳﻨﮕﻬﺎي ﭘﻴﺴﺘﻮن و ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﺑﻴﻦ ﺗﻌﻮﻳﺾ‬
‫روﻏﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻛﺎرﻫﺎي ﺧﺎك آﻟﻮد ﺗﻌﻮﻳﺾ روﻏﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻫﺮ ‪ 50‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻳﻚ وﺿﻌﻴﺖ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮل‬
‫‪33‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار روﻏﻦ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﻣﻮﺗﻮر در ﻫﺮ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺷﺎﻣﻞ روﻏﻦ در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ روﻏﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ دو ﺗﻌﻮﻳﺾ در اﺛﺮ‬
‫ﻛﻢ ﻛﺮدن ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻘﺪار روﻏﻦ ﻻزم ﺑﻜﺎر ﺑﺮد ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬
‫‪hp × 0/6 × 0/00272 × (kg / hp − hr ) c‬‬
‫=‪q‬‬ ‫‪+‬‬
‫) ‪0/887 (kg / Lit‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪ q‬ﻣﻘﺪار روﻏﻦ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻟﻴﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ‬
‫‪ hp‬ﻣﻴﺰان اﺳﺐ ﺑﺨﺎر ﻣﻮﺗﻮر‬
‫‪ c‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺨﺰن روﻏﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻟﻴﺘﺮ‬
‫‪ t‬ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻴﻦ دو ﺗﻌﻮﻳﺾ‬
‫ﻓﺮﻣﻮل ﻓﻮق ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي ‪ 60‬درﺻﺪ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻘـﺪار روﻏـﻦ ﻣﺼـﺮﻓﻲ ﺑـﺮ ﺣﺴـﺐ‬
‫ﻣﻴﺰان اﺳﺐ ﺑﺨﺎر ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻴﻦ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 0/00227‬ﻟﻴﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺪول ‪ 8-2‬روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺮاي دو ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻣﺎﺷـﻴﻨﻬﺎ را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .8-2‬ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﺼﺮف ﺳﺎﻋﺘﻲ روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ‬
‫دﻓﻌﺎت‬ ‫دﻓﻌﺎت‬
‫ﻛﻨﺘﺮل آب‬ ‫روﻏﻦ ﺗﺮﻣﺰ و ﻛﻼچ‬ ‫روﻏﻦ ﮔﻴﺮﺑﻜﺲ و دﻳﻔﺮاﻧﺴﻴﻞ‬ ‫روﻏﻦ ﻣﻮﺗﻮر‬
‫ﺗﻌﻮﻳﺾ‬ ‫ﺗﻌﻮﻳﺾ‬
‫ﮔﺮﻳﺲ در‬ ‫روﻏﻦ در‬ ‫ﻣﺪل‬
‫‪2000‬‬ ‫‪2000‬‬ ‫ﮔﺎﻟﻦ‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ‬ ‫ﮔﺎﻟﻦ‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ‬ ‫ﮔﺎﻟﻦ‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ‬ ‫ﮔﺎﻟﻦ‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ‬
‫‪580‬‬ ‫‪13/7‬‬ ‫‪0/01‬‬ ‫‪0/038‬‬ ‫‪0/004‬‬ ‫‪0/015‬‬ ‫‪0/038‬‬ ‫‪0/144‬‬ ‫‪0/034‬‬ ‫‪0/129‬‬ ‫ﺑﻮﻟﺪوزر‪D٨R‬‬
‫‪432‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪0/019‬‬ ‫‪0/07‬‬ ‫‪0/004‬‬ ‫‪0/05‬‬ ‫‪0/012‬‬ ‫‪0/045‬‬ ‫‪0/03‬‬ ‫‪0/144‬‬ ‫ﻟﻮدر ‪٩٦٦‬‬

‫ﻻﺳﺘﻴﻚ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از اﻗﻼم ﻣﻬﻢ ﻣﺨﺎرج ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ ﻗﻠﻢ ﭘﺲ از ﻣﺨﺎرج ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻛﻠﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫آﻻت از ﺳﺎﻳﺮ اﻗﻼم ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺨﻤﻴﻦ زد زﻳﺮا ﻋﻤﺮ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﻴﻖ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺗﺮﻳﻦ روش ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻋﻤﺮ ﻻﺳﺘﻴﻚ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﺎرب ﻗﺒﻠﻲ دارﻧﺪه ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺎر‬
‫و ﺗﺠﺎرﺑﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮان از ﺟﺪول زﻳﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ اﻳﻦ ﻣﺪت زﻣﺎن را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﺑﺮ ﻋﻤﺮ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬
‫ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎر ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ‪ .‬ﻣﺨﺎرج ﺗﻌﻤﻴﺮات ﻻﺳﺘﻴﻚ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪي از ﻗﻴﻤﺖ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﺑﻴﺎن‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ در ﺻﻮرت ﻓﻘﺪان ارﻗﺎم دﻗﻴﻖ ﭼﻴﺰي در ﺣﺪود ‪ 13‬ﺗﺎ ‪ 17‬درﺻﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﻻﺳﺘﻴﻚ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻋﻤﺮ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻫﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻋﻤﺮ ﺳـﺎﻋﺘﻲ ﻻﺳـﺘﻴﻚ را ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 16‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻻﺳﺘﻴﻚ ﮔﻮدﻳﺮ ﻣﺪل ‪ E-٤‬داراي ﻋﻤﺮ ‪ 56500‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺳﺎﻋﺘﻲ آن ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺪار زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪56500‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪= 3531‬‬
‫‪16‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪34‬‬

‫ﺟﺪول ‪ .9-2‬ﻋﻤﺮ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎ )ﺳﺎﻋﺖ(‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري‬
‫ﻧﻮع ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫‪1300‬‬ ‫‪2100‬‬ ‫‪3200‬‬ ‫ﺑﻮﻟﺪوزر و ﻟﻮدر‬
‫‪1900‬‬ ‫‪3200‬‬ ‫‪5000‬‬ ‫ﮔﺮﻳﺪر ﻣﻮﺗﻮردار‬
‫اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‬
‫‪2500‬‬ ‫‪3300‬‬ ‫‪4600‬‬ ‫ﺗﻚ ﻣﻮﺗﻮري‬
‫‪2300‬‬ ‫‪3000‬‬ ‫‪4000‬‬ ‫دو ﻣﻮﺗﻮري‬
‫‪2100‬‬ ‫‪2700‬‬ ‫‪3600‬‬ ‫ﻓﺸﺎري‪ ،‬ﻛﺸﺸﻲ و ﺑﺎﻻﺑﺮ‬
‫‪1100‬‬ ‫‪2100‬‬ ‫‪3500‬‬ ‫ﻛﺎﻣﻴﻮﻧﻬﺎ‬

‫ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ‬
‫ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺳﻬﻮﻟﺖ در اﻣﺮ ﺗﻬﻴﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ آن‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺰاﻳﺎي ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﺗﻤﺎم ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫آﻻت ﺣﺘﻲ در ﺻﻮرت ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﻧﮕﻬﺪاري ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺎز در ﻣﻌﺮض ﺧﺮاﺑﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ اﺳﺎﺳﻲ در ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ TBM‬ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺎﺧﻴﺮ در ﺗﺤﻮﻳﻞ ﭘﺮوژه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻞ از ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ آﻧﻬﺎ را از‬
‫ﻛﺠﺎ و ﺑﻪ ﭼﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﺪ و در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت دﻳﮕﺮي را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ آن راﺣﺖ ﺗﺮ و ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮات‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺑﺎ ﻧﻮع ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺤﻮه ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻧﮕﻬﺪاري آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﻳﺎﺗﺎﻗﺎﻧﻲ از ﻳﻚ ﻣﻮﺗﻮر ﺑﻄﻮر‬
‫ﻣﺮﺗﺐ ﮔﺮﻳﺴﻜﺎري و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﻤﺮش ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﺮ از ﻳﺎﺗﺎﻗﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﻮق در ﻣﻮرد آن اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺨﺎرج‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺼﻮرت درﺻﺪي از اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻳﺎ ﺑﺼﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻞ از اﺳﺘﻬﻼك ﺑﻴﺎن ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل ﺑﺮاي ﺑﻬﺮه‬
‫ﺑﺮداري از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺨﺎرج ﺑﻪ ﺣﺪ ﻛﺎﻓﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻣﺨﺎرج ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻳﻚ ﺑﻴﻞ‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺑﻴﻦ ‪ 80‬ﺗﺎ ‪ 120‬درﺻﺪ اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻻﻧﻪ آن ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺳﻨﮓ ﺷﻜﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻣﺜﻼً ﻣﻮﺗﻮر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ﻣﻘﺪار ﻓﻮق ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻮاﺑﻖ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ راﻫﻨﻤﺎي ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺨﺎرج ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -6-2‬اﻧﻮاع روﺷﻬﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ‪ ،‬ﻛﻞ ﻣﺨﺎرج ﺛﺎﺑﺖ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺨﺎرج ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻬﻼك‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ آورده‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﺠﻤﻮع آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﺳﺎل ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪35‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫‪ -‬روش اﻧﺠﻤﻦ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران آﻣﺮﻳﻜﺎ‬

‫اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ در ﺳﺎل ‪ 1990‬از ﺳﻮي اﻧﺠﻤﻦ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران آﻣﺮﻳﻜﺎ )‪ (AGC‬ﺗﻬﻴﻪ و ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده در اﺧﺘﻴﺎر ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران آن ﻛﺸﻮر‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ داراي ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﻣﻔﺼﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راﻫﻨﻤﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ اﻗﻼم ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ در اداﻣﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻬﻼك‬
‫اﺳﺘﻬﻼك ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ارزش ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺮ اﺛﺮ ﻋﻤﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري و از ﻛﺎراﻓﺘﺎدﮔﻲ اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﻬﻼك ﻋﺎﻣﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺘﻌﺎدل ﻧﻤﻮدن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻻزم ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻬﻼك در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻬﻼك در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺪﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در ﺗﻤﻠﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﻗﺮار دارد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻄﻮر ﻣﻔﻴﺪ ﻛﺎر‬
‫ﻛﻨﺪ ﻳﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻴﻜﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از دورهاي ﻛﻪ در ﻃﻮل آن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺳﺘﻬﻼك ﭘﻮﺷﺶ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫ﺟﺪﻳﺪ اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬وﻗﺘﻲ از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺧﺮﻳﺪاري ﺷﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ آن را ﺗﺎ‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ب( ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ زﻳﺎدي ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻧﺮﺧﻬﺎي ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻳﺎ روﺷﻬﺎي‬
‫دﻳﮕﺮ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﭘﻮﺷﺶ داده ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ در اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻧﺒﺎر‬
‫و ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻴﻤﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎت‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻛﺴﺐ ﻣﺠﻮز ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺗﺠﻬﻴﺰات‪ ،‬در ﻧﺮﺧﻬﺎي ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺟﺪاول ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺗﻮان داده ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اي اﻧﺒﺎر و ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺒﺎر و ﻧﮕﻬﺪاري از ﺗﺠﻬﻴﺰات در دوره ﺑﻴﻜﺎري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﻤﻪ ﻣﻌﻤﻮل در ﻗﺒﺎل ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻮادﺛﻲ ﭼﻮن ﺳﺮﻗﺖ‪ ،‬ﺗﺼﺎدﻓﺎت و ﺧﺮاﺑﻜﺎري ﺻﺮف ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺣﻔﺎﻇﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ رﻳﺴﻜﻬﺎي ﺧﺎص ﻣﺜﻞ ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻧﻮاﺣﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎك اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺎﻟﻴﺎت داراﻳﻲ ﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺷﺮﻛﺖ در ﺻﻮرﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي اﺧﺬ ﻣﺠﻮز ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﻬﻴﺰات در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺑﺎزرﺳﻲ و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺷﺎﻣﻞ دﺳﺘﻤﺰد ﻧﺎﻇﺮ و ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات )‪ (CFC‬در اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎ ﺿﺮب ﻧﺮخ ﭘﻮل در ارزش ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫و ﺳﺮﺷﻜﻦ ﻧﻤﻮدن آن در ﺳﺎﻋﺎت ﻣﺼﺮف ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪( N − ١)(١ + S ) + ٢‬‬
‫= ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬ ‫)ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﭘﻮل( ×‬
‫‪٢N‬‬

‫)ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ( × ) ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ(‬

‫= ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﺳﺎﻋﺎت ﻣﺼﺮف ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪36‬‬

‫ﻋﻤﺮ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري )ﺳﺎل( ‪N :‬‬

‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ارزش اﺳﻘﺎﻃﻲ ‪S :‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﻤﻪ ﻫﺎي ﺧﺎص‪ ،‬ﺑﻴﻤﻪ ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎﻟﻴﺎت‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي آﻣﻮزش ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ و ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺮ درآﻣﺪ ﺟﺰ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻧﺮﺧﻬﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻪ روﺷﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﺟﺒﺮان ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ج( ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري‬
‫‪ (1‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺎرﮔﺮ ﺑﺮاي ﺳﻮار ﻛﺮدن ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮ در ﻣﺤﻞ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺎﻣﻞ دﺳﺘﻤﺰد و ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺎي اﺿﺎﻓﻲ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺎزرﺳﻲﻫﺎي دورهاي ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻗﻄﻌﺎت اﺻﻠﻲ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻳﺎ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻗﻄﻌﺎت ﻓﺮﻋﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﺷﺎﻣﻞ آﻧﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺟﺰﺋﻲ و ﻛﻠﻲ ﻻزم ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﻫﺰﻳﻨﻪ روﻛﺶ ﻛﺮدن و ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻻﺳﺘﻴﻚ در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻻﺳﺘﻴﻚ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺳﻄﺢ ﻻﺳﺘﻴﻚ و‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺻﻠﻪ زدن‪ ،‬ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻦ و ﺑﺎزﻛﺮدن ﻻﺳﺘﻴﻚ‪ ،‬ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺎري‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﺎد ﻻﺳﺘﻴﻚ و ﺑﺎزرﺳﻲ ﻻﺳﺘﻴﻚ از‬
‫ﻣﻮاردي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮات را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآورﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي در ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري ﺑﺮ ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮﻫﺎ اﺛﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮد ﻫﺎي ﭘﺮ ﻣﺸﻘﺖ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﻢ ﺑﺮ روي ﻗﻄﻌﺎت و ﻫﻢ ﺑﺮ روي ﻛﺎر ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫د( ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺣﺮﻛﺖ دادن و ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻛﺮدن ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﺗﺠﻬﻴﺰات از ﻛﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﺎه دﻳﮕﺮ در اﻳﻦ ﻧﺮﺧﻬﺎ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻮارض ﺑﺰرﮔﺮاه‪،‬‬
‫ﻋﻮارض ﮔﻤﺮﻛﻲ‪ ،‬ﻛﺮاﻳﻪ ﻛﺸﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺎرﮔﻴﺮي و ﺗﺨﻠﻴﻪ از ﻛﺸﺘﻲ و ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﻤﺒﻞ )ﻣﻮﻧﺘﺎژ( ﻛﺮدن و ﺑﺎزﻛﺮدن دوﺑﺎره ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫـ( ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮﺧﺖ و روﻏﻦ‬
‫در اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﺮ ﮔﺎﻟﻦ و ﻣﺼﺮف ﻫﺮ اﺳﺐ ﺑﺨﺎر در ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري ﻧﺮﻣﺎل ﺗﺨﻤﻴﻦ زده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻐﻴﺮ زﻳﺎدي ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻴﻜﻞ ﺑﺎرﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر و ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣﺘﺼﺪي ﻗﺮار‬
‫دارد‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ روﻏﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺼﺮف روﻏﻦ‪ ،‬ﺗﺮاوش روﻏﻦ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري روﻏﻦ و ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺎي روﻏﻦ ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻓﻴﻠﺘﺮ ﻫﻮا و ﻓﻴﻠﺘﺮ‬
‫روﻏﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫خ( ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﻗﻄﻌﺎت و ﺗﺠﻬﻴﺰاﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎ و ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺧﺎص اﻧﺒﺎر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻗﻼم ﺷﺎﻣﻞ دﻧﺪاﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﺎم‪ ،‬ﻟﺒﻪ‬
‫ﻫﺎي ﺑﺮﻧﺪه‪ ،‬ﺷﻴﻠﻨﮓ آب‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ و ﻏﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﺒﺮان اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻛﻠﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در اﻳﻦ دﺳﺘﻮر اﻟﻌﻤﻞ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در اﻳﻦ دﺳﺘﻮر اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻬﺮه ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ دﺳﺘﻮر اﻟﻌﻤﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ﺣﻮادث ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺮﻗﺒﻪ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﺮاي ﺣﻮادث ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺮﻗﺒﻪ ﻧﻴﺰ ﭼﺎره‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺟﺪول ‪ 10-2‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻌﻲ ﺳﺮﻳﻊ ﺟﻬﺖ ﺑﺮآورد ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﺠﻬﺰات ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺒﺮان ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻳﺪه‬
‫و ﺑﺮاي ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ روﺷﻬﺎي ﺟﺒﺮان ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻠﻴﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺰاﻳﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪37‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫ﺟﺪول ‪ .10-2‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻬﻼك‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺒﺮان‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﺮاﺑﺮي‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺒﺮان‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﻻﺳﺮي ﻛﻠﻲ‪ /‬ﭘﺮوژه‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي اﻧﺒﺎر‬
‫ﻳﺎ‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮﻧﺪه‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﻤﻪ )ﺑﺎ رﻳﺴﻚ ﻧﺮﻣﺎل(‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ و اﻳﺎﻟﺘﻲ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي اﺧﺬ ﻣﺠﻮز‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺑﺎزرﺳﻲ و ﻧﻈﺎرت‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫ﺑﻴﻤﻪ ﻫﺎي ﺧﺎص‬
‫ﺑﺎﻻﺳﺮي ﭘﺮوژه‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻮﺟﻮد در اﻧﺒﺎر‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻗﻄﻌﺎت و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻛﺎرﮔﺎه‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺟﺮاﻳﻲ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﺑﺎﻻﺳﺮي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻮﺟﻮدي ﻗﻄﻌﺎت‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺛﺒﺖ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي آﻣﻮزش ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت داراﻳﻲ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر ﺑﺮاي ﺗﻌﻤﻴﺮات اﺳﺎﺳﻲ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﺗﻌﻤﻴﺮي‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺒﺮان‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮ ﺟﺰﺋﻲ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﺗﻌﻤﻴﺮي‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﻌﻮﻳﺾ و روﻛﺶ ﻧﻤﻮدن ﻻﺳﺘﻴﻚ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮوﻳﺲ اﺳﺎﺳﻲ ﺗﺠﻬﻴﺰات در ﻛﺎرﮔﺎه‬
‫رﻗﻢ ﻣﺠﺰا‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮوﻳﺲ ﺗﺠﻬﻴﺰات در ﻣﺤﻞ ﻛﺎر‬
‫ﺑﺎﻻ ﺳﺮي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺑﺰار و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻛﺎرﮔﺎه‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺣﻤﻞ و اﺳﺘﻘﺮار ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺣﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻛﺎر‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻧﺼﺐ و ﻣﻮﻧﺘﺎژ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺣﻤﻞ از ﻣﺤﻞ ﻛﺎر‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺣﻤﻞ وﻳﮋه )ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري(‬
‫ﻋﻮارض ﺑﺰرﮔﺮاﻫﻲ‬
‫ﻋﻮارض ﮔﻤﺮﻛﻲ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪38‬‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮﺧﺖ و ﺳﺮوﻳﺲ روﻏﻨﻜﺎري‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺳﻮﺧﺖ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺒﺮان‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ روﻏﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻓﻴﻠﺘﺮ‬
‫رﻗﻢ ﻣﺠﺰا‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎرﻛﺶ ﺳﻮﺧﺖ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺣﻤﻞ روﻏﻦ‬
‫ﺑﺎﻻﺳﺮي ﭘﺮوژه‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺒﺎر ﺳﻮﺧﺖ و روﻏﻦ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺼﺮف‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺒﺮان‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻮﺟﻮد ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮف‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري‬
‫ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﻧﺸﺪه‬ ‫ﺳﻮد‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺣﻮادث ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺮﻗﺒﻪ‬

‫ﻓﺮﺿﻴﺎت و روش ﺑﺮآورد ﻫﺰﻳﻨﻪ‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻛﻪ در دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ دو ﻓﺮض زﻳﺮ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻛﺎرﺑﺮد در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ و ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري ﻏﻴﺮ ﺳﺨﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬وﻗﺘﻲ اﻳﻦ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺿﺎﻓﻲ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﺮاي ﺗﺠﻬﻴﺰات در دراز ﻣﺪت ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻐﻴﺮ زﻳﺎدي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .1‬اﺑﺪاﻋﺎت ﺟﺪﻳﺪ در ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫‪ .2‬ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺗﻌﺪاد و ﻧﻮع ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪه در ﭘﺮوژه‬
‫ج‪ .‬ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ در ﻓﺮﻣﻮل ﻫﺎي ﺟﺪول )‪ (10-2‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﻫﺎ روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﻨﺪرج در‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﺑﺮآوردﻫﺎ ﺑﺮاي ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻜﺎر ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺮاي ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري‬
‫دﺷﻮار ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮ روي ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻳﻚ ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬
‫ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎرﻛﺮد ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻴﺎت‪ ،‬ﺑﻴﻤﻪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫د‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻛﺎرﻛﺮده‬
‫اﺳﺘﻬﻼك‬ ‫‪(1‬‬
‫‪ (1-1‬اﮔﺮ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﺑﻴﺶ از ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدي آن ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي اﺳﺘﻬﻼك از ﻓﺮﻣﻮل ﺟﺪول )‪ (10-2‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ (2-1‬وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﺎرﻛﺮده در ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري ﺧﻮب ﺧﺮﻳﺪاري ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺴﺐ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ واﻗﻌﻲ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه ﺑﺮاي‬
‫ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدي اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﺧﺮﻳﺪ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ‪ 125‬ﻫﺰار واﺣﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻮ ‪ 250‬ﻫﺰار واﺣﺪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺎﺷﻴﻦ ‪ 50‬درﺻﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪39‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫‪ (3-1‬وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﺎرﻛﺮده ﺧﺮﻳﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺴﺐ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮع ﻗﻴﻤﺖ ﺧﺮﻳﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮات‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺑﻬﺮهﺑﺮداري‬ ‫‪(2‬‬
‫‪ (1-2‬ﺑﺮآورد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻛﺎرﻛﺮده ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻨﻌﺖ ﺳﺎﺧﺖ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه‬
‫ﻛﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت دﺳﺖ دوم ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻧﻮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫دﺳﺖ دوم ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻜﺮر از وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2-2‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه‬
‫‪ (1-2-2‬ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه ﻓﺮﻣﻮل ﻫﺎي ﺟﺪول )‪ (10-2‬ﺑﺎﻳﺪ اﺻﻼح ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﺪﻳﻞ‬
‫اﺛﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﻗﻄﻌﺎت ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺷﺪه و ﻻﺳﺘﻴﻚﻫﺎ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ در اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻨﺪرج در‬
‫ﺿﻤﻴﻤﻪ اﺻﻼح ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻟﻮدر ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ در ‪ 1978‬ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ ‪ 70‬ﻫﺰار واﺣﺪ ﺧﺮﻳﺪاري ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ و ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻗﻄﻌﺎت‬
‫و ﻻﺳﺘﻴﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﭘﺎﻳﻪ آن ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺑﺮاي دوره ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ‪ 1978‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‬
‫‪ 70‬ﻫﺰار واﺣﺪ‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪:‬‬
‫‪×1/752‬‬ ‫ﻓﺎﻛﺘﻮر اﺻﻼﺣﻲ ‪:‬‬
‫‪ 122/64‬ﻫﺰار واﺣﺪ‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﭘﺎﻳﻪ اﺻﻼح ﺷﺪه‪:‬‬
‫‪ (2-2-2‬ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻧﻤﺎﻳﻪ ﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻫﺎي راﻫﻨﻤﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﻟﻴﺴﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫـ‪ .‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺳﺨﺖ‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ در اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻫﻤﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري‬ ‫‪(1‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺗﻤﺎم ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻤﻜﻦ اﻋﻢ از آب و ﻫﻮا‪ ،‬ﻋﻮارض زﻣﻴﻦ ﻣﺤﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺎت اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺎري و ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫و‪ .‬ﻛﺎر ﭼﻨﺪ ﺷﻴﻔﺘﻲ‬
‫در ﻃﻮل زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﻨﺪ ﺷﻴﻔﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻤﺎت ﻻزم ﺑﺮ روي ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬ ‫‪(1‬‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺟﺒﺮان اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺗﻚ ﺷﻴﻔﺘﻲ در ﻃﻮل ﻳﻚ ﺳﺎل ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺷﻴﻔﺖ دوم و ﺳﻮم‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ در ‪ 50‬درﺻﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎ ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري در ﺷﻴﻔﺖ دوم و ﺳﻮم را ﻣﻲﺗﻮان در ﻗﻴﻤﺖ ﻛﻠﻲ ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺷﻴﻔﺖ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫‪(2‬‬
‫ﻫﺮﺣﺎل ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺑﺮاي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺛﺮ ﻓﺮﺳﻮدﮔﻲ در ﺷﻴﻔﺖ ﻫﺎي ﻛﺎري ﻣﺘﻌﺪد ﻻزم آﻳﺪ‪.‬‬
‫ز‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي زﻣﺎن ﺑﻴﻜﺎري ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﭘﺮوژه در زﻣﺎن ﺑﻴﻜﺎري ﺧﻮد ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻳﻲ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارﻧﺪ‪ .‬زﻣﺎن ﺑﻴﻜﺎري زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫‪(1‬‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات آﻣﺎده ﺑﻜﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺗﺎ ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﻜﺎر ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻪ ﻧﻮع زﻣﺎن ﺑﻴﻜﺎري ﻣﻲﺗﻮان در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ‪:‬‬ ‫‪(2‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪40‬‬

‫‪ (1-2‬داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ‪ :‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻌﻨﻮان ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺮاي ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﺣﺎل ﻛﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻋﺪم اﻳﺠﺎد وﻗﻔﻪ در روﻧﺪ ﻛﺎر از دﺳﺘﮕﺎه ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ (2-2‬اﺟﺒﺎري ‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﺮوژه ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ ﻳﺎ ﻛﺎر ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﻲ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﻮد‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺳﺎﻳﺖ ﺑﺎﻗﻲ‬
‫ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺎري اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (3-2‬ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ‪ :‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر دوﻟﺘﻲ ﻳﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﺮوژه ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺎﻳﺪ در ﺳﺎﻳﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺣﺘﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪاي ﻛﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآورﻧﺪ‬ ‫‪(3‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻗﻮت ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻴﻜﺎري اﺟﺒﺎري و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻳﺎ ﻛﺎرﺑﺮان آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎﺛﻴﺮ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﺮاي ﺳﺎﻳﺖ ﻫﺎي ﻛﺎري دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ‪ ،‬اﺳﺘﺨﺪام ﻧﮕﻬﺒﺎن و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﻻﺳﺮي‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻴﻜﺎري آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮل ﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫اﻟﻒ ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ = )ﻗﻴﻤﺖ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه ﻣﺎﺷﻴﻦ( × )ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ‪ +‬ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺗﺨﻔﻴﻒ ‪(1 -‬‬

‫)ﻗﻴﻤﺖ ﻻﺳﺘﻴﻚ(‪) -‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ( )ارزش اﺳﻘﺎﻃﻲ‪(1-‬‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك =‬

‫ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت )ﺳﺎﻋﺖ(‬

‫)ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ( )ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ(‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ =‬

‫ﻛﺎرﻛﺮد ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت )ﺳﺎﻋﺖ(‬

‫)ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﻤﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎت و ‪) × ( ...‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ(‬

‫ﺑﻴﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎت‪ ،‬اﻧﺒﺎر‪ ،‬اﺧﺬ ﻣﺠﻮز و ‪= ...‬‬
‫ﻛﺎرﻛﺮد ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت )ﺳﺎﻋﺖ(‬

‫)ﺳﺎﻋﺎت ﺗﻌﻤﻴﺮ ﺳﺎﻻﻧﻪ( )ﻧﺮخ دﺳﺘﻤﺰد ﻛﺎرﮔﺮ(‬ ‫ب ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر‬

‫ﻛﺎرﻛﺮد ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت )ﺳﺎﻋﺖ(‬
‫ج ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ‬
‫ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ = )ﻗﻴﻤﺖ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه ﻣﺎﺷﻴﻦ( × ) ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻗﻄﻌﺎت(‬
‫د ‪ .‬ﺗﺪارﻛﺎت‬
‫ﺗﺪارﻛﺎت = )ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ( )ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺗﺪارﻛﺎت(‬

‫)ﻗﻴﻤﺖ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه ﻣﺎﺷﻴﻦ( × )ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻻﺳﺘﻴﻚ(‬ ‫ﻫـ ‪ .‬ﻻﺳﺘﻴﻚ‬

‫ﻋﻤﺮ ﻻﺳﺘﻴﻚ )ﺳﺎﻋﺖ(‬
‫و ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮﺧﺖ‬
‫‪41‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫)ﻗﺪرت اﺳﺐ ﺑﺨﺎر ﻣﺎﺷﻴﻦ ( × )ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺳﻮﺧﺖ( × )ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺮ ﮔﺎﻟﻦ ﺳﻮﺧﺖ(‬

‫ز‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ روﻏﻦ‬
‫‪ .1‬ﺑﺮاي ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮﺧﺖ )ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺎﻋﺘﻲ( )ﻓﺎﻛﺘﻮر روﻏﻦ (‬
‫‪ .2‬ﺑﺮاي ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺪون ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺣﺠﻢ روﻏﻦ از ﺟﺪول ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ح ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﻛﺐ‬

‫‪ .1‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ = )روﻏﻦ‪+‬ﺳﻮﺧﺖ‪+‬اﺳﺘﻬﻼك‪+‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪+‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺎرﮔﺮ‪ +‬ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ‪+‬ﺗﺪارﻛﺎت‪+‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻻﺳﺘﻴﻚ( × ‪175‬‬
‫‪ .2‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﻔﺘﮕﻲ روزاﻧﻪ و ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﻔﺘﮕﻲ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ‪ 2‬روز در‬
‫ﻫﻔﺘﻪ ﺗﻠﻒ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻳﻚ ﻣﺎه ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪ 4‬ﻫﻔﺘﻪ ﻛﺎر ﻣﻔﻴﺪ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ )‪ 4 =0/25‬ﻫﻔﺘﻪ ÷ ‪ 1‬ﻣﺎه(‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي روزاﻧﻪ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ‪ 4‬ﺳﺎﻋﺖ در ﻫﻔﺘﻪ ﻫﺪر ﻣﻲرود و ‪ 8‬ﺳﺎﻋﺖ در روز ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد )‪ 36=0/222‬ﺳﺎﻋﺖ ÷ ‪8‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ( و ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ‪ 1‬ﺳﺎﻋﺖ در روز ﻫﺪر ﻣﻲرود ﻳﻌﻨﻲ ‪ 7‬ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر در روز‬
‫)‪ 7=0/143‬ﺳﺎﻋﺖ ÷ ‪ 1‬ﺳﺎﻋﺖ(‬
‫‪ .3‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﻔﺘﮕﻲ = )ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ( × ‪0/25‬‬
‫‪ .4‬ﻫﺰﻳﻨﻪ روزاﻧﻪ = )ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﻔﺘﮕﻲ( × ‪0/222‬‬
‫‪ .5‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ = ) ﻫﺰﻳﻨﻪ روزاﻧﻪ( × ‪0/143‬‬
‫‪ .6‬روش ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﻛﺐ ﻓﻮق اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺒﻨﺎي زﻣﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬
‫ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ اﺿﺎﻓﻲ ﺑﺮ ‪ 176‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺒﻨﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﻔﺘﮕﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ اﺿﺎﻓﻲ ﺑﺮ ‪ 40‬ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .7‬در ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺮاﻳﻂ اﺟﺎزه ﻛﺎر در ‪ 12‬ﻣﺎه از ﺳﺎل را ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻧﺮخ ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮزﻳﻊ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺳﺎﻋﺎت‬
‫ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در ﻳﻚ ﺳﺎل ﺗﻘﻮﻳﻤﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ‪ 176‬در ﻓﺮﻣﻮل ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻋﺎت ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻛﺎرﻛﺮد‬
‫ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﻛﻪ از ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎرﻛﺮد ﺳﺎﻻﻧﻪ‬ ‫ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ =‬

‫‪12‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪42‬‬

‫ﺟﺪول ‪ .11-2‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎ )اﻳﻦ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ دﻳﺪ ﻛﻠﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮ ﺑﺮ روي ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪( .‬‬

‫ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ‬

‫ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﻴﻤﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر‬

‫اﺳﺘﻬﻼك‬
‫ﺗﺪارﻛﺎت‬
‫ﻻﺳﺘﻴﻚ‬
‫ﺳﻮﺧﺖ‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻲ‬

‫ﻫﻔﺘﮕﻲ‬

‫ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ‬
‫روزاﻧﻪ‬

‫روﻏﻦ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﺎﺧﺖ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻛﺎر ﺳﺨﺖ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫اﺟﺎره از ﻃﺮف ﺛﺎﻟﺚ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻛﺎر ﭼﻨﺪ ﺷﻴﻔﺘﻪ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه ﻣﺎﺷﻴﻦ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﺳﺎﻋﺎت ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻛﺎرﻛﺮد ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﺗﺨﻔﻴﻒ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﭘﺎداش‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﻴﻤﻪ و ‪...‬‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻧﺮخ ﭘﻮل‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﺟﺒﺮان ﺑﻴﻜﺎري ﻣﺎﺷﻴﻦ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﺳﺎﻋﺎت ﺗﻌﻤﻴﺮ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻧﺮخ دﺳﺘﻤﺰد ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺗﺪارﻛﺎت ﺑﺮاي ﻗﻄﻌﺎت‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ارزش ﻻﺳﺘﻴﻚ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻋﻤﺮ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻻﺳﺘﻴﻚ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺳﻮﺧﺖ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻮﺧﺖ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺳﺐ ﺑﺨﺎر ﻣﻮﺗﻮر‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻓﺎﻛﺘﻮر روﻏﻦ‬

‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ روﻏﻦ‬

‫‪43‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺳﺎﻋﺘﻲ را ﺑﺮاي ﻟﻮدر ﻛﺎﺗﺮ ﭘﻴﻼر ﻣﺪل ‪ 966‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ از راﻫﻨﻤﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .12-2‬ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮاي ﻟﻮدر ﻛﺎﺗﺮﭘﻴﻼر ﻣﺪل ‪ 216) 966‬اﺳﺐ ﺑﺨﺎر(‬
‫)ﮔﺎﻟﻦ ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﺨﺎر ﺑﺮﺳﺎﻋﺖ(‬

‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺗﺪارﻛﺎت ﺑﺮاي ﻗﻄﻌﺎت‬

‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ‬

‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﻴﻤﻪ و ‪...‬‬

‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ارزش ﻻﺳﺘﻴﻚ‬

‫ﺳﺎﻋﺎت ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫ﺳﺎﻋﺎت ﺗﻌﻤﻴﺮ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫ﻋﻤﺮ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻻﺳﺘﻴﻚ‬

‫ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎر ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬

‫ﻓﺎﻛﺘﻮر اﺳﻘﺎﻃﻲ‬
‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺳﻮﺧﺖ‬

‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺗﺨﻔﻴﻒ‬
‫ﻓﺎﻛﺘﻮر روﻏﻦ‬

‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺣﻤﻞ‬
‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ‪cfc‬‬
‫‪0/00003‬‬
‫‪0/188‬‬

‫‪0/047‬‬
‫‪3165‬‬

‫‪0/036‬‬ ‫‪0/196‬‬ ‫‪240‬‬ ‫‪0/05‬‬ ‫‪0/043‬‬ ‫‪0/021‬‬ ‫‪0/024‬‬ ‫‪0/165‬‬ ‫‪1440‬‬ ‫‪9810‬‬

‫ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ‪ 8/5 :‬درﺻﺪ‬

‫ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻮﺧﺖ ‪ 0/81 :‬واﺣﺪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮔﺎﻟﻦ‬
‫دﺳﺘﻤﺰد ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ‪ 23/3 :‬واﺣﺪ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ‪ 212420 :‬واﺣﺪ‬
‫‪ .1‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺴﺐ ﻣﺎﺷﻴﻦ ‪[212420 × (1 -0/165 +0/024)] = 182468‬‬
‫)‪182468 × (1 -0/021 -0/047‬‬
‫اﺳﺘﻬﻼك ‪= 17/33 :‬‬
‫‪9810‬‬
‫‪182468 × 0/05‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ‪= 6/34 :‬‬
‫‪1440‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺳﻮﺧﺖ و ﺗﻌﻤﻴﺮات ‪:‬‬
‫‪240 × 23/3‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر‪= 3/88 :‬‬
‫‪1440‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻗﻄﻌﺎت ‪212420 × 0/00003 = 6/37 :‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺪارﻛﺎت ‪6/37 × 0/196 = 1/25 :‬‬
‫‪212420 × 0/047‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻻﺳﺘﻴﻚ ‪= 3/15 :‬‬
‫‪3165‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮﺧﺖ ‪216 × 0/036 × 0/81 = 6/42 :‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ روﻏﻦ ‪6/42 × 0/188 = 1/21 :‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ‪176(17/33 + 6/34 + 3/88 + 6/37 + 1/25 + 3/15 + 6/42 + 1/21) = 8087/2 :‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪44‬‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﻔﺘﮕﻲ ‪0/25 × 8087/2 = 2021/8 :‬‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ روزاﻧﻪ ‪0/222 × 2021/8 = 448/8 :‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ‪0/143 × 448/8 = 64/2 :‬‬
‫ﺟﺪول‪ .13-2‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻟﻮدر ﻛﺎﺗﺮﭘﻴﻼر ﻣﺪل ‪ 216) 966‬اﺳﺐ ﺑﺨﺎر(‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﻮﺧﺖ و ﺗﻌﻤﻴﺮات‬ ‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ‬
‫ﺗﻌﻤﻴﺮ‬

‫ﺳﺎﻋﺎت ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎر ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ‬

‫ﺳﺎﻋﺘﻲ‬

‫ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ‬

‫ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر‬

‫اﺳﺘﻬﻼك‬
‫ﺗﺪارﻛﺎت‬
‫ﻻﺳﺘﻴﻚ‬
‫ﺳﻮﺧﺖ‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻲ‬

‫ﻫﻔﺘﮕﻲ‬

‫ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ‬
‫روزاﻧﻪ‬

‫روﻏﻦ‬

‫‪cfc‬‬
‫‪2021/8‬‬

‫‪8087/2‬‬

‫‪21420‬‬
‫‪448/8‬‬

‫‪17/33‬‬

‫‪1440‬‬

‫‪9810‬‬
‫‪64/2‬‬

‫‪1/21‬‬

‫‪6/42‬‬

‫‪3/15‬‬

‫‪1/25‬‬

‫‪6/37‬‬

‫‪3/88‬‬

‫‪6/34‬‬

‫‪ -7-2‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ از ﺳﻮي ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ )ﺳﺎﺑﻖ( ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮاي دارﻧﺪﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺑﺎزدﻫﻲ ﻛﺎرﻳﺶ ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ اﻓﺖ ﺑﺎزدﻫﻲ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ‪ 60‬درﺻﺪ ﺑﺎزدﻫﻲ‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮد را ﻧﻤﻮده و اداﻣﻪ ﻛﺎر ﺑﺎ آن ﻏﻴﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ اﻓﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ روز در اﻳﺮان ‪ 70‬درﺻﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﺧﺮﻳﺪ اوﻟﻴﻪاش در ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﻮ ﺑﻮده ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺰ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان اﺳﺘﻬﻼك در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻠﺖ ﻋﺪم اﺳﺘﻬﻼك ﻛﺎﻣﻞ )‪ 100‬درﺻﺪي( ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻌﻤﻴﺮات و ﺗﻬﻴﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻳﻲ در اﻳﺮان ﺑﻪ ﻧﺤﻮي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺿﻮاﺑﻂ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه را ﻋﻴﻨﺎً در اﻳﺮان ﻣﻼك ﻋﻤﻞ ﻗﺮار داد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل در آﻣﺮﻳﻜﺎ وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﺑﻮﻟﺪوزر ده‬
‫ﻫﺰار ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻛﺎر ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺻﺪ درﺻﺪ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺪﻧﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ارزﺷﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬در‬
‫ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ در اﻳﺮان ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺷﺪه ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻳﻚ ﺳﺮي ﺗﻌﻤﻴﺮات اﺳﺎﺳﻲ و ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ دوﺑﺎره آﻣﺎده‬
‫ﻛﺎر و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﻜﻠﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ داراي ارزش اﺳﺖ و اﻳﻦ ارزش ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ 30‬درﺻﺪ ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪S‬‬
‫ﻣﺒﻠﻐﻲ ﻛﻪ دارﻧﺪه ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮاي ﺧﺮﻳﺪ ﻧﻘﺪي آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ )ﻗﻴﻤﺖ ﺧﺮﻳﺪ ﻧﻘﺪي(‬ ‫‪B‬‬
‫ﻣﺒﻠﻎ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮوش ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺷﺪه = ‪٠٫٣B‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪45‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ از ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ‪:‬‬

‫‪B − C ٠٫٧ B‬‬
‫=‬
‫‪S‬‬ ‫‪S‬‬

‫ﺑﻬﺮه ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮاي دارﻧﺪﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ‪:‬‬

‫ﻣﺒﻠﻐﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﺑﺖ ﺑﻬﺮه ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬داراي دو ﺟﺰء اﺳﺖ ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬اﻓﺖ ارزش ﭘﻮل ﻛﻪ ﻧﺎﺷﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮرم و ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي در ﻳﻚ ﻛﺸﻮر اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮان ﺷﺪن ﻛﺎﻻﻫﺎ و‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺗﺠﻠﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺣﺎﺻﻞ از ﻛﺎر ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺰاﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺷﺪن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ آن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻮ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ روز ﺗﻬﻴﻪ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ اوﻟﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻻزم ﺑﻪ ﻳﺎدآوري اﺳﺖ اﻳﻦ ﻛﻪ اﻓﺖ ارزش ﭘﻮل ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻮرم ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺮﺗﺐ اﻋﻼم‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻼك ﻋﻤﻞ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬زﻳﺮا ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻮرم از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺧﺘﻼف‬
‫زﻳﺎد دارﻧﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا در ﻣﻮرد ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺎﻳﺪ از رﻗﻢ ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻮرم ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راﻫﻨﻤﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻋﻤﺪﺗﺎً از ﻃﺮﻳﻖ واردات ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺮخ ﺑﺮاﺑﺮي ارزﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﺳﻬﻤﻲ از ﺳﻮدي ﻛﻪ ﮔﻴﺮﻧﺪه ﭘﻮل ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻦ آن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺳﻮد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫در ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻌﻠﻲ اﮔﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﻛﺎﻻﻳﻲ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺧﺮﻳﺪاران اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪ ﻧﻘﺪ و اﻗﺴﺎط ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﭼﻮن ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ‬
‫اﻛﺜﺮاً ﮔﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا در اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ واﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎي ﻓﻌﻠﻲ ﻣﻼك ﻋﻤﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻴﺰان ﺳﻮد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻌﻠﻲ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺒﻠﻐﻲ ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻄﻮر ﻧﻘﺪي ﺑﺮاي ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻛﺜﺮاً زﻳﺮ ‪ 20‬درﺻﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻘﻴﻪ‬
‫ﭘﻮل در اﻗﺴﺎط ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت از ﺧﺮﻳﺪاران درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺮﻳﺪاران ‪ 80‬درﺻﺪ از ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﻋﻤﻼً ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ از ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺎﺷﻴﻦ درآﻣﺪ ﺧﻮد ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآورﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻨﺪ ب از ﻗﺴﻤﺖ ﺳﻮد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﻳﻦ ‪ 80‬درﺻﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻮض ﺧﺮﻳﺪاران‪ ،‬ﺳﻮد ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﻓﺮوﺷﻨﺪه را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ ﻛﻪ در آن اﻓﺖ ارزش ﭘﻮل ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺳﻮد ‪ 20‬درﺻﺪ ﻧﻘﺪي ﺧﺮﻳﺪار را ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺎدل ﺳﻮد ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﻓﺮوﺷﻨﺪه در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ در ﺣﺪ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺎت ﻛﺎر ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺳﻮد اﻛﺜﺮ ﻛﻤﭙﺎﻧﻲﻫﺎي ﻓﺮوﺷﻨﺪه ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ‪ 16‬درﺻﺪ اﺳﺖ و ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ رﻗﻢ را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده و در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‬
‫ﺧﻮد ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‬
‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن ‪ 70‬درﺻﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﻣﻲﮔﺮدد‬
‫و ﻟﺬا ﺳﻮد ‪ 70‬درﺻﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻄﻮر اﺳﺘﻬﻼﻛﻲ ﺣﺴﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ 30 ،‬درﺻﺪ ﺑﻘﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﺳﻮد ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮﺧﻮردار ﮔﺮدد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ %70‬ﺑﺎ‬
‫‪16‬‬
‫درﺻﺪ و ‪ %30‬ﺑﺎ ﺳﻮد ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ‪ 16‬درﺻﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﻨﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﻮد ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ‪= 8‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪46‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮل ﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻮد ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮاي دارﻧﺪﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪S‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﺧﺮﻳﺪ ﻧﻘﺪي ﻣﺎﺷﻴﻦ‬ ‫‪B‬‬
‫‪ C‬ﻣﺒﻠﻎ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮوش ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺷﺪه = ‪٠٫٣B‬‬
‫‪ D‬ﺳﻮد ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ )دراﻳﻨﺠﺎ ‪( %16‬‬
‫‪ N‬ﻋﻤﺮ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺎل‬
‫ﺳﻮد ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬
‫‪٠٫٣B.D.N + ٠٫٧ B.D.N × ١٢‬‬
‫‪١٠٠S‬‬
‫‪٠٫٦٥B.D.N‬‬
‫=‬
‫‪١٠٠S‬‬
‫و ﺑﺮاي ﺳﻮد ‪ 16‬درﺻﺪي ﺑﺼﻮرت زﻳﺮ در ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬
‫‪٠٫١٠٤B.N‬‬
‫=‬
‫‪S‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﺟﻬﺖ ﺑﺮآورد ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮآورد ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و ﻳﺎ ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎﻳﺎن ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻧﻮع‪ ،‬ﻣﺪل‪ ،‬ﻗﺪرت و ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻮﺳﻄﻲ را ﻛﻪ ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آن ﺑﻪ رﻗﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داد‪ .‬ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ رﻗﻤﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ را ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد ﻛﻪ ﻧﻴﻤﻲ از ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮد را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ داراي ﺑﺎزدﻫﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﺗﻌﻤﻴﺮات ﻋﻤﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‬
‫اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ از ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬
‫‪٠٫٧ B‬‬
‫= اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫‪S‬‬
‫اﮔﺮ ‪ E‬را ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪار آن ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﺴﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اوﻻً ﻓﺮض ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻮ در ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻛﻪ ﺑﺮآورد ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ B ،‬ﺑﺎﺷﺪ و ﺛﺎﻧﻴﺎً ﻗﻴﻤﺖ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻫﺮ ﺳﺎل ‪ 10‬درﺻﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺛﺎﻟﺜﺎً ﻋﻤﺮ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﺎﺷﻴﻦ ‪ N‬ﺳﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎ ﻋﻤﺮ ‪ N‬ﺳﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬
‫‪N‬‬
‫‪E = B + ٠٫١B‬‬ ‫) ‪= B (١ + ٠٫٠٥N‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪E‬‬
‫=‪B‬‬ ‫ﻳﺎ‬
‫) ‪(١ + ٠٫٠٥N‬‬
‫‪47‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫‪٠٫٧ B‬‬
‫و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﺮآورد ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ‪:‬‬
‫‪S‬‬
‫اﺳﺘﻬﻼك ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬
‫‪٠٫٧ E‬‬
‫‪(١ + ٠٫٠٥N ) × S‬‬
‫ﺳﻮد ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﻮد ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﺮآورد ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻗﻴﻤﺖ‬
‫ﺧﺮﻳﺪ ﻧﻘﺪي ﺑﺼﻮرت زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬
‫‪٠٫١٠٤ B.N‬‬
‫=‬
‫‪S‬‬
‫‪٠٫١٠٤ E.N‬‬
‫= ﺳﻮد ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‬
‫‪(١ + ٠٫٠٥N ) × S‬‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري‪ ،‬ﺗﻌﻤﻴﺮات‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ و ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺼﺮﻓﻲ‬
‫در ﻣﻮاردي ﻛﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ارﻗﺎم ﺻﺤﻴﺢ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻲﺗﻮان از ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﻛﻪ ارﻗﺎم ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺠﺮﺑﻲ را اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري ﺑﺮاي آن دﺳﺘﻪ از دارﻧﺪﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻛﻪ داراي دﺳﺘﮕﺎه ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻧﺒﻮده و از رﻗﻢ‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻃﻼع ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻻت ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻬﻴﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ و ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺼﺮﻓﻲ از ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ‪:‬‬
‫‪I .B‬‬
‫= ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻬﻴﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ‬
‫‪S‬‬
‫‪ : I‬ﺿﺮﻳﺐ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري‬
‫‪ : B‬ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻘﺪي ﺧﺮﻳﺪ اوﻟﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫‪ : S‬ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ب‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري‪ ،‬ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ از ﻓﺮﻣﻮل ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪I .B‬‬
‫= ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻬﻴﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ‬
‫‪S‬‬
‫‪ : B‬از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪E‬‬
‫=‪B‬‬
‫) ‪(١ + ٠٫٠٥N‬‬
‫‪ : N‬ﻋﻤﺮ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺎل‬
‫‪ : E‬ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺮآورد ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ را ﺑﺎ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺣﺴﺎب ﻛﺮد‪:‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪48‬‬

‫‪I .E‬‬
‫= ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻬﻴﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ‬
‫‪(١ + ٠٫٠٥N ) × S‬‬

‫ﺳﻮﺧﺖ‬
‫ﻣﻘﺪار ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺳﻮز ﻳﺎ ﮔﺎزوﺋﻴﻞ ﺳﻮز را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺮﻣﻮل ﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺪﺳﺖ‬
‫آورد‪:‬‬
‫• ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ ‪0/175 x‬‬
‫• ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﻧﻴﻤﻪ ﺳﻨﮕﻴﻦ ‪0/14 x‬‬
‫• ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ‪0/12 x‬‬
‫‪ : x‬ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺳﺐ ﺑﺨﺎر)‪ (hp‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮق ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان از ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد ‪:‬‬
‫ﻳﻚ ﻛﻴﻠﻮ وات )‪ 1/37 = (kw‬اﺳﺐ ﺑﺨﺎر)‪(hp‬‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﺒﻚ‪ :‬ﺑﺘﻮﻧﻴﺮ‪ ،‬ﺳﻮاري‪ ،‬وﻳﺒﺮاﺗﻮر‪ ،‬ﻟﻨﺪرور ﻳﺎ اﻧﻮاع واﻧﺖ‪ ،‬وﻳﻨﭻ دﻳﺰﻟﻲ‪ ،‬ﭘﻤﭗ ﻫﺎي دﻳﺰﻟﻲ ﻛﻮﭼﻚ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻧﻴﻤﻪ ﺳﻨﮕﻴﻦ‪ :‬ﺗﺮاك ﻣﻴﻜﺴﺮ‪ ،‬اﻧﻮاع ﻣﻴﻨﻲ ﺑﻮس و اﺗﻮﺑﻮس‪ ،‬داﻣﭙﺮ‪ ،‬ﭘﻤﭗ ﺑﺘﻦ‪ ،‬اﻧﻮاع ﻛﻤﭙﻜﺘﻮر دﻳﺰﻟﻲ‪ ،‬اﻧﻮاع ﺷﻤﻊ ﻛﻮب‪،‬‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﭘﺨﺶ ﻛﻨﻨﺪه ﻗﻴﺮ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫روﻏﻦ‪ ،‬ﮔﺮﻳﺲ‪ ،‬آب‪ ،‬ﺑﺎﻃﺮي‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻮاد ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻌﻠﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻛﻤﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫آﻻت دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان از دﻗﺖ زﻳﺎد ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻧﻤﻮد و رﻗﻢ ﻣﺘﻮﺳﻄﻲ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻮاد ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻣﻌﺎدل ‪ 20‬درﺻﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺑﺮآورد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻟﻮدر ﻛﺎﺗﺮﭘﻴﻼر ﻣﺪل ‪966‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ‪ 10،000‬ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ‪ 6/7‬ﺳﺎل‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ‪ 1500‬ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ ‪ 1600‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬
‫ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر ‪ 216‬اﺳﺐ ﺑﺨﺎر‬
‫ﻧﺮخ ﺳﻮد ‪ 10‬درﺻﺪ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻮﺧﺖ ‪ 160‬رﻳﺎل ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻟﻴﺘﺮ‬
‫‪ 0/3 E = 0/3 × 1600 = 480‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬ ‫اﺳﻘﺎط ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﻻﺳﺘﻴﻚ ‪ 32‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬
‫‪49‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫ﻋﻤﺮ ﻻﺳﺘﻴﻚ ‪ 3000‬ﺳﺎﻋﺖ‬

‫ﻣﺨﺎرج ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ‬
‫‪200Y‬‬
‫= اﺳﺘﻬﻼك‬ ‫ارزش ﻣﺎﺷﻴﻦ در اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل ×‬
‫‪N‬‬
‫)‪2 × (1600 - 32‬‬
‫=‬ ‫ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل ‪= 468/0597‬‬
‫‪6/7‬‬
‫‪ 1600‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري در اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل‬
‫‪ 1600 - 468/0597 = 1137/94‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري در اﻧﺘﻬﺎي ﺳﺎل‬
‫‪1600 + 1137/94‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬ ‫‪= 1365/97‬‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪2‬‬
‫‪0/1‬‬
‫× ‪ 1365/97‬رﻳﺎل در ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪× 106 = 91065‬‬ ‫ﻣﺨﺎرج ﺳﻮد ﺳﺎﻋﺘﻲ‬
‫‪1500‬‬
‫‪468/059‬‬
‫رﻳﺎل در ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪× 106 + 91065 = 403104‬‬ ‫ﻛﻞ ﻣﺨﺎرج ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ‬
‫‪1500‬‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺳﻮﺧﺖ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺎﻋﺘﻲ )ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻣﺼﺮف ‪ 60‬درﺻﺪ( ‪ 0/227 × 216 × 0/6 = 29/42‬ﻟﻴﺘﺮ‬
‫‪ 29/42 × 160 = 4707/1‬رﻳﺎل‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻮﺧﺖ‬
‫‪ 1/3 × 4707/1 = 1569‬رﻳﺎل‬ ‫ﻣﺨﺎرج ﺳﺮوﻳﺲ ﺳﺎﻋﺘﻲ )‪ 1/3‬ﻣﺨﺎرج ﺳﻮﺧﺖ ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﻣﻲﺷﻮد(‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺗﻌﻤﻴﺮات‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮات در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ )ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ‪ (1600 - 32) × 0/6 = 940/8 (0/6‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺑﺮاي ﺳﺎل اول‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل‬ ‫‪× 940/8 = 33/964‬‬
‫‪1 + 2 + 3 + K + 6 + 6/7‬‬
‫‪33/964‬‬
‫رﻳﺎل‬ ‫‪× 106 = 22643‬‬ ‫ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮات‬
‫‪1500‬‬
‫ﻣﺨﺎرج ﻻﺳﺘﻴﻚ‬
‫‪32‬‬
‫رﻳﺎل‬ ‫‪× 106 = 10667‬‬ ‫ﻣﺨﺎرج ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻻﺳﺘﻴﻚ‬
‫‪3000‬‬
‫‪ 10667 × 0/15 = 1600‬رﻳﺎل‬ ‫ﻣﺨﺎرج ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻻﺳﺘﻴﻚ‬
‫‪ 12267‬رﻳﺎل‬ ‫ﻛﻞ ﻣﺨﺎرج ﻻﺳﺘﻴﻚ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪50‬‬

‫ﻣﺨﺎرج روﻏﻦ‬
‫‪hp × 0/6 × 0/00272 c‬‬
‫=‪q‬‬ ‫‪+‬‬ ‫ﻣﺼﺮف ﺳﺎﻋﺘﻲ روﻏﻦ‬
‫‪0/887‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪216 ×0/6 ×0/00272‬‬
‫=‬ ‫‪+ (0141 +0/045 +0/05 +0/07) = 0/706‬‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ‬
‫‪0/887‬‬
‫‪ 0/ 706 ×10،000 = 7060‬رﻳﺎل‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ روﻏﻦ )از ﻗﺮار ﻟﻴﺘﺮي ‪ 10،000‬رﻳﺎل(‬
‫‪48246‬‬ ‫ﻛﻞ ﻣﺨﺎرج ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺳﺎﻋﺘﻲ‬

‫‪ -‬روش ﻛﻼﺳﻴﻚ‬
‫اﻳﻦ روش در ﻛﺘﺐ ﻣﺘﺪاول ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت اراﻳﻪ ﺷﺪه و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راﻫﻨﻤﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻳﻚ ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮر دﻳﺰل ﻧﺼﺐ ﺷﺪه روي ﺷﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﭼﺮخ‬
‫زﻧﺠﻴﺮي و ﻇﺮﻓﻴﺖ ‪ 1/5‬ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ و اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻮﺗﻮر ‪ 162/176‬اﺳﺐ ﺑﺨﺎر‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺨﺰن روﻏﻦ ‪ 22/712‬ﻟﻴﺘﺮ‬
‫ﺟﻤﻊ ﺳﺎﻋﺎت ﺑﻴﻦ دو ﺗﻌﻮﻳﺾ ‪ 100‬ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از ﻣﻮﺗﻮر ‪0/6‬‬
‫ﻟﻴﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ ‪0/6×0/15+162/176=14/596‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮﻓﻲ‬
‫‪162/176 ×0/6 ×0/00272 22/712‬‬
‫‪+‬‬ ‫ﻟﻴﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ ‪= 0/525‬‬ ‫روﻏﻦ ﻣﺼﺮﻓﻲ‬
‫‪0/887‬‬ ‫‪100‬‬
‫وزن ﺧﺎﻟﺺ ‪ 61700‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ‪ 6‬ﺳﺎل‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﺳﺎل ‪ 2000‬ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ ‪ 6580800‬واﺣﺪ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ‪ 61700‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم )ﺑﺎزاي ﻫﺮ ‪ 100‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ‪ 317/4‬واﺣﺪ( = ‪ 195840‬واﺣﺪ‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ و آﻣﺎده ﻛﺮدن ‪ 17600‬واﺣﺪ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﻛﻞ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ‪ 6794240‬واﺣﺪ‬
‫ارزش ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﻴﻦ ‪ 3963080 = 6794240×0/5833‬واﺣﺪ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬
‫‪ 1132373= 6794240÷6‬واﺣﺪ‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك‬
‫‪ 1132373‬واﺣﺪ‬ ‫ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮات؛ ‪ 100‬درﺻﺪ اﺳﺘﻬﻼك‬
‫‪51‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫ﺑﻬﺮه ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ‪ 12‬درﺻﺪ‬

‫‪ 475570 = 0/12×3963080‬واﺣﺪ‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري‬
‫‪ 2740316‬واﺣﺪ‬ ‫ﻛﻞ ﻣﺨﺎرج ﺛﺎﺑﺖ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ‬
‫‪ 1370 = 2740316÷2000‬واﺣﺪ‬ ‫ﻣﺨﺎرج ﺛﺎﺑﺖ در ﺳﺎﻋﺖ‬
‫‪ 14/596‬ﻟﻴﺘﺮ ‪ 145/96 = 14/596×10‬واﺣﺪ‬ ‫ﺳﻮﺧﺖ‬
‫‪ 31/44 = 0/525×60‬واﺣﺪ‬ ‫روﻏﻦ ﻣﻮﺗﻮر‬
‫‪ 1547/4‬واﺣﺪ‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻛﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ در ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺪون ﻛﺎرﮔﺮ‬
‫ﻣﺜﺎل‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻳﻚ واﮔﻦ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه از زﻳﺮ ﺑﺎ ﻃﺮﻓﻴﺖ ﺗﻮده اي ‪ 19‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺶ ﭼﺮخ‬
‫ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ﻣﺠﻬﺰ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﭼﺮخ و واﮔﻦ داراي ﻋﻤﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺗﻮر دﻳﺰل ﺑﻘﺪرت ‪ 253/4‬اﺳﺐ ﺑﺨﺎر‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺨﺰن روﻏﻦ ‪ 53‬ﻟﻴﺘﺮ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﺑﻴﻦ دو ﺗﻌﻮﻳﺾ روﻏﻦ ‪ 80‬ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي ‪0/6‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 0/6 ×0/15 × 253/4 = 22/81‬ﻟﻴﺘﺮ‬
‫‪253/4 × 0/6 × 0/00272 53‬‬
‫ﻟﻴﺘﺮ‬ ‫ﻣﺼﺮف روﻏﻦ در ﺳﺎﻋﺖ ‪+ = 1/13‬‬
‫‪0/887‬‬ ‫‪80‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ‪ 5‬ﺳﺎل‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي درﺳﺎل ‪ 2000‬ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮ ‪ 50 ،‬درﺻﺪ اﺳﺘﻬﻼك‬
‫ﻋﻤﺮ ﻻﺳﺘﻴﻚ ‪ 5000‬ﺳﺎﻋﺖ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮات آن ‪ 15‬درﺻﺪ اﺳﺘﻬﻼك‬
‫ﻣﺨﺎرج ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ‬
‫‪ 3811200‬واﺣﺪ‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻚ‬
‫‪ -748800‬واﺣﺪ‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻛﺴﺮ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫‪ 3062400‬واﺣﺪ‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﺧﺎﻟﺺ )ﺑﺪون ﻻﺳﺘﻴﻚ(‬
‫‪ 2286720 = 0/6 × 3811200‬واﺣﺪ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻣﺘﻮﺳﻂ )ارزش ﻣﺘﻮﺳﻂ(‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬
‫‪ 612480 = 3062400 ÷ 5‬واﺣﺪ‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك‬
‫‪ 326240 = 612480 ×0/5‬واﺣﺪ‬ ‫ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮات‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪52‬‬

‫ﺑﻬﺮه ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ‪ 12‬درﺻﺪ‬

‫‪ 274406 = 2286720 ×0/12‬واﺣﺪ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري‬
‫‪ 1193126‬واﺣﺪ‬ ‫ﻣﺨﺎرج ﻛﻞ ﺛﺎﺑﺖ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ‬
‫‪ 597 = 1193126 ÷ 2000‬واﺣﺪ‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪ 150 = 748800 ÷ 5000‬واﺣﺪ‬ ‫اﺳﺘﻬﻼك ﻻﺳﺘﻴﻚ‬
‫‪ 23 = 150 ×0/15‬واﺣﺪ‬ ‫ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻻﺳﺘﻴﻚ‬
‫‪ 228/1‬واﺣﺪ‬ ‫ﺳﻮﺧﺖ ‪ 22/81‬ﻟﻴﺘﺮ و ﻫﺮ ﻟﻴﺘﺮ ‪ 10‬واﺣﺪ‬
‫‪ 67/8‬واﺣﺪ‬ ‫روﻏﻦ ‪ 1/13‬ﻟﻴﺘﺮ و ﻫﺮ ﻟﻴﺘﺮ ‪ 60‬واﺣﺪ‬
‫‪ 1065/9‬واﺣﺪ‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻛﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ در ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺪون ﻛﺎرﮔﺮ‬

‫‪ -8-2‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺨﺎرج ﺗﻤﻠﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ روﺷﻬﺎي دﻳﮕﺮ‬

‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ داﺋﻤﺎً در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت را ﺧﺮﻳﺪاري ﻳﺎ‬
‫اﺟﺎره ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﺻﻲ ﺧﺮﻳﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت داراي ﻣﺰاﻳﺎي اﻗﺘﺼﺎدي زﻳﺎدي اﺳﺖ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻛﺮاﻳﻪ آﻧﻬﺎ اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺮ و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮد ﺗﻤﺎم ﻳﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺧﻮد را در ﻳﻚ ﭘﺮوژه ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎه‬
‫اﻧﺠﺎم ﻛﺎر‪ ،‬ﻋﺪم اﻃﻤﻴﻨﺎن از وﺟﻮد ﻛﺎر در آﻳﻨﺪه ﻳﺎ ﻓﻘﺪان ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻛﺎﻓﻲ اﺟﺎره ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ در ﻛﺮاﻳﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺗﻌﻤﻴﺮات ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻛﺮاﻳﻪاي اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺮاﻳﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻴﺰان ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮاي آن‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ و‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻴﺰان ﻛﺎرﻛﺮد ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻴﺰان ﻛﺎرﻛﺮد را ﻣﻲﺗﻮان از روي ﮔﺰارﺷﺎت ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻳﺎ‬
‫ﮔﺰارش ﻧﺎﻇﺮ ﻳﺎ از روي ﺷﻤﺎرﻧﺪه ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﻮﺗﻮر و ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از اﻳﻦ روش ﻫﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺟﺰ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺎﺳﻲ در ﻫﺮ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﺎﻣﻪ اﺟﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﺮف ﻣﺤﻠﻲ و ﻧﻮع و ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺠﻬﻴﺰات‪ ،‬ﺧﻂ‬
‫ﻣﺸﻲ ﻣﺎﻟﻜﻴﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎﻟﻚ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎزدﻳﺪﻫﺎي ﻓﻨﻲ و ﺗﻌﻤﻴﺮات اﺳﺎﺳﻲ را ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ در دوره‬
‫اﺟﺎره ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺪون ﻧﻘﺺ ﻓﻨﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﭙﺮدازد‪ .‬ﻣﻮﺟﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺟﺰﺋﻲ‪ ،‬ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از اﺳﺘﻔﺎده ﻏﻴﺮ ﺻﺤﻴﺢ‬
‫ﻳﺎ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻟﻮازم ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺎﺑﻠﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻴﻐﻪﻫﺎي ﺑﺮش و ﺳﺎﻳﺮ ﻗﻄﻌﺎت در ﻣﻌﺮض ﺳﺎﻳﺶ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﮔﻴﺮد و ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻓﺮم اوﻟﻴﻪ‬
‫ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﻤﻠﻚ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ اﺟﺎره‬
‫ﻫﺪف از اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺮﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ روش ﻣﺘﺪاول ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺪام ﻳﻚ از اﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺗﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺮﻳﺪن ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬ ‫‪.1‬‬
‫‪53‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫اﺟﺎره ﻛﺮدن ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬ ‫‪.2‬‬

‫اﺟﺎره ﻛﺮدن ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﻪ ﺷﺮط ﺗﻤﻠﻴﻚ آﻧﻬﺎ در ﻳﻚ زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﻲ‬ ‫‪.3‬‬
‫روش اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺼﺮف ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت را ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺨﺎرج ﻛﻞ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺪام از روﺷﻬﺎ‬
‫داراي ﻣﺤﺎﺳﻦ و ﻣﻌﺎﻳﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻞ از ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺘﻌﺎرف ﻫﺰﻳﻨﻪ‪/‬ﺳﻮد ﺑﺎ ﻫﺮ ﻛﺪام از روﺷﻬﺎ ﺟﻮاﺑﮕﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻮاﻣﻞ دﻳﮕﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ‬
‫آﻧﻬﺎ را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺮد و ﺳﭙﺲ در ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺟﻬﺖ ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر دﻳﮕﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺨﻠﻴﻪ آﺑﻬﺎي ﺳﻄﺤﻲ در ﮔﻮدﺑﺮداري ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺣﻔﺮ ﭼﺎه در اﻃﺮاف‬
‫آن و ﺗﺨﻠﻴﻪ آﺑﻬﺎي زﻳﺮ زﻣﻴﻨﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﭘﻤﭙﺎژ ﻛﺮدن ﻣﻘﺪور ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺑﺮاي ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر دﻳﮕﺮ ﻣﺼﺮف اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ‬
‫ﺑﺎر در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر اول ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻻزم را ﺧﺮﻳﺪاري ﻛﻨﺪ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر دوم آﻧﻬﺎ را اﺟﺎره ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت را ﺧﺮﻳﺪاري ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را داﺋﻤﺎً ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ و دﻳﮕﺮي ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻨﺪرت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت را اﺟﺎره ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ ﺳﺮي ﻓﺮﺿﻴﺎت ﻣﻌﺎدﻟﻪاي اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﻣﺼﺮف در ﺳﺎل را ﻛﻪ ﻣﺨﺎرج ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و اﺟﺎره‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﺮﺿﻴﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت در وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﭼﻨﺪان‬
‫اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ دﻗﻴﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راﻫﻨﻤﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ : P‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫‪ : S‬ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﺷﺪه در اﻧﺘﻬﺎي ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫‪ : N‬ﺗﻌﺪاد ﺳﺎل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ‬
‫‪ : p‬ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ اﺳﺘﻬﻼك ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺼﺮف‪ 2000‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در‬
‫ﺳﺎل‬
‫‪ : q‬ﻣﺴﺎوي ‪ P‬اﺳﺖ اﮔﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ‪ 2000‬ﺳﺎﻋﺖ در ﺳﺎل ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از ‪ P‬اﺳﺖ اﮔﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 2000‬ﺳﺎﻋﺖ در ﺳﺎل ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ : i‬ﻣﺠﻤﻮع ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻻﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺮه‪ ،‬ﺑﻴﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﺗﻮﻗﻔﮕﺎه ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت درﺻﺪي از ارزش ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫ﺣﺪود ‪ 0/13‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ : Q‬ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ در ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ ارزش ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪش ﺿﺮب ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺼﻮرت ﻛﺴﺮ‬
‫اﻋﺸﺎري ﺑﻴﺎن ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ Q‬در ﺟﺪول ‪ 14-2‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ : C‬ﻣﺨﺎرج ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﻪ اﺟﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‪ ،‬ﺑﺪون ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺳﻮﺧﺖ روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ و دﺳﺘﻤﺰد راﻧﻨﺪه‬
‫‪ : n‬ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﻣﺼﺮف ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻛﻪ در آن ﻣﺨﺎرج ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و اﺟﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺴﺎوي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻼﺋﻢ و اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﻮق ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪54‬‬

‫ﺟﺪول ‪ .14-2‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻓﺎﻛﺘﻮر ارزش ﻣﺘﻮﺳﻂ ) ‪( Q‬‬

‫ارزش ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪ ﺻﻮرت درﺻﺪ ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ‬ ‫ﻋﻤﺮ )ﺳﺎل(‬
‫‪75‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪66/7‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪62/5‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪58/33‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪57/14‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪56/25‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪55/55‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪55‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪54/54‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪54/17‬‬ ‫‪12‬‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫‪P−S‬‬
‫= اﺳﺘﻬﻼك‬
‫‪N‬‬
‫‪P−S‬‬
‫‪ = q‬ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮ‬
‫‪N‬‬
‫‪ = iPQ‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري‬
‫‪P−S‬‬ ‫‪P − S iPQ‬‬
‫= ﻫﺰﻳﻨﻪ‬ ‫‪+q‬‬ ‫‪+‬‬ ‫) ‪(a‬‬
‫‪Nn‬‬ ‫‪Nn‬‬ ‫‪n‬‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ اﺟﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫‪C‬‬
‫= ﻓﻘﻂ اﺟﺎره‬
‫‪175‬‬
‫‪1 P−S‬‬
‫‪ = p‬ﺗﻌﻤﻴﺮات‬
‫‪3‬‬ ‫‪Nn‬‬
‫‪C 1 P−S‬‬
‫= ﻫﺰﻳﻨﻪ در ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪+ p‬‬ ‫) ‪(b‬‬
‫‪175 3‬‬ ‫‪Nn‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﺴﺎوي ﻗﺮار دادن ) ‪( a‬و ) ‪( b‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬
‫‪P−S‬‬ ‫‪P − S iPQ C 1 P − S‬‬
‫‪+q‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪+ p‬‬ ‫) ‪(c‬‬
‫‪Nn‬‬ ‫‪Nn‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪175 3‬‬ ‫‪Nn‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻓﻮق را ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ‪ n‬ﺣﻞ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪55‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫ﻣﺜﺎل‬
‫ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻮﻟﺪوزر ﺑﺎ ارزش اوﻟﻴﻪ ‪ 2/44‬ﻣﻴﻠﻴﻮن رﻳﺎل و ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ‪ 5‬ﺳﺎل و ‪ 2000‬ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎرﻛﺮد در ﺳﺎل و ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ‬
‫‪ 240000‬رﻳﺎل را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻪ در آن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺟﺎره و ﺗﻤﻠﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪P = 2440000‬‬
‫‪S = 240000‬‬
‫‪P − S = 2200000‬‬
‫‪N =5‬‬
‫‪p = 0/9‬‬
‫‪q = 0/2 -0/000035‬‬
‫‪i = 0/13‬‬
‫‪Q = 0/6‬‬
‫رﻳﺎل ‪C = 212080‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻓﻮق را در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ) ‪ ( c‬ﻗﺮار دﻫﻴﻢ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪:‬‬
‫‪n = 600‬‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ در ﺳﺎل‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻓﻮق اﮔﺮ ﻣﻴﺰان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 600‬ﺳﺎﻋﺖ در ﺳﺎل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺟﺎره آن از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﺗﺮ اﺳﺖ و‬
‫در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪ 600‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺧﺮﻳﺪ آن ﺻﺤﻴﺢ ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬اﺟﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﺎ اﻣﻜﺎن ﺧﺮﻳﺪ‬
‫ﺗﺤﺖ اﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت را ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﻴﺰان ﻣﺘﺪاول اﺟﺎره ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺮط ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻌﺪاً ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
‫آﻧﻬﺎ را ﺧﺮﻳﺪاري ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ او ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻌﻴﻨﻲ از اﺟﺎره ﭘﺮداﺧﺘﻲ را ﺑﺎﺑﺖ ﻗﻴﻤﺖ‬
‫اوﻟﻴﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورد‪ .‬در ﻗﺮارداد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺜﻼً ‪ 90‬درﺻﺪ از اﺟﺎره ﭘﺮداﺧﺘﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﺧﺮﻳﺪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺛﺮ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﺑﻬﺮه‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ 10‬درﺻﺪ از ﻣﻘﺎدﻳﺮي ﻛﻪ ﺑﺎﺑﺖ اﺟﺎره ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل ﭼﻮن اﺟﺎره ﻛﻨﻨﺪه اﻟﺰاﻣﻲ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻬﺮه ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﺑﻴﻤﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت اﺳﺘﻴﺠﺎري ﻧﺪارد‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﺘﺎً ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ اﻳﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﻗﻴﻤﺖ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را در ﻣﻮرد ﺑﻮﻟﺪزر ﻣﺜﺎل ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻜﺎر ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫= ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ‬ ‫‪2440000‬‬
‫= اﺟﺎره داده ﺷﺪه در ‪ 8‬ﻣﺎه ﺑﻘﺮار ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﻪ‪212080‬‬ ‫‪1696640‬‬
‫= ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﺟﺎره ﻛﻪ ﺑﺎﺑﺖ ﺧﺮﻳﺪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲ ﮔﺮدد‬ ‫‪1526976 =0/9×1696640‬‬
‫ﻣﻮازﻧﻪ‬ ‫‪903024‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮﻟﺪوزري را ﻛﻪ داراي ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ‪ 4‬ﺳﺎل و ‪ 4‬ﻣﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻛﻤﺘﺮ از ﻧﺼﻒ ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪاش ﺧﺮﻳﺪاري‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﮔﺮ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ دارد ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ آﻧﺮا ﺧﺮﻳﺪاري ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻗﻴﻤﺖ اوﻟﻴﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪56‬‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﻌﺪ از ﺧﺮﻳﺪ ﺑﺮاي ﻣﺪت ‪ 4‬ﺳﺎل و ‪ 4‬ﻣﺎه را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺼﻮرت زﻳﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد ‪:‬‬
‫ﻣﺨﺎرج اﺿﺎﻓﻲ‬ ‫‪= 913024‬‬
‫ارزش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ‬ ‫‪= 240000‬‬
‫اﺳﺘﻬﻼك ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫‪= 673024‬‬
‫ارزش ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻫﻨﮕﺎم ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬ ‫‪0/62 ×913024 = 566075‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬
‫اﺳﺘﻬﻼك‬ ‫‪673024 ÷4/33 =155433‬‬
‫‪0/9 × 2440000 - 240000‬‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮات‬ ‫‪= 396000‬‬
‫‪5‬‬
‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد(‬
‫ﺑﻬﺮه ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ‪ 13‬درﺻﺪ‬ ‫‪0/13 × 566075 = 73590‬‬
‫ﺟﻤﻊ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬ ‫‪625023‬‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪625023 ÷ 2000 = 313‬‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ‪ 19‬ﻟﻴﺘﺮ از ﻗﺮار ﻟﻴﺘﺮي ‪ 10‬واﺣﺪ‬ ‫‪= 190‬‬
‫روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ‬ ‫‪= 52‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻞ ﺳﺎﻋﺘﻲ‬ ‫‪= 555‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري ﻛﻪ اﺟﺎره اﻳﻦ واﺣﺪ را ﺑﺮاي ‪ 8‬ﻣﺎه ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آﻧﺮا ﺧﺮﻳﺪاري ﻛﺮده و در ﺑﻘﻴﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪش ﺑﺎ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -9-2‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﻮﺛﺮ در ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫ﺧﺮﻳﺪ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﻳﺎ ﻛﺎر ﻛﺮده ﻣﺴﺘﻠﺰم در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻮع و ﺣﺠﻢ ﻛﺎر در دﺳﺖ اﻧﺠﺎم و ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ و وﺟﻮد ﻣﺪل ﻫﺎي‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻣﻬﺎرت ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﺑﻜﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد و ﻧﻴﺰ وﺿﻌﻴﺖ ﻛﺎري و اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪازه ‪ .‬ﺑﺤﺚ اﻧﺪازه ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﻔﺎري ﺑﺰرگ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮاﻧﺘﺮ و داراي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺣﻤﻞ‬
‫و ﻧﻘﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮي اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻓﻀﺎي ﻛﺎري ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻳﻚ زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ دادن ﻣﻮاد ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻛﺎر ﻛﺮدن‬
‫در زﻣﻴﻨﻬﺎي ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﺑﻮده و در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﻓﻀﺎ ﺑﺮاي ﻛﺎر‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻤﺘﺮي ﺑﺎزاي ﻫﺮ ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﺧﺎك ﻛﻨﺪه ﺷﺪه ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ ﺣﺠﻢ زﻳﺎد ﺳﻮﺧﺖ و روﻏﻦ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده و وزن ﻗﻄﻌﺎت‪ ،‬ﺳﺮوﻳﺲ و ﻧﮕﻬﺪاري آن ﺳﺨﺖ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬در زﻣﻴﻨﻬﺎي ﻧﺮم ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻓﺮو‬
‫ﻣﻲرود‪ ،‬وﻟﻲ در زﻣﻴﻨﻬﺎي ﺳﻔﺖ ﻛﻤﺘﺮ دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫در زﻣﻴﻨﻬﺎي ﻧﺮم و ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﻀﺎي ﻛﺎر ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي ﻛﺎر ﻛﺮدن ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎي ﺑﺰرگ وﺟﻮد دارد‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻤﺘﺮي ﺑﺎزاي ﻫﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺧﺎك ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺠﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮي را ﻧﻴﺰ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪57‬‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺮوش ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد و در ﻛﻞ ﻣﻲﺗﻮان ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻮ ﻳﺎ ﻛﺎر ﻛﺮده ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺮﻳﺪ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﻣﻮﻓﻖ ﻓﻘﻂ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻧﻮ ﺧﺮﻳﺪاري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻛﺎرﻛﺮده را ﻣﻲﺧﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻛﻞ‬
‫اﻣﺎ ﻧﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻮ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻛﻤﺘﺮي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد و ﺧﺪﻣﺎت ﭘﺲ از ﻓﺮوش ﺑﻬﺘﺮي را از ﻃﺮف ﻓﺮوﺷﻨﺪه درﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺧﺮﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮ و اﻓﺖ ﻗﻴﻤﺖ آن ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺮوش ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ از ﻃﺮﻓﻲ ارزش ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ و اﻋﺘﺒﺎري ﺑﺮاي‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري دارد‪.‬‬
‫ﺧﺮﻳﺪار ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﺎرﻛﺮده ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻮرد ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ و ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﺑﺎزار اﻃﻼع ﻛﺎﻓﻲ در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺣﺮاﺟﻲﻫﺎ و‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺮوش ﻫﺎي اﺟﺒﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ زﻣﺎﻧﻲ زﻳﺎدي ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻳﻚ ﻣﺪل ﺧﺎص ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﺧﻮب ﺻﺮف ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮات ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮده و ﺧﺪﻣﺎت در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ رﺿﺎﻳﺘﺒﺨﺸﻲ ﻛﻤﺘﺮي ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺮﻳﺪاران ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي دﺳﺖ دوم‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﭘﺲ از درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﺘﻨﺎﺑﻬﻲ ﻛﺎر از اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻓﺮوش آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺑﻬﺮه‬
‫ﺧﻮب ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ .‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺧﺮﻳﺪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ دو ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻘﺪ و اﻋﺘﺒﺎري ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺧﺮﻳﺪ و ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻨﺎر‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻮرد ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺨﺎرج اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاي ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﺤﺪودي در اﺧﺘﻴﺎر دارد‪ ،‬آﻳﺘﻢ ﻣﻬﻤﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺮاي ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﺑﻨﻴﻪ ﻣﺎﻟﻲ ﻗﻮي در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ‬
‫ﻣﺪت ﻓﺎﻛﺘﻮر ﭼﻨﺪان ﻣﻬﻤﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
 ‫‪59‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﻲ‪ ،‬روﺷﻬﺎي اﺟﺮا و اﻧﺘﺨﺎب ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎوﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫‪ -1-3‬روش ﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ‬

‫ﺑﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺳﻨﮕﻴﻦ و روش ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر‪ ،‬ﻛﻞ زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ راه و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺤﻮ ﭼﺸﻢ ﮔﻴﺮي ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻛﺸﻮرﻫﺎي داراي ﻧﺮخ دﺳﺘﻤﺰد ﺑﺎﻻي ﻛﺎرﮔﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ و ﺻـﺮﻓﻪ ﺟـﻮﻳﻲ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪه ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﻜﺎن ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﺮخ دﺳﺘﻤﺰد ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺻـﺮﻓﻪ‬
‫ﺟﻮﻳﻲ در زﻣﺎن ﺗﻮﺟﻴﻪ ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ زﻣﺎن ارزش ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اي زﻳﺎدي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺎرﻫﺎ )ﺻﺮف‬
‫ﻧﻈﺮ از ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺎر( ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺰرگ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻛﺎرﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ روش ﻫﺎي دﺳﺘﻲ در ﺑﺴﻴﺎري‬
‫ﻣﻮارد ارزاﻧﺘﺮ از ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدن ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﻧﺘﺨﺎب روش ﺻﺤﻴﺢ اﺟﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮوژه و ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺗﺸـﻜﻴﻞ‬
‫دﻫﻨﺪه آن را ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داد‪ .‬ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر زﻳﺎد‪ ،‬درﺟﻪ ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﻣﻜﺎﻧﻴﺰاﺳﻴﻮن ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر و ﻧﻴﺮوي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺳﻪ‬
‫راه ﺣﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ و ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﻨﻔﺮد و زﻣﺎن ﻣﺤﺪود اﻧﺠﺎم ﭘﺮوژه ﻫـﺎي ﻋﻤﺮاﻧـﻲ اﺧﻴـﺮ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﺑﺮ روي ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺗﻤﺎﻣﻲ روش ﻫـﺎي اﺟﺮاﻳـﻲ ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب روش اﺟﺮاﻳﻲ ﺟﺰء ﺿﺮوري ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻳﻚ ﭘﺮوژه ي ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬روﺷﻬﺎي ﭘﺎﻳﻪاي ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺑـﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ و از روي روﺷﻬﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻬﻨﺪس ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎﻣﻼٌ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ آﺷﻨﺎﻳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ در ﺑﺮﺧﻲ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻬﺎي وﻳﮋه ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ در روش ﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺳﻨﺘﻲ داده ﻣـﻲﺷـﻮد و در ﻣﻮاﻗـﻊ ﺿـﺮوري ﺑـﺎ ﻗﻀـﺎوت ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ ﻣﻌﻤـﻮﻻٌ‬
‫روﺷﻬﺎي ﺟﺪﻳﺪي ﻣﻲﺗﻮان اﺑﺪاع ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺎت اﺳﺎﺳﻲ در اﻧﺘﺨﺎب روﺷﻬﺎي اﺟﺮاﻳﻲ و ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﭘﺮوژه ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎل در‬
‫ﻛﺎرﻫﺎي ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻣﻌﻤﻮﻻٌ ﭼﻨﺪ ﻛﺎره ﺑﻮدن ﺗﺠﻬﻴﺰات اﻣﺮي ﺿﺮوري اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺘﻮان ﻛﺎرﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ را ﺑﺪون ﺟﺎﺑﻪ ﺟـﺎﻳﻲ زﻳـﺎد‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻳﺎ ﺑﻴﻜﺎري ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم داد‪) .‬ﻣﺴﺎﻟﻪ اي ﻛﻪ اﻏﻠﺐ در ﻣﻮرد اﻗﻼم ﺗﺨﺼﺼﻲ وﺟـﻮد دارد‪ (.‬ﻳـﻚ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺧـﻮب ﺑﻴـﻞ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ دوزري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭘﺎك ﺳﺎزي درﺧﺘﺎن ﺳﺒﻚ روي ﻣﻌﺪن ﻗﺮﺿﻪ و ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻣﻮاد ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ ﺷـﻜﺎﻓﺘﻦ ﻣـﻮاد‬
‫ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﻛﺎر ﺣﻔﺎري و ﺑﺎر ﮔﻴﺮي ﻣﻮاد را ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﻨﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﺳﺒﺐ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت‪ ،‬ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ در ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎي‬
‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﻠﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ را ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺘـﻮان ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ ﺑﻬﺘﺮ و ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮي اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻫﺪفﻫﺎي ﻣﻔﻴﺪ و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺎﺧﺖ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺑﺪﻧﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ادوات ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻧﺼﺐ ﺑﺮ روي آن ﺑﺘﻮان آن را ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﭼﻨﺪ ﻛﺎره ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳـﻦ روش در‬
‫ﺻﻮرت ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻤﻠﻴﺎت را ﺑﺎ ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه ﺑـﺎ ﺑﺪﻧـﻪ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻪ روي آن ادوات و اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﻗﺎﺑﻞ ﻧﺼﺐ و ﺳﻮار ﺷﺪن اﺳﺖ ﻣﻲﺗﻮان اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻴﻨـﻲ ﻟﻮدرﻫـﺎي‬
‫ﭼﻨﺪﻛﺎره اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺪﻧﻪ ﺛﺎﺑﺖ و اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰارﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ آن‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺑﺮش آﺳﻔﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺣﻔﺎري‪ ،‬ﺣﻤﻞ ﺧﺎك‪،‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪60‬‬

‫ﺗﺴﻄﻴﺢ و ﻳﺎ ﻛﻮﺑﺶ را ﻣﻲﺗﻮان اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﺑﺰرگ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺳﻨﮕﻴﻦ روﻧﺪي ﺧﻼف اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و‬
‫آن ﻋﺒﺎرت از ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮاً ﻳﻜﻲ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ را اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬در ﻣﻮرد ﻛﺎرﻫﺎي ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﺪود‬
‫ﻛﺮدن اﺑﻌﺎد ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در ﺟﻬﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻮدن ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ در ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﻋﻈﻴﻢ و ﺛﺎﺑﺘﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺳـﺪ ﻳـﺎ‬
‫ﺗﻮﻧﻞ ﻣﻲﺗﻮان از ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺨﺼﺼﻲ و در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﭘﺲ از اﺳﺘﻔﺎده از اﻳـﻦ ﺗﺠﻬﻴـﺰات‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ‬
‫ﭘﺮوژه ﻛﺎﻣﻼً ﻣﻨﺎﺳﺐ دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺠﻬﻴﺰات را ﻣﻲﺗﻮان ﻓﺮوﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎزه ﻫﺎي داﺋﻤﻲ‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﻓﻮﻧﺪاﻧﺴﻴﻮن ﻫﺎي ﺧﻮب ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬در ﺻـﻮرت ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﻮدن ﻣﺤﻮﻃـﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮان از ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﺘﺤﺮك ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺳﺒﻜﺘﺮ ﻧﻴﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ‬
‫ﭘﻞ ﺳﺎزي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻳﻞ ﻣﻮﻗﺖ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ ،‬وزن ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت روي ﺣﺎﻳﻞ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﺟﺪي اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻤﻨﻲ ﻛﺎر ﻫﻤﻮاره از اﻫﻤﻴـﺖ درﺟـﻪ ﻳـﻚ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺛﺒﺎت دﺳﺘﮕﺎه ﻋﺎﻣﻠﻲ اﺳﺎﺳﻲ در اﻧﺘﺨﺎب آن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺎر ﺑـﺮداري ﻣﺘﺤـﺮك ﻣﻌﻤـﻮﻻً‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﻃﻮﻟﻬﺎي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﺤﻞ ﻛﺎر ﻣﺴـﺘﻘﺮ ﻛـﺮد‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮدن ﺑﺎر‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﺛﻘﻞ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻠﻮ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ زﻳـﺮﻳﻦ اﻧﺘﻬـﺎي ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﺗﺤﻤﻴـﻞ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ذﻛﺮ ﺷﺪه ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻧﺘﺨﺎب روش ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺟﺮا ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﭘﺮوژه‪ ،‬ﻧﻮع ﻛﺎر و ﺣﺠﻢ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺮاي ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده و در ﻫﺮ ﻣﻮرد ﻣﺪﻳﺮ ﭘﺮوژه ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺷـﺮاﻳﻂ ﭘـﺮوژه روش ﻣﻨﺎﺳـﺐ را اﺗﺨـﺎذ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺗﻼف زﻣﺎن در اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن ﻣﺪت اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎره اي از آﻧﻬـﺎ اﺟﺘﻨـﺎب ﻧﺎﭘـﺬﻳﺮ ﺑـﻮده و ﺗﻌـﺪادي از آْﻧﻬـﺎ را‬
‫ﻣﻲﺗﻮان از ﺑﻴﻦ ﺑﺮد و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در زﻳﺮ ﺧﻼﺻﻪاي از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﻫﺪر رﻓﺘﻦ زﻣﺎن در ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -1-2-3‬ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن ﻣﺪت ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ ‪:‬‬

‫ﻫﺪر رﻓﺘﮕﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ )ﺗﺎﺧﻴﺮ ﻫﺎي ﺑﻴﺶ از ‪ 15‬دﻗﻴﻘﻪ( از ‪ 2‬ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺪي آب و ﻫﻮا ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﻄﻴﻠﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت و اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻧﺒﻮدن ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﻛﻲ در ﻛﺎرﮔﺎه و زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ آﻧﻬﺎ‬ ‫‪.2‬‬
‫و ﺑﺎﻻﺧﺮه زﻣﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮات‪.‬‬

‫‪ -2-2-3‬ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن ﻣﺪت ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه )ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 15‬دﻗﻴﻘﻪ(‬
‫اﻳﻦ ﻫﺪر رﻓﺘﮕﻲﻫﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﭼﻨﺪان ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤـﻲرﺳـﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﻣﺠﻤـﻮع آﻧﻬـﺎ رﻗـﻢ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎ ﻧﺎﺷﻲ از اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﻻزم ﺑﺮاي ﻣﺘﺼﺪﻳﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت و ﺑﻲ ﻧﻈﻤـﻲﻫـﺎﻳﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ روزاﻧﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت را ﺑﻪ ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻲزﻧﺪ‪.‬‬
‫‪61‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫در اداﻣﻪ ﺑﺮاي روﺷﻦ ﺷﺪن ﻣﻄﻠﺐ ﺟﺰﺋﻴﺎت اﺗﻼف زﻣﺎن در ﻋﻤﻠﻴﺎت دراز ﻣﺪت ﺑﺎ ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛـﺮ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ اﻋﺪاد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﻴﺎن ﺷﺪه و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺗﻼف زﻣﺎن در ﻫﻨﮕﺎم ﻛﺎر ﺑﺎ ﺑﻴﻞ اﮔﺮ ﻣﺪت اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت را ‪ 100‬واﺣﺪ زﻣـﺎن در ﻧﻈـﺮ ﺑﮕﻴـﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣـﺪت واﻗﻌـﻲ اﺟـﺮاي‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 42‬واﺣﺪ زﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺄﺧﻴﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﻦ اﺗﻼف ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺄﺧﻴﺮﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪت ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺎﻫﺎر راﻧﻨـﺪه‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﻌﻤﻴﺮات‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺟﻮي و ﺗﺄﺧﻴﺮﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 15‬دﻗﻴﻘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﺄﺧﻴﺮﻫﺎ در زﻳﺮ آورده ﺷﺪه اﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ 100‬واﺣﺪ زﻣﺎن‬ ‫‪ -‬ﻣﺪت اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫‪ 44‬درﺻﺪ‬ ‫‪ -‬ﻣﺪت واﻗﻌﻲ اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫‪ 40‬درﺻﺪ‬ ‫‪ -‬ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ )ﺑﻴﺶ از ‪ 15‬دﻗﻴﻘﻪ ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺪي آب و ﻫﻮا(‬
‫‪ 16‬درﺻﺪ‬ ‫‪ -‬ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت )ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 15‬دﻗﻴﻘﻪ ﺟﻤﻌﺎً(‬
‫ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺎﺧﻴﺮﻫﺎي زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ 5‬درﺻﺪ‬ ‫‪ -‬ﻛﻤﺒﻮد ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه‬
‫‪ 1/5‬درﺻﺪ‬ ‫‪ -‬اﺳﺘﻘﺮار ﻛﺎﻣﻴﻮن‬
‫‪ 2‬درﺻﺪ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﺷﺪن ﺑﻴﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫‪ 1/5‬درﺻﺪ‬ ‫‪ -‬ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫‪ 1‬درﺻﺪ‬ ‫‪ -‬ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻨﻪ درﺧﺖ و ﻗﻄﻌﺎت ﺳﻨﮓ ﺿﻤﻦ اﺟﺮا‬
‫‪ 1/5‬درﺻﺪ‬ ‫‪ -‬ﺑﺪون راﻧﻨﺪه ﻣﺎﻧﺪن ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫‪ 3/5‬درﺻﺪ‬ ‫‪ -‬ﻣﺪت ﻻزم ﺑﺮاي آﻣﺎده ﻛﺮدن ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﺳﻨﮕﻲ و ﻣﻨﻈﻢ ﻛﺮدن ﻣﺤﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﺲ از اﻧﻔﺠﺎر‬

‫‪ -3-3‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت‬

‫‪ -1-3-3‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ‪:‬‬

‫اﻧﺠﺎم ﺣﻔﺎريﻫﺎي روﺑﺎز‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻜﺎن ﻣﻮاد ﺧﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻫﺮ دو ﻋﻤﻞ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي و ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ‬
‫ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺷﺎﻣﻞ اﻳﻦ ﻣﻮارد اﺻﻠﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﻣﺤﻮﻃﻪ از ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺳﺴﺖ ﻛﺮدن و ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﻣﻮاد‪ ،‬ﺣﻤﻞ ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي‪ ،‬ﺧـﺎﻛﺮﻳﺰي‪ ،‬ﻣﺘـﺮاﻛﻢ ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﺧـﺎك‬
‫رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮﺳﺎزي ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻧﻘﺎط ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي و ﺧﺎﻛﺒﺮداري‪ ،‬اﻳﺠﺎد زﻫﻜﺶ )ﺟﻬﺖ ﺗﺨﻠﻴﻪ آﺑﻬﺎي ﺳﻄﺤﻲ ﺟﻤـﻊ ﺷـﺪه ﺣﺎﺻـﻞ از ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﻃﺒﻴﻌﻲ آب در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﺳﻄﺤﻲ( و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺷﺴﺘﻪﺷﺪن و ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺧﺎﻛﻬﺎي ﺳﻄﺤﻲ در اﺛﺮ ﺗﻤﺮﻛﺰ‬
‫آب و ﻧﺎﻫﻤﻮاري ﺳﻄﺢ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪.‬‬
‫‪ -‬ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﻣﺤﻮﻃﻪ‪:‬‬
‫ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﻗﻄﻊ درﺧﺘﺎن و درآوردن ﻛﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ رﻳﺸﻪﻛﻨﻲ‪ ،‬ﺗﺮاﻛﺘﻮر‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ و ﺑﻮﻟﺪوزر اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع‬
‫ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ را ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻋﻠﻔﻬﺎ و درﺧﺘﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺧـﺎك و ﻓـﺮم ﻫﻨﺪﺳـﻲ زﻣـﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار‬
‫ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز و ﻫﺪف ﭘﺎﻛﺴﺎزي‪ ،‬ﺑﺼﻮرت زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪62‬‬

‫اﻟﻒ( از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﻛﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎم درﺧﺘﻬﺎ و رﻳﺸﻪﻫﺎي آﻧﻬﺎ‬

‫ب( ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮدن ﻓﻘﻂ ﻋﻠﻔﻬﺎ و ﺑﻮﺗﻪﻫﺎي روي ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ و رﻫﺎ ﻛﺮدن رﻳﺸﻪﻫﺎ و ﻛﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد‪.‬‬
‫ج( ﻧﺎﺑﻮد ﻛﺮدن ﻋﻠﻔﻬﺎ و ﺑﻮﺗﻪﻫﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻮده ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ و ﺳﻮزاﻧﺪن‬
‫د( ﺑﻴﺮون آوردن ﮔﻴﺎﻫﺎن و ﻳﺎ ﺑﺮﻳﺪن آﻧﻬﺎ و ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﻛﺮدن و ﺧﺮد ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ در روي ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ و ﻳﺎ ﺳﻮزاﻧﺪن آﻧﻬﺎ‬
‫‪ -‬ﺳﺴﺖ ﻛﺮدن زﻣﻴﻦ ‪:‬‬
‫ﺳﺴﺖ ﻛﺮدن زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رﻳﭙﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از رﻳﭙﺮﻫﺎ ﺑﺮاي ﻛﺎر در ﺷﻴﺴﺘﻬﺎي رﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺎﺳﻪ ﺳـﻨﮕﻬﺎ و‬
‫دﻳﮕﺮ ﺳﻨﮕﻬﺎي ﻏﻴﺮ ﺳﺨﺖ و ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺷﻜﺎﻓﺘﻦ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺳﺨﺖ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮه ﺳﺴﺖ ﻛـﺮد‪.‬‬
‫در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﻳﻦ روش ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﺷﻜﺎﻓﺘﻦ زﻣﻴﻦ در ﺟﻬﺖ ﺳﺮاﺷﻴﺒﻲ و ﻋﻤﻮد ﺑـﺮ رﮔـﻪﻫـﺎي ﻻﻳـﻪﺑﻨـﺪي ﻣـﻮاد اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﻚ ﻧﻮع دﻧﺪاﻧﻪ )ﻧﺎﺧﻦ( ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﻛﻪ در ﭘﺸﺖ ﺗﻴﻐﻪ ﺑﻮﻟﺪوزر ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺴﺖ ﺷﺪن ﺧﺎك در ﻣﺤﻞ ﻛـﺎر‬
‫ﺑﻮﻟﺪوزر ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻴﻐﻪ ﺑﻮﻟﺪوزر ﺧﺎك را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻄﻮر دﻟﺨﻮاه ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻧﺎﺧﻦ ﻫـﺎ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار ﺗﻮﻟﻴـﺪ را در‬
‫ﻫﻤﻪ ﻧﻮع ﺧﺎك ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺎﻛﻬﺎي ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺴﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻮﻟﺪوزر ﺑﻄﺮف ﺟﻠﻮ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺸﺖ دﻧﺪاﻧﻪ ﺑـﺎ زﻣـﻴﻦ در‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﻮده و ﺑﺪون اﻳﺠﺎد اﺷﻜﺎل ﺑﻄﻮر آزاد روي زﻣﻴﻦ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺧﺎﻛﺒﺮداري‬
‫ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺘﺨﺎب دﺳﺘﮕﺎه ﺧﺎﻛﺒﺮداري‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ‪ ،‬ﻧﻮع ﻣﻮاد و اﺑﻌﺎد ﭘـﺮوژه ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ اﻣﻜـﺎن اﺳـﺘﻔﺎده از ﺑﻮﻟـﺪوزرﻫﺎ‪،‬‬
‫اﺳﻜﺮﭘﻴﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻴﻠﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻠﻬﺎي ﻛﺸﺸﻲ و اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻟﻮدر ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺤﺪوده واﻗﻌﻲ ﺑﺎزده ﺑﻬﻴﻨﻪ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻤﻞ در ﻣﺴﺎﻓﺘﻬﺎي ﻛﻮﺗﺎه‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻃﻮﻻﻧﻲ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻫﺮﻛﺎر ﻣﺸﺨﺺ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه )ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺣﺪود ‪ 75‬ﻣﺘﺮ( ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﺑﻮﻟﺪوزر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﺮاي ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻻﻳﻪ ﺳـﻄﺤﻲ‬
‫در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﻛﻢ ﻋﻤﻖ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎك ﺣﻔﺮ ﺷﺪه در ﻣﻴﺎن ﭘﺸﺘﻪﻫﺎي ﺧﺎﻛﻲ )رﻳﺴﻪ( ﺑﻪ ﺟﻠﻮ راﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺣﺘـﻲاﻻﻣﻜـﺎن‬
‫ﻣﻮاد ﺑﻴﺸﺘﺮي در ﺟﻠﻮي ﺗﻴﻐﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ روش ﻛﺎر‪ ،‬ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﺷﻴﺎري ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﻣﺘﻮﺳﻂ )ﺑﻴﻦ ‪ 100-2000‬ﻣﺘﺮ( ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻮاد را ﺑﺘﻮان ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺷﺨﻢ زد اﺳﻜﺮﭘﻴﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ‬
‫ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﭼﺮخﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﻴﺶ از ‪ 2‬ﻳﺎ ‪ 3‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﻧﻈﻴﺮ ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻳﺎ ﻟﻮدر ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ واﺣـﺪﻫﺎي ﺑـﺎرﻛﺶ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺮﺟﻴﺢ داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﺠﺰاي ﻛﻮﭼﻚ از ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﺣﻤـﻞ ﺧـﺎك ﻣﺴـﺘﻘﻞ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ دﻳﮕﺮ روﺷﻬﺎي ﺳﺎده ﺑﺎرﮔﻴﺮي را ﻧﻴﺰ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﺎر ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻣـﻮاد ﺣﻔـﺮ ﺷـﺪه را ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ‬
‫ﺑﻮﻟﺪوزر‪ ،‬ﻟﻮدر ﻳﺎ اﺳﻜﺮﭘﻴﺮﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﻜﻮﻫﺎي ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻪ روش ﺑﺴﻴﺎر اﻗﺘﺼﺎدي اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛـﻪ ﻣﻘـﺪار‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮاد اﺳﺘﻘﺮار ﺳﻜﻮي ﺑﺎرﮔﻴﺮي را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﺪ‪) .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻪ ﻗﺪري زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺘﻘﺮار ﺳﻜﻮي ﺑـﺎرﮔﻴﺮي‬
‫ازﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﻮدر ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬
‫‪63‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫‪ -‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮاد ﺣﻔﺎري‪:‬‬

‫اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮاد ﺣﺎﺻﻞ از ﺣﻔﺎري ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮﺟﻮد در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﻮاع ﻓﺮاواﻧﻲ از وﺳﺎﻳﻞ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻣـﻮاد‬
‫ﺧﺎﻛﻲ ﺣﻔﺎري ﺷﺪه وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﺎﻣﻴﻮن‪ ،‬ﺗﺴﻤﻪ ﻧﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬اﺳﻜﺮﭘﻴﺮ و رﻳﻞ و واﮔﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ از اﺳﻜﺮﭘﻴﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺣﻤـﻞ‬
‫ﻣﻮاد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻛﻨﺪن و ﻫﻢ ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد ﺣﺎﺻﻞ از ﺣﻔﺎري ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺴﻤﻪ ﻧﻘﺎﻟﻪ ﻧﻴﺰ در ﻣﺤﻞ ﻣﻮاد ﺣﻔﺎري ﺷﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺴﻤﻪ ﻧﻘﺎﻟﻪ ﻳﺎ ﺑـﺮاي ﺣﻤـﻞ ﻣـﻮاد در ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻣﺤـﺪودي در‬
‫ﻛﺎرﮔﺎه ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻲﺷﻮد و ﻳﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﻔﺎري ﻧﻈﻴﺮ ﻟﻮدر ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﺴﻤﻪ ﻧﻘﺎﻟﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳـﻦ ﻫﻤـﻪ در ﺑﻌﻀـﻲ‬
‫اوﻗﺎت ﻛﻪ ﺣﺠﻢ ﭘﺮوژه اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ )ﻧﻈﻴﺮ ﺣﻔﺎري در ﻣﻌﺎدن ذﻏﺎل ﺳﻨﮓ ﻳﺎ ﺳﻨﮓ آﻫﻦ( ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺴﻤﻪ ﻧﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ زﻳﺎد‬
‫ﺗﻌﺒﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي از ﻣﻮاد ﺣﺎﺻﻞ از ﺣﻔﺎري را ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻂ آﻫﻦ ﻫﻢ در ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد ﺧﺎﻛﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي رﻳﻠﻲ و ﺑﺎرﺑﺮي ﻓﻘﻂ در ﻣﻮرد ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ و اﮔﺮ رﻳﻞ در ﻣﺤﻞ‬
‫ﺣﻔﺎري و ﺗﺨﻠﻴﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ در ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻮارد رﻳﻠﻬﺎي ﻣﻮﻗﺖ ﻧﻴﺰ در ﻛﺎرﮔﺎه اﺣـﺪاث ﻣـﻲﮔـﺮدد‪.‬‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻳﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮلﺗﺮﻳﻦ روش ﺣﻤﻞ و ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻮاد ﺧﺎﻛﻲ در ﭘـﺮوژه ﻫـﺎي ﻋﻤﺮاﻧـﻲ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻛـﺎﻣﻴﻮن ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎﻣﻴﻮﻧﻬﺎ در ﻣﻮرد ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد داراي اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي زﻳﺎدي ﺑﻮده و ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺮ روي اﻧﻮاع ﺟﺎده ﺑﺎ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﻦ ﭘﺮوژهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺤﺮك ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﺴﺘﺮﺳﺎزي‪:‬‬
‫ﺑﺴﺘﺮﺳﺎزي ﻳﺎ اﺻﻼح ﺳﻄﺢ ﭘﺴﺘﻲ و ﺑﻠﻨﺪي ﻫﺎ را ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻣﻲﺗﻮان اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻫﻤـﻮار ﻛـﺎﻓﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺑﻮﻟﺪوزر ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه را ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺟﺰء ﺗﺠﻬﻴـﺰات ﺑﺴﺘﺮﺳـﺎزي در ﻧﻈـﺮ ﻧﻤـﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬از ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ‬
‫اﺳﻜﺮﭘﻴﺮﻫﺎ در دﺳﺘﺎن اﻓﺮاد ﻛﺎرآزﻣﻮده اﺑﺰار ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﺷﻴﺒﻬﺎي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 1‬در ‪ 2‬ﺳﻄﺢ ﻫﻤﻮاري ﺑﻪ وﺟـﻮد ﻣـﻲآورﻧـﺪ‪ .‬ﻛـﺎر‬
‫ﺑﺴﺘﺮﺳﺎزي ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺎ ﺑﻴﻠﻬﺎي ﻛﺸﺸﻲ )دراﮔﻼﻳﻦ( و ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮد ﻣﺎﻫﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ رﺿﺎﻳﺖﺑﺨﺸﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻮارد‬
‫ﺑﻪ وﻳﮋه در ﻛﺎر راهﺳﺎزي از ﮔﺮﻳﺪر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﺑﺴﺘﺮﺳﺎزي و ﻧﮕﻬﺪاري ﺳﻄﺢ ﺻﺎف ﺟﺎدهﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﺎده و ﻧﻬﺮﻫﺎي ﺟـﺎﻧﺒﻲ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از ﮔﺮﻳﺪرﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﭘﺨﺶ ﻣﻮاد ﺑﺮ روي ﺧﺎﻛﺮﻳﺰﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻳﺎد دو ﻣﺤﻮر ﻋﻘﺐ و ﺟﻠﻮي‬
‫دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬ﺣﺮﻛﺖ آﻧﻬﺎ در ﺷﻴﺒﻬﺎي ﺗﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ روﺑﺮو ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﺮاﻛﻢ‪:‬‬
‫ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻛﺮدن ﻧﻘﺎط ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي و ﺗﻮده ﻫﺎي ﺧﺎك ﺑﺎ ﻋﺒﻮر واﺣﺪﻫﺎي ﺣﻤﻞ و اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻏﻠﺘﻜﻬﺎﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻳـﺎ ﺑـﺎ ﻧﻴـﺮوي‬
‫ﻣﺤﺮﻛﻪ ﺧﻮد ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺮاﻛﺘﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻳﺪك ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻛﺮدن ﺧﺎك ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪار ﻣﺠﺎز ﺻﺤﻴﺤﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺮاﻛﻢ ﺧﺎك در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﻮاد ﺑﻌﺪاً ﺣﺠﻢ ﻛﻤﺘﺮي را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻓﻌﻠﻲ ﺧﻮد در ﻣﻜﺎن ﺧﺎﻛﺒﺮداري اوﻟﻴﻪ اﺷﻐﺎل ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻧﻮع‬
‫ﻏﻠﺘﻚ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده )ﭼﺮخﻻﺳﺘﻴﻜﻲ‪ ،‬ﭘﺎﭼﻪﺑﺰي‪ ،‬ﺷﺒﻜﻪاي‪ ،‬ﻓﻮﻻدي ﺻﺎف( و ﻳﺎ ﻏﻠﺘﻜﻬﺎي وﻳﺒﺮه و ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎت ﺿﺮوري ﻋﺒـﻮر ﻏﻠﺘـﻚ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار ﺗﺮاﻛﻢ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز و ﻧﻮع ﺑﺴﺘﺮ ﺧﺎﻛﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬

‫‪ -2-3-3‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت‪:‬‬

‫در ﺻﻨﻌﺖ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﻛﻠﻤﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ داراي ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺑﺎ ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻴـﺰان ﻛـﺎر اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه در‬
‫زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪ در ﻋﻤﻞ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ‪ 3‬دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪64‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻴﺎز ﻛﺎري ﻛﻞ‪) .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي ﺑﺮاي ‪ 200‬روز ﻛﺎر ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺘﻘﺎل ‪ 1,000,000‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌـﺐ‬ ‫•‬
‫ﺧﺎك ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﺎﻳﺪ ‪ 5,000‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ در روز ﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﻮد‪) .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎل ﺑـﺮاي‬ ‫•‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ‪ 5000‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺧﺎك در روز ﺑﻪ ‪ 10‬اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ 500‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮ روز ﻧﻴﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮاي ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎر دﻗﻴﻖ ﺑﻮده و ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﻴﺎز و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﺠﻢ‪:‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ اﻛﺜﺮ ﻛﺎرﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﺠﻢ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻣﻮرد ﺧﺎك‬
‫ﻛﻨﺪه ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻛﻨﺪه ﺷﺪه و ﻳﺎ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫– اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ اﺳﺎس وزن‪:‬‬

‫در ﻣﻮرد ﻣﻌﺎدن‪ ،‬وزن واﺣﺪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺳﻨﮕﺪاﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺼـﺮﻓﻲ‪ ،‬ﺳـﻴﻤﺎن و‬
‫ﻏﻴﺮه ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮ اﺳﺎس وزن اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫– اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻄﺢ‪:‬‬

‫در ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻮاﻗﻊ وزن و ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻌﻴﺎر ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﺑﻮﺗﻪ ﻛﻨﻲ و رﻳﺸﻪ ﻛﻨﻲ‬
‫زﻣﻴﻦ‪ ،‬زﻣﺎن و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺎﻛﺴﺎزي در ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﺑﻮﺗﻪ ﻛﻨﻲ و رﻳﺸﻪ ﻛﻨﻲ ﻣﻌﻤـﻮﻻًﺑـﺮ اﺳـﺎس اﻧـﺪازه ﺳـﻄﺢ‬
‫ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﺷﺪه ﮔﺰارش ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺸﺨﺺ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ از ﻣﻌﻴﺎر ﺳﻄﺢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺮاﻛﻢ و ﺗﺴﻄﻴﺢ در اﻳﻦ دﺳﺘﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫– اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ اﺳﺎس ﻃﻮل‪:‬‬

‫در ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ از ﻗﺒﻴﻞ اﻳﺠﺎد زﻫﻜﺶﻫﺎ و ﻛﺎﻧﺎﻟﻬﺎ ﻛﻪ در ﻃﻮل وﺳﻴﻊ اﺑﻌﺎد ﻣﻘﻄﻊ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫ﻣﻴﺰان ﻃﻮل ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ -3-3-3‬ﺑﺮآورد ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ‬

‫ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮآورد اﺣﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﭘﺮوژه‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴـﺰان ﻛـﺎر اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه‬
‫ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر و ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺰان ﺧﺎك ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪه از ﻳﻚ ﻣﻌﺪن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧـﺎﻛﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮآورد ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﺎك ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﭼﻪ وﺿﻌﻴﺘﻲ ﻗﺮار دارد ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲﺷـﻮد و دﻗـﺖ ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع آﻧﻬﺎ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در اداﻣﻪ ﺷﺮح داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﺗﺮاز‪:‬‬
‫اﻳﻦ روش ﻛﻪ دﻗﺖ آن ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز و ﻧﻴﺰ دﻗﺘﻲ ﻛﻪ در ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺗﺮﺳﻴﻢ اﻳـﻦ ﺧﻄـﻮط ﺑـﻪ ﻛـﺎر رﻓﺘـﻪ دارد‪ ،‬در‬
‫ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺨﺎزن و ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﻛﻲ وﻣﻌﺎدن روﺑﺎز‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ارزﺷﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ در‬
‫‪65‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﻣﺴﻴﺮ ﺳﺎزي )ﺟﺎده‪ ،‬راه آﻫﻦ‪ ،‬ﻛﺎﻧﺎل و ﻏﻴﺮه( ﺑﺮاي ﺑﺮآورد اوﻟﻴﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺴﻴﺮ و اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﻞ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ روش داراي اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎص ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ روش اﺻﻮﻻ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺠﻢ ﺗﻮده ﺧﺎك ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در اﻣﺘﺪاد ﺳﻄﻮح ﺗﺮاز ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﺮي اﺟﺴﺎم ﻣﻨﺸﻮري ﻛـﻪ‬
‫ﻗﺎﻋﺪه ﻫﺎي ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ و ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ آن اﻓﻘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ارﺗﻔﺎع اﻳﻦ ﻣﻨﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر‬
‫ﻛﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻄﻮح ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ و ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ آن ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز در ارﺗﻔﺎع ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ داﺧـﻞ ﺧﻄـﻮط ﺗـﺮاز ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﭘﻼﻧﻴﻤﺘﺮ ﻳﺎ ﻫﺮ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ دﻳﮕﺮ از روي ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻨﺸﻮري را در ﻣﻮرد ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﻨﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻄﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪ ،‬در اﻳـﻦ ﺻـﻮرت ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز را در وﺳﻂ دو ﺧﻂ ﺗﺮاز ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ و ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ روش دروﻧﻴﺎﺑﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺳـﻄﺢ‬
‫ﻣﺤﺪود ﺷﺪه ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ در وﺳﻂ دو ﺳﻄﺢ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ و ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ را ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳـﻚ از ﻣﻨﺸـﻮرﻫﺎ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺸﻮرﻫﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت زوج زوج در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎﻋﺪه ﺳﻴﻤﺴﻮن ﺣﺠـﻢ را‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺣﺠﻢ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﻳﻲ از ﺟﺴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ دو ﺳﻄﺢ ﺗﺮاز در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺰدﻳـﻚ ﺗـﺮﻳﻦ‬
‫ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ‪) 1-3‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز =‪10‬ﻣﺘﺮ(‪ ،‬ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫"ﺳﻄﺢ –اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ" )‪ (End-Area Rule‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪١٠‬‬ ‫‪٧‬‬
‫= ‪V‬‬ ‫‪[ A١٢٠ + ٢( A١٣٠ + A١٤٠ + A١٥٠ ) + A١٦٠ ] + A١٦٠‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻳﻚ ﻣﻨﺤﻨﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻄﻮر ﺗﻘﺮﻳﺐ از روي ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻴﻤﺴﻮن و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﺮض ﺳﻪ ﻧﻘﻄﻪ روي ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻛـﻪ ﻣﺘﺴـﺎوي‬
‫اﻟﻔﺎﺻﻠﻪ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ L/2‬از ﻫﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺠﻢ ﺟﺴﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪L‬‬
‫) ‪V = ( )(A١ + ٤Am + A ٢‬‬
‫‪٦‬‬
‫)ﺗﺬﻛﺮ‪ Am :‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﻲ در وﺳﻂ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﺳﻄﺢ ‪ .A١, A٢‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻣﻘـﺪار ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻳﻦ دو ﺳﻄﺢ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪(.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-3‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﺑﺎ روش ﺳﻄﺢ‪ -‬اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪66‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻨﺸﻮري )ﻳﺎ ﻗﺎﺋﺪه ﺳﻴﻤﺴﻮن( ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫‪١٠‬‬ ‫‪٧‬‬
‫=‪V‬‬ ‫‪[A١٢٠ + ٤A١٣٠ + ٢A١٤٠ + ٤A١٥٠ + A١٦٠ ] + A١٦٠‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-3‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﺗﺮاز ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﭘﺮوﻓﻴﻞ ﺟﺪﻳﺪ )ﭘﺮوﻓﻴﻞ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﻳﺎن ﻛﺎر( ﻳﻚ ﺳﻄﺢ اﻓﻘﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﻛـﺎر را‬
‫روي ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز زﻣﻴﻦ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻧﻤﻮد و در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺳﻄﻮح اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﻣﻨﺸﻮر ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺳﻄﻮح ﻣﺤﺪود ﺷﺪه ﺑﻴﻦ ﺧﻄﻮط ﺗـﺮاز‬
‫ﺟﺪﻳﺪ و ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﺮاي ارﺗﻔﺎع ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪.‬‬
‫در ﺷﻜﻞ ‪ 3-3‬ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز ﺟﺪﻳﺪ روي زﻣﻴﻦ ﺑﻌﺪ از اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺗﺮاس ﻛﻪ در ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﻲ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‪ ،‬ﺑـﺎ ﺧﻄـﻮط ﺗـﺮاز ﺗﭙـﻪ در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ )ﻗﺒﻞ از ﺗﻐﻴﻴﺮ( ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺳﻄﻮح اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﻣﻨﺸﻮر در ارﺗﻔﺎﻋﺎت ‪ 20‬ﻣﺘﺮي و ‪ 25‬ﻣﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳـﻄﺢ ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻫﺎﺷﻮر ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -3-3‬ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺰان ﭘﺲ از اﻳﺠﺎد ﺗﺮاس‬

 ‫‪67‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫در ﺗﻤﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻫﺎي ﺧﺎﻛﻲ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺧﻄﻮط ﺗﺮاز ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﻛﺎر اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﺗﻌﻤﻖ و ﺗﻔﻜﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﭘﻴﭽﻴﺪه اي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط‪:‬‬
‫اﻳﻦ روش ﻛﻪ دﻗﺖ آن ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺗﺮاﻛﻢ ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ ارﺗﻔﺎع آن ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪه دارد‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮاي ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﻫﺎي روﺑﺎز‬
‫و وﺳﻴﻊ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﺨﺎزن ﺧﺎﻛﻲ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺴﻄﻴﺢ اراﺿﻲ‪ ،‬زﻣﻴﻦ ﻫﺎي ﺑﺎزي وﻳﺎ ﻣﺤﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎي‬
‫ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮﻳﻚ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط از روي ﻋﻜﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﻳﻲ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻣﻴﺘـﻮان ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي از ﻧﻘﺎط ارﺗﻔﺎع دار را ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داد‪ .‬اﻳﻦ روش را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻮع ﭘﺮوژه ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻛﻪ ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط‬
‫ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮﻳﻚ آن داراي دﻗﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪.‬‬
‫در روش ﻫﺎي ﻣﺘﺪاول زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﭘﺮوژه ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﺳﺮي ﺧﻄﻮط ﻣﺘﻌﺎﻣﺪ ﻛﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺮﺑﻌﺎﺗﻲ ﻣﻲدﻫﻨﺪ )ﮔـﺎﻫﻲ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻧﻴﺰ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد( ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد و ارﺗﻔﺎع ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ در ﻣﺤﻞ ﻧﻘﺎط ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺧﻄﻮط ﺷﺒﻜﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﺮاه ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻘﺎط ارﺗﻔﺎع ﺑﻌﻀﻲ ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ ﭘﺴﺘﻲ ﺑﻠﻨﺪي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده و ﺳـﻄﺢ زﻣـﻴﻦ ﻧـﺎﻣﻨﻈﻢ‬
‫ﺷﺪه ﻳﺎ ﻧﻘﺎﻃﻲ از ﻣﺤﺪوده زﻣﻴﻦ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻛﻪ ارﺗﻔﺎع آن ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﻄﻮط ﺷﺒﻜﻪ ﺑـﻪ ﻃﺒﻴﻌـﺖ و ﺷـﻜﻞ زﻣـﻴﻦ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و اﻳﻦ ﺧﻄﻮط ﺑﺎﻳﺪ آﻧﻘﺪر ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ دو ﺧﻂ ﻣﺠﺎور را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻣﺴـﻄﺢ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي در ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺷﺒﻜﻪ از روي ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﺮﺳﻴﻤﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻃﺮاح ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه و ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺧـﺎﻛﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻄﺢ آن ﻣﺮﺑﻊ ﺿﺮب در ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻋﻤﻖ ﺧﺎك ﺑﺮداري ﻳﺎ ﺧﺎك رﻳﺰي در ﭼﻬﺎر ﮔﻮﺷﻪ ﻣﺮﺑﻊ در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺠﻢ ﻗﻄﻌﺎت واﻗﻊ ﺑﻴﻦ ﺧﺎرﺟﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﻂ ﺷﺒﻜﻪ و ﻣﺮز زﻣﻴﻦ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﺧﻂ‪ ،‬ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﻳﻚ ذوزﻧﻘﻪ ﻳﺎ ﻣﺜﻠﺚ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺿﺮب در ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻋﻤﻖ در ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﺷﻜﻞ )ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ‪ 4-3‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷـﻮد(‪ .‬ﭼـﻮن‬
‫ﻫﻤﻪ ﻋﻤﻖ ﻫﺎي ﺧﺎك ﺑﺮداري ﻳﺎ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي در ﻧﻘﺎط ﺗﻘﺎﻃﻊ داﺧﻞ ﺧﻄﻮط ﺷﺒﻜﻪ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻴﺶ از ﻳـﻚ ﻣﺮﺑـﻊ ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﻓﺮﻣﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪L٢‬‬
‫‪V = ( )(∑ h ١ + ٢ ∑ h ٢ + ٣ ∑ h ٣ + ٤ ∑ h ٤ ) + ∑ R‬‬
‫‪٤‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -4-3‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ارﺗﻔﺎع ﻧﻘﺎط‬

‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ = L‬ﻃﻮل ﺿﻠﻊ ﻫﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺷﺒﻜﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪68‬‬

‫‪ = h ١‬ﻋﻤﻖ ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻣﺜﻞ ‪ a‬و ‪ e‬ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺑﺎر در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ = h ٢‬ﻋﻤﻖ ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻣﺜﻞ ‪b‬و ‪c‬و ‪ d‬ﻛﻪ دو ﺑﺎر در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ = h ٣‬ﻋﻤﻖ ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻣﺜﻞ ‪ f‬ﻛﻪ ﺳﻪ ﺑﺎر در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ = h ٤‬ﻋﻤﻖ ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻣﺜﻞ ‪ g‬و ‪ h‬ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﺑﺎر در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ =R‬ﺣﺠﻢ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ذوزﻧﻘﻪاي و ﻣﺜﻠﺜﻲ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻄﻮر ﻣﺠﺰا ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در داﺧﻞ ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ از ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﺑﻪ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي و ﻳﺎ ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻟﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد )ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ‪4-3‬‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ h ٢ = − h ٣‬و ‪ h ١ = − h ٤‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮﻣﻮل ﻗﺒﻞ ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫‪V= l*l (h١+h٢+h٣+h٤)/٤‬‬
‫ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ در ﻳﻚ ﻣﺮﺑﻊ را ﻣﻌﺎدل ﺻﻔﺮ ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ ،‬ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ واﺿﺢ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻏﻠﻂ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬زﻳـﺮا‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ ﻓﻮق ﺣﺠﻢ ﺧﺎﻟﺺ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﻳﺎ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي )ﻫﺮ ﻛﺪام ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ( را ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮاﻫـﺪ ﻧﻤـﻮد‪ .‬اﮔـﺮ ﺧﻄـﻮط ﺷـﺒﻜﻪ‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮل ﻓﻮق را ﺑﺼﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫)‪l ٢ (h ١ + h ٢ + ٠ + ٠‬‬ ‫) ‪l ٢ (٠ + ٠ + h ٣ + h ٤‬‬

‫= ‪ Vcut‬ﺧﺎﻛﺒﺮداري‬ ‫= ‪ Vfill‬ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ -5-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎﻛﺒﺮداري و ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي‬

‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻫﺮ ﮔﺎه ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﻄﻮط ﺷﺒﻜﻪ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت زﻳﺮ اﻧﺠﺎم داد‪) .‬اﮔـﺮ ‪ 3‬راس از ﻋﻤـﻖ ﮔﻮﺷـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺷﻜﻞ داراي ﻋﻼﻣﺖﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﭼﻬﺎرم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ آﻧﺮا اﺻﻼح ﻧﻤﻮد( اﮔﺮ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﺴﻄﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪lh١‬‬
‫=‪a‬‬ ‫‪, b = lh ٢ (h ٢ − h ٣ ),...‬‬
‫) ‪(h١ − h ٤‬‬
‫)ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬ﭼﻮن ‪ h٣,h٤‬ﻣﻨﻔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ‪ h١-h٤‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﻋﺪدي‪ h١‬و‪ h٤‬و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗـﺎ آﺧـﺮ( ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻄﺢ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪l٢ h‬‬ ‫‪h٢‬‬
‫‪ Vcut‬ﺧﺎﻛﺒﺮداري‬ ‫‪= ( ١ +‬‬ ‫)‬
‫‪٤ h١ − h ٤ h ٢ − h ٣‬‬
‫‪69‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪l٢‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪h٣‬‬
‫‪ Vfill = ( ٤ +‬ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي‬ ‫)‬
‫‪٤ h١ − h ٤ h ٢ − h ٣‬‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي از اﻳﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت در دﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻮده و ﺑـﻪ ﻛـﺎر زﻳـﺎدي ﻧﻴـﺎز‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺷﻴﺐ زﻣﻴﻦ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺒﻜﻪاي ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﺮﺿﻲ‬
‫اﻳﻦ روش ﺗﻨﻬﺎ روﺷﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان وﺳﻴﻌﻲ و ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻧﻮع ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﺮوژه ﻫﺎي راه ﺳﺎزي‪ ،‬راه آﻫﻦ و ﻛﺎﻧﺎل ﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل آب و ﻏﻴﺮه ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﺮﺿﻲ در اﻣﺘﺪاد ﺧﻄـﻮﻃﻲ‬
‫ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر اﺻﻠﻲ ﻣﺴﻴﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه و ﺣﺠﻢ ﺑﻴﻦ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﺮﺿﻲ ﻣﺠﺎور ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻣﻨﺸﻮر ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺴـﺎﺣﺖ‬
‫ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﺮﺿﻲ در دو اﻧﺘﻬﺎ ﻳﺎ ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداري ﻣﺴﻴﺮﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﺮﺿـﻲ در‬
‫ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﻣﺒﺪاء آﻧﻬﺎ ارﻗﺎم رﻧﺪي اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ ﻳﺎ ﻧﺎ ﻫﻤﻮاري ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﭘﻴﺶ آﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﻲ اﺿﺎﻓﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺮوﻓﻴـﻞ زﻣـﻴﻦ در ﺣﺎﻟـﺖ ﻣﻮﺟـﻮد و‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﻞ ﻃﺮح ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي را ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺗﺮﺳﻴﻢ و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﺮﺿﻲ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻼﻧﻴﻤﺘﺮ ﻳﺎ ﻛﺎﻏﺬ ﺷﻄﺮﻧﺠﻲ ﻳﺎ راﻳﺎﻧﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاردي ﻣﺮﺳﻮم آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي وﺿﻮح ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﻘﻴﺎس ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿـﻲ ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان زﻳـﺎدي‬
‫اﻏﺮاق ﺷﺪه و اﻳﻦ ﻣﻘﻴﺎس ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﻴﺎس ﻃﻮﻟﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺻـﻮرت اﺳـﺘﻔﺎده از اﻳـﻦ روش ﺑـﺮاي ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺳـﻄﺢ ﻣﻘـﺎﻃﻊ‬
‫ﻋﺮﺿﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -6-3‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﺮﺿﻲ‬

‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺮوﻓﻴﻞ ﻫﺎي ﻋﺮﺿﻲ زﻣﻴﻦ را ﺑﺘﻮان ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮ رﺿـﺎﻳﺖ ﺑﺨﺸـﻲ ﺑـﺎ ﺷـﻴﺐ‬
‫ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻄﻮح ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﺮﺿﻲ‪ ،‬ﻛﺎر را ﺑﺴـﻴﺎر ﺳـﺮﻳﻊ ﺗـﺮ‬
‫اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻞ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻓﺘﻮﮔﺮاﻣﺘﺮﻳﻚ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛـﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ اﻳـﻦ روش‬
‫ﻛﻤﻚ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻻﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﺮﺿﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ ﺳﺮي ﻧﻘﺎط ارﺗﻔﺎع دار ﻣﺘﺴﺎوي اﻟﻔﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫آورد‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ‪ 5-3‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﻋﻤﻖ ﻋﻤﻠﻴﺎت در ﻧﻘﺎﻃﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ‪ δl‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ ﻛﻮﭼﻚ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻄﻮح ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﻲ را ﻣﻲﺗﻮان از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫) ‪ A cut = δL ∑(+ h‬ﺧﺎﻛﺒﺮداري‬ ‫) ‪ A fill = δL ∑(− h‬ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي‬
‫ﭼﻮن ﻋﻤﻖ ﺑﻌﺪ از ﻣﻘﻄﻊ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬اﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻋﺮض ﻛﻠﻲ ﻣﻘﻄﻊ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪70‬‬

‫‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي راﻳﺎﻧﻪ اي در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺣﺠﻢ ﺧﺎك را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸـﻪ ﻫـﺎي ﺗﻮﭘـﻮﮔﺮاﻓﻲ و‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺣﺠﺎم اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﺗﻮده ﺧﺎك‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻓﺮاد ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪة ﺗﻮدة ﺧﺎك‪ ،‬ﺣﺠﻢ آﻧﺮا ﺑﺪون ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت رﻳﺎﺿﻲ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد اﻛﺜﺮ ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ‪،‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت رﻳﺎﺿﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺗﻮده ﺧﺎك را روش ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺗﺮي ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺣﺠﻢ ﺗﻮده ﺧﺎك ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﻣﺤﺎﺳـﺒﺔ‬
‫ﺣﺠﻢ ﺗﻮده ﺧﺎك ﻣﻌﻤﻮﻻً آﻧﺮا ﺑﺎ اﺷﻜﺎل ﻣﻨﻈﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان ﺣﺠﻢ آﻧﺮا ﭘﻴﺪا ﻛﺮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻚ ﺗﻚ اﺣﺠﺎم‪ ،‬ﺣﺠـﻢ ﻛـﻞ ﺗـﻮده‬
‫ﺧﺎك را از ﻣﺠﻤﻮع اﺣﺠﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآورﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺧﺎﻛﻬﺎي ﺧﺸﻚ از دو ﻧﻴﻢ ﻣﺨﺮوط و ﻳﻚ ﻣﻨﺸﻮر ﻣﺜﻠﺜﻲ ﺷـﻜﻞ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻔﻜﻴﻚ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻮده ﺧﺎك در ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ 7-3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -7-3‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺗﻮده ﺧﺎك‬

‫‪ -‬ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺑﻌﺎد ﺧﺎﻛﺮﻳﺰ‬

‫ﮔﺎﻫﻲ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻻزم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﺑﻌﺎد ﺧﺎﻛﺮﻳﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از اﻧﺒﺎر ﻛﺮدن ﻣﻮاد ﻛﻨﺪه ﺷﺪه ﺧﺎﻛﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺴﺖ )‪ (LCM‬ﺑﻮده و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﻪ ﺑـﺮ ﺣﺴـﺐ‬
‫)‪ (BCM‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ )‪ (LCM‬ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻃﺒﻴﻌﻲ )‪ (BCM‬و ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﺳﺴﺖ )‪ (LCM‬در ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4-3-3‬ﻣﺸﺨﺼﺎت اﻧﻮاع ﺧﺎك ‪:‬‬
‫ﺧﺎﻛﻬﺎ در ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪدي و در ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺑﺴـﺘﺮ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬زﻳﺮﺳـﺎزي راﻫﻬـﺎ و‬
‫ﻓﺮودﮔﺎﻫﻬﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺪﻫﺎ و ﺳﻴﻞﺑﻨﺪﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺧﺎﻛﻬﺎ در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺑﻪ وﺿﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﻛﺒﺮداري و ﻋﻤﻞ آوري و ﺑﻬﺴﺎزي ﺑﺮاي ﻫﺪﻓﻲ ﻛﻪ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺧﻮاص ﺧﺎك‪:‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺑﺤﺚ در ﻣﻮرد ﺗﻬﻴﻪ ﺧﺎك و آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻛﺮدن ﻣﺴﺎﺋﻞ درﮔﻴﺮ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ‪ ،‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺑﻌﻀـﻲ از ﺧـﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜـﻲ ﺧـﺎك‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻮاص داراي ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮ روي ﺗﻬﻴﻪ و اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﺧﺎك‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺎﺷـﻴﻦآﻻت‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪71‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺣﺠﻢ و وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك ﻫﻨﮕﺎم ﺣﻔﺎري‪ ،‬ﺣﻤﻞ‪ ،‬رﻳﺨﺘﻦ و ﺗﺮاﻛﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻧﺴﺒﺘﺎً زﻳﺎدي ﻗﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪،‬‬
‫آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺧﻮاص ﺧﺎك در وﺿﻌﻴﺘﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺻﺤﻴﺢ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك در ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻻزم ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ – ﺧﺎك در ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ )ﻛﻨﺪه ﻧﺸﺪه(‪:‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻋﺒﺎرت از ﺣﺠﻢ ﺧﺎك اﻧﺪازهﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﻣﺤﻞ ﻗﺮﺿﻪ‪ ،‬ﻧﻬﺮ‪ ،‬ﻛﺎﻧﺎل و ﺗﺮاﻧﺸﻪ ﻗﺒـﻞ از ﻛﻨـﺪن آن ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺣﺠﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس آن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد و ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧـﺎك در اﻳـﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﻗﺮﺿﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪(BCM١ ) .‬‬

‫ب – ﺧﺎك ﺳﺴﺖ )ﻛﻨﺪه ﺷﺪه(‪:‬‬

‫ﺧﺎك ﭘﺲ از ﻛﻨﺪه ﺷﺪن و ﺧﺎﻛﺒﺮداري و ﻳﺎ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﺳﺴﺖ ﺗﺮ از زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ در ﻗﺮﺿﻪ وﺟـﻮد دارد و‬
‫ﺣﺠﻤﺶ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﺳﺴﺖ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﮔﺮدد‪(LCM٢) .‬‬

‫ج – ﺧﺎك ﻣﺘﺮاﻛﻢ )ﻛﻮﺑﻴﺪه(‪:‬‬

‫ﺧﺎك ﭘﺲ از ﺗﺮاﻛﻢ ﺣﺠﻤﺶ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﺮان ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺣﺠﺎم ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻓﻬﺎرس ﺑﻬﺎ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﻛﻮﺑﻴـﺪه ﺷـﺪه‬
‫ﻣﻼك ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪(CCM٣) .‬‬

‫‪ -‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم ﺧﺎك‪:‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﺧﺎك ﻛﻨﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺣﺠﻤﺶ اﻓﺰوده ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺧﺎك ﻣﻮﺟﻮد در ﻳﻚ ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﻗﺮﺿﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺧـﺎﻛﺒﺮداري‪،‬‬
‫ﺣﺠﻤﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻳﻚ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ اﺷﻐﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك در اﺛﺮ ﺧﺎﻛﺒﺮداري را ﺗﻮرم ﺧﺎك ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻮرم ﻳﺎ ﺿﺮﻳﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﺎك ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪:‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ‬ ‫ﻭﺯﻥ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‬
‫( = ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮﺭﻡ )ﺩﺭﺻﺪ(‬ ‫‪- ١) * ١٠٠‬‬
‫ﻭﺯﻥ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺳﺴﺖ‬
‫‪ -‬ﺿﺮﻳﺐ اﻧﻘﺒﺎض‪:‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﺧﺎك در اﺛﺮ ﺗﺮاﻛﻢ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮرﻳﻜﻪ ﻳﻚ وزن ﻣﻌﻴﻦ ﺧﺎك ﭘﺲ از ﺗﺮاﻛﻢ ﺣﺠﻢ ﻛﻤﺘـﺮي را ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ زﻣـﺎن ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﺎك اﺷﻐﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺣﺠﻢ را اﻧﻘﺒﺎض ﺧﺎك ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻧﻘﺒﺎض ﺧﺎك ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪:‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ‬ ‫ﻭﺯﻥ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‬
‫ﺍﻧﻘﺒﺎﺽ ) ﺩﺭﺻﺪ(‬ ‫‪ = (١ -‬ﺿﺮﻳﺐ‬ ‫‪) * ١٠٠‬‬
‫ﻭﺯﻥ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﺘﺮﺍﻛﻢ‬
‫ﺿﺮاﻳﺐ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره )‪ (1-3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل اﮔـﺮ وزن ﺧـﺎﻛﻲ در ﺣﺎﻟـﺖ ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬
‫‪ ،1700 kg/m٣‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺴﺖ )ﭘﺲ از ﺣﻔﺎري( ‪ 1360 kg/m٣‬و در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺷﺪه )ﭘﺲ از ﻛﻮﺑﻴﺪه ﺷـﺪن( ‪ 1889 kg/m٣‬ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺿﺮاﻳﺐ ﺗﻮرم و اﻧﻘﺒﺎض آن ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫‪ = (1700/1360 -1) = %25‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم‬

‫‪١‬‬
‫‪BCM – Bank Cubic Meter‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪LCM-Loose Cubic Meter‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪CCM-Compacted Cubic Meter‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪72‬‬

‫‪ = (1- 1700/1889) = %10‬ﺿﺮﻳﺐ اﻧﻘﺒﺎض‬

‫در ﺷﻜﻞ ‪ 8-3‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ اﻳﻦ ﺿﺮاﻳﺐ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -8-3‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺠﻢ ﻣﻮاد ﺧﺎﻛﻲ ﭘﺲ از ﺧﺎﻛﺒﺮداري و ﺗﺮاﻛﻢ‬

‫ﺟﺪول ‪ -1-3‬ﺿﺮاﻳﺐ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺧﺎك‬
‫ﻣﺘﺮاﻛﻢ‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺴﺖ‬ ‫در ﻣﺤﻞ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ اوﻟﻴﻪ ﺧﺎك‬ ‫ﻧﻮع ﺧﺎك‬
‫‪0/90‬‬ ‫‪1/27‬‬ ‫‪1/00‬‬ ‫در ﻣﺤﻞ ﻗﺮﺿﻪ‬
‫‪0/71‬‬ ‫‪1/00‬‬ ‫‪0/79‬‬ ‫ﺳﺴﺖ‬ ‫رس‬
‫‪1/00‬‬ ‫‪1/41‬‬ ‫‪1/11‬‬ ‫ﻣﺘﺮاﻛﻢ‬
‫‪0/90‬‬ ‫‪1/25‬‬ ‫‪1/00‬‬ ‫در ﻣﺤﻞ ﻗﺮﺿﻪ‬
‫‪0/72‬‬ ‫‪1/00‬‬ ‫‪0/80‬‬ ‫ﺳﺴﺖ‬ ‫زﻣﻴﻦ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‬
‫‪1/00‬‬ ‫‪1/39‬‬ ‫‪1/11‬‬ ‫ﻣﺘﺮاﻛﻢ‬
‫‪1/30‬‬ ‫‪1/50‬‬ ‫‪1/00‬‬ ‫در ﻣﺤﻞ ﻗﺮﺿﻪ‬
‫‪0/87‬‬ ‫‪1/00‬‬ ‫‪0/67‬‬ ‫ﺳﺴﺖ‬ ‫ﺳﻨﮓ ﺷﻜﺴﺘﻪ‬
‫‪1/00‬‬ ‫‪1/15‬‬ ‫‪0/77‬‬ ‫ﻣﺘﺮاﻛﻢ‬
‫‪0/95‬‬ ‫‪1/12‬‬ ‫‪1/00‬‬ ‫در ﻣﺤﻞ ﻗﺮﺿﻪ‬
‫‪0/85‬‬ ‫‪1/00‬‬ ‫‪0/89‬‬ ‫ﺳﺴﺖ‬ ‫ﻣﺎﺳﻪ‬
‫‪1/00‬‬ ‫‪1/18‬‬ ‫‪1/05‬‬ ‫ﻣﺘﺮاﻛﻢ‬

‫‪ -4-3‬راﻧﺪﻣﺎن اﺳﻤﻲ و واﻗﻌﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ واﻗﻌﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎرﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻧﺤﻮه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﺎرﮔﺎهﻫـﺎي ﻫـﺮ ﻛﺸـﻮر‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﻣﻴﺰان اﺳﻤﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻮده و ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ اوردن راﻧﺪﻣﺎن اﺳﻤﻲ‬
‫روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در اداﻣﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪73‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫‪ -1-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‪:‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺷﺮح داده ﺷﺪه ﻣﻲﺗﻮان ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺑﻴﻞ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪٦٠ × C × E × D × K‬‬
‫=‪Q‬‬
‫‪T×F‬‬
‫)‪ (m٣/hr‬ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ = ‪Q‬‬
‫زﻣﺎن ﻳﻚ دوره ﻛﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻗﻴﻘﻪ = ‪T‬‬
‫)‪ (m٣‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺟﺎم ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ = ‪C‬‬
‫ﺑﺎزده ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ )ﻣﻴﺰان زﻣﺎن ﻛﺎر ﻣﻔﻴﺪ در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ( = ‪E‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم ﺧﺎك = ‪F‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﻣﻴﺰان ﻣﻬﺎرت راﻧﻨﺪه = ‪D‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ راﻧﺪﻣﺎن ﺟﺎم =‪K‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﻮارد ذﻛﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ زﻣﺎن ﻳﻚ دورة ﻛﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت )‪:(T‬‬
‫زﻣﺎن ﺣﻔﺎري ﻛﻞ ﺑﺮاي ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ‪ 4‬زﻣﺎن اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﭘﺮ ﻛﺮدن ﺟﺎم‬ ‫‪-1‬‬
‫ﭼﺮﺧﺶ ﺑﺎ ﺟﺎم ﭘﺮ از ﻣﺤﻞ ﻛﺎر ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار ﻛﺎﻣﻴﻮن‬ ‫‪-2‬‬
‫ﺧﺎﻟﻲ ﻛﺮدن ﺟﺎم‬ ‫‪-3‬‬
‫ﭼﺮﺧﺶ ﺑﺎ ﺟﺎم ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاي اداﻣﻪ ﺣﻔﺎري‬ ‫‪-4‬‬
‫زﻣﺎن ﺣﻔﺎري ﻛﻞ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﺎﺷﻴﻦ )ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ از ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﺑﺰرگ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ(‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻛﺎري و ﺟـﻨﺲ‬
‫ﺧﺎك دارد‪ .‬اﻳﻦ زﻣﺎن ﺣﻔﺎري را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪاول ﺗﺨﻤﻴﻦ زﻣﺎن ﺑﺮاي ﺑﻴﻠﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺪاول ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺳﺎزﻧﺪه ﺗﻬﻴﻪ و در اﺧﺘﻴﺎر ﻛﺎرﺑﺮان ﻗﺮار داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ از اﻳﻦ ﺟﺪاول از ﺷﺮﻛﺖ ﻛـﺎﺗﺮﭘﻴﻼر در ﺟـﺪول ﺷـﻤﺎرة )‪ (2-3‬ﻧﺸـﺎن داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪74‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -2-3‬زﻣﺎن ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﺎري ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺎﺗﺮﭘﻴﻼر‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺧﺎك‪ ،‬ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺟﺎم و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﻣﻴﺰان زاوﻳـﻪ دوران ﺑﻴـﻞ در ﺣـﻴﻦ ﻛـﺎر‬
‫ﻣﻲﺗﻮان زﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت را از اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺟﺪاول ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺎزده ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ )‪:(E‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎزده ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻛﺎر‪ ،‬ﻣﻬﺎرت راﻧﻨﺪه در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﻣﺤﻞ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد و ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬
‫ﻣﻴﺰان زﻣﺎن واﻗﻌﻲ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر‬
‫=‪E‬‬
‫ﻣﻴﺰان زﻣﺎن ﺻﺮف ﺷﺪه‬
‫‪ -3‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم ﺧﺎك )‪:(f‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺠﻢ داده و ﺣﺠﻤﺶ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺿـﺮﻳﺐ ﺗـﻮرم‬
‫ﺧﺎك در اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ را ﺑﺮاي ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﺗﻮان از ﺟﺪول )‪ (2-3‬ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺿﺮﻳﺐ راﻧﺪﻣﺎن ﺟﺎم ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ )‪:(K‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻧﻮع ﺧﺎﻛﻲ ﻛﻪ روي آن ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﭘﺮ ﺷﺪن ﺟﺎم ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺗﺎﺛﻴﺮ دارد‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ در ﻣﻴﺰان‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول ﺷﻤﺎره )‪ (3-3‬ﻣﻲﺗﻮان ﺿﺮﻳﺐ راﻧﺪﻣﺎن ﺟﺎم ﺑﻴﻞﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ را ﻳﺎﻓﺖ‪:‬‬
‫‪75‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﺟﺪول ‪ -3-3‬ﺿﺮﻳﺐ راﻧﺪﻣﺎن ﺟﺎم‬

‫ﺿﺮﻳﺐ راﻧﺪﻣﺎن ﺟﺎم )‪(%‬‬ ‫ﻧﻮع ﻣﻮاد‬
‫‪100-110‬‬ ‫زﻣﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫‪95-100‬‬ ‫داﻧﻪﺑﻨﺪي ﻣﺨﻠﻮط‬
‫داﻧﻪﺑﻨﺪي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ‪:‬‬
‫‪95-100‬‬ ‫ﺗﺎ ‪ 1/8‬اﻳﻨﭻ‬
‫‪90-95‬‬ ‫‪ 1/8‬ﺗﺎ ‪ 3/4‬اﻳﻨﭻ‬
‫‪85-90‬‬ ‫ﺑﺎﻻي ‪ 3/4‬اﻳﻨﭻ‬
‫ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻫﻢ ﭼﺴﺒﻴﺪه ‪:‬‬
‫‪85-95‬‬ ‫ﺧﻮب ﺧﺮد ﺷﺪه‬
‫‪70-80‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪60-70‬‬ ‫ﺑﺪ ﺧﻮرد ﺷﺪه‬

‫‪ -5‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﻣﻬﺎرت راﻧﻨﺪه )‪(D‬‬

‫ﺿﺮﻳﺐ ﻣﻬﺎرت راﻧﻨﺪه را ﻣﻲﺗﻮان از ﺟﺪول ‪ 4-3‬اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -4-3‬ﺿﺮﻳﺐ ﻣﻬﺎرت راﻧﻨﺪه‬
‫ﻣﻬﺎرت راﻧﻨﺪه‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ‬
‫ﺧﻮب‬ ‫‪1‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪0,9‬‬
‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫‪0,8‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﻛﻨﺪن و ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺧﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﻛﻨﺪﻧﺶ ﻧﺴﺒﺘﺎ آﺳﺎن اﺳﺖ‪ ،‬از ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ‪ ٣١٢C‬ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺎﺗﺮﭘﻴﻼر اﺳﺘﻔﺎده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﺮﮔـﺎه‬
‫زاوﻳﻪ اﺳﺘﻘﺮار ﺑﻴﻞ ﺑﺎ ﺟﺒﻬﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ‪ 90‬درﺟﻪ ﺑﻮده و ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻓﻲ ﻛﺎﻣﻴﻮن در اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺷﺮﻛﺖ داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣـﺪت اﺟـﺮا را ﺑـﺮاي‬
‫‪ 10000‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزده ﺑﻴﻞ ‪0/8‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم ‪1/27‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺎم ‪0/9‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬زﻣﺎن اﺟﺮا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول ‪ 1‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 0/21‬دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻛﺎﺗﺎﻟﻮگ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺟﺎم اﻳـﻦ ﻧـﻮع ﺑﻴـﻞ‬
‫‪ 0/7‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪(0/8*0/9*60*0/7)/(0/21*1/27)=113/3‬‬
‫‪10000 / 113/3 = 88‬‬ ‫ﻣﻌﺎدل ‪ 11‬روز ﻛﺎري‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪76‬‬

‫‪ -2-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﮔﺮﻳﺪر‪:‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮﻳﺪر ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻘﺪار ﺳﻄﺢ ﻛﺎر ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬واﺣﺪ ﻣﻘﺪار ﻛﺎر ﻣﺘـﺮ ﻣﺮﺑـﻊ در ﺳـﺎﻋﺖ و ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺧﻄـﻲ‬
‫)ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﻛﺎر ﺳﺎﻋﺘﻲ ﮔﺮﻳﺪر اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت را ﺣﺪس زده و ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫آن ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺎﻋﺘﻲ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ زﻣﺎن را ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺨﻤﻴﻦ زد‪:‬‬
‫‪P*D‬‬
‫=‪T‬‬
‫‪E*S‬‬
‫ﻣﺪت اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت )ﺳﺎﻋﺖ( = ‪T‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻋﺒﻮر ﻻزم =‪P‬‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻃﻲ ﺷﺪه در ﻫﺮ ﻋﺒﻮر )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ( =‪D‬‬
‫ﺑﺎزده ﮔﺮﻳﺪر = ‪E‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ ﮔﺮﻳﺪر در ﻃﻮل ﻋﻤﻠﻴﺎت )ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ( =‪S‬‬
‫‪ -1‬ﺗﻌﺪاد ﻋﺒﻮر ﻻزم )‪(P‬‬
‫ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﮔﺮﻳﺪر ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻛﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺴﻴﺮ ﺧﻮد ﻋﺒﻮر ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻋﺒﻮر ﻻزم ﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺗﻌـﺪاد ﺑﺴـﺘﮕﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻬﺎرت راﻧﻨﺪه ﮔﺮﻳﺪر دارد و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ رﻗﻢ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮان اراﺋﻪ ﻛﺮد‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻋﺒﻮر اﺿﺎﻓﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ ‪ 25‬درﺻﺪ ﻣـﺪت‬
‫اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت را ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻋﺒﻮر اﺿﺎﻓﻲ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻃﻲ ﺷﺪه در ﻫﺮ ﻋﺒﻮر )‪(D‬‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺮﻳﺪر ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻌﻴﻨﻲ ﻃﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪).‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ(‬
‫‪ -3‬ﺑﺎزده ﮔﺮﻳﺪر )‪(E‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ زﻣﺎن واﻗﻌﻲ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﺼﺮف ﺷﺪه ﺑﺮاي اﺟﺮاي آن را ﺑﺎزده ﮔﺮﻳﺪر ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎزده ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑـﻮده و ﺑﺴـﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﻃـﺮز‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ در ﻛﺎرﮔﺎه‪ ،‬ﻣﻬﺎرت راﻧﻨﺪه‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ و ﺗﺴﻬﻴﻼت در ﺗﻌﻤﻴﺮات و ﻧﮕﻬﺪاري و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻠﻲ دارد‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺍﳒﺎﻡ ﻛﺎﺭ‬
‫=‪E‬‬
‫ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺻﺮﻑ ﺷﺪﻩ‬
‫‪ -4‬ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ )‪(S‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ ﮔﺮﻳﺪر را در ﺣﻴﻦ اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ آن ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ اﻳﻦ ﺳـﺮﻋﺖ ﺑﺴـﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﻣﻬـﺎرت راﻧﻨـﺪه‪ ،‬ﻧـﻮع ﻛـﺎر‪،‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺎﺷﻴﻦ و ﺷﺮاﻳﻂ زﻣﻴﻦ دارد‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪاي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ ﮔﺮﻳﺪر ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﻧﺘﺨـﺎب ﺷـﻮد‪ .‬در‬
‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 5-3‬ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮﻳﺪر در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪77‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﺟﺪول ‪ -5-3‬ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮﻳﺪر در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫‪ 6-4‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫ﻛﻨﺪن ﺟﻮي‬
‫‪ 4‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫ﺷﻴﺐ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰ‬
‫‪ 8-6‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫ﺗﺮﻣﻴﻢ راه‬
‫‪ 12-6‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫ﻓﻴﻨﻴﺸﻴﻨﮓ و روﻳﻪ ﻛﺎر‬
‫‪ 12-8‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫ﭘﺨﺶ ﻛﺮدن ﻣﻮاد‬
‫‪ 30-12‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط ﻛﺮدن ﻣﻮاد‬
‫‪ 30-18‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫ﺑﺮفروﺑﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺎﻻ‪ ،‬وﻗﺘﻲ زﻣﺎن اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ‪ ،‬ﺳﻄﺤﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت روي آن اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔـﺮدد و ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺮ زﻣﺎن اﺟﺮاي آن ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﮔﺮﻳﺪر ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي روﺷﻦ ﺷﺪن ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺜﺎﻟﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺨﻠﻮط ﻛﺮدن و ﺗﺴﻄﻴﺢ و ﺗﻨﻈﻴﻢ روﻳﺔ ﺟﺎدهاي ﺷﻨﻲ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 10‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ و ﻋﺮض ‪ 8‬ﻣﺘﺮ از ﮔﺮﻳﺪري ﻛﻪ ﭘﻬﻨﺎي ﺗﻴﻐـﻪ آن ‪3/5‬‬
‫ﻣﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎر و ﺟﻨﺲ ﻣﻮاد ﺧﺎﻛﻲ‪ ،‬ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﺷﺪه ﺗﻌﺪاد ﻋﺒﻮر ﻻزم ‪ 6‬ﺑﺎر ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﻛـﻪ‬
‫ﮔﺮﻳﺪر در ﻋﺒﻮرﻫﺎي اول و دوم ﺑﺎ دﻧﺪه )‪ (3‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺮﻋﺘﻲ ﻣﻌﺎدل ‪ 6‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ و در ﻋﺒﻮرﻫﺎي ﺳﻮم و ﭼﻬـﺎرم ﺑـﺎ دﻧـﺪه )‪ (4‬ﻳﻌﻨـﻲ‬
‫ﺳﺮﻋﺘﻲ ﻣﻌﺎدل ‪ 9‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ و در دو ﻋﺒﻮر آﺧﺮ ﺑﺎ دﻧﺪه )‪ (5‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺮﻋﺘﻲ ﻣﻌﺎدل ‪ 12‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺴﻴﺮ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ را ﻃـﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺪت اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ )ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻋﺘﻲ( اﻳﻦ ﮔﺮﻳﺪر ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳـﻦ ﻛـﻪ راﻧـﺪﻣﺎن‬
‫‪ %60‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫ﭼﻮن ﻫﺮ ﻧﻮار ﻛﺎر ﻛﻪ از ﻋﺒﻮر ﺗﻴﻐﻪ ﮔﺮﻳﺪر اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﻴﻢﻣﺘﺮ روي ﻧﻮار ﻗﺒﻠﻲ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا از ‪ 3/5‬ﻣﺘﺮ ﭘﻬﻨﺎي ﺗﻴﻐﻪ‬
‫ﮔﺮﻳﺪر ‪ 3‬ﻣﺘﺮ آن ﻣﺆﺛﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﭘﻬﻨﺎي ﻣﺴﻴﺮ ‪ 8‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻃﻮﻟﻲ را ﻛﻪ ﮔﺮﻳﺪر ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎﻳـﺪ ﻃـﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻮل راه ﻳﻌﻨﻲ ‪ 3*10=30‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در ﻓﺮﻣﻮل ﻣﺪت اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺄﺛﻴﺮ دارﻧﺪ ﻫﻤﮕـﻲ ﻣﻌﻠـﻮم‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪت اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻌﺎدل‪:‬‬
‫‪P *D‬‬ ‫‪٢ * ٣٠ ٢ * ٣٠ ٢ * ٣٠‬‬
‫=‪T‬‬ ‫(=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ ‪)=16/7+11/1+8/3=36/1‬‬
‫‪S* E‬‬ ‫‪٦ *٠/٦ ٩ *٠/٦ ١٢ *٠/٦‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺪت اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت روزاﻧﻪ ‪ 10‬ﺳﺎﻋﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻞ ﻣﺪت اﺟﺮا در ﺣﺪود ‪ 4‬روز ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺳـﻄﺤﻲ ﻛـﻪ روﻳـﻪ آن‬
‫ﻣﺨﻠﻮط‪ ،‬ﺗﺴﻄﻴﺢ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ‪S = 10 * 1000 * 8 = 80000‬‬
‫‪٨٠٠٠٠‬‬
‫‪=2000 m٢/hr‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻋﻤﻠﻴﺎت در ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬
‫‪٤٠‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖﻫﺎي ﺗﻴﭗ ﮔﺮﻳﺪر‬
‫در ﻣﻮرد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎر ﺑﺎ ﮔﺮﻳﺪر ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻣﻘﺪار ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮﻳﺪر ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪78‬‬

‫‪ -1‬ﻫﻤﻮاره از ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﻌﺪاد ﮔﺬر ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﺎن ﻳﻚ ﻛﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي دﻗﻴﻖ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت ﻫﻮﺷـﻴﺎراﻧﻪ و راﻧﻨـﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺎﻫﺮ ﻧﻴﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﭘﻴﭻﻫﺎ و دور زدنﻫﺎي ﮔﺮﻳﺪر ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺬف ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﮔﺬرﻫﺎي ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 300‬ﻣﺘﺮ ﺑﻬﺘﺮ اﺳـﺖ ﮔﺮﻳـﺪر از دﻧـﺪه‬
‫ﻋﻘﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ دور زدن ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ راﻧﻨﺪه ﻣﺎﻫﺮ اﺳﺖ ﺣﺘﻲ در ﮔﺬرﻫﺎي ﻃـﻮﻻﻧﻲ ﻫـﻢ ﻣـﻲﺗـﻮان از دﻧـﺪه ﻋﻘـﺐ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ دور زدن ﻣﺸﻜﻞ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻟﺰوم ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬از ﮔﺮﻳﺪرﻫﺎي دوﺗﺎﻳﻲ )ﭘﻬﻠﻮ ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ( ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺼﻮرت ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ اوﻻً ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و در ﺛﺎﻧﻲ وﺳﻌﺖ ﻣﺤﻞ ﻛﺎر اﺟﺎزه ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺑﺨﺼﻮص در ﺗﺮاز ﻛﺮدن ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺨﺶ و ﻣﺨﻠﻮطﻛﺮدن ﻣـﻮاد اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -3-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻟﻮدر‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل از ﻃﺮﻳﻖ روشﻫﺎي ذﻛﺮ ﺷﺪه ﻣﻲﺗﻮان ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻟﻮدر را‬
‫ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪٦٠ × C × K × E‬‬
‫=‪Q‬‬
‫‪T×F‬‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﻋﻼﺋﻢ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬
‫‪ : Q‬ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ )‪(m٣/hr‬‬
‫‪ : T‬زﻣﺎن ﻳﻚ دوره ﻛﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻗﻴﻘﻪ‬
‫‪ : C‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺟﺎم ﻟﻮدر )‪(m٣‬‬
‫‪ : K‬ﺿﺮﻳﺐ راﻧﺪﻣﺎن ﺟﺎم ﺑﺮاي ﻟﻮدرﻫﺎ‬
‫‪ : E‬ﺑﺎزده ﻟﻮدر )ﻣﻴﺰان ﻛﺎرﻣﻔﻴﺪ در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ(‬
‫‪: F‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم ﺧﺎك‬
‫ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﻮارد ذﻛﺮ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻇﺰﻓﻴﺖ ﺟﺎم ﻟﻮدر )‪(C‬‬

‫ﻇﺮﻓﻴﺖ اﺳﻤﻲ ﺟﺎم ﻟﻮدر ﻋﻤﻼ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻣﻮاد ﺣﻔﺎري ﺷﺪه در ﺟـﺎم ﻟـﻮدر ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻮﺳﺴـﻪ ‪SAE‬‬
‫)‪ (Society of Automotive Engineers‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺠﻢ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺳﺴﺖ )‪ (LCM‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺮاي ﺗﺒـﺪﻳﻞ آن ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺠﻢ ﻣﻮاد در ﻣﺤﻞ دو ﻧﻮع ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺑﺎﻳﺪ در ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺟﺎم ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ اول ﺗﻮﺳﻂ ﺿﺮﻳﺐ راﻧﺪﻣﺎن ﺟﺎم ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﺳﻤﻲ ﺟﺎم ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻮاد ﺳﺴﺖ ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺮ ﻣﺤﻮﻃـﻪ ﺟـﺎم‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ دوم ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺣﺠﻢ ﻣﻮاد ﺳﺴﺖ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻣﻮاد در ﻣﺤﻞ ﺣﻔﺎري )‪ (BCM‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﺗﺤﺖ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ‪،SAE‬‬
‫ﺑﺎر ﻣﺠﺎز ﻟﻮدر ﺑﺎ ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ در ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻫﻴﭽﮕﺎه از ‪ %50‬ﺑﺎر اﺳﺘﺎﺗﻴﻚ واژﮔﻮﻧﻲ )ﺑﺎري ﻛﻪ ﺗﺤﺖ آن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪SAE‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻟﻨﮕﺮ ﺣﺎﺻﻞ از وزن ﺟﺎم ﭘﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﻟﻮدر واژﮔﻮن ﻣﻲﺷﻮد‪ (.‬در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻟﻮدر در ﺣﺎل ﮔﺮدش ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﺗﺠﺎوز ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﻘـﺪار‬
 ‫‪79‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﺑﺮاي ﻟﻮدر ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي ‪ %35‬ﺑﺎر اﺳﺘﺎﺗﻴﻚ واژﮔﻮﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎر واژﮔﻮﻧﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺮﺑﺎر ﻳـﺎ اﻓـﺰودن ﻣﻠﺤﻘـﺎت ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺘﻬﺎي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎﻻ ﺑﺮد و ﻟﺬا ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ وزن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﻢ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻗﺪرت ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺑﺎر‪ ،‬در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﺟﺎم ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﻳﻚ دوره ﻛﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت )‪(T‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﻳﻚ دوره ﻛﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻟﻮدر در دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻤﻞ ﻛـﺮد‪ .‬ﻣﺮﺣﻠـﻪ اول‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ زﻣـﺎن ﺛﺎﺑـﺖ و ﻣﺮﺣﻠـﻪ دوم‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ )زﻣﺎن ﻣﺘﻐﻴﺮ( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮاي ﻟﻮدر ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ‪:‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﭘﺎﻳﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ زﻣﺎن ﭘﺎﻳﻪ اﺿﺎﻓﻪ‬
‫و ﻳﺎ از آن ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬زﻣﺎن ﭘﺎﻳﻪ )زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺎرﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﻣﺎﻧﻮر( ﺑﺮاي ﻟﻮدرﻫﺎي ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ﻣﻌﻤﻮل‪ ٠/٤٥ ،‬ﺗﺎ ‪٠/٥٥‬‬
‫دﻗﻴﻘﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﺮاي ﻟﻮدرﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻛﻤﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻛـﺮدن ﻳـﺎ ﻛـﻢ ﻛـﺮدن‬
‫زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻐﻴﺮ زﻣﺎن ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬زﻣﺎن ﻳﻚ دوره ﻛﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺮاي ﻟﻮدرﻫﺎ در ﺟﺪول ‪ 6-3‬زﻳﺮ اراﺋﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -6-3‬زﻣﺎن ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺮاي ﻟﻮدرﻫﺎي ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ‬
‫زﻣﺎن ﻳﻚ دوره ﺛﺎﺑﺖ ‪) T‬دﻗﻴﻘﻪ(‬ ‫ﺣﺠﻢ ﺟﺎم )‪(m٣‬‬ ‫ﺗﻮان ﻟﻮدر )‪(hp‬‬
‫‪٠/٤٥-٠/٥‬‬ ‫‪٠/٦-٣/٣‬‬ ‫‪٩٠-٢١٠‬‬
‫‪٠/٥-٠/٥٥‬‬ ‫‪٣/٣-٥/٧‬‬ ‫‪٢٣٥-٣١٩‬‬
‫‪٠/٥٥-٠/٦‬‬ ‫‪٦/٤-٨/٦‬‬ ‫‪٤٧٥-٦٧٩‬‬
‫‪٠/٦-٠/٧‬‬ ‫‪١١/٥-١٩‬‬ ‫‪٨٠٠-١٢٥٠‬‬
‫ب ‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺮاي ﻟﻮدر ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ‪:‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدارﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه ﻣﺎﺷﻴﻦ در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ زﻣﺎن را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﻌﻤﻮل اﻳﻦ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ‪ 3‬ﻣﺤﻮره ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻮر ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﻴﺰان ﻛﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﻛﻪ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠـﺘﺶ‬
‫اﺳﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﺤﻮر ﺳﻤﺖ ﭼﭗ زﻣﺎن رﻓﺖ ﻳﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ را ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﺤﻮر اﻓﻘﻲ ﻧﻴﺰ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺣﻤﻞ ﻳﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ را ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﺑﺮاي رﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻞ ﻟﻮدر ﭘﺮ از ﻣﺼﺎﻟﺢ اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻞ ﻟﻮدر ﺧﺎﻟﻲ اﺳـﺖ ﻧﻤﻮدارﻫـﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪاي وﺟـﻮد‬
‫دارد‪ .‬ﺷﻜﻞ ‪ 9-3‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻟﻮدر ﻛﺎﺗﺮﭘﻴﻼر ‪ ٩٣٨G‬ﺧﺎﻟﻲ و ﺷﻜﻞ ‪ 10-3‬ﻫﻤﺎن ﻟﻮدر را ﺑﺎ ﺟﺎم ﭘﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻛﻞ‬
‫ﺯﻣﺎﻥ‬
‫)ﻣﺠﻤﻮﻉ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺷﻴﺐ‬
‫)ﺩﻗﻴﻘﻪ(‬
‫ﻭ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻏﻠﺖ(‬

‫ﻣ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -9-3‬زﻣﺎن ﺳﻔﺮ ‪ ٩٣٨G‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪80‬‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻞ‬
‫)ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ‬
‫زﻣﺎن‬
‫و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺖ(‬
‫)دﻗﻴﻘﻪ(‬

‫ﻣ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -10-3‬زﻣﺎن ﺳﻔﺮ ‪ ٩٣٨G‬در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺮ‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻣﺎنﻫﺎي ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه در دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻓﻮق را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ زﻣﺎن ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻟـﻮدر‬
‫ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ ‪.‬‬
‫) ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﺮﺣﻠﻪ )‪ )+ T( (2‬ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﺮﺣﻠﻪ )‪Ttotal= T ( (1‬‬
‫ج‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮاي ﻟﻮدر ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي‪:‬‬
‫زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ )زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺎرﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﻣﺎﻧﻮر( ﺑﺮاي ﻟﻮدرﻫﺎي ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ‪ ٠/٢٥‬ﺗﺎ ‪ ٠/٣٥‬دﻗﻴﻘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﺮاي ﻟﻮدرﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﻛﻤﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰودن و ﻳﺎ ﻛﺴﺮ زﻣﺎن ﻫـﺎي ﺛﺎﺑـﺖ ﻛـﻪ در ﺷـﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬زﻣﺎن ﺳﻴﻜﻞ ﭘﺎﻳﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﺗﺨﻠﻴﻪ ‪ +‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﻮر ‪ +‬زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي = ﺛﺎﺑﺖ ‪T‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي‪:‬‬
‫زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻟﻮدرﻫﺎي ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي از ﺟﺪول )‪ (7-3‬ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮداﺷﺖ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -7-3‬زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻟﻮدر ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي‬
‫زﻣﺎن )‪(min‬‬ ‫ﻧﻮع ﺧﺎك‬
‫‪٠/٠٣-٠/٠٥‬‬ ‫ﺳﻨﮕﺪاﻧﻪ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ‬
‫‪٠/٠٣-٠/٠٦‬‬ ‫ﺳﻨﮕﺪاﻧﻪ ﻣﺨﻠﻮط و ﻣﺮﻃﻮب‬
‫‪٠/٠٣-٠/٠٧‬‬ ‫رس ﺷﻨﺪار و ﻣﺮﻃﻮب‬
‫‪٠/٠٤-٠/٢‬‬ ‫ﺧﺎك‪ ،‬ﺳﻨﮓ‬
‫‪٠/٠٥-٠/٢‬‬ ‫ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﻴﻤﺎﻧﻲ ﺷﺪه‬

‫‪ -2‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﻮر‪:‬‬

‫اﻳﻦ زﻣﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭼﺮﺧﺶ ﻟﻮدر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻴﺰان آن ﺣﺪوداً ‪0,2‬دﻗﻴﻘﻪ )ﺑﺎ ﻳﻚ راﻧﻨﺪه ﻣﺠﺮب( در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪81‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫‪ -3‬زﻣﺎن ﺗﺨﻠﻴﻪ‪:‬‬
‫اﻳﻦ زﻣﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻲ ﻛﻪ ﻟﻮدر ﺗﺨﻠﻴﻪ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ در ﻛﺎﻣﻴﻮنﻫﺎ و ﺗﺮاكﻫـﺎ ﺑـﻴﻦ ‪ 0,04‬ﺗـﺎ ‪0,07‬‬
‫دﻗﻴﻘﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻣﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري در ﻣﺤﻞ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻟﻮدر آن ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻛﺮ ﺷـﺪه در ﻟـﻮدر ﭼـﺮخ‬
‫ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﻪ زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﻤﻊ زﻣﺎنﻫﺎي ﺑﺎرﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﻣﺎﻧﻮر اﺿﺎﻓﻪ و ﻳﺎ از آن ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺮاي ﻟﻮدر ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي‪:‬‬
‫ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﻧﻤﻮدارﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه ﻣﺎﺷﻴﻦ در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ زﻣﺎن را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﻌﻤـﻮل‬
‫اﻳﻦ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ داراي ‪ 2‬ﻣﺤﻮر ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻮر ﺳﻤﺖ ﭼﭗ زﻣﺎن رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﻣﺤﻮر اﻓﻘﻲ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺣﻤﻞ را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ اﻳﻦ ﻧﻤـﻮدار‬
‫زﻣﺎن رﻓﺖ وﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﺎﺻﻠﻪ را ﺑﺮاي ﺷﻴﺐ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار در ﺷﻜﻞ ‪ 11-3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﺎن ﺳﻔﺮ‬
‫)دﻗﻴﻘﻪ(‬

‫ﻓﻮت‬

‫ﻣ‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺖ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -11-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ زﻣﺎن ﺳﻔﺮ از روي ﻧﻤﻮدار ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻟﻮدرﻫﺎي ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي ﺑﺮاي رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ از ﻳـﻚ ﻧﻤـﻮدار اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﻟﻮدرﻫﺎي ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ از ‪ 2‬ﻧﻤﻮدار اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫)ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﺮﺣﻠﻪ )‪) + T ((4‬ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﺮﺣﻠﻪ )‪T total = T ((3‬‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺿﺮﻳﺐ راﻧﺪﻣﺎن ﺟﺎم ﻟﻮدرﻫﺎ )‪(K‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول‪ 8-3‬ﻣﻲﺗﻮان ﺿﺮﻳﺐ راﻧﺪﻣﺎن ﺟﺎم ﻟﻮدرﻫﺎ را ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‬
‫ﺟﺪول ‪ -8-3‬ﺿﺮﻳﺐ راﻧﺪﻣﺎن ﺟﺎم ﻟﻮدرﻫﺎ در اﻧﻮاع ﻣﻮاد‬
‫ﺿﺮﻳﺐ راﻧﺪﻣﺎن ﺟﺎم )‪(%‬‬ ‫ﻧﻮع ﻣﻮاد‬
‫‪100-110‬‬ ‫زﻣﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫‪95-100‬‬ ‫داﻧﻪﺑﻨﺪي ﻣﺨﻠﻮط‬
‫داﻧﻪﺑﻨﺪي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ‬
‫‪95-100‬‬ ‫ﺗﺎ ‪ 1/8‬اﻳﻨﭻ‬
‫‪90-95‬‬ ‫‪ 1/8‬ﺗﺎ ‪ 3/4‬اﻳﻨﭻ‬
‫‪85-90‬‬ ‫ﺑﺎﻻي ‪ 3/4‬اﻳﻨﭻ‬
‫ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻫﻢ ﭼﺴﺒﻴﺪه ‪:‬‬
 ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪82‬‬

‫‪85-95‬‬ ‫ﺧﻮب ﺧﺮد ﺷﺪه‬

‫‪70-80‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪60-70‬‬ ‫ﺑﺪ ﺧﺮد ﺷﺪه‬

‫ﺑﺎزده ﻟﻮدر )‪(E‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﺎزده ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻛﺎر‪ ،‬ﻣﻬﺎرت راﻧﻨﺪه و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان زﻣﺎن واﻗﻌﻲ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر‬
‫=‪E‬‬
‫ﻣﻴﺰان زﻣﺎن ﺻﺮف ﺷﺪه‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم ﺧﺎك )‪(f‬‬
‫اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﻣﻴﺰان ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﭘﺲ از ﻛﻨﺪه ﺷﺪن را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻴﺰان آن را ﺑﺮاي اﻧﻮاع ﺧﺎكﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در‬
‫ﺟﺪول )‪ (1-3‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﮔﻮدﺑﺮداري ‪ 1200‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺧﺎك )ﺑﻪ ﻃﻮل ‪30‬ﻣﺘﺮ‪ ،‬ﻋﺮض ‪ 20‬ﻣﺘﺮ و ارﺗﻔﺎع ‪ 2‬ﻣﺘﺮ( از ﻟﻮدر ﻛـﺎﺗﺮﭘﻴﻼر ‪ ٩٥٠G‬اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﺲ زﻣﻴﻦ از ﺧﺎك ﻧﺮم ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺨﻠﻮط ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه و ﻃﻮل ﺟـﺎده اﻟﺤـﺎﻗﻲ ‪ 10‬ﻣﺘـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣـﺪت اﺟـﺮاي‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻞ ‪%4‬‬
‫ﺑﺎزده ‪./83‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪30/2+10=25‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﻳﻚ دوره ﻛﺎﻣﻞ )‪ :(T‬زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ ‪ 0/5‬دﻗﻴﻘﻪ ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎن ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دو ﻧﻤـﻮدار زﻳـﺮ ﺑـﺮاي ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫رﻓﺖ ‪ 0/125‬دﻗﻴﻘﻪ و ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻛﻪ ﺟﺎم ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ ‪ 0/115‬دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻭﻣــﺖ ﻛــﻞ‬ ‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻛـﻞ‬

‫)ﻣﺠﻤــــــﻮﻉ‬ ‫)ﻣﺠﻤـــــﻮﻉ‬
‫زﻣــــﺎن‬ ‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺷﻴﺐ‬ ‫ﻣﻘﺎﻭﻣــــــﺖ‬
‫)دﻗﻴﻘﻪ(‬
‫ﻭ ﻣﻘﺎﻭﻣـــــﺖ‬ ‫ﺷــــــﻴﺐ ﻭ‬

‫ﻏﻠﺖ(‬ ‫ﻣﻘﺎﻭﻣــــــﺖ‬

‫ﻏﻠﺖ(‬
‫زﻣــــﺎن‬
‫)دﻗﻴﻘﻪ(‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -13-3‬ﻟﻮدرﺧﺎﻟﻲ ‪٩٥٠G‬‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ -12-3‬ﻟﻮدر ﭘﺮ‪٩٥٠G‬‬
‫‪83‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫‪=0/125+0/115+0/5=0/74‬زﻣﺎن ﻛﻞ‬ ‫‪min‬‬

‫ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺎم ‪0/95‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم ﺧﺎك‪1/27‬‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺟﺎم ‪ 3‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‬
‫ﺑﺎزده ﻟﻮدر ‪0/83‬‬
‫‪Q=(٣*٠٫٩٥*٦٠*٠٫٨٣)/(١٫٢٧*.٧٤)=١٥١ m٣/hr‬‬
‫‪= 1200/151=7/93 hr‬ﻣﺪت اﺟﺮا‬ ‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪ 8‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻌﺎدل ﻳﻚ روز ﻛﺎري‬

‫‪ -4-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻏﻠﺘﻚ ‪:‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﻛﺎر ﻏﻠﺘﻚ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺮﻋﺖ ﻏﻠﺘﻚ و ﺗﻌﺪاد ﮔﺬر ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﺮاﻛﻢ ﻣﻄﻠﻮب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻋﻮاﻣﻠﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﺲ ﺧﺎك‪ ،‬رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ‪ ،‬ﺿﺨﺎﻣﺖ آن و ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ از ﻓﺮﻣﻮلﻫـﺎي‬
‫زﻳﺮ ﻣﻘﺪار ﺧﺎك ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺷﺪه ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪١٠ × S × w × E × D‬‬
‫=‪Q‬‬
‫‪N‬‬
‫‪١٠ × S × w × E‬‬
‫=‪A‬‬
‫‪N‬‬
‫‪ =Q‬ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺷﺪه در ﺳﺎﻋﺖ )‪(m٣/hr‬‬
‫‪ =A‬ﺳﻄﺢ ﺧﺎك ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺷﺪه در ﺳﺎﻋﺖ )‪(m٢/hr‬‬
‫‪ =E‬ﺑﺎزده ﻏﻠﺘﻚ‬
‫‪ =S‬ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ ﻏﻠﻄﻚ )‪(m/hr‬‬
‫‪ =D‬ﻋﻤﻖ ﻗﺸﺮ ﺧﺎك ﻗﺒﻞ از ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺷﺪن )‪(cm‬‬
‫‪ =N‬ﺗﻌﺪاد ﻋﺒﻮر ﻏﻠﺘﻚ‬
‫‪ =W‬ﭘﻬﻨﺎي ﻣﻔﻴﺪ ﻏﻠﻄﻚ )‪(m‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺣﺠﻢ و ﻳﺎ ﺳﻄﺢ ﺧﺎك ﻛﻨﺪه ﺷﺪه ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻳﺎ ﺳﻄﺢ ﺧﺎك ﭘﺲ از ﻛﻮﺑﻴﺪه ﺷﺪن‪ ،‬ﻛﺎﻓﻴﺴﺖ ارﻗﺎم ﺑﺪﺳﺖ‬
‫آﻣﺪه را در )‪ (f‬ﻳﻌﻨﻲ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺧﺎك ﺿﺮب ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ از ﺟﺪول ‪1-3‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺎزده ﻏﻠﺘﻚ )‪ :(E‬اﻳﻦ ﺑﺎزده ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻛﺎر‪ ،‬ﻣﻬﺎرت راﻧﻨﺪه و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان زﻣﺎن واﻗﻌﻲ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر‬
‫=‪E‬‬
‫ﻣﻴﺰان زﻣﺎن ﺻﺮف ﺷﺪه‬
‫‪ -2‬ﭘﻬﻨﺎي ﻣﻔﻴﺪ )‪ : (W‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻏﻠﻄﻚ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻧﺪازه آن در ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ)‪ :(S‬ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ ﻏﻠﻄﻚﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﻮع ﻛﺎري ﻛﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨـﺪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬اﻧـﺪازه‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ آن آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪84‬‬

‫‪ -4‬ﻗﻄﺮ ﻗﺸﺮ ﺧﺎك ﻗﺒﻞ از ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺷﺪن )‪ :(D‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺟﻨﺲ ﺧﺎك و ﻧﻮع ﻏﻠﻄﻚ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻴـﺰان ﺗـﺮاﻛﻢ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا در ﻫﺮ ﻛﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺑﺎﻳﺪ آزﻣﺎﻳﺸﺎت ﻻزم ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه و ﻗﻄﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎت ﻋﺒﻮر ﻏﻠﻄﻚ )‪ :(N‬ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎت ﻋﺒﻮر ﻏﻠﻄﻚ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻮاد‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان ﺗـﺮاﻛﻢ ﻣـﻮرد‬
‫ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻧﻮع ﻏﻠﻄﻚ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ آن‪ ،‬ﺟﻨﺲ ﻣﻮاد‪ ،‬ﻗﻄﺮ ﻗﺸﺮ ﻛﻮﺑﻴﺪه ﺷﺪه و رﻃﻮﺑﺖ آن دارد‪ .‬ﺑـﺮاي ﻫـﺮ ﻧـﻮع ﺧـﺎك ﻻزم اﺳـﺖ در ﻫـﺮ‬
‫ﻛﺎرﮔﺎﻫﻲ آزﻣﺎﻳﺸﺎت ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﻋﺒﻮر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﻌﻲ ﻣﻲﺷﻮد رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻮاد در ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺷﺪن آن ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﺑﻪ رﻃﻮﺑﺖ ﻧﻈﻴﺮ ﺗـﺮاﻛﻢ ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﻧﺰدﻳـﻚ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮاﻛﻢ ﺣﺪاﻛﺜﺮ و رﻃﻮﺑﺖ ﻧﻈﻴﺮ آن را ﻣﻲﺗﻮان ﻃﺒﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺧﺎك ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﻛﻮﺑﻴﺪن ﺟﺎدهاي ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 2‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ و ﭘﻬﻨﺎي ‪ 8‬ﻣﺘﺮ از ﻏﻠﻄﻚ ﭘﺎﭼﻪ ﺑﺰي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﺿـﺨﺎﻣﺖ ﻗﺸـﺮ ﺧـﺎك ‪20‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻋﺒﻮر ‪ 10‬ﺑﺎر و ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ ﻏﻠﻄﻚ ‪ 8‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪) .‬ﺑـﺎزده‬
‫ﻏﻠﻄﻚ ‪ %70‬و ﭘﻬﻨﺎي ﻣﻔﻴﺪ آن ‪ 1/4‬ﻣﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬
‫ﺣﻞ ‪ :‬ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺒﻮرﻫﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 0/3‬ﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻨﻄﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﭘﻬﻨﺎي ﻣﻔﻴﺪ )‪ (1/4-0/3=1/1‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﺧﺎك )ﻛﻮﺑﻴﺪه ﻧﺸﺪه( در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ‪:‬‬
‫‪١٠ × S × w × E × D ١٠ * ٨ * ٢٠ * ٠/٧ * ١/١‬‬ ‫‪m٣‬‬
‫=‪Q‬‬ ‫=‬ ‫( ‪= ١٢٣/٢‬‬ ‫)‬
‫‪N‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪hr‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﺧﺎك )ﻛﻮﺑﻴﺪه ﺷﺪه ( در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮض ‪f=0/8‬‬
‫‪) Qَ =123*0/8=98/4 m٣/hr‬ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﻛﻮﺑﻴﺪه ﺷﺪه(‬

‫‪ -5-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎك ﺑﻮﻟﺪوزر‪:‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺑﻮﻟﺪوزر ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪ .‬روش اول ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ ﻓﺮﻣﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻇﺮﻓﻴـﺖ‬
‫ﺟﺎم‪ ،‬راﻧﺪﻣﺎن ﻛﺎرﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬زﻣﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺳـﻴﻜﻞ و ﺿـﺮﻳﺐ ﺗـﻮرم ﺧـﺎك اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬روش دوم ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدارﻫـﺎي روي‬
‫ﻛﺎﺗﺎﻟﻮﮔﻬﺎي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﭘﺮدازد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﻋﻤـﺎل ﺿـﺮاﻳﺐ اﺻـﻼﺣﻲ ﻣﻴـﺰان ﺗﻮﻟﻴـﺪ واﻗﻌـﻲ را ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ ﻫﺮ دو روش ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫روش اول( اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻮﻟﺪوزرﻫﺎ ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪C * ٦٠* E‬‬
‫=‪Q‬‬
‫‪T*f‬‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﻋﻼﺋﻢ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ = ‪Q‬‬
‫زﻣﺎن ﻛﻞ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻗﻴﻘﻪ = ‪T‬‬
‫)ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﺨﺮاج از ﻛﺎﺗﺎﻟﻮگ ﻣﺎﺷﻴﻦ( ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻴﻐﻪ ﺑﻮﻟﺪوز ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ = ‪C‬‬
‫‪85‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم ﺧﺎك = ‪f‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﻜﺎت زﻳﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ (1‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻴﻐﻪ ﺑﻮﻟﺪوزر )‪ : (C‬دو ﻋﺎﻣﻞ در ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻴﻐﻪ ﺑﻮﻟﺪوزر ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬار ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( اﺑﻌﺎد ﺗﻴﻐﻪ‬
‫ب( ﺟﻨﺲ زﻣﻴﻦ )ﻧﻮع ﺧﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ در آن ﻛﺎر ﻛﻨﺪ(‬
‫ﺑﺎر ﺗﻴﻐﻪ ﺑﻪ روش ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻧﺮخ ﺗﻴﻐﻪ از ﻃﺮف ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ‬ ‫‪-‬‬
‫ﻧﺮخ ﺗﻴﻐﻪ از ﻃﺮف ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪Vs = ٠٫٨W H‬‬
‫)‪Vu = Vs + ZH(W-Z)tan(X‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ = Vs‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻴﻐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ زاوﻳﻪ اي در ﺣﺎﻟﺖ ‪LCM‬‬
‫‪ = Vu‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻴﻐﻪ ﻓﺮاﮔﻴﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ‪LCM‬‬
‫‪ = W‬ﻃﻮل ﺗﻴﻐﻪ )ﻣﺘﺮ(‬
‫‪ = H‬ارﺗﻔﺎع ﻣﻮﺛﺮ ﺗﻴﻐﻪ )ﻣﺘﺮ(‬
‫‪ = Z‬ﻃﻮل ﺑﺎل )ﻣﺘﺮ(‬
‫‪ = X‬زاوﻳﻪ ﺑﺎل‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻗﺒﻠﻲ )ﻣﺼﺎﻟﺢ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ و ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ(‬ ‫‪-‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻗﺒﻠﻲ ﻧﻴﺰ از روش ﻫﺎي ﺗﺨﻤﻴﻦ در ﺣﺪ ﻋﺎﻟﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي در ﻛﺎرﮔﺎه‬ ‫‪-‬‬
‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي در ﻛﺎرﮔﺎه ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺎر ﺗﻴﻐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‬
‫ﺑﻠﺪوزر ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺗﺮاز ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺎل ﺗﻴﻐﻪ را ﺑﺎﻻ آورده و ﻛﻤﻲ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺟﻠﻮ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲدﻫﺪ ﺗـﺎ‬
‫دﭘﻮي ﻗﺮﻳﻨﻪ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻠﺪوزر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﻘﺐ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮده و از دﭘﻮ دور ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‬
‫ارﺗﻔﺎع )‪ (H‬دﭘﻮ در دو ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺮض )‪ (W‬دﭘﻮ در دو ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻃﻮل )‪ (L‬دﭘﻮ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ دو ارﺗﻔﺎع و دو ﻋﺮض ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎر ﺗﻴﻐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴـﺐ ‪ LCM‬از ﻓﺮﻣـﻮل زﻳـﺮ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪86‬‬

‫‪ (LCM) = HWL‬ﺑﺎرﺗﻴﻐﻪ‬
‫‪ (2‬ﺑﺎزده ﺑﻮﻟﺪوز )‪:(E‬اﻳﻦ ﺑﺎزده ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮده و ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﻃﺮز ﻛﺎر و ﻣﻬﺎرت راﻧﻨﺪه و ﻧﮕﻬـﺪاري و‬
‫ﺗﻌﻤﻴﺮ ﺑﻮﻟﺪوزر و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻠﻲ دارد‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان زﻣﺎن واﻗﻌﻲ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر‬
‫=‪E‬‬
‫ﻣﻴﺰان زﻣﺎن ﺻﺮف ﺷﺪه‬
‫‪ (3‬زﻣﺎن ﺣﻤﻞ )‪ :(T‬زﻣﺎن ﺣﻤﻞ ﻋﺒﺎرت از ﻣﺪﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻮل ﻣﻲﻛﺸﺪ ﺗﺎ ﺑﻮﻟﺪوزر ﺧﺎك را از ﻣﺤﻞ ﺑـﺎرﮔﻴﺮي ﺗـﺎ ﻣﺤـﻞ ﺗﺨﻠﻴـﻪ‬
‫ﺣﻤﻞ ﻧﻤﻮده و دوﺑﺎره ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد ﺟﻬﺖ اداﻣﺔ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎزﮔﺮدد‪) .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ زﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري( زﻣﺎن ﺣﻤﻞ ﺑﻪ دو‬
‫ﻗﺴﻤﺖ زﻣﺎن ﻣﺘﻐﻴﺮ و زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻟﻒ( زﻣﺎن ﻣﺘﻐﻴﺮ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﺮف رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻮﻟﺪوزر ﻣﻲﺷﻮد و ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻓﺖ دارد‪.‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ رﻓﺖ‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺖ‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫= ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪T‬‬ ‫‪+‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ رﻓﺖ‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺖ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ‬
‫ب( زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ‪ :‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻧﺪه‪ ،‬ﺷﺘﺎﺑﮕﻴﺮي و ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم ﺧﺎك )‪ :(f‬ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت‪ ،‬ﺧﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺠﻢ داده و ﺣﺠﻤﺶ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم ﺧﺎك در اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ را ﺑﺮاي ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﺗﻮان از ﺟـﺪول ﺷـﻤﺎرة‬
‫)‪ (2-3‬ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻳﻚ ﺑﻮﻟﺪوزر را ﺑﺮاي ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪازه ﺗﻴﻐﻪ ﺑﻄﻮل ‪ 2/89‬و ارﺗﻔﺎع ‪ 0/92‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﺮآورد ﺷﺪة آن ‪ 2/75‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺎك از ﻧﻮع رس ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺑﻮده‬
‫و ﻣﻴﺰان ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي ‪ 50‬دﻗﻴﻘﻪ در ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺣﻤﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 30‬ﻣﺘﺮ ﺑﻮده و ﺳﺮﻋﺖ رﻓﺖ ‪ 2/2‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ و ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫‪ 5/6‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻮﻳﺾ دﻧﺪه و ﺷﺘﺎبﮔﻴﺮي ‪ 0/3‬دﻗﻴﻘﻪ ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1/41‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ و دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪٣٠‬‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ رﻓﺖ‬ ‫= ‪T‬‬ ‫‪=0/818‬‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ‬
‫‪٣٦/٦٦‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ رﻓﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ در دﻗﻴﻘﻪ‬

‫‪٣٠‬‬
‫= ‪ T‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ‬ ‫‪=0/321‬‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ‬
‫‪٩٣/٣‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ در دﻗﻴﻘﻪ‬

‫‪87‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫‪Ttotal =0/818+0/321+0/3=1/44‬‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ‬

‫ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪٥٠‬‬
‫*‪٢/٧٥ * ٦٠‬‬
‫= ‪ Q‬ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ‬ ‫ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎﻋﺖ ‪٦٠ = 66/77‬‬
‫‪١/٤٤ * ١/٤٣‬‬
‫ﺑﺎزده ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻮق در ﺣﺎﻟﺘﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ اﺟﺎزه ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺗﻴﻐﻪ داده ﺷﻮد وﻟﻲ ﺑﺮاي اﻛﺜﺮ ﭘﺮوژهﻫﺎ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻛﻤﺘﺮ از ﻣﻘﺪار ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫روش دوم – اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‪:‬‬

‫در اﻳﻦ روش ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻮﻟﺪوزر را ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﺎﺗـﺎﻟﻮگ ﻣﺎﺷـﻴﻦﻫـﺎ و ﺿـﺮاﻳﺐ اﺻـﻼﺣﻲ ﻛـﻪ ﻧﺤـﻮه‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ آن در اداﻣﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد‪) .‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ از اﻳﻦ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ در ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ 14 -3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪(.‬‬
‫ﺿﺮاﻳﺐ اﺻﻼﺣﻲ * ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ )ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از روي ﻧﻤﻮدار( = ﺗﻮﻟﻴﺪ‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ 14-3‬ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ ﺑﻮﻟﺪوزر ‪ D٧G‬ﺗﺎ ‪ D١١R‬ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺎﺗﺮﭘﻴﻼر ﺑﺎ ﺗﻴﻐﻪ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﺎل‬
‫ﺑﺎﻓﺮض ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺧﺎك ‪1370Kg/m٣‬‬
‫در اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار ﻣﺤﻮر اﻓﻘﻲ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ و ﻓﻮت و ﻣﺤﻮر ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮوف ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺮف ﻧـﻮع‬
‫ﺑﻮﻟﺪوزر ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﺮداﺷﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ از ﻧﻤﻮدار‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺿﺮاﻳﺐ اﺻـﻼﺣﻲ ﺟـﺪول ‪ 9-3‬ﻣﻴـﺰان ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣﺎﺷـﻴﻦ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -9-3‬ﺿﺮاﻳﺐ اﺻﻼﺣﻲ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺎري ﺑﻮﻟﺪوزر‬
‫ﺑﻮﻟﺪوزر ﭼﺮخ زﻧﺠﻴﺮي‬ ‫ﺑﻮﻟﺪوزر ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ‬
‫اﭘﺮاﺗﻮر ‪:‬‬
‫ﺧﻮب‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪0/75‬‬ ‫‪0/6‬‬
‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫‪0/6‬‬ ‫‪0/5‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪88‬‬

‫ﻣﻮاد ‪:‬‬
‫ﻣﻮاد اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪1/2‬‬

‫ﻣﻨﺠﻤﺪ‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﺑﺮاي ﺑﺮش ‪:‬‬

‫ﺑﺎ ﺳﻴﻠﻨﺪر ﺷﻴﺐ دار‬ ‫‪0/8‬‬ ‫‪0/75‬‬
‫ﺑﺪون ﺳﻴﻠﻨﺪر ﺷﻴﺐ دار‬
‫‪0/7‬‬ ‫‪-‬‬
‫ﻣﻮاد ﺑﺴﻴﺎر ﭼﺴﺒﻨﺪه و ﺗﻮدة ﺳﺨﺖ ﻣﻮاد‬ ‫‪0/8‬‬ ‫‪0/8‬‬
‫ﺑﺎﻻﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺻﺨﺮهاي‬ ‫‪0/6-0/8‬‬ ‫‪-‬‬
‫ﺣﻔﺎري در ﺷﻴﺎر‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪1/2‬‬
‫ﺣﻔﺎري در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ‬ ‫‪1/15-1/25‬‬ ‫‪1/15-1/25‬‬
‫ﺗﺎرﻳﻜﻲ‪ ،‬ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر‪ ،‬ﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺮف‪ ،‬ﺑﺎران‬ ‫‪0/8‬‬ ‫‪0/7‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻓﻮق ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷﻴﺐ را از روي ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ 15-3‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣﻴـﺰان ﻛـﺎرﻛﺮد ﻣﺎﺷـﻴﻦ در ﻳـﻚ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ را ﺑﺼﻮرت ﻧﺴﺒﺖ آن ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺮ ‪ 60‬دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -15-3‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻴﺐ )ﻣﻨﻔﻲ ﺳﺮازﻳﺮي و ﻣﺜﺒﺖ ﺳﺮﺑﺎﻻﻳﻲ(‬

‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ از ﻟﻮدر ‪) D٨R/٨SU‬داراي ﺳﻴﻠﻨﺪر ﺷﻴﺐ دار( ﻛﻪ رس ﺳﺨﺖ را در ﻓﺎﺻﻠﺔ ‪ 45‬ﻣﺘﺮ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺷﻴﺐ ‪ %15‬ﺳﺮﭘﺎﻳﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻣﺼﺎﻟﺢ ‪1600 kg/m٣‬‬
‫راﻧﻨﺪه داراي ﻣﻬﺎرت ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺑﺎزده ﻛﺎر در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 50‬دﻗﻴﻘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺣﻔﺎري در ﺷﻴﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار ﻣﻴﺰان ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ 458 m٣/hr‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﺑﺮاي ﺧـﺎك ﺑـﺎ ﭼﮕـﺎﻟﻲ ‪ 1370‬ﺗﻨﻈـﻴﻢ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺿﺮﻳﺐ اﺻﻼح ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺻﻼح ﭼﮕﺎﻟﻲ ‪1370/1600 =0/87‬‬
‫ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺨﺖ ﺑﺮاي ﺑﺮش ‪0/8‬‬
‫‪89‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫اﺻﻼح ﺷﻴﺐ ‪) 1/3‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار(‬

‫ﺣﻔﺎري در ﺷﻴﺎر ‪1/2‬‬
‫راﻧﻨﺪه ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪0/75‬‬
‫‪50/60 = 0/83‬‬ ‫ﺑﺎزده ﻛﺎري‬
‫‪ = 458 * (0 /8 *1 /3 *1 /2 * 0 /75 * 0/83 *0 / 87) = 309/6 m٣/hr‬ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ‬

‫‪ -6-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻛﺎﻣﻴﻮن‪:‬‬

‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻳﻚ ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻳﺎ ﻳﻚ واﮔﻦ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺎر و ﺗﻌﺪاد ﺳﻔﺮﻫﺎﻳﻲ دارد ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺑﺎر * ﺗﻌﺪاد ﺳﻔﺮ در ﺳﺎﻋﺖ = ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺳﻔﺮ در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ وزن ﻛﺎﻣﻴﻮن‪ ،‬ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺣﻤﻞ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺎده دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑـﺮ روي ﻣـﺪت‬ ‫‪-‬‬
‫زﻣﺎن ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري اﺛﺮ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آن ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻌﺪاد ﺳﻔﺮ در ﺳﺎﻋﺖ را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫روش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺎر )ﻇﺮﻓﻴﺖ( ﻛﺎﻣﻴﻮن در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻌﺪ ﺷﺮح داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻛﺎﻣﻴﻮﻧﻲ ﻛﻪ داراي ﻇﺮﻓﻴﺖ ‪ 12‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺪوداً در ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 3‬ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﻮاد ﺧﺎﻛﻲ را در ﻣﺴﻴﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬داراي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ‪ 36 m٣/hr‬ﺑﺮاي آن ﻣﺴﻴﺮ ﺧﺎص ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻘﺪار ﺑﺎر )ﻇﺮﻓﻴﺖ( ﻛﺎﻣﻴﻮنﻫﺎ و واﮔﻦﻫﺎ‪:‬‬
‫ﺳﻪ روش ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﻇﺮﻓﻴﺖ واﮔﻦﻫﺎ و ﻛﺎﻣﻴﻮنﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺑﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻦ‬ ‫‪(1‬‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺣﺠﻢ ﭘﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‬ ‫‪(2‬‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺣﺠﻢ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‬ ‫‪(3‬‬
‫در ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد ﺳﻨﮕﻴﻦوزن ﻧﻈﻴﺮ ﺳﻨﮓ آﻫﻦ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳـﺖ ﻇﺮﻓﻴـﺖ وزﻧـﻲ‪ ،‬ﺣﺠـﻢ ﻣـﻮاد را ﻣﺤـﺪود ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬وﻟـﻲ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻮاد ﭼﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺎر از ﻣﻘﺪار ﻣﺠﺎز ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺸﻮد‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺑﺎر ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﭘﺮ ﻣﺴﺎوي ﺣﺠﻢ ﻫﻨﺪﺳﻲ اﺗﺎق ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻛﺎﻣﻴﻮن اﺳﺖ وﻟﻲ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺗﺎ ﻟﺒﻪ ﻫﺎ ﭘﺮ و ﺧـﺎك ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﺨﺮوﻃﻲ روي آن ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﭘﺮ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻘﺪاري ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻣﻮارد ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد ﺳﻴﺎل ﻳﺎ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﻴﺎل ﻧﻈﻴﺮ ﺑﺘﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻐﻴﺮي دارد )ﺧﺎﻛﻬﺎي ﻣﺮﻃﻮب ﻳﺎ ﺧﺎك رس ﻣﺎﺳﻪاي ﺑﺎ زاوﻳﻪ ﺷﻴﺐ ‪ 1‬ﺑـﻪ ‪ 1‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺣﻤـﻞ ﺷـﻮد‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺷﻦ ﺧﺸﻚ و ﻳﺎ ﻣﺎﺳﻪ‪ ،‬ﺷﻴﺒﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪ 1‬ﺑﻪ ‪ 3‬ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ (.‬ﺟﺎده ﻫﻤﻮار اﺟﺎزه ﺑﻬﺮهﺑـﺮداري ﺑـﺎ ﻇﺮﻓﻴـﺖ اﻧﺒﺎﺷـﺘﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮي را‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ راه ﻣﻮﻗﺖ ﻧﺎﻫﻤﻮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﭘﺮ‪ ،‬ﻃﻮل و ﻋﺮض اﺗﺎق ﻛﺎﻣﻴﻮن و زاوﻳﻪاي ﻛـﻪ ﺗﺤـﺖ آن ﻣـﻮاد ﺑـﺎر‬
‫ﺷﺪه در ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﻛﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ وزن ﻣﻮاد در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻤﺘﺮ از ﻇﺮﻓﻴﺖ وزﻧـﻲ ﻣﺠـﺎز‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪90‬‬

‫‪ -‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﺑﺎرﺑﺮﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﻋﻤﻠﻴﺎت‪:‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﺑﺎرﺑﺮﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﻔﺎر‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﺑﺘﺪا ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎﻣﻞ ﺑـﺎرﺑﺮي‬
‫ﭼﻘﺪر اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪت زﻣﺎن از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي زﻳﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻟﻮدر ﻳﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﻔﺎر در ﻣﺤﻞ ﺣﻔﺎري اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪(1‬‬
‫ﺣﻤﻞ ﻛﻪ از ﻣﺤﻞ ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﺗﺎ ﻣﺤﻞ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺻﻮرت ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬ ‫‪(2‬‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﻪ در ﻣﺤﻞ ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺎﻧﻮر در ﻣﺤﻞ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪(3‬‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻣﺤﻞ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺑﺎرﮔﻴﺮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪(4‬‬
‫ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻃﻮل ﻣﻲﻛﺸﺪ ﺗﺎ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﺑﺎرﺑﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬ ‫‪(5‬‬
‫ﺷﺘﺎﺑﮕﻴﺮي ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺎرﮔﻴﺮي و ﺣﻤﻞ و ﻳﺎ ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﺳﺖ و ﺷﺎﻣﻞ زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻮل ﻣﻲﻛﺸﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﺑـﻪ‬ ‫‪(6‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺪ ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻮق ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻣﺪت زﻣﺎنﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺪت زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻐﻴﺮ ﮔﺮوهﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ +‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ = ﺳﻴﻜﻞ ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد‬
‫ﻣﺪت زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻣﺠﻤﻮع ﻋﻮاﻣﻞ ‪ 5 ،3 ،1‬و ‪ 6‬ﻣﻨﺪرج در ﻓﻮق )ﺑﺪﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻬﺎ را ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ اﻳـﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻓﻮاﺻﻞ ﺣﻤﻞ و ﺳﺮﻋﺖ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ (.‬اﻳﻦ ﻣﺪت زﻣﺎنﻫﺎ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺨﺼﻮﺻﻲ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮﻟﻲ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺳﻴﻜﻞ‪ ،‬ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﺳﻔﺮﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ اﻓﺰوده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ زﻣـﺎن ﺳـﻔﺮﻫﺎ را‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎرﺑﺮ ﺗﺨﻤﻴﻦ زد‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎرﺑﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ دو ﻃﺮﻳـﻖ ﺻـﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد )ﻳـﺎ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه از ﻃﺮف ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه و ﻳﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺪاوﻟﻲ ﻛﻪ ﺳﺮﻋﺖ را در ﻫﺮ دﻧﺪه ﻣﻲدﻫﻨﺪ( روش دوم و ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ آن ) ﻗﺪرت ﻣﻮﺗﻮر‪ ،‬وزن ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺐ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع و ‪ (...‬در ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﻓﺼـﻞ ﻃـﻲ ﻣﺜـﺎﻟﻲ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻓﺮض ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺳﺮﻋﺖ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن زﻣﺎن ﺳﻔﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه و ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﻴﻜﻞ ﺑﺎرﺑﺮي‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﺎرﺑﺮﻫﺎي ﻻزم در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫در اﺑﺘﺪا از ﻳﻚ روش ﻣﻌﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در آن ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎرﺑﺮ ﺑﺮاي ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺗﻌﻤﻴﻢ روش ﻓﻮق و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ ﺗﻜﻨﻴﻚ رﻳﺎﺿﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﺌﻮري ﺻﻒ‪ ،‬اﺛﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑـﻮدن ﻣـﺪت زﻣـﺎن ﺳـﻔﺮ و ﺑـﺎرﮔﻴﺮي‬
‫ﺑﺎرﺑﺮﻫﺎ را در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت وارد ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ واﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪﺗﺮي از روش ﻣﻌﻴﻦ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻴﻢ‪ .‬در روش ﻣﻌﻴﻦ ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪت‬
‫زﻣﺎن ﻫﺎي ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي دارد وﻟﻲ در روش ﺗﺌﻮري ﺻﻒ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺪت زﻣـﺎنﻫـﺎ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻚ ﺗﻮزﻳﻊ آﻣﺎري ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫روش ﺳﻨﺘﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎي ﺑﺎرﺑﺮي ﻛﻪ از ﻳﻚ ﻟﻮدر ﺳﺮوﻳﺲ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳـﻦ ﺻـﻮرت اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻫﻤـﻮاره ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎ را ﻃﻮري در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﻔﺎر ﺑﻴﻜﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎرﺑﺮ ﺑـﺮاي ﺑـﺎرﮔﻴﺮي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش ﻳﻚ روش ﻣﻌﻴﻦ ﺑﻮده و ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺎرﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد ﻛﺎﻣﻼً ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶ‬
‫ﺑﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪:‬‬
 ‫‪91‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻜﻲ از رواﺑﻂ زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬

‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦﺑﺎرﺑﺮ‬
‫= ﺯﻣـــــﺎﻥ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎرﻛﻦ ﺑﺎ راﻧﺪﻣﺎن ‪%100‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺟﺎمﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪه در ﺑﺎرﺑﺮ* ﺳﻴﻜﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﻔﺎر= ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺪﻳﻦ دﻟﻴﻞ راﻧﺪﻣﺎن را ‪ %100‬ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻟﻮدر در ﻫﻨﮕﺎم ﻋﻤﻞ ﺑﺎر زدن داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺑﺮاﺑـﺮ ﻳـﺎ ﻧﺰدﻳـﻚ ﺑـﻪ‬
‫‪ %100‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﻜﻞ ﻛﻠﻲ ﺣﻤﻞ و ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻮاد‬
‫= )‪ (N‬ﺗﻌﺪاد ﺑﺎرﺑﺮﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي‬
‫اﮔﺮ ﺣﺎﺻﻞ راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺑﻪ ﻋﺪد ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﮔﺮد ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان اﻃﻤﻴﻨﺎن داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره ﻻاﻗﻞ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎرﺑﺮ در ﻛﻨﺎر ﻣﺎﺷـﻴﻦ‬
‫ﺣﻔﺎر ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﺰان ﻛﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺴﺎوي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﻔﺎر ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺿـﺮﻳﺐ راﻧـﺪﻣﺎن ﻛـﺎر‬
‫ﺣﻔﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎ از ‪ N‬ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻘﺼﺎن ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ‪:‬‬
‫ﺑﺎرﺑﺮﻫﺎ ﺗﻌﺪاد‬
‫= )ﺗﻌﺪاد ﺑﺎرﺑﺮﻫﺎ>‪ ( N‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺮﻣﺎل*‬
‫‪N‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺮﻣﺎل ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ در ﺣﺎﻟﺘﻴﻜﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﺎرﺑﺮﻫﺎ ﻣﺴﺎوي ‪ N‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اراﺋﻪ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﻋﺪدي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺎﻻ را روﺷﻦ ﻛﻨﺪ‪) .‬در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺪت زﻣﺎنﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻛـﺎﻣﻴﻮن ﻣﻌﻠـﻮم‬
‫اﺳﺖ‪ .‬روش ﺑﺪﺳﺖ آوردن اﻳﻦ زﻣﺎنﻫﺎ در ﻣﺜﺎل اﻧﺘﻬﺎي ﻓﺼﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ‪(.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﻳﻚ ﻟﻮدر ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﺎم ‪ 1/5m٣‬داراي ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ 80‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎﻋﺖ و راﻧﺪﻣﺎن ‪ 0/75‬اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎﻣﻴﻮنﻫـﺎي در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺳﺮوﻳﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ از اﻳﻦ ﻟﻮدر داراي ﻇﺮﻓﻴﺖ ‪ 3‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﺳﻔﺮ و ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻳﻦ ﻛﺎﻣﻴﻮنﻫﺎ ‪ 30‬دﻗﻴﻘـﻪ‬
‫ﺑﺮآورد ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻻزم و ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪.‬‬
‫‪٣‬‬
‫= ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي‬ ‫‪=0/0375 hr‬‬ ‫و‬ ‫‪ = ./5‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﺳﻔﺮ ‪ +‬ﺗﺨﻠﻴﻪ‬ ‫‪hr‬‬
‫‪٨٠‬‬
‫‪٠/٠٣٧٥ +٠/٥ ٠/٥٣٧٥‬‬
‫= ﺗﻌﺪاد ﺑﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز )‪(N‬‬ ‫=‬ ‫‪=14/33‬‬
‫‪٠/٠٣٧٥‬‬ ‫‪٠/٠٣٧٥‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ 15‬ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﻮدر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑـﺎ اﺣﺘﺴـﺎب راﻧـﺪﻣﺎن ﻛـﺎر‬
‫ﻟﻮدر‪:‬‬
‫‪ =80*0/75=60 m٣/hr‬ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻮن از ‪ 15‬ﻛﺎﻣﻴﻮن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮدهاﻳﻢ و زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺎرﻛﺮدن اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻣﻴﻮن ‪ 15*0/0375=0/5625hr‬ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻟـﺬا‬
‫زﻣﺎن از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ دوره ﺗﻨﺎوب ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‪ 0/5625-0/5375=0/025 hr‬ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻓـﺎﻛﺘﻮر‬
‫ﺑﻬﺮهوري ‪ 95%‬را ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫‪٠/٥٣٧٥‬‬
‫‪=0/95‬‬
‫‪٠/٥٦٢٥‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪92‬‬

‫ﺣﺎل اﮔﺮ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ 15‬ﻛﺎﻣﻴﻮن از ‪ 14‬ﻛﺎﻣﻴﻮن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮدهاﻳﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳـﺮ ﺑﺪﺳـﺖ‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪١٤‬‬
‫= ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر‬ ‫‪*60=58/62 m٣/hr‬‬
‫‪١٤/٣٣‬‬
‫در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻟﻮدر ﻣﺰﺑﻮر ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ را در ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻛﺎﻣﻴﻮنﻫﺎ از دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫زﻣﺎن = ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻠﻴﺎت در واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در واﺣﺪ‬ ‫ﻛﻠﻴﻪ‬ ‫ﻣﺨﺎرج‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ در واﺣﺪ زﻣﺎن‬ ‫ﻣﻴﺰان‬
‫ﺑﺮاي روﺷﻦ ﺷﺪن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﻣﺜﺎل ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺼﻞ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬روش ﺗﺌﻮري ﺻﻒﺑﻨﺪي‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1947‬روﺷﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﺌﻮري ﺻﻔﻮف ﻣﺤﺪود )‪ (finite queues‬اراﺋﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آن ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻮزﻳـﻊ ﺑﻬﻴﻨـﻪ ﺗﻌﻤﻴـﺮ‬
‫ﻛﺎراﻧﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺳﺮوﻳﺲ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎي اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪ .‬اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﻦ ﻣﺪل ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﺪل ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﺳﻮﺋﺪي )‪ (Swedish Machine Model‬ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﻞ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﭙﺎف )‪ (spaugh‬اﻳﻦ ﻣﺪل را ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﻳﻚ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﻔﺎري و ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﻜﺎر ﺑـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼـﻪ ﺗﺌـﻮري ﺻـﻔﻮف ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺒﻨﺎي ﺗﺌﻮري ﻫﺎي رﻳﺎﺿﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﻨﺎ ﺷﺪه وﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ در ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺣﻔﺎري و ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﺣﻞ رﻳﺎﺿﻲ‬
‫رواﺑﻂ و ﻓﺮﻣﻮل ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ در اﻳﻨﺠﺎ آورده ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ روش ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻫﺎي ﺑﺎرﮔﻴﺮي و ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺑﺎرﮔﻴﺮي‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻚ ﺗﻮزﻳﻊ آﻣﺎري )ﭘﻮاﺳﻮن ﻳﺎ اﻛﺴﻴﻮﻧﺎﻧﺴﻴﻞ( ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪات در ﻣﺤﻞ ﻛﺎرﮔﺎه ﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ ﻣـﺪت زﻣـﺎن ﻫـﺎ‬
‫ﻛﺎﻣﻼ از اﻳﻦ ﺗﻮزﻳﻊ ﻫﺎي آﻣﺎري ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎدﻫﺎي زﻳﺮ در ﻛﺎرﺑﺮد ﺗﺌﻮري ﻓﻮق اﻟﺬﻛﺮ در ﻋﻤﻞ ﺣﻔﺎري و ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ : n‬ﺗﻌﺪاد ﺑﺎرﺑﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫‪ : a‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺎرﺑﺮ )ﻛﺎﻣﻴﻮن( ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺑﺎرﮔﻴﺮي رﺟﻮع ﻣﻲﻛﻨﺪ‪) .‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎت ورود در ﺳﺎﻋﺖ(‬
‫‪ : l‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﻌﺪاد ﺑﺎرﺑﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﺑﺎرﻛﻦ )ﺣﻔﺎر( ﺑﺎر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪) .‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻌﺪاد ﺑﺎرﺑﺮ ﺑﺎر ﺷﺪه در ﺳﺎﻋﺖ(‬
‫‪ : r‬ﻧﺴﺒﺖ ‪ a‬ﺑﻪ ‪l‬‬
‫‪ : P٠‬اﺣﺘﻤﺎل اﻳﻨﻜﻪ در ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺎرﺑﺮي ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎر از ﺑﺎرﻛﻦ در ﻣﺤﻞ ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ : Pt‬اﺣﺘﻤﺎل اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﺑﻴﺶ ازﻳﻚ ﺑﺎرﺑﺮ در ﻣﺤﻞ ﺑﺎرﮔﻴﺮي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)‪(Pt=١-P٠‬‬ ‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪ Pt‬و ‪ P٠‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ‪ Pt‬و ‪ P٠‬ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ‪ r‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﺳﻔﺮ ‪ = 1 /‬ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎت ورود ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺑﺎرﮔﻴﺮي = ‪a‬‬
‫)ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﻮدر ‪ /‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻛﺎﻣﻴﻮن( ‪ = 1 /‬زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي ‪ = 1 /‬ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎت ﺑﺎرﮔﻴﺮي در ﺳﺎﻋﺖ = ‪l‬‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻛﺎﻣﻴﻮﻥ‬
‫ﺑﺎرﮔﻴﺮي =‪r‬‬ ‫= زﻣﺎن‬ ‫ﻟﺬا ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫ﺯﻣﺎﻥ ﺳﻔﺮ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﻮﺩﺭ * ﺯﻣﺎﻥ ﺳﻔﺮ‬
 ‫‪93‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﻮدر ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي راﻧﺪﻣﺎن ‪ %100‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻗﺒﻼ ذﻛﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ Pt‬و ‪ P٠‬ﻋـﻼوه‬
‫ﺑﺮ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ‪ ،r‬ﺑﻪ ‪) n‬ﺗﻌﺪاد ﺑﺎرﺑﺮﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻴﺴﺘﻢ( ﻧﻴﺰ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺟﺪاوﻟﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪ Pt‬ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از آﻧﻬـﺎ در‬
‫ﺟﺪول ‪ 10-3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﺎﻧﻴﺎﺑﻲ ﺧﻄﻲ در ﻣﻮرد ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ r‬واﻗﻊ در ﺑﻴﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ داده ﺷﺪه در اﻳﻦ ﺟﺪول ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫‪n‬‬
‫!‪n‬‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻘﺪار ‪ P٠‬را از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫∑[ = ‪ρ ٠‬‬ ‫‪(r)i ]-١‬‬
‫‪i =٠‬‬ ‫!)‪(n - i‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -10-3‬اﺣﺘﻤﺎل اﻳﻦ ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻴﻮن و ﻳﺎ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﺣﻤﻞ ﺑﺎر در ﻣﺤﻞ آﻣﺎده ﺑﺎﺷﺪ )‪( Pt‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻣﻴﻮن و ﻳﺎ وﺳﻴﻠﻪ ﺣﻤﻞ ﺑﺎر‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪94‬‬

‫ﺗﻌﺪاد ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﺎرﺑﺮﻫﺎ )ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻫﺎ(‪:‬‬

‫ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﻔﺎري و ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺌﻮري ﺻﻔﻮف‪ ،‬از ﺿـﺮب ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻋـﺎدي ﺣﻔـﺎر در اﺣﺘﻤـﺎل وﺟـﻮد ﺑـﺎرﺑﺮ‬
‫)ﻛﺎﻣﻴﻮن( در ﻣﺤﻞ ﺑﺎرﮔﻴﺮي در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺮﻣﺎل ﺣﻔـﺎر در ‪ Pt‬ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻴﺴﺘﻢ‪:‬‬
‫‪ * Pt‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﺎدي ﺣﻔﺎر = ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫وﻗﺘﻲ از ﺗﺌﻮري ﺻﻔﻮف اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻫﺎي ﻳﻚ ﭘﺮوژه ﺑﺨﺼﻮص ﻃﻮري اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ را ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﻌﺪاد ﻣﺨﺎﻟﻔﻲ از ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻫﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه و ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻣﻴﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺑـﻪ ازاي‬
‫آن‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻘﺪار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺑﺮاي ‪ n‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻋﻜﺲ ‪ r‬ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻘـﺎدﻳﺮي ﺑـﺮاي ‪ n‬در‬
‫اﻃﺮاف ‪ ١/r‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻛﺎرﮔﺎﻫﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻫﺎي ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﺎرﮔﻴﺮي و ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد ﻛﺎﻣﻼ از ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺮﻣﺎل ﻣﺘﺎﺑﻌـﺖ ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ روش ﻓﻮق ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ‪ .‬در ﻳﻚ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺷـﺪه در ﺣـﺪود ‪ %3‬از‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ و در آن ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻏﻠﺘﺸـﻲ‪ ،‬ﺷـﻴﺐ ﺟـﺎده و ارﺗﻔـﺎع را روي‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻛﺎﻣﻴﻮن در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ‪) .‬ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ در ﻓﺼﻞﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ (.‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺛﺮ آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺑﻬـﺎ را روي اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻣﻴﻮن ﻫﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻴﻢ و در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺗﺌﻮري ﺻﻒ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﭘﺮوژهاي ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ‪ 800000 m٣‬ﺧﺎك ﻛﻨﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮع ﺧﺎك ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺧﻮب ﺑﻮده و وزن آن ‪ 1600‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﺎزاء ﻫﺮ‬
‫ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺧﺎك ﻛﻨﺪه ﻧﺸﺪه ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم ‪ 25‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻣﺤﻞ ﻗﺮﺿﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺣﻤﻞ ﺧﺎك ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 1/2‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮدر ﺳﺮ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺎ ﺷـﻴﺐ ‪ 2/5‬درﺻـﺪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺧـﺎﻛﺒﺮداري در ﻋﻤـﻖ‬
‫ﺑﻬﻴﻨﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎر ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻮده و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎك ﺑﺎ ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ‪ 3‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ آن ‪ 350‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺧﺎك ﻛﻨﺪه ﻧﺸﺪه در ﺳﺎﻋﺖ و راﻧﺪﻣﺎن ﻛﺎر ‪ %75‬اﺳﺖ‪ .‬دﻳﮕﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﭘﺮوژه ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ راه ﻣﻮﻗﺖ ‪ 30 :‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺗﻦ وزن‬
‫‪ -‬ﺿﺮﻳﺐ اﺻﻄﻜﺎك ﻛﺸﺸﻲ ﺑﻴﻦ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻛﺎﻣﻴﻮن و راه ﻣﻮﻗﺖ ‪ :‬ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 0/6‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬اﻳﻦ ﭘﺮوژه در ارﺗﻔﺎع ‪ 1600‬ﻣﺘﺮي از ﺳﻄﺢ درﻳﺎ اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺧﺎك ﺑﺎ واﮔﻦ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﻮﻧﺪه از زﻳﺮ‪ ،‬ﺣﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﺷﺪه آن ‪ 12‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺧﺎك ﻛﻨﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ ‪ ،18000kg‬ﻣﻮﺗﻮر دﻳﺰﻟﻲ ﺑﺎ ﻗﺪرت ‪ ،200hp‬وزن ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺧﺎﻟﻲ ‪ ،17000kg‬وزن ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺑﺎ ﺑـﺎر )ﻧﺎﺧـﺎﻟﺺ(‬
‫‪35000kg‬‬
‫‪95‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﺳﺮﻋﺖ در دﻧﺪهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻛﺸﺶ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آن ‪:‬‬ ‫ﻧﺤﻮه ﺗﻘﺴﻴﻢ وزن ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ روي ﻣﺤﻮرﻫﺎ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ )‪(km/hr‬‬ ‫ﻛﺸﺶ زﻳﺮ ﭼﺮخ )‪(kg‬‬ ‫دﻧﺪه‬ ‫‪5000kg‬‬ ‫ﭼﺮخﻫﺎي ﺟﻠﻮ‬
‫‪5/12‬‬ ‫‪9027‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪15000Kg‬‬ ‫ﭼﺮﺧﻬﺎي ﻣﺤﺮك‬
‫‪10/08‬‬ ‫‪4581‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪15000Kg‬‬ ‫ﻣﺤﻮر ﺗﺮﻳﻠﻲ‬
‫‪19/04‬‬ ‫‪2427‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪33/28‬‬ ‫‪1388‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪52/32‬‬ ‫‪882‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪ -‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﻴﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ‪ 300000‬رﻳﺎل و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻫﺮ ﻛﺎﻣﻴﻮن ‪ 150000‬رﻳﺎل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت داده ﺷﺪه ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺑﻬﻴﻨﻪ را ﺑﺮاي اﻳﻦ ﭘﺮوژه ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻣﻘﺪار ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺸﺶ زﻳﺮ ﭼﺮخ ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺑﺎر ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺿﺮﻳﺐ ﻛﺸﺶ ﻣﺤﺪود ﻣﻲﺷﻮد‬
‫‪T=15000*0/6=9000Kg‬‬
‫ﭼﻮن در ارﺗﻔﺎع ‪ 1600‬ﻣﺘﺮي ﻫﺴﺘﻴﻢ اﺛﺮ ارﺗﻔﺎع ﺑﺎ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻟﺤﺎظ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫)‪٠/٠٣(١٦٠٠- ٣٠٠‬‬
‫= اﻓﺖ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ‬ ‫‪=13%‬‬
‫‪٣٠٠‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ ‪ 0/87‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ‪:‬‬
‫‪9000 * 0/87 = 7830‬‬
‫‪7830 < 9027‬‬
‫‪7830 > 458‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در دﻧﺪه ‪ 1‬ﺑﻜﺴﻮاد ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ دﻟﻲ در دﻧﺪه ‪ 2‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺸﻜﻠﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺛﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ و ﺳﻄﺢ ﺷﻴﺐ دار در ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺑﺎرﺷﺪه ﺑﺼﻮرت زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ‬ ‫‬ ‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺗﻦ ‪30‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ‬ ‫‬ ‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺗﻦ ‪2/5*10=25‬‬
‫ﺟﻤﻊ‬ ‫‬ ‫‪55‬‬ ‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺗﻦ‬
‫وزن ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻛﺎﻣﻴﻮن‬ ‫‬ ‫ﺗﻦ ‪35000÷1000=35‬‬
‫ ﻣﻘﺪار ﻛﺸﺶ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز درزﻳﺮ ﭼﺮخ‬ ‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ‪35*55=1925‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺎﻣﻴﻮن ﭘﺮ‬ ‫‬ ‫ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ ‪19/04‬‬
‫‪ -‬ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺛﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ و ﺳﻄﺢ ﺷﻴﺐ دار در ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺧﺎﻟﻲ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺼﻮرت زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ‬ ‫‬ ‫‪30‬‬ ‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺗﻦ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ‬ ‫‬ ‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺗﻦ ‪(-2/5)*10=-25‬‬
‫ﺟﻤﻊ‬ ‫‬ ‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺗﻦ ‪5‬‬
‫وزن ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺧﺎﻟﻲ‬ ‫‬ ‫ﺗﻦ‪17000÷1000=17‬‬
‫ ﻣﻘﺪار ﻛﺸﺶ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز زﻳﺮ ﭼﺮخ‬ ‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ‪17*5=85‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺧﺎﻟﻲ‬ ‫‬ ‫ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ‪52/32‬‬
‫زﻣﺎن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻋﻤﻞ در ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد ‪:‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪96‬‬

‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎرﺑﺮ‬ ‫‪١٢‬‬

‫= زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي‬ ‫=‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ ‪=0/0343‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎرﻛﻦ ﺑﺎ راﻧﺪﻣﺎن ‪100%‬‬ ‫‪٣٥٠‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ =0/025‬دﻗﻴﻘﻪ ‪ = 1/5‬زﻣﺎن از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ در ﮔﻮدال ﻗﺮﺿﻪ و زﻣﺎن ﺷﺘﺎب ﮔﻴﺮي‬

‫ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺣﻤﻞ‬ ‫‪١/٢‬‬

‫= زﻣﺎن ﺳﻔﺮ ﺗﺎ ﻣﺤﻞ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي )رﻓﺖ(‬ ‫=‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ ‪=0/063‬‬
‫‪ ١٩/٠٤‬ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ‬

‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ =0/0167‬دﻗﻴﻘﻪ ‪ = 1‬زﻣﺎن ﺗﺨﻠﻴﻪ‪ ،‬دور زدن و ﺷﺘﺎب ﮔﺮﻓﺘﻦ‬

‫ﻣﺴﺎﻓﺖ‬ ‫‪١/٢‬‬
‫= زﻣﺎن ﺳﻔﺮ ﺗﺎ ﻣﺤﻞ ﻗﺮﺿﻪ )ﺑﺮﮔﺸﺖ(‬ ‫=‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ ‪=0/0229‬‬
‫‪ ٥٢/٣٢‬ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ‬

‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ =0/1619‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ زﻣﺎنﻫﺎي ﻓﻮق = ﻣﺠﻤﻮع زﻣﺎن ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري‬

‫‪ -‬اﻛﻨﻮن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺗﺌﻮري ﺻﻒ ﺗﻌﺪاد ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﺎﻣﻴﻮن و ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻌﺎدل آن را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآورﻳﻢ‪:‬‬
‫‪١٢‬‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﺎرﺑﺮ = ‪r‬‬ ‫=‬ ‫‪=0/212‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎﺭﻛﻦ * ﺯﻣﺎﻥ‬ ‫‪٠/١٦١٩ * ٣٥٠‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫= = ﻣﻘﺪار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ‪n‬‬ ‫‪=4/72‬‬
‫‪r ٠/٢١٢‬‬

‫ﻗﻴﻤﺖ واﺣﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﻣﺨﺎرج ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪﺗﺨﻤﻴﻨﻲ‬ ‫‪Pt‬‬

‫‪٣‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻣﻴﻮن‬
‫)رﻳﺎل ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ(‬ ‫)رﻳﺎل در ﺳﺎﻋﺖ(‬ ‫)‪(350*0/75*pt)(m /hr‬‬ ‫)از ﺟﺪول(‬
‫‪5866,7‬‬ ‫‪750000‬‬ ‫‪127/84‬‬ ‫‪0/487‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪5521,1‬‬ ‫‪900000‬‬ ‫‪163/01‬‬ ‫‪0/621‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪5442,1‬‬ ‫‪1050000‬‬ ‫‪192/94‬‬ ‫‪0/735‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪5534,5‬‬ ‫‪1200000‬‬ ‫‪216/82‬‬ ‫‪0/826‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪5752,7‬‬ ‫‪1350000‬‬ ‫‪234/67‬‬ ‫‪0/894‬‬ ‫‪7‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ 5‬ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺟﻮاب ﺑﻬﻴﻨﻪ اﺳﺖ‪ =192,94 (m٣/hr) :‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻌﺎدل‬

‫‪ -7-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻏﻠﺐ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺑﺎ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺑﺎر ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻫﺮ ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎر و ﺿﺮب آن در ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻜﻞﻫـﺎي اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﺪه در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻜﻞﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﻫﺮ ﺳﻴﻜﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺨﻤـﻴﻦ زده‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎر ﻛﻠﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻣﺠﻤﻮع ﺳﻴﻜﻞ ﻣﺘﻐﻴﺮ و ﺳﻴﻜﻞ ﺛﺎﺑﺖ‪:‬‬
‫ﺳﻴﻜﻞ ﺛﺎﺑﺖ ‪ +‬ﺳﻴﻜﻞ ﻣﺘﻐﻴﺮ = ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎر‬
‫‪97‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫‪ -‬ﺳﻴﻜﻞ ﺛﺎﺑﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي‪ :‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﺗﺨﻤﻴﻦ زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻛﺎرﮔﺎﻫﻲ و ﺗﻌﻴـﻴﻦ دﻗﻴـﻖ زﻣـﺎن ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﺑـﺎرﮔﻴﺮي ﻳـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از آﻣﺎر ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺎرﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻣـﺪت زﻣـﺎن‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺎرﮔﻴﺮي اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ داراي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﻞ دﻫﻨﺪه )ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﻤﻜﻲ( زﻳﺮ ‪ 1/5‬دﻗﻴﻘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﻣﺎﻧﻮر و ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﺎر‬
‫‪ -3‬زﻣﺎن ﻻزم ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺤﻞ ﺣﻔﺎري و ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﺗﺄﺧﻴﺮﻫﺎي اﻳﺠﺎد ﺷﺪه‪ :‬ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻃﻮل ﻣﻲﻛﺸﺪ ﺗـﺎ اﺳـﻜﺮﻳﭙﺮ در‬
‫ﻣﺤﻞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاي ﻛﻨﺪن زﻣﻴﻦ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و ﺑﺮاي ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﻤﻜﻲ ﻣﻌﻄﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎر اﺳﻜﺮﻳﭙﺮدر ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﻳﺪ ﺿﺮﻳﺐ راﻧﺪﻣﺎن ﻛﺎر را ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ -4‬زﻣﺎن ﺷﺘﺎب ﮔﻴﺮي‪ :‬ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻻزم ﺟﻬﺖ ازدﻳﺎد ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﻤﻞ در ﺟﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬در ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻴﺰان زﻣﺎﻧﻬﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﻳﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺪاول و ﮔﺮافﻫﺎي‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﺳﺎزﻧﺪه ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﺎ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي در ﻣﺤﻞ ﻛﺎرﮔﺎه ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺳﻴﻜﻞ ﻣﺘﻐﻴﺮ‪:‬‬
‫زﻣﺎن ﺣﻤﻞ ﺑﺎر‬ ‫‪(1‬‬
‫زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺑﺎرﮔﻴﺮي‬ ‫‪(2‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ اﺑﺘﺪا ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ را ﭘﻴﺪا ﻛﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬زﻣﺎن‬
‫ﺣﻤﻞ ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﻛﻤﭙﺎﻧﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻣﺎن ﺳﻔﺮ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﭘﺮ و ﺧﺎﻟﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬در اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ ﻣﻨﺤﻨـﻲﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻻزم ﺟﻬﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺘﺎب ﮔﻴـﺮي و ﻛـﻢ ﻛـﺮدن ﺳـﺮﻋﺖ ﻣﻨﻈـﻮر ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در ﺻـﻮرت در دﺳـﺘﺮس ﻧﺒـﻮدن ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎﻳﻲ‪ ،‬راه ﺣﻞ ﻛﻞ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ وزن ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ اﺻﻄﻜﺎك ﺟﺎده‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻏﻠﺘﺸـﻲ‪،‬‬
‫ﺷﻴﺐ و ارﺗﻔﺎع‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﺮﻛﺖ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه و زﻣﺎن ﺳﻔﺮ از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺣﻤﻞ )ﻣﺘﺮ(‬ ‫‪٦٠‬‬
‫= زﻣﺎن ﺳﻔﺮ )‪(min‬‬ ‫*‬
‫)ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ(‬ ‫‪ ١٠٠٠‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ﻳﺎد آوري اﺳﺖ ﻛﻪ زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﻔﺮ و ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻘﻠﻴﻪ دارد و ﭼﻮن ﺣﻤﻞ‬
‫و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺳﺮﻋﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ زﻣﺎن ﻫﺮ ﻳﻚ را ﺑﻄﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﺮاي روﺷﻦ ﺗﺮ ﺷﺪن ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ اراﺋﻪ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﻓﺮض ﺷﺪه ﻛﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ اﺳـﻜﺮﻳﭙﺮ را ﻣـﻲداﻧـﻴﻢ در‬
‫ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﻧﺤﻮه ﺑﺪﺳﺖ آوردن اﻳﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻴﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻣﺎن ﺳﻴﻜﻞ ﻳﻚ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺟﻬﺖ ﺣﻤﻞ ﺧﺎك از ﻗﺮﺿﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰ ﺑﺎ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ‪ ،600m‬ﺗﺤـﺖ ﺷـﺮاﻳﻂ زﻣـﺎن ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺣﻤﻞ ‪ 19‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ و ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ ‪ 38‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫زﻣﺎن ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺤﻞ ﺣﻔﺎري ‪ +‬زﻣﺎن ﺷﺘﺎب ﮔﻴﺮي ‪ +‬زﻣﺎن ﺗﺨﻠﻴﻪ و دور زدن ‪ +‬زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي= زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪98‬‬

‫دﻗﻴﻘﻪ ‪ =1+0/5+0/8+0/2 =2/5‬زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ‬

‫ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺣﻤﻞ‬ ‫‪٦٠ ٦٠٠* ٦٠‬‬
‫= زﻣﺎن ﺣﻤﻞ‬ ‫*‬ ‫=‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ ‪=1/9‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺣﻤﻞ‬ ‫‪١٠٠٠ ١٩ * ١٠٠٠‬‬
‫‪ ٦٠ ٦٠٠* ٦٠‬ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫= زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ‬ ‫*‬ ‫=‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ ‪=1‬‬
‫‪ ١٠٠٠ ٣٨ * ١٠٠٠‬ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫دﻗﻴﻘﻪ‪ =2/5+1/9+1 = 5/4‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‬
‫‪ -‬ﺑﻜﺎر ﺑﺮدن ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺎر‪ -‬رﺷﺪ در ﺑﺎرﮔﻴﺮي اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‪:‬‬
‫ﺑﺪون ﻳﻚ ارزﻳﺎﺑﻲ دﻗﻴﻖ از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول اﻳﻨﻄﻮر ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺧـﺎك ﺑـﺎ‬
‫اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ در ﺻﻮرﺗﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺑﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﻮد ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺤﻞ ﺧﺎﻛﺒﺮداري را ﺗﺮك ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮ روي ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻋﻤﻠﻲ آﺷﻜﺎر ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎرﮔﻴﺮي اﺳﻜﺮﻳﭙﺮﻫﺎ در ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻇﺮﻓﻴﺘﺸﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑـﻪ ﺟـﺎي اﻓـﺰاﻳﺶ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﻳﻚ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺧﺎك ﺳﺮﻳﻊ و ﺑﺮاﺣﺘﻲ ﺑﺪاﺧﻞ آن ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﺎك در ﻣﺤﻔﻈﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺧﺎكﻫﺎي وارده ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ زﻳﺎدﺗﺮي ﻣﻮاﺟـﻪ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ و ﻣﻴـﺰان‬
‫ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻛﺎﻣﻼً ﺳﺮﻳﻊ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺑﺎر در اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ و زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي در ﺷﻜﻞ ‪ 16-3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻫـﺮ ﻳـﺎرد‬
‫‪ 0/73‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ( اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺎر‪ -‬رﺷﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و اﻃﻼﻋﺎت آن از ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺑﺮ روي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺑﺪﺳـﺖ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -16-3‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺎر‪ -‬رﺷﺪ‬

‫‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﺎ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‪:‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻗﺒﻞ در ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ و ﻇﺮﻓﻴـﺖ ﺑﻬﻴﻨـﻪ آن از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺎر رﺷﺪ در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻳﻚ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ را ﻃﺒﻖ ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﻢ ﻛﻪ در واﻗـﻊ ﻫﻤـﺎن‬
‫ﺿﺮب ﻣﻘﺪار ﺑﺎر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﻤﻞ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺑﺎر اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت در ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻜﻞﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﭼﻮن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك و راﻧﺪﻣﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ‪.‬‬
‫‪C * E * ٦٠‬‬
‫=‪Q‬‬
‫‪T*f‬‬
‫‪ =Q‬ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ در ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ )‪(m٣/hr‬‬
‫‪ =C‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ )‪(m٣‬‬
‫‪99‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫‪=f‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺧﺎك‬

‫‪ =E‬ﺑﺎزده اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‬
‫‪ =T‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻗﻴﻘﻪ )‪(min‬‬
‫‪ -1‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ )‪ :(C‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺟﺎم اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺮ ﻳﺎ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﭘﺮ وﻗﺘﻲ ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺟﺎم اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﻟﺐ ﺑﻪ ﻟﺐ ﭘﺮ ﺷﺪه و ﺳﻄﺢ اﻓﻘﻲ ﺻﺎﻓﻲ از ﺧﺎك ﭘﺮ ﺷﺪه ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺒﺎﺷـﺘﻪ ﻣـﻮﻗﻌﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﺟﺎم ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﺑﺎرﻛﻦ ﻃﻮري اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﻛﻪ ارﺗﻔﺎع ﺧﺎك در وﺳﻂ ﺟﺎم ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺧﺎك)‪ : (f‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺟﺎم اﺳﻜﺮﻳﭙﺮﻫﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﻛﻨﺪه ﺷﺪه ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑـﺎ اﻋﻤـﺎل اﻳـﻦ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﻣﻲﺗﻮان ﺣﺠﻢ ﺧﺎك را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺧﺎك ﻛﻨﺪه ﻧﺸﺪه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺎزده اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ)‪ : (E‬ﺑﺎزده اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻣﻬﺎرت راﻧﻨﺪه اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‪ ،‬وﺟـﻮد ﺗﺮاﻛﺘـﻮر‬
‫ﻛﻤﻜﻲ در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻣﺪاوم ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﺗﻌﻤﻴﺮ راه ﻣﻮﻗﺖ و ﺑـﺎﻻﺧﺮه ﺷـﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻠـﻲ ﻓـﺮق‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري)‪ : (T‬در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻗﺒﻞ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻛﺎﻣﻠﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اداﻣﻪ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﺟﺎﻣﻊ در ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻳﻚ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫در ﻛﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 1500‬ﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ درﻳﺎ ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ ﻳﻚ ﻧﻮع ﺧﺎك رﺳﻲ ﻣﺎﺳﻪدار و ﻛﻮﺑﻴﺪن آن ﺑﺎ ﻏﻠﺘـﻚ از ﻳـﻚ اﺳـﻜﺮﻳﭙﺮ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ‪:‬‬
‫ﺗﺮاﻛﺘﻮر اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﭘﺮ ‪ 15‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﺷﻴﺐ ‪ 20/5 ، 3:1‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وزن ﺧﺎﻟﺺ دﺳﺘﮕﺎه اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ‪ 27000‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم اﺳﺖ‪.‬‬
‫وزن ﺑﺮ روي ﻣﺤﻮر ﻣﺘﺤﺮك ‪:‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻟﻲ ‪ 17000‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم و در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺮ ‪ 70%‬وزن ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎك رﺳﻲ ﻣﺎﺳﻪ دار‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮرم ‪ ،33%‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ‪ 1800‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ ‪ 50‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮ ﺗﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺿﺮﻳﺐ اﺻﻄﻜﺎك ﻛﺸﺸﻲ ‪ 0/6‬اﺳﺖ‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن ﻛﺎر ‪ 80%‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ‪:‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ‪ : 1‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻛﻪ ﻣﺴﻄﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ‪ : 2‬ﺳﺮاﺷﻴﺐ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 300‬ﻣﺘﺮ و ﺷﻴﺐ ‪ 4%‬ﺳﺮﭘﺎﻳﻴﻨﻲ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ‪ : 3‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﺎر ﻛﻪ ﻣﺴﻄﺢ اﺳﺖ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ‪ : 4‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺑﺎرﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 300‬ﻣﺘﺮ وﺷﻴﺐ ‪ 4%‬ﺳﺮﺑﺎﻻﻳﻲ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ‪ : 5‬ﻣﺤﻞ دور زدن در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎرﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻣﺴﻄﺢ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 80‬ﻣﺘﺮ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪100‬‬

‫ﺟﺪول زﻳﺮ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ وﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ در دﻧﺪهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪:‬‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ )‪(kg‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ)‪(km/h‬‬ ‫دﻧﺪه‬
‫‪14740‬‬ ‫‪2/4‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪10300‬‬ ‫‪3/5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪6800‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪4660‬‬ ‫‪7/4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪3700‬‬ ‫‪9/5‬‬ ‫‪5‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ را در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺪﺳﺖ آورده و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آن ﻣﺪت زﻣﺎن ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري را ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﻧﻤـﻮده و‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻲزﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ وزن ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‪:‬‬ ‫‪-‬‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻨﻜﻪ از ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬ ‫‪-‬‬
‫) ‪٢٠/٥(m ٣ ) * ١٨٠٠(kg/m ٣‬‬
‫=وزن ﺑﺎر‬ ‫‪=36/9 ton‬‬
‫‪١٠٠٠‬‬
‫‪=36/9+27=63/9 ton‬وزن ﺧﺎﻟﺺ‪+‬وزن ﺑﺎر= وزن ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‬
‫‪ =17 ton‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻟﻲ ‪ :‬وزن ﺑﺮ روي ﻣﺤﻮرﻣﺘﺤﺮك‬ ‫‪ =0/7*63/9=44/73 ton‬در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺮ‬
‫‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻞ‪:‬‬
‫ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد‬ ‫‪ =-40‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ ﺷﻴﺐ ‪-4%‬‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬ ‫‪ =+40‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ ﺷﻴﺐ ‪+4%‬‬

‫‪ 50-40=10‬ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ‪+‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ=ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻞ‬ ‫‪ 50+40=90‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫‪ 50+0=50‬دور زدن‬
‫دور زدن‬ ‫‪ =0‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ ﺷﻴﺐ ‪0%‬‬
‫‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ ﻻزم زﻳﺮ ﭼﺮخﻫﺎ ‪:‬‬
‫‪ 10*63/9=639kg‬ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد‬
‫وزن * ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻞ= ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ ﻻزم زﻳﺮﭼﺮخﻫﺎ‬ ‫‪ 90*27=2430kg‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫‪ 50*27=1350kg‬دور زدن‬
‫‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖ از ﻧﻈﺮ اﺻﻄﻜﺎك‪:‬‬
‫‪ =17000*0/6=10200kg‬ﺧﺎﻟﻲ‬
‫‪ =44730*0/6=26840kg‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﺎر‬
‫ﭼﻮن ﺣﺪاﻗﻞ اﺻﻄﻜﺎك ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﻫﻤﻴﺸﻪ از ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸـﻲ ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺑﻴﺸـﺘﺮ اﺳـﺖ‪ .‬اﺻـﻄﻜﺎك در اﻳـﻦ ﻣـﻮرد ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪101‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫اﺛﺮ ارﺗﻔﺎع ﺑﺮ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ ‪ :‬ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﻘﻠﻴـﻞ ﻣﻌـﺎدل ‪ 3‬درﺻـﺪ ﻛـﺎﻫﺶ‬ ‫‪-‬‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ‪ 300‬ﻣﺘﺮ ازدﻳﺎد ارﺗﻔﺎع ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪٠/٠٣(١٥٠٠- ٣٠٠) * ١٠٠‬‬
‫= ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻘﻠﻴﻞ‬ ‫‪=12%‬‬
‫‪٣٠٠‬‬
‫ﻟﺬا ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻛﺸﺸﻲ داده ﺷﺪه در ﺟﺪول اﺻﻼح ﻣﻲﺷﻮد ) در ‪ 0/88‬ﺿﺮب ﻣﻲﮔﺮدد(‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲاﺻﻼحﺷﺪه )‪(kg‬‬ ‫ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ )‪(kg‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ )‪(km/h‬‬ ‫دﻧﺪه‬
‫‪12971‬‬ ‫‪14740‬‬ ‫‪2/4‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪9064‬‬ ‫‪10300‬‬ ‫‪3/5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪5984‬‬ ‫‪6800‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪4100‬‬ ‫‪4660‬‬ ‫‪7/4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪3256‬‬ ‫‪3700‬‬ ‫‪9/5‬‬ ‫‪5‬‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺮﻋﺖ در ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ از ﻋﻤﻠﻴﺎت‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ ﻻزم در زﻳﺮ ﭼﺮخﻫـﺎ ﻛـﻪ در ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﻗﺒـﻞ ﺑﺪﺳـﺖ آﻣـﺪ و‬ ‫‪-‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ آن ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ اﺻﻼح ﺷﺪه دارﻳﻢ‪:‬‬
‫)‪ 9/5(km/h‬ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد‬ ‫در دﻧﺪه ‪5‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ‬ ‫)‪ 7/4(km/h‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬ ‫در دﻧﺪه ‪4‬‬
‫)‪ 9/5(km/h‬دور زدن‬ ‫در دﻧﺪه ‪5‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت )‪ : (T‬ﺑﺎ ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺳﺮﻋﺖﻫﺎي اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ از ﻣﺴﻴﺮ ﻋﻤﻠﻴـﺎت در ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﻗﺒـﻞ‬ ‫‪-‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﻣﻲﺗﻮان زﻣﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري را ﺑﺪﺳﺖ آورد ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از زﻣﺎنﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ) .‬زﻣـﺎنﻫـﺎي ﺛﺎﺑـﺖ در‬
‫اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﻳﻚ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺧﺎص ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ(‪:‬‬

‫ﺑﺎرﮔﻴﺮي‬ ‫‪0/8min‬‬
‫ﺣﻤﻞ‬ ‫‪٣٠٠* ٦٠‬‬
‫=‬ ‫‪=1/9min‬‬
‫زﻣﺎنﻫﺎي‬ ‫ﻣﻮاد‬ ‫‪٩/٥ * ١٠٠٠‬‬
‫زﻣﺎنﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﺎﻧﻮر و ﺗﺨﻠﻴﻪ‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﻴﺮ‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬ ‫‪٣٠٠* ٦٠‬‬
‫‪0/6 min‬‬ ‫=‬ ‫‪=2/4min‬‬
‫‪٧/٤ * ١٠٠٠‬‬
‫ﺷﺘﺎبﮔﻴﺮي‬ ‫دور زدن‬ ‫‪٨٠* ٦٠‬‬
‫‪0/5 min‬‬ ‫=‬ ‫‪=0/5Min‬‬
‫‪٩/٥ * ١٠٠٠‬‬
‫ﻣﻌﻄﻠﻲ و زﻣﺎن‬
‫ﻻزم ﺑﺮاي ﻗﺮار‬ ‫‪0/6 min‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﺤﻞ‬

‫‪ =7/3min‬زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻐﻴﺮ‪ +‬زﻣﺎنﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ= ﺣﺠﻢ ﻛﻞ زﻣﺎن ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري )‪(T‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ‪:‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪C * E *٦٠ ٢٠/٥ * ٠/٨ * ٦٠‬‬
‫=‪Q‬‬ ‫=‬ ‫)‪=101/35 (m٣/hr‬‬
‫‪T*f‬‬ ‫‪٧/٣ * ١/٣٣‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪102‬‬

‫‪ -‬ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﻤﻜﻲ‪:‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻً اﺳﻜﺮﻳﭙﺮﻫﺎ ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻛﺎرﻛﺮد ﺑﻬﻴﻨـﻪ و ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣـﺎﻛﺰﻳﻤﻢ اﺣﺘﻴـﺎج ﺑـﻪ ﺗﺮاﻛﺘـﻮر ﻛﻤﻜـﻲ دارﻧـﺪ‪ .‬روشﻫـﺎي اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺗﺮاﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﺗﺮاﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻻزم و ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﺨﺎرج ﻛﺎر اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺮح داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻪ روش اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﻤﻜﻲ در ﺷﻜﻞ‪ 17-3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬روش ﺷﻤﺎره ‪ 1‬از ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎ ﻛﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻳﺮا ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺑﻴﻦ ﻧﻘﺎط ﺑﺎر زدن ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫روشﻫﺎي ‪ 2‬و ‪ 3‬داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻳﻜﺴﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب روش ﺗﺎﺑﻊ ﻃﻮل ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺣﻔﺎري و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ اﻣﻜـﺎن ﻳﺎﻋـﺪم اﻣﻜـﺎن‬
‫ﺣﺮﻛﺖ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ در دو ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻫﻢ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻔﺎري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -17-3‬روﺷﻬﺎي ﺑﺎرﮔﻴﺮي اﺳﻜﺮﻳﭙﺮﻫﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﻤﻜﻲ‬

‫ﺳﻴﻜﻞ ﻛﻠﻲ ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺪت زﻣﺎنﻫﺎي ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﻳﺮ‪:‬‬
‫زﻣﺎن اﻧﺘﻘﺎل‪ +‬زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ ‪ +‬زﻣﺎن ﺷﺘﺎﺑﺪﻫﻲ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ‪ +‬زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي = ﺳﻴﻜﻞ ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﻤﻜﻲ‬
‫زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻋﺒﺎرت از زﻣﺎن ﻻزم ﺟﻬﺖ ﺑﺎرﮔﻴﺮي اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻣﺎن ﺷﺘﺎبدﻫﻲ ﺑﻪ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﺮاﻛﺘـﻮر‬
‫ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎرﮔﻴﺮي اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ آن ﺑﻪ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﻛﻤـﻚ ﻛﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺷـﺘﺎب ﻻزم را‬
‫ﺟﻬﺖ ﺧﺮوج از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻔﺎري ﻛﺴﺐ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﻤﻜﻲ ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﺗﻤﺎس ﺑـﺎ اﺳـﻜﺮﻳﭙﺮ و‬
‫آﻏﺎز ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺗﺮاﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ ﻻزم ‪:‬‬
‫ﺗﻌﺪاد اﺳﻜﺮﻳﭙﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺳﺮوﻳﺲ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ )ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻴﭽﮕﺎه اﺳﻜﺮﻳﭙﺮي ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﻤﻜﻲ ﻣﻌﻄﻞ ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪(.‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺍﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‬ ‫ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎﺭ‬
‫= ﺗﻌﺪاد اﺳﻜﺮﻳﭙﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﻤﻜﻲ ﺳﺮوﻳﺲ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‬
‫ﺗﺮﺍﻛﺘﻮﺭ ﻛﻤﻜﻲ‬ ‫ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎﺭ‬
‫‪103‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﺎ ﻳﻚ رﻗﻢ اﻋﺸﺎر ﮔﺮد ﮔﺮدد و ﺳﭙﺲ در راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻜﺎر رود ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﺗﺮاﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﻳﻚ‬
‫ﮔﺮوه اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫=ﺗﻌﺪاد ﺗﺮاﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ ﻻزم‬ ‫م‬ ‫ﺗﻌﺪاد اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‬

‫ﺗﻌﺪاد اﺳﻜﺮﻳﭙﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﻤﻜﻲ ﺳﺮوﻳﺲ‬

‫در زﻳﺮ ﻣﺜﺎﻟﻲ اراﺋﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و در آن ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻌﺪاد ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻻزم ﺑﺮاي ﻳﻚ ﮔﺮوه اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‪ ،‬روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻧﻴﺰ ﺷﺮح داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻌﺪاد ﺗﺮاﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﮔﺮوه ‪ 6‬ﺗﺎﻳﻲ از اﺳﻜﺮﻳﭙﺮﻫﺎ‪ .‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎر ﻧﻈﻴﺮ ﺷﺮاﻳﻂ داده ﺷﺪه در ﻣﺜﺎل ﻗﺒﻞ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري ﻫﺮ ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﻤﻜﻲ ‪ 1/2‬دﻗﻴﻘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺪول زﻳﺮ ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻠﻴﺎت را ﺑﺮاي ﻧﺎوﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت داده ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑـﺮاي واﺣـﺪ ﺣﺠـﻢ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎرج )رﻳﺎل ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ(‬ ‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت و ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ‬
‫‪500,000‬‬ ‫اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ )‪ 6‬دﺳﺘﮕﺎه(‬
‫‪400,000‬‬ ‫ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﻤﻜﻲ‬
‫‪150,000‬‬ ‫ﮔﺮﻳﺪر)‪ 1‬دﺳﺘﮕﺎه(‬
‫‪200,000‬‬ ‫ﻏﻠﺘﻚ )‪ 1‬دﺳﺘﮕﺎه(‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪٧/٣‬‬
‫= ﺗﻌﺪاد اﺳﻜﺮﻳﭙﺮﻫﺎ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺗﺮاﻛﺘﻮر‬ ‫‪=6/08‬‬
‫‪١/٢‬‬
‫‪ = ٦‬ﺗﻌﺪاد ﺗﺮاﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬ ‫)ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﺮد ﺷﻮد( ‪=0/98‬‬
‫‪٦/٠٨‬‬
‫رﻳﺎل‬
‫‪ = ٦ * ٥٠٠٠٠٠+١* ٤٠٠٠٠٠+١٥٠٠٠٠+ ٢٠٠٠٠٠ =6166/7‬ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻠﻴﺎت ﮔﺮوه ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫‪٦ * ١٠١/٣٥‬‬ ‫‪m٣‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪104‬‬

‫‪ -5-3‬ارﺗﺒﺎط ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻫﻤﻜﺎر ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺧﺎﻛﻲ‬

‫از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻚ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻌﻤـﻮﻻً در ﻳـﻚ ﮔـﺮوه ﺑـﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺤﻮه ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﺿﺮوري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﺑﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ‬
‫در ﮔﺎم ﻫﺎي ﭘﺎﻛﺴﺎزي‪ ،‬ﺳﺴﺖ ﻛﺮدن زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺧﺎﻛﺒﺮداري‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮاد ﺣﻔﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮ ﺳﺎزي و ﺗﺮاﻛﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺮ‬
‫ﻳﻚ از اﻳﻦ ﮔﺎم ﻫﺎ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺧﺎص اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻤﺰﻣـﺎن و واﺑﺴـﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻫﻤﻜﺎر از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻌﺪي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪،‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ و ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﺮدن ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ اﻣﺮي ﺿﺮوري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎ ذﻛﺮ دو ﻣﺜﺎل ﺑﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ روﻧـﺪ ﺑﺮﺧـﻮرد ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻫﻤﻜﺎر و ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت زﻳﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺸﺮوح را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ را ﺗﺨﻤـﻴﻦ‬
‫ﺑﺰﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات‪:‬‬
‫‪11‬‬ ‫اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﭼﺮخ ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ‪) ٦٣١E‬ﻛﺎﺗﺮﭘﻴﻼر(‬
‫‪1‬‬ ‫ﻏﻠﻄﻚ ‪) ٨٢٥ C‬ﻛﺎﺗﺮﭘﻴﻼر(‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت رس ﻣﺎﺳﻪدار ﻣﺮﻃﻮب‪:‬‬

‫‪kg‬‬
‫‪(BCM) 1770‬‬ ‫ﭼﮕﺎﻟﻲ دﺳﺘﺨﻮرده )ﻛﻨﺪه ﻧﺸﺪه(‬
‫‪m٣‬‬
‫‪0/85‬‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ‬
‫‪1/25‬‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم‬
‫‪0/5‬‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ ﻛﺸﺶ‬
‫‪ 2300‬ﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ درﻳﺎ‬ ‫ارﺗﻔﺎع‬
‫‪50/60‬‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ راﻧﺪﻣﺎن‬

‫ﺷﻜﻞ‪ – 18-3‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺷﻴﺐ زﻣﻴﻦ‬

‫‪ -1‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ وزن ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ‪:‬‬

‫اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ‬ ‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻛﻨﺪه ﻧﺸﺪه * )‪(LCM‬ﻇﺮﻓﻴﺖ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم‬
‫‪٢٤ * ١٧٧٠‬‬
‫=‬ ‫‪34000‬‬ ‫وزن ﺧﺎك ‪kg‬‬
‫‪١,٢٥‬‬
‫‪105‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫‪40000‬‬ ‫وزن دﺳﺘﮕﺎه ﺧﺎﻟﻲ‪kg‬‬

‫‪74000‬‬ ‫وزن ﻛﻞ ‪kg‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ ﺣﺪ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ ‪:‬‬
‫‪0/54‬‬ ‫درﺻﺪ وزن روي ﻣﺤﻮر ﻣﺘﺤﺮك در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺮ‬
‫‪0/69‬‬ ‫درﺻﺪ وزن روي ﻣﺤﻮر ﻣﺘﺤﺮك در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻟﻲ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﻛﺸﺶ * وزن ﻛﻞ* درﺻﺪ وزن روي ﻣﺤﻮر ﻣﺘﺤﺮك = ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ‬
‫‪0/54*74000 * 0/5 = 19980kg‬‬ ‫ﭘﺮ‬
‫‪0/69*40000*0/5 =13800 kg‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻲ‬
‫‪ -3‬ﺿﺮﻳﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﺄﺛﻴﺮ ارﺗﻔﺎع ‪:‬‬
‫اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ‪٦٣١E‬‬ ‫‪%100‬‬
‫ﻏﻠﻄﻚ ‪٨٢٥C‬‬ ‫‪%94‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻞ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻟﻐﺰش ﭼﺮخ روي ﺧﺎك و زﻣﺎن رﻓﺖ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻞ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ ‪:‬‬
‫‪kg‬‬
‫‪secA : ١٠٠‬‬ ‫‪* ٧٤ = ٧٤٠٠‬‬ ‫‪kg‬‬ ‫ﻏﻠﺘﺶ‬
‫‪ton‬‬

‫‪kg‬‬
‫‪secB : ٤٠‬‬ ‫‪* ٧٤ = ٢٩٦٠‬‬ ‫‪kg‬‬ ‫ﻏﻠﺘﺶ‬
‫‪ton‬‬

‫‪kg‬‬
‫‪secC : ٤٠‬‬ ‫‪* ٧٤ = ٢٩٦٠‬‬ ‫‪kg‬‬ ‫ﻏﻠﺘﺶ‬
‫‪ton‬‬

‫‪kg‬‬
‫‪١٠‬‬ ‫‪* ٧٤ * ٪٤ = ٢٩٦٠‬‬ ‫‪kg‬‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ‬
‫‪ton‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮع‬ ‫‪5920‬‬

‫‪kg‬‬
‫‪secD : ١٠٠‬‬ ‫‪* ٧٤ = ٧٤٠٠‬‬ ‫‪kg‬‬ ‫ﻏﻠﺘﺶ‬
‫‪ton‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ‪ 7400‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻮﺟـﻮد در ﺣﺎﻟـﺖ ﺑـﺎرﮔﻴﺮي‬
‫ﺷﺪه ‪ 19980‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻣﻜﺎن ﻟﻐﺰش ﭼﺮخ روي ﺧﺎك در زﻣﺎن رﻓﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن رﻓﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎ‪:‬‬

‫‪secA : 0/6‬‬

‫‪secB : ١‬‬

‫‪secC : ١/٢‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪106‬‬

‫‪secD : ٠/٦‬‬

‫‪٣/٤ min‬‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ از ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﺐ ﻣﻮﺛﺮ و وزن ﭘﺮ )زﻳﺮا ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﺣﺎﻟﺖ رﻓﺖ ﭘﺮ اﺳﺖ( از ﺷﻜﻞ ‪ ،19-3‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﻫﺮ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه و از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻃﻮل ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه زﻣﺎن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﻃﻲ ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣـﻲآﻳـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﻗﻄﻌﻪ ‪ A‬در ﺷﻜﻞ ‪ 19-3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -19-3‬ﻧﻤﻮدار اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﻣﺪل‪ 631 G‬ﻛﺎﺗﺮﭘﻴﻼر‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ زﻣﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه‪ ،‬زﻣﺎن ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ ﺑﻮده‪ ،‬زﻳﺮا زﻣﺎﻧﻬﺎي ﺷﺘﺎﺑﮕﻴﺮي و ﻛﺎﻫﺶ ﺷـﺘﺎب در آن در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﻧﺸﺪه و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﭼﻨﺪان دﻗﻴﻖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -5‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ ﻛﻞ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻟﻐﺰش ﭼﺮخ روي ﺧﺎك و زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ‪:‬‬

‫‪secA = 100*40=4000 kg‬‬ ‫ﻏﻠﺘﺶ‬

‫‪secB = 40*40=1600 kg‬‬ ‫ﻏﻠﺘﺶ‬

‫‪secC = 40*40=1600 kg‬‬ ‫ﻏﻠﺘﺶ‬

‫‪-10*40*4=-1600 kg‬‬ ‫ﺷﻴﺐ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻞ ﺻﻔﺮ ﻣﻲﺷﻮد‬

‫‪secD = 100*40=4000 kg‬‬ ‫ﻏﻠﺘﺶ‬

‫‪107‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ ‪ 4000‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻮﺟﻮد در ﺣﺎﻟـﺖ ﺧـﺎﻟﻲ‬
‫‪ 13800‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻣﻜﺎن ﻟﻐﺰش ﭼﺮخ روي ﺧﺎك در زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺤﻨﻲ‪:‬‬

‫‪secD : ٠٫٤ min‬‬

‫‪secC : ٠٫٥٥ min‬‬

‫‪secB : ٠٫٨ min‬‬

‫‪secA : ٠٫٤ min‬‬

‫‪2/15‬‬ ‫‪min‬‬

‫‪ -6‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎنﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت‪:‬‬

‫‪ = 2/15+3/4=5/55 min‬زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ‬

‫زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي )ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد (‬ ‫‪= 0 /7 min‬‬

‫‪ = 0/7 min‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﻮر و ﭘﺨﺶ ﻣﻮاد)ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد(‬

‫‪6 /95min‬‬

‫‪ -7‬ﻛﻨﺘﺮل ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ و ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﻞ دﻫﻨﺪه‪:‬‬

‫)از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎﻓﻲ در دﺳﺘﺮس ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺎ از ﻓﺮﺿﻬﺎي زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ(‪.‬‬
‫‪ = 0/1 min‬زﻣﺎن ﺗﻨﻈﻴﻢ‬
‫زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ* ‪ = 1/4‬زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫‪ = 0/15 min‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﻮر‬
‫‪ +0/25=1/4*0/7+0/25=1/23 min‬زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ * ‪ = 1/4‬زﻣﺎن ﻛﻞ ﻻزم‬
‫ﺣﺎل از ﺗﻘﺴﻴﻢ زﻣﺎن ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ زﻣﺎن ﺗﻌﺪاد اﺳﻜﺮﻳﭙﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﻞ دﻫﻨـﺪه ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪٦/٩٥‬‬
‫=‪n‬‬ ‫‪= ٥/٦٥‬‬
‫‪١/٢٣‬‬
‫ﻫﺮ ﻛﺪام از ﺑﻮﻟﺪوزرﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ 5/65‬اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ را ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ دو ﺑﻮﻟﺪوزر ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ‪ 11‬اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ را ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ‬
‫ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪108‬‬

‫‪ -8‬ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ‪:‬‬

‫ﺩﻗﻴﻘﻪ‪٦٠‬‬
‫= ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري در ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫ﺳﻴﻜﻞ در ﺳﺎﻋﺖ ‪= 8/6‬‬
‫‪٦/٩٥‬‬

‫)‪ = 24 (LCM) / 1/25 =19/2 (BCM‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﻴﺮي در ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ‬

‫)‪ = 19/2*8/6=165 (BCM‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﻴﺮي در ﺳﺎﻋﺖ‬

‫‪٥٠‬‬
‫= ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺿﺮﻳﺐ راﻧﺪﻣﺎن‬ ‫)‪*165=137 (BCM‬‬
‫‪٦٠‬‬

‫)‪ = 11*137=1507 (BCM‬ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮوه ﻛﺎري‬

‫‪ -9‬ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺗﺮاﻛﻢ ‪:‬‬

‫‪ = 0/85*1507 = 1280 CCM‬ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮوه * ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ = ﻣﻴﺰان ﺗﺮاﻛﻢ‬

‫ﻣﺘﺮ ‪ =2/26‬ﻋﺮض ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻛﺮدن )‪(W‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‪/‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ‪ = 9/6‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻛﺮدن )‪(S‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ‪ =18‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﻳﻪ )‪(L‬‬
‫ﻣﺘﺮ ‪ =3‬ﺗﻌﺪاد ﻋﺒﻮر ﻻزم )‪(P‬‬

‫‪CCM‬‬ ‫‪W × S × L × ١٠ ٢/٢٦ * ٩/٦ * ١٨ * ١٠‬‬

‫= ﻣﻴﺰان ﺗﺮاﻛﻢ‬ ‫=‬ ‫‪=1302‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪P‬‬ ‫‪٣‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺧﺎك ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺷﺪه ﻛﻪ )‪ 1302 (CCM‬ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻏﻠﺘﻚ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﮔﺮوه ﻛﺎري ﻣﺎﺷـﻴﻦآﻻت‬
‫اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺧﺎك ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺷﺪة ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوه ﻫﻤﻜﺎر ‪ (CCM)1280‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮوه ﻛﺎري اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴـﺪا ﻛﻨـﺪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻏﻠﺘﻚ ﻣﻮﺟﻮد ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﻤﻜﺎر از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺷـﺪه را از ﻟﺤـﺎظ‬
‫ﻛﻔﺎﻳﺖ ﺗﻌﺪاد و ﺣﺠﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬در ﻣﺜﺎﻟﻬﺎي دﻳﮕﺮي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻻزم ﻣﺮﺗﺒﻂ را اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻳﻚ ﻟﻮدر ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﺎم ‪ ١٫٥ m٣‬داراي ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ 80‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎﻋﺖ و راﻧﺪﻣﺎن ‪ 0/75‬اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎﻣﻴﻮنﻫـﺎي‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺳﺮوﻳﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ از اﻳﻦ ﻟﻮدر داراي ﻇﺮﻓﻴﺖ ‪ 3‬و‪ 4/5‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت داده ﺷﺪه در زﻳﺮ‪،‬‬
‫ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻛﺎﻣﻴﻮن و ﺑﺎ ﭼﻪ ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﻣﺨﺎرج ﺑﺎرﮔﻴﺮي و ﺣﻤﻞ ﻛﻤﻴﻨﻪ ﮔﺮدد‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪ -‬ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻟﻮدر ‪ 30000‬ﺗﻮﻣﺎن در ﺳﺎﻋﺖ‬
‫‪ -‬ارﻗﺎم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺎﻣﻴﻮنﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﺳﻔﺮ )ﺳﺎﻋﺖ(‬ ‫ﻣﺨﺎرج )ﺗﻮﻣﺎن در ﺳﺎﻋﺖ(‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻛﺎﻣﻴﻮن )ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ(‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪15000‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪0/53‬‬ ‫‪20000‬‬ ‫‪4/5‬‬
‫‪109‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫‪٣‬‬
‫= ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻛﺎﻣﻴﻮن ‪ 3‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺒﻲ‬ ‫‪=0/0375hr‬‬
‫‪٨٠‬‬
‫‪٤,٥‬‬
‫= ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي ﻛﺎﻣﻴﻮن ‪ 4/5‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺒﻲ‬ ‫‪=0/05625hr‬‬
‫‪٨٠‬‬
‫‪٠/٠٣٧٥ +٠/٥‬‬
‫= ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻣﻴﻮنﻫﺎي ‪ 3‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺒﻲ‬ ‫‪=14 /33‬‬
‫‪٠/٠٣٧٥‬‬
‫‪٠/٠٥٦٢٥ +٠/٥٣‬‬
‫= ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻣﻴﻮنﻫﺎي ‪ 4/5‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺒﻲ‬ ‫‪=10/42‬‬
‫‪٠/٠٥٦٢٥‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ 14‬ﻛﺎﻣﻴﻮن ‪ 3‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬
‫‪ = 14/(14/33)*0/75*80 = 58/62‬ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ‬

‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت در ﺟﺪول زﻳﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻠﻴﺎت )ﻣﺨﺎرج ﻛﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ(‬ ‫ﻣﺨﺎرج ﻛﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫اﻧﺪازه‬
‫ﺗﻌﺪاد‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫)ﺳﺎﻋﺖ‪/‬ﺗﻮﻣﺎن(‬ ‫)‪(m٣/hr‬‬ ‫ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ‬
‫‪4094/17‬‬ ‫‪240000‬‬ ‫‪58/62‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪6500‬‬ ‫‪390000‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3994/44‬‬ ‫‪230000‬‬ ‫‪57/58‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪4/5‬‬
‫‪4166/67‬‬ ‫‪250000‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪4/5‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ 10‬ﻛﺎﻣﻴﻮن ‪ 4/5‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺟﻮاب ﺑﻬﻴﻨﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ = 57/58 m٣/hr‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻌﺎدل‬

‫‪ -6-3‬ارﺗﺒﺎط ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬

‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﺟﺮاﻳﻲ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﭘﺮوژه و اﻧﺘﺨﺎب ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎوﮔﺎن ﻣﺎﺷـﻴﻦآﻻت‬
‫ﺷﺮح داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻛﺎري ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت و اﺛﺮ آن روي زﻣﺎن آن ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ آن ﺑﺮاي ﻳﻚ‬
‫ﭘﺮوژه ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻳﻚ واژه ﻛﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮاﺣﻞ و اﻫﺪاف آن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬روﻧﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ اﺻـﻞ‬
‫در ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺿﻌﻴﻒ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ‪ 50‬درﺻـﺪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪهاﻧﺪ‪ .‬در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﺗﺠﺮﺑـﻪ و روﺷـﻬﺎي ﺳـﻨﺘﻲ ﺑـﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺳـﻬﻢ را در‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﺎرﭼﻮبﻫﺎﻳﻲ ﭘﺎﻳـﻪاي را‪ ،‬ﻧـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺑﺮاي ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺎراﻳﻲ آن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻳﻚ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻧﻈﺎمﻣﻨـﺪ ﻓـﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻳـﻚ‬
‫ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان رﻓﺘﺎر ﭘﺮوژه ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان را ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري آن ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر‬
‫ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺪل رﻳﺎﺿﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻛﻪ در ﺑﺮدارﻧﺪه ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﺪل رﻳﺎﺿـﻲ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪110‬‬

‫ﺑﻪ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮي ﻋﺪدي ﺑﺮاي ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي رﻓﺘﺎري ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ را ﻣﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﭼﻬـﺎر‬
‫ﺳﺌﻮال زﻳﺮ ﻣﻄﺮح ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭼﻪ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺗﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮﻓﺖ؟‬
‫‪ -2‬اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﭼﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دارﻧﺪ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﺤﺪود ﻛﻨﻨﺪه آﻧﻬﺎ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪ -3‬ﭼﻪ ﻣﻌﻴﺎري ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﻮﺑﻲ ﻳﺎ ﺑﺪي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎ وﺟﻮد دارد؟‬
‫‪ -4‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت را ﮔﺮﻓﺖ؟‬
‫ﺳﻮاﻻت ﺑﺎﻻ روش ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺟﻮاب دادن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺌﻮاﻻت ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ﻛـﺎﻓﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺧﻮب )ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎر ﻛﺎراﻳﻲ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺎﺑﻌﻲ از اﻳﻦ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم روش ﺣﻞ ﻣﺪل( دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ روش ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣـﺪل رﻳﺎﺿـﻲ‪ ،‬ﻛـﻪ‬
‫ﻫﺮﻳﻚ از ﻣﺮاﺣﻞ آن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺳﺌﻮال اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺎﻻ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪ .‬اﻛﻨـﻮن ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ اﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ در ﭘـﺮوژهﻫـﺎي‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫در ﻫﺮ ﭘﺮوژه ﺳﺎﺧﺖ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﻗﻴﺪ ﻫﺪف‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬زﻣﺎن و ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﻗﻴﻮد ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻫﺮ ﻳﻚ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ در دﻳﮕﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﭘﺮوژه ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﻤـﻮﻻً داراي‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻳﻚ ﭘﺮوژه ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻛﻪ در آن ﻫﺪف ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮداﺷﺖ ﺧﺎك‪ ،‬ﺟﺎﺑﺠـﺎﻳﻲ آن‪ ،‬رﻳﺨـﺘﻦ و اﻧﺠـﺎم ﻋﻤﻠﻴـﺎت روي‬
‫ﺧﺎك رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮ ﭘﺮوژه ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در دراز ﻣﺪت و ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﻨﺪ ﺗـﺎ ﻣﻨـﺎﺑﻊ در ﻣﻮﻗـﻊ‬
‫ﻧﻴﺎز در دﺳﺘﺮس ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و ﻣﺼـﺎﻟﺢ ﺗﻘﺴـﻴﻢ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺧـﺎﻛﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﭘﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﻳﻚ ﭘﺮوژه ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ از ﻧﺮخ ﺗﻮﻟﻴﺪ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬در ﻋﻤـﻞ ﻫﻤـﻮاره‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎران در آﻣﺎده و ﻣﻬﻴﺎ ﻛﺮدن ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﺤﺪودﻳﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻛﻤﺒﻮد اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺛﺮي در ﺷﺮوع‪ ،‬اﻧﺠﺎم و ﺗﻜﻤﻴﻞ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺒﺐ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﻣﺪت ﭘﺮوژه ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺪت ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻳـﻚ ﭘـﺮوژه ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺧـﺎﻛﻲ ﻫـﺪف‬
‫اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻛﺮدن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻠﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺻﺤﻴﺢ از ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ اﺑﺘﺪا ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت و ﻣﺠﻬﻮﻻت ﻣﺴﺎﻟﻪ را‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺠﻢ ﻛﻠﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﭘﺮوژه‪ ،‬ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﭘﺮوژه ﻃﻲ آن زﻣﺎن ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺑﺮﺳﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻌـﺪاد و‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻛﻠﻴﻪ ﻧﺎوﮔﺎن ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان از آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﭘﺮوژه اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﺎوﮔﺎن‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺠﻬﻮل ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي دﻗﻴﻖ اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ ﺣﺠﻤﻲ از ﺧـﺎك از ﻛﺠـﺎ ﺑـﻪ ﻛﺠـﺎ ﺗﻮﺳـﻂ ﭼـﻪ‬
‫ﻧﺎوﮔﺎﻧﻲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ اﻧﺪرﻛﻨﺶ اﺣﺠﺎم و روﺷﻬﺎي اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺧـﺎﻛﻲ ﺑـﺎ ﻣﺎﺷـﻴﻦآﻻت‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ و اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﻴﻨﻪ آﻧﻬﺎ از ﻟﺤﺎظ ﻧﻮع‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ و ﺗﻌﺪاد ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ دو روش ﻣﺮﺳﻮم ﺑـﺮاي ﺣـﻞ اﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫‪111‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫‪ -1-6-3‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺧﻄﻲ‬

‫ﻳﻜﻲ از راهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ آن ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ را ﻣﺪل ﻧﻤﻮده و ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻗﻴﻮد‪ ،‬ﻣﺪل ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه را ﺑﻪ واﻗﻌﻴـﺖ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﺪل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺧﻄﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎﻳﻲ در اﺳﺘﻔﺎده از دﻳﺎﮔﺮام اﻣـﺮوزه اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣـﺪل ﺧﻄـﻲ در‬
‫اﺧﺘﺼﺎص ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳـــﺘﻔﺎده از ﻣـــﺪل ﺧﻄـــﻲ ﺑـــﺮاي ﭘـــﺮوژهﻫـــﺎي ﻋﻤﻠﻴـــﺎت ﺧـــﺎﻛﻲ اﺑﺘـــﺪا ﺗﻮﺳـــﻂ ) ‪(Stark and Nicholls ١٩٧٢‬‬
‫ﭘﻴﺸــــﻨﻬﺎد ﺷــــﺪ و ﺑﻌــــﺪﻫﺎ ﺗﻮﺳــــﻂ ) ‪ ( Easa ١٩٨٨ ) ،(Nandgaonkar ١٩٨١) ، (Mayer and Stark ١٩٨١‬و‬
‫)‪ Jayawardane and Harris(١٩٩٠‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎر ﻛﺎراﻳﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي و رواﺑـﻂ ﺑـﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫـﺎي ﺗﺼـﻤﻴﻢ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ ﺳﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ اﺻﻠﻲ ﻫﺮ ﻣﺪل ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي )از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺪﻟﻬﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺧﻄﻲ( ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳـﺰي ﺧﻄـﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ را‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺼﻮرت رﻳﺎﺿﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ‪ f = iN=١ ∑ ai xi‬را ﺑﻪ ازاي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ‪ Xi‬و‪ i=١,…,N‬و ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ ﻛﻤﻴﻨﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪g i = Σ iN=١b ji xi ≥ C j‬‬ ‫‪j=١,…,M١‬‬
‫‪h j = Σ iN=١b ji xi ≤ C j‬‬ ‫‪j=M١+١,…,M‬‬
‫‪xi ≥ ٠‬‬ ‫‪i=١,…,N‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ‪ f‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺧﻄﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ آن را ﺑﻪ ازاي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ‪ xi‬ﻛﻤﻴﻨﻪ ﻧﻤﻮد و ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﺎﺑﻊ ﻫﺪف ﻳﺎ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﺰﻳﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺿﺮاﻳﺐ ‪ aj‬ﺛﺎﺑﺖﻫﺎﻳﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪاي ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺑﻴﺸﻴﻨﻪﺳﺎزي ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﺎﺷﺪ در اﻳـﻦ ﺻـﻮرت ﺑـﻪ ﺳـﺎدﮔﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻟﻪاي از ﻧﻮع ﻛﻤﻴﻨﻪﺳﺎزي ﺗﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮي ﭼﻮن ‪ f١‬ﻛﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ) ‪ (-f‬اﺳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮد‪ .‬اﻛﻨـﻮن اﻳـﻦ ﻣـﺪل را ﺑـﺮاي ﻳـﻚ‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻫﺪف روش ﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺧﻄﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺑﻬﻴﻨﻪﺳﺎزي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﺪاﻗﻞ ﻛـﺮدن ﻫﺰﻳﻨـﻪ و ﻳـﺎ ﺣـﺪاﻛﺜﺮ‬
‫ﻛﺮدن ﺳﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در آن ﻣﺪت زﻣﺎن ﻛﻞ ﭘﺮوژه ﻧﻴﺰ دﺧﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻬﻴﻨﻪﺳﺎزي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ در ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺎﻫﺮاهﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﻛﻲ و‬
‫دﻳﮕﺮ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ در ﺗﺨﻤﻴﻦ دﻗﻴﻖ ﻋﻤﻠﻴﺎت و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﻴﺮوزي در ﻣﻨﺎﻗﺼﻪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻧﻤﻮدن‬
‫ﺳﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب دﻗﻴﻖ ﻣﻌﺎدن ﻗﺮﺿﻪ و دﭘﻮ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و ﭘﺨﺶ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻮاد ﺑﻪ وﺿﻮح در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻻزم ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋـﻼوه‬
‫ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﭼﻮن ﺿﺮاﻳﺐ ﺗﻮرم و اﻧﻘﺒﺎض ﺧﺎك‪ ،‬اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدن دﭘﻮ و ﻗﺮﺿﻪ‪ ،‬درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺮاﻛﻢ در ﻻﻳﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬و وﺟـﻮد‬
‫ﻻﻳﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺎك در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺪﻟﻬﺎي ﺧﻄﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺪل ﻧﻴﺰ داراي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻫﺪف و ﻗﻴﺪﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢ در اﻳﻦ ﻣﺪل‬
‫اﺣﺠﺎم ﺧﺎك ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪه ﺑﻴﻦ دو ﻗﻄﻌﻪ ‪ i‬و ‪ j‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ xij‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪) .‬در اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ ﻣـﻲﺧـﻮاﻫﻴﻢ‬
‫ﺧﺎك را از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺎﻛﺒﺮداري ‪ i‬ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي ‪ j‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدن دﭘﻮ ‪ d‬و ﻗﺮﺿﻪ ‪ b‬ﻧﻴـﺰ‬
‫وﺟﻮد دارد‪(.‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻫﺪف در اﻳﻦ ﻣﺪل ﺣﺪاﻗﻞ ﻛﺮدن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻠﻲ ﭘﺮوژه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ از ﺿﺮب اﺣﺠـﺎم ﺟﺎﺑﺠـﺎ ﺷـﺪه ﺑـﻴﻦ ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬
‫ﺧﺎﻛﺒﺮداري و ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي در ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ اﻳﻦ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺎوﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻞ اﻧﺘﻘﺎل را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻻﻳﻪﻫـﺎي‬
‫ﺧﺎك ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي و ﺧﺎﻛﺒﺮداري و ﻣﻴﺰان ﺗﺤﻜﻴﻢ ﺧﺎك در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي ﺑﺴﺘﮕﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪112‬‬

‫ﻗﻴﺪﻫﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺪل اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻗﻴﻮد ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﺣﺠﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮداﺷﺖ ﺧﺎك در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺎﻛﺒﺮداري و ﻗﺮﺿـﻪ‪،‬‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﺣﺠﻢ ﻗﺎﺑﻞ رﻳﺨﺘﻦ ﺧﺎك در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي و دﭘﻮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻗﻴﻮد ﻣﻬﻢ در اﻳﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﻗﻴﺪ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﭘﺮوژه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺪت زﻣﺎن ﻛـﺎرﺑﺮد ﻫـﺮ ﻧﺎوﮔـﺎن در ﻣﻴـﺎن‬
‫ﻗﻄﻌﺎت ﻛﺎري ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻣﺪت زﻣﺎن ﭘﺮوژه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺸﻮد‪) .‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﻛﺎر ﻳﻚ ﻧﺎوﮔﺎن ﺑﻴﻦ دو ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻛﺎر اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه در آن‬
‫ﻗﺴﻤﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺎوﮔﺎن ﺑﺮاي آن ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ( ﺑﺨﺶ دوم ﻗﻴﺪ زﻣﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﺑﻴﻦ ﻫﺮ دو ﻗﻄﻌـﻪ‬
‫ﻛﺎري ﻣﻔﺮوض‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺪت زﻣﺎن ﻛﺎر ﻧﺎوﮔﺎﻧﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻴﻦ آن دو ﻗﻄﻌﻪ از ﻛﻞ ﻣﺪت ﭘﺮوژه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﻴﺪ زﻣﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ارﺿﺎ ﮔﺮدﻳﺪه و اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺎوﮔﺎن ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻗﻴﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻫـﺪف‬
‫ﻣﺪل ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻞ ﭘﺮوژه را ﻛﻤﻴﻨﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻗﻴﻮد دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﻣﺪل وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ در ﻣﺪل رﻳﺎﺿﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑـﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ‪:‬‬
‫ﺷﻤﺎره ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ از آﻧﻬﺎ ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﻣﻲﺷﻮد = ‪i‬‬ ‫ﺷﻤﺎره ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد = ‪j‬‬
‫ﺷﻤﺎره ﻧﺎوﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ = ‪n‬‬ ‫ﺷﻤﺎره ﻣﻌﺎدن ﻗﺮﺿﻪ ﻣﻮﺟﻮد در ﻋﻤﻠﻴﺎت = ‪b‬‬
‫ﺷﻤﺎره ﻣﻌﺎدن دﭘﻮ ﻣﻮﺟﻮد در ﻋﻤﻠﻴﺎت =‪d‬‬ ‫ﺣﺠﻢ ﺧﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﺑـﻴﻦ ﻗﻄﻌـﺎت ﺟﺎﺑﺠـﺎ ﻣـﻲﺷـﻮد )ﻣﺘﻐﻴـﺮ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ( =‪x‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪه ﺑﻴﻦ ﻗﻄﻌﺎت = ‪c‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻫﺪف ‪ :‬ﻣﻴﻨﻴﻤﻢ ﻛﺮدن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻠﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت‪:‬‬
‫) ‪min Z = Σi Σ j Σ nC (i, j , n).x(i, j , n) + Σi Σ d Σ nC (i, d , n).xd (i , j , n ) + Σb Σ j Σ nC (b, j , n).xB ( b , j , n‬‬
‫ﻛﻪ در آن ﻣﻘﺪار ‪ C‬ﺑﺮاي ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺧﺎك ﺑﻴﻦ ﻫﺮﻛﺪام از ﻗﻄﻌﺎت و ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮ ﻧﺎوﮔﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﺰا ﺑﺪﺳﺖ آﻣـﺪه )ﺟـﺰء اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻪ اﺳﺖ( و ﻋﺪدي ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻗﻴﺪ ‪ : 1‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺣﺠﻢ ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺮداﺷﺖ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ‪: i‬‬
‫اﮔﺮ ) ‪ Qc (i‬ﺣﺠﻢ ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﻻزم در ﻣﻘﻄﻊ ‪ i‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻘﻄﻊ ﺧﺎﻛﺒﺮداري ‪ i‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫) ‪Σ j Σ n x(i, j , n) + Σ d Σ n xD (i , j , n ) = Qc (i‬‬
‫‪ -‬ﻗﻴﺪ ‪ : 2‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺣﺠﻢ ﻻزم ﺑﺮاي رﻳﺨﺘﻦ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ‪: j‬‬
‫اﮔﺮ )‪ QF (j‬ﺣﺠﻢ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي ﻻزم در ﻣﻘﻄﻊ ‪ j‬و ‪ Sf‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم ﺧﺎك ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻘﻄﻊ ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي ‪ j‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫) ‪Σ i Σ n S f . x ( i , j , n ) + Σ b Σ n S f .x ( b , j , n ) = Q F ( j‬‬
‫‪ -‬ﻗﻴﺪ ‪ : 3‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺣﺠﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮداﺷﺖ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺮﺿﻪ ‪: b‬‬
‫اﮔﺮ )‪ QB (b‬ﺣﺠﻢ ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﻣﻤﻜﻦ در ﻣﻨﺒﻊ ﻗﺮﺿﻪ ‪ b‬ﺑﺎﺷﺪ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫) ‪Σ j Σ n x( d , j , n ) ≤ QB (b‬‬
‫‪ -‬ﻗﻴﺪ ‪ : 4‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺣﺠﻢ ﻗﺎﺑﻞ دﭘﻮ ﻛﺮدن در ﻣﻨﺎﺑﻊ دﭘﻮ ‪: d‬‬
‫اﮔﺮ )‪ QD(d‬ﺣﺠﻢ ﺧﺎﻛﺒﺮداري ﻣﻤﻜﻦ در ﻣﻨﺒﻊ دﭘﻮ ‪ d‬ﺑﺎﺷﺪ دارﻳﻢ ‪:‬‬
‫) ‪Σi Σ n S f .xD ( i , d , n ) ≤ QD ( d‬‬
‫‪113‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫‪ -‬ﻗﻴﺪ ‪ : 5‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ زﻣﺎن ﭘﺮوژه ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﺎوﮔﺎن ‪:‬‬

‫اﮔﺮ ‪ D‬زﻣﺎن ﻛﻞ اﺟﺮاي ﭘﺮوژه و ‪ P‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﺮ ﻧﺎوﮔﺎن ﺑﺮاي ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﺎوﮔﺎن ‪ n‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫⎤ ) ‪⎡ x(i , j ,n‬‬ ‫⎤ ) ‪⎡ x B (b , j ,n‬‬ ‫⎤ ) ‪⎡ x(i ,d ,n‬‬
‫⎢ ‪Σi Σ j‬‬ ‫⎢ ‪⎥ + ΣbΣ j‬‬ ‫⎢ ‪⎥ + Σi Σd‬‬ ‫‪⎥≤D‬‬
‫⎦⎥ ) ‪⎢⎣ P( i , j ,n‬‬ ‫⎦⎥ ) ‪⎢⎣ PB ( b , j ,n‬‬ ‫⎦⎥ ) ‪⎢⎣ P( i ,d ,n‬‬
‫‪ -‬ﻗﻴﺪ ‪ : 6‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ زﻣﺎن ﭘﺮوژه ﺑﺮاي ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻴﻦ ﻫﺮ دو ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻔﺮوض‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺧﺎك ﺑﻴﻦ ﻫﺮ دو ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻔﺮوض ‪ j,i‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪⎡x‬‬ ‫⎤‬
‫‪Σ n ⎢ (i , j , n) ⎥ ≤ D‬‬
‫⎥⎦ ) ‪⎣⎢ P( i , j , n‬‬
‫ﺑﺮاي ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺧﺎك ﺑﻴﻦ ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ ‪ i‬و ﻣﻨﺒﻊ دﭘﻮ ‪ d‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪⎡x‬‬ ‫⎤‬
‫‪Σ n ⎢ (i , d , n ) ⎥ ≤ D‬‬
‫⎥⎦ ) ‪⎣⎢ P( i , d , n‬‬
‫ﺑﺮاي ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺧﺎك ﺑﻴﻦ ﻫﺮ ﻣﻨﺒﻊ ﻗﺮﺿﻪ ‪ b‬و ﻗﻄﻌﻪ ‪ j‬دارﻳﻢ ‪:‬‬
‫⎤ ) ‪⎡ x(b , j ,n‬‬
‫⎢ ‪Σn‬‬ ‫‪⎥≤D‬‬
‫⎥⎦ ) ‪⎣⎢ P( b , j ,n‬‬
‫ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻗﻴﻮد ﺑﺎﻻ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﺪف ﻣﺪل ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻛﺮدن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﺣـﻞ ﻣـﺪل ﺧﻄـﻲ ﺗﻮﺳـﻂ روﺷـﻬﺎي ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢ )ﻛﻪ ﻫﻤﺎن اﺣﺠﺎم ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪه ﺧﺎك )‪x‬ﻫﺎ( ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ( ﺑﺪﺳـﺖ آورد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ در اﻏﻠـﺐ ﻣﻮاﻗـﻊ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ زﻳﺎد ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي وﺟﻮد دارد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪن رﻳﺰ ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎ و زﻣﺎن ﻛﻞ ﭘـﺮوژه‬
‫)‪ (D‬زﻣﺎنﺑﻨﺪي دﻗﻴﻖ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻬﺎي ﭘﺮوژه را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻣﺪل ﺑﺎﻻ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻧﻜﺎت زﻳﺮ ﺿﺮوري اﺳﺖ ‪:‬‬
‫‪ -1‬در ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﺪل ﺳﺎدهﺳﺎزيﻫﺎﻳﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﻣﻜﺎن وﺟﻮد ﻻﻳﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧـﺎك ﻃﺒﻴﻌـﻲ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ رﻳﺨـﺘﻦ‬
‫ﺧﺎك و ﻛﻮﺑﻴﺪن آن ﺑﺎ درﺟﺎت ﺗﺮاﻛﻢ ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺣﻞ دﻗﻴﻖﺗﺮ ﻣﺪل ﻣﻲﺗﻮان ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻻﻳﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺧﺎك )‪ (s‬و درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺮاﻛﻢ )‪ (c‬را ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤﻮد و در ﻣﺪل رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻴﺰ وارد ﻛـﺮد ﻛـﻪ در ﻧﺘﻴﺠـﻪ آن ﻣﺘﻐﻴﺮﻫـﺎي ﻣـﺪل ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﻧﻴﺰ واﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ ‪( x(i,j,s,c,n) :‬‬
‫‪ -2‬در ﺣﻞ ﻣﺪل ﺑﺎﻻ ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪه ﺑﻴﻦ ﻗﻄﻌـﺎت )‪ (C‬ﺛﺎﺑـﺖ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ در واﻗـﻊ در‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﺮوژهﻫﺎ اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺒﻮده و ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻄﻲ دارد ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان ﺣﺠـﻢ ﺧـﺎك ﺟﺎﺑﺠـﺎ ﺷـﺪه واﺑﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ )ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل‬
‫‪ (C= α + βx‬در ﭼﻨــــــــﻴﻦ ﻣــــــــﻮاردي ﻣــــــــﺪل از ﺣﺎﻟــــــــﺖ ﺧﻄــــــــﻲ ﺧــــــــﺎرج ﺷــــــــﺪه و ﺑــــــــﻪ‬
‫ﻳﻚ ﻣﺪل ‪ (Quadratic Programming) QP‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻳﻜﻲ از ﻓﺮﺿﻬﺎي ﻣﺪل اراﺋﻪ ﺷﺪه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻄﻲ ﻓﺮض ﺷﺪه‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﻣﻜﺎن ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺧﺎك‬
‫ﺗﻨﻬﺎ در ﻳﻚ ﺑﻌﺪ وﺟﻮد دارد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در واﻗﻊ در ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ در آن اﻣﻜـﺎن‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺧﺎك در ﻫﺮ دو ﺟﻬﺖ ‪ x‬و ‪ y‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪114‬‬

‫ﺑﺮاي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﻲﺗﻮان ﺳﻄﺢ ﭘﺮوژه را ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي ‪ x‬و ‪ y‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎﻳﻲ اﻳﺠـﺎد‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ در ﺑﻬﻴﻨﻪﺳﺎزي اﮔﺮ ﻫﺮ ﺧﺎﻛﺒﺮداري و ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي در ﻫﺮ ﺳﻠﻮل را اﻧﺠﺎم داده و ﺳﭙﺲ اﻃﻼﻋﺎت را وارد‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬از ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺴﻴﺮ ﺣﻤﻞ در ﺧﻮد ﺳﻠﻮل ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻬﻴﻨﻪﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮده و اﻧﺪازه آﻧﻬﺎ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﻮاﺻﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه دﻗﻴﻖﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻮاب‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دﻗﻴﻖﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -2-6-3‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺧﺒﺮه )‪(expert system‬‬

‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از راهﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺣﺠﺎم ﭘﺮوژه در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ اﺳﺘﻔﺎده ازﻣﺪل ﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺧﺒـﺮه‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ رواج ﻓﺮاواﻧﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﻼﺷﻬﺎي اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه در اﻳـﻦ راﺑﻄـﻪ ﺑـﻪ ﻗـﺮار زﻳـﺮ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫)‪ Touran(1990‬ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻏﻠﺘﻚﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ از اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد )‪ Hanna (1994‬ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ را ﺑـﺮاي اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﺟﺮﺛﻘﻴﻞ ﺑﺮاي ﻛﺎرﻫﺎي ﻓﻮق ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺑﺪاع ﻧﻤﻮد‪ Amir khanian and Baker (1994) .‬ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺧﺒﺮه اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻃـﺮح‬
‫ﺳﺌﻮاﻻﺗﻲ از ﻛﺎرﺑﺮ در ﻣﻮرد ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺮاﻳﻂ و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﭘﺮوژه‪ ،‬ﻧﻮع و ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣـﻲدﻫـﺪ‪Christian and (1996) .‬‬
‫‪ Xie‬ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع و ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد ﺣﻔﺎري ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫)‪ Kuprenas and Henkhaus (2000‬ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺮاﺳـﺎس ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي از ﺷـﺮاﻳﻂ‪ ،‬اﺳـﻜﺮﻳﭙﺮ ﻣﻨﺎﺳـﺐ را‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫روش ﻛﻠﻲ ﻛﺎر ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺧﺒﺮه ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﻮاﻻﺗﻲ را در ﻣﻮرد ﻧﻮع‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ و اﺣﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮده و‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ از ﻗﺒﻞ ﺑﻪ آن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻳﻜﻲ از ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎي زﻣﺎنﺑﻨﺪي و ﺑﻮدﺟﻪاي ﭘﺮوژه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ارﺿﺎ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم دادن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت دﻗﻴﻖ‪ ،‬ﻛﺎري ﻛﺴﻞﻛﻨﻨﺪه و زﻣـﺎنﺑـﺮ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﺗﻮﺳﻂ اﺷﺨﺎﺻﻲ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺧﺒﺮه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻛﺴﺐ ﻋﻠﻢ ﻫﻤﻮاره ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻳﻚ )‪ (expert system‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻴﺴـﺘﻢ درون ﻓﺎﻳـﻞ‬
‫ﻫﺎي ﺻﻔﺤﻪ ﮔﺴﺘﺮده )‪ (spread sheet‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ EXCEL‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ و ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎري و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪ Hand book‬ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‪ ،‬ﻣﻘﺎﻻت‬
‫و ﻣﺠﻼت ﻋﻠﻤﻲ و ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد روﺷﻬﺎي ﻛﺴﺐ ﻋﻠﻢ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﻧﻜـﺎت زﻳـﺮ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از ‪ ،Hand Book‬ﻫﻤﻮاره ﺑﺮاي ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﺪهآل ﺑﻮده و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑـﺎ اﻓـﺮاد‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺺ اﺻﻼح و ﻳﺎ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﻳﻜﺴﺮي ﺳﺌﻮاﻻت ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻧﻴﺰ‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬آﺷﻨﺎ ﻧﺒﻮدن اﻓﺮاد ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﻋﻤﻠﻜﺮد آن‪ ،‬ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﺑﻮدن ﺑﺮﺧﻲ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺗﺒﻌﻴﺾ‬
‫در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ و اراﺋﻪ ﺟﻮاﺑﻬﺎي ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ از اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪115‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫در ﭘﺎﻳﺎن ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﺪهﻫﺎ ﺟﻤﻊآوري ﮔﺮدﻳﺪه و ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺗﻴﭗ ﺟﻤﻼت )‪ ( IF then‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺧﺒـﺮه از‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﺎص آن )ﻧﻈﻴﺮ ‪ (VP Expert‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬دﻻﻳﻞ ﻋﻤﺪه اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﺎده و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﺑـﻮدن‬
‫ﺑﺮاي اﻓﺮاد‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﺑﻮدن ﺑﺮ روي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ﺷﺨﺼﻲ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﺻﻼح و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺟﺰاي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻳـﻚ ﭘﺎﻳﮕـﺎه‬
‫اﻃﻼﻋﺎت اﺻﻠﻲ و ﺗﻌﺪادي ﻣﺪول ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﻳﮕﺎه اﺻﻠﻲ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﺮوژه و ﺗﻌﻴﻴﻦ داﻣﻨﻪ آن ﺑﻮده و ﺑﻪ‬
‫ﺟﻮاب ﺳﺌﻮاﻟﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮرد اﺣﺠﺎم ﭘﺮوژه ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد واﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺌﻮال ﻓﻮق داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺪول ﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪهاﻧـﺪ ﻣﻨﺘﻘـﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ اﺗﺼﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ‪ chain‬ﺻﻮرت ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﺳﻮاﻻﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻗﺴﻤﺖ اﺻﻠﻲ ﺑﺮاي ﻛـﺎرﺑﺮ ﻣﻄـﺮح ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﻮع ﺧﺎك )ﺷﺎﻣﻞ ﺟﻨﺲ و ﺿﺮاﻳﺐ ﺗﻮرم و اﻧﻘﺒﺎض(‬
‫‪ -2‬اﺣﺠﺎم ﭘﺮوژه‬
‫‪ -3‬ﻃﻮل ﻣﺪت ﭘﺮوژه‬
‫‪ -4‬ﻣﻬﺎرت اﭘﺮاﺗﻮر‬
‫‪ -5‬ﻣﻴﺪان دﻳﺪ اﭘﺮاﺗﻮر‬
‫‪ -6‬راﻧﺪﻣﺎن ﻛﺎر‬
‫‪ -7‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺎده‬
‫در اداﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻚ و دﻳﮕﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ داده ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻴﺰ در ﭘﺎﻳـﺎن‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻮع و ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه را ﭼﺎپ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -7-3‬ارﺗﺒﺎط ﻣﺎ ﺑﻴﻦ زﻣﺎن اﺟﺮاي ﭘﺮوژه و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‪:‬‬

‫ﭘﺲ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي دﻗﻴﻖ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺮوژه و زﻣﺎﻧﺒﻨﺪي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﺮوژه را ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي ﺑـﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺮوژه ﺗﺨﺼﻴﺺ داد‪ ،‬ﺗﺎ اﻣﻜﺎن اﻧﺠﺎم آﻧﻬﺎ در ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﺮآورد ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﺎرآﻣﺪ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﻴـﺎز‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺤﺖ ﭘﻨﺞ ﻋﻨﻮان ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‪ ،‬ﻣﺼﺎﻟﺢ‪ ،‬ﭘﻮل و زﻣﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻴـﺰان ﻣـﻮاد ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﻫـﺮ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ آن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺼﺎﻟﺢ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺗﺨﺼﻴﺺ داد ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬
‫ﭘﺮوژه در زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﻛﻤﺘﺮ و ﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬در اﺧﺘﻴﺎر ﭘﺮوژه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﻣﺴـﺘﻠﺰم اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺳﻔﺎرشدﻫﻲ و اﻧﺒﺎرداري ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻛﻨﺘﺮل داﺋﻤﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ رﻏﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﭘﻮل ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺎﺳﻲ ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺧﺎص ﻛﻠﻤﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ داد‪ .‬در واﻗﻊ ﭘﻮل ﭼﻴﺰي را ﻧﻤﻲﺳﺎزد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ آن ﻣﻲﺗﻮان ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ را ﺧﺮﻳﺪاري ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﻮل اﻣﻜﺎن ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻫﻤﭽﻮن ﻧﻴـﺮوي اﻧﺴـﺎﻧﻲ و ﻣﺎﺷـﻴﻦآﻻت را ﻛﻨﺘـﺮل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ زﻣﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺒﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ آن ﺑﺼﻮرت ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﻧﻴـﺮوي اﻧﺴـﺎﻧﻲ و‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻨﻬﺎ دو ﻣﻨﺒﻊ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺪون واﺳﻄﻪ و ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﻫﺮﻳـﻚ‬
‫از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ داد‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت را در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪116‬‬

‫ﻛﺮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﻮل‪ ،‬زﻣﺎن و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي واﺳﻄﻪاي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار آﻧﻬﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻴﺰان ﻛﺎرآﻳﻲ ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﺑﻜـﺎر‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑـﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺮوژه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ اﻫﺪاف ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟـﻪ ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ اﻫـﺪاف در زﻣﻴﻨـﻪ ﺗﺨﺼـﻴﺺ ﻧﻴـﺮوي‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﻲﺗﻮان از ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي زﻣﺎن ﻳﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺠﺎم ﭘﺮوژه‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﻛﺮدن زﻣﺎن ﻳﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺠﺎم ﭘﺮوژه و ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪداﺷـﺘﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﻚ ﭘﺮوژه اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺪف از ﺣﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه در اﺑﺘﺪاي ﻳﻚ ﭘﺮوژه اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺎ زﻣﺎن ﺗﺪاوم ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣـﺪاﻗﻞ ﻛـﺮدن ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ ﭘﺮوژه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در آن زﻣﺎن ﺗﺪاوم ﭘﺮوژه ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻳﻜﻲ از ﻗﻴﻮد ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ آﻧﭽـﻪ در ﺑﺨـﺶ ﻗﺒـﻞ ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ( در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﻧﺘﻬﺎي ﭘﺮوژه ﻳﺎ در ﻃﻮل ﻣـﺪت اﺟـﺮاي آن‪ ،‬ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫ﺗﺄﺧﻴﺮﻫﺎي اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺪف ﻛﻢ ﻛﺮدن زﻣﺎن اﺟﺮاي ﭘﺮوژه و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل اﻳﺠﺎد ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻤﻜﻦ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺣﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺤﺜﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎﻣﻲ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺻﺎدق ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻠﻴـﺎتﻫـﺎي‬
‫ﺧﺎﻛﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻧﺠـﺎم ﻳـﻚ ﭘـﺮوژه‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﺑﺎ اﺣﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺗﻌﺪاد و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‪ ،‬ﻫﻢ روي ﻫﺰﻳﻨﻪ )ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺗﻌﺪاد ﻣﻮارد ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫ﺳﺎز( و ﻫﻢ روي زﻣﺎن )ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ( اﺛﺮ ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻣﺤﺪودﻳﺖ در ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت وﺟﻮد دارد و ﻳﺎ ﺑﻪ دﻻﻳﻠﻲ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ﺗﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮوژه ﻛﻤﺘﺮ ﮔﺮدد‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاردي‬
‫ﺑﺎ ﻛﻢ ﺷﺪن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺎوﮔﺎنﻫﺎي ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﺪت زﻣﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﭘﺮوژه اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑـﻪ اﻓـﺰاﻳﺶ زﻣـﺎن ﻛـﻞ‬
‫ﭘﺮوژه ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣﺪ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺰان ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﺮوژه و ﻳﺎ اﻣﻜﺎن ﺟﺮﻳﻤﻪ ﺷﺪن ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻋﻜﺲ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻴﺰ ﺻﺎدق ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻞ ﻣﻮارد ﺑﺴﻴﺎري وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻛﻮﺗﺎه ﻛﺮدن ﻣﺪت ﭘﺮوژه را ﺿﺮوري ﻣﻲﺳـﺎزد‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ روﻧﺪ ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ روﻧﺪ ﻓﻌﻠﻲ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﺎﻧﺪن ﭘﺮوژه در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻘﺮر ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﮕﺮدد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﺮاي اﺟﺘﻨﺎب از ﺟﺮﻳﻤﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺪت را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد‪ ،‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﺑﺮاي اﺟﺘﻨﺎب از ﻫﻮاي ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ در ﻓﺼﻞ‬
‫ﺳﺮﻣﺎ ﻳﺎ ﺑﺮاي آزاد ﻛﺮدن ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺪت ﭘﺮوژه ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺪت ﭘﺮوژه ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺪاد و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺪت و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت در ﭘﺮوژهﻫـﺎي ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬
‫ﺧﺎﻛﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻮازﻧﻪ ﻫﺰﻳﻨـﻪ و زﻣـﺎن ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫)‪(time-cost trade off‬‬
‫ﭘﺲ ﻫﺪف از اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﺎوﮔﺎنﻫﺎي ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺘـﻮان ﺑـﻪ اﻫـﺪاف ﭘـﺮوژه ﻛـﻪ ﻫﻤـﺎن داﺷـﺘﻦ‬
‫ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ و زﻣﺎن ﺑﺮاي آن ﭘﺮوژه اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت و ﻣﺠﻬﻮﻻت ﻣﺴﺄﻟﻪ را ﺑﺮاي روﺷﻦ ﺷﺪن ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﺮور ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﺣﺠﺎم ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎي ﭘﺮوژه و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي دﻗﻴﻖ اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎﺳـﺖ‪ .‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﺗﺮﻛﻴـﺐ‬
‫ﻧﺎوﮔﺎنﻫﺎي اﻧﺠﺎمدﻫﻨﺪه اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎ و زﻣﺎن و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻧﺎوﮔﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺠﻬـﻮل در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺎوﮔﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت و ﺗﺄﺛﻴﺮ آﻧﻬﺎ روي زﻣﺎن و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧـﺎﻛﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺑﺴـﻴﺎري‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ دو ﻣﻮرد از ﭘﺮﻛﺎرﺑﺮد ﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ روشﻫﺎ اﺷﺎره ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪117‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫‪ -1-7-3‬ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﺮوه ﻛﺎر و ﺗﺤﻠﻴﻞ آن از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺰﻳﻨﻪ )‪: (Cost Index‬‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﺮوه ﻛﺎر )از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺎوﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت( اﺛﺮ ﻣﻬﻤﻲ در ﺗﺨﻤﻴﻦ دﻗﻴﻖ ﻣﺪت و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺮوژه دارد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﺮوه‬
‫ﻛﺎر ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺠﺮﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﻜﺎن ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﺪل ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻠﻲ ﺑﻪ ﺷـﺮح زﻳـﺮ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬

‫‪ (1‬اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻚ ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺸﻲ‬

‫‪ (2‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺮخ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮوه )‪(N‬‬
‫ﺣﺠﻢ‬
‫= ‪(T‬‬ ‫‪ (3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺪت ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ )‬
‫‪N‬‬
‫‪ (4‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ )‪(C‬‬
‫‪ (5‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ )ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد(‪.‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﺮوه ﻛﺎر ﺗﺎﺑﻊ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪدي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻳﺪهآل‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻳﻚ ﮔﺮوه ﺑﻪ ﻧﺤﻮي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎزده ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺮﺳﺪ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﺳﺎزي اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪ .‬در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻗﺒﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺤﺜﻲ ﺑﺮاي ﺑﻬﻴﻨﻪﺳـﺎزي واﺣـﺪﻫﺎي ﺣﻤـﻞ )ﻧﻈﻴـﺮ‬
‫ﻛﺎﻣﻴﻮن( واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎرﻛﻦ )ﻧﻈﻴﺮ ﻟﻮدر(‪ ،‬در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎرﮔﻴﺮي و ﺣﻤﻞ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﺑـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ اراﺋـﻪ روش‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﺑﺤﺚ ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ و ﭘﻴﮕﻴﺮي ﮔﺎمﻫﺎي ذﻛﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﺑﺤﺚ را ﺑﺮاي دﻳﮕﺮ ﻣﺎﺷـﻴﻦآﻻت ﺑـﺎرﮔﻴﺮي و ﺣﻤـﻞ‬
‫ﺧﺎك ﻧﻈﻴﺮ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮﻫﺎ و ﻏﻴﺮه ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪.‬‬
‫در زﻳﺮ ﮔﺎمﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ آﻧﭽﻪ در ﺑﺎﻻ ذﻛﺮ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﻳﻚ ﮔﺮوه اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺗـﻮاﻟﻲ ﺑـﺮاي اﺳـﻜﺮﻳﭙﺮﻫﺎ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد ﺗﺎ در ﭘﺎﻳﺎن ﺑﻬﻴﻨﻪﺗﺮﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ‪:‬‬
‫ﮔﺎم ‪ : 1‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻞ‪ :‬ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪﻫﺎﻳﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ داراي ﺷﻴﺐ ﺧﺎﺻـﻲ اﺳـﺖ و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻛـﻞ آن‬
‫ﻗﻄﻌﻪ از ﺗﺠﻤﻴﻊ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺐ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎم ‪ : 2‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﺳﻔﺮ‪:‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﻗﻄﻌﻪ‬
‫= زﻣﺎن ﺳﻔﺮ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺒﻞ و ﭼﺎرتﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺎم ‪ : 3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﻛﻞ ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري )‪ : (Ts‬ﺑﺎ ﺗﺠﻤﻴﻊ زﻣﺎنﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻧﻈﻴﺮ زﻣـﺎن ﺑـﺎرﮔﻴﺮي‪،‬‬
‫زﻣﺎن ﺳﻔﺮ‪ ،‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﻮر و زﻣﺎن ﺗﺨﻠﻴﻪ‪.‬‬
‫ﮔﺎم ‪ : 4‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ زﻣﺎن ﺳﻴﻜﻞ ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﻤﻜﻲ )‪:(Tp‬‬
‫‪Tp=١٫٤Lt+٠٫٢٥min‬‬
‫ﻛﻪ در آن ‪ Lt‬زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪N=Ts/Tp‬‬ ‫ﮔﺎم ‪ : 5‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﻬﻴﻨﻪ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮﻫﺎ‪:‬‬
‫)ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻜﻞ در ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺖ( * )ﻣﻘﺪار ﺑﺎر( * ‪ = N‬ﻧﺮخ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫ﮔﺎم ‪ : 6‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺮخ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ در آن ﻣﻘﺪار ﺑﺎر ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪118‬‬

‫)وزن واﺣﺪ ﺧﺎك( * )ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم( * )درﺻﺪ ﭘﺮ ﺷﺪن( * )ﺣﺠﻢ اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ( = ﻣﻘﺪار ﺑﺎر ‪BCM‬‬
‫ﮔﺎم ‪ : 7‬ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻣﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت ‪:‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﻛﻞ ﺣﻔﺎري ﺷﺪه‬
‫=زﻣﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻧﺮخ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﮔﺎم ‪ : 8‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻞ‪) :‬ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ( * )زﻣﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت( = ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻞ‬
‫ﮔﺎم ‪ : 9‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎت‪:‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻞ‬
‫=ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﺣﺠﻢ ﻛﻞ ﺣﻔﺎري ﺷﺪه‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻔﺎوت اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺑﺎ روﻧﺪ ﻛﻠﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﺮوه ﻛﺎر اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺤﺚ ﺗﺮاﻛﺘـﻮر ﻛﻤﻜـﻲ ﻧﻴـﺰ وﺟـﻮد داﺷـﺖ‪ ،‬ﺑﺠـﺎي‬
‫اﻧﺘﺨﺎب آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﮔﺮوه ﻛﺎر‪ ،‬ﺣﺪود ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺗﻌﺪاد اﺳﻜﺮﻳﭙﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺮاﻛﺘﻮر ﻛﻤﻜﻲ در اﺑﺘﺪا ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪ و ﺳﭙﺲ ﮔﺮوه ﻛﺎر ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﻣﻮﺟﻮد اﻣﻜﺎن ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺿﺎﻓﻲ را ﻛـﻪ ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﭘﺮوژه ﺧﺎص ﻻزم ﺑﺎﺷﻨﺪ را ﻧﻴﺰ ﻟﺤﺎظ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻗﺘﺼﺎديﺗﺮﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت از ﻟﺤﺎظ اﻧﺪازه‪ ،‬ﻣﺪل و‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش در ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻮاﻗﻊ ﻛﺎري ﺧﺴﺘﻪﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت زﻳﺎدي را ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﻴﺮي اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از ﻳﻚ ﻓﺎﻳﻞ ﺻﻔﺤﻪ ﮔﺴﺘﺮده ﻧﻈﻴﺮ اﻛﺴﻞ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ را ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻧﻤﻮده و از ﺣـﻞ دﺳـﺘﻲ آﻧﻬـﺎ ﺧـﻮدداري‬
‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻓﺮض ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺪت ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﻲ ﻣﺤﺪود ﮔﺮدد در اﻳﻨﺼﻮرت ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﺮوه ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫ﻣﺪت ﺑﺤﺮاﻧﻲ ‪ T‬داده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪(1‬‬

‫ﻧﺮخ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ‪ Nr‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪(2‬‬
‫‪ Nr‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ و ﻳﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻘﻠﻴﻞدﻫﻨﺪه ﻧﺮخ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪(3‬‬
‫ﮔﺮوه اﺻﻼح ﺷﻮد ﺗﺎ ‪ Nr‬ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺗﺄﻣﻴﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪(4‬‬

‫‪ -2-7-3‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ‪:‬‬

‫ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي )‪ (Simulation‬ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از روشﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪل ﻛﺮدن ﻫﺮ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ از ﺟﻤﻠـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺧـﺎﻛﻲ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺗﻼشﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎي ﺧﺎﻛﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪(Carson and Maria ١٩٩٧), (Marzouk and Moselhi ٢٠٠٠), (AbouRizk and Hajjar ١٩٩٨), ( Azadivar‬‬
‫)‪١٩٩٩‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺗﻼشﻫﺎ‪ ،‬زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺑﺴﻴﺎري ﻣﺨﺼﻮص ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪهاﻧﺪ‪:‬‬
‫‪CYCLONE-INSIGHT-UMCYCLONE-DISCO-CIPROS-STROBOSCOPE-HSM-SIMPHONY-‬‬
‫‪SIMEARTH‬‬
‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي اﺑﺰاري ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺮاي ﻣﺪل ﻛﺮدن ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮد آن در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﺤـﺪود اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﺨﺘﻲ در ﻳﺎدﮔﻴﺮي و اﺳﺘﻌﻤﺎل زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷـﺒﻴﻪﺳـﺎزي ﻛـﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‪ ،‬اﺟـﺰا ﻣـﺪل‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺧﻮد ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و در ﻣﻜﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﻧﻘﺸـﻲ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺧـﻮد را‬
‫‪119‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺰﻳﺖ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺪرﻛﻨﺶ اﺟﺰاي ﺳﻴﺴﺘﻢ در آن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺷﺪه و در ﺿـﻤﻦ ﺷـﺮاﻳﻂ ﻧـﺎﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﭘﺮوژه را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﺑﻊ ﭼﮕﺎﻟﻲ اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد )در ﻳﻚ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻧـﺎﻣﻌﻴﻦ ﭘـﺮوژه ﺷـﺎﻣﻞ‪ :‬ﺧﺮاﺑـﻲ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻮي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮه در ﻣﺤﻞ ﺳﺎﻳﺖ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻬﺎي ﺳﻔﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫـﺎي ﺣﻤـﻞ و ﻣـﻮارد دﻳﮕـﺮ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ(‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﭘﺮوﺳﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎي ﺧﺎﻛﻲ از ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي روﻳﺪاد ﮔﺴﺴﺘﻪ )‪ (discrete event simulation‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬از‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻣﻌﻤﻮﻻً زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻧﻘﺎط ﮔﺴﺴﺘﻪ و ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازهﮔﻴـﺮي زﻣـﺎﻧﻲ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻛﻨـﺪ‪ .‬در ﻳـﻚ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ وﻗﺘﻲ اﻳﻦ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﻛﺎﻣﻴﻮﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻒ ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﻌﺪ از ﺑﺎرﮔﻴﺮي‪ ،‬رواﻧﻪ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ از‬
‫ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺷﻲء ﮔﺮا )‪ (object oriented‬و ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺳﻪ ﻓﺎزي )‪ (three phase simulation‬ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻣﻲﺗﻮان ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ را در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ ﻗـﺮار داد و ﻧﻴـﺰ اﺛـﺮ ﺗﻐﻴﻴـﺮات در ﻋﻤﻠﻜـﺮد را‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ اﻣﻜﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺎوﮔﺎن ﺑﻬﻴﻨﻪ را دارا ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻫـﺮ‬
‫ﻧﺎوﮔﺎن دﻟﺨﻮاه را روي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺑﻬﻴﻨﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣـﻲﺑﺎﻳﺴـﺖ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﺷـﺒﻴﻪﺳـﺎزي از ﻳـﻚ ﻣـﺪل‬
‫ﺑﻬﻴﻨﻪﺳﺎزي )ﻧﻈﻴﺮ اﻟﮕﻮرﻳﺘﻢ ژﻧﺘﻴﻚ( اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد ﺗﺎ در ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ آن ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﺑﻬﻴﻨﻪﺳﺎزي را ﻧﻴﺰ اﻳﻔﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -20-3‬اﻧﺪرﻛﻨﺶ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي و ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي‬

‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪120‬‬

‫‪ -8-3‬اﻧﺘﺨﺎب ﺻﺤﻴﺢ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ و ﺗﻌﺪاد‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﺑﻨﺪ ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﺘﺎب راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻫﻤﻜﺎر و ارﺗﺒﺎط ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ و ﺗﻮﻟﻴـﺪ آﻧﻬـﺎ‪ ،‬اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺻﺤﻴﺢ از ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺎوﮔﺎن ﻣﻤﻜﻦ از ﻟﺤﺎظ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴـﺪ‪ ،‬زﻣـﺎن ﻋﻤﻠﻴـﺎت و ﻫﺰﻳﻨـﻪ واﺣـﺪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺻﺮﻓﻪ اﻗﺘﺼﺎدي زﻳﺎدي را ﺑﺮاي ﭘﺮوژه ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روﺷﻬﺎي ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﺑﻨﺪ ﻫـﺎي‬
‫‪ 7-3‬و ‪ 8-3‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺤﻮه ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‪ ،‬ﺑﺎ ذﻛﺮ ﻣﺜﺎل واﻗﻌﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺑﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﺤﻮه ﺧﺎﻛﺒﺮداري و ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻧﺎوﮔـﺎن ﻣﺎﺷـﻴﻦ آﻻت ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺧـﺎﻛﻲ‬
‫ﺟﺎده دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻳﻚ ﺳﺪ ﺧﺎﻛﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ..‬ﺟﺎده دﺳﺘﺮﺳﻲ آن ﺑﻪ ﻃﻮل ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ‪ 11‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ و از ﻧﻮع درﺟﻪ ‪ 1‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 161‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي‪ :‬راه درﺟﻪ ‪ 1‬راﻫﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ دو ﺧﻂ ﻋﺒﻮر و ﺳﻮاره روي روﺳﺎزي ﺷﺪه ﺑﻪ ﻋـﺮض‬
‫‪ 6/5‬ﻣﺘﺮ و ﺷﺎﻧﻪ در ﻫﺮ ﻃﺮف ﺑﻪ ﻋﺮض ‪ 1‬ﻣﺘﺮ(‬
‫روﻧﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻨﺪي ﭘﺮوﻓﻴﻞ راه‪ :‬اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ‪ 11‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﺑﻪ ‪ 11‬ﻗﻄﻌﻪ ﻣﺴﺎوي‪ ،‬ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 1‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻌﺎدن ﻗﺮﺿﻪ و دﭘﻮ و ﻓﺎﺻﻠﻪ آﻧﻬﺎ از ﻣﺴﻴﺮ اﺻﻠﻲ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﻗﺮﺿﻪ و دﭘـﻮ ﻗﺎﺑـﻞ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه و ﻓﻮاﺻﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺴﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻮﺗﺎه ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ از ﻣﺴـﻴﺮ اﺻـﻠﻲ ﺑـﺎ ﺧـﻂ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل از ﻫﺰﻳﻨﻪ اوﻟﻴﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدن ﻗﺮﺿﻪ و دﭘﻮ )ﻫﺰﻳﻨﻪ ‪ (setup‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮔﺮدﻳﺪه‪ ،‬وﻟـﻲ در ﺣﺎﻟـﺖ ﻛﻠـﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺣﺠﺎم اﻳﻦ ﻣﻌﺎدن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻫﺎي ﻃﺮح ﺷﺪه در ﺑﻨﺪ ‪ 7-3‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره‪ 11-3‬اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ -11-3‬ﺣﺠﻢ ﻣﻌﺎدن ﻗﺮﺿﻪ و دﭘﻮ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫واﻗﻊ در ﻛﻴﻠﻮ ﻣﺘﺮ‬ ‫ﺣﺠﻢ)‪(m٣‬‬ ‫ﻣﻌﺪن اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢٠٠٠٠٠‬‬ ‫دﭘﻮ ‪(D١) 1‬‬
‫‪٥٠٠‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪١٠٠٠٠٠‬‬ ‫دﭘﻮ ‪(D٢) 2‬‬
‫‪١٠٠‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫ﻧﺎ ﻣﺤﺪود‬ ‫دﭘﻮ ‪(D٣) 3‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد در اﻳﻦ ﭘﺮوژه ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدن ﻗﺮﺿﻪ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮض‪ :‬ﻧﺤﻮه ﺣﺮﻛﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت از ﻣﻌﺎدن ﻗﺮﺿﻪ و دﭘﻮ ﺑﻪ ﺟﺎده اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﺑﻘﻴـﻪ ﺣﺮﻛـﺖ آن روي‬
‫ﺧﻂ ﭘﺮوژه اﻧﺠﺎم ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﺎن اﺟﺮاي ﻛﻠﻴﻪ ﻗﻄﻌﺎت راه‪ ،‬ﺟﺎده دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻓﺮاﻫﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎﻛﺒﺮداري و ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﺴﻴﺮ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪاول ﻣﻮﺟﻮد ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك در اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ راه و ﺗﺠﻤﻴﻊ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ اﻳـﻦ ﻣﻴـﺰان ﺣﺠـﻢ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜﺎل دو ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻳﻦ اﺣﺠـﺎم در ﺟـﺪوﻟﻲ در ﭘﻴﻮﺳـﺖ ﺷـﻤﺎره ‪ 1‬آورده ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺎدﻳﺮ اﻳﻦ ﺟﺪول ﻣﻴﺰان ﺧﺎﻛﺒﺮداري و ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ از ﻣﺴﻴﺮ ‪ 11‬ﻛﻴﻠﻮ ﻣﺘﺮي ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ و ﺧﻼﺻـﻪ آن در‬
‫ﺟﺪول‪ 12-3‬اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪121‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﺟﺪول ‪ -12-3‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺧﺎﻛﺒﺮداري و ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي و ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻫﺎي ﺣﺠﻢ دﭘﻮ و ﻗﺮﺿﻪ )‪(m٣‬‬
‫ﺷﻤﺎره ﻗﻄﻌﻪ‬ ‫ﺧﺎﻛﺒﺮداري‬ ‫ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي‬
‫‪1‬‬ ‫‪84649,7‬‬ ‫‪13033‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪47046,2‬‬ ‫‪15300,5‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪24630,6‬‬ ‫‪5249,7‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪25302,9‬‬ ‫‪26616,5‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪39054,2‬‬ ‫‪10836,1‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪13006‬‬ ‫‪9844,5‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪13048,7‬‬ ‫‪8031‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪61580,2‬‬ ‫‪4560,3‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪51279,1‬‬ ‫‪10882,2‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪60242,7‬‬ ‫‪7192,8‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪73821‬‬ ‫‪11959‬‬
‫‪D١‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪200000‬‬
‫‪D٢‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪100000‬‬
‫‪D٣‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻧﺎ ﻣﺤﺪود‬

‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در دﺳﺘﺮس‪ :‬در اﻳﻦ ﭘﺮوژه ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻧﻮع ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺒﻞ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫‪-3‬‬
‫داراﻳﻲ ﻫﺎي ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﻲ ﻻزم و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط در ﺟـﺪول‪13-3‬‬
‫اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه‪) .‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﭘﺮوژه اﺟﺎره ﺷﺪهاﻧﺪ‪(.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -13-3‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ )ﺳﺎﻋﺖ‪/‬ﺗﻮﻣﺎن(‬ ‫ﻣﺪل‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت‬ ‫اﺳﺐ ﺑﺨﺎر‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪ‬

‫‪٣٥٠٠٠‬‬ ‫)‪D١٥٥A_٢(HEPCO‬‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻴﻐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ‪(M٣ ) 9/4‬‬ ‫‪٥٠٠hp‬‬ ‫‪B١‬‬

‫‪١٥٠٠٠‬‬ ‫)‪D٦R(CAT‬‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻴﻐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪(M٣ )3/7‬‬ ‫‪١٨٥hp‬‬ ‫‪B٢‬‬
‫‪١٣٠٠٠‬‬ ‫)‪L٩٠(HEPCO‬‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻴﻐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪(M٣ )2/5‬‬ ‫‪٢٣٠hp‬‬ ‫‪L١‬‬
‫‪٣٢٠٠٠‬‬ ‫)‪L٩٩٠(HEPCO‬‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻴﻐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ‪(M٣ ) 7/3‬‬ ‫‪٦٠٠hp‬‬ ‫‪L٢‬‬

‫‪١٤٠٠٠‬‬ ‫)‪Articulated Truck٧٢٥(cat‬‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ‪(M٣ ) 13/6‬‬ ‫‪٢٨٠hp‬‬ ‫‪T١‬‬

‫‪ -4‬اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺤﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﭘﺮوژه‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺤﻠﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻧﺘﺎﻳﺞ زﻳﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1-5‬راﻧﺪﻣﺎن در ﻛﺎرﮔﺎه ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ‪ 50/60‬ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2-5‬ﻧﻮع ﺧﺎك زﻣﻴﻦ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮرم ‪ 1/25‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3-5‬ﻣﻴﺰان ﻣﻬﺎرت ﻟﻮدر ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ‪ ./9‬ﻳﻌﻨﻲ راﻧﻨﺪه ﺑﺎ ﻣﻬﺎرت ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4-5‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺣﻤﻞ ﺑﻮﻟﺪوزر ‪ 90‬ﻣﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪122‬‬

‫‪ -5-5‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺣﻤﻞ ﻟﻮدر ‪ 75‬ﻣﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -6-5‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ‪ :‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﺟﺎده دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺧﺎك ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺑﺎ ﻧﮕﻬﺪاري ﺧﻮب اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻏﻠﺘﺸـﻲ‬
‫ﻣﻌﺎدل ‪ 30 kg/ton‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -7-5‬ﺷﻴﺐ ﻣﺴﻴﺮ ﻫﺎي دﭘﻮ و ﻗﺮﺿﻪ ﺗﺎ ﻣﺴﻴﺮ اﺻﻠﻲ ﺻﻔﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -8-5‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺷﻴﺐ ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﮔﻴﺮي از ﺷﻴﺐ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻂ ﭘﺮوژه در ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻃﻮل آن ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪i= ١٫٤٨٪‬‬ ‫ﻗﻄﻌﻪ ‪7-6‬‬ ‫‪i= ٤٫٩٦٪‬‬ ‫ﻗﻄﻌﻪ ‪1-0‬‬
‫‪i=-٠٫٥٩٪‬‬ ‫ﻗﻄﻌﻪ ‪8-7‬‬ ‫‪i= ١٫٢٥٪‬‬ ‫ﻗﻄﻌﻪ ‪2-1‬‬
‫‪i= -٠٫٥٣٪‬‬ ‫ﻗﻄﻌﻪ ‪9-8‬‬ ‫‪i=٠٫٣٣٨٪‬‬ ‫ﻗﻄﻌﻪ ‪3-2‬‬
‫‪i=٠٫٤ %‬‬ ‫ﻗﻄﻌﻪ ‪10-9‬‬ ‫‪i= -١٫٣٩٪‬‬ ‫ﻗﻄﻌﻪ ‪4-3‬‬
‫‪i= -٢٫٧٦٪‬‬ ‫ﻗﻄﻌﻪ ‪11-10‬‬ ‫‪i= ١٫٠٨٪‬‬ ‫ﻗﻄﻌﻪ ‪5-4‬‬
‫‪i= -١٫٣٢٪‬‬ ‫ﻗﻄﻌﻪ ‪6-5‬‬
‫‪ -5‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺎوﮔﺎن ﺑﻬﻴﻨﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻌﺎدل‪:‬‬
‫روﻧﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺎوﮔﺎن ﺑﻬﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻌﺎدل آﻧﻬﺎ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻗﺒﻞ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل اﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت در دﺳﺘﺮس اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ آﻧﻬﺎ در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 14-3‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻛﺎﻣـﻞ در‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 1‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﺛﺮ ﺷﻴﺐ و ﻣﻴﺰان ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺣﻤﻞ ﺑﺮاي ﺷﻴﺐ ﻫﺎي ‪ % 7-0‬و ﻓﻮاﺻﻞ ‪ 6-0‬ﻛﻴﻠـﻮﻣﺘﺮ در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪(.‬‬
‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ -14-3‬ﻧﺎوﮔﺎن ﻫﺎي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻧﺎوﮔﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪ‬
‫ﺷﻴﺐ‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﺎوﮔﺎن‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻌﺎدل‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫ﻣﻌﺎدل‪m٣/hr‬‬ ‫ﻧﺎوﮔﺎن‬
‫‪٠_١‬‬ ‫‪B١L٢‬‬ ‫‪٢T١‬‬ ‫‪٢٢٩/٥٣‬‬ ‫‪٩٥٠٠٠‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪١_٢‬‬ ‫‪B١L٢‬‬ ‫‪٣T١‬‬ ‫‪٢١٥‬‬ ‫‪١٠٩٠٠٠‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٢_٣‬‬ ‫‪B١L٢‬‬ ‫‪٣T١‬‬ ‫‪١٧٥‬‬ ‫‪١٠٩٠٠٠‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٠٪‬‬ ‫‪٣_٤‬‬ ‫‪B١L٢‬‬ ‫‪٤T١‬‬ ‫‪١٨٣‬‬ ‫‪١٢٣٠٠٠‬‬ ‫‪٤‬‬
‫‪٤_٥‬‬ ‫‪B١L٢‬‬ ‫‪٥T١‬‬ ‫‪١٨٨/٢٥‬‬ ‫‪١٣٧٠٠٠‬‬ ‫‪٥‬‬
‫‪٥_٦‬‬ ‫‪B١L٢ ٦T١‬‬ ‫‪١٨٥/٧٥‬‬ ‫‪١٥١٠٠٠‬‬ ‫‪٦‬‬
‫‪٠_١‬‬ ‫‪B١L٢‬‬ ‫‪٢T١‬‬ ‫‪٢٠٨/٩‬‬ ‫‪٩٥٠٠٠‬‬ ‫‪٧‬‬
‫‪١_٢‬‬ ‫‪B١L٢‬‬ ‫‪٣T١‬‬ ‫‪١٨٥/٥‬‬ ‫‪١٠٩٠٠٠‬‬ ‫‪٨‬‬
‫‪٢_٣‬‬ ‫‪B١L٢‬‬ ‫‪٤T١‬‬ ‫‪١٧٦‬‬ ‫‪١٢٣٠٠٠‬‬ ‫‪٩‬‬
‫‪٣/٥%‬‬
‫‪٣_٤‬‬ ‫‪B١L٢‬‬ ‫‪٥T١‬‬ ‫‪١٧٣/٥‬‬ ‫‪١٣٧٠٠٠‬‬ ‫‪١٠‬‬
‫‪٤_٥‬‬ ‫‪B١L٢‬‬ ‫‪٦T١‬‬ ‫‪١٨٥/٥‬‬ ‫‪١٦٥٠٠٠‬‬ ‫‪١١‬‬
‫‪٥_٦‬‬ ‫‪B١L٢‬‬ ‫‪٧T١‬‬ ‫‪١٨٦/٥‬‬ ‫‪١٧٩٠٠٠‬‬ ‫‪١٢‬‬
‫‪٧٪‬‬ ‫‪٠_١‬‬ ‫‪B١L٢‬‬ ‫‪٢T١‬‬ ‫‪١٩٣/٤٤‬‬ ‫‪٩٥٠٠٠‬‬ ‫‪١٣‬‬
‫‪١_٢‬‬ ‫‪B١L٢‬‬ ‫‪٤T١‬‬ ‫‪١٨٩/٢٥‬‬ ‫‪١٢٣٠٠٠‬‬ ‫‪١٤‬‬
‫‪٢_٣‬‬ ‫‪B١L٢‬‬ ‫‪٦T١‬‬ ‫‪١٩١/٧٥‬‬ ‫‪١٥١٠٠٠‬‬ ‫‪١٥‬‬
123 ‫ ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬،‫ ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‬-‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‬

٣_٤ B١L٢ ٧T١ ١٧٧/٢٥ ١٦٥٠٠٠ ١٦

٤_٥ B١L٢ ٩T١ ١٨١/٧٥ ١٩٣٠٠٠ ١٧
٥_٦ B١L٢ ١٠T١ ١٦٩/٥ ٢٠٧٠٠٠ ١٨
٠_١ B١L٢ ٢T١ ٢٣٠ ٩٥٠٠٠ ١٩
١_٢ B١L٢ ٣T١ ٢١٢ ١٠٩٠٠٠ ٢٠
_ ٣ /٥ ٢_٣ B١L٢ ٣T١ ١٨١/٥ ١٠٩٠٠٠ ٢١
% ٣_٤ B١L٢ ٤T١ ١٨٣ ١٢٣٠٠٠ ٢٢
٤_٥ B١L٢ ٥T١ ١٨٨/٢٥ ١٣٧٠٠٠ ٢٣
٥_٦ B١L٢ ٦T١ ١٩١/٧٥ ١٥١٠٠٠ ٢٤
٠_١ B١L٢ ٢T١ ٢٢٠ ٩٥٠٠٠ ٢٥
١_٢ B١L٢ ٣T١ ١٩٥/٧٥ ١٠٩٠٠٠ ٢٦
٢_٣ B١L٢ ٤T١ ١٨٩/٢٥ ١٢٣٠٠٠ ٢٧
_ ٧٪
٣_٤ B١L٢ ٥T١ ١٨٨/٢٥ ١٣٧٠٠٠ ٢٨
٤_٥ B١L٢ ٦T١ ١٨٥/٧٥ ١٥١٠٠٠ ٢٩
٥_٦ B١L٢ ٧T١ ١٨٥/٥ ١٦٥٠٠٠ ٣٠
٠_١ B٢L١ ١T١ ٩٩/١٧ ٤٢٠٠٠ ٣١
١_٢ B٢L١ ١T١ ٧٠/٦٢٥ ٤٢٠٠٠ ٣٢
٢_٣ B٢L١ ٢T١ ٩٠/٩٩ ٥٦٠٠٠ ٣٣
٠٪
٣_٤ B٢L١ ٢T١ ٧٩/٤٩ ٥٦٠٠٠ ٣٤
٤_٥ B٢L١ ٣T١ ٩٢/٧٥ ٧٠٠٠٠ ٣٥
٥_٦ B٢L١ ٣T١ ٨١/٢٥ ٧٠٠٠٠ ٣٦
٠_١ B٢L١ ١T١ ٨٧/٥٧ ٤٢٠٠٠ ٣٧
١_٢ B٢L١ ٢T١ ٩٥/٢٣ ٥٦٠٠٠ ٣٨
٢_٣ B٢L١ ٢T١ ٧٦/٥٦ ٥٦٠٠٠ ٣٩
٣ /٥ %
٣_٤ B٢L١ ٣T١ ٨٧/٢٥ ٧٠٠٠٠ ٤٠
٤_٥ B٢L١ ٣T١ ٧٣/٨٧٥ ٧٠٠٠٠ ٤١
٥_٦ B٢L١ ٤T١ ٨٤/١٢٥ ٨٤٠٠٠ ٤٢
٠_١ B٢L١ ١T١ ٨٠/٣٦ ٤٢٠٠٠ ٤٣
١_٢ B٢L١ ٢T١ ٨ ٢ / ٠٦ ٥٦٠٠٠ ٤٤
٢_٣ B٢L١ ٣T١ ٨٥/١٢٥ ٧٠٠٠٠ ٤٥
٧٪
٣_٤ B٢L١ ٣T١ ٧ ٠ /٥ ٧٠٠٠٠ ٤٦
٤_٥ B٢L١ ٤T١ ٧٥/٢٥ ٨٤٠٠٠ ٤٧
٥_٦ B٢L١ ٥T١ ٧٧/٧٥ ٩٨٠٠٠ ٤٨
٠_١ B٢L١ ١T١ ٩٩/٦٩ ٤٢٠٠٠ ٤٩
١_٢ B٢L١ ٢T١ ١٠٥/٩٣ ٥٦٠٠٠ ٥٠
٢_٣ B٢L١ ٢T١ ٩٣/٦٣ ٥٦٠٠٠ ٥١
_٣ / ٥
٣_٤ B٢L١ ٢T١ ٧٩/٥ ٥٦٠٠٠ ٥٢
٤_٥ B٢L١ ٣T١ ٩٣/٧٥ ٧٠٠٠٠ ٥٣
٥_٦ B٢L١ ٣T١ ٧٠/٥ ٧٠٠٠٠ ٥٤
٠_١ B٢L١ ١T١ ٩٣/٧٥ ٤٢٠٠٠ ٥٥
١_٢ B٢L١ ٢T١ ٩٩/٣٩ ٥٦٠٠٠ ٥٦
٢_٣ B٢L١ ٢T١ ٨٢/٨٣ ٥٦٠٠٠ ٥٧
_٧٪
٣_٤ B٢L١ ٣T١ ٩٣/٧٥ ٧٠٠٠٠ ٥٨
٤_٥ B٢L١ ٣T١ ٨٢/٦٢٥ ٧٠٠٠٠ ٥٩
٥_٦ B٢L١ ٣T١ ٧٣/٨٧٥ ٧٠٠٠٠ ٦٠
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪124‬‬

‫در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﺎوﮔﺎن ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻴﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﻄﻌﺎت و ﺷﻴﺐ‬ ‫‪-6‬‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻴﻦ ﻗﻄﻌﺎت اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﻳﺪه و ﻧﺘﺎﻳﺞ در ﺟﺪول ‪ 15-3‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -15 -3‬ﻧﺎوﮔﺎن ﻫﺎي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺧﺎﻛﺒﺮداري‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪١١‬‬
‫ﺧﺎﻛﺮﻳﺰي‬
‫‪١٣‬‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫‪٢١‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٦‬‬
‫‪١‬‬
‫‪٤٣‬‬ ‫‪٥٠‬‬ ‫‪٥١‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٦‬‬
‫‪٨‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٦‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪٣٨‬‬ ‫‪٣١‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٦‬‬
‫‪٩‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٦‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪٣٩‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣١‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٦‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٦‬‬
‫‪٤‬‬
‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣١‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٦‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٦‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣١‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٦‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٦‬‬
‫‪٦‬‬
‫‪٣٦‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣١‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٦‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٥‬‬
‫‪٧‬‬
‫‪٣٦‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣١‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٥‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬
‫‪٨‬‬
‫‪٣٦‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣١‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٤‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٩‬‬
‫‪٣٦‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣١‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣٣‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪١٠‬‬
‫‪٣٦‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣١‬‬ ‫‪٣٢‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪١١‬‬
‫‪٣٦‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣١‬‬
‫‪٩‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٦‬‬
‫‪D١‬‬
‫‪٣٩‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣١‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٦‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬
‫‪D٢‬‬
‫‪٣٦‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣١‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٤‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٧‬‬
‫‪D٣‬‬
‫‪٣٦‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٣٧‬‬
‫‪ -7‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ‪:‬‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي اﺟﺮاي ﭘﺮوژه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺣﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺎوﮔﺎن ﻫﺎي اﺧﺘﺼـﺎص ﻳﺎﻓﺘـﻪ در ﻗﺴـﻤﺖ‬
‫ﻗﺒﻞ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﺪف ﺣﺪاﻗﻞ ﻛﺮدن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻠﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﻣـﺎن اﺟـﺮاي‬
‫ﻛﺎر ﺻﻮرت ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬روش ﻛﺎﻣﻞ ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ 6-3‬و در ﺑﺨﺶ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺧﻄﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪125‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫) ‪MinZ = Σ i Σ j Σ n∈Ni , j C( i , j ,n ) .x( i , j ,n ) + Σ i Σ k Σ n∈Ni ,k C D (i ,k ,n ) . X D ( i ,k ,n‬‬

‫) ‪Σ j Σ n∈Ni , j X (i , j , n ) + Σ k Σ n∈Ni , k (i, k , n) = Qc (i‬‬
‫) ‪Σ i Σ n∈Ni , j X ( i , j , n ) = QF ( j‬‬
‫) ‪Σ i Σ n∈Ni , k X D ( i , k , n ) ≤ QD (k‬‬
‫⎤ ) ‪⎡ X (i , j ,n‬‬ ‫⎤ )‪⎡ X D (i, k , n‬‬
‫⎢ ‪ΣiΣ j‬‬ ‫⎢ ‪⎥ + Σ pΣ j‬‬ ‫‪⎥≤D‬‬
‫⎥⎦ ) ‪⎣⎢ P( i , j ,n‬‬ ‫⎦ )‪⎣ PD (i, k , n‬‬
‫⎤ ) ‪⎡ X (i , j ,n‬‬
‫⎢ ‪Σ n∈Ni , j‬‬ ‫‪⎥≤D‬‬
‫⎥⎦ ) ‪⎣⎢ P(i , j , n‬‬
‫⎤ ) ‪⎡ X D (i , j ,n‬‬
‫⎢ ‪Σ n∈Ni , j‬‬ ‫‪⎥≤D‬‬
‫⎦⎥ ) ‪⎢⎣ PD ( i , j , n‬‬
‫‪X (i , j ,n) ≥ ٠‬‬
‫‪X D (i , j ,n ) ≥ ٠‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﺪل از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳـﺎزي ‪ LINGO‬اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬زﻣـﺎن ﺑﻬﻴﻨـﻪاي ﻛـﻪ در آن ﻛﻤﺘـﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨـﻪ را دارﻳـﻢ‬
‫‪ 2640/729‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻌﺎدل آن ‪ 308207800‬ﺗﻮﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ زﻣﺎن ﻫﺎي ﻣﺘﻔـﺎوت ﻧﺘـﺎﻳﺞ زﻳـﺮ ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫ﮔﺸﺘﻪ ﻛﻪ در ﺟﺪول ‪ 16-3‬و ﺷﻜﻞ ‪ 21-3‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ – 16-3‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻫﺰﻳﻨﻪ و زﻣﺎن ﻣﻌﺎدل‬

‫)‪T (hr‬‬ ‫)‪Cost (tomans‬‬

‫‪١٩٠٠‬‬ ‫‪٣٢١،٣٠١،٦٠٠‬‬

‫‪١٩٢٥‬‬ ‫‪٣١٠،٤٥٥،٩٠٠‬‬

‫‪١٩٥٠‬‬ ‫‪٣٠٩،٥٨٧،٣٠٠‬‬

‫‪١٩٧٥‬‬ ‫‪٣٠٩،٥١٩،٨٠٠‬‬

‫‪٢٠٠٠‬‬ ‫‪٣٠٩،٤٥٢،٣٠٠‬‬

‫‪٢١٠٠‬‬ ‫‪٣٠٩،٢٢٦،٥٠٠‬‬

‫‪٢٢٠٠‬‬ ‫‪٣٠٩،٠٠٥،٧٠٠‬‬

‫‪٢٦٤٠٫٧٢٩‬‬ ‫‪٣٠٨،٢٠٧،٨٠٠‬‬

‫)در اﻳﻦ ﭘﺮوژه ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و از دﻳﮕﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎي ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ ﻧﻴـﺮوي‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺗﺪارﻛﺎت و ﻏﻴﺮه و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪(.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪126‬‬

‫‪٣٢٢،٠٠٠،٠٠٠‬‬

‫‪٣٢٠،٠٠٠،٠٠٠‬‬

‫‪٣١٨،٠٠٠،٠٠٠‬‬

‫‪٣١٦،٠٠٠،٠٠٠‬‬

‫‪٣١٤،٠٠٠،٠٠٠‬‬

‫‪٣١٢،٠٠٠،٠٠٠‬‬

‫‪٣١٠،٠٠٠،٠٠٠‬‬

‫‪٣٠٨،٠٠٠،٠٠٠‬‬

‫‪٣٠٦،٠٠٠،٠٠٠‬‬
‫‪١٥٠٠‬‬ ‫‪١٧٥٠‬‬ ‫‪٢٠٠٠‬‬ ‫‪٢٢٥٠‬‬ ‫‪٢٥٠٠‬‬ ‫‪٢٧٥٠‬‬ ‫‪٣٠٠٠‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -21-3‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻫﺰﻳﻨﻪ و زﻣﺎن ﻣﻌﺎدل‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻗﺒﻞ و ﺟﻮاب ﻫﺎي ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ‪ ،Lingo‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي دﻗﻴﻖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره‪ -17-3‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫‪٣‬‬
‫رﻳﺰ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ) ‪(m‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ )‪(m٣/hr‬‬ ‫زﻣﺎن )‪(hr‬‬ ‫زﻣﺎن )‪(day‬‬ ‫زﻣﺎن )‪(day‬‬
‫)‪X( ١, ١, ١٣‬‬ ‫‪١٣٠٣٣٫٤‬‬ ‫‪١٩٣٫٤٤‬‬ ‫‪٦٧٫٣٧٦٩٦٤٤‬‬ ‫‪٨٫٤٢٢١٢٠٥٥٤‬‬ ‫‪٨٫٥‬‬
‫)‪X( ١, ٣, ٩‬‬ ‫‪٢٠٨٨٫٢‬‬ ‫‪١٧٦‬‬ ‫‪١١٫٨٦٤٧٧٢٧‬‬ ‫‪١٫٤٨٣٠٩٦٥٩١‬‬ ‫‪١٫٥‬‬
‫)‪XD( ١, K١, ٩‬‬ ‫‪٥٤٢٢٧٫٦‬‬ ‫‪١٧٦‬‬ ‫‪٣٠٨٫١١١٣٦٤‬‬ ‫‪٣٨٫٥١٣٩٢٠٤٥‬‬ ‫‪٣٨٫٥‬‬
‫)‪XD( ٢, K١, ٢‬‬ ‫‪٤٧٠٤٦٫٢‬‬ ‫‪٢١٥‬‬ ‫‪٢١٨٫٨١٩٥٣٥‬‬ ‫‪٢٧٫٣٥٢٤٤١٨٦‬‬ ‫‪٢٧٫٥‬‬
‫)‪XD( ٤, K١, ٢‬‬ ‫‪٢٥٢٠٢٫٩‬‬ ‫‪٢١٥‬‬ ‫‪١١٧٫٢٢٢٧٩١‬‬ ‫‪١٤٫٦٥٢٨٤٨٨٤‬‬ ‫‪١٤٫٥‬‬
‫)‪X( ٥, ٤, ٢‬‬ ‫‪٢٦٦١٦٫٥‬‬ ‫‪٢١٥‬‬ ‫‪١٢٣٫٧٩٧٦٧٤‬‬ ‫‪١٥٫٤٧٤٧٠٩٣‬‬ ‫‪١٥٫٥‬‬
‫)‪X( ٥, ٥, ١‬‬ ‫‪٨٩٨٨٫٨٧١‬‬ ‫‪٢٢٩٫٥٣‬‬ ‫‪٣٩٫١٦٢٠٧٤٧‬‬ ‫‪٤٫٨٩٥٢٥٩٣٣٤‬‬ ‫‪٥‬‬
‫)‪X( ٦, ٣, ٤‬‬ ‫‪٣١٦١٫٥‬‬ ‫‪١٨٣‬‬ ‫‪١٧٫٢٧٥٩٥٦٣‬‬ ‫‪٢٫١٥٩٤٩٤٥٣٦‬‬ ‫‪٢‬‬
‫)‪X( ٧, ٧, ١‬‬ ‫‪٨٠٣١‬‬ ‫‪٢٢٩٫٥٣‬‬ ‫‪٣٤٫٩٨٨٨٩٠٣‬‬ ‫‪٤٫٣٧٣٦١١٢٩٣‬‬ ‫‪٤٫٥‬‬
‫)‪X( ٧, ٨, ٢‬‬ ‫‪٤٥٦٠٫٣‬‬ ‫‪٢١٥‬‬ ‫‪٢١٫٢١٠٦٩٧٧‬‬ ‫‪٢٫٦٥١٣٣٧٢٠٩‬‬ ‫‪٢٫٥‬‬
‫)‪X(٧ , ٩, ١‬‬ ‫‪١٠٨٨٦٫٢‬‬ ‫‪٢٢٩٫٥٣‬‬ ‫‪٤٧٫٤٢٨٢٢٢٩‬‬ ‫‪٥٫٩٢٨٥٢٧٨٦١‬‬ ‫‪٦‬‬
‫)‪X( ٧, ١١, ٥‬‬ ‫‪١١٩٥٩‬‬ ‫‪١٨٨٫٢٥‬‬ ‫‪٦٣٫٥٢٧٢٢٤٤‬‬ ‫‪٧٫٩٤٠٩٠٣٠٥٤‬‬ ‫‪٨‬‬
‫)‪XD( ٧, K١, ٥‬‬ ‫‪٤٠٥١٠٫٦‬‬ ‫‪١٨٨٫٢٥‬‬ ‫‪٢١٥٫١٩٥٧٥‬‬ ‫‪٢٦٫٨٩٩٤٦٨٧٩‬‬ ‫‪٢٧‬‬
‫)‪XD( ٧, K٢, ٢‬‬ ‫‪٣٨٤١٩٫٨‬‬ ‫‪٢١٥‬‬ ‫‪١٧٨٫٦٩٦٧٤٤‬‬ ‫‪٢٢٫٣٣٧٠٩٣٠٢‬‬ ‫‪٢٢٫٥‬‬
‫)‪XD( ٨, K٢, ١‬‬ ‫‪٦١٥٨٠٫٢‬‬ ‫‪٢٢٩٫٥٣‬‬ ‫‪٢٦٨٫٢٨٨٢٤١‬‬ ‫‪٣٣٫٥٣٦٠٣٠١٥‬‬ ‫‪٣٣٫٥‬‬
‫)‪X( ٩, ١٠, ٢‬‬ ‫‪٧١٩٢٫٨‬‬ ‫‪٢١٥‬‬ ‫‪٣٣٫٤٥٤٨٨٣٧‬‬ ‫‪٤٫١٨١٨٦٠٤٦٥‬‬ ‫‪٤‬‬
‫)‪XD( ١٠, K٣, ٢‬‬ ‫‪٦٠٢٤٢٫٧‬‬ ‫‪٢١٥‬‬ ‫‪٢٨٠٫١٩٨٦٠٥‬‬ ‫‪٣٥٫٠٢٤٨٢٥٥٨‬‬ ‫‪٣٥‬‬
‫)‪XD( ١١, K٣, ٧‬‬ ‫‪٧٣٨٢١‬‬ ‫‪٢٠٨٫٩‬‬ ‫‪٣٥٣٫٣٧٩٦٠٧‬‬ ‫‪٤٤٫١٧٢٤٥٠٩٣‬‬ ‫‪٤٤‬‬
‫)‪X( ١, ٢, ٣٨‬‬ ‫‪١٥٣٠٠٫٥‬‬ ‫‪٩٥٫٢٣‬‬ ‫‪١٦٠٫٦٦٨٩٠٧‬‬ ‫‪٢٠٫٠٨٣٦١٣٣٦‬‬ ‫‪٢٠‬‬
‫)‪XD( ٣, K١, ٣١‬‬ ‫‪٢٤٦٣٠٫٦‬‬ ‫‪٩٩٫١٧‬‬ ‫‪٢٤٨٫٣٦٧٤٥‬‬ ‫‪٣١٫٠٤٥٩٣١٢٣‬‬ ‫‪٣١‬‬
‫)‪X( ٥, ٥, ٣١‬‬ ‫‪١٨٤٧٫٢٢٩‬‬ ‫‪٩٩٫١٧‬‬ ‫‪١٨٫٦٢٦٨٩٣٢‬‬ ‫‪٢٫٣٢٨٣٦١٦٥٢‬‬ ‫‪٢٫٥‬‬
‫)‪XD( ٥, K١, ٣٣‬‬ ‫‪١٦٠١٫٦‬‬ ‫‪٩٠٫٩٩‬‬ ‫‪١٧٫٦٠١٩٣٤٣‬‬ ‫‪٢٫٢٠٠٢٤١٧٨٥‬‬ ‫‪٢‬‬
‫)‪X( ٦, ٦, ٣١‬‬ ‫‪٩٨٤٤٫٥‬‬ ‫‪٩٩٫١٧‬‬ ‫‪٩٩٫٢٦٨٩٣٢١‬‬ ‫‪١٢٫٤٠٨٦١٦٥٢‬‬ ‫‪١٢٫٥‬‬
‫)‪XD( ٩, K٣, ٣٣‬‬ ‫‪٣٣٢٠٠.١‬‬ ‫‪٩٠٫٩٩‬‬ ‫‪٣٦٤٫٨٧٦٣٦‬‬ ‫‪٤٥٫٦٠٩٥٤٥‬‬ ‫‪٤٥٫٥‬‬
‫در ﺟﺪول ﺑﺎﻻ )‪ X(i,j,n‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪه از ﻗﻄﻌﻪ ‪ i‬ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻪ ‪ j‬ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎوﮔﺎن ‪ n‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﺟﺪول ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻧﻤﻮدار زﻣﺎن ﺑﻨﺪي ﭘﺮوژه ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ 22-3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‬
‫)‪ (B٢-L١-T١‬ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮد آزاد ﮔﺸـﺘﻪ و اﺟـﺎره‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺷﺪن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﺴﺘﻠﺰم آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎوﮔﺎن ﺷﻤﺎره‬
‫آن ﺑﻪ ﭘﺮوژه ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪127‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -22-3‬ﻧﻤﻮدار زﻣﺎن ﺑﻨﺪي‬

‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ 128

1 ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ‬

x ‫ﭘﺮوژه‬
Csdp for Windows Results
( Cut : Cut Area , Fill : Fill Area )
Name Distance Cut ,A Fill,A Partial Cut ,V Fill,V Cut ,T Fill,T
P١ ٠+ .٠٠ ٦٫٤١ ٠
٩٫٤ ٣٠٫١ ٠ ٣٠٫١ ٠
Zero ٠+ ٩٫٤٠ ٠ ٠
١٠٫٦ ٠ ٣٨٫٣ ٣٠٫١ ٣٨٫٣
P٢ ٠+ ٢٠٫٠٠ ٠ ٧٫٢٣
٢٠ ٠ ٢٩٦٫٣ ٣٠٫١ ٣٣٤٫٦
P٣ ٠+ ٤٠٫٠٠ ٠ ٢٢٫٤
٢٠ ٠ ٦٢٦٫٢ ٣٠٫١ ٩٦٠٫٨
P٤ ٠+ ٦٠٫٠٠ ٠ ٤٠٫٢٢
٢٠ ٠ ١١٣٥٫٩ ٣٠٫١ ٢٠٩٦٫٧
P٥ ٠+ ٨٠٫٠٠ ٠ ٧٣٫٣٧
٢٠ ٠ ١٧٣٩٫٤ ٣٠٫١ ٣٨٣٦٫١
P٦ ٠+١٠٠٫٠٠ ٠ ١٠٠٫٥٧
٢٠ ٠ ١٧٦٢٫٢ ٣٠٫١ ٥٥٩٨٫٣
P٧ ٠+١٢٠٫٠٠ ٠ ٧٥٫٦٥
١٩٫٩٩ ٠ ١٢١٧٫٦ ٣٠٫١ ٦٨١٥٫٩
Zero ٠+١٣٩٫٩٩ ٠ ٤٦٫١٧
٠٫٠١ ٠ ٠٫٥ ٣٠٫١ ٦٨١٦٫٤
P٨ ٠+١٤٠٫٠٠ ٠٫٠١ ٤٦٫١٦
٢٠ ١٠٦٫٦ ٧٤٧٫١ ١٣٦٫٧ ٧٥٦٣٫٥
P٩ ٠+١٦٠٫٠٠ ١٠٫٦٥ ٢٨٫٥٥
٦٫٨٣ ١٣٧ ٩٧٫٥ ٢٧٣٫٧ ٧٦٦١
Zero ٠+١٦٦٫٨٣ ٢٩٫٤٦ ٠
١٣٫١٧ ٦٢٦٫٨ ٠ ٩٠٠٫٥ ٧٦٦١
P١٠ ٠+١٨٠٫٠٠ ٦٥٫٧٢ ٠
٦ ٥٣٦٫٥ ٠ ١٤٣٧ ٧٦٦١
P١١ ٠+١٨٦٫٠٠ ١١٣٫١١ ٠
‫‪129‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪2‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﻮﻟﺪوزر‪:‬‬
‫‪٦٠ * C * E‬‬
‫=‪Q‬‬
‫‪T*f‬‬
‫‪B١ ⇒ D١٥٥A ⇒ ٩.٤m ٣‬‬
‫‪B ٢ ⇒ D٦R ⇒ ٣.٧m ٣‬‬
‫‪٥٠‬‬
‫* ‪٦٠ * ٩.٤‬‬
‫= ‪) B١ : Q‬ﻫﭙﻜﻮ(‬ ‫‪٦٠‬‬
‫‪١.٢٥ * T‬‬

‫ﻋﻘﺐ)‪(km/hr‬‬ ‫ﺟﻠﻮ)‪(km/hr‬‬ ‫دﻧﺪه‬

‫‪4/5‬‬ ‫‪3/7‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪8/2‬‬ ‫‪6/8‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪13/7‬‬ ‫‪11/8‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺣﻤﻞ ‪ 90‬ﻣﺘﺮ ﺑﺮاي ﺑﻮﻟﺪوزر و اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻮﻟﺪوزر در زﻣﺎن ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺎ دﻧﺪه ‪ 2‬و در ﺣﺮﻛـﺖ ﺑـﻪ ﻋﻘـﺐ ﺑـﺎ دﻧـﺪه ‪3‬‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻣﺎن ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﻛﺎري ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺖ‬ ‫ﻣﺴﺎﻓﺖ‬
‫= ‪ T‬ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪+‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺭﻓﺖ‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺖ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ‬
‫‪٩٠‬‬ ‫‪٩٠‬‬
‫= ‪ T‬ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪+‬‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ ‪= ١.٢‬‬
‫‪١١٣.٣ ٢٢٨.٢٤‬‬
‫دﻗﻴﻘﻪ ‪ T = ٠.٣‬ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫دﻗﻴﻘﻪ ‪ T = ١.٢ + ٠.٣ = ١.٥‬ﻛﻞ‬
‫در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﻮﻟﺪوزر ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﻮد ﺟﺪاول ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻣﺎن ﺻﺮف ﺷﺪه و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﻓﺮﻣﻮل ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺮﻛﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﺷﺪه‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺖ‬ ‫ﻣﺴﺎﻓﺖ‬
‫= ‪ T‬ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪+‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺳﺮﻋﺖ رﻓﺖ‬
‫ﻣﺘﻐﲑ‪Ttotal = T‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ‪+ T‬‬

‫‪٦٠ * ٩.٤ * ٥٠‬‬

‫= ‪QB١‬‬ ‫‪٦٠ = ٢٥٠.٦٦ m ٣‬‬
‫‪١.٥ * ١.٢٥‬‬ ‫‪hr‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪B١ = ٢٥٠ m‬‬
‫‪hr‬‬
‫‪B٢ = D٦R (CAT )C = ٣.٧m ٣‬‬
‫ﺿﺮاﻳﺐ اﺻﻼﺣﻲ * ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از ﻧﻤﻮدار = ﺗﻮﻟﻴﺪ واﻗﻌﻲ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ ‫‪130‬‬

‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪Q= ٢١٠ m hr * ٠.٨ * ٠.٧٥ = ١٢٦ m hr‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪B٢ = ١٢٦ m‬‬
‫‪hr‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻟﻮدر ‪:‬‬

‫‪L٢=L٩٩٠II C=٧/٣m٣‬‬
‫‪ T=٠/٣٥+٠/٣=٠/٦٥‬ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫‪T=٠/٥ ⇒ T=١/١٥‬ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪٦٠ * ٧.٣ * ٥٠‬‬
‫=‪Q‬‬ ‫‪٦٠ = ٢٥٣.٩ m ٣‬‬
‫‪١.١٥ * ١.٢٥‬‬ ‫‪hr‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪L ٢ = ٢٥٤ m‬‬
‫‪hr‬‬
‫‪ L١ = L٩٠‬ﻫﭙﻜﻮ‬
‫‪C=٢/٥m٣‬‬
‫‪٦٠ * C * E * h‬‬
‫=‪Q‬‬
‫‪T* f‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ‪ + T‬رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ‪T=T‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﺗﺎﻟﻮگ ﺷﺮﻛﺖ ﻫﭙﻜﻮ‬
‫‪ = 5/4+2/1+2/5+5 =15S‬زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ ‪ +‬زﻣﺎن ﺗﻬﻴﻪ ‪ +‬زﻣﺎن ﺑﺎﻻرﻓﺘﻦ ﺑﺎﻛﺖ‪ +‬زﻣﺎن ﺑﺎرﮔﻴﺮي=‪ T‬ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪=0/25 min‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول روﺑﺮو دارﻳﻢ ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻨﻜﻪ ﻟﻮدر در زﻣﺎن رﻓﺖ ﺑﺎ دﻧﺪه ‪ 3‬و در ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﺶ ﭘﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ دﻧﺪه ‪ 2‬ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ دارﻳﻢ‪.‬‬
‫‪٧٥‬‬ ‫‪٧٥‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ‪Km/hr‬‬ ‫دﻧﺪه‬
‫=‪T‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪= ٠.٥٥ min‬‬
‫‪٤٢٦.٥ ٢١١.٥٠‬‬
‫‪6/8‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪12/7‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪25/6‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪37/1‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪L=١‬‬ ‫‪L١ =L٩٠=١٢٥m٣‬‬

‫‪ = 0/8 min‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ + T‬ﺛﺎﺑﺖ ‪ T=T‬ﻛﻞ‬
‫‪٦٠ * ٢.٥ * ٥٠‬‬ ‫‪*١‬‬
‫=‪Q‬‬ ‫‪٦٠‬‬ ‫‪= ١٢٥ m‬‬
‫‪٣‬‬

‫‪٠.٨ * ١.٢٥‬‬ ‫‪hr‬‬

‫‪131‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‪ -‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﺧﺎك روي ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺑﺎ ﺷﻴﺐ ‪ 2: 1‬ﻣﻲاﻳﺴﺘﺪ و از ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﻛﺎﻣﻴﻮن اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪m٣‬‬
‫ﻟﻮدر و ﺑﻮﻟﺪوزر‬ ‫ﻛﺎﻣﻴﻮن‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻟﻮدر و ﺑﻮﻟﺪوزر ‪/hr‬‬ ‫ﺣﺠﻢ ﻛﺎﻣﻴﻮن ‪m٣‬‬
‫‪B١L٢‬‬ ‫‪T١‬‬ ‫‪٢٥٠‬‬ ‫‪١٣٫٦‬‬
‫‪B٢L١‬‬ ‫‪T١‬‬ ‫‪١٢٥‬‬ ‫‪١٣٫٦‬‬

‫‪B١L٢T١‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﺮاي ﮔﺮوه اول ‪:‬‬

‫‪ = 0%‬ﺷﻴﺐ‬
‫‪ =3 %‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﻠﺘﺸﻲ‬
‫‪ =3%‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻞ‬
‫‪ =13/6‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻛﺎﻣﻴﻮن‪m٣‬‬
‫ﺗﻦ ‪ =44/4‬وزن ﻛﺎﻣﻴﻮن ﭘﺮ)‪Articulated Truck٧٢٥(cat‬‬
‫ﺗﻦ ‪ =22‬وزن ﻛﺎﻣﻴﻮن ﺧﺎﻟﻲ)‪Articulated Truck٧٢٥(cat‬‬
‫در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﺮاي ﮔﺮوه اول و ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 5-6‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ذﻛﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪Distance ٥/٥‹5-6 km‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدار ﺑﺮاي ﺳﺮﻋﺖ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪٥.٥‬‬
‫= زﻣﺎن Š ‪ =37 km/hr‬ﺳﺮﻋﺖ Š ﺑﺮاي رﻓﺖ‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ ‪= ٠٫١٥‬‬
‫‪٣٧‬‬
‫‪٥.٥‬‬
‫= زﻣﺎن Š ‪ =47 km/hr‬ﺳﺮﻋﺖ Š ﺑﺮاي ﺑﺮﮔﺸﺖ‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ ‪= ٠٫١٢‬‬
‫‪٣٧‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ زﻣﺎن ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﺑﺎرﮔﻴﺮي در ﻣﻘﺎﺑﻞ زﻣﺎن رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ و از آﻧﻬﺎ در زﻣﺎن ﺳﻔﺮ ﺻﺮف‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ = ٠٫١٢+٠٫١٥=٠٫٢٧‬زﻣﺎن ﺳﻔﺮ‬
‫‪cost‬‬
‫‪/hr‬ﺗﻮﻣﺎن ‪n=٥ŠPt=٠/٦٧٨, cost=١٠٢٠٠٠‬‬ ‫‪/m٣=٦٢٩/٦‬‬
‫‪Q=١٦٢‬‬
‫= ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪Pt‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﻔﺎر*‬
‫‪cost‬‬
‫‪/hr‬ﺗﻮﻣﺎن ‪n=٦ŠPt=٠/٧٤٣, cost=١١٦٠٠٠‬‬ ‫‪/m٣=٦٢٤ OK‬‬
‫‪Q=١٨٥/٧٥‬‬

‫‪١٣.٦‬‬
‫=‪r‬‬ ‫‪= ٠.١٧‬‬
‫‪٦٠‬‬
‫‪× ٢٥٠× ٠.٢٧‬‬
‫‪٥٠‬‬

‫‪n =٥/٩٥‬‬
‫‪Distance =٥-٦kmn B B١L٢٦T١‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬ 132

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫ ﭘﺪﻳﺪ آورﻧﺪه ﻣﺼﻄﻔﻲ‬،‫ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ راﻫﻨﻤﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي واﺣﺪ ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت و اﺑﺰارﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ و راﻫﺴﺎزي‬.1
1362 ‫ ﭼﺎپ دوم آذرﻣﺎه‬،‫ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺷﻤﺎره ﻳﻚ‬،‫ دﻓﺘﺮ ﻓﻨﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ‬،‫ﻳﺰداﻧﺸﻨﺎس‬
‫ اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻢ‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻛﺘﺮ ﺣﻤﻴﺪ ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﻲ و دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻲ ﻣﻨﺼﻮر ﺧﺎﻛﻲ‬،‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ و روش ﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ‬.2
‫وﺻﻨﻌﺖ اﻳﺮان‬
‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻲ ﺗﻮران‬،‫ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي راﻫﺴﺎزي‬.3
‫ ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن ﻣﺸﺎور ﺳﺎﻧﻮ‬،‫ ﭘﺪﻳﺪ آورﻧﺪه آﺻﻒ ﺧﻠﺪاﻧﻲ‬،‫ ﺷﻴﻮه ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي راﻫﺴﺎزي‬.4
‫ داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ اردﺷﻴﺮ اﻃﻴﺎﺑﻲ‬،‫ ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺎزه ﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‬.5
‫ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻢ و ﺻﻨﻌﺖ اﻳﺮان‬،‫ دﻛﺘﺮ ﭘﺮوﻳﺰ ﻗﺪوﺳﻲ‬،‫ ﺟﺰوات ﻛﻼﺳﻲ درس ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬.6
‫ ﭘﺪﻳﺪ آورﻧﺪه ﺣﺴﻦ رﺣﻴﻤﻲ‬،‫ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي‬.7
٨. Construction, Planning, Equipments and Methods, R. L. Peurifoy, ١٩٨٥
٩. Moving The Earth, The WorkBook of Excavation, Fourth Edition, Herbert L.
Nicholes, David A. Day, ٢٠٠١
١٠. Heavy construction, Second Edition, Jagman singh, ١٩٩٨
١١. Cater Pillar Performance HandBook (Edition ٣٢/٢٠٠١)
١٢. AGC Equipment Cost Estimate, AGC, ١٩٩٠
١٣. Further development of integer programing in earthwork optimization,
Jayawardane and Harris, ASCE, Journal of construction engineering and
management, Vol ١١٦, No ١, March, ١٩٩٠
١٤. Earthwork allocations with linear unit costs, Said M .Easa, ASCE, Journal of
construction engineering and management, Vol ١١٤, No ٤, December, ١٩٨٨
١٥. Determination of haul distance and direction in mass excavation, Son; Mattila
and Myers, ASCE, Journal of construction engineering and management, Vol ١٣١,
No ٣, March, ٢٠٠٥
١٦. Expert system for equipment selectin for earth-moving operation,
Amirkhanian and baker, ASCE, Journal of construction engineering and
management, Vol ١١٨, No ٢, June, ١٩٩٢
١٧. Determination of most economical scrapers fleet, Eldin and Mayfield, ASCE,
Journal of construction engineering and management, Vol ١٣١, No ١٠, October,
٢٠٠٥
١٨. Optimizing haul unit size and number based on loading facility characteristics,
Gransberg, ASCE, Journal of construction engineering and management, Vol ١٢٢,
No ٣, September, ١٩٩٦
133 ‫ ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻭﮔﺎﻥ ﻣﺎﺷﻴﻦﺁﻻﺕ‬،‫ ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻓﻨﻲ‬-‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‬

١٩. Object-oriented simulation model for earthmoving operatins, Marzouk and

Moselhi, ASCE, Journal of construction engineering and management, Vol ١٢٩, No
٢, April, ٢٠٠٣
٢٠. Multiobjective optimization of earthmoving operations, Marzouk and
Moselhi, ASCE, Journal of construction engineering and management, Vol ١٣٠, No
١, February, ٢٠٠٤
 ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮔﺮاﻣﻲ‬

‫دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻴﺶ از ﺳﻲ ﺳﺎل ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ‬

‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﺧﻮد‪ ،‬اﻓﺰون ﺑﺮ ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﻋﻨﻮان ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ‪ -‬ﻓﻨﻲ‪ ،‬در ﻗﺎﻟﺐ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺿـﺎﺑﻄﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻴـﺎر‪،‬‬

‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺎﻟﻴﻒ و ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ و اﺑﻼغ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺣﺎﺿـﺮ‬

‫در راﺳﺘﺎي ﻣﻮارد ﻳﺎد ﺷﺪه ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺎ در راه ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﮔﺴﺘﺮش ﻋﻠﻮم در ﻛﺸـﻮر و ﺑﻬﺒـﻮد ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬

‫ﻋﻤﺮاﻧـﻲ ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﺑـﺮده ﺷـﻮد‪ .‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﻧﺸـﺮﻳﺎت ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷـﺪه در ﺳـﺎلﻫـﺎي اﺧﻴـﺮ در ﺳـﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘـﻲ‬

‫‪ http://tec.mporg.ir‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫دﻓﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻨﻲ اﺟﺮاﻳﻲ‬

 Islamic Republic of Iran
Vice Presidency for Strategic Planning and Supervision

Construction Machinery-
Operation Management

No. ٤٤٩

Office of Deputy for Strategic Supervision

Bureau of Technical Execution System
http://tec.mporg.ir
 ‫اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ‬

‫ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت‬

‫ﻋﻤﺮاﻧــﻲ وﺑــﺎ ﻫــﺪف اﻧﺘﺨــﺎب ﻣﺎﺷــﻴﻦ آﻻت‬
‫ﺳــﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ از ﻣﻨﻈــﺮ اﻗﺘﺼــﺎدي وﻓﻨــﻲ ﺗﻬﻴــﻪ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬