You are on page 1of 46

uQ,H wxYfha ld¾hidOkh iy

8
moaO;s ia:dhS;dj

8'1 iuia; ksÍlaIK

fld úâ-19 jix.;h úiska we;s lrk ,o wNsfhda.d;aul foaYSh yd f.da,Sh fj<|fmd< ;;a;ajhka
uOHfha jqj o 2020 jir ;=<§ Y%S ,xldfõ uQ,H moaO;sh ia:djrj mej;=‚' mj;akd jix.;
;;a;ajh yd m<d;a fyda rg mqrd mej;s wd¾Ól iy iudchSh lghq;= iSud lsÍfï ld,mßÉfþoj,
m%;sM,hla f,i we;s jQ wNsfhda.d;aul wd¾Ól mßirh fya;=fjka jHdmdßl lghq;=j,g úYd, jYfhka ndOd
we;s jqj o" nexl= wxYfha Kh yd w;a;sldrï" wdfhdack iy ;ekam;= moku uOHia: j¾Okhla fmkakqï
lf<ah' flfiafj;;a" Khj, .=Kd;aulNdjh msßySu" rfÜ iaffjÍ;aj fY%A‚.; lsÍu my; jeàu iy
fldúâ-19 jix.; ;;a;ajh fya;=fjka úfoaY úksuh ,eîï wvq ùu nexl= wxYfha fufyhqï flfrys mSvkhla
we;s lf<ah' wd¾Ólfha wys;lr ;;a;ajhkag uqyqK ÿka wxY kej; h:d ;;a;ajhg m;a lsÍfï jeo.;alu
y÷kd.;a uy nexl=j" jix.;fhka mSvdjg m;a jQ jHdmdßlhskag iy mqoa.,hkag iydh ±laùug n,m;%,dNS
jd‚c nexl= iy n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=j,g kuHYS,SNdjhla ,nd §u i|yd fmr fkdjQ f,i iqúfYaI
kshduk l%shdud¾. lsysmhla l%shd;aul lf<ah' jix.; ;;a;ajh fya;=fjka we;sjQ ndOd iy ÿ¾j, uQ,H
iud.ï lsysmhlg wÞ<j uyck úYajdih wvqùu ksid jir ;=< § j;alï moku" Kh iy ;ekam;= my;
jeàu fukau" wl%Sh Kh jeä ùu iy ,dNÞhS;ajh my; jeàu u.ska ms<sìUq jQ f,i n,m;%,dNS uqo,a iud.ï
iy úfYaIs; l,anÿ uQ,HlrK iud.ï wxYh ukao.dó ld¾hidOkhla jd¾;d lf<ah' n,m;%,dNS uqo,a
iud.ïj, uQ,H ;;a;ajh ;jÿrg;a msßySu j<lajd .ekSu" tu wxYfhys ia:djr;ajh mj;ajd .ekSu iy
;ekam;alrejkaf.a whs;Ska wdrlaId lsÍu i|yd uy nexl=j úiska uQ,H wxYfha taldnoaO lsÍfï m%Odk ie,eiau
o we;=¿j kshduk l%shdud¾. lsysmhla wdrïN lrk ,§' uQ,H moaO;sfha wfkl=;a wxY ñY% ld¾hidOkhla
jd¾;d lf<ah' fï w;r" fldúâ-19 jix.; ld,mßÉfþoh ;=< § uQ,H moaO;shg wjYH iyfhda.h ,nd§u
iy wd¾Ól lghq;=j,g myiqlï ie,iSu ms<sn| úfYaIfhka i,ld n,ñka" 2020 jir ;=< § uqo,a m%;sm;a;sh
,sys,a lsÍfï úúO l%shdud¾. yÿkajd foñka" uy nexl=j úiska uqo,a fj<|fmd< ;=< øjYS,;dj o mj;ajd
.ekSu iy;sl lrk ,§' w;HdjYH fkdjk wdkhk iy f;dard.;a úfoaY úksuh f.ùï i|yd ;djld,sl
iSud mekùu" úfoaY fiajd kshqla;slhkaf.a fm%aIK jeä ÈhqKq ùu iy wmkhk wdÞhu h:d ;;a;ajhg
m;aùu ksid 2020 jif¾ ud¾;= yd wfm%a,a udij, úksuh wkqmd;hg we;sjQ mSvkfhys wvq ùula ksÍlaIKh
l<o" úfoaY úksuh ,eîï wvq uÜgul mej;Su;a" wdkhkj,g iy úfoaY úksuh f.ùï i|yd mkjk ,o
iSud l%ufhka ,sys,a ùu;a iuÕ úksuh wkqmd;h u; h<s;a jrla mSvkldÍ ;;a;ajhla we;súh'
f.da,Sh fY%A‚.; lsÍfï wdh;k úiska wLKavj iaffjÍ;Aj fY%A‚.; lsÍï my; fy,Su u.ska fuu
;;a;ajh ;jÿrg;a W.% úh' flfia jqj o" uy nexl=j úiska .kq ,enQ m%;sm;a;suh l%shdud¾. iy úfoaY
úksuh fj<|fmd< fj; lrk ,o uOHia: ueÈy;aùï fya;=fjka úksuh wkqmd;h 2020 jif¾ wjidkh
jk úg remsh,a 185la muK úh' fldúâ-19 jix.;h me;sr hEu;a iuÕ fld<U jHdmdr jia;= yqjudrefõ
olakg ,enQ ie,lsh hq;= miqnEu h:d ;;a;ajhg m;afjñka iuia; ñ, o¾Ylh jd¾;d.; j¾Okhla
fmkakqï lf<a h' úfoaYSh wdfhdack msg; .,dhEï wLKavj isÿ jqj o" wvq fmd,S wkqmd; jd;djrKhla
;=< foaYSh wdfhdaclhska fldgia wdfhdack fj; fhduqùu fjf<|fmd< h:d ;;a;ajhg m;a ùug WmldÍ
úh' fï w;r" fldúâ-19 jix.;h uOHfha jqj o" rg ;=< ndOdj,ska f;drj f.ùï iy mshùï moaO;s fiajdjka
mj;ajd .ekSug uy nexl=j lghq;= lf<a h'

201
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

8'1 ixLHd igyk 8'2 nexl= wxYfha ld¾hidOkh


uQ,H wxYfha iuia; j;alï
fldúâ-19 jix.;fhka mek ke.=kq
2019 ^w& 2020 ^wd& wNsfhda.j,g Tfrd;a;= foñka nexl= wxYh" 2019
remsh,a remsh,a
jirg idfmalaIj 2020 jif¾ § ie,lsh hq;=
m%;sY;h m%;sY;h
ì,shk ì,shk
fõ.hlska wLKavj m%idrKh úh' nexl= wxYhg
nexl= wxYh 14,442.1 72.0 17,087.9 72.5
uy nexl=j 1,919.4 9.6 2,421.6 10.3
wNsfhda.j,g id¾:lj uqyqK mEug m%Odk jYfhka
n,m;%,dNS jd◊‚c nexl= 10,944.0 54.5 12,828.8 54.4 fya;= jQfha miq.sh jir lsysmh ;=< iúu;a lrk ,o
n,m;%,dNS úfYaI;
s nexl= 1,578.7 7.9 1,837.5 7.8
m%d.aOkh iy øjYS,;d iajdrlaIlhkah' fldúâ-¡19
;ekam;= ndr .kakd wfkl=;a jix.;fha n,mEu iukh lsÍu i|yd" jix.;fha
uQ,H wdh;k 1,553.2 7.7 1,637.6 6.9 n,mEug ,lajQ jHdmdrj,g yd mqoa.,hkag
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï 1,390.8 6.9 1,367.9 5.8
iuQmldr .%dóh nexl= ^we& 161.7 0.8 268.9 1.1 iydh ùu ms‚i n,m;%,dNS nexl=j,g wjYH
iliqrejï yd Kh .kqfokq kuHYS,SNdjh ,nd§ug uy nexl=j iqúfYaIs
iuQmldr iñ;s 0.8 0.0 0.8 0.0
kshduk l%shdud¾. lsysmhla y÷kajd ÿkafka h'
úfYaI;
s uQ,H wdh;k 286.7 1.4 415.3 1.8
úfYAI;
s l,anÿ uQ,HlrK iud.ï 41.9 0.2 33.7 0.1
nexl= wxYh" uQ,H wxYfha uQ,sl;ajh ork
n,m;%,dNS CIqøuQ,H iud.ï 5.8 0.0 6.8 0.0 w;r 2020 jir wjika jk úg uQ,H wxYfha
m%d:ñl wf,úlrejka 77.5 0.4 87.2 0.4
iuia; j;alï j,ska ishhg 72'5la nexl= wxYh
fldgia ;e/õlrejka ^we& 9.7 0.0 17.1 0.1
tall Ndr $ tall Ndr
i;=úh' m<d;a jYfhka fyda iuia; rg;=,
l<ukdlrK iud.ï ^we& 113.8 0.6 190.5 0.8 wLKavj mej;=k fldúâ-¡19 jix.;h iy iudÔh
fj<`ofmd< w;rueÈhka ^wE& 18.4 0.1 60.1 0.3
jHjidh m%d.aOk iud.ï 19.5 0.1 19.9 0.1
iy wd¾Ól lghq;= iSud lsÍfï m%;sM,hla f,i
wNsfhda.d;aul wd¾Ól jd;djrKhla uOHfha
.súiqï.; b;sßlsÍï wdh;k 3,787.5 18.9 4,429.8 18.8 jqj o 2019 jirg idfmalaIj 2020 jif¾ nexl=
rlaIK iud.ï 689.6 3.4 790.1 3.4
fiajl w¾:idOl wruqo, 2,540.4 12.7 2,824.3 12.0 wxYfha Kh j¾Okhla fmkakqï flß‚' nexl=
fiajd kshlq ;
a hkaf.a Ndr wxYfha wruqo,a iemhSfï m%Odk m%Njh jQfha
wruqo, 343.3 1.7 380.4 1.6
wkqu; úY%du iy w¾:idOl ;ekam;= h' fï w;r" jix.;h fya;=fjka úfoaY
wruqo,a ^b& 149.1 0.7 364.9 1.5 úksuh .,dtaï ie<lsh hq;= f,i wvqùu iy
rdcH fiajd w¾:idOl wruqo, 63.7 0.3 70.1 0.3 Y%S ,xldfõ Kh fY%a‚.; lsÍu my< hEu fya;=fjka
tl;=j 20,069.6 100.0 23,570.6 100.0 2020 jif¾ § úfoaY uqo,a Kh .ekSï j, lemS
^w& ixfYdaê; uQ,hka( YS% ,xld uy nexl=j
fmfkk wvqùula olakg ,enq‚' fmd,S wkqmd;
^wd& ;djld,sl iuQmldr ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j yd úfoaY úksuh wkqmd; úp,khka fya;=fjka
lïlre fomd¾;fïka;=j
^we& o;a; fkdue;slu
úY%du jegqma fomd¾;fïka;=j fmd,S fkdjk wdÞhfï lemS fmfkk jeäùu"
fya;=fjka" j;alï moku
;lafiare lsÍug 2020
fiajd kshqla;hkaf.a Ndr wruqo,a fmd,S fkdjk úhoï wvqùu iy nÿ m%;sm;a;sj,
uKav,h
jif¾ ;=kajk ld¾;=fõ fjkiaùï fya;=fjka nexl= wxYfha ,dNÞhs;ajh
Y%S ,xld rlaIK kshduk fldñIka
o;a; fhdodf.k we;'
iNdj miq.sh jirg idfmalaIj jeäÈhqKq úh'
^wE& wdfhdack l<ukdlrejka" iKi uyd ix.uh
wdka;sl iemhqïlrejka" Y%S ,xld iq/l=ïm;a iy úksuh
m%drlaIlhska iy Kh fldñIka iNdj
jHdmdr mq¿,a lsÍu( nexl= wxYh 2020 jir
fY%a◊‚.; lsÍfï wdh;k
we;=<;a jk w;r 2020
Y%S ,xld tAll Ndr ix.uh wjika jk úg nexl= 30lska iukaú; úh' tkï
jHjidh m%d.aOk iud.ï
y;rjk ld¾;=fõ o;a; úfoaYSh nexl= YdLd 11 o we;=,;aj n,m;%,dNs
fkdue;slu fya;=fjka"
2020 jif¾ j;alï moku
jdKsc nexl= 24la" iy n,m;%,dNs úfYaIs; nexl= 6la
;lafiare lsÍug 2020 jYfhks' 2020 jir ;=<§ Y%S ,xldfõ l%shd;aul
jif¾ ;=kajk ld¾;=fõ
j¾Okh fhdodf.k we;' ùu i|yd ICICI nexl= iud.ug iy welaisia nexl=
^b& o;a; fkdue;slu iud.ug ksl=;a l< nexl= n,m;%" Tjqkaf.a m%Odk

8
fya;=fjka wkqu; úY%du
iy w¾:idOl wruqo,aj,
ld¾hd, úiska .kq ,enQ ;SrK u; mokïj 2019
2019 jir i|yd j;alï jif¾ wdrïN lrk ,o jid ±ófï l%shdmámdáh
moku fmr jif¾ j;alï
mokug iudk f,i wjika ùu;a iuÕ wj,x.= lf<ah' nexl= wxYh"
.kakd ,§' nexl= fiajd jeäÈhqKq lsÍu iy nexl= cd,h
mq¿,a lsÍu u.ska wd¾Ól j¾Okhg iy uQ,H

202
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

8'1 rEm igyk


uQ,H wxYfha ld¾hidOkh

nexl= wxYh

o< ,shd y< jdßlhkays iuia; j;alïj,


jd¾Isl j¾Okh ^]& jd¾Isl j¾Okh ^]&

nÿ fmr ,dNh
^re' ì,shk&
Kh yd w;a;sldrï" wdfhdack iy ;ekam;=
moku wkqj nexl= wxYh i;=gqodhl j¾Okhla
fmkakqï lrk ,§'

rlaIK wxYh
Kh iy w;a;sldrïj, wdfhdackj, ;ekam;=j,
jd¾Isl j¾Okh ^]& jd¾Isl j¾Okh ^]& jd¾Isl j¾Okh ^]&
j;alï moku
iy
,dNodhS;ajh wkqj
rlaIK wxYh
jHjia:dms; øjYS,S j;alï m%d.aOk
o< wl%Sh Kh j¾Okhla jd¾;d lrk ,§'
wkqmd;h - foaYSh nexl= m%udKd;aul;d
wkqmd;h ^]&
fufyhqï wxYh ^]& wkqmd;h ^]&

jix.;fhka mek k.sk ,o


wNsfhda. uOHfha jqj o nexl= wxYh
2020 jir ;=, § Yla;su;aj
mej;s‚' 2020 §" wruqof,a uq`M o<
wdodhu re' ì,shk 285'6 la jQ
w;r" th fmr jirg idfmaCIj ishhg
10'1 l jeäùuls'

Kh iy w;a;sldrïj, m%d.aOk idudðl .sKqï iuia; j;alïj, jd¾Isl odhl;ajh


jd¾Isl j¾Okh ^]& m%udKd;aul;d ixLHdj ^ñ,shk& jd¾Isl j¾Okh ^]& ^re' ì,shk&
wkqmd;h ^]&

m%;sf.jqï wdfhdack u; idudðl .sKqï i|yd


o< wl%Sh Kh j;alï u; m%;s,dN ^re' ì,shk& m%;s,dN wkqmd;h f.jQ fmd,S
wkqmd;h ^]& wkqmd;h ^]& ^]& wkqmd;slh ^]&

fuu wxYh mqk¾Ôjkh


n,m;%,dNS uqo,a iud.ï

8
lsÍu i|yd taldnoaO lsÍfï m%Odk

iy úfYaIs; l,anÿ
ie,eiau y÷kajd§u o we;=`M j fiajl w¾:idOl
uy nexl=j úiska kshduk l%shdud¾.
uQ,HlrK iud.ï wxYh lsysmhla wdrïN lrk ,§' wruqo,

203
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

8'2 ixLHd igyk ùuhs' Kh jeäùu wd¾Ólfha m%Odk wxY yryd


nexl=" nexl= YdLd iy wfkl=;a nexl= tall jHdma;sh úúOdx.slrKh úh' Kh j¾. jYfhka .;a l<
2019 2020 2020 jif¾§ kej; ie,iqï l< Kh ^ishhg 38'0&"
j¾.SlrKh wjidkhg wjidkhg ksjdi Kh ^ishhg 18'0& iy ld,Sk Kh ^ishhg
^w& ^wd&
14'1& 2020 jif¾ § by< j¾Ok wkqmd; jd¾;d
n,m;%,dNS jd◊‚c nexl=
l< m%Odk Kh j¾. fõ' fï w;r wdfhdackj,
⁄¸' uq¿
Ω n,m;%,dNS jd◊‚c nexl= ixLHdj 26 24
foaYh
S nexl= 13 13 j¾Okh jir ;=< Khj, isÿ jQ j¾Okh
úfoaYhS nexl= 13 11 blaujñka 2019 jir wjika jk úg ishhg 12'2l
⁄¸¸' uq¿
Ω n,m;%,dNS jd‚◊c nexl= tall ixLHdj 6,690 6,703
isg 2020 jir wjika jk úg ishhg 40'0la
YdLd ^we& 2,907 2,916
foaYh
S nexl= 2,842 2,854 olajd by< .sfhah' NdKavd.dr ne֕lr iy
úfoaYh S nexl= 50 47 NdKavd.dr ì,am;a ms<sfj,ska remsh,a ì,shk
YsIH b;=reï tAll 3,783 3,787
⁄⁄¸¸¸' iajhxl%h
S fg,¾ hka;% 5,393 5,744 804'7lska iy remsh,a ì,shk 55'9lska jeä ùu iy
n,m;%,dNS úfYAI; s nexl=
Y%S ,xld ixj¾Ok ne÷ïlr remsh,a ì,shk 73'3lska
⁄¸' uq¿
Ω n,m;%,dNS úfYaI;
s nexl= ixLHdj 6 6 wvqùu;a iuÕ l,amsÍu f;la r|jd .kakd wdfhdack
cd;sl uÜgfï b;sß lsÍfï nexl= 1 1
ksjdi Kh wdh;k 2 2
l<U 2020 jif¾ § ishhg 41'8lska j¾Okh úh'
wfkl=;a n,m;%,dNS úfYaI;
s nexl= 3 3 fj<| l<U ishhg 32'4lska j¾Okh jQ w;r thg
¸¸' uq¿
Ω n,m;%,dNS úfYaI;s nexl= tall ixLHdj 700 703 uQ,slju NdKavd.dr ì,am;a" NdKavd.dr ne÷ïlr
YdLd ^we& 700 703
262 265
iy Y%S ,xld ixj¾Ok ne÷ïlrj, wdfhdack
cd;sl uÜgfï b;sß lsÍfï nexl=
ksjdi Kh wdh;k 64 64 ms<sfj,ska remsh,a ì,shk 78'8la" remsh,a ì,shk
wfkl=;a n,m;%,dNS úfYaI;
s nexl= 374 374 68'3la iy remsh,a ì,shk 35'5lska jeäùu
⁄¸¸¸' iajhxl%h
S fg,¾ hka;% 401 432
uq¿ nexl= YdLd iy wfkl=;a nexl= tall ixLHdj 7,390 7,406
n,mEfõ h'
uq`M iajhxl%h S fg,¾ hka;% ixLHdj 5,794 6,176
j.lSï( wruqo,a iemhSfï m%Odk m%Njh f,i
^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl
;ekam;= wLKavj mej;=Kq w;r" Kh .ekSï fojk
^we& YsIH b;=reï tall yer ishÆu nexl= tall m%Njh úh' 2019 jir jk úg ishhg 66'5 isg 2020
jir wjika jk úg ishhg 63'0la olajd iuia;
wka;¾.;Ndjh m%j¾Okhg wLKavj iydh úh' ;ekam;=j,g ld,Sk ;ekam;=j, odhl;ajfhys
2020 jif¾ § fldúâ-¡19 me;sÍu je<elaùu i|yd wvqùula ±lsh yels jQ w;r" jir ;=<§ jQ ;ekam;=
weÈßkS;sh iy iudÔh yd wd¾Ól lghq;= iSud jeäùfuka ishhg 47'0lg ld,Sk ;ekam;=
lsÍu fya;=fjka nexl=j,g m%fõY ùu iSud ùu;a Þhl úh' fï w;r" 2020 jir wjika jk úg
iu. fndfyda nexl=" uQ,H lghq;= myiq lsÍu 8'3 ixLHd igyk
i|yd ;dlaIKh mokï lr.;a fiajdjka y÷kajd nexl= wxYfha j;alï iy j.lSï ixhq;sh
ÿkafka h'
2019 ^w& 2020 ^wd& fjki ^]&
j;alï( nexl= wxYfha j;alï moku 2020
whs;uh remsh,a
m%;sY;h
remsh,a
m%;sY;h
2019 2020
jif¾§ remsh,a á%,shk 2'1lska j¾Okh jQ w;r" ì,shk ì,shk ^w& ^wd&

2020 jir wjidkh jk úg á%,shk 14'6l j;alï


Kh iy w;a;ls drï 8,122.4 64.9 9,091.7 62.0 5.6 11.9
w.hla .kakd ,§' th 2019 jir jk úg wdfhdack 2,996.7 23.9 4,195.8 28.6 12.2 40.0
jd¾;d jQ ishhg 6'2l j¾Okhg idfmalaIj fjk;a ^we& 1,403.6 11.2 1,378.8 9.4 -1.8 -1.8
ishhg 17'1l j¾Okhls' wLKavj mej;s jix.;
j.lSï
;;ajfha m%;sM,hla f,i wNsfhda.d;aul wd¾Ól ;ekam;= 9,162.3 73.2 11,140.9 76.0 7.9 21.6
yd jHdmdßl mßirhl § jqj o" wdfhdack yd Kh .ekqï 1,679.4 13.4 1,692.2 11.5 -4.8 0.8
1,129.9 9.0 1,254.2 8.6 9.7 11.0

8
m%d.aOk wruqo,a
Kh j¾Okh j;alï j¾Okhg Þhl úh' Kh yd
fjk;a 551.1 4.4 578.9 3.9 8.5 5.0
w;a;sldrï j, j¾Okh 2019 jif¾ § ishhg 5'6l uq¿
Ω j;alï$j.lSï 12,522.7 100 14,666.3 100 6.2 17.1
isg 2020 jif¾ § ishhg 11'9la olajd j¾Okh ^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl
úh' 2020 jif¾ § Kh l<fò jeäùfuka ishhg ^we& uqo,a yd nexl= fYaIhka" ia:dmkhka" m%;s úl=Kqï
83la i|yd odhl jQfha remsh,a Kh j, jeä .súiqï iy ia:djr j;alï we;=<;a fõ'

204
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

8'4 ixLHd igyk 8'2 rEm igyk


nexl= wxYfha fYaI m;% fkdjk whs;u
nexl= wxYfha ;ekam;= ixhq;sh
^2020 wjidkhg&
2019 ^w& 2020 ^wd& fjki ^]&

whs;uh remsh,a remsh,a m%;sY;h 2019 2020
ì,shk m%;sY;h ì,shk ^w& ^wd& fjk;a
f,aÅ; Kh
3]
b,aÆï ;ekam;= 528.8 5.8 693.7 6.2 -2.8 31.2 9]
b;=reï ;ekam;= 2,344.1 25.6 3,153.2 28.3 8.0 34.5
ia:djr ;ekam;= 6,092.5 66.5 7,022.1 63.0 9.5 15.3
fjk;a ;ekam;= 196.9 2.1 271.9 2.4 -7.5 38.1
uq¿
Ω ;ekam;= 9,162.3 100.0 11,140.9 100.0 7.9 21.6 wemlr iy
Ndú;d fkdl<
neÿïlr
^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j Kh iSud 31]
19]
^wd& ;djld,sl

iuia; ;ekam;=j,ska b;=reï ;ekam;= iy ld,Sk


m%;s.%yK
;ekam;= ms<sfj,ska ishhg 28'3la iy ishhg 6'2la jHq;amkak 7]
1]
úh' ta wkqj cx.u yd b;=reï .sKqï wkqmd;h úfoaY úksuh ñ,§
2019 jif¾ mej;s ishhg 31'4 isg 2020 jif¾§ úfoaY úksuh .ekqï 15]
úl=Kqï 15]
ishhg 34'5la olajd by< .sfha h' nexl= wxYfha
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
uq¿ Kh .ekSï 2019 jif¾ § jd¾;d jQ remsh,a
ì,shk 84'0l ^tkï ishhg 4'8la jQ iDKd;aul jeàu;a iuÕ úfoaY úksuh Kh .ekSï ishhg
j¾Okh& my; jeàug idfmalaIj 2020 jif¾ § 11'1lska ^wefußldkq fvd,¾ ñ,shk 603'1& wvq ù
remsh,a ì,shk 12'8l ^tkï ishhg 0'8& j¾Okhla we;'
fmkakqï lf<ah' fuu jeäùug fya;= ù we;af;a
2020 jif¾ § ishhg 14'3l ^remsh,a ì,shk 99'4l& fYaIm;% fkdjk ksrdjrK( wNsfhda.d;aul
j¾Okhla jd¾;d jQ remsh,a Kh .ekSï jk w;r jHdmdßl jd;djrKhla ;sìh§;a" fYaI m;%
2020 jif¾ § iaffjÍ;aj fY%a‚.; lsÍï my; fkdjk ksrdjrK 2019 jif¾ mej;s ishhg 5'3l
iDKd;aul j¾Okhg ^remsh,a ì,shk 233'5l
8'5 ixLHd igyk
wvqùu& idfmalaIj" 2020 jif¾ ishhg 16'1l
nexl= wxYfha Kh iy w;a;sldrï ixhq;sh j¾Okhla ^remsh,a ì,shk 675'2& fmkakqï lf<ah'
^2020 wjidkhg& fuhg m%Odk jYfhka fya;= jQfha 2020 jir ;=<§
jákdlu uq`M
wl%Sh Kh
Ndú;d fkdl< Kh iSud ^remsh,a ì,shk 279'9&"

wxYh
remsh,a
ì,shk
Kfhka
m%;sY;hla
wkqmd;slh úfoaY úksuh ksrdjrK ^remsh,a ì,shk 278'3& iy
]
^w& f,i ] wemlr iy ne÷ïlr ^remsh,a ì,shk 66'8& by<
mßfNdack 1,664.2 18.3 4.3 hEu fõ'
bÈlsÍï 1,481.9 16.3 6.4
f;d. yd is,, a r fj<`|du 1,126.8 12.4 7.4
nexl= wxYfha wjÞkï
ksIma dok 860.9 9.5 8.7
há;, myiqlï ixj¾Okh 815.6 9.0 1.8 Kh wjÞku( fldúâ-19 jix.;fhka
lDIsl¾u" jk iïm;a yd ëjr 697.9 7.7 6.9
603.4 6.6 -
Kh.e;shka uqyqKÿka ÿIalr;d ie,ls,a,g
uqo,a wud;HxYhg Kh §ï
fi!LH" iudc fiajd yd iydh .ksñka wd¾Ólfha úúO fldgia i|yd Kh iyk
fiajdjka 376.7 4.1 2.8 y÷kajdÿka w;r" fldúâ-19 jix.;fhka mSvdjg
úfoaY wxYh i`oyd Kh §ï 365.5 4.0 2.0
uQ,H fiajdjka 338.2 3.7 1.2
m;ajQ wxY kej; h:d ;;ajhg m;aùug hk ld,h
ixpdrl 331.2 3.6 6.8 i,ld n,d wod, iyk ld,hka §¾> lrk ,§'
m%jdykh yd .nvd lsÍu 200.6 2.2 3.9 iyk ld,iSudj ;=< § wl%Sh ldKav i|yd Kh
jD;a;h S " úoHd;aul iy ld¾ñl
lghq;= 115.2 1.3 3.1 j¾.SlrKh w;aysgqjd we;s w;r" Kh iyk
w;aysgqùfuka miq idudkH j¾.SlrK kS;s l%shd;aul

8
f;dr;=re ;dCIK iy ikakf s õok
fiajdjka 53.0 0.6 5.0
wOHdmk 48.1 0.5 3.3
úh' iyk ld,h ;=<§ Kh myiqlï j¾.SlrKh
l,d" úfkdaoh iy úfkdaod;aul 12.3 0.1 6.4 w;aysgqjd ;snqko" 2019 jif¾ wl%Sh Kh jeäùu
uq`M Kh 9,091.7 100.0 4.9 remsh,a ì,shk 118'5g idfmalaIj 2020 jif¾§
^w& ;djld,sl uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
th remsh,a ì,shk 66'4lska by< f.dia we;s w;r

205
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

úfYaI igyk 7
nexl=lrKfha kj hq.hla ( yß;núka yd bka Tíng

y÷kajd§u uQ,Hk fmr oelau f.dvkexùfï§ ish¿ we,aue;s


md¾Yj talrdYs lr.ksñka myiqlï iemhSug Y%S ,xld
uQ,H fiajd jHdmdr lghq;= isÿlsÍfï§ yd wod< ;SrK
uy nexl=j ;sridr uQ,Hkh i|yd jk ud¾f.damfoaY
.ekSfï§ mdßißl" iudÔh yd hymd,k Wmudkhka
(Steering& lñgqjla m;a lrk ,È'
wdh;khg" .kqfokqlrejkag yd iuia: iudchg
§¾>ld,Sk m%;s,dN ysñjk mßÈ fhdod.ekSu ;sridr tlai;a cd;Skaf.a ixj¾Ok jevigyk ^UNDP& yd
uQ,Hkh f,i mq¿,aj w¾: oelaúh yelsh' flfiakuq;a ffcj úúO;aj uQQ,H werUqu ^BIOFIN& ,ndÿka uQ,H
;sridr uQ,Hkh hkq l=ulaoehs hkakg f.da,Sh jYf- wkq.%yfhka iy wka;¾cd;sl uQ,H ixia:dfõ ;dlaI‚l
hka ms<s.;a talSh ks¾jpkhla fkdue;' iyh ,nd.ksñka 2019 cQks ui" ;sridr uQ,Hk fmr
oelau m%isoaêhg m;alrk ,È' Y%S ,xld nexl= ix.uh
yß; uQ,Hkh ;sridr uQ,Hkfha wx.hla fõ' yß;
^wemfhka iSñ;& ^SLBA&" uQ,Hlrejkaf.a wdh;kh"
uQ,Hkh jYfhka fmdÿfõ woyia lrkqfha ld,.=K
Y%S ,xld rlaIK kshduk fldñiu iy úksuh yd
úm¾hdi wdY%s; wNsfhda. yd ldnka úfudapkh wvq
iq/l=ïm;a fldñiu jeks we,aue;s md¾Yjhkaf.a
wd¾Ólhla lrd .uka lsÍfï§ uqyqKmdk wNsfhda.
iyNd.s;ajfhka fuu fmr oelau ilia lrk ,È'
ch.ekSug uQ,H m%jdyhka fhduq lsÍuhs' wd¾Ól
iyfhda.s;djh iy j¾Okh i|yd jk ixúOdkfhys uQ,H kshdulhka yd uQ,H wdh;k wkq.%yh olajk
(OECD) ks¾jpkhg wkqj yß; uQ,Hkh hkq mßir jHdmD;s j, mdßißl iudÔh iy hymd,k wjodkï
¥IKh yd yß;d.dr jdhq úfudapkh wju lr .ksñka ld¾hlaIuj l<ukdlrKh i|yd fuu fmr oelau
fukau iajNdúl iïm;a Ndú;fha§ isÿjk kdia;sh mq¿,a kshdukhka ,ndfok w;ru yß;" ld,.=K
wju lrñka iy ld¾hlaIu;dj by< kxjñka wd¾Ól ys;ldñ iy iudÔhj hym;a jHdmdr j,g w;ys;
j¾Okh <Õdlr .ekSu fõ' ,nd§u m%j¾Okh lrhs' fuu.ska ;sridr uQ,Hkhg
nexl= iy uQ,H wdh;k" m%d.aOk fj<|fmd, iy
wo jk úg ck.yk j¾Okh" mdßißl ydhkh"
rlaIK lafIa;%h u.ska ,ndfok odhl;ajh by<
ld,.=‚l fjkialï" ÿmam;alu iy wiudkd;au;djh
kexùu fukau oeä wd;;s ;;ajhkag uqyqK Èh yels
hkdÈfha n,mEu fya;=fldg f.k ;sridr uQ,Hk
;sridr yß; wd¾Ólhla f.dvkexùu wfmalaId flf¾'
mßphka nexl=lrKfha wkd.;h njg m;afjñka
mj;S' ;sridr ixj¾Okfha jeo.;alu y÷kd.;a tlai;a Y%S ,xld nexl= ix.uh úiska Y%S ,xld ;sridr nexl=lrK
cd;Skaf.a ixúOdkh Bg iïnkaaO wNsfhda. j,g uqyqK uq,amsreu ^Sri Lanka Sustaible Banking Initiative&
§ug ish¨ rgj, iyh we;sj mDÓúh wdrlaId lsÍu 2015 cQ,s ui§ wdrïN lrk ,È' tys wruqK jQfha
yd fi!Nd.Hh m%j¾Okh b,lal lr.ksñka ;sridr Y%S ,xldfõ ;sridr wd¾Ól j¾Okhg myiqlï iemhssh
ixj¾Ok b,lal y÷kajd fok ,È' yels j.lSï iy.; nexl= mßphka ms<sn| y÷kajd
§u iy ta ms<sn| oekqj;aNdjh by< kexùuhs' fuys
Y%S ,xld uy nexl=fõ ;sridr uQ,Hk .ukau. iy fmr wdrïNfhka miq ;sridr nexl=lrKh ms<sn| iQlaIuj
oelau
y÷kd.;a m%;sm;a;s 11laa Y%S ,xld ;sridr nexl=lrK
uQ,H wxYfha fndfyda iïnkaê; md¾Yj úiska uq,amsreu u.ska t<s olajd we;' fuu m%;sm;a;s fuhg
Y%S ,xldj ;=< ;sridr uQ,Hkfha lghq;= weröfï we;s iyNd.s jk nexl= j, idudðl;ajfhka hq;= lñgqjlska
jeo.;alu idlÉPdjg nÿkafldg we;' 2016 jif¾§ f.dvkxjk ,o w;r Y%S ,xldfõ nexl= wxYh úiska
ke.Sf.k tk fj<|fmd<j, nexl= j;alï j,ska 86]la jvd ;sridr foaYSh wd¾Ól j¾Okhla ,Õd lr.ekSug
ksfhdackh lrk wka;¾cd;sl uQ,H ixia:djg (IFC) myiqlï iemhSug ;u jHdmdr lghq;= isÿl< hq;=
wkqnoaê; ;sridr nexl=lrK cd,hg (SBN) Y%S ,xld wdldrh úia;r flf¾'
uy nexl=j iïnkaO jk ,È'
;u cd;sl wjYH;d yd m%uqL;djkag .e<fmk mßÈ
2017 jif¾§ wod< rdcH ksfhdað; wdh;k" nexl= ;sridr uQ,Hkh m%j¾Okh lsÍug iEu rglau ;udg
wxYh yd uQ,H wxYh flfrys iïnkaê; md¾Yj wkkH jQ l%shdud¾. fhdod .ksñka mj;S' nx.,dfoaYh"

8
iu.ska Y%S ,xld uy nexl=j úiska ;sridr uQ,Hkh n%iS,h" Ökh" bkaÿkSishdj" fudfrdlafldaj"
mßphka m%j¾Okhg yd myiqlï iemhSug Y%S ,xld khsÔßhdj iy úhÜkduh jeks rgj, uQ,H
;sridr uQ,Hk fmr oelaula (Road Map) f.dvkexùu kshdulhka ish m%;sm;a;s l%shdud¾. ;=<ska ;sridr
wdrïN lrk ,È' uQ,H wxYh i|yd jk tu ;sridr uQ,Hkh m%j¾Okhg uQ,sl;ajh f.k we;' wfkla

206
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

w;g .;a l< fldf,dïìhdj" blajfodarh" flkahdj" uQ,H kshdulhka i|yd ;sridr uQ,Hkhg wod<j
fulaisfldaj" fudkaf.da,shdj" ol=Kq wm%sldj yd ;=¾lsh mj;sk kshdul fuj,ï lsysmhla my; oelafõ'
jeks rgj, nexl= ix.ï iafjÉPdfjkau l¾udka;
² mßir ¥IKh by< yd wêl f,i ldnka ksl=;a
wNsuqLj ;sridr ixj¾Ok m%j¾Ok l%shdud¾. wdrïN
lrk lghq;= i|yd Kh ,nd§fï iSud mekùu
fldg we;' flfiafj;;a Y%S ,xld nexl= ix.uh úiska
Y%S ,xld ;sridr nexl=lrK uq,amsreu wdrïN lsÍu yd ² yß; uQ,Hk u.fmkaùï yd l%shd mámdá
Y%S ,xld uy nexl=j iïnkaê; md¾Yj j, iyfhda.
² ld,.=Kh wdY%s; wd;;s mÍlaIK
fhka ;sridr uQ,Hk fmr oelau ìyslsÍu yryd
by; m%fõYhka foflys ixl,khla f.dvkef.ñka ² ld,.=K yd yß; uQ,Hk wjodkï j,g wod<
Y%S ,xldjg iqúfYaIs wjia:djla ysñ ù we;' fy<sorõ lsÍfï wjYH;d
fï jk úg;a Y%S ,xldfõ fndfyda n,m;%,dNS nexl= ² yß; Kh m%;sm;a;s WmlrK kshu lsÍu
;sridr nexl=lrK lghq;= wdrïN lr we;s w;r ² yß;Ndjh u; mokïj fjkia jk ixÑ; wjYH;d
;sridr uQ,Hk nexl= tall msysgqjd mqk¾ckkSh
n,Yla;sh" jHjidhl;aj ixj¾Okh" mßir bÈßfha§ we;s jk fj<|fmd, m%jK;d iy wjYH;d
ixrlaIKh iy ldka;djka iún, .ekaùu flfrys ie,ls,a,g .ksñka ;sridr uQ,Hk fmr oelau m%ldrj
úfYaI wjOdkhla fhduqfldg we;' fï jkúg iqÿiq WmlrK Ndú;d lrñka ;sridr uQ,Hkh
oYlhlg wdikak ld,hla mqrdjg ;u ;sridrNdjh m%j¾Okh lsÍug Y%S ,xld uy nexl=j wfmalaId lrhs'
ms<sn|j fndfyda n,m;%,dNs nexl= ish jd¾Isl jd¾;d ta wkqj ksis iqmÍlaIK we.hSï j,g miqj yß;
j, f.da,Sh jd¾;dlrK uq,amsreï ^GRI& ud¾f.damfoaY uQ,H ud¾f.damfoaYhka yd l%shdmámdá jeks WmlrK
hgf;a jd¾;d lrhs' ;jÿrg;a .;a l< Y%S ,xld nexl= y÷kajd §u ms<sn|j bÈßfha§ i,ld n,kq we;'
ix.uh yd nexl= úÿ mshi úiska nexl= wxYfha ;sridr j;alï j, wjodkfï ;Sj%;djh ;SrKh lsÍfï§ fï
uQ,Hkh ms<sn| oekqj;aNdjh iy yelshdjka j¾Okh jk úg f,dj mqrd kshdulhka j;alï j, yß;
ms<sn| úúO jevigyka Èh;a fldg we;s w;r Y%S ,xld
nj fyda ÿUqre nj ^Green or brown nature& iDcqju
;sridr nexl=lrK uq,amsreu ;sridr uQ,Hkh ms<sn|
ie,ls,a,g fkd.kS' we;eï uy nexl= yd kshdulhka
úoHq;a bf.kqï moaO;shla Èh;a fldg we;'
;u kshduk wfmalaIdjka yd ikaksfõokhka w¨;a
lr.ksñka ld,.=Kh wdY%s; wjodkï ;u kshduk
nexl= kshdukhka iy ;sridr uQ,Hkh
rduqjg we;=<;a fldg f.k we;'
Y%S ,xld uy nexl=j fï jk úg wod< iïnkaê;
bÈßfha§ nexl= j,g ndi,a m%d.aOk rduqfõ wÈhr fol
md¾Yjhkaf.a iyh we;sj ;sridr uQ,Hk fmr
(Pillar 2) hgf;a iqmÍlaIK kshduk wd;;s mÍlaIK
oelafuys we;=<;a b,lal id¾:l lr .ekSu i|yd
l%shdldÍ ie,eiau l%shdjg kxjñka isáhs' ;;ajhka i|yd mdßißl ;sridr yd ;sridr fkdjk
lghq;= i|yd Kh iemhSfï§ uQ,H ia:dhs;djhg jk
fndfyda ;sridr yd yß; uQ,Hk mshjrhka úiska n,mEu weia;fïka;= lsÍfï wjia:djka we;=<;a lsÍug
y÷kd.;a .eg¿jla jkqfha ;sridr uQ,Hkh i|yd YlH;djh i,ld ne,sh yelsh'
fmdÿfõ ms<s.;a ks¾jpkhla" j¾.SlrKhla iy ;sridr
uq,Hkfha n,mEu iei¢h yels o¾Yl yd l%shdmámdàka wNsfhda.
j, wjYH;djhhs' ;sridr uQ,Hk j¾.SlrKhla
fï jk úg f.da,Shj talSh ;sridr uQ,Hk j¾.SlrKhlaa
^Taxonomy& hkq mdßißlj iy idudÔh jYfhka
l%shd;aul fkdfõ' fuu.ska wd¾Ól" iudchSh yd
;sridr wd¾Ól lghq;= y÷kd.kq ,nk ,ehsia;= .;
l%ufõohla fõ' hymd,k Wmudkhka" ;sridr uQ,Hkh we.hSfuys,d
fhdod .ekSfï§ fkd.e<mSï iy.; yd ixikaokh l<
fmr oelafuys i|yka mshjrhka l%shdjg kexùfï§ fkdyels ;;ajhlg u. mdod we;'
wod< jk j¾.SlrK rduqjla we;s lsÍfï wjYH;dj Y%S
,xld uy nexl=j úiska uQ,H wxYh ;sridr uQ,Hkh ;sridr uQ,Hkh ms<sn| m%ùK;ajh yd yelshdjka uo
lsÍug fhduq lsÍfï§ y÷kdf.k we;' fï jk úg nj kshdulhka we;=¿ ish¿ iïnkaê; md¾Yj j,g
Y%S ,xld uy nexl=j úiska j¾.SlrK rduqjla f.dv ndOlhla jkq we;' úfYaIfhkau kj yß; ksIamdok

8
k.ñka rfgys uQ,H wxYhg foaY.=‚l fjkiaùï iy ;dlaIKhka fõ.j;aj úldYkh jkq we;s w;r
wju lsÍfuys yd wkqj¾;kh ùfuys,d m%uqL ld¾hla tajdfha YlH;dj ;lafiare lsÍug m%ùK;ajh yd
bgqlrk wd¾Ól l%shdldrlï$ wxYhka j¾.SlrKhg m<mqreoao wjYH jkq we;' tu ksid ;sridr uQ,Hk
lghq;= lrñka isà' mshjr id¾:lj l%shdjg kexùug yelshdjka by<

207
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

kexùfï m%h;akhka yd ;dlaI‚l u.fmkaùu jvd;a wdh;k yd wfkl=;a wdh;k úiska ;sridr nj ms<sn|
bjy,a jkq we;' m%udKd;aul f;dr;=re jd¾;d lsÍu i|yd wd¾Ól"
Kh ,nd §fï§ yd wjodkï l<ukdlrKfha§ mokï iudÔh iy hymd,k me;slv ie,ls,a,g .; hq;= fõ'
lr.kakd ;sridr uQ,Hk f;dr;=re j, mj;akd fldúâ-19 jix.;h;aa iu. mek ke.s wd¾Ól lïmkh
wiuñ;sl nj ;sridr uQ,Hkh m%j¾Okhg ndOd t,a, f.da,Sh wd¾Ólh kej; Yla;su;a lsÍfï wjYH;dj
l< yelsh' ld,Sk ;sridr uQ,Hk wjYH;d imqrd,Sug biau;= lrhs' ta wkqj ;sridrj wd¾Ólhka h<s k.d
f;dr;=re moaO;s yd f;dr;=re m%jdyhka ÈhqKq úh isgqùug f.da,Sh m%;sm;a;s iïmdolhka wjOdkh fhduq
hq;= fõ' lrkq we;' ta wkqj l,dm yd rgj,a w;r ;sridr
wkd.;fha§ wjodkï l<ukdlrK rduqjg wd¾Ól" uQ,Hk mshjrhka Wfoid iQodkï iy.; nj jeäÈhqKq
iudchSh yd hymd,kuh wjodkï wka;¾.; lrñka lsÍu yd ;yjqre lsÍug taldnoaO m%;sm;a;s l%shdud¾.
iuia:hla f,i wjodkï l<ukdlrKh lsÍug uQ,H wjYH fõ' ta wkqj kj miq jix.; nexl=lrK hq.h
wdh;k lghq;= lrkq we;ehs wfmalaIs;h' ta wkqj ish¿ ;=< iudchSh" wd¾Ól yd mßird;aul b,lal uqÿka
iïnkaê; md¾Yjhkag ;sridr uQ,Hk mshjrhkays muqKqjd .kq jia ;sridr uQ,Hkh w;HjYH Wmldrhla
Yla;su;aNdjh Wfoid Y%S ,xldjg iqÿiq ksrjoH jkq fkdwkqudkh'
ixl,khla fidhd .ekSu wNsfhda.d;aul jkq we;'

bÈß .ukau.
mßYS,l
Y%S ,xld uy nexl=fõ fmr oelau u.ska ;sridr uQ,Hk • Y%S ,xld ;sridr uQ,Hk fmr oelau
l%shdjg kexùug wod<j Wmdh ud¾.sl l%shdoduhka (https://www.cbsl.gov.lk/en/roadmap-for-sustainable-finance-
in-sri-lanka-2019)
iuQyhla ks¾Kh flrekq w;r wod< iïnkaê;
md¾Yjhkaa iu. tlaj flá" uOHu yd §¾> ld,Skj • ;sridr nexl=lrK cd,fha fjí wvúh
(https://www.ifc.org/wps/wcm/connect/topics_ext_content/
l%shd;aul lsÍug l%shdldÍ ie,eiaulao úia;rd;aulj ifc_external_corporate_site/sustainability-at-ifc/company-
bÈßm;a lrk ,È' Y%S ,xld uy nexl=j 2021 w. jk resources/sustainable-finance/sbn)
úg§ iïnkaê; md¾Yj iu. tlaj ;sridr uQ,Hk • ;sridr nexl=lrK uq,a msrefï fjí wvúh
j¾.SlrKhla ksl=;a lsÍug wfmalaIs;h' uQ,H (https://sustainablebanking.lk/)

ie,lsh hq;= ld,hla i|yd mej;s wNsfhda.d;aul w;ßka ksIamdok" f;d. yd is,a,r fj<|du"
jHdmdßl mßirh fya;=fjka 2020 jir wjidkh lDIsl¾udka;h" jk j.dj yd ëjr" ixpdrl iy
jk úg o< wl%Sh Kh wkqmd;h ishhg 4'9la olajd bÈlsÍï hk wxYhkays wl%Sh Kh wkqmd;h" 2020
by< hk ,§' flfia fj;;a" by< m%;smdok jir wjika jk úg mej;s iuia; nexl= wxYfha
wjYHjk ldKavj,g wl%Sh Kh j¾.SlrKh ùu wl%Sh Kh idudkH wkqmd;h jk ishhg 4'9g
fya;= fldg f.k Y=oaO wlS%h Kh wkqmd;h wvqù jvd by< w.hla jd¾;d lrk ,§' 2020 jif¾
we;' tfia jqj o" ienE wl%Sh Kh ;;a;ajh ms<sônq § wl%Sh Kh wkqmd; by< .sho" wys;lr n,mEï
jkafka wd¾Ólfha we;eï wxY i|yd ;ju;a n, wjfYdaIKh lr .ekSu i|yd m%udKj;a m%;smdok
meje;afjk ;djld,sl iyk ld,h wjika ùfuka yd m%d.aOk iajdrlaIlhka iys;j nexl= wxYh
miqj fõ' 2020 jif¾ ld,h ;=< uq¿ wl%Sh Kh l%shd;aul jk neúka th ;ju;a l<ukdlrKh
i|yd fjka lsÍï remsh,a ì,shk 74'9lska jeä jQ l< yels uÜgul mj;S'
w;r" thska ksYaÑ; fjka lsÍï ishhg 93'5ls' wl%Sh
Kh wkqmd;h j¾Okh jqj o" fjka lsÍï by< fjf<|fmd< wjÞku
hEfï m%;sM,hla f,i ksYaÑ; yd iuia; fjka
fmd,S wkqmd;h( fmd,S wkqmd; ms<sn|
lsÍï wkqmd; by< hk ,§'

8
ixfõ§;d wkqmd;h ^fmd,S orK j;alï" udi
Khj,ska ishhg 73'1la m%Odk jYfhka 12g wvq l,amsÍï iys; fmd,S orK j.lSïj,
wd¾Ól wxY 6la fj; flakaøkh ù ;snqko" nexl= wkqmd;hla f,i& 2019 jir wjika jk úg mej;s
úiska wd¾Ólfha úúO wxY w;r ;u jHdmdr ishhg 76'5l w.fha isg 2020 jir wjika jk
lghq;= úúOdx.SlrKh lr ;snq‚' m%Odk wxY úg ishhg 74'9la olajd wvq ùu u.ska 2019 jirg

208
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

8'3 rEm igyk 8'4 rEm igyk


nexl= wxYfha wlS%h Kh nexl= wxYfha wlS%h Kh i|yd fjka lsÍï

6 300 80
500 71.8 69.9
450 4.9 250 42.7 70
4.7 5 57.4
400 60
52.3
remsh,a ì,shk

350 200 52.1 61.3

remsh,a ì,shk
4 49.6
3.4 50
300 43.1 37.8
51.7

ishhg
2.8 3 150

ishhg
250 2.6 2.5 40
2.4
200 2.0 37.6 42.4
2 100 30
150 32.5
1.2 1.3 28.0
100 20
1 50
50 74.1 79.7 113.5 161.8 231.7 10
142 161 263 382 448
0 0
0 0
2016 2017 2018 2019 2020
2016 2017 2018 2019 2020

úfYaIs; fjkalsÍï idudkH fjkalsÍï


o< wlS%h Kh o< wlS%h Kh Y=oaO wlS%h Kh
wkqmd;slh wkqmd;slh o< wlS%h Kh wkqmd;hg o< wlS%h Kh wkqmd;hg uqΩ¿
^ol=Kq wlaIh& ^ol=Kq wlaIh& úfYaIs; fjkalsÍï fjkalsÍï
^ol=Kq wlaIh& ^ol=Kq wlaIh&
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j

idfmalaIj 2020 jif¾§ fmd<S wkqmd; wjÞkug /ia lrk ,o fYaI m;% j;alï j¾Okh ùug m%Odk
ksrdjrKh by< .sfhah' 2020 jif¾ NdKavd.dr jYfhka fya;= jQfha wfkla nexl=j, ;ekam;a lsÍï
ne÷ïlrj,g wÞ< m%d.aOk ,dNh remsh,a ì,shk yd wdfhdackj, isÿ jQ jeäùu jk w;r" úfoaY
12'2la jQ w;r" th 2019 jif¾§ jd¾;d jQ remsh,a uqo,ska /ia lrk ,o fYaI m;% fkdjk j;alï
ì,shk 3'4g jvd by< w.hls' fmd,S wkqmd; j¾Okhg bÈß ñ,§ .ekSï yd wfkl=;a jHq;amkak
my; jeàu yd 2019 jirg idfmalaIj 2020 jir WmlrKj, jeäùu n,mdk ,§' úfoaY uqo,ska
;=< nexl= wxYh jeäfhka rcfha iq/l=ïm;aj, /ia lrk ,o fYaI m;% j.lSïj, jQ j¾Okhg
wdfhdackh lsÍu fuhg fya;= úh' .kqfokqlrejkaf.a ;ekam;= jeäùu fya;= jQ w;r
úfoaY uqo,ska /ialrk ,o fYaI m;% fkdjk
fldgia ñ,( 2020 jir ;=< § fldgia ñ,
j.lSï j¾Okh jQfha bÈß úl=Kqï j, jQ jeäùu
úp,kh ùu u.ska nexl= u; we;sjk wjÞku
;=<sks' nexl= wxYh 2019 jif¾§ remsh,a ì,shk
wju uÜgul mej;s‚' 2020 jir wjika jk úg
14'2l Y=oaO úfoaY uqo,a m%;H.%yK ,dNhla jd¾;d
fj<|dï lsÍfï wruq‚ka mj;ajd .kakd wdfhdack
l< w;r 2020 jirg wÞ< m%;H.%yK ,dNh jQfha
l<fò fldgia fj<|fmd< wdfhdackj, jákdlu
remsh,a ì,shk 16'5ls'
remsh,a ì,shk 11'7la jQ w;r" th fj<Þï lsÍfï
wruq‚ka mj;ajd .kakd ,o wdfhdack j,ska ishhg 8'5 rEm igyk
1'5la o" uq¿ j;alï j,ska ishhg 0'1la o ksfhdackh nexl= wxYfha øjYS,;d wkqmd;

lrk ,§'
80 75.0 74.9
69.3 71.4 70.8
úksuh wkqmd;h( úfoaY uqo,ska /ia 70

lrk ,o j;alïj,g idfmalaIj úfoaY uqo,ska 60

/ia lrk ,o j.lSï jeäùu ksid" Y=oaO úfoaY 50


44.3
ishhg

39.2 40.0 39.5


úksuh ksrdjrKh 2019 jif¾ mej;s t'c' fvd,¾ 40 35.7 37.3
29.9 31.3 31.0
27.6
ñ,shk 90'3l w;sßla; úfoaY úksuh ksrdjrKhg 30 33.7
27.3 28.8 28.9
idfmalaIj 2020 jir wjidkfha t' c' fvd,¾ 20 25.7

ñ,shk 30'0l ysÕ úfoaY úksuh ksrdjrKhla 10

8
jd¾;d lrk ,§' Y=oaO úfoaY úksuh ksrdjrK" 0
2016 2017 2018 2019 2020
fYaI m;%fha jQ uq¿ úfoaY j;alï j, m%;sY;hla ;ekam;= yd Kh .ekSïj,g jHjia:dms; øjYS, j;alï
Kh§ï wkqmd;h - foaYSh nexl= tall
f,i 2019 jir wjidkfha jd¾;d jQ ishhg 1'1g
uqΩ¿ j;alïj,g øjYS, j;alï ;ekam;=j,g øjYS, j;alï
idfmalaIj 2020 jir wjidkh jk úg ishhg 0'3la
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
olajd my; jegq‚' 2020 jif¾§ úfoaY uqo,ska

209
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

8'6 ixLHd igyk


nexl= wxYfha øjYS, j;alïj, ixhq;sh

2019 ^w& 2020 ^wd& fjki ^re' ì,shk&


whs;uh
re' ì,shk m%;sY;h re' ì,shk m%;sY;h 2019 ^w& 2020 ^wd&

NdKavd.dr ì,am;a 871.2 24.1 1,111.8 22.5 186.2 240.6


NdKavd.dr ne֕lr 1,203.4 33.2 1,685.3 34.1 262.1 481.8
Y%S ,xld ixj¾Ok ne÷ïlr 569.7 15.7 638.7 12.9 26.7 69.1
uqo,a 196.9 5.4 203.1 4.1 13.0 6.2
tAlI a K uqo,a 168.8 4.7 337.7 6.8 48.0 168.9
úfoaY nexl= .sKï
q j, fYaIhka 427.5 11.8 471.3 9.5 41.4 43.8
fjk;a 183.8 5.1 490.5 9.9 7.9 306.7

øjYS, j;alïj, tl;=j 3,621.2 100.0 4,938.3 100.0 585.3 1,317.1


^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl

øjYS,;d wjÞku( øjYS, j;alïj,g jeä iq/l=ïm;aj, lr ;snQ wdfhdack úh' óg wu;rj"
jYfhka nexl= wxYfha wruqo,a .,d hEu fya;=fjka nexl= wxYfha zzudi 12g wvqZZ hk mßK; ld,hg
nexl= wxYfha m%udKj;a øjYS,;djla mj;ajdf.k wÞ< iuqÉÑ; mßK; mr;rh" iuqÉÑ; j.lSïj,
hEug yels úh' n,m;%,dNS jd‚c nexl=j, m%;sY;hla f,i .;a úg" th 2019 jir wjidkhg
foaYSh fufyhqï wxYhkag yd n,m;%,dNS úfYaIs; idfmalaIj 2020 jir wjidkh jk úg mq¿,a ù
nexl=j,g wÞ, wju jHjia:dms; øjYS, j;alï we;af;a fmd,S wkqmd; my< hEfï keUqrejla
wkqmd;h ishhg 20lg by<ska mj;ajd .; hq;= olajk wjia:djl j;alïj,g idfmalaIj j.lSï
fõ' n,m;%,dNS jdKsc nexl=j, foaYSh fufyhqï wvq fmd,S wkqmd;hlg w¨;a ùï ie<ls,a,g f.k
wxYj, jHjia:dms; øjYS, j;alï wkqmd;h 2019 flá ld,fha§ j;alï yd j.lSï jvd hym;a
jif¾ foieïn¾ udifha§ mej;s ishhg 31'0 isg f,i l<ukdlrKh l< neúks' flfia kuq;a"
2020 jif¾ foieïn¾ udifha§ ishhg 37'3la olajd mßK; mr;rh wkjYH f,i mq¿,a ùu øjYS,;d
jeä úh' n,m;%,dNS jdKsc nexl=j, wlafjr< wjÞkulg fya;=úh yelsh'
nexl= wxYj, fuu wkqmd; tu ld,h ;=<§ ishhg ,dNÞhS;ajh( miq.sh jirg idfmalaIj 2020
47'1 isg ishhg 43'2la olajd wvq úh' 2020 jir jif¾§ fmd,S úhofï ixfldapkh ^ishhg 6'0&
;=<§ wdfhdackhkays jQ by< j¾Okh fya;=fjka yd ii|k úg nexl= wxYfha fmd,S wdÞhu wvq
;ekam;= yd Kh .ekSïj,g Kh §ï wkqmd;h
wkqmd;hlska ^ishhg 4'2& my; jeà ;snqKo Y=oaO
my< .sh w;r uq¿ j;alïj,g øjYS, j;alï
wkqmd;h yd ;ekam;=j,g øjYS, j;alï wkqmd;h 8'7 ixLHd igyk
by< .sfhah' nexl= wxYfha ,dNodhs;ajh
2020 jir wjidk jk úg nexl= wxYfha 2019 ^w& 2020 ^wd&
remsh,a iy ish¨ uqo,a tall i|yd wÞ, øjYS,
whs;uh idudkH
jákdlu j;alïj,
idudkH
jákdlu j;alïj,
^re' ì,shk& m%;sY;hla ^re' ì,shk& m%;sY;hla
wdjrK wkqmd;" ms<sfj<ska ishhg 255'9la yd f,i f,i
ishhg 202'1la jYfhka mej;=k w;r" tajd 2021 Y=oO
a fmd,S wdodhu 431.1 3.6 427.4 3.1

cqks wjidkh jk f;la mj;ajd .;hq;= wju fmd,S wdodhu 1,212.0 10.1 1,161.4 8.5
fmd,S úhou 780.8 6.5 734.0 5.4
kshduk wjYH;djh jk ishhg 90g jvd by< fmd,S fkdjk wdodhu 132.3 1.1 142.1 1.0
w.hl mej;=‚' óg wu;rj" 2019 jif¾§ úfoaYh
S yqjudre wdodhu 26.7 0.2 31.7 0.2
y÷kajdÿka Y=oaO ia:djr wruqo,a wkqmd;h (Net fmd,S fkdjk úhou 264.7 2.2 252.6 1.9
126.5 1.1 128.0 0.9

8
fiajl msßjeh
Stable Funding Ratio) 140'7laj mej;=kq w;r" fuu wl%hS Kh u; fjka lsÍï 60.9 0.5 83.5 0.6
wkqmd;ho 2021 cqks wjidkh olajd mj;ajdf.k nÿ fmr ,dNh ^tl;= l<
w.h u; nÿ wvq l< miq& 173.0 1.4 190.0 1.4
hd hq;= jQ ishhg 90l w.hg jvd by< w.hla fõ'
nÿ miq ,dNh 111.7 0.9 136.0 1.0
2020 jir wjidkfha§ uq¿ øjYS, j;alï remsh,a ^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
á%,shk 4'9la jQ w;r thska ishhg 69'6lau rdcH ^wd& ;djld,sl

210
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

8'6 rEm igyk úhoï remsh,a ì,shk 12'1lska wvq úh' fï w;r
iuqÉÑ; mßK; ld,h nexl= wxYfha
iuqÉÑ; j.lSïj, m%;sY;hla f,i
wl%Sh Kh i|yd ,dNfhka fjkalsÍï remsh,a
ì,shk 22'6lska jeäúh' tys m%;sM,hla f,i fmr
5 jirg idfmalaIj remsh,a ì,shk 18'2l jeä ùula
0
iu.ska 2020 jif¾§ nÿ fmr ,dNh remsh,a ì,shk
Èk 7g Èk 30g udi 3g udi 6g udi 12g jir 3g jir 5g
wvq wvq wvq wvq wvq wvq wvq 190'0la f,i jd¾;d úh'
-5
2020$21 ;lafiare jif¾ isg l%shd;aul jk nÿ
ishhg

-10
m%;sm;a;s j, fjkialï fya;=fjka nexl= wxYfha
-15 nÿ miq ,dNh fmr jirg idfmalaIj ishhg 21'7l
-20
jeä ùula iys;j 2020 jif¾§ remsh,a ì,shk
136'0la úh' fuu ,dNfhys jeä ùu nexl= wxYfha
-25
j;alï j, jeä ùu iuÕ iumd; jk w;r th
-30 j;alï u; m%;s,dN nÿ fmr wkqmd;h- 2019 jir
2019 2020 yd 2020 jir wjidkfha§ ishhg 1'4 uÜgfï
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j fkdfjkiaj mej;sks' fï w;r ysñlï u; m%;s,dN
nÿ miq wkqmd;h tu wkqrEm ld,h ;=<§ ishhg
fmd,S wdÞhu my; jeà we;af;a iq¿ jYfhks 10'3 isg ishhg 11'4la olajd j¾Okh úh' fufyhqï
^ishhg 0'9&' tys m%;sM,hla jYfhka nexl= wxYfha msßjeh wvqùu fya;=fjka ld¾hlaIu;d wkqmd;h
2019 jif¾ § jQ ishhg 52'6l w.hl isg 2020
Y=oaO fmd,S wdka;slh 2019 jir wjidkfha§
jif¾ § ishhg 51'8la olajd idOkSh fjkila
mej;s ishhg 3'6 isg 2020 jir wjidkfha ishhg
jd¾;d lf<ah'
3'1la olajd wvq úh' miq.sh jirg idfmalaIj
Y=oaO fmd,S wdÞhu remsh,a ì,shk 3'8lska wvq jQ m%d.aOkh( nexl= wxYh 2020 jirg wÞ<
w;r" NdKavd.dr ne÷ïlr j,ska ,o m%d.aOk ,dN m%d.aOk wjYh;djhkag wkql+, úh' fldúâ-¡19
iy t' c' fvd,rhg idfmalaIj Y%S ,xld remsh, jix.; ;;a;ajh ksid nexl= wxYh úiska uqyqK
wjm%udKh ùu ksid jd¾;d jQ by< m%;Hd.Kk mEug fhÿkq wmyiq;d ie<ls,a,g .ksñka foaYSh
,dNh fya;=fjka fmd,S fkdjk wdÞhu remsh,a jYfhka moaO;suh jeo.;alula we;s nexl= yd
ì,shk 9'8lska jeä úh' 2019 jirg idfmalaIj foaYSh jYfhka moaO;suh jeo.;alula fkdue;s
2020 jir ;=<§ mßY%" WmlrK yd wdh;ksl úhoï nexl=j,g m%d.aOk ixrlaIK iajdrlaIl (Capital
remsh,a ì,shk 7'7lska wvq ùu ksid fmd,S fkdjk Conservation Buffer) ms<sfj,ska mokï ,l=Kq

8'7 rEm igyk 8'8 rEm igyk


nexl= wxYfha ,dNÞhs;aj o¾Yl nexl= wxYfha m%d.aOk m%udKd;aul;dj

4 25
3.6 3.6 3.6 9,000 20
3.5
17.2 16.5 18
3.1 8,000 16.4 16.2
15.6
20 16
3 17.6 7,000
17.3
14
remsh,a ì,shk

6,000
15 13.1 13.7 12
13.2 5,000 13.4 13.0
ishhg
ishhg

12.6
ishhg

2 10
10.3 11.4 4,000
1.9 2.0
1.8 10 8
3,000
1.4 1.4 6
1.4 1.4 2,000
1 1.1 4
0.9 1.0 5
1,000 2
5,059 5,713 6,787 7,137 7,666
0 0
0 2016 2017 2018 2019 2020

8
0
2016 2017 2018 2019 2020
wjÞkï u; nr uQ,sl m%d.aOk iuia; m%d.aOk
fmd,S wdka;slh j;alï u; m%;s,dNh ^nÿ miq&
;enQ j;alï wkqmd;slh wkqmd;slh
j;alï u; m%;s,dNh ysñlï u; m%;s,dNh ^ol=Kq ^ol=Kq wlaIh& ^ol=Kq wlaIh&
^nÿ fmr& wlaIh&
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j

211
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

úfYaI igyk 8
fldúâ - 19 jHdma;sfha —kj idudkHh˜ ;=, nexl= wëlaIKh iy kshdukh

yeÈkaùu rchka iy kshduk n,OdÍka úiska nexl= fj; Kh


.ekqïlrejkag Kh f.ùï l,a oeóu iy Kh iyk
fldúâ - 19 jHdma;sfha wd¾Ól n,mEu
,nd §u wksjd¾h lsÍu fyda Èß .ekaùu ksid fmd,S iy
2019 wjidkfha§ u;=jQ fldúâ - 19 f.da,Sh fi!LH uQ,sl uqo,a wdmiq f.ùu m%udoùu fya;=fjka nexl=j,
w¾nqoh fya;=fjka we;sjQ iudÔh iy wd¾Ól m%;súmdl uqo,a m%jdy iy øjYS,;d ;;a;ajhka flfrys wys;lr
u.yrjd .ekSu i|yd fkdfhl=;a rgj,a kj n,mEï we;s úh yel' tneúka" wvq wdodhï m%jdy iy
Wmdhud¾. iy wd¾Ól l%shdud¾. yÿkajd fok ,È' by< w,dN nexl=j, ,dNodhs;ajhg wys;lr f,i
fldúâ-19 jHdma;sh;a iuÕu .;a ixprK iSud mekùu n,mdkq we;s w;r m%d.aOk wkqmd; o wvq lrkq we;'
ksid foaY iSud w;r ñksiqkaf.a iy NdKavj, ixprKh äðg,a nexl= udOH iy fiajdj,g mdßfNda.slhska
iSud jQ w;r f,dj mqrd wd¾Ól iy fj<| lghq;= udre ùu iuÕ úúO jxpksl md¾Yjhka úiska jxpd"
wvd, jQ w;r Rcq úfoaY wdfhdack iy fma%IKj, wvq wmrdO iy kS;s úfrdaë l%shdjka i|yd wjia:d
ùu ksid ke.S tk rgj, wd¾Ólhkago wys;lr f,i y÷kd .ekSu u.ska mdßfNda.slhka uQ,H wmrdO fyda
n,mdk ,È' tneúka" fldúâ-19 ffjria wdidok f,dj úIudpdrfha f.dÿre njg m;aùu ksid nexl=j,g
mqrd ;j ;j;a jd¾;d fjñka th ;jÿrg;a me;srhdfï kS;suh wjodkï we;s l< yelsh' nexl= we;=¿ fndfyda
wjodku ;=< f.da,Sh o< foaYSh ksIamdÈ;h (GDP) wdh;k zkj idudkHhZ ;=< ksjfia isg jev lsÍu"
iS>% f,i my; jeàu ksid wd¾Ólhka h:d ;;ajhg ÿria: jev ms<sfj,j,a" jev uqr ^duty shifts&" kuHYS,S
m;aùu wfmalaIs;hkag jvd ukao.dñ úh yel' fujeks rdcldß ld,hka ^flexible hours& jeks kuHYS,S
miqìul fldúâ-19 jHdma;sfha wúksYaÑ;;dj iy §¾> jev ms<sfj,j,a fj; fhduq ù we;' flfiafj;;a"
ksjfia isg jev lsÍfï l%shdud¾. u.ska f;dr;=re yd
iajNdjh wkqj nexl= we;=¿ mqoa.,hska iy jHdmdßl
o;a; iqrlaIs;;dj" wNHka;r yd ndysr jxpd" ihsn¾
wdh;k ;u jHdmdr fufyhqï zkj idudkHhgZ
myr§ï" wNHka;r cd,.; Odß;dj ^internal network
(new normal) wkqj¾;kh l< hq;= fõ'
capacity&" uqo,a úY=oaêlrKh ^AML& iy Tfí
nexl= wxYhg we;s n,mEu .kqfokqlre oek.ekSfï ^KYC& wjYH;d jeks md,k
hdka;%K flfrys wys;lr n,mEï we;s l< yel'
fldúâ - 19 jHdma;sh fya;=fjka Kh .ekqïlrejkaf.a
wdodhï iy bmehSfï Odß;djka wys;lr f,i n,mEug —kj idudkHhg˜ .e,fmk mßÈ l%shd;aul lr we;s
,laù we;s ksid Tjqkag ;u Kh wdmiq f.ùu wiSre kshduk mshjrhka
ù we;' tf,iu" we;eï Kh .ekqïlrejkaf.a Kh
nexl= wxYfha wdrlaIdj yd ia:dhs;dj ;yjqre lrñka
wdmiq f.ùfï yelshdj È.= ld,Skj msßySug ,laúh
fldúâ - 19 jHdma;sh ksid mSvdjg m;a jQ mqoa.,hkag
yels ksid nexl= wxYfha Kh .=Kd;aulNdjh" wd¾Ólh
iy jHdmdrj,g iydh ùu i|yd nexl=j,g myiqlï
h:d ;;ajhg m;aùfï iajNdjh yd fõ.h u; r|d ie,iSu i|yd f,dj mqrd kshduk yd wëlaIK
mj;S' tneúka" fldúâ-19 jHdma;sh u.ska" nexl= j, n,OdÍka úúO jQ kshduk l%shdud¾. l%shd;aul lr
Kh j¾.SlrKh" wfmalaIs; Kh ydks ^expected credit we;' wd¾Ólhg Kh iemhSu myiq lsÍu i|yd f,dj
losses&" m%;smdok ^provisioning&" Kh wjodkï nr kshduk yd wëlaIK wdh;k lsysmhla úiska wkq.
;eîu ^credit risk weightings& iy m%d.aOkh flfrys ukh lrkq ,nk kshduk l%shdud¾. my; j.=fõ

8
we;s lrk n,mEu ;lafiare lsÍu wmyiq ù we;' olajd we;'

212
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

ixLHd igyk js'i' 8'1


kshduk yd wëlaIK wdh;khka úiska wkq.ukh lrkq ,nk kshduk l%shdud¾.

rg rcfha m%d.aOk wjYH;d j;alï j¾.SlrKh wfmalaIs; Kh ,dNdxY iy fjk;a


wemlr ydks i|yd f.ùï
fjka lsÍï
´iafÜ%,shdj Tõ ixrlaIl Ndú;d kj u. fmkaùï - iSud lsÍug
lsÍug Èß.ekaùu wfmalaIs;hs
lekvdj Tõ foaYSh ia:dhs;d kj u. fmkaùï kj u. jeä ùï
ixrlaIl my< oeóu, fmkaùï" keje;aùug
ixrlaIl Ndú;d wfmalaIs;hs
ixl%dka;s
lsÍug Èß.ekaùu
úêúOdk
y÷kajd§u
hqfrdamdkq Tõ* wd¾Ól pl%hg kj u. fmkaùï kj u. fm- iSud lsÍug
ix.uh m%;súreoaOj f.dv kaùï wfmalaIs;hs
ke.sh hq;= m%d.aOk
iajdrlaIlh‍
[Countercycli-
cal Capital Buffer
^CCyB&] uqod yeÍu
iy ixrlaIl Ndú;d
lsÍug Èß.ekaùu

bkaÈhdj Tõ m%d.aOk ixrlaIK ia- kj u. fmkaùï - iSud lsÍug


jdrlaIlfha ^Capital wfmalaIs;hs
Conservation Buffer&
wjidk by< oeóu
l,a oeóu

cmdkh Tõ ixrlaIl Ndú;d we;eï Kh i|yd - -


lsÍug Èß.ekaùu wjodkï nr ;eîu
fjkia lsÍu
uef,aishdj Tõ ixrlaIl Ndú;d wdmiq f.ùfï wdOdr kj u. fm- -
jevigykaj,g wod<
lsÍug Èß.ekaùu kaùï
jk m%d.aOk iy
.sKqïlrK
kS;s w¾: ksrEmKhka
ms<sn| meyeÈ,s lsÍu
;dhs,ka;h Tõ - Kh .ekqïlrejkaf.a Kh ydks iSud lsÍug
j¾.SlrKh ms<sn| m%;smdok kS;s wfmalaIs;hs
fr.=,dis ,sys,a lsÍu ,sys,a lsÍu
tlai;a rdcOdksh Tõ wd¾Ól pl%hg kj u. fmkaùï kj u. fm- iSud lsÍug
m%;súreoaOj f.dv kaùï wfmalaIs;hs
ke.sh hq;= m%d.aOk
iajdrlaIlh‍
^CCyB& uqod yeÍu
iy ixrlaIl Ndú;d
lsÍug Èß.ekaùu

tlai;a ckmoh Tõ ixrlaIl Ndú;d kj u. fmkaùï" iSñ; l,a oeóï úplaIKYS,S ;SrK
lsÍug Èß.ekaùu i|yd úl,am wfmalaId lsÍu"
Kh w¾: oelaùu
iy w;sf¾l f;da,k ,nd §u" iajhxl%Sh iSudjka
wkqmd;h fjkia ixl%dka;s iqug lsÍu
úêúOdk §¾>

8
lsÍu
lsÍu
^*& iuyr rgj,a j, fldkafoais fjkia fõ uQ,dY%( t*atiawhs ixlaIsma;( fldúâ - 19 jix.;hg kshduk
m%;spdr" u,hdishdfõ uy nexl=j ^Bank Negara Malaysia&"
;dhs,ka; uy nexl=j ^Bank of Thailand& iy bkaÈhdkq
ixÑ; nexl=fõ ^Reserve Bank of India& fjí wvú

213
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

n,mEug ,lajQ Kh .ekqïlrejkag iyk ie,iSu wëlaIKh iy fidaÈis lsÍu jeks úl,am l%u wkq.
i|yd Kh wemlr fhdackd l%u ^Credit guarantee ukh lr we;' ta wkqj" oekg mj;sk o;a; ,nd .ekSfï$
schemes& we;=¿ Kh ;djld,sl w;aysgqùï wdlD;s hdj;ald,Sk lrñka jvd;a úia;rd;aul o;a;
kshdulhska úiska y÷kajd § we;' fuu l%shdud¾. jeä jdr .Kklska jd¾;d lsÍu yd wLKav wëlaIK
uÕska nexl= yd Kh .ekqïlrejkag m%fhdackj;a
wjYH;d i|yd iydh ùug wjYH;d u; f;dr;=re
jk whqßka Kh myiqlï kej; ilia lsÍug fyda
jd¾;d lsÍfï wdlD;s jeä ÈhqKq lsÍuo nexl= úiska
m%;sjHqy.; lsÍug bv ,nd § we;s w;r" tu.ska uqo,a
m%jdy ÿIalr;d we;s Kh .e;shkaf.a Kh meyer yeÍï l< hq;= fõ' ;jo" j;alïj, .=Kd;aulNdjh" m%d.aOk
wju fldg Tjqkaf.a jHdmdr lghq;= h:d ;;a;ajhg m%udKj;a nj" øjYS,;d jHqyh iy nexl=j, fufyhqï
m;a lsÍug isÿjkq we;' ta wkqj f,dj mqrd úúO lghq;= j, Tfrd;a;= §fï yelshdj jeks fldúâ-19
kshduk wdh;k úiska Kh kej; j¾.SlrKh i|yd jHdma;sh ksid u;=jk wjodkï u; we;s jQQ wëlaIK
fldkafoais ms<sn|j jvd kuHYS,S w¾:l:k ,nd m%uqL;d wLKavj kej; ;lafiare lsÍug kshdulhska
§fuka nexl= j, j;alï j, .=Kd;aulNdjh ;lafiare úiska mshjr f.k ;sfí' fuu.ska nexl=j, Tfrd;a;=
lsÍug u. fmkaùula ,nd § we;' §fï yelshdj iy;sl lsÍu i|yd wdrlaIK l%shdud¾.
ndi,a III rduqj jeks f.da,Sh m%ñ;Ska j, we;s iy iajdrlaIl j, m%udKj;a nj ;yjqre lsÍu
wd¾Ólh hym;a ld,j,§ /ia lr we;s ixrlaIl" isÿfõ' fldúâ-19 jHdma;sfhka miq tla tla nexl=j,
tkï wd¾Ól pl%hg m%;súreoaOj f.dv ke.sh hq;= fukau nexl= wxYfhau Kh ,nd §ï" øjYS,;d uÜgï"
m%d.aOk iajdrlaIlh (CCyB) iy m%d.aOk ixrlaIK m%d.aOkh iy kqnqkaj;a njg we;s n,mEï úúO wjia:d
iajdrlaIlh ^Capital Conservation Buffer& my;g mrdij, ;lafiare lsÍug wëlaIK n,OdÍka úiska
oeóug we;s kuHYS,SNdjh" kshdulhska úiska" nexl=j,g wd;;s mÍlaIK (Stress Testing& isÿ lrkq ,efí' ;jo"
wod< wju kshduk wjYH;d W,a,x>kh fkdjk fia
wjYH kï blau‚ka l%shd;aul l< yels m%;sidOk
fldúâ-19 jHdma;sh ksid we;sjQ mdvq wjfYdaIKh lr
úl,am y÷kd .ekSu Wfoid w¾nqo l<ukdlrKhg
.ksñka Kh j¾Okhg wjldYh ks¾udKh lsÍug
w;HjYH fuj,ï jk m%;sidOk ie,iqï ^Recovery
iy uQ¾; wd¾Ól lghq;= i|yd m%Odk nexl= myiqlï
iemhSug Ndú;d lr we;' ;jo" nexl= j,g øjYS,;djh Plans& iudf,dapkh lr Yla;su;a lsÍug kshdulhska
iemhSu i|yd ndi,a III rduqj hgf;a ud¾f.damfoaYhkag úiska nexl=j,g kshu lr we;'
wkql+,j øjYS,;d ixrlaIl tkï øjYS,;d wdjrK ixprK iSud fya;=fjka t;eka wëlaIKh iSud lr
wkqmd;h ^Liquidity Coverage Ratio& iy Y=oaO ia:dhs
we;s fyhska" wjYH f;dr;=re ,nd .ekSu i|yd w;:H
wruqo,a wkqmd;h ^Net Stable Funding Ratio& 100] g
ikaksfõok l%u ^Virtual Communication Modes&
jvd my; oeóugo mshjr f.k we;'
yryd wod< nexl= j, l<ukdldß;ajh yd ks,OdÍka
nexl=j, m%d.aOk uÜgï iq/lSug iy nexl=j,g wd¾Ól iuÕ ikaksfõokh mj;ajdf.k hdug kshduk
lghq;= i|yd iydh ùu i|yd kuHYS,S njla ,nd §ug n,OdÍka mshjr f.k ;sfí' ;jo" kshduk wdh;k
fndfyda kshduk wdh;k úiska m%d.aOk fnodyeÍï
úiska zkj idudkHhZ ;=< iudc ÿria: wjYH;d
iy nexl=j, wNsu;h mßÈ f.ùï i|yd ;djld,sl
ms<sme§fï wjYH;djh ie,ls,a,g .ksñka wOHlaI
iSudjka mkjd we;' ;jo" we;eï kshdulhska úiska
nexl=j, kshduk yd wkql+,;d ,sys,a lsÍu i|yd uKav,h" fcHIaG l<ukdldß;ajh iy nexl= ld¾h
we;eï kshduk m%ñ;Ska iy $ fyda ixl%dka;s úêúOdk uKav,h iuÕ mqoa., /iaùïj,g jvd w;:H (Virtual)
tkï ndi,a III l%shd;aul lsÍu" m%d.aOk wjYH;d iy /iaùï meje;aùug fhduq ù ;sfí'
.sKqïlrK kS;s l%shd;aul lsÍu l,a oud we;'
fldúâ - 19 jHdma;sh yuqfõ Y%S ,xld uy nexl=j úiska
wëlaIK Odß;dj( —kj idudkH˜ ys wëlaIK l%shdj,s iy wkq.ukh lrk ,o kshduk yd wëlaIK mshjr
l%shd mámdá

fldúâ - 19 jHdma;sh ksid nexl= wxYfha wjodkï kshduk l%shdud¾. .ekSu


jeäùu" tu.ska we;s jQ ixprK iSud lsÍï iy iudc fldúâ-19 jHdma;sh ksid ixprK iSud mej;s ld,

8
ÿria:Ndjh mj;ajd .ekSfï wjYH;djh fya;=fjka
iSudj ;=< wys;lr f,i mSvdjg m;a jQ jHdmdßlhskag
wëlaIK Odß;djhg we;sjQ n,mEï iuÕ t;eka
iy mqoa.,hkag we;sjQ ÿIalr;d uÕyrjd .ekSu i|yd
wëlaIKh iy nexl= l<ukdldß;ajh iuÕ uqyqKg
uqyqK,d /iaùï meje;aùu iSud lr we;' tneúka Y%S ,xld uy nexl=j úiska Kh iyk ld,hla ,nd
fuu iSudjkag ms<shï fh§u i|yd jvd;a ;Sj% wLKav §u" iykodhS fmd,S wkqmd; hgf;a Kh myiqlï

214
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

iemhSu iy Kh wemlr fhdackd l%u hk úúO uy nexl= fjí wvúfha úfYaIs; fjí msgqjla msysgqùu
iyk l%shdud¾. imhk ,§' Y%S ,xld uy nexl=j iy uyckhd i|yd w;:H wOHdmk iïuka;%K
úiska n,m;%,dNS nexl= u.ska wd¾Ólhg Kh m%jdy ^Virtual Educational Seminars& meje;aùu jeks
iemhSu myiq lsÍu i|yd kuHYS,S njla ,nd §ug úúO l%shdud¾. ;=,ska fldúâ-19 jHdma;sh w;r;=r§
foaYSh jYfhka moaO;suh jeo.;alula iys; nexl= Y%S ,xld uy nexl=j wkq.ukh lrk ,o kshduk
^Domestic Systemically Important Banks& iy tfia l%shdud¾. ms<sn|j uyckhd oekqj;a lsÍug Y%S ,xld
fkdjk nexl= wd¾Ólh hym;a ld,j,§ f.dvke.+= uy nexl=j úiska mshjr .kakd ,È' ;jo" fldúâ-19
m%d.aOk ixrlaIK iajdrlaIlhka my; oeóug wjir jHdma;sh ;=,§ nexl= l%shdldrlï wdrlaIs;j yd
,nd §u" wl%Sh Kh j¾.SlrKh ,sys,a lsÍug bv §u" äðg,a udOHh Tiafia ,nd .ekSu ms<sn|j uyck;dj
fldkafoais j,g hg;aj remsh,aj,ska úfoaY uqo,a Kh oekqj;a lrk rEmuh fmdaiagrhla Y%S ,xld uy nexl=
whlr .ekSug wjir §u" n,m;%,dNS nexl= úiska wju fjí wvúfha iy iudc udOHj, m%o¾Ykh lrk ,o
m%d.aOk wjYH;d jeä ÈhqKq lsÍu 2020 w. isg 2022 w;r th n,m;%,dNs nexl= fj;o ,nd fok ,È' fuu
wjidkh olajd l,a oeóu" jHjia:dms; øjYS, j;alï fmdaiagrh u.ska jxpd iïnkaOfhka iqmÍlaIdldÍ
wkqmd;h ^Statutory Liquid Assets Ratio& .Kkh ùugo idudkH ck;djf.a wjOdkh fhduq lrk ,È'
lsÍu i|yd fldkafoais j,g hg;aj we;eï j;alï
øjYS, j;alï f,i ie,lSug wjir §u jeks iqúfYaIS t;eka yd wLKav wëlaIKhg wod<j wkq.ukh l,
kshduk l%shdud¾. l%shd;aul lrk ,È' wëlaIK mshjr

;jo jeäÈhqKq lrk ,o iqmÍlaIKh iy ksrka;r fldúâ-19 jHdma;sh wdrïNfha uq,a wjÈfhka miq
jd¾;dlrKhg hg;aj" n,m;%,dNS nexl= j, øjYS,;d n,m;%,dNS nexl= fj; wëlaIK .eg¿ úi£u i|yd
wdjrK wkqmd;h iy Y=oaO ia:dhS wruqo,a wkqmd;h ,nd ÿka ld, kshuhka kej; ilia lrk ,È' ta wkqj
i|yd jk wju w.h 2020 cqks 30 olajd ld,hla i|yd 2020 uehs 31 jk úg úi¢h hq;= wëlaIK .eg¿j,
90] olajd wvq lrk ,È' yÈis Kh iy w;a;sldrï nrm;,lu wkqj tu .eg¿ úi£u i|yd ld,h
rduqj hgf;a ms<s.; yels wemlr iy øjYS,;d §¾> lrk ,È' ;jo" jHjia:dms; jd¾;dlrKhka
mqfrdal:khka u; mokïj wjYH kï n,m;%,dNS ^Statutory Returns& nexl= wëlaIK fomd¾;fïka;=jg
nexl=j,g øjYS,;d wjYH;djhka remsh,aj,ska ,nd bÈßm;a lsÍfï ld,h i;s follska §¾> l< w;r
.ekSug wjir fok ,§' iqÿiq øjYS,;d uÜgula ld¾;=uh uQ,H m%ldYk m%ldYhg m;a lsÍu udihlska
mj;ajd .ekSu iy nexl= úiska uqo,a m%jdyhka ¥ro¾YSj §¾> lrk ,§'
l<ukdlrKh lsÍu iy;sl lsÍu i|yd n,m;%,dNS ixprK iSud mej;s ld, iSudj ;=<" n,m;%,dNS
nexl=j, wNsu;h mßÈ isÿ lrk f.ùï ;djld,slj nexl=j, t;eka mÍlaIK ;djld,slj kj;d oud"
iSud lrñka nexl= mk;a úOdk ksl=;a lrk ,È'
úoHq;a ;emEf,ka iy fjk;a úoHq;a udOHhka yryd
;jo" m%d.aOk úhoï oeÍfï§ úplaIKYS,Sj lghq;=
iqrlaIs;j ^uqrmofhka wdrlaIs;& ,nd.;a f;dr;=re
lsÍug;a" w;HjYH fkdjk úhoï oeÍfuka yels ;dla
u; mokïj ÿria: mokñka n,m;%,dNS nexl=j,
je<lS isák f,ig;a n,m;%,dNS nexl=j,g okajk ,È'
mÍlaIK isÿ lrk ,È' fuu ld, iSudfõ§ nexl=
ta wkqj" n,m;%,dNS nexl= úiska fuu ,sys,a lsÍï ;u
fj;ska ksrka;r f;dr;=re yd jd¾;d ,nd .ekSu ;=<ska
.kqfokqlrejkag yd wd¾Ólhg iyfhda.h oelaùfï
nexl= j, iqrlaIs; nj yd Yla;su;a nj ;yjqre lsÍu
wruq‚ka ,nd .kq we;ehs wfmalaId lrk w;r" tu.Ska
i|yd wLKav wëlaIKh ;jÿrg;a Yla;su;a lrk ,È'
,efnk m%;s,dNj,ska" nexl= wxYfha Tfrd;a;= §fï
yelshdjo j¾Okh jkq we;ehs wfmalaId flf¾' nexl= j, fmr wëlaIK wjYH;d ksjerÈ lsÍfï ;;ajh"
wNHka;r md,khka" jix.;hg m%;spdr jYfhka
fldúâ-19 jHdma;sfha n,mEu fya;=fjka úksuh
nexl=j úiska .kq ,enQ l%shdud¾. j, iajNdjh" m%udKh
wkqmd;h yd uQ,H fj,|fmd,j, we;s wd;;sh ,sys,a
iy tys n,mEu ms<sn| wNHka;r we.hSï ms<sn|
lsÍu i|yd wmkhk wdodhfuka wmkhk Kh myiqlï
úia;r iudf,dapkh lsÍu fj;o wjOdkh fhduq
mshjd .; yels Wmßu ld, iSudj keõ.; l< Èk isg
lrñka we¢ß kS;sh bj;a lsÍfuka miqj t;eka mßlaIK
Èk 180 olajd §¾> lsÍu iy wod< nexl= úiska we;eï
kej; wdrïN lrk ,È' nexl= wëlaIK ks,Odßkag
w;HjYH fkdjk wdkhk yd úfoaY uqo,a wdfhdack

8
iSud lsÍug mshjr .kakd f,i oekqï foñka Y%S ,xld n,OdÍka úiska m%ldYhg m;a lrk ,o fi!LH
uy nexl=j úiska nexl= mk;a úOdk ksl=;a lrk ,È' ud¾f.damfoaY oeä f,i ms<sme§ug;a" bÈßfm, nexl=
fiajlhska iuÕ uqyqKg uqyqK ,d isÿ lrk l%shdldrlï
mqj;am;a ksfõok ksl=;a lsÍu" fldúâ-19 iyk iSud lsÍug;a Wmfoia fok ,§' fi!LH ud¾f.damfoaY
l%shdud¾. ms<sn| f;dr;=re iemhSu i|yd Y%S ,xld ms<sme§ug iy fldúâ-19 ffjrih je<£fï yelshdj

215
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

wju lsÍfï wjYH;djh ie,ls,a,g .ksñka nexl= fõ' tneúka" Y%S ,xld uyd nexl=j we;=¿ wëlaIK
l<ukdldß;ajh" ú.Kljreka jeks wh iuÕ n,OdÍkag lD;su nqoaêh ^Artificial Intelligence&"
uqyqKg uqyqK,d /iaùï mj;ajkjdg jvd w;:H hdka;%sl bf.kSu ^Machine Learning&" o;a;
/iaùï meje;aùug o mshjr .kakd ,§' úYaf,aIK ^Data Analytics& yryd wëlaIK i|yd
;dlaIKh ^Sup tech& Ndú;h jeks ;dlaIKh
bÈß .uk jeäÈhqKq lsÍug yd tys Ndú;dj jeä lsÍug wjYH
fldúâ-19 jHdma;sfha ksid we;sjQ fufyhqï ndOl yd fõ' wëlaIK i|yd ;dlaIKh l%shd;aul lsÍu u.ska
wjodkï by< hdï j,g wkqj¾;kh ùug wëlaIK fldúâ-19 jHdma;sh ;=, zkj idudkHfha§Z wëlaIK
yd kshduk wêldÍka fukau nexl= wxYhg isÿ úh' n,OdÍkaf.a ksÍlaIK iy úYaf,aIK yelshdjka
ta wkqj kshduk n,Odßka úiska nexl= j, mQ¾j jeä ÈhqKq lsÍu;a" jvd;a bÈß oelaula iys; wjodkï
wk;=re we`.ùfï rduq ^early warning frameworks& u; mokï jQ wëlaIK m%fõYhka iy Ndú;hkag
wëlaIKh lrñka nrm;, wvqmdvq y÷kdf.k tajdg iydh ùu i|yd ;;H ld,Sk wjodkï o¾Yl mqjre
ms<shï fh§u;a wjodkï ;lafiare lsÍu u; mokïj ^real time risk indicator dashboards& jeä ÈhqKq
ksYaÑ; nexl= i|yd wëlaIK l%shdud¾. wjYHo hkak lsÍu;a WmldÍ jkq we;'
;SrKh lsÍu;a wjYH fõ' Y%S ,xld uy nexl=j úiska
nexl= wxYfha iqrlaIs;;dj iy Yla;su;a nj iy;sl mßYS,l
lsÍu i|yd n,m;%,dNS nexl=j, øjYS,;djh yd • fndß´" is iy frdaiafgdaõ t*a" uQ,H ia:dhs;d wdh;kh
m%d.aOk ;;a;ajh iy wd;;sh ms<sn| mQ¾j wk;=re ^Financial Stability Institute& ixlaIsma;( fldúâ-19 jix.;hg
weÕùï wLKavj ksÍlaIKh lrkq we;' ;jo nexl= kshduk m%;spdr ^2020 wfma%,a &

wxYhg we;s úh yels wNsfhda.hkag uqyqK §u i|yd • taldnoaO cd;Hka;r uQ,H wruqo, ^International Monetary
Fund& iy f,dal nexl= ^World Bank& ld¾h uKav,sl
w;sf¾l iqúfYaIs kshduk l%shdud¾. l%shd;aul lsÍu
igyk( "COVID-19( nexl= wxYh i|yd kshduk yd wëlaIK
ms<sn|jo Y%S ,xld uy nexl=jg wjYH kï i,ld weÕjqï˜ ^2020 uehs&
ne,sh yelsh' tneúka" fldúâ-19 jHdma;sh ;=< • fgdfrdkafgda uOHia:dkh ^Toronto Centre&" —fldúâ-19
zkj idudkHfha§Z tjeks fjkiaùï j,g blau‚ka f,dalfha wëlaIKh i|yd ud¾f.damfoaYh˜" ^2020
m%;spdr oelaùug wëlaIK kuHYS,SNdjh w;HjYH iema;eïn¾&

100lska yd 50lska my; fy<Sug wjia:dj ,nd ishhg 63'2l m%;sY;hlg Þhl;ajh m<uq ia:r
ÿkako nexl= wxYh m%d.aOk ixrlaIK iajdrlaIl m%d.aOkfhka ,eìKs'
my; fy,Sfuka f;drj fndfyda ÿrg wjYH
wkqmd;hkag wkql+<j lghq;= lf<ah' wëlaIK yd kshduk ixj¾Okhka

j¾;udk wd¾Ól mßirh ;=< kj m%d.aOkh 2020 jir ;=<§ nexl= lafIa;%fha iqrlaIs;;dj
/ia lsÍug we;s wNsfhda. ie<ls,a,g f.k fï jk yd Yla;su;a nj ;jÿrg;a Yla;su;a lsÍu i|yd
úg m%d.aOk W!K;djhla we;s nexl=j,g jeä lrk wjYH úplaIKYS,S m%;sm;a;s iy kshduk l%shdud¾.
,o wju m%d.aOk wjYH;djh imqrd,Su i|yd kshu y÷kajd §u fukau" nexl= kj idudkHhhg
lrk ,o wjidk Èkh 2022 foieïn¾ ui olajd wkq.;ùu i|yd wjYH we;eï kshduk
§¾> lrk ,§' ndi,a III m%d.aOk wjYH;djhkag iqmÍCIdldÍj ,sys,a lrñka fldúâ-19 jix.;fha
wkql+, ùu i|yd jir y;rla ;=< läka lv jHdma;sh yuqfõ n,mEug m;a wd¾Ól wxY i|yd
m%d.aOkh i|yd fhdÞ.kakd Y%S ,xld .sKqïlrK iyk ie,iSug o uy nexl=j lghq;= lrk ,§'
m%ñ; wxl 9 (SLFRS 9) l%shd;aul lsÍfï wd¾Ól j¾Okh i|yd rch úiska m%ldYhg
m<uq Èk n,mEu y÷kd.ekSu §¾> lsÍu u.ska m;a lrk ,o uQ,H m%;sm;a;s Èß.ekaùï i|yd
Wiia ;;a;ajfha m%d.aOkh tla/ia lsÍu i|yd wkqmQrl jYfhka iqÿiqlï ,nk l=vd yd uOH
nexl= Èßu;a lrk ,§' tys m%;sM,hla f,i mßudK jHjidhlhka i|yd Kh iyk fhdackd

8
2020 jir ;=<§ nexl= úiska kj fldgia ksl=;a l%uhla y÷kajd fok ,§' bka wk;=rej" fldúâ-19
lsÍï yryd remsh,a ì,shk 10'2l m<uq ia:r jix.;h ksid n,mEug m;a jHdmdr yd mqoa.,hka
m%d.aOkhla iy remsh,a ì,shk 8'2l ixÑ; yg iyk iemhSu i|yd udi yhl Kh iyk
tla/ia lr we;' jir ;=<§ nexl= wxYfha kshduk ld,hla yd remsh,a ì,shk 50l m%;suQ,H fhdackd
m%d.aOkh ishhg 3'3lska j¾Okh jQ w;r thska l%uhla uy nexl=j úiska 2020 jif¾ ud¾;= ui §

216
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

y÷kajd fok ,o w;r" tlS iyk iemhSu i|yd we;s Wmßu ld,h NdKav keõ.; l< Èk
n,m;%,dNS nexl= fj; wjYH kuHYS,S;ajh ,nd isg Èk 180la olajd §¾> lsÍu" fldúâ-19 ksid
§u i|yd iy nexl= i|yd wjYH øjYS,;djh uQ,H fj<|fmd< u; we;sjQ wksis wd;;sh iy
,nd §u i|yd fldúâ-¡19 ksid n,m;%,dNS nexl= úksuh wkqmd; u; we;sjQ mSvkh u. yerùu
fj; we;súh yels n,mEu ie,ls,a,g .ksñka i|yd wdkhk iSudlsÍu" n,m;%,dNS jdKsc nexl=
iqúfYaIS kshduk l%shdud¾. y÷kajd §ug o uy iy cd;sl b;sß lsÍfï nexl=j úiska isÿ lrk
nexl=j lghq;= lrk ,§' miqld,Skj fldúâ-19 Y%S ,xld wka;¾cd;sl iaffjÍ ne÷ïlr wdfhdack
jix.;fha isÿjQ j¾Okh fya;=fjka we;sjQ ixprK iSud lsÍu" nyqmd¾Yùh uQ,H ixúOdk u.ska furg
iSud iy wd¾Ól lghq;= j, we;sjQ wekysàï i,ld n,m;%,dNS nexl= fj; flfrk wdfhdack u.ska
n,ñka" wjia:dkql+,j" ixpdrl iy u.S m%jdyk nexl= lafIa;%hg ,nd .; yels m%;s,dN ie,ls,a,g
jeks y÷kd.;a wxY i|yd 2021 jif¾§ ;jÿrg;a .ksñka" n,m;%,dNS nexl= j, Pkao whs;sh ysñ
iyk ,nd fok ,§' m%d.aOk fldgia j, wdfhdack lsÍï i|yd
mej;s iSud ixfYdaOkh lsÍu" furg ;=<g úfoaY
wvq wdodhï ,nk Kh .e;shkag iykhla
úksuh m%jdy f.kajd .ekSu m%j¾Okh lsÍfï
jYfhka Kh ldKavj, Wmßu fmd,S wkqmd; wvq
we;s wjYH;dj ie,ls,a,g .ksñka n,m;%,dNS
lrk ,§' fldúâ-19 ksid yg.;a wd¾Ól ÿIalr;d
nexl=j,g uQ,H jHq;amkak .kqfokq isÿlsÍug
yuqfõ ish flá ld,Sk uQ,H wjYH;d imqrd,Su
myiqlï ,nd §u i|yd wjYH úêúOdk ixfYdaOk
i|yd rka NdKav Wlia ;enQ wvq wdÞhï,dNSkag
y÷kajd §u we;=,;a fõ'
iykhla iemhSfï wjYH;djh i,ld n,ñka"
n,m;%,dNS nexl= úiska rka NdKav Wlia w;a;sldrï 2020 jir ;=<§" n,m;%,dNS nexl= úiska
i|yd whl< yels Wmßu fmd,S wkqmd;j,g wkq.ukh l< hq;= we;eï ud¾f.damfoaY
iSud mkjk ,o w;r" fujeks wvq wdÞhï ,dNS ixfYdaOkh lrk ,§' fldúâ-19 jHdma;sh uOHfha
Kh .ekqïlrejka yg ;jÿrg;a iykhla ,nd n,m;%,dNS nexl= úiska .sKqïlrk mßphka
§u i|yd fuu fmd,S wkqmd;h we;=¿j wfkl=;a taldldÍj mj;ajd.ekSu ;yjqre lsÍu i|yd"
Kh myiqlï i|yd whlrk ,nk fmd,S wkqmd;" n,m;%,dNS nexl= j, uQ,H WmlrK i|yd jk
2020 jif¾ wf.daia;= ui § ;jÿrg;a my; ouk Y%S ,xld .sKqïlrK m%ñ; wxl 9 l%shdjg kexùu
,§' tfukau" m%;sm;a;s fmd,S wkqmd; my; ±óu" i|yd" ksl=;a l< ud¾f.damfoaY i|yd wjYH
fj<|fmdf<ys mj;sk w;sßla; øjYS,;dj iy ixfYdaOk y÷kajd §u" n,m;%,dNS nexl= j,
wd¾Ól lghq;= h,s h:d ;;a;ajhg m;alsÍu i|yd kshduk wjYH;d i|yd l=vd yd uOH mßudK
Kh fmd,S wkqmd; my; ±ófï wjYH;dj i,ld
n,ñka" 2020 jif¾ foieïn¾ ui §" rcfha iy 8'8 ixLHd igyk
fm!oa.,sl wxYfha iaÓr fiajfha isák jegqma nexl= wxYfha kshduk m%d.aOk ixhq;sh
,nk fiajlhka úiska foam< Wlia u; ,nd jákdlu ixhq;sh ^]&
^re' ì,shk&
.kakd ksjdi Kh i|yd whl< yels Wmßu fmd,S
whs;uh
2019 ^w& 2020 ^wd& 2019 ^w& 2020 ^wd&
wkqmd;h ishhg 7l jd¾Isl wkqmd;hlg iSud m%:u ia:rh ( m%d.aOk 974.6 999.8 100.0 100.0

lrk ,o w;r tu.ska furg idudkH ck;djf.a fldgia m%d.aOkh 323.3 333.5 33.2 33.4
jHjia:dms; ixÑ; wruqo,a 61.0 62.3 6.3 6.2
ksjdi ysñlï mq¿,a lsÍug rel=,la iemhSu iy
fkdfn¥ ,dN 387.0 385.0 39.7 38.5
foaYSh bÈlsÍï l¾udka;h iy ta wdYs%; iemhqï fmdÿ yd wfkl=;a ixÑ; 239.2 247.4 24.5 24.7
oduhkag wu;r W;afm%arKhla iemhSug o wfmalaId fjk;a 10.8 30.7 1.1 3.1
kshdul .e,mSï -46.6 -59.1 -4.8 -5.8
flf¾'
fojk ia:rh ( m%d.aOk 251.0 265.6 100.0 100.0
2020 jir ;=< § wd¾Ólh uqyqK mE nyqúO m%;Hd.Kk ixÑ; 26.1 26.5 10.4 10.0

8
wNsfhda. ie,ls,a,g .ksñka" uQ,H lafIa;%fha Wmldrl Kh 173.8 167.4 69.2 63.0
fmdÿ≥fjkalÍ s ï iy fjk;a 55.6 73.1 22.2 27.5
ia:djr;ajh ;yjqre lsÍu i|yd uy nexl=j úiska
kshdul .e,mSï -4.6 -1.4 -1.8 -0.5
m%;sm;a;suh ;SrK /ila y÷kajd fok ,§' fuu iuia; kshduk m%d.aOk moku 1,225.5 1,265.4
m%;sm;a;suh ;SrK w;rg" wmkhk i|yd ,nd ÿka ^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl
Kh myiqlï wmkhk wdÞhï u.ska mshùug ,nd §

217
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

jHdmdr i|yd i,lkq ,nk Wmßu jd¾Isl 8'3 nexl= fkdjk uQ,H wdh;kj, ld¾hidOkh
msßjegqï iSudj remsh,a ì,shk 1la olajd by<
±óu" n,m;%,dNS nexl= j, ksYap, foam, ;lafiare n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs;
lsÍu i|yd we;s kshduk rduqj hgf;a n,m;%,dNS l,anÿ≥uQ,HlrK iud.ï wxYh
nexl= j, foam, ;lafiarelrejka i|yd we;s iDKd;aul Kh j¾Okh yd wl%Sh Kh
iqÿiqlï ks¾Kdhl hdj;ald,Sk lsÍu isÿ lrk ,§' by< hEu iuÕska n,m;%,dNS uqo,a iud.ï
fldúâ-19 jHikfha jHdma;sh yuqfõ l%shd;aul iy úfYaIs; l,anÿ uQ,HlrK iud.ï wxYfha
lrk ,o iqúfYaIS kshduk l%shdud¾. we;=¿j 2020 ld¾hidOkh jir ;=< § miqnEug ,la úh'
jif¾ § n,m;%,dNS nexl= fj; ksl=;a lrk ,o fldúâ-19 jix.;h ksid j¾Okhg we;sjQ
ish¿ úplaIKYS,S kshdukhka fuu jd¾:dfõ III ndOlj,g wu;rj fuu wxYfha olakg ,enQ .eg¨
jeks fldgfia olajd we;' fya;=fjka mdßfNda.sl úYajdih wvqùuo fuu
ukao.dó;ajhg fya;= úh' flfia jqj o" we;eï
2020 jif¾ §" uy nexl=j úiska ish wNHka;r iud.ï wdh;ksl jYfhka wju kshduk wjYH;d
fY%A‚.; lsÍfï wdlD;shla jk nexl= ;sridr imqrd,Sug jEhï lrñka isáho" iuia;hla jYfhka
fY%a‚.; lsÍfï o¾Ylh (Bank Sustainability .;al< fuu wxYh wju kshduk wjYH;djhkag
Rating Indicator) ys fY%A‚.; lsÍï m%;sM, u; jvd by< m%d.aOk yd øjYS,;d uÜgula mj;ajd
mokïj jvd;a Yla;su;a iy wjÞku u; mokï .ksñka ia:djrj mej;=Ks' 2020 jir wjidkh
jQ mÍlaIK hdka;%Khla iy mßmQ¾K kshduk jk úg fuu wxYfha iuia; j;alï m%udKh
ud¾f.damfoaYk rduqjla l%shdjg kxjk ,§' remsh,a ì,shk 1"401'6la jQ w;r th Y%S ,xldfõ
tfukau" nexl=lrK iuQy jHdmdr jHQyhka ;=< uQ,H moaO;sfha uq¿ j;alï j,ska ishhg 5'9la
mj;sk wfkl=;a jHdmdrhka u.ska yg.kakd ksfhdackh lrk ,§' fuu wxYfha wruqo,a jHQyh
hï wjÞkï ;;a;ajhka n,m;%,dNS nexl= fj; m%Odk f,i ;ekam;= u; mokï jQ w;r miq.sh
me;srhEug we;s yelshdj je,elaùug we;s jirg idfmalaIj Kh .ekSïj, my; jeàula
wjYH;dj i,ld n,ñka" uy nexl=j úiska nexl= jd¾;d úh' fldúâ-19 jix.;h fya;=fjka we;sjQ
wNsfhda.hkag uqyqK §u i|yd fuu wxYhg iydh
iuQy jHdmdr i|yd tlS iuQyh u wdjrKh jk
ùug kuHYS,S jQ kshduk iyk ,ndfoñka fuu
mßÈ wjÞku u; mokï jQ taldnoaO wëlaIKhka
wxYfha ia:dhS;djh mj;ajd .ekSug Y%S ,xld uy
(Group-wide Consolidated Risk-based Supervision nexl=j úiska wLKavj úplaIKYS,S l%shdud¾.
- GCRS) meje;aùu i|yd l%shdmámdáhla ieliSu y÷kajd fok ,§'
i|yd wjYH lghq;= iïmdokh lrk ,o w;r"
fuu GCRS l%shdmámdáh kj nexl= mk; i|yd o jHdmdr j¾Okh
flgqïm;a flfrkq we;' jHdma;sh ( 2020 jir wjidkfha § fuu wxYh
;jo" nexl= iy ksrdlrK ;;a;ajfha mj;sk n,m;%,dNS uqo,a iud.ï 40lska1 iy úfYaIs;
iy YlH;djhla we;s nexl= fkdjk uQ,H wdh;k l,anÿ uQ,HlrK iud.ï 3lska iukaú; úh' 2020
j, wl%Sh j;alï ñ,hg .ekSu iy l<ukdlrKh jir wjika jk úg n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy
úfYaIs; l,anÿ uQ,HlrK iud.ï wxYfha YdLd
i|yd fjkajQ j;alï l<ukdlrK iud.ula
1"517 iy fjk;a fiajd imhk ia:dk 460la mej;s
msysgqùu i|yd ixl,am m;%sldjla ilia lsÍug
w;r bka YdLd 1"001la ^ishhg 66'0& niakdysr
uy nexl=j lghq;= lf<ah' fuu j;alï
m<df;ka msg; msysgd ;sì‚'
l<ukdlrK iud.u msysgqùu u.ska nexl= iy
nexl= fkdjk uQ,H wdh;khkays wl%Sh Kh j;alï( 2019 jif¾ jd¾;d l< ishhg 0'1l
w;a;sldrï wvq lrñka fYaI m;% m%;sjHQy.; lsÍu j¾Okhg idfmalaIj ishhg 2'2l ^remsh,a ì,shk
31'0l& iDK j¾Okhla jd¾;d lrñka Y=oaO j;alï

8
isÿlrk w;r tu l%shdud¾. ;=,ska ckkh jk
øjYS,;djh jvd;a M,ÞhS wd¾Ól wxYj,g Kh wvq jQ w;r" jir ;=< § th remsh,a ì,shk 1"401'6la
,nd§u i|yd fhdod .ekSug bv ie,iSu uQ,H lrd ,Õd úh' Kh iy w;a;sldrï iuia;
moaO;sfha ia:dhS;dj iúu;a lsÍug WmldÍ jkq
1 uqo,a uKav,h úiska 2020'07'13 Èk jHdmdr lghq;= w;aysg jQ iud.ï fol o
we;' we;=¿j

218
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

8'9 ixLHd igyk 8'9 rEm igyk


n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,anÿ n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,anÿ uQ,HlrK
uQ,HlrK iud.ïj, YdLd jHdma;sh - m<d;a wkqj iud.ï wxYfha fiajdjka wkqj imhk ,o
iuia; Kh iy w;a;sldrï ^o<&
2019 2020 jir
m<d;
wjidkhg wjidkhg ^w& ;=< fjki
622
uQ,H l,anÿ 632
uOHu 160 166 6
kef.kysr 117 119 2 l=,Smsg .ekqï 12
15
W;=re ueo 99 107 8
iq/l=ï Kh iy 419
jhU 156 165 9 w;a;sldrï 443
W;=r 89 96 7 71
Wlia Kh
inr.uqj 113 116 3 59

ol=K 151 162 11 fjk;a 13


20
W!j 67 70 3
foam< u; Kh§ï 2
niakdysr 480 516 36 3
tl;=j 1,432 1,517 85 ;ekam;= 20
u; Kh §ï 23
^w& ;djld,sl uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
0 100 200 300 400 500 600 700
remsh,a ì,shk
j;alïj,ska ishhg 74'2la úh' iuia; Kh yd
2020 2019
w;a;sldrïj,ska m%Odk fldgila" tkï ishhg
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
53'7la" uQ,H l,anÿ ksfhdackh l< w;r" fjk;a
wemlr u; jQ Kh ishhg 36'2la ksfhdackh
by< hEu yd tall Ndr" Kh iq/l=ïm;a iy udi
lrñka fofjks jeäu fldgi f,i jd¾;d úh'
12lg wvq ld,hlska l,a msfrk rcfha iq/l=ïm;a
fldúâ-19 jix.;h fya;=fjka rg jid ;eîï
^,shqulska fyda ne|Sulska ksoyia& j, wdfhdack
uOHfha jir ;=< jHdmdr lghq;= my; jeàu yd
by< hEu fuu j¾Okhg m%Odk jYfhka fya;=
jdyk wdkhk iSud lsÍu ksid fuu wxYfha Kh
úh' fjk;a j;alï" m%Odk jYfhka uqo,a" nexl=
§u ie<lsh hq;= f,i ukao.dó úh' 2019 jif¾ §
yd uQ,H wdh;kj, mj;ajdf.k hkq ,nk uqo,a
jd¾;d jQ ishhg 3'0l iDKd;aul j¾Okhg
fYaIhka yd ia:djr j;alï hkdÈfhka iukaú;
idfmalaIj n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs;
jQ w;r tu j;alï 2020 jir ;=<§ ishhg 2'6lska
l,anÿ uQ,HlrK iud.ï úiska m%Þkh lrkq ,enQ
j¾Okh úh'
Kh myiqlï remsh,a ì,shk 1"039'9la olajd ishhg
5'7lska ^remsh,a ì,shk 62'9& ;jÿrg;a my; jegq‚' j.lSï( n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs;
wdfhdack l<U 2019 jif¾ § jd¾;d l< l,anÿ uQ,HlrK iud.ï wxYfha j.lSïj,ska
ishhg 20'5l j¾Okhg idfmalaIj 2020 jif¾ § m%Odk fldgi ;jÿrg;a .kqfokqlrejkaf.a
remsh,a ì,shk 158'8la olajd ishhg 20'2l ;ekam;= u.ska ksfhdackh lrk w;r th iuia;
j¾Okhla jd¾;d l< w;r iud.ï fldgia ñ," j.lSï j,ska ishhg 53'4la úh' 2020 jir ;=< §
8'10 ixLHd igyk
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,anÿ uQ,HlrK iud.ï wxYfha j;alï iy j.lSï ixhq;sh
2019 2020 ^w& fjki ^]&
whs;uh remsh,a m%;sY;hla remsh,a m%;sY;hla
2019 2020 ^w&
ì,shk f,i ì,shk f,i
j;alï
Kh iy w;a;sldrï ^Y=oO
a & 1,102.7 77.0 1,039.9 74.2 -3.0 -5.7
wdfhdack 132.2 9.2 158.8 11.3 20.5 20.2
fjk;a 197.8 13.8 202.9 14.5 7.1 2.6

j.lSï

8
iuia; ;ekam;= 756.7 52.8 748.6 53.4 5.6 -1.1
iuia; Kh .ekSï 405.6 28.3 328.0 23.4 -12.6 -19.1
m%d.aOk uQ,sldx. 203.2 14.2 248.0 17.7 10.6 22.1
fjk;a 67.2 4.7 77.0 5.5 0.3 14.6
iuia; j;alï$j.lSï 1,432.7 100.0 1,401.6 100.0 0.1 -2.2
^w& ;djld,sl uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j

219
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

8'11 ixLHd igyk jif¾ jd¾;d jQ ishhg 7'7 isg 2020 jif¾ § 7'3la
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï wxYfha ;ekam;=j, ixhq;sh olajd my; jeá‚'
jákdlu
ixhq;sh ] 2020 jif¾ § fmd,S fkdjk wdÞhu ishhg
^re' ì,shk&
whs;uh
2019 2020 ^w& 2019 2020 ^w&
18'7lska ^remsh,a ì,shk 7'4& wvqùu iy fmd,S
ia:djr ;ekam;= 722.2 710.5 95.4 94.9
b;=reï ;ekam;= 33.5 37.3 4.4 5.0
fkdjk úhou ishhg 16'4lska ^remsh,a ì,hk
;ekam;= iy;slm;a 0.9 0.8 0.1 0.1 15'4& my; jeàu fuu wxYfha ,dNÞhS;ajhg
uqΩ¿ ;ekam;= 756.7 748.6 100.0 100.0
n,mEula we;s flß‚' mßmd,k úhoï my; jeàu
^w& ;djld,sl uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^remsh,a ì,shk 6'0&" w.h lsÍfï w,dN$kej;
w;am;alr.;a NdKav wf,úh ^remsh,a ì,shk
;ekam;= ishhg 1'1lska ^remsh,a ì,shk 8'1& remsh,a
1'9&" ld¾huKav, úhoï ^remsh,a ì,hk 3'3& iy
ì,shk 748'6la olajd my; jegqKq w;r Kh .ekSï
wfkl=;a úhoï ^remsh,a ì,shk 2'2& my<hEu
ishhg 19'1lska ^remsh,a ì,shk 77'6& remsh,a ì,shk
fmd,S fkdjk úhofï my; jeàug m%Odk
328'0la olajd úYd, jYfhka my; jegq‚'
jYfhka fya;= úh' fuu jif¾ wl%Sh Kh i|yd
iïm;a jk Kh w,dN fjka lsÍï m%udKh 2019 jirg
,dNÞhS;ajh( 2019 jirg idfmalaIj 2020 idfmalaIj remsh,a ì,shk 38'2la olajd ishhg
jif¾ § fuu wxYfha Y=oaO fmd,S wdÞhu remsh,a 26'4lska ^remsh,a ì,shk 8'0& j¾Okh úh' fuu
ì,shk 111'2la olajd ishhg 5'3lska ^remsh,a wxYfha nÿ miq ,dNh remsh,a ì,shk 13'7la jQ
ì,shk 6'2& my; jeá‚' fldúâ-19 jix.;h w;r 2019 jif¾ jd¾;d jQ ,dNhg idfmalaIj th
fya;=fjka wd¾Ól lghq;=j, isÿ jQ my; jeàu ishhg 6'1lska my; jeàula jk w;r fmd,S wdÞhu
fya;=fjka fmd,S wdÞhfï iy fmd,S úhofï isÿ jQ ie,lsh hq;= f,i my; jeàu fï i|yd m%Odk
wvqùu fï i|yd fya;=úh' miq.sh jirg idfmalaIj jYfhka fya;= úh'
fuu jif¾ § fmd,S wdÞhu ishhg 12'0lska ^remsh,a m%d.aOkh( fuu jir ;=< iuia;hla
ì,shk 31'3& my; jegqKq w;r fmd,S úhou ishhg f,i wju m%d.aOk wjYH;d uÜgug by<ska
17'6lska ^remsh,a ì,shk 25'0& my; jeá‚' Y=oaO m%d.aOkh mj;ajd f.k hEu;a iuÕ iuia;hla
fmd,S wdÞhfï wvqùu iy o< idudkH j;alïj, f,i fuu wxYh ;jÿrg;a ia:djrj mej;=‚'
wdka;sl j¾Okfhys iduQysl n,mEu fya;=fjka kshduk wjYH;d imqrd,Su i|yd n,m;%,dNS
fuu wxYfhys Y=oaO fmd,S wdka;slh ^Y=oaO fmd,S uqo,a iud.ï úiska m%d.aOkh iemhSu iy úYd,
wdÞhu idudkH j;alïj, m%;sY;hla f,i& 2019 iDKd;aul Y=oaO jákdlula iys; n,m;%,dNS uqo,a

8'10 rEm igyk 8'12 ixLHd igyk


n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,anÿ uQ,HlrK n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs;
l,anÿ uQ,HlrK iud.ï wxYfha
iud.ï wxYfha ,dNÞhs;aj o¾Yl wdodhï iy úhoï ixhq;sh

25
2019 2020 ^w&
23.1
idudkH idudkH
20 whs;uh jákdlu j;alïj, jákdlu j;alïj,
16.1 ^re' ì,shk& m%;sY;hla ^re' ì,shk& m%;sY;hla
ishhg

15 f,i f,i
12.1
fmd,S wdodhu 259.8 17.0 228.5 15.0
10 7.5
7.9 7.7 7.4 fmd,S úhou 142.4 9.3 117.4 7.7
7.7 6.1 7.3 Y=oO
a fmd,S wdodhu 117.4 7.7 111.2 7.3
5
fmd,S fkdjk wdodhu 39.4 2.6 32.0 2.1
4.0

8
3.2 2.7 2.2 1.7 fmd,S fkdjk úhou 93.8 6.1 78.4 5.2
-
2016 2017 2018 2019 2020 wl%hS Kh i|yd fjka
lsÍï ^Y=oO
a & 30.2 2.0 38.2 2.5
Y=oaO fmd,S j;alï u; ysñlï u; nÿ fmr ,dNh 32.8 2.2 26.6 1.7
wdka;slh m%;s,dNh m%;s,dNh
nÿ miq ,dNh 14.5 1.0 13.7 0.9
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^w& ;djld,sl

220
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

iud.ul n,m;%h wj,x.= lsÍu;a iuÕ 2019 jif¾ n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,anÿ
foieïn¾ ui wjidkh jk úg jd¾;d jQ remsh,a uQ,HlrK iud.ï wxYfha wjÞkï
ì,shk 182'0 yd ii|k úg 2020 jif¾ foieïn¾ Kh wjÞku( 2019 jif¾ foieïn¾
ui wjidkh jk úg remsh,a ì,shk 218'9la olajd ui wjidkh jk úg jd¾;d jQ ishhg 0'9l
m%d.aOk moku j¾Okh úh' fldúâ-¡19 jix.;h ^remsh,a ì,shk 10'3& iDK j¾Okhg idfmalaIj
fya;=fjka we;s jQ wd¾Ól n,mEu ie,ls,a,g 2020 jif¾ foieïn¾ ui wjidkh jk úg iuia;
.ksñka n,m;%,dNS uqo,a iud.ïj,g wju uQ,sl o< Kh iy w;a;sldrï ishhg 3'0lska ^remsh,a
m%d.aOk wjYH;djhkag wkql+, ùu isÿ úh ì,shk 35'9& wvq úh' o< wl%Sh Kh wkqmd;h" 2019
hq;= ld,hg udi 12l §¾> lsÍula ,nd fok jif¾ foieïn¾ ui wjidkh jk úg jd¾;d jQ
,§' ta wkqj 2022 ckjdß 01 Èk jk úg ishhg 10'6g idfmalaIj 2020 jif¾ foieïn¾
imqrd,sh hq;= kj b,lalh remsh,a ì,shk ui wjidkh jk úg ishhg 13'9la olajd by<
2'5ls' fuu wxYfha uQ,sl m%d.aOk m%udKd;aul;d f.dia we;s w;r tu.ska fuu wxYfha j;alïj,
.=Kd;aulNdjfha ie,lsh hq;= msßySula fmkakqï
wkqmd;h iy iuia; wjÞku u; nr ;enQ m%d.aOk
lf<ah' 2019 jif¾ foieïn¾ ui wjidkh jk úg
m%udKd;aul wkqmd; 2020 jif¾ foieïn¾ ui
Y=oaO wl%Sh Kh wkqmd;h ishhg 3'4la f,i jd¾;d
wjidkfha § ms<sfj,ska ishhg 14'5 iy 15'7 hk
jQ w;r 2020 jif¾ foieïn¾ ui wjidkh jk
w.hkays meje;s w;r tajd 2019 jif¾ foieïn¾ úg th ishhg 4'2la olajd by< .sfhah' fldúâ-19
ui wjidkfha § ishhg 11'1 iy 12'5 hk w.hkays jix.;h fya;=fjka wd¾Ól lghq;= ukao.dó
mej;s‚' ùu fuhg m%Odku fya;=j úh' 2020 jif¾ cQks
;jÿrg;a" n,m;%,dNS uqo,a iud.ï lsysmhl ui wjidkh jk úg ishhg 14'1la f,i jd¾;d
jQ o< wl%Sh Kh wkqmd;h 2020 jif¾ foieïn¾
wju uQ,sl m%d.aOk wjYH;djh iy$fyda wju
ui wjidkh jk úg iq¿ wvqùula fmkakqï
m%d.aOk m%udKd;aul;d wkqmd;hka we;=<;aj"
lf<a h' Kh iyk fhdackd l%u iy wfkl=;a
kshuhkag wkql+, fkdùï ksrdlrKh i|yd uQ,H
iyk fya;=fjka fuu wxYfha Y=oaO wl%Sh Kh
wxYh taldnoaO lsÍfï m%Odk ie,eiau (Financial W!k ;lafiareùula isÿ úh yels w;r Kh iyk
Sector Consolidation Master Plan) y÷kajd fok ,§' fhdackd l%u wjika jQ miq wÞ< ixLHdf,aLk
Y%S ,xld uy nexl=j úiska uQ,H ;;a;ajh ;jÿrg;a jd¾;d ùfuka miq Y=oaO wl%Sh Kh uÜgu ie,lsh
msßySu j,lajd .ekSu" tu wdh;kj, ia:dhS;djh hq;= f,i by< hEug bv we;' fjka lsÍï wdjrK
mj;ajd .ekSu iy ;ekam;=lrejkaf.a wruqo,a wkqmd;h 2019 jif¾ foieïn¾ ui wjidkfha §
iqrlaIs; lsÍu i|yd uQ,H wxY taldnoaO lsÍfï jd¾;d l< ishhg 56'6g idfmalaIj 2020 jif¾
m%Odk ie,eiau y÷kajd §ug wu;rj kshduk foieïn¾ ui wjidkh jk úg ishhg 58'9la
l%shdud¾. lsysmhlao y÷kajd fok ,§' olajd iq¿ j¾Okhla fmkakqï lrk ,§'
8'11 rEm igyk
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,anÿ uQ,HlrK iud.ï wxYfha
wlS%h Kh myiqlï iy fjkalsÍï wdjrKhka

180 16 100 68
13.9 65.7
160 14 90 66
80 64.0
140 10.6 12 64
70
remsh,a ì,shk

remsh,a ì,shk

120 62
10 60
ishhg

ishhg

100 58.9 60
7.7 8 50
80 40 57.0 56.6 58
5.3 5.9
6 56
60 4.2 30
3.4 4 20 54
40 2.4
1.6 10 52
20 1.2 2 34.8 42.2 53.0 72.2 94.9
53.0 65.9 93.0 127.6 161.1 0 50
0 0

8
2016 2017 2018 2019 2020 2016 2017 2018 2019 2020

o< wlS%h Kh o< wlS%h Kh Y=oaO wlS%h Kh uqΩ¿ fjkalsÍï uqΩ¿ fjkalsÍï wdjrK
wkqmd;h wkqmd;h wkqmd;h ^ol=Kq wlaIh&
^ol=Kq wlaIh& ^ol=Kq wlaIh&
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j

221
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

8'12 rEm igyk fldgia wjÞku( fuu wxYfha iuia;


n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,anÿ uQ,HlrK
iud.ï wxYfha wjodku u; nr ;enQ j;alï iy m%d.aOk
j;alïj,ska ,ehsia;=.; fldgiaj, wdfhdack
m%udKd;aul;d wkqmd;h ishhg 1'0 l wju uÜgul mej;Su ksid fldgia
fj<|fmd< fj; ksrdjrKh ùu b;d my<
2,000 18 uÜgul mej;s neúka jir ;=< fldgia fj<|fmd<
15.7
16
13.1 12.5 14.5 14 yd iïnkaO wjÞku wju uÜgul mej;s‚'
remsh,a ì,shk

1,500 11.7 11.1 12

ishhg
11.3 12.4 10
1,000 9.8
11.1 øjYS,;d wjÞku( 2020 jif¾ foieïn¾ ui
8
6 wjidkh jk úg fuu wxYfha øjYS, j;alï
500 4
2
m%udKh wju kshduk uÜgug jvd by< w.hl
992.9 1,106.6 1,440.5 1,455.1 1,398.2
0 0 mj;ajd .ekSug yels úh' fuu wxYfha mej;s
2016 2017 2018 2019 2020
iuia; øjYS,;d j;alïj, wju wjYH;djh jk
wjodku u; nr uq,sl m%d.aOk m%udKd;aul;d
;enQ j;alï wkqmd;h ^ol=Kq wlaIh& remsh,a ì,shk 50'7g jvd remsh,a ì,shk 89'0l
iuia; wjodku u; nr ;enQ m%d.aOk m%udKd;aul;d
w;sßla;hla jd¾;d lrk ,§' uy nexl=j u.ska
wkqmd;h ^wju wjYH;dj 10]& ^ol=Kq wlaIh& øjYS,;d j;alïj, wju wjYH;djh ,sys,a lsÍu
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j u.ska kshduk iyk ,nd§u øjYS,;d w;sßla;fha
j¾Okhg fya;=úh' øjYS,;d wkqmd;h ^;ekam;=
fj<|fmd< wjÞku( fuu wxYfha fj<|fmd< yd Kh .ekSïj,g tÈßj øjYS,;d j;alï
wjÞku my< uÜgul mej;s w;r fj<|fmd< olajk wkqmd;h& 2019 jif¾ foieïn¾ ui
wjÞku fmd,S wkqmd; wjÞkfuka iy fldgia wjidkfha § jd¾;d l< ishhg 11'3g idfmalaIj
wjÞkfuka (Equity Risk) iukaú; fõ' 2020 jif¾ foieïn¾ ui wjidkfha § ishhg
fmd,S wkqmd; wjÞku( 2020 wfm%a,a isg 13'0la olajd j¾Okh úh'
n,meje;afjk mßÈ ;ekam;= i|yd f.úh hq;=
Wmßu fmd,S wkqmd; wvq lsÍfï m%;sM,hla f,i rdcH iq/l=ïm;aj, m%d:ñl wf,úldr iud.ï
w¿;ska m%Þkh lrkq ,nk Kh w;a;sldrïys 2020 jir wjidkh jk úg n,m;%,dNS
Kh fmd,S wkqmd; wvq fõ hehs wfmalaId flf¾' jd‚c nexl= 6la iy m%d:ñl wf,úldr iud.ï 7la
ta wkqj" fuu wxYfha fmd,S iys; j;alï yd m%d:ñl wf,úlrejka f,i m;alr ;sì‚' hqkshka
j.lSïj, l,amsÍfï iDK mr;rh wLKavj mej;Su nEkala T*a l,ïnQ mSt,aiS" m%d:ñl wf,úlrejl=
fya;=fjka fmd,S wkqmd; wjÞku my< f.dia we;' jYfhka ish fufyhqï lghq;= 2020 jif¾ uehs
01 Èk isg w;aysgqjk ,§' keÜfj,a;a filshqßàia
8'13 rEm igyk ,sñgâ iud.ug m%d:ñl wf,úlrejl= jYfhka
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,anÿ uQ,HlrK lghq;= lsÍug ,nd § ;snQ m;aùu 2020 jif¾
iud.ï wxYfha jHjia:dms; øjYS, j;alï
fkdjeïn¾ 30 Èk isg bj;a flß‚' mEka taIshd
nEkalska fldamf¾Ika mSt,aiS ys" m%d:ñl wf,úldr
160 14
13.0
140
11.7 11.3
jHdmdr iy l%shdldrlï 2017 wf.daia;= 15 jk
12
120 9.3 9.6 Èk isg ;djld,slj w;aysgqjd we;' m¾fmpqj,a
10
remsh,a ì,shk

100
fg%IÍia iud.fï m%d:ñl wf,úldr jHdmdr
ishhg

8
80
iy l%shdldrlï 2017 cQ,s 6 Èk isg ;djld,slj
6 w;aysgqjd we;' tfiau" 2017 cQ,s 24 Èk isg
60
126.5 4 tkag%iaÜ filshqßàia mSt,aiS wdh;kh i|yd rcfha
40 91.0 113.5 131.4
74.7 88.2
20 90.2 89.8 139.7 2 iq/l=ïm;a i|yd jk m%d:ñl fjkafoais i|yd
50.7

8
- 0 iyNd.Sùu w;aysgqjd we;' ta wkqj n,m;%,dNS
2016 2017 2018 2019 2020
jd‚c nexl= 5la iy m%d:ñl wf,úldr iud.ï
kshduk øjYS, j;alï ndysr wruqo,aj,g kshduk
^mj;sk& øjYS, j;alï ^ol=Kq wlaIh& 5la ±kg rcfha iq/l=ïm;a fjf<|fmd< i|yd jk
kshduk øjYS, j;alï
^wjYH&
m%d:ñl wf,úlrejka jYfhka l%shdldÍj iyNd.S
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j fõ'

222
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

j;alï iy j.lSï( m%d:ñl wf,úldr iud.ï m%d:ñl wf,úldr wxYfha wjÞkï


j, iuia; j;alï m%udKh 2020 jir wjidkh fjf<|fmd< wjÞku( m%d:ñl wf,úldr
jk úg ishhg 12'4l j¾Okhla fmkakqï lrñka iud.ï j, fjf<|fmd< wjÞku iq¿ jYfhka
remsh,a ì,shk 87'2la olajd jeä úh' fj<| l<U" my< hEula fmkakqï lrñka fj<| l<U" iuia;
wf,úh i|yd mj;sk l<U iy l,amsÍu f;la wdfhdack l<fUys wkqmd;slhla f,i 2019 jir
r|jd.kakd l<U hkdÈfhka iukaú; rcfha wjidkfha mej;s ishhg 82'9l isg 2020 jir
iq/l=ïm;ays iuia; wdfhdack l<U 2020 jir wjika jk úg ishhg 78'2la olajd my< .sfhah'
wjidkh jk úg remsh,a ì,shk 80'1la olajd
ishhg 15'5 lska by< .sfhah' 2019 jir wjidkfha§ øjYS,;d wjÞku( 2020 jir wjidkh jk
remsh,a ì,shk 57'5laj mej;s fj<| l<U" 2020 úg" m%d:ñl wf,úldr iud.ïj, Èkla we;=,;
jir wjidkh jk úg remsh,a ì,shk 62'6la olajd l,a msfrk j;alï yd j.lSïj, iDKd;aul
j¾Okh jQ w;r 2019 jir wjidkfha remsh,a fkd.e,mSu by< hEu fya;=fjka" m%d:ñl wf,úldr
iud.ïj, iuia; øjYS, wjÞkï i|yd ksrdjrKh
ì,shk 8'6laj mej;s l,amsÍu f;la r|jd.kakd
jeä ùug fya;= úh' 2019 jir wjidkh jk úg
l<U 2020 jir wjidkh jk úg remsh,a ì,shk
remsh,a ì,shk 11'0 ^tla Èkla i|yd jk j.lSï
14'7la olajd j¾Okh úh' 2019 jir wjidkfha §
j,ska ishhg 72'1la& f,i mej;s Èkla we;=<;
remsh,a ì,shk 3'3la jQ wf,úh i|yd mej;s l<U
l,amsfrk j;alï yd j.lSïj, iDKd;aul
2020 jir wjidkh jk úg remsh,a ì,shk 2'8
fkd.e,mSu 2020 jir wjidkh jk úg
olajd wvq úh'
remsh,a ì,shk 13'1la ^tla Èkla i|yd jk
,dNÞhS;ajh( M,Þ wkqmd;j, my<hEu j.lSïj,ska ishhg 79'5la& olajd ie,lsh hq;=
fya;=fldg f.k" by< ,dNÞhS;aj j¾Okhla f,i jeä úh' m%d:ñl wf,úlrejka úiska
fmkakqï lrñka" 2020 jif¾ § m%d:ñl wf,úldr Kh wjÞkï rys; rdcH iq/l=ïm;a úYd,
iud.ï jd¾;d l< nÿ miq ,dNh 2019 jif¾ jd¾;d m%udKhla mj;ajdf.k hEu iy tjeks rdcH
jQ remsh,a ì,shk 3'8 g idfmalaIj remsh,a ì,shk iq/l=ïm;a wkfmalaIs; øjYS,;d mr;rhka mshjd
4'9la olajd j¾Okh úh' 2020 jif¾ § jd¾;d.; .ekSu i|yd wruqo,a imhd .ekSfï iq/l=ula f,i
m%d.aOk ,dNh 2019 jirg idfmalaIj ie,lsh hq;= fhdÞ .ekSug we;s yelshdj fya;=fjka" øjYS,;d
j¾Okhla fmkakqï l< w;r" tu j¾Okh" 2020 .eg¨j,g uqyqKÿka tla m%d:ñl wf,úlrejl=
jif¾ m%d:ñl wf,úldr iud.ï úiska jd¾;d yer wfkl=;a m%d:ñl wf,úldr iud.ï j,
lrk ,o m%;Hd.Kk w,dNh wNsnjñka" m%d:ñl øjYS,;d wjÞku my< uÜgul mej;=‚' øjYS,;d
wf,úldr iud.ïj, ,dNÞhS;d j¾Okh i|yd mr;rhla mshjd .ekSu i|yd fmr iQÞkï lr.;a
úYd, jYfhka Þhl úh' ta wkqj" m%d:ñl wf,úldr yÈis wruqo,a imhd .ekSfï ie,iqï m%d:ñl
iud.ïj, j;alï u; m%;s,dN wkqmd;slh iy wf,úlrejka fndfydauhla i;=j mej;=‚'
ysñlï u; m%;s,dN wkqmd;slh ms<sfj,ska 2019
jir wjidkh jk úg mej;s ishhg 6'00 iy fj<|fmd< iyNd.S;ajh
ishhg 28'5 l isg 2020 jir wjidkh jkúg m%d:ñl fjf<|fmd< l%shdldrlï( NdKavd.dr
ishhg 7'6 iy ishhg 30'5la olajd by< .sfhah' ì,am;a iy NdKavd.dr ne÷ïlr i|yd jk
m%d.aOkh( m%d:ñl wf,úldr iud.ïj, m%d:ñl fjf<|fmd< fjkafoais i|yd jk
m%d.aOkh ishhg 11'2 lska ie,lsh hq;= f,i by< m%d:ñl wf,úlrejkaf.a iyNd.S;ajfhys ñY%
.sh w;r ta i|yd jir ;=< jd¾;d jQ iuqÉÑ; ,dN ld¾hidOkhla ms<sìUq lrk ,§' 2020 jif¾ §
fya;= úh' m%d:ñl wf,úldr iud.ïj, wjÞkï mj;ajk ,o iuia; NdKavd.dr ì,am;a fjkafoais
u; nr ;nk ,o m%d.aOk wjYH;d wkqmd;slh 53 u.ska ms<s.kakd ,o iuia; ,xiq m%udK i|yd
n,m;%,dNS jd‚c nexl=" m%d:ñl wf,úldr

8
2019 jir wjidkfha § jd¾;d jQ ishhg 27'6 l
isg 2020 jir ;=< § ishhg 27'0la olajd wdka;sl iud.ï iy fiajl w¾:idOl wruqof,a
wvq ùula fmkakqï l< o ish¨ m%d:ñl wf,úldr Þhl;ajh ms<sfj,ska ishhg 58'4" ishhg 41'3 iy
iud.ïj, tu wkqmd;slh tys wju wjYH;djh ishhg 0'3la úh' flfia fj;;a" 2020 jif¾ §
jk ishhg 10 g jvd jeä w.hl mej;=‚' meje;ajQ NdKavd.dr ne÷ïlr fjkafoais 15l §

223
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

ms<s.;a ne÷ïlr fj; ishhg 31'5" ishhg 35'3 iy nexl=fõ uqo,a uKav,h úiska bj;a lrk ,§' fuu
ishhg 33'2 hk uÜgïj, Þhl;ajhla ,nd§ug wxYfha uQ,sl m%d.aOk uÜgu remsh,a ì,shk 2'2la
ms<sfj,ska n,m;%,dNS jd‚c nexl=" m%d:ñl jk w;r ish¨u n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ï uQ,sl
wf,úldr iud.ï iy fiajl w¾: idOl wruqo, m%d.aOkh ms<sn| wju úplaIK;d fr.=,disj,g
iu;a úh' wkql+, úh'
m%d:ñl wf,úldr iud.ï ys oaú;Shsl
rlaIK wxYh
fjf<|fmd< l%shdldrlï( 2020 jir ;=< § rdcH
iq/l=ïm;a yd iïnkaO oaú;Shsl fjf<|fmd< 2020 jir wjika jk úg rg ;=< rlaIK
.kqfokq ^jákdlu wkqj .;al<& remsh,a ì,shk iud.ï 27la fufyhqï lghq;= j, ksr; jQ
7"576'5la olajd ishhg 6'6lska ie,lsh hq;= wvqùula w;r" bka 13la È.=ld,Sk rlaIK iud.ï f,i;a"
12la idudkH rlaIK iud.ï f,i;a" iud.ï
olakg ,eìKs' 2020 jir ;=< § isÿlrk ,o
2la È.=ld,Sk iy idudkH rlaIK hk jHdmdr
iuia; oaú;Shsl fjf<|fmd< .kqfokq m%udKfhka
foflysu;a ksr; jQy'
ishhg 72'4la m%;sñ,§ .ekqï .kqfokq úh' tljr
ñ,§ .ekqï iy tljr úl=Kqï" 2019 jir iuÕ 2020 jir ;=< rlaIK wxYfha j;alï mokfï
iei|Sfï § 2020 jir ;=< § ms<sfj<ska" ishhg j¾Okhla jd¾;d úh' 2020 jir wjidk jk
12'5lska iy ishhg 35'8lska jeä úh' úg rlaIK wxYfha uq¿ j;alï m%udKh jd¾Isl
moku u; ishhg 14'6lska j¾Okh ù ;snqKq w;r
th remsh,a ì,shk 790'1la olajd jeä ù ;snqks'
n,m;%,dNS laIqø uQ,H iud.ï
È.=ld,Sk rlaIK Wm wxYfhys j;alï moku
n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ï wxYh úiska 2019 jir wjidk jk úg ;snQ remsh,a
2020 jir wjika jk úg remsh,a ì,shk 6'8l ì,shk 485'7l isg 2020 jir wjidk jk
j;alï m%udKhla jd¾;d lrk ,o w;r th fmr úg remsh,a ì,hk 563'9la olajd ishhg
jirg idfmalaIj ishhg 16'0l j¾Okhls' 2016 16'1l j¾Okhla jd¾;d l< w;r" idudkH
wxl 6 ork laIqøuQ,H mk; hgf;a n,m;%,dNS rlaIK Wm wxYfhys j;alï moku 2020 jir
isõjk laIqøuQ,H iud.u f,i fich uhsfl%da wjidk jk úg remsh,a ì,shk 226'2la olajd
fl%äÜ ,sñgâ wdh;kh Y%S ,xld uy nexl=fõ uqo,a ishhg 11'0lska by< hk ,§' 2020 jir wjidk
uKav,h úiska ksl=;a lrkq ,nk n,m;%h ysñ jk úg rlaIK wxYfha iuia; j;alïj,
lr .kakd ,§' uq¿ j;alï j,ska ishhg 85'3lg m%;sY;hla f,i È.=ld,Sk rlaIK Wm wxYfhys
ysñlï lshk laIqøuQ,H Kh iy w;a;sldrï fuu j;alï ;jÿrg;a by< w.hla orñka ishhg
71'4la jQ w;r" fuh 2019 jir wjidkfha jQ ishhg
wxYfha úYd,;u j;alï ldKavh fõ' 2019 jir
70'4g idfmalaIj j¾Okhla fmkakqï lrhs'
wjidkfha § mej;s remsh,a ì,shk 4'7g idfmalaIj
fuu j¾Okhg iu.dój rlaIK wxYfha iuia;
2020 jir wjika jk úg ishhg 21'5l j¾Okhla
j;alïj, m%;sY;hla f,i idudkH rlaIK Wm
fmkakqï lrñka .kqfokqlrejka fj; m%Þkh
wxYfhys iuia; j;alï 2019 jir wjidkhg mej;s
l< laIqøuQ,H Kh iy w;a;sldrï remsh,a ì,shk ishhg 29'6 isg 2020 jir wjidkh jk úg ishhg
5'8la f,i jd¾;d úh' fldúâ-19 jix.;fhka 28'6la olajd iq¿ jYfhka my; jegq‚'
n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ï fj; wys;lr
rlaIK wxYfhys o< ,shdy< jdßlh 2019
n,mEula t,a, jQ w;r" ta fya;=fjka fuu wxYh
jir wjidkfha mej;s remsh,a ì,shk 190'2
úiska 2020 jir wjika jk úg remsh,a ì,shk
isg 2020 jir wjidkh jk úg remsh,a ì,shk
0'1l w,dNhla jd¾;d lf<ah' fldúâ-19 jix.;fhka
208'6la olajd ishhg 9'7lska j¾Okh úh' i,ld

8
wys;lr n,mEug ,la jQ n,m;%,dNS laIqøuQ,H n,k ld,mßÉfþoh ;=<§ È.=ld,Sk rlaIK
iud.ï il%Sh lsÍu wruqKq lr.ksñka" mj;sk wxYfhys o< ,shdy< jdßlh ishhg 16'0lska
øjYS, j;alï Wmfhda.S lr .ksñka ish fufyhqï j¾Okh jQ w;r idudkH rlaIK wxYfhys
msßjeh imqrd,Su i|yd laIqøuQ,H mk;g wkqj o< ,shdy< jdßlh ishhg 4'2lska j¾Okh
øjYS, j;alï mj;ajdf.k hEfï wjYH;djh uy úh' flfia fj;;a" 2020 jir wjidk jk úg

224
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

8'14 rEm igyk rlaIK Wm wxYfha j;alï u; m%;s,dNh iy


rlaIK wxYfha o< ,shd y< jdßl wodhu
ysñlï u; m%;s,dNh my; jeà we;' idudkH
120 20 rlaIK Wm wxYfhys j;alï u; m%;s,dN wkqmd;h
2020 jir wjidkh jk úg ishhg 8'6la olajd
100
j¾Okh jQ w;r È.=ld,Sk rlaIK wxYfhys tu
80 wkqmd;h ishhg 3'0la olajd my; jegq‚' idudkH
remsh,a ì,shk

rlaIK wxYfha ysñlï u; m%;s,dN wkqmd;h 2019

ishhg
60 10
jir wjidkfha mej;s ishhg 5'6 isg 2020 jir
40
wjidkh jk úg ishhg 17'8la olajd j¾Okh jQ
20 w;r" È.=ld,Sk rlaIK wxYfha ysñlï u;
m%;s,dN wkqmd;h 2019 jir wjidkfha mej;s
0 0
2016 2017 2018 2019 2020 ishhg 18'1 isg 2020 jir wjidk jk úg ishhg
È.=ld,Sk rlaIKh idudkH rlaIKh iuia; o< jdßl
wdodhfï j¾Okh
13'3la olajd my; jegq‚' m%drlaIK wkqmd;h
^ol=Kq wlaIh& 2019 jir wjidkfha mej;s ishhg 14'3 isg 2020
uQ,h( Y%S ,xld rlaIK kshduk fldñIka iNdj
jir wjidkh jk úg ishhg 33'0la olajd j¾Okh
idudkH rlaIK wxYh rlaIK wxYfha uq¿ o< úh'
,shdy, jdßlhg m%Odk Þhl;ajh olajñka ishhg
50'6l Þhl;ajhla jd¾;d lf<ah' fudag¾ r: 8'13 ixLHd igyk

rlaIK ldKavh idudkH rlaIK Wm wxYfhys rlaIK wxYfha l%shdldß;ajh


remsh,a ì,shk
m%Odk ldKavh fõ' fudag¾ r: rlaIK ldKavfha
whs;uh 2019 ^w& 2020 ^wd&
o< ,shdy, jdßlh 2020 jir wjidk jk úg
iuia; j;alï 689.6 790.1
ishhg 1'9lska iq¿ jYfhka my; jegq‚' rcfha iq/l=ïm;a 248.2 291.3
ysñlï fldgia 40.9 43.5
2020 jir ;=<§ rlaIK wxYfhys ,dNÞhS;ajh w;e;s uqo,a yd ;ekam;= 107.5 131.3
ishhg 25'9lska by< hk ,§' idudkH rlaIK o< jdßlh 190.2 208.6
iuia; wdodhu 245.8 264.4
Wm wxYfhys ,dNÞhS;ajfhys j¾Okhla jd¾;d jQ
jdßl wdodhu 190.2 208.6
w;r È.=ld,Sk rlaIK Wm wxYfhys ,dNÞhS;ajh wfhdack wdodhu 55.5 55.7
my; jegq‚' È.=ld,Sk rlaIK Wm wxYfhys ,dNh nÿ fmr ,dNh 30.7 38.6
ishhg 19'1lska my; jegqKq w;r idudkH rlaIK m%d.aOk m%udKd;au;d wkqmd;h ^]&
- È.= ld,Sk rlaIKh 298.0 352.0
wxYfhys ,dNh 2020 jir ;=<§ ishhg 104'9l - idudkH rlaIKh 231.0 246.0
j¾Okhla jd¾;d lrk ,§' fldúâ-19 ffjrih r`ojd .ekSï wkqmd;h ^]&
md,kh lsÍu i|yd rch úiska mkjk ,o wd¾Ól - È.= ld,Sk rlaIKh 95.8 95.4
- idudkH rlaIKh 83.4 77.6
iy iudchSh lghq;= iSud lsÍï fya;=fjka ysñlï ysñlï wkqmd;h ^]&
mEï wvqùu fuu j¾Okhg fya;=úh' fï w;r" - È.= ld,Sk rlaIKh 41.4 38.6
fuu wxYfha m%drlaIK ,dN ishhg 126'6lska 2020 - idudkH rlaIKh 66.4 49.3

jir wjika jk úg j¾Okh úh' tAldnoaO fufyhqï wkqmd;h ^]&


- È.= ld,Sk rlaIKh 91.0 83.7
2020 jir wjika jk úg rlaIK wxYfhys - idudkH rlaIKh 104.4 88.3

ysñlï mEï remsh,a ì,shk 80'5la jQ w;r th j;alï u; m%;,s dNh ^]&
- È.= ld,Sk rlaIKh 4.3 3.0
ishhg 14'1l my; jeàuls' 2020 jir wjika jk - idudkH rlaIKh 5.6 8.6
úg idudkH rlaIK wxYfhys ysñlï mEï ishhg ysñlï u; m%;,s dNh ^]&
27'1lska my; jegqKq w;r È.=ld,Sk rlaIK 18.1 13.3

8
- È.= ld,Sk rlaIKh
wxYfhys ysñlï mEï ishhg 7'5lska j¾Okh úh' - idudkH rlaIKh 5.6 17.8
m%drlaIK wkqmd;h ^]&
idudkH rlaIK Wm wxYfha j;alï u; - idudkH rlaIKh 14.3 33.0

m%;s,dNh iy ysñlï u; m%;s,dNh by< .sh ^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld rlaIK kshduk fldñIka iNdj
^wd& ;djld,sl
w;r 2019g idfmalaIj 2020 jir ;=< È.=ld,Sk

225
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

È.=ld,Sk rlaIK Wm wxYfha iuia; l%shd;aul lsÍu fiajl w¾:idOl wruqo,a


j;alï u; m%d.aOkh 2019 jir wjidkh jk fomd¾;fïka;=j úiska isÿ lrkq ,nhs'
úg mej;s ishhg 23'4 isg 2020 jir wjidk wruqof,ys uq¿ jákdlu 2019 jir wjidkfha
jk úg ishhg 22'0la olajd my; jegqKq w;r jd¾;d jQ remsh,a ì,shk 2"540'4 g idfmalaIj 2020
idudkH rlaIK Wm wxYfhys iuia; j;alï u; jir wjidkh jk úg ishhg 11'2 l j¾Okhla
m%d.aOkh 2019 jir wjidk jk úg mej;s ishhg fmkakqï lrñka" remsh,a ì,shk 2"824'3la olajd
46'0 isg 2020 jir wjidk jk úg ishhg 49'7la remsh,a ì,shk 283'9lska jeäúh' idudðlhkaf.a
olajd j¾Okh úh'
Y=oaO Þhl uqo,a ,eîï ^Þhl uqo,a ,eîïj,ska
rlaIK wxYfhys wdfhdack ;jÿrg;a jeä m%;s,dN f.ùï wvq l< miq& fukau wruqo,a
jYfhka rcfha iq/l=ïm;a u; flakaø.; ù we;' wdfhdackh ;=<ska Wmhd.;a wdÞhï hk tajdfhys
È.=ld,Sk rlaIK Wm wxYh rcfha iq/l=ïm;aj, iuia; m%;sM,h fuu j¾Okhg fya;= úh' wruqo,
wdfhdackh lr we;s j;alï fldgi 2019 jir idudðlhka fj; jQ uq¿ j.lSu ^idudðl fYaI&
wjidkfha mej;s ishhg 39'8 isg 2020 jir 2020 jir wjidkh jkúg remsh,a ì,shk
wjidkfha ishhg 40'4la olajd by< hk ,§' 2"767'8la jQ w;r" th 2019 jir w. mej;s remsh,a
fï w;r" idudkH rlaIK Wm wxYfhys o rcfha ì,shk 2"497'6 g idfmalaIj ishhg 10'8 l j¾Okhls'
iq/l=ïm;aj, wdfhdackh lr we;s j;alï fldgi 2020 jir i|yd uq¿ Þhl uqo,a ,eîï ishhg 4'1lska
2019 jif¾ jd¾;d l< ishhg 26'9" yd ii|k l, tkï" remsh,a ì,shk 150'7la olajd wvq jQ w;r"
2020 jir wjidkh jk úg ishhg 28'1la olajd idudðlhka yd Tjqkaf.a ffk;sl Wreulrejka yg
j¾Okhla fmkakqï lrk ,§' È.=ld,Sk rlaIK isÿl< iuia; m%;s,dN f.ùï remsh,a ì,shk 109'7la
Wm wxYfha iuia; wdfhdack j,ska fldgia j, úh' 2019 jirg idfmalaIj iuia; m%;s,dN f.ùï
wdfhdack 2019 wjidkfha mej;s ishhg 6'8g ishhg 13'1 lska wvqùula fmkakqï lrk ,§'
idfmalaIj 2020 jir wjika jk úg ishhg ta wkqj" 2020 jirg wÞ< Y=oaO Þhl uqo,a ,eîï
6'5lska wvq ù we;' ;jo" idudkH rlaIK Wm fmr jif¾ mej;s remsh,a ì,shk 30'9 yd ii|k
wxYfha tu w.h 2019 jir wjika jk úg jd¾;d l< remsh,a ì,shk 41'0la úh' 2020 jif¾
jQ ishhg 7'7 isg 2020 jir wjika jk úg ishhg wruqof,ys jd¾Isl ,dNh remsh,a ì,shk 244'9la
7'4la olajd my; jegq‚' jQ w;r" th fmr jif¾ jd¾Isl ,dNh jQ
remsh,a ì,shk 222'8 yd ii|k úg ishhg 9'9l
úY%du wruqo,a j¾Okhls' fuhg m%Odk;u fya;=j jQfha 2019
2020 jir wjidkfha§ úY%du wruqo,a j, jirg idfmalaIj fmd,S wdÞhu remsh,a ì,shk
j;alï uQ,H wxYfha uq¿ j;alï j,ska ishhg 22'7 lska by< hEuhs'
15'4la jQ w;r th remsh,a ì,shk 3"639'7la f,i wruqof,ys iuia; wdfhdack l<fUys
jd¾;d úh' úY%du wruqo,a wxYfha m%uqL;ajh jákdlu ^fmd;a w.h& 2019 jif¾ mej;s remsh,a
ork fiajl w¾:idOl wruqo," tu wxYfha uq¿ ì,shk 2"548'7g idfmalaIj 2020 jif¾ § remsh,a
j;alïj,ska ishhg 77'6la ksfhdackh lrhs' óg ì,shk 2"829'5la olajd ishhg 11'0lska j¾Okh
wu;rj fiajd kshqla;slhkaf.a Ndr wruqo, iy úh' wruqof,ys wdfhdack m%;sm;a;sh" wruqof,ys
rdcH fiajd w¾:idOl wruqo, kï jQ rdcH wdh;k iqrlaIs;Ndjh wdrlaId lr .ksñka" idudðlhskag
úiska l<ukdlrKh lrk wruqo,a follao fõ' È.=ld,Sk Ok uQ¾; m%;s,dNhla ,nd§fï wruqK
fmr±ßj l%shd;aul flreKq w;r tys§ øjYS,
fiajl w¾:idOl wruqo, wjYH;djhka jk idudðlhkag m%;s,dN f.ùï
1958 wxl 15 orK fiajl w¾:idOl wruqo,a iy wfkl=;a fufyhqï úhoï imqrd.ekSï hk

8
mk; hgf;a wruqof,a NdrldÍ;ajh uqo,a uKav,h wjYH;d o i<ld n,kq ,eîh' ta wkqj" 2020 jir
fj; mjrd we;s w;r" tys mßmd,kh lïlre wjidkh jk úg wruqof,ys iuia; wdfhdackhka
flduidßia fj; mjrd we;' fiajl w¾:idOl f.ka ishhg 93'4la rcfha iq/l=ïm;ays wdfhdackh
wruqo,a mkf;a úêúOdkj,g wkqj uqo,a uKav,h lr ;snQ w;r" iud.ï fldgiaj, ishhg 2'8la o
fj; mejÍ we;s n,;," j.lSï yd ld¾hhka idx.ñl Khlr j, ishhg 1'2la o ia:djr ;ekam;=

226
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

j, ishhg 2'0la o b;sß ishhg 0'6 m%;súl=Kqï 2020 jif¾ § ishhg 0'58la f,i mj;ajd f.k
.súiqï j,o wdfhdackh lr ;snq‚' hEug yelsúh' ;jo" wruqof,a wdÞhï nÿ úhou
2019 jir yd iei|Sfï§ remsh,a ì,shk 4'1lska jeä
wdfhdack wdÞhu( wruqof,ys iuia;
úh' flfia fj;;a" uQ,H WmlrK j¾.SlrKh yd
wdfhdack wdÞhu 2020 jif¾ § remsh,a ì,shk
285'4la f,i jd¾;d jQ w;r" th fmr jir yd ñkqïlrKh i|yd wÞ< jk Y%S ,xld .sKqïlrK
iei|Sfï § ishhg 10'2l j¾Okhls' l%ulaIh,dN m%ñ;s wxl 09g wkqj ,ehsia;=.; jHdmdr fldgia"
we;=¿j fmd,S wdÞhu" wLKavj wruqof,ys m%Odk idOdrK fjf<|fmd< jákdlug .Kkh lsÍu iy
wdÞhï m%Njh f,i mj;ajdf.k hEug yels jQ j¾;udk fjf<|fmd< ;;a;ajh fya;=fjka remsh,a
w;r th 2019 jif¾ Wmhk ,o remsh,a ì,shk ì,shk 5'0l wdÞhula 2020 jif¾ § jd¾;d úh' ta
254'7g idfmalaIj 2020 jif¾ § remsh,a ì,shk wkqj" ,dN iu;=,s;;d ixÑ;hg remsh,a ì,shk
277'4la olajd ishhg 8'9lska j¾Okh úh' tfy;a 13'0la udre lsÍfuka wk;=rej" 2020 jif¾ §
2020 jif¾ ,dNdxY wdodhu remsh,a ì,shk 3'0la idudðl fYaIhka u; ishhg 9'0l muK fmd,S
olajd wvq jQ w;r" th 2019 jif¾ § jQ remsh,a wkqmd;hla m%ldYhg m;alsÍug fiajl w¾:idOl
ì,shk 6'2g idfmalaIj ishhg 52'2l wvq ùuls' wruqo,g yelsúh'
,dNh fyda wd,dNh ;=<ska idOdrK w.hg we;s wjodkï l<ukdlrKh( fldúâ-19 jix.;
uQ,H j;alï u; Y=oaO ,dNh$w,dNh 2019 jif¾ § ;;a;ajh hgf;a jqj o" wNHka;r md,k mßirh
remsh,a ì,shk 1'9l Y=oaO w,dNhla f,i jd¾;d jQ iqÿiq mßÈ mj;ajd f.k hk w;ru" mj;sk wjÞkï
w;r 2020 jif¾ § th remsh,a ì,shk 5'0l Y=oaO
l<ukdlrK rduqjg wkql+,j wdfhdack lghq;=
,dNhla f,i ±laúK'
isÿ lrk ,§' ta wkqj" wruqof,ys wdrlaIdj iy
wruqof,ys iuia; m%;s,dNh( 2020 jif¾ § m%Yia; m%;s,dN iy;sl lrñka wdfhdack lghq;=
wruqof,ys iuia; o< wdÞhu remsh,a ì,shk 285'6la jir mqrd wLKavj mj;ajdf.k hkq ,eîh' ;jo"
f,i igyka jQ w;r" th fmr jir yd iei|Sfï§ tjeks lghq;=j, j.ùu iy úksúoNdjh mj;ajd
ishhg 10'1l j¾Okhla fmkakqï lrk ,oS' .ekSu i|yd uy nexl=fõ wÞ< wëlaIK lñgq yryd
fufyhqï úhoï iy nÿ úhoï i|yd fjka lsÍï fomd¾;fïka;=fõ wjÞkï uqo,a uKav,hg jd¾;d
l< miq 2020 jir i|yd Y=oaO ,dNh remsh,a ì,shk lsÍfï úêu;a l%shdj,sh jir mqrd wLKavj isÿ
244'9la jk w;r th 2019 jirg idfmalaIj ishhg flß‚' flfia jqjo" fj<|fmd< fmd,S wkqmd;j,
9'9l jeäùuls' 2020 jif¾ §" idudkH wdfhdack ;shqKq wvqùu;a" fldgia fj<|fmdf<ys wkfmalaIs;
u; ishhg 10'6l m%;s,dNhla Wmhd .ekSug WÉpdjpkhka iy wdfhdack md¾Yjlrejkaf.a
fiajl w¾:idOl wruqo,g yelsjQ w;r wruqof,a wjÞkï fY%a‚.; lsÍïj, fjkia ùï fya;=fjka
o< wdÞhug idfmalaIj fufyhqï úhoï wkqmd;h jir ;=< wdfhdack mßirfha isÿ jQ úYd,
fjkialï" ±kg mj;sk wjÞkï mrdñ;Ska
8'14 ixLHd igyk
hdj;ald,Sk lsÍfï wjYH;djhg fya;= úh' ta
fiajl w¾:idOl wruqof,a ld¾hidOkh ms<sn|
jir myl idrdxYh wkqj" fj<|fmd< ;;a;ajhka ie,ls,a,g .ksñka
wdfhdack ;SrK .ekSu i|yd jHdmdßl tallj,g
whs;uh 2016 2017 2018 2019 2020^w&
ms<s.; yels wjia:djka ,nd§u i|yd mj;akd

wruqof,a iuia; jákdlu 1,841.5 2,066.3 2,289.4 2,540.4 2,824.3
^re' ì,shk& wdfhdack ud¾f.damfoaY kej; i,ld ne,Sug yd
idudðlhka i|yd jQ uq¿ ixfYdaOkh lsÍug lghq;= flrñka mj;S'
j.lSu ^re' ì,shk& 1,810.6 2,020.8 2,254.2 2,497.6 2,767.8
uq¿ Þhl uqo,a ,eîï
118.3 133.3 145.0 157.2 150.7
^re' ì,shk& fiajd kshqla;shkaf.a Ndr wruqo,
uq¿ m%;,
s dN f.ùï

8
^re' ì,shk& 108.4 117.5 108.0 126.3 109.7
úY%du wruqo,a wxYfha j;alï mokfuka ishhg
Y=oO
a odhl uqo,a ,eîï 10'5 l Þhl;ajhla olajk fiajd kshqla;hkaf.a Ndr
^re' ì,shk& 9.9 15.8 37.0 30.9 41.0 wruqo, ish j;alï moku" idudðl ixLHdj iy
fmd<s wkqmd;h ^]& 10.50 10.50 9.50 9.25 9.00 iuia; Þhl;ajh wkqj j¾Okhla jd¾;d lf<ah'
^w& ;djld,sl uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j fiajd kshqla;hkaf.a Ndr wruqo, i;=j idudðl

227
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

8'15 ixLHd igyk l< ishhg 16'7g idfmalaIj 2020 jif¾ § ishhg
fiajl w¾:idOl wruqof,a iy fiajd kshqla;hkaf.a
Ndr wruqof,a l%shdldß;ajh 13'6la olajd my; jegq‚' flfia kuq;a" iud.ï
fldgia j, isÿ l< wdfhdack 2019 jif¾ § jd¾;d
fiajl fiajd
w¾:idOl kshqla;hkaf.a jQ ishhg 3'2 isg 2020 jif¾ § ishhg 3'3la olajd
whs;uh Ndr wruqo,
wruqo,
iq¿ jYfhka j¾Okh úh' idudðl fYaIhka u;
2019 ^w& 2020 ^wd& 2019 ^w& 2020 ^wd&
iuia; j;alï ^re' ì,shk& 2,540.4 2,824.3 343.3 380.4 ishhg 8'0l M,Þ wkqmd;hla mj;ajd .ekSug
iuia; fkdmshjQ idud‚l .sKï q wruqo, iu;aúh'
fYaIh ^re' ì,shk& 2,497.6 2,767.8 339.2 347.6
idudðl .sKï q ixLHdj ^ñ,shk& 19.4 19.4 15.3 15.9
lsh
% dldÍ idudðl .sKï q ixLHdj ^ñ,shk& 2.9 2.0 2.6 2.5 wfkl=;a úY%du wruqo,a
odhljkakd jQ fiajd fhdað;hka ixLHdj 94,171 70,552 82,375 75,756
iuia; odhl;ajh ^re' ì,shk& 157.2 150.7 27.5 27.0
úY%du wruqo,a wxYhg ishhg 1'9l Þhl;ajhla
iuia; m%;f s .jqï ^re' ì,shk& 126.3 109.7 19.8 18.6 olajk rdcH fiajd w¾:idOl wruqo, idudðl
iuia; wdfhdack l<U ^re' ì,shk& 2,548.7 2,829.5 335.2 358.4 ixLHdj iy Y=oaO Þhl;ajh iïnkaOfhka
thska rcfha iq/l=ïm;a ^]& 93.8 93.4 77.7 81.0
j¾Okhla jd¾;d l< w;r tys iuia; j;alï
o< wdodhu ^re' ì,shk& 259.3 285.6 32.1 34.5
fnodyeÍu i`oyd mj;akd remsh,a ì,shk 70 olajd ishhg 10'1lska j¾Okh
,dNh ^re' ì,shk& 223.0 245.1 25.5 27.8 úh' wruqof,a il%Sh idudðl ixLHdj 2019 jir
wdfhdackh u; m%;, s dNh ^]& 10.7 10.6 9.1 8.8
idud‚l .sKï q i`oyd f.jQ fmd,S wjidkfha mej;s 222"739 g idfmalaIj 2020 jir
wkqmd;slh ^]& 9.3 9.0 8.0 8.0 wjidkfha§ 235"884la úh' fï w;r" 2020 jir
^w& ixfYdaê; uQ,hka( YS% ,xld uy nexl=j wjidkh jk úg wruqof,a wdfhdack ishhg
^wd& ;djld,sl fiajd kshqla;hkaf.a Ndr wruqo,
11'7lska j¾Okh fjñka remsh,a ì,shk 69'6la lrd
<Õd úh' 2019 jif¾ jd¾;d l< remsh,a ñ,shk
.sKqï ñ,shk 15'9lg wdikak ixLHdjla mej;sho
491'0l Y=oaO Þhl;ajh iuÕ ii|k úg 2020
2020 jif¾ § il%Shj mej;sfha thska ñ,shk
jir ;=<§ remsh,a ñ,shk 507'0l Okd;aul Y=oaO
2'5la mu‚' 2020 jir wjika jk úg wruqo,g Þhl;ajhla fmkaùh' 2020 jif¾ § rdcH fiajd
Þhl;ajh olajk fiajd fhdaclhka ixLHdj w¾:idOl wruqo, úiska ish iuia; wdfhdack
2019 jir wjidkfha§ jd¾;d l< 82"375l isg j,ska rcfha iq/l=ïm;aj, isÿl< wdfhdack ishhg
75"756la olajd my; jegq‚' fuu wruqof,a iuia; 40'5la úh' 2020 jir i|yd idudðl fYaIh u;
fkdmshjQ idudðl fYaIhkaf.a tl;=j 2019 jir M,Þ wkqmd;slh ishhg 9'8la úh'
wjidkfha§ jd¾;d l< remsh,a ì,shk 339'2
wkqu; úY%du jegqma yd w¾:idOl wruqo,
isg 2020 jir wjidkh jk úg remsh,a ì,shk
2020 jir wjika jk úg úY%du jegqma wxYfhka
347'6la lrd <Õd jQ w;r th ishhg 2'5l j¾Okhls' ishhg 10'0la úh' fm!oa.,sl w¾:idOl wruqo,a
2020 jir wjidkfha§ fiajd kshqla;hkaf.a Ndr u.ska wdjrKh jk idudðl ixLHdj 2020 jir
wruqof,a iuia; Þhl;ajh remsh,a ì,shk 27'0la wjika jk úg 186"491la jQ w;r" wkqu; úY%du
olajd ishhg 1'8lska my; jegqKq w;r" iuia; jegqma yd w¾:idOl wruqof,ys uq¿ j;alï remsh,a
m%;s,dN f.ùï remsh,a ì,shk 18'6la olajd ishhg ì,shk 364'9 ls'
6'1lska my; jegq‚'
8'4 uQ,H fj<|fmd< ld¾hidOkh
fï w;r" 2020 jir wjidkfha§" fiajd
kshqla;hkaf.a Ndr wruqof,a iuia; j;alï remsh,a foaYSh uqo,a fj<|fmd<
ì,shk 380'4la olajd ishhg 10'8lska by< hk ,§'
2019 jirg idfmalaIj ishhg 6'9l j¾Okhla fj<|fmd< øjYS,;dj
fmkajñka fuu wruqof,a wdfhdack remsh,a ì,shk 2020 jir ;=<§ foaYSh uqo,a fj<|fmd<

8
358'4la olajd jeä ÈhqKq úh' fuu wdfhdackj,ska øjYS,;dj wLKavj w;srsla; uÜgul mej;=◊Ks'
rcfha iq/l=ïm;aj, isÿ l< wdfhdack 2019 jif¾ fuu w;sßla; øjYS,;dj i|yd n,mE m%Odk idOl
jd¾;d l< ishhg 77'7 isg 2020 jif¾ § ishhg jQfha" jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;h wvq lsÍu" uy
81'0la olajd j¾Okh úh' uq¿ wdfhdackj,ska iaÓr nexl=j úiska m%d:ñl fj<|fmdf<ka NdKavd.dr
;ekam;= j, isÿl< wdfhdack 2019 jif¾ § jd¾;d ì,am;a ñ,g .ekSu iy uy nexl=j úiska úfoaY

228
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

úksuh ñ, § .ekSïh' fldúâ-19 jix.;fha lrkq ms◊‚i" 2020 jif¾ wfm%a,a ueo Nd.fha isg
n,mEu fya;=fldgf.k uy nexl=j úiska y÷kajd n,m;%,dNS jd◊‚c nexl= úiska ffokslj uy nexl=fõ
ÿka úfYaI Kh fhdackd l%u hgf;a ,ndÿka mj;ajdf.k hd hq;= wju ixÑ; wjYH;dj ishhg
wruqo,a iy uy nexl=fõ uqo,a fufyhqï lghq;= 90 isg ishhg 20la olajd wvq lrk ,§' jHjia:dms;
o w;sßla; øjYS,;djh flfrys n,mdk ,§' ixÑ; wkqmd;h ixfYdaOkh lsÍu;a iuÕu 2020
fldúâ-19 jix.;fha n,mEu fya;=fldgf.k jif¾ cqks ui ueo Nd.fha isg n,m;%,dNS jd‚◊c
we;sjQ ndOdjkag uqyqK §u i|yd uy nexl=j nexl=j, jHjia:dms; ixÑ; wjYH;dj .Kkh
,sys,a uqo,a m%;sm;a;s ia:djrh wLKavj mj;ajd lsÍfï§ tu nexl= úiska ldis yd fkdaÜgq jYfhka
.ksñka" fj<|fmd< Kh fmd,S wkqmd;sl wLKavj ;nd .kakd m%udKh wkqj isÿ≥lrkq ,nk .e<mqu
my< uÜgul mj;ajd .ekSug iydh ùu i|yd ishhg 2'00 isg ishhg 1'00la olajd wvq lrk ,§'
uy nexl=j úiska 2020 jif¾ § m%;sm;a;s fmd,S tfukau" yÈis uQ,H ÿIalr;djl§ my< fmd,S
wkqmd;sl wjia:d myl§ iuqÉÑ; jYfhka mokï wkqmd;sl hgf;a uQ,H wdh;kj,g Ndú;d l<
wxl 250lska wvq lrk ,§' tys m%;sM,hla f,i" yels iy mßmd,kuh jYfhka ;SrKh lrkq ,nk
ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H nexl= wkqmd;slh 2020 jif¾ wfm%a,a" uehs iy cQ,s
Kh myiqlï wkqmd;slh" ms<sfj<ska" ishhg 4'50 udij,§ mokï wxl 650lska ishhg 8'5la olajd
iy ishhg 5'50l w.hlska wvq úh' óg wu;rj" my; fy<k ,o w;r" tu wkqmd;slh ks;H Kh
uQ,H moaO;shg iy wd¾Ól lghq;=j,g iydh ùu myiqlï wkqmd;slhg jvd mokï wxl 300l by<
i|yd uqo,a fj<|fmd< ;=< m%udKj;a øjYS,;djla w.hl iajhxl%sh f,i .e<mSug bvyßk ,§'
mj;ajd .ekSu ;yjqre lsÍug uy nexl=j úiska fj<|fmd< ;=< mej;s øjYS,;d uÜgïj,
uqo,a m%;sm;a;s ,sys,a lsÍfï ls%hdud¾. lsysmhla úp,khkag wkqj 2020 jif¾ m<uq Nd.h ;=< oS
y÷kajd fok ,§' ;jÿrg;a" uy nexl=j úiska uy nexl=j úiska újg fj<|fmd< lghq;= hgf;a
foaYSh fj<|fmd< fj; remsh,a ì,shk 180'0l m%;sñ,§.ekqï iy m%;súl=Kqï hk fjkafoais
muK w;sßla; øjYS,;djla uqÞyßñka 2020 jif¾ foj¾.hu mj;ajk ,§' flfia fj;;a" foaYSh uqo,a
ud¾;= iy cqks udij, wjia:d foll§ n,m;%,dNS fj<|fmdf<ys wLKavj mej;s w;sßla; øjYS,;d
jd◊‚c nexl=j, remsh,a ;ekam;= j.lSu u; jk ;;a;ajh fya;=fldgf.k 2020 jif¾ cqks ui 17
jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;h ishhg 2'0l wvq jk Èk isg 2020 jif¾ iema;eïn¾ ui 24 olajd
wkqmd;slhla olajd m%;sY;dxl 3lska my; fy<k ld,h ;=<§ uy nexl=j úiska újg fj<|fmd<
,§' ta w;r" øjYS,;d l<ukdlrKh jvd;a kuHYS,S lghq;= hgf;a jQ fjkafoais fkdmj;ajk ,o
8'15 rEm igyk w;r" w;srsla; øjYS,;dj" tlaÈk mokñka ks;H
uqo,a fj<|fmd< øjYS,;djfha ffoksl fjkialï 2020 ;ekam;= myiqlu yryd wLKavj wjfYdaIKh
lrk ,§' uqo,a fj<|fmd< ;=< m%udKj;a w;sßla;
800
øjYS,;djla mej;sh o úfoaY Kh f.ùï yuqfõ
600
øjYS,;dj wvqùfï wfmalaIdj fukau" m%udKj;a
400
øjYS,;djla foaYSh uqo,a fj<|fmd< ;=< mj;ajd
200
.ekSfï wjYH;dj o ie,ls,a,g .ksñka 2020
0
jif¾ iema;eïn¾ 25 jk Èk isg újg fj<|fmd<
-200
lghq;= hgf;a fjkafoais isÿ≥lsÍu kej; wdrïN
-400
lf<a h' ta wkqj" n,m;%,dNS jd◊‚c nexl= yd nexl=
-600
fkdjk m%d:ñl wf,úlrejka i|yd wjYH;dj
-800
u; È.=ld,Sk iy fláld,Sk m%;súl=Kqï
7-ck'-20
23-ck'-20
7-fmn'-20
24-fmn'-20
10-ud¾'-20
24-ud¾'-20
15-wfm%a'-20
19-wfma%'-20
18-uehs-20
2-cqks-20
17-cqks-20
1-cQ,s-20
15-cQ,s-20
29-cQ,s-20
13-wf.da'-20
27-wf.da'-20
11-iema'-20
25-iema'-20
20-Tla'-20
26-Tla'-20
10-fkdje'-20
24-fkdje'-20
8-foie'-20
22-foie'-20

fjkafoais mj;ajk ,§' uy nexl=j úiska m%d:ñl

8
fj<|fmdf<ka NdKavd.dr ì,am;a ñ,§ .ekSu
uqo,a ;ekam;= ld,Sk m%;súl=Kqï úfoaY úksuh
.kqfokq fya;=fldgf.k foaYSh uqo,a fj<|fmd< øjYS,;dj
ld,Sk m%;sñ,§
.ekqï
úfoaY úksuh yqjudre
.kqfokq
jHjia:dms; ixÑ;
wjYH;djhka
ie,lsh hq;= f,i by< hEu;a iu`. 2020 jif¾
rcfha .kqfokq wfkl=;a tlaÈk øjYS,;dj fkdjeïn¾ ui 12 jeks Èk isg újg fj<|fmd<
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j lghq;= hgf;a fjkafoais fkdmj;ajk ,§'

229
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

uqo,a fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl m%udKj;a mßÈ mej;Su fya;=fldgf.k 2020 jif¾
mj;akd uqo,a m%;sm;a;s rduqfjys fufyhqï foieïn¾ wjidkfha§ nß; idudkH fj<|fmd<
b,lalh f,i ie,flk nß; idudkH talaIK m%;sñ,§.ekqï wkqmd;slh 4'57la f,i mej;s◊‚'
uqo,a wkqmd;slh" uy nexl=j úiska wkq.ukh
wfkl=;a m%jK;d
lrk ,o uqo,a m%;sm;a;s ,sys,a lsÍfï l%shdud¾.j,g
wkqrEmj" ks;H fmd,S wkqmd;sl fldßfvdafjys 2020 jir ;=<§" uy nexl=fõ uqo,a m%;sm;a;sh
my< iSudj lrd .uka lsÍug bv i,ik ,o w;r" l%shdjg kexùfï§ foaYSh uqo,a fjf<|fmd<
fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl my<g keUqre lrùu ;=< m%udKj;a øjYS,;djla mej;Su iy;sl
fuys wruqK úh' uy nexl=fõ uqo,a fufyhqï lghq;= lsÍu flfrys wjOdkh fhduq lf<ah' wvq
yryd nß; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slh" fmd,S wkqmd;sl hgf;a uqo,a fj<|fmd< ;=<
2020 jif¾ m<uq Nd.fha§ ks;H fmd,S wkqmd;sl m%udKj;a øjYS,;djhla mj;ajd .ekSu fldúâ-19
fldßfvdafjys uOHh wdikakfhys mj;ajd .kakd jix.; ld, iSudj ;=<§ uQ,H moaO;sfha iqug
,§' flfia fj;;a" jif¾ fojk Nd.fha§ Kh l%shdldÍ;ajh mj;ajd .ekSug WmldÍ úh' 2020
fmd,S wkqmd;sl wvqfldg wd¾Ól lghq;= Èß.ekaùu jir ;=<§ uy nexl=j úiska n,m;%,dNS jd‚◊c
fukau" uqo,a fj<|fmd< ;=< w;sßla; øjYS,;djla nexl= fj; udi ;=kl ld,hla olajd jQ È.=ld,Sk
mj;ajd .ksñka" nß; idudkH talaIK uqo,a m%;súl=Kqï fjkafoais u.ska È.=ld,Sk øjYS,;d
wkqmd;slh ks;H fmd,S wkqmd;sl fldßfvdafjys myiqlï ,nd fok ,§' tfukau" nexl= fkdjk
my< iSudj wdikakfha mj;ajd .ekSug uy nexl=j m%d:ñl wf,úlrejka i|yd o Èk 15la olajd §¾>
lghq;= lf<ah' ta wkqj" 2020 jif¾ foieïn¾ lrk ,o ld,iSudjla i|yd È.=ld,Sk øjYS,;d
ui wjidkh jk úg nß; idudkH talaIK uqo,a myiqlu ,ndfok ,§' fldúâ¡19 jix.;h yuqfõ
wkqmd;slh ks;H fmd,S wkqmd;sl fldßfvdafõ n,mEug ,lajQ jHdmdr i|yd iykÞhS fmd,S
my< iSudjg uola by<ska ishhg 4'55la f,i wkqmd;sl hgf;a Kh myiqlï ie,iSu i|yd
mej;s‚◊' fï w;r" nß; idudkH talaIK uqo,a mq¿Ω,a mrdihl wem iq/l=ïm;a iys;j uy nexl=j
wkqmd;slfhys úp,khkag wkqj hñka nß; fj;ska Kh ,nd.ekSu i|yd kj Kh fhdackd
idudkH fj<|fmd< m%;sñ,§.ekqï wkqmd;slh o l%u y÷kajd §u o ;j;a tjeks ls%hdud¾.hls' uy
fndfyda ÿrg Bg iudk yeisÍula fmkakqï lf<ah' nexl=j úiska fldúâ¡19 jix.; ;;a;ajh mej;s
ta wkqj" m%;sñ,§.ekqï fj<|fmd< ;=< wruqo,a ld,iSudj ;=<§ wd¾Óluh jYfhka jeo.;a úfYaI
8'16 rEm igyk
øjYS,;d wjYH;d iys; wxY fj; m%udKj;a mßÈ
újg fj<| lghq;=" ks;H fmd,S wkqmd;sl fldßfvdaj wruqo,a iemhSu i|yd fukau" wd¾Ól lghq;=
iy tlaÈk fmd,S wkqmd;slj, yeisÍu kxjd,Sug iydh §u i|yd 1949 wxl 58 ork
300 8.5
uqo,a kS;s mkf;a 83^1& jk j.ka;sh hgf;a kj
250 8.0 Kh fhdackd l%uhla y÷kajd fok ,§' ta wkqj"
200 7.5
remsh,a ì,shk

7.0 bÈlsÍï" T!IO yd wfkl=;a y÷kd.;a wxYj,


150
rcfha fldka;%d;alrejka yd iemhqïlrejka i|yd
ishhg

6.5
100
6.0
50
5.5 jd¾Islj ishhg 4'0 fkdblaujQ fmd,S wkqmd;slhla
0 5.0
-50
hgf;a Èk 180l ld,iSudjla i|yd Kh ,nd
4.5
-100 4.0 §ug" uy nexl=j úiska jd¾Islj ishhg 1'00l
26-fkeje'-2020
1-ck'-2020
16-ck'-2020
31-ck'-2020
15-fmn'-2020
1-ud¾'-2020
16-ud¾'-2020
31-ud¾'-2020
15-wfm%a'-2020
30-wfm%a'-2020
15-uehs-2020
30-uehs-2020
14-cqks-2020
29-cqks-2020
14-cQ,s-2020
29-cQ,s-2020
13-wf.da'-2020
28-wf.da'-2020
12-iema'-2020
27-iema'-2020
12-Tla'-2020
27-Tla'-2020
11-fkeje'-2020

11-foie'-2020
26-foie'-2020

iykÞhS fmd,S wkqmd;slhlg fldka;%d;alrejka


yd iemhqïlrejka i|yd jQ øjYS,;d myiqlu
kñka øjYS,;d myiqlula n,m;%,dNS jd◊‚c
ks;H myiqlï tla Èk È.= ld,Sk flá ld,Sk nexl= fj; y÷kajd fok ,§' ta wkqj" fuu Kh
fjkafoais fjkafoais fjkafoais

8
ks;H ;ekam;= ks;H Kh myiqlï nß; idudkH fhdackd l%uh hgf;a rcfha fldka;%d;alrejkag
myiqlï wkqmd;slh wkqmd;slh talaIK uqo,a yd iemhqïlrejkag fkdmshjQ ì,am;a f.ùu
^ol=Kq wlaIh& ^ol=Kq wlaIh& wkqmd;slh
iy;sl lsÍu i|yd rch úiska ksl=;a lrk
tla Èk øjYS,S;djh ks;H fmd,S wkqmd;slfhys uOH
wkqmd;slh ^ol=Kq wlaIh& ,o m%;s.%dyl ,smsh u; mokïj n,m;%,dNS
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j jd‚◊c nexl= úiska Tjqkag Kh myiqlï

230
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

iemhQ w;r" n,m;%,dNS jd◊‚c nexl= úiska wvq uÜgul mej;Su;a" l%udkql+, wdkhk ,sys,a
NdKavd.dr ì,am;a yd NdKavd.dr ne÷ïlr wem lsÍï iuÕ wdkhk i|yd úfoaY úksuh .,d hEï
jYfhka bÈßm;a l< fmdfrdkaÿ fkdaÜgq u; iy ,dNdxY f.ùï yd úfoaY úksuh Kh wdmiq
mokïj" uy nexl=j úiska jd‚◊c nexl= fj; wruqo,a f.ùï jeks úfoaY úksuh wdmiq .,d hEï ksid
imhk ,§' 2020 jif¾ foieïn¾ ui wjidkh h,s;a úksuh wkqmd;h u; mSvkhla we;s úh'
jk úg fuu Kh myiqlï hgf;a n,m;%,dNS f.da,Sh fY%a‚.; lsÍfï wdh;k úiska Y%S ,xldfõ
jd◊‚c nexl= fj; uqÞyßk ,o wruqo,a m%udKh Kh fY%A‚.; lsÍu wLKavj my; fy,Su u.ska
remsh,a ì,shk 7'2la úh' óg wu;rj" fi!Nd.Hd fuu ;;a;ajh ;jÿrg;a W.% úh' flfia kuq;a"
fldúâ¡19 mqkreo iyk Kh myiqlfuys fojk uy nexl=j úiska lrk ,o iSñ; ueÈy;aùï iy
wÈhr hgf;a foaYSh jHdmdr i|yd ishhg 4'00 .kq ,enQ m%;sm;a;suh l%shdud¾. fya;=fjka úksuh
fkdblaujQ fmd,S wkqmd;slhlg Kh ,nd§u i|yd wkqmd;h 2020 jir wjika jk úg remsh,a 185l
uy nexl=j úiska n,m;%,dNS jd‚◊c nexl= fj; uÜgul mej;=ks' ;jo" tlai;a ckmo fvd,rhg
mqΩ¿,a mrdihl wem iq/l=ïm;a hgf;a ishhg 1'00l idfmalaIj Y%S ,xld remshf,ys iuia; wjm%udKhg
iykÞhS fmd,S wkqmd;slhlg wruqo,a imhk wkq.dój" 2020 jir wjidkh jk úg jd‚c
,§' 2020 jif¾ foieïn¾ ui wjidkh jk úg nexl=j, úÿ,s mejreï .kqfokq i|yd jQ tlai;a
fi!Nd.Hd mqkreo iyk Kh fhdackd l%ufhys ckmo fvd,rhla i|yd ñ,§ .ekSu iy úlsŒfï
fojk wÈhr hgf;a n,m;%,dNS jd◊‚c nexl= fj; idudkH úksuh wkqmd;h ms<sfj<ska remsh,a
remsh,a ì,shk 83'4 l wruqo,a uqÞyßk ,§'
184'12la iy remsh,a 189'18la jQ w;r" 2019 jir
foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmd< wjidkh jk úg ixikaokd;aul ixLHd ms<sfj<ska
remsh,a 179'66la iy remsh,a 183'33la úh' fï w;r"
jir ;=<§ t' c' fvd,rhg idfmalaIj 2020 jir ;=< § hqfrda" iag¾,ska mjqu" cmka fhka
Y%S ,xld remshf,a w.h" 2019 jif¾ foieïn¾
iy ´iafÜ%,shdkq fvd,rhg idfmalaIj o Y%S ,xld
ui wjidkh jk úg ;snQ remsh,a 181'63 isg 2020
remsh, wjm%udKh úh'
jif¾ foieïn¾ ui wjidkh jk úg remsh,a
186'41la olajd ishhg 2'6 l m%;sY;hlska wjm%udKh uy nexl=j 2020 jir ;=<§ foaYSh úfoaY
úh' mYapd;a ue;sjrK wd¾Ól ia:dhS;djh;a iuÕ úksuh fjf<|fmd< ;=< Y=oaO .ekqïlrejl= úh'
2020 jir wdrïNfha§" úksuh wkqmd;slh remsh,a úksuh wkqmd;fha we;s wêl wia:djr;ajh wju
181l ia:djr uÜgfï mej;sho" th È.= l,la tfia lsÍu i|yd úfoaY úksuh iq¿ jYfhka fj<|fmd<g
fkdmej;=ks' úksuh wkqmd;h flfrys ie,lsh úlsŒu isÿ lrk úg§ jqjo" úfoaY úksuh ixÑ;
hq;= mSvkhla ud¾;= ueo isg ksÍlaIKh lrk
,o w;r" fldúâ-19 f.da,Sh w¾nqofhka miqj 8'17 rEm igyk
wmkhk mßj¾;khka wvqùu" ixpdrl wdY%s; 2020 jif¾§ t'c' fvd,rhg tfrysj
YS% ,xld remshf,ys úp,kh
.,dtaï wvqùu iy fm%aIK wvqùu fukau foaYSh
m%d.aOk fj<|m<ska úfoaY wdfhdack wdmiq 203

.,dhEu jeä ùu fya;=fjka wfm%a,a udih jk úg


198
úksuh wkqmd;h remsh,a 200 uÜgug ,Õd úh'
t'c'fvd,rhg remsh,a

flfia fj;;a" úksuh wkqmd;h u; we;sjQ fuu 193


mSvkh" fj<|fmd<g kj úl=Kqï ñ<§ .ekSï
188
úksuh yqjudre fjkafoais y÷kajd§u;a iuÕ
uy nexl=j úiska lrk ,o ueÈy;aùï iy rch 183
iy uy nexl=j úiska .kq ,enQ m%;sm;a;suh

8
l%shdud¾. u.ska ,sys,a lrk ,§' 2020 jif¾ 178
1-ck

1-fmn

1-ud¾;=

1-uehs

1-cqks

1-cQ,s

1-fkdje

1-foie
1-wfm%a,a

1-wf.da

1-iema

1-Tla

iema;eïn¾ wjidkh jk úg mSvkh l%ufhka


,sys,a jqj o" fldaúâ-¡19 jix.;fha fojk /,a,
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
u;=ùu;a iuÕ fj<|fmd<g úfoaY úksuh .,d taï

231
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

f.dvke.Su i|yd fj<|fmdf<ka úfoaY úksuh 8'16 ixLHd igyk

ñ,§ .ekSu kej; wdrïN lsÍug uy nexl=jg rcfha iq/l=ïm;aj, M,od wkqmd;sl
jd¾Isl m%;sY;h
yels úh' ta wkqj" 2020 jif¾ § uy nexl=j m%d:ñl oaú;Shsl


whs;uh fj<|fmd< fj<|fmd<
t' c' fvd,¾ ñ,shk 685'4la fj<|fmd<ska 2019 2020 2019 2020
wjfYdaIKh lr we;s w;r t' c' fvd,¾ ñ,shk NdKavd.dr ì,am;a
Èk 91 7.45 - 9.55 4.51 - 7.55 7.40 - 9.79 4.50 - 7.54
402'9la fj<|fmd<g imhd we;' tys m%;sm,hla Èk 182 7.58 - 9.95 3.87 - 8.15 7.55 - 9.96 4.61 - 8.12
jYfhka jir ;=,§ t'c' fvd,¾ ñ,shk 282'5l Èk 364 8.11 - 10.99 4.13 - 8.61 8.04 - 10.91 4.80 - 8.57
Y=oaO ñ,§ .ekSula jd¾;d flßKs' NdKavd.dr ne÷ïlr
jir 2 9.79 - 10.85 5.47 - 5.86 8.46 - 11.16 5.16 - 8.94
2020 jir ;=< § foaYSh úfoaY úksuh wka;¾ jir 3 9.65 - 10.72 5.72 - 9.33 8.86 - 11.42 5.59 - 9.38
nexl= fj<|fmdf<ys .kqfokq mßudj 2019 jirg jir 4 - 6.32 - 9.39 9.37 - 11.53 6.02 - 9.59
jir 5 9.83 - 11.58 6.50 - 9.81 9.56 - 11.58 6.30 - 9.81
idfmalaIj ishhg 5'4 lska my< .sfhah' fuu ld,
jir 6 - 6.57 - 8.59 9.79 - 11.64 6.37 - 9.89
iSudj ;=<§ wka;¾ nexl= úfoaY úksuh .kqfokq jir 8 10.24 - 11.30 7.07 - 9.99 9.85 - 11.69 6.63 - 9.99
j, uq¿ mßudj t'c'fvd,¾ ñ,shk 18'4la jQ w;r jir 10 10.23 - 11.73 9.99 9.94 - 11.87 6.84 - 10.05

th 2019 jif¾ wÞ< ld,mßÉfþofha§ t' c' fvd,¾ jir 15 10.59 7.84 10.11 - 12.01 7.13 - 10.18
jir 20 10.29 - 10.68 - 10.23 - 12.12 7.15 - 10.25
ì,shk 19'4la úh' fuhg iu.dój" wka;¾ nexl= - - 10.36 - 12.15 7.61 - 10.52
jir 30
úfoaY úksuh fjf<|fmdf<ys ffoksl idudkH uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
mßudj 2020 jif¾ § t' c' fvd,¾ ñ,shk 77la
olajd wvqù we;s w;r th 2019 jif¾ § t' c' yd oaú;Shsl fjf<|fmd< ;=< M,Þ wkqmd;sl my;
fvd,¾ ñ,shk 80la úh' jeàfï m%jK;djfha wdmiq yeÍula ksÍlaIKh
úh' ta wkqj Èk 364l NdKavd.dr ì,am;a m%d:ñl
rdcH iq/l=ïm;a fj<|fmd< fjf<|fmd< nr ;enQ idudkH M,Þ wkqmd;slh
2020 jir mqrdu rdcH iq/l=ïm;a 2019 jif¾ foieïn¾ ui wjidkh jk úg jd¾;d
M,Þ wkqmd;slhkays my; jeàula fmdÿfõ jQ ishhg 8'45 isg 2020 jif¾ foieïn¾ ui jk úg
ksÍlaIKh úh' wfmalaIs; Wmdhud¾.sl ksl=;a ishhg 5'05la olajd wvqjQ w;r uOH yd È.=ld,Sk
lsÍfï úêúOdkhkag wkql+,j m%ldYhg NdKavd.dr ne÷ïlr we;=¿ wfkl=;a rdcH Kh
m;al< ksl=;a lsÍfï Èk o¾Ykh" wruqo,a iq/l=ïm;ays m%d:ñl fj<|fmd< M,Þ wkqmd;sl
,nd.ekSfï yelshdj iy by< .sh flá ld,Sk 2020 jir wjidkh jk úg ie,lsh hq;= f,i
uqo,a fjf<|fmd< øjYS,;dj fya;=fjka 2020 wvqù we;'
jif¾ m<uq Nd.h ;=<§ fláld,Sk rcfha
Y%S ,xldfõ cd;Hka;r iaffjÍ;aj ne÷ïlr
iq/l=ïm;a M,Þ wkqmd;sl my; jegq‚' fï w;r"
i|yd jQ by< oaú;Shsl fjf<|fmd< M,Þ wkqmd;sl
fldúâ-19 jix.;fha wys;lr wd¾Ól n,mEïj,g
we;=¿ wys;lr cd;Hka;r m%d.aOk fj<|fmd<
tfrysj m%;spdr ±laùu i|yd f.k we;s l%shdud¾.
ie,ls,a,g .ksñka" úfYaIfhka ,sys,a uqo,a ;;a;ajhka" iaffjÍ;aj Kh fY%a‚.; lsÍfï
m%;sm;a;s ia:djrh wLKavj mj;ajdf.k hEu" l%shdud¾. ksid we;s jQ wLKav mSvk ;;a;ajhka iy
fj<|fmdf<a Kh fiajdlrKhg wkql+,j isÿl< m%;Hka; iy ixj¾Okh fjñka mj;sk wd¾Ólhka
ksl=;=ka iy m%d:ñl fjkafoais j,§ NdKavd.dr úiska ksl=;a lrkq ,nk wdfhdack WmlrKhkays
ì,am;a iy NdKavd.dr ne÷ïlr ksl=;a lsÍï wdfhdackh i|yd wdfhdaclhka wjÞkï ±Íug
ms<s.ekSu i|yd Wmßu M,Þ wkqmd;sl m%ldYhg ue,sùu fya;=fjka 2020 jif¾ § idïm%Þhsl
m;alsÍu hkdÈh fya;=fjka 2020 jif¾ fojk m%d.aOk fj<|fmd< j,ska kj wruqo,a /ialsÍfï
yd f;jk ld¾;= j,§ m%d:ñl fj<|fmd< yelshdj iSud úh' tys m%;sM,hla jYfhka" 2020

8
M,Þ wkqmd;sl wLKavj my; jegq‚' tfia jif¾ Tlaf;dan¾ udifha§ mßK; jQ cd;Hka;r
jqj o" fldúâ-19 fojk wÈhr jHdma;sh yd 2020 iaffjÍ;aj ne÷ïlrh" uQ,HlrK ñY%Khla u.ska
jif¾ wjidk Nd.fha§ we;s jQ iDKd;aul Kh ndysr j.lSu wju lsÍu ioyd jQ Wmdhud¾.sl
fY%a‚.; lsÍfï l%shdud¾. fya;=fjka 2020 jif¾ ie,eiaulska hq;=j" úfoaY ixÑ; /ia lsÍu u.ska
y;rjk ld¾;=fõ§ rcfha iq/l=ïm;aj, m%d:ñl iy úfoaY úksuh .,d hEï l<ukdlrKh lsÍu

232
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

u.ska kj ksl=;=jlg fhduq fkdù m%;suQ,HlrKh 8'18 rEm igyk


m%d:ñl fj<|m, ;=, NdKavd.dr ì,am;a yd NdKavd.dr
lrk ,§' foaYSh uQ,dY% u.ska úfoaY jHjydr uqo,a neÿïlr u; nr ;enQ idudkH M,Þ wkqmd;sl
/ia lsÍfï §" Y%S ,xld ixj¾Ok neÿïlr i|yd ^jd¾Isl m%;sY;h&
we;s b,a¨u yd øjYS,;dj ie,lsh hq;= f,i 14
wvq jQ w;r 2020 jif¾ § t' c' fvd,¾ ñ,shk
12
952'8l mßK; uqo,g idfmalaIj t' c' fvd,¾

jd¾Isl m%;sY;h
ñ,shk 507'0la muKla /ia lr .kakd ,§' 10

8
jix.; ;;a;ajh yd Y%S ,xldfõ Kh
fY%a‚.; lsÍï my; fy,Su fya;=fjka m%;Hka; 6

yd ixj¾Okh fjñka mj;sk wd¾Ólhkaf.ka 4

ck'-16
ud¾'-16
uehs-16
cQ,s'-16
iema'-16
fkdje'-16
ck'-17
ud¾'-17
uehs-17
cQ,s'-17
iema'-17
fkdje'-17
ck'-18
ud¾'-18
uehs-18
cQ,s'-18
iema'-18
fkdje'-18
ck'-19
ud¾'-19
uehs-19
cQ,s'-19
iema'-19
fkdje'-19
ck'-20
ud¾'-20
uehs-20
cQ,s'-20
iema'-20
fkdje'-20
úfoaY wdfhdack bj;aùu ms<sìUq lrñka" 2020
jif¾ § Y%S ,xld rdcH iq/l=ïm;a fj<|fmdf<a
úfoaY wdfhdackj, Y=oaO msg;g .,dhEula
ksÍlaIKh úh' jir ;=< NdKavd.dr ne÷ïlr yd m%d:ñl fj<ofmd< NdKavd.dr m%d:ñl fj<ofmd< NdKavd.dr
ì,am;a u; nr;enQ idudkH neÿïlr j, nr ;enQ idudkH
NdKavd.dr ì,am;aj, úfoaY wdfhdack" M,Þ wkqmd;sl ^jd¾Isl m%;sY;h& M,Þ wkqmd;sl ^jd¾Isl m%;sY;h&
uq¿ Y=oaO msg;g .,dhEu t' c' fvd,¾ uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j

ñ,shk 552'7la úh' NdKavd.dr ne÷ïlr iy


NdKavd.dr ì,am;ays úfoaYSh wdfhdack" ie,lsh wvqlsÍug wfmalaId flf¾' flfia fj;;a" jix.;
hq;= wvq ùula jd¾;d lrñka 2019 jir wjidkfha§ ld,h ;=< rcfha uqo,a m%jdy wjYH;d imqrd,Su
jd¾;d jQ remsh,a ì,shk 103'9g idfmalaIj 2020 i|yd kj NdKavd.dr ì,am;a iy flá ld,Sk
jir wjidkfha§ remsh,a ì,shk 6'7la olajd my< NdKavd.dr ne÷ïlr ksl=;a lsÍu fya;=fjka È.=
.sfha h' ld,Sk Kh m%udKhg idfmalaIj flá ld,Sk
foaYSh Kh m%udKh" ;rula by< f.dia ;sfí' ta
rcfha ueÈ ld,Sk Kh l<ukdlrK wkqj" 2019 jir wjika jk úg mej;s jir 5'78la
Wmdhud¾.fhys m%Odk wjOdkh fhduqjQ lreKla jQ uOHu rcfha foaYSh uqo,ska kduKh lrk ,o
jk" úfoaY Kh m%udKfhka fldgila foaYSh Kh Kh m%udKfhys idudkH mßK; ld,h 2020 jir
njg mßj¾;kh lsÍu u.ska" iuia; Kh m%udKh wjika jk úg jir 4'71la olajd wvq úh'
;=< we;s úfoaY Kh m%udKh wvq lsÍfï wruqK
,sys,a uqo,a m%;sm;a;s ia:djrh o iuÕska"
2020 jif¾ § id¾:l úh' ta wkqj" úfoaY Kh
Wmßu M,Þ wkqmd;sl fjf<|fmd<g ksfõokh
m%udKh" uq¿ rdcH Kh m%udKfhys m%;sY;hla
lsÍfï m%;sM,hla f,i" 2020 jir ;=< foaYSh uqo,a
f,i 2019 jif¾ foieïn¾ ui wjidkh jk
Kh b;sydifha wvqu M,Þ wkqmd;slhla hgf;a
úg mej;s ishhg 49'1 isg 2020 jif¾ foieïn¾ ,nd .ekSug yels jQ w;r" tu.ska miq.sh jirj,g
ui wjidkh jk úg ishhg 42'8la olajd wvq idfmalaIj rchg ie,lsh hq;= msßjehla b;sßlr
jQ w;r uOH ld,Skj úfoaY Kh iuia; rdcH .ekSug yels úh' 2019 jirg idfmalaIj 2020
Kh m%udKfhka ;=fkka folla olajd ;jÿrg;a jif¾ § mdoldxl 300 lska muK NdKavd.dr ì,am;a
yd NdKavd.dr ne÷ïlrj, nr ;enQ idudkH M,Þ
8'17 ixLHd igyk
wkqmd;sl wvqù we;' 2019 jif¾ § ishhg 10'74la jQ
NdKavd.dr ì,am;ays m%d:ñl fj<|fmd< Nß; idudkH
M,od wkqmd;sl nr ;enQ idudkH M,Þ wkqmd;slh hgf;a remsh,a
jd¾Isl m%;sY;h ì,shk 798'0la jQ NdKavd.dr ne÷ïlr ksl=;=kag
mßK; ld,h iuia;
jir idfmalaIj" 2020 jif¾ § ishhg 7'39la jQ nr ;enQ
Èk 91 Èk 182 Èk 364 idudkHh

8
2016 8.26 9.23 10.20 9.38 idudkH M,Þ wkqmd;slh hgf;a remsh,a ì,shk
2017 9.01 9.80 10.07 9.77 1"332'1la jQ NdKavd.dr ne÷ïlr ksl=;a lrk ,§'
2018 8.40 8.58 9.68 9.36
2019 8.15 8.44 9.40 9.06
;jo" 2019 jif¾ § ishhg 8'92la jQ iuia; nr ;enQ
2020 5.93 5.72 6.37 6.09 idudkH M,Þ wkqmd;slh hgf;a remsh,a ì,shk
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j 1"719'3la jQ NdKavd.dr ì,am;a ksl=;=jg idfmalaIj"

233
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

2020 jif¾ § ishhg 5'82la jQ iuia; nr ;enQ 8'19 rEm igyk


fld<U fldgia fj<`ofmd< iuia; fldgia ñ, o¾Ylh"
idudkH M,Þ wkqmd;slh hgf;a remsh,a ì,shk tia wekaâ mS Y%S ,xld 20 o¾Ylh iy
2"590'5la jákd NdKavd.dr ì,am;a ksl=;a lrk fj<`ofmd, m%d.aOkSlrKh
,§'2
7,000 2,800

fldgia fj<|fmd<

remsh,a ì,shk
5,000

o¾Yl w.h
fldúâ-19 jix.;h úiska we;s lrk ,o fmr 2,500

fkdjQ úrE wNsfhda. fya;=fjka fld<U jHdmdr 3,000

jia;= yqjudrefjys jir mqrd fláld,Sk WÉpdjpk


olakg ,eì‚' fj<|fmdf<a we;s wêl WÉpdjpk 1,000 1,800

wf.da'
wfm%a'

fkdje'

wf.da'
wfm%a'

fkdje'
ud¾;=

iema'

foie'

ud¾;=

iema'

foie'
fmn'

uehs
cqks
cQ,s

Tla'

fmn'

uehs
cqks
cQ,s

Tla'
ck'

ck'
ck'
fmn'
ud¾;=
uehs
cqks
cQ,s
wf.da'
iema'
wfm%a'

Tla'
fkdje'
foie'
fya;=fjka o¾Yl mdol mßm: lvkhka (Index-
based circuit breakers) wjia:d lsysmhl§ il%Sh úh' 2018 2019 2020

2020 jif¾ uehs 12 jk Èk iuia; fldgia ñ, fj<|fmd, fj<| fmd< jid fj<| fmd,
o¾Ylh (ASPI) oYlhla ;=< tys wvqu w.h jd¾;d m%d.aOkSlrKh ±uQ Èkhka w;aysgjQ" .Kq
^ol=Kq wCIh& fokq j,ska miqj
l< kuq;a 2020 jir wjika jk úg ishhg 10'5l iuiA; fldgia ñ, tia wekaâ mS Y%S ,xld jid oEuQ Èkhka
o¾Ylh 20 o¾Ylh
j¾Okhla jd¾;d lrk ,§' th 2014 jifrka miq
uQ,h( fld<U jHdmdr jia;= yqjudrej
jd¾;d l< by<u jd¾Isl jeäùu úh' tia wekaâ
mS Y%S ,xld 20 o¾Ylh ta yd iudk m%jK;djla
fmkakqï lrñka uehs ui ueo Nd.fha isg h:d flfia fj;;a" Y=oaO úfoaY msg;g .,dhEu
;;a;ajhg m;a jqj o" jir ;=< oS ishhg 10'2l fld<U fldgia fj<|fmd< uqyqKÿka m%Odk
wvqùula jd¾;d lf<ah' wNsfhda.hla úh' iuia; msßjegqu i|yd úfoaYSh
wdfhdaclhkaf.a Þhl;ajh miq.sh jirg
fldgia fj<|fmd< o¾Ylhkaf.ka nyq;rhla idfmalaIj ÿ¾j, úh' miq.sh jif¾ iuia;
2020 jif¾ uehs ui ueo isg jeäÈhqKqùula msßjegqfuka ishhg 36'4la f,i jd¾;d jQ úfoaY
fmkakqï lrk ,§' fj<|fmd< m%d.aOkSlrKh ñ,§ .ekSïj,g idfmalaIj fuu jif¾ W;amdokh
2019 jirg idfmalaIj 2020 jif¾ § ishhg jQfha ishhg 19'8la mu‚' 2019 jif¾ § fld<U
3'8lska by< .sh w;r 2020 jir wjika jk úg jHdmdr jia;= yqjudrefjka jd¾;d jQ remsh,a ì,shk
remsh,a ì,shk 2"960'6l mej;s‚' fld<U jHdmdr 11'7la jQ oaú;sl fj<|fmdf<ka úfoaY wdfhdack
jia;= yqjudrej 2019 jif¾ § jd¾;d l< ñ,shk msg; .,dhEug idfmalaIj 2020 jif¾ § remsh,a
711'2 l idudkH ffoksl msrsjegqug idfmalaIj ì,shk 51'3 l úfoaY .,dhEï jd¾;d lf<ah'
2020 jif¾ § remsh,a ì,shk 3'2l iqúfYaIS
iq/l=ïm;a yd úksuh fldñIka iNdj"
idudkH ffoksl msßjegqula jd¾;d lrk ,§' 2020
fld<U jHdmdr jia;= yqjudrej yd tlaj jir ;=<§
jif¾ § jd¾;d jQ fuu ffoksl idudkH msßjegqu
m%.;sYS,S mshjr .Kkdjla y÷kajd §ug lghq;=
2011 jif¾ isg jirla i|yd jd¾;d jQ by<u w.h
lf<ah' ,ehsia;=.; lsÍfï kS;sÍ;s ixfYdaOkh
úh' mj;akd wvq fmd,S wkqmd;h iy wdl¾YkSh lsÍu" fm, ;=fka mßm: lvk jHQyhla y÷kajd §u"
fj<|fmd< ;lafiare lsÍï fya;=fjka foaYSh äðg,alrKh iy foam, fj<|dï wdfhdack Ndr
wdfhdaclhska fldgia wdfhdack fj; fhduq ùu (Real Estate Investment Trust) jeks kj ksIamdok
fuhg m%Odk jYfhka fya;= úh' Y%S ,xldj l,dmSh Èh;a lsÍu" fj<|fmdf<a ixj¾Okh yd iqug
rgj,a iuÕ ii|k úg ñ, bmehqï wkqmd;h l%shdldÍ;ajh iy;sl lsÍu i|yd l%shd;aul l<
iïnkaOfhka my<u w.hla jd¾;d lrhs' ñ, kj l%shdud¾. fõ'
bmehqï wkqmd;h iy ñ, fmd;a w.h wkqmd;h

8
2020 jir wjidkhg ms<sfj<ska 11'3la iy 1'1la idx.ñl Kh iq/l=ïm;a fj<|fmd<
úh' jd‚c m;% fj<|fmd< 2019 jir yd ii|k l,
2 iuia; nr ;enQ idudkH M,Þ wkqmd;slhg" uq¿ idudkH Kh .ekSfï msßjeh 2020 jif¾ § idfmalaIj jeä l%shdldÍ ;;a;ajhla
we;=<;a jk w;r thg mßmd,k Wmfoia u; isÿ lrk ,o ksl=;+ka o we;=,;a
fõ' fmkaùh' 2020 jif¾ § n,m;%,dNS nexl=j, iydh

234
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

8'20 rEm igyk fldúâ-19 jix.;hg uqyqK §u i|yd uy


fldgia fj<|fmdf<ys úfoaY iyNd.s;ajh
nexl=j úiska .kq ,enQ iqúfYaI mshjr( iajhx
150 /lshd,dNSka we;=¿j fldúâ-19 jix.;h
fya;=fjka n,mEug ,la jQ laIqø" l=vd uOH
100
mßudK jHjidhlhkag iydh ±laùu i|yd
jd¾Islj ishhg 4'00l fmd,S wkqmd;hla hgf;a
remsh,a ì,shk

50
udi 6l iyk ld,hla o we;=¿j udi 24l
Kh wdmiq f.ùfï ld, iSudjla iys;j ldrl
- m%d.aOk Kh iemhSu i|yd uy nexl=j úiska
(50) fi!Nd.Hd fldúâ-19 mqkreo iyk Kh myiqlu
wÈhr ;=klska l%shd;aul lrk ,§'
(100)
2016 2017 2018 2019 2020
Kh fhdackd l%ufha wÈhr 1 hgf;a" uqo,a kS;s
úfoaYSh ñ,§ .ekqï úfoaYSh úl=Kqï Y=oaO úfoaYSh ñ,§ mkf;a 88 jk j.ka;sh m%ldrj iyNd.S;aj uQ,H
.ekqï
uQ,h( fld<U jHdmdr jia;= yqjudrej wdh;k i|yd m%;suQ,H myiqlï uy nexl=j úiska
imhkq ,enQ w;r" wÈhr 11 hgf;a uqo,a kS;s mkf;a
83 jk j.ka;sh m%ldrj uqo,a uKav,h úiska
we;sj ksl=;a lrk ,o jd‚c m;% j, jákdlu
wkqu; lrk ,o wemlrhla u; uy nexl=j úiska
remsh,a ì,shk 4'5la jQ w;r 2019 jif¾ § tu w.h
iyNd.S;aj uQ,H wdh;k fj; Kh ,nd § we;'
remsh,a ì,shk 4'2la úh' miq.sh jif¾ jd¾;d jQ
wÈhr 111 hgf;a uqo,a kS;s mkf;a 108 j.ka;sh
ishhg 13'00 isg 16'25la olajd mrdihg idfmalaIj
m%ldrj ishhg 4'00l jd¾Isl fmd,S wkqmd;hla
jd‚c m;%j, fmd,S wkqmd; fuu jir ;=< ishhg
hgf;a" jHdmdr iy ;ks mqoa.,hkg iyk ,nd§u
6'50 isg 15'50la olajd mrdihl úp,kh úh'
i|yd iyNd.S;aj uQ,H wdh;k j, wruqo,a Ndú;d
fldúâ-19 jix.; ;;a;ajh iy fld<U lsÍug wfmalaId lrk w;r ,ndfok ,o Kh
jHdmdr jia;= yqjudrej i;s y;l ld,hla i|yd uy nexl=j úiska ishhg 50 isg ishhg 80la
;djld,lj jid ;eîu" idx.ñl ne÷ïlr olajd Kh wem wdjrKhla iy Kh wjÞku iy
fj<ofmdf<ys l%shdldÍ;ajhg n,mdk ,§' 2020 wruqo,a msßjeh wdjrKh lsÍu i|yd ishhg 5l
jif¾ § fld<U jHdmdr jia;= yqjudrefõ iud.ï fmd,S iykdOdrhla iyNd.S;aj uQ,H wdh;kj,g
8la úiska ksl=;a lrk ,o wdh;ksl Khlrj,
,ndfok ,§'
uQ,sl ksl=;= 16ka remsh,a ì,shk 21'9la /ia
lrk ,§' 2019 jif¾ § tu w.h remsh,a ì,shk 2020 jir wjidkfha§ fi!Nd.Hd fldúâ-19
57'9la úh' ia:djr fmd,S wkqmd; iys; Khlr mqkreo iyk Kh myiqlu hgf;a uy nexl=j
miq.sh jif¾ mej;s fmd,S wkqmd;h jQ 12'30 isg úiska wkqu; lrk ,o ldrl m%d.aOk Kh j,
15'50la olajd mrdihg idfmalaIj 2020 jif¾ § uq¿ jákdlu remsh,a ì,shk 179'3la jQ w;r th
ishhg 9'00 isg 13'25la olajd mrdihl mej;=‚' m%;s,dNSka 62"573la w;f¾ uqÞyßk ,§' uy nexl=j
úiska wkqu; lrk ,o uq¿ ldrl m%d.aOk Kh
8'5 ixj¾Ok uQ,H iy uQ,H m%fõYh m%udKfhka ishhg 52la fiajd wxYfha l=vd yd
uy nexl=j úiska l%shd;aul lrkq ,nk úúO uOH mßudK jHjidhlhkag iy ;ks mqoa.,hkag
jQ m%;suQ,HlrK fmd,S iykdOdr iy Kh wemlr ,nd § we;s w;r l¾udka; wxYfha iy lDIsld¾ñl
fhdackd l%uj,g wu;rj 2020 jif¾ § fldúâ-19 wxYfha l=vd yd uOH mßudK jHjidhlhkag iy
jix.;h fya;=fjka n,mEug ,la jQ laIqø" l=vd ;ks mqoa.,hkag ms<sfj,ska ishhg 33la iy ishhg

8
yd uOH mßudK jHjidhlhka h<s k.disgqùu 15la muK ,nd § we;'
wruqKq lr .ksñka ldrl m%d.aOk Kh fhdackd laIqø" l=vd yd uOH mßudK jHjidhlhkag
l%u lsysmhla Y%S ,xld rcfha Wmfoia we;sj uy iydh ùug f.k we;s wfkl=;a mshjr( jeú,s
nexl=j úiska l%shd;aul lrk ,§' l¾udka; wud;HdxYfha iy f;a uKav,fha iydh

235
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

we;sj f;a l¾udka; wxYh i|yd ldrl m%d.aOk 8'6 uQ,H há;, myiqlï
Kh fhdackd l%uhla jk iemhqï Þu mqk¾ckkSh
Kh fhdackd l%uh uy nexl=j úiska l%shd;aul f.ùï iy mshùï moaO;s
lrk ,§' ;jo" uqo,a wud;HdxYfha iyfhda.h mqoa.,hkaf.a iy wdh;kj, f.ùï wjYH;d
we;sj mdial= bßÞ m%ydrfhka n,mEug ,la jQ laIqø" imqrd,Su iy rfÜ wd¾Ól lghq;=j,g id¾:lj
l=vd yd uOH mßudK jHjidhlhska i|yd ldrl myiqlï ie,iSu i|yd rg ;=< fyd|ska l%shd;aul
m%d.aOk wjYH;d i|yd Kh myiqlï iemhSfï jk cd;sl f.ùï yd mshùï moaO;shla iy;sl
wruq‚ka Kh wemlr fhdackd l%uhla l%shd;aul lsÍu Wfoid uy nexl=j úiska wLKavj lghq;=
lrk ,§' lrk ,§' fldúâ-19 jix.;h uOHfha jqj o" uy
nexl=j úiska cd;sl f.ùï moaO;shg we;s wjÞkï
kj imsß .%dóh Kh wemlr fhdackd l%uh M,ÞhS f,i wju lsÍu u.ska uQ,H moaO;sfha iqug
iy fi!Nd.Hd Kh fhdackd l%uh hgf;a ,nd l%shdldÍ;ajh iy;sl lrk ,§'
fokq ,nk Kh i|yd wh lrkq ,nk jd¾Isl
i,ld n,kq ,nk jir ;=,§" rg ;=< l%shd;aul
fmd,S wkqmd;h ishhg 4'00la olajd my; ouk
jk úYd, jákdlï iys; f.ùï i|yd jk tlu
,§' iajhx /lshd m%j¾Ok uQ,drïNl Kh fhdackd
úoHq;a f.ùï moaO;sh jk ;;ald,Sk o< mshùï
l%uh hgf;a iy iajYla;s Kh fhdackd l%uh
moaO;sh (RTGS) iy ,xldfilHq (Lanka Secure)
hgf;a tla Kh .ekqïlrefjl= i|yd ,nd .;
moaO;sfhka iukaú; ,xldfiÜ,a moaO;sh (Lanka
yels Wmßu Kh uqo,a m%udKh by< kxjk ,§'
Settle System), M,ÞhS yd ld¾hlaIuj l%shd;aul
uQ,H wka;¾.;Ndjh( f,dal nexl= iuQyfha lrk ,§' ta wkqj ;;ald,Sk o< mshùï moaO;s
idudðlfhl= jk cd;Hka;r uQ,H iyfhda.S;djfha .kqfokq j, jákdlu fmr jir yd ii|k úg
iydh we;sj uQ,H wka;¾.;Ndjh ms<sn| cd;sl ishhg 28'1l jeäùula jd¾;d lrk ,§' jákdlu
Wmdh ud¾.h ilia lf<ah' 2021 jif¾ ud¾;= ui wkqj n,k úg" 2020 jir ;=<§ ;;ald,Sk o<
04 jk Èkfha § th ks< jYfhka Èh;a lrk ,o mshùï moaO;sh yryd isÿ l< .kqfokq j, uq¿
w;r" rfÜ uQ,H wka;¾.;Ndjh we;s lsÍfuys,d jákdlu uqo,a Ndú;fhka f;drj isÿ l< uq¿
jQ W;aidyhka iïnkaëlrKh lsÍfï wruq‚ka .kqfokq j, jákdlñka ishhg 90'9la úh'
;;ald,Sk o< mshùï moaO;sfhys øjYS,;d wjÞku
uQ,H wka;¾.;Ndjh ms<sn| cd;sl Wmdh ud¾.
wju lr .ekSu i|yd rcfha iq/l=ïm;a wemhg
fhys f,alï ld¾hd,h ia:dms; lrk ,§' fï w;r"
;ndf.k moaO;sfha øjYS,;d wju iyNd.S;aj
uQ,H wka;¾.;Ndjh ms<sn| uy nexl=fõ wruqKq
wdh;k fj; fmd,S rys; tlaÈk øjYS,;d myiqlu
yd iu.dój m%dfoaYSh ld¾hd,j, l%shdldrlï
iemhSu" uy nexl=j úiska wLKavj isÿ lrk ,§'
;jÿrg;a Yla;su;a lsÍfï wruqKska uy nexl=fõ
i,ld n,k ld,h ;=< §" ;;ald,Sk o< mshùï
m%dfoaYSh ld¾hd, yh" 2020 jif¾ cQ,s udifha § moaO;sfhys iyNd.S;aj wdh;k úiska Ndú;d l<
m%dfoaYSh ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j yd taldnoaO tlaÈk øjYS,;d myiqlfuys idudkH jákdlu
lrk ,§' jHdmdßl Èkhlg remsh,a ì,shk 66la úh' i,ld
uQ,H idlaIr;djh( úêu;a uQ,H wxYfhka n,k jir ;=< §" ;;ald,Sk o< mshùï moaO;sh
neyerj isák mqoa.,hska b,lal lr.ksñka uQ,H yryd isÿ lrk wruqo,a mejÍïj, § wh lrkq
idlaIr;djh jeäÈhqKq lsÍu i|yd uy nexl=j ,nk .dia;=j tla .kqfokqjla i|yd remsh,a 1"000
wLKavj jevigyka mj;ajk ,§' 2020 jir ;=<§ isg remsh,a 400la olajd wvq lrk ,§' ta iuÕu"
;;ald,Sk o< mshùï moaO;sfhys fufyhqïlre
uQ,H idlaIr;djh" jHjidhl;aj ixj¾Ok yd
f,i uy nexl=j úiska wh lrkq ,nk fufyhqï
ksmqK;d ixj¾Ok iy laIqø" l=vd yd uOH mßudK
.dia;=j tla .kqfokqjla i|yd remsh,a 450 isg

8
jHjidhS .eg¨ ms<sn| jevigyka 183la mj;ajk
remsh,a 200la olajd wvq lrk ,§'
,§' mqyqKqlrkakka mqyqKqlrùfï jevigyka
3la o we;=¿j m%dfoaYSh ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j 2020 jir wjidkfha§" ,xldfilHq (Lanka
jevigyka 26la mj;ajd we;s w;r m%dfoaYSh ld¾hd, Secure) i;= uq¿ ks¾f,aÅ; iq/l=ïm;a m%udKh
u.ska jevigyka 157la mj;ajk ,§' remsh,a ì,shk ^uqyqK; w.h& 7"340'9la úh' th

236
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

8'18 ixLHd igyk


f.ùï moaO;s u.ska isÿjQ .kqfokq
2019 ^w& 2020 ^wd&
f.ùï moaO;s m%udKh
^Z000&
jákdlu
^re' ì,shk&
m%udKh
^Z000&
jákdlu
^re' ì,shk&
úYd, mßudKfha f.ùï moaO;s
;;ald,Sk o, mshùï moaO;sh 428 117,151 397 150,051
iq`M mßudKfha f.ùï moaO;s
m%Odk fplam;a ksIaldYk moaO;sh 46,802 9,863 33,631 7,491
Y%S ,xld wka;¾ nexl= f.ùï moaO;sh (SLIPS) 36,612 2,104 36,830 2,257
Kh ldâm;a 50,969 277 44,692 222
yr ldâm;a 71,096 195 75,094 210
wka;¾cd, nexl= lghq;= 36,483 3,875 57,215 4,436
ÿrl:k nexl= lghq;= 17,630 339 27,350 491
;eme,a WmlrK 906 6 646 5
tl;=j 260,926 133,810 275,855 165,162
tlai;a ckmo fvd,¾ fplam;a ksIaldYk moaO;sh 50 49 32 48
^w& ixfYdaê; uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl

NdKavd.dr ì,am;a remsh,a ì,shk 1"621'4la yd olajd ishhg 3'2lska o" remsh,a ì,shk 506'9la olajd
NdKavd.dr ne÷ïlr remsh,a ì,shk 5"719'5lska ishhg 19'2lska o j¾Okh úh' 2020 jir wjidkh
iukaú; úh' jk úg iajhxl%Sh fg,¾ hka;% wdY%s; fiajd i|yd
jQ fmdÿ hdka;%Kh yd iïnkaO ù ;snqKq uQ,H
,xldla,sh¾ ^mqoa.,sl& iud.u úiska rg ;=<
wdh;k ixLHdj 30la úh' 2015 jir ;=<§ ;ukagu
fufyhjkq ,nk fplam;a ksIaldYk moaO;sh"
wh;a iajhxl%Sh f.ùï ldâm;a l<ukdlrK moaO;s
2020 jir ;=<§ iqug f,i l%shd;aul úh' 2019
fufyhùï yelshdjla fkdue;s uQ,H wdh;kj,g
jir iuÕ iei|Sfï§" 2020 jir ;=<§ fplam;a
fiajd iemhSu i|yd y÷kajd ÿka iajhxl%Sh fg,¾
ksIaldYk moaO;sh yryd ksIaldYkh l< uq¿ hka;% i|yd jQ yjq,a hdka;%Kfha (Shared ATM
fplam;a m%udKh ishhg 28'1l my; jeàula Switch-SAS), idudðlhska fofofkl= isá w;r"
jd¾;d l< w;r ksIaldYkh lrk ,o fplam;a j, i,ld n,kq ,nk ld,iSudj ;=< tys fufyhqï
uq¿ jákdlu ishhg 24'0lska my; jeáKs'
lghq;= iqugj isÿ lrf.k .sfhah'
i,ld n,kq ,nk jir ;=< §" iq¿ mßudK
f.ùï ldâm;a iy wfkl=;a f.ùï i|yd jQ
iuQy f.ùï i|yd m%Odk jYfhka myiqlï i,ik
fmdÿ hdka;%Kfhys ;j;a wÈhrla jk úoHq;a wruqo,a
Y%S ,xld wka;¾ nexl= f.ùï moaO;sfha (Sri Lanka
mejÍu i|yd jQ fmdÿ hdka;%Kh (Common Electronic
Interbank Payment System - SLIPS) .kqfokq
Fund Tranfer Switch-CEFTS), idudðl wdh;k
m%udKh iy jákdlu ms<sfj,ska ishhg 0'6lska
w;r iq¿ mßudK wruqo,a ;;ald,Skj yqjudre
iy ishhg 7'2lska j¾Okh úh'
lsÍfï myiqlu ,nd §u i|yd 2015 § Èh;a lf<ah'
f.ùï ldâm;a iy wfkl=;a f.ùï i|yd jQ 2020 jir ;=< § úoHq;a wruqo,a mejÍu i|yd jQ fmdÿ
fmdÿ hdka;%Kfhys (Common Card and Payment hdka;%Kh u.ska isÿ l< .kqfokq m%udKh ñ,shk
Switch-CCAPS) m<uq wÈhr jk iajhxl%Sh fg,¾ 27'6la olajd ishhg 86'8lska by< .sh w;r tu
hka;% wdY%s; fiajd i|yd jQ fmdÿ hdka;%Kh .kqfokqj, uq¿ jákdlu remsh,a ì,shk 2"415'3la
(Common ATM Switch-CAS) u.ska" tu hdka;%Khg olajd ishhg 74'7lska j¾Okh úh' uy nexl=j úiska
iïnkaO ´kEu fg,¾ hka;%hlska idudðl uQ,H úoHq;a wruqo,a mejÍu i|yd jQ fmdÿ hdka;%Kfha

8
wdh;kj, .kqfokqlrejka yg uqo,a wdmiq .ekSfï .kqfokq isÿ lsÍfï§" .kqfokqlrejkaf.ka wh l<
iy fYaIh mÍlaId lsÍfï yelshdj ,ndfoa' 2020 yels .dia;=" tla .kqfokqjla i|yd remsh,a 50'00
jir ;=< §" iajhxl%Sh fg,¾ hka;% wdY%s; fiajd isg remsh,a 30'00la olajd wvq lrk ,o w;r úoHq;a
i|yd jQ fmdÿ hdka;%Kh yryd isÿ l< .kqfokq wruqo,a mejÍu i|yd jQ fmdÿ hdka;%Kfha j.lSï
m%udKh iy jákdlu ms<sfj<ska ñ,shk 48'9la l<ukdlrK wju iSudjka (Minimum Liability

237
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

Manager Limits) ixfYdaOkh lr úoHq;a f.ùï mshjrj,a w;r" wka;¾cd,h yryd ,shdmÈxÑ ùfï
moaO;sj, w;sßla; Odß;dj Ndú;h jeä lsÍu myiqlï il%Sh lsÍu iy .kqfokqlrejka y÷kd
i|yd lghq;= lf<ah' .ekSfï wjYH;djhka (Know-Your-Customer-KYC)
rcfha wdh;k i|yd ux.; f.ùï (Online äðg,a l%uhg l%shd;aul lsÍu i|yd ish¿u
Payments) myiqlï ie,iSug ,xldfma ux.; n,m;%,dNS nexl= iy n,m;%,dNS uQ,H iud.ïj,g
f.ùï fõÈldj (LankaPay Online Payment wkque;sh ,nd§u iy jeäjk ;;ald,Sk .kqfokq
Platform-LPOPP) 2017 jif¾ § Èh;a lrk imqrd,Su i|yd f.ùï úi÷ï lsysmhla i|yd mkjd
,§' ,xldfma ux.; f.ùï fõÈldj" ±kg rdcH we;s iSudjka ;djld,slj jeä lsÍu olakg ,enq‚'
wdh;k ;=klg ux.; ;;ald,Sk f.ùï myiqlï uy nexl=j" 2020 jir zzäðg,a .kqfokq jirZZ
i,ikq ,nk w;r i,ld n,kq ,nk jir ;=<§" f,i m%ldYhg m;a l< w;r jir ;=<§ äðg,a
uq¿ jákdlu remsh,a ì,shk 66'9la jk .kqfokq f.ùï hdka;%Khka ms<sn| mdßfNda.sl ±kqj;aNdjh
85"010la ,xldfma ux.; f.ùï fõÈldj yryd jeä lsÍu i|yd jevigyka .Kkdjla l%shd;aul
isÿlr we;' lf<a h'
uy nexl=j úiska 2018 § LANKAQR hk uy nexl=j úiska kfjda;amdolhskag kshduk
fj<| kduh hgf;a foaYSh uqo,a f.ùu i|yd wjYH;d W,a,x>kh fkdlr Tjqkaf.a ksIamdok
cd;sl laI‚l m%;spdr (QR) fla; m%ñ;sh wdrïN yd fiajdjka mÍCId lsÍug wdrCIs; bvlv ,nd§u
lrk ,§' i,ld n,kq ,nk jir ;=<§ LANKAQR i|yd 2020 jif¾ § ia:dms; lrkq ,enQ uQ,H ;dCIK
.kqfokq j, uq¿ m%udKh iy jákdlu ms<sfj,ska kshduk mÍCIK wjldYh ^FinTech Regulatory
159"218 iy remsh,a ñ,shk 539'2la úh' 2020 jir Sandbox) i|yd whÿïm;a lsysmhla ,enq‚'
wjidkfha §" ,shdmÈxÑ LANKAQR fjf<÷ka íf,dlafÉka ;dlaIKh (Blockchain Technology)
m%udKh 169"214la úh' i,ld n,kq ,nk jir mokï lr.;a .kqfokqlrejka y÷kd.ekSfï yjq,a
;=< §" uy nexl=j "LANKAQR" f.ùï fhÿï hdka;%Kh (Shared KYC) i|yd ixl,am idOkh
Ndú;d lrk uQ,H wdh;k iuÕ tlaj zzrg mqrdu (Proof of Concept) fhoùu iy mÍlaId lsÍu i|yd
LANKAQR" kñka uyck;dj ±kqïj;a lsÍfï uy nexl=j mshjr lsysmhla .kakd ,o w;r" jir
§mjHdma; jevigyk Èh;a lf<ah' ;=<§ f.ùï yd mshùï moaO;s ms<sn| WmfoaYkd;aul
iy wëlaIK lñgqj jk cd;sl f.ùï ljqkais,h
2013 wxl 1 ork f.ùï ldâm;a iy
(National Payments Council), újD; nexl=lrKh
cx.u ÿrl:k wdY%s; f.ùï moaO;s i|yd jk
(Open Banking) yd äðg,a f.ùï fõÈldj (Digital
ksfhda.fhys úêúOdk hgf;a f.ùï ldâm;a iy
Payment Platform) wOHhkh lsÍu i|yd l%shdldÍ
cx.u ÿrl:k wdY%s; f.ùï moaO;sj, lghq;= lñgq folla m;a lrk ,§' cd;sl f.ùï ljqkais,h
kshdukh yd wëlaIKh" uy nexl=j úiska u.ska f.ùï moaO;s bÈß ±lau wëlaIKh i|yd
wLKavj isÿ lrk ,§' ta wkqj" 2020 jir ;=<§ jQ l%shdldÍ lñgq yryd 2020-2022 jir i|yd jQ
cd;sl f.ùï ldâm;a fhdackd l%uh hgf;a uQ,H f.ùï moaO;s bÈß ±lau ;jÿrg;a wëlaIKh lrk
wdh;k 2la i|yd wkque;sh ,nd ÿka w;r ;j;a ,o w;r tu.ska kj f.ùï ksIamdok y÷kajd§u"
uQ,H wdh;khla i|yd f.ùï ldâm;a ms<sn| uQ,H uQ,H lafIa;%fha ld¾hlaIu;dj by< kexùu iy
w;am;alrefjl= f,i lghq;= lsÍug n,m;% ,nd wjÞkï wLKavj wëlaIKh lsÍu u.ska f.ùï
ÿkafka h' ;jo" cx.u f.ùï moaO;sj, fiajd iy mshùï há;, myiqlï Yla;su;a lsÍu iy
imhkakka fj; mkjd we;s fr.=,disj,g wkql+, Y%S ,xldj ;=< uQ,H wka;¾.;Ndjh jeä ÈhqKq
ùu wëlaIKh lsÍfuka cx.u ÿrl:k mokï lsÍug wfmalaId lrhss'
lr.;a úoHq;a uqo,a moaO;sj, iqug l%shdldÍ;ajh
iy;sl lsÍu i|yd t;eka mÍlaIK iy ÿria: uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùu iy ;%ia;jdohg

8
wdfõlaIK lghq;= isÿ lrk ,§' uqo,a iemhSu uevmeje;aùu
rg;=< fldúâ-19 me;sÍ hEu fya;=fjka uy furg uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùfï
nexl=j úiska idudkH ck;djf.a f.ùï wjYH;d iy ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï
imqrd,Su i|yd mshjr lsysmhlau .kakd ,§' tu flakaøia:dkh jk uQ,H nqoaê tallh" 2020

238
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

úfYaI igyk 9
;dlaIK m%;s.%yKh iy ihsn¾ wdrlaIdj flfrys fldúâ -19 ys n,mEï

ye¢kaùu mßudKfhka rdcldß lghq;= lsÍu i|yd mqoa.,sl


Wmdx. Ndú;d lsÍu" b;d flá ld,hla ;=< wdrïN
2020 jir ;=<" fldúâ-19 jix.;h f,dj mqrd
ck;djf.a Ôjk rgdfõ fmr fkdjQ fjkila we;s úh' ms<s.;a m%ñ;Skag wkql+,j fuu mqoa.,sl Wmdx.
lf<ah' idïm%odhsl NdKav yd fiajd i|yd we;s b,a¨u fndfyduhla m%udKj;a f,i iqrlaIs; lr fkd;snq‚'
ie,lsh hq;= f,i fjkia jQ w;r f;dr;=re ;dlaIKh
wd& ux.; bf.kSu
yd iïnkaO fiajdjka i|yd we;s b,a¨u laI‚lj jeä
úh' fuu kj m%jK;dj,g wkq.; ùu" Okd;aul yd wOHdmk wdh;k jßka jr jid oeóug isÿ jQ ksid
RKd;aul n,mEï we;s lrk kj fj<|fmd< iy ish¨u wOHdmk lghq;= iQï (Zoom) iy uhsfl%dfid*aÜ
wjia:djka ks¾udKh lsÍug fya;= úh' j¾;udk àïia (Microsoft Teams) jeks wka;¾cd, bf.kqï
;;a;ajh ;=< wdh;k iy fmdÿ ck;dj w;r wjOdkh udOH Tiafia isÿ lsÍug .=rejre iy lÓldpd¾hjre
Èkdf.k we;s tjeks m%Odk ud;Dld folla jkafka we;=¿ b.ekaùfï ld¾h uKav, fhduq jQy' fuys§
ihsn¾ wdrlaIdj iy ihsn¾ wmrdO h'1 isiqkag iyNd.S ùfï yelshdj j¾Okh lsÍu i|yd
wka;¾cd, bf.kqï udOH fyda ta yd iudk jÜiawema
f;dr;=re ;dlaIKh mokï lr.;a kj wd¾Ól l%shdldrlï (WhatsApp) jeks fjk;a udOH Ndú;d lrñka mdvï
jix.;h fya;=fjka rgj,a úiska wkq.ukh lrk iy mejreï fnod fok ,§' fmr mdi,a isiqyq mjd
,o ixprK iSud lsÍï ksid idïm%odhsl wd¾Ól wka;¾cd,h yryd .=rejreka iuÕ úkdä 30 isg meh
l%shdldrlï ys kj m%jK;d u;= úh' f;dr;=re 1 olajd bf.kqï ieis wdrïN l<y' fouõmshkaf.a
jeä md,khla fyda wjOdkhla fkdue;sj fmrg jvd
;dlaIKh yd wod< fiajdjka u; fndfydaÿrg r|d
È.= ld,hla wka;¾cd, myiqlï iys; cx.u Wmdx.
mj;sk tjeks m%Odk m%jK;d lsysmhla my; bÈßm;a
lr we;' Ndú;d lsÍug fuys§ isiqkag wjia:dj ysñ úh'

w& ksjfia isg rdcldß lsÍu we& B-jd‚cHh (E-commerce)

jix.;fha m<uq /,a, w;r;=r" fndfyda rgj,g idïm%odhsl f,i fj<| ie,a yryd NdKav wf<ú
ie,lsh hq;= mQ¾j w;aoelSï fyda jix.;fhka mek lsÍfï fhÿkq fndfyda fjf<kafoda fõ.fhka ux.;
k.sk kj ;;a;ajhkag uqyqK §ug iQodkula fkd;snq‚' úl=Kqï l%u fj; fhduq jQy' ta w;ru" fldúâ-19
ffjrih me;sÍu uevmeje;aùu i|yd rgj,a mqrd fõ.fhka me;sÍu je<elaùu i|yd mek jQ iudc wd¾Ól
laI‚l m%;spdrh jQfha úúOdldrfha ixprK iSud lghq;= iSud lsÍu iy ixprK iSudjka fya;=fjka
mekùuhs' fuu yÈis fjki fya;=fjka fN!;sl .kqfokqlrefjda o fõ.fhka wka;¾cd, ñ,§ .ekSï
fiajd ia:dkj, isg fiajh l, fiajlhskag ksjfia fj; fhduq jQy' úl=Kqïlrejka iy .kqfokqlrejka
isg rdcldß lsÍfï l%uh fj; läkñka udre ùug b;d flá ld,hla ;=< uyd mßudK jYfhka ux.;
isÿ úh' ta i|yd iqÿiq há;, myiqlï fiajlhskag fõÈldj,g fhduq jqjo" wod< moaO;s Bg iß,k mßÈ
fyda wdh;kj,g m%udKj;aj fkd;snq‚' fuu .eg¨j ilia ù fkd;sîfuka tajd ì|jeàïj,g ,laúh'
,emafgdma jeks WmlrK iïnkaOfhka muKla fkdj" jix.;h ie,ls,a,g .ksñka fN!;sl uqo,a Ndú;h
wdh;ksl moaO;s iy cd, fj; wdrlaIs;j m%fõY ùu wvq ùula isÿ jQ w;r fï ksid o ux.; .kqfokq by<
iïnkaOfhka o ksÍlaIKh úh' Bfï,a iy wka;¾cd, hEu isÿ úh'
Ndú;h jeä ùug wu;rj" fndfyda wdh;k fï i|yd
wE& ux.; uQ,H fiajd
w;:H mqoa.,sl cd, (VPN)Ndú;d l<y' ;jo" uyd
fndfyda nexl= iy uQ,H wdh;k" ;u .kqfokqlrejkag
1 ihsn¾wdrlaIdj hkq mß.Kl moaO;s" cd," jevigyka" nexl= YdLd fj; hEu wju lsÍu i|yd ux.; uQ,H
Wmdx. iy o;a;" ihsn¾ m%ydr" ydks fyda wkjir
fiajd Ndú;d lsÍug Wkkaÿ lf<ah' fuys m%;sM,hla
m%fõYhkaf.ka wdrlaId lsÍu i|yd ;dlaIKhka" l%shdj,s
iy md,khka fh§uhs' ihsn¾ wmrdO hkq mß.Klhla" f,i wka;¾cd, nexl= fjí wvú iy cx.u fhÿï
cd,.; Wmdx.hla fyda cd,hla iïnkaO ´kEu idmrdë Ndú;h jeä úh' f;dr;=re idlaIr;d uÜgu wvq

8
l%shdjls' fndfyda ihsn¾ wmrdO isÿ lrkq ,nkafka ihsn¾ mqoa.,hskag ffoksl wjYH;d i|yd fuu ux.; uQ,H
wmrdOlrejkag ,dN Wmhd .ekSu i|yd jk w;r" iuyr fiajd Ndú;d lsÍug isÿ jQ w;r uQ,H fiajdjkays
ihsn¾ wmrdO mß.Kl fyda Wmdx.j,g Rcqju ydks
lsÍug fyda wl%S%h lsÍug isÿ lrkq ,nk w;r wksIag m%fõYh mq¿,a lsÍu i|yd fkdfhl=;a iSudjka ,sys,a
uDÿldx." kS;s úfrdaë f;dr;=re" rEm fyda fjk;a øjH lsÍug o isÿ úh'
jHdma; lsÍu i|yd mß.Kl fyda cd, Ndú;d lrhs'

239
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

b& ixprK iSud fya;=fjka ux.; /iaùï iy iïuka;%K fjk;a Wmdx.j,g ihsn¾ m%ydr Èh;a lrk fndÜia3
(virtual meetings and conferences) meje;aùu (bot) f,i l%shd lsÍu jeks úúO wruqKq i|yd Ndú;d
lrk wksIag uDÿldx. ls%hd;aul fõ'
jix.;h fya;=fjka mekjqKq ixprK iSud iy iudc
ÿria: ks¾foaYhka iuÕ mqoa., /iaùï iy iïuka;%K" we& jHdc fjí wvú $ fhÿï
ux.; l%ufõo Tiafia meje;aùug wdh;kj,g isÿ
úh' ux.; /iaùï uq¿ukskau kj ixl,amhla fkdjqk B-jd‚cHfha W;amd;h iu. ihsn¾ wmrdOlrejkag"
o" th ie,lsh hq;= fiajl msßilg" idfmalaIj kj ;;=ndk Bfï,a (spam email) heùfuka iy wka;¾cd,
w;aoelSula úh' úúO wdh;k fï i|yd úúO fuj,ï fj<|ie,la" nexl= fjí wvúhla f,i ujdmdñka jHdc
Ndú;d l< neúka th o;a; iqrlaIs;;djhg wNsfhda. fjí wvú fyda cx.u fhÿï ieliSu u.ska" Khm;a
lsysmhla t,a, lf<ah' nqoaêuh foam< iy fj<| ryia (credit card) úia;r jeks .kqfokqlrejkaf.a ixfõ§
we;=¿ mq¿,a mrdihl ryiH f;dr;=re wka;¾cd,h o;a; fidrlï lsÍu b;d myiqfjka lr .; yels úh'
yryd fnod.; hq;= jQ w;r /iaùï lghq;=j, iuyr ixúOdkd;aul wmrdOlrefjda úkaÈ;hskaf.ka
ryiHNdjh wdrlaId lsÍu i|yd w;HjYH wdrlaIl ixfõ§ o;a; fidrlï lr úkaÈ;hskag wh;a nexl=
mshjrhka ms<sn|j fndfyda /iaùï ixúOdhlhka iy .sKqï i|yd ux.; nexl= me;slv ks¾udKh lr fuu
iyNd.sjkakka oek isáfha ke;' .sKqïj, uqo,a fidrlï lr;s'

jix.;h fya;=fjka by< .sh wka;¾cd, Ndú;h ksid wE& f;dr;=re wdrlaIK wjOdkh ke;sùu
j¾Okh jQ ihsn¾ wmrdO
ksjfia isg rdcldß lsÍu" ÿria: m%fõYh iy fjk;a
w& ;;=ndk ^phishing& Bfï,a wjYH;d i|yd we;s b,a¨u jeäùu;a iuÕ fndfyda
ksjfia isg rdcldß lsÍu" ihsn¾ wmrdOlrejkag úúO wdh;kj, f;dr;=re iqrlaIs;;dj flfrys ;snq
j¾.fha ihsn¾ m%ydr Èh;a lsÍug lÈu wjia:djla wjOdkh .s,syS f.dia we;' f;dr;=re wdrlaIK
ks¾udKh lr ÿks' fuu m%ydr j,ska fndfyduhla jD;a;slhka o ksjfia isg jev lrk úg iy Tjqkaf.a
wdrïN jQfha whdÑ; ;eme,a $ ;;=ndk Bfï,aj,ska wjOdkh fjk;a kj wNsfhda.hka fj; fhduq jk
(spam/phishing email) jk w;r tuÕska Bfï,a Ndú;d úg" ihsn¾ wdrlaIdj yd iïnkaO fmdÿ ld¾hhka
lrkakkaf.a ixfõ§ yd ryiH f;dr;=re" Tjqkaf.a ^moaO;s hdj;ald,Sk lsÍï" meÉ l<ukdlrKh"
wkqoekqulska f;drj fkdokakd f;jk md¾Yjhlg f,d.a wëlaIKh" wdrlaIl isÿùï ms<sn| úu¾Ykh&
fy<s lsÍug" Bfï,a mßYS,lhskaj fmd<Ujhs' iuyr wjOdkhg ,la fkdjk w;r fuu ;;a;ajhka o ihsn¾
;;=nEï Bfï,a ks¾udKh lrk ,oafoa ksYaÑ; mqoa.,hska m%ydrlhskag fyd| wjia:djla imhhs'
fyda ixúOdkhla b,lal lr .ksñks' fuu ;;=nEï
Bfï,a b;d ixlS¾K l%u Ndú;d lrñka" whdÑ; ;eme,a bÈß mshjr
fmryka (spam filter) u. yer mßYS,lhskaf.a Bfï,a
moaO;s fj; <Õd fõ' fuu ish¨ f;dr;=re tla/ia jix.;fha meje;au flá l,la úh yels jqjo" tys
lsÍfuka miqj ihsn¾ wmrdOlrejkag jHdmdrj, b;d n,mEu bÈß jir lsysmh ;=< mj;skq we;' tneúka"
;SrKd;aul f;dr;=re moaO;s fj; ihsn¾ m%ydr kj iïu;hkag wkql+,j bÈßhg hEug iy ihsn¾
ie,iqï lsÍug iy l%shd;aul lsÍug yels jQ w;r wdrlaIKh iy ihsn¾ m%;sfrdaOh jeäÈhqKq lsÍug
tu.ska uQ,H m%;s,dN ,nd .ekSug o yels úh' wdh;kj,g fláld,Sk" uOH ld,Sk yd È.= ld,Sk
wd& Wmdx. fmdÿfõ Ndú;d lsÍu iy wkjir uDÿldx. ie,iqï ;sîu w;HjYH fõ'
Ndú;h'
w& ihsn¾ m%ydr i|yd Tfrd;a;= §fï yelshdj Yla;su;a
fndfyda isiqkag Tjqkaf.a wOHhk lghq;= i|yd lsÍu
foudmshkaf.a Wmdx. fnod .ekSug isÿ jk w;r ihsn¾
ihsn¾ wmrdO ms<sn| kùlrKh b;d fõ.fhka
m%ydrlhska úiska fuu isiqka b,lal lr .ksñka
ihsn¾ m%ydr Èh;a lrk ,§' fuys§ wksIag fjí wvú by< hk ksid b;d by< uÜgfï ihsn¾ wdrlaIK
fj; msúi fkdñf,a ,efnk uDÿldx. iy mß.Kl mshjrhka wkq.ukh l< wdh;kj,g mjd Tjqka
l%Svd nd.; lr fuu Wmdx. fj; ia:dmkh lsÍug ihsn¾ m%ydrj,ska iïmQ¾Kfhkau wdrlaId ù we;s njg
isiQyq keUqre fj;s' fkdñf,a ,efnk fuu uDÿldx. iy;sl ùug fkdyels ù ;sfí' iuyr wksIag uDÿldx.
fndfyduhla iuÕ f;dr;=re fidrlï lsÍu" h;=re ienE m%ydrhla t,a, lsÍug fmr Èk 240 la jeks È.=
f,d.kh2 (keylogging) iy wka;¾cd,hg iïnkaO ld,hla wdh;khl mß.Kl cd,hl wkdjrKh

8
fkdù isáh yels hehs úYajdi flf¾' tuksid" fndfyda
wdh;k oeka wjOdkh fhduq lrkafka ihsn¾ m%ydr
2 mß.Kl h;=re mqjrejl ish¨u h;=re tîu ryis.;j
ksÍlaIK fuj,ula f,i fyda T;a;= uDÿldx. f,i má.; 3 iajhxl%Shfyda wju ñksia ueÈy;aùulska ine|s fijqï
lsÍu i|yd uDÿldx. jevigykla fyda oDvdx. Wmdx.hla f,i úOdk l%shd;aul lsÍug" m‚úvj,g ms<s;=re §ug
^h;=re mqjrej& Ndú;d lsÍu fyda idudkH ld¾hhka l< yels uDÿldx. jevigykls

240
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

i|yd Tfrd;a;= §fï yelshdj ,nd .ekSu i|yd h' wE& mßYS,l oekqj;aNdjh
thska woyia jkafka" ihsn¾ m%ydrhla u.ska f;dr;=re
ihsn¾ wdrlaIKfha jeo.;au wx.h f,i mßYS,l
;dlaIK moaO;s wl%Sh lrkq ,enqjfyd;a" wju
oekqj;aNdjh ie,lsh yelsh" thg fya;=j jkafka
n,mEulska hq;=j wdh;khg ish idudkH l%shdldß;ajh
moaO;s ÿ¾j,;d ks¾udKh lr ihsn¾ wmrdOlrejkag
kej; wdrïN l< yels njhs' j,dl=¿ mß.KllrKh
wdh;ksl moaO;sj,g we;=¿ùug u. i,ikafka
(cloud computing) we;=¿ f;dr;=re ;dlaIK há;,
mßYS,lhka jk neúks' rdcldß yd fm!oa.,sl
myiqlï l¾udka;fha j¾Okhka uÕska jHdmdrj,g
ld¾hhka w;r meyeÈ,s fjkila fkdmj;sk w;r ks,
wjYH ihsn¾ Tfrd;a;= §fï yelshdj <Õd lr .ekSug
ld¾hhka i|yd mqoa.,sl Wmdx.;a mqoa.,sl ld¾hhka
yels ù ;sfí'
i|yd ks, Wmdx.;a Ndú;d lsÍu ks;ru isÿ fõ'
wd& jix.; wdY%s; ;;a;ajhka i|yd jHdmdr wLKav tneúka" wjYH wdrlaIl wx. iuÕ tjeks WmlrK ksis
ie,iqïlrKh ^Business Continuity Planning& f,i kv;a;= fkdflf¾ kï fuh o ihsn¾ wdrlaIdjg
wjodkula fõ' mßYS,lfhda fndfydaúg fuu wjodkï
uQ,H wxYh we;=¿ fndfyda l¾udka; i|yd jHdmdr .ek oek fkdisá;s' tneúka" ihsn¾ wdrlaIdj
wLKav jevigyka ie,iqï lsÍu" mÍlaId lsÍu iy ms<sn|j jvd;a oekqj;a ùu iy wdrlaIs;j isàu iEu
l%shd;aul lsÍu wksjd¾h fõ' fuu jHdmdr wLKav wfhl=f.au j.lSuls' fiajlhska w;r mßYS,l
jevigykaj,ska fndfyduhla iajdNdúl fyda ñksid oekqj;aNdjh we;s lsÍu flfrys wdh;k jeä
úiska idok ,o jHik" ;dlaI‚l wiu;aùï jeks wjOdkhla fhduq l< hq;=h' mdi,a yd úYaj úoHd, o
mÍlaIK wjia:d wdjrKh lrhs' flfia fj;;a" th wkq.ukh l< hq;=h'
jix.; wdY%s; jHdmdr wLKav jevigyka fndfyda
ixúOdk ;=< l%shd;aul lr fyda mÍlaId lr fkdue;s b& cd;sl mß.Kl isÿùï m%;spdr lKavdhï ^CIRTs&
nj ksÍlaIKh úh' jix.; wjia:djl úfYaI;ajh kï iuÕ iómj lghq;= lsÍu
iudc wd¾Ól lghq;= iSud lsÍu fya;=fjka f;dr;=re
rgla ;=< ihsn¾ m%ydrhkag" ihsn¾ wdrlaIK m%;spdr
moaO;s i|yd fN!;sl m%fõYh ,nd .; fkdyels ùu
iïnkaëlrKh lsÍu i|yd cd;sl uOHia:dkh f,i
iy tajd yiqrejk úfYaI mqoa.,hska fkdue;s ùuh'
fiajh lrk mß.Kl isÿùï m%;spdr lKavdhï
fujeks wjia:djl f;dr;=re wdrlaIl jD;a;slhka f.a
fndfyda rgj, msysgqjd we;' fï i|yd Y%S ,xldfõ
N+ñldj bgq l, yels fjk;a fiajlhka imhd .ekSu
msysgqjd we;s wdh;kh jkafka Y%S ,xld mß.Kl yÈis
wdh;kj,g ÿIalr úh yelsh' fuu fiajlhskag
m%;spdr ixiohhs (Sri Lanka CERT). Tjqkaf.a fufyjr
jix.;h n,mdkafka kï" th tu úfYaIs; fiajd
jkafka rdcH yd fm!oa.,sl wxYfha wdh;kj, iy
lafIa;%fha ßla;hla we;s lrhs' tneúka" wdh;kj,g
idudkH ck;dj w;r f;dr;=re ;dlaIK Ndú;d
Tjqkaf.a jHdmdr wLKav ie,iqïlrKh i|yd ÿria:
lrkakka wdrlaId lsÍu h' tneúka" ´kEu mqoa.,fhl=g
jev lsÍfï úêúOdk iy m%udKj;a udkj iïm;a
fyda ixúOdkhlg wjYH úfgl ihsn¾ wdrlaIKh
we;=<;a lsÍu w;HjYH fõ'
iïnkaOfhka Tjqkaf.a fiajdjka iy WmfoaYkh ,nd
we& m%udKj;a whjehla fjka lsÍu .; yelsh'

ksjfia isg jev lsÍfï kj iïu;hka iuÕ" iSñ; iudma;sh


m%fõYhka iy fjk;a oeä md,khkaf.ka wdrlaId l< jix.; ;;a;ajh;a iu. Woa.; ù we;s ihsn¾ ;¾ck
f;dr;=re moaO;s wdrlaId lsÍu wdh;kj,g w;sYhska ie,ls,a,g .ksñka ihsn¾ wdrlaIKh" wdh;k
ÿIalr ù we;' fuu kj myiqlï i|yd bv fok w;ru" uKav, ;=, úfYaI wjOdkhg ,la jk ud;Dldjla
wdh;k Tjqkaf.a f;dr;=re ;dlaIK j;alï wdrlaId njg m;a úh hq;=h' jix.;fha fojk /,a, yryd
lsÍu i|yd flá yd È.= ld,Sk ie,iqï l%shd;aul .uka lrk w;r;=r ;=kajk /,a,la we;s úh yels
l< hq;=h' ihsn¾ wdrlaIdj i|yd úYd, msßjehla njg ie,ls,su;a fjñka iEu wdh;khla u ihsn¾
oeÍug isÿ jk w;r f;dr;=re iqrlaIs;;dj i|yd m%ydr je<elaùfï mshjr l%shd;aul l< hq;= w;r
whjehla fjka lsÍu úYd, mßudKfha wdh;kj,g ihsn¾ m%ydr y÷kd .ekSu" m%;spdr oelaùu iy
mjd wmyiqh' f;dr;=re iqrlaIs;;djhg wod< iïm;a m%;sidOk yelshdjka Yla;su;a lr .; hq;=h' wo
fnod yod .ekSu i|yd úúO lafIa;% ;=< wdh;k w;r mj;sk iïnkaê; f,dalfha ihsn¾ wmrdO j,ska
iyfhda.s;dj È.= ld,Skj ieug m%fhdackj;a jkq wdrlaId ùu iEu mqoa.,fhl=f.au j.lSuls' ta w;ru"

8
we;' fláld,Skj" wdh;k ;u f;dr;=re ;dlaIK ihsn¾ wmrdOj,g tfrysj igka lsÍug iy j¾;udk
j;alï wdrlaId lr .ekSu i|yd mj;sk ihsn¾ iy wkd.; mrïmrdjka i|yd wdrlaIs; f,dalhla
wdrlaIK iïm;a Wmßu f,i Ndú;d lsÍu flfrys f.dvke.Sug wdh;ksl" wdxYsl" cd;sl iy cd;Hka;r
jeä wjOdkhla fhduq l< hq;=h' uÜgñka iduQysl m%fõYhla wjYH fõ'

241
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

jir ;=< §" fldúâ-19 jix.;h we;=¿ wNsfhda. mÍlaIK 16la isÿ lrk ,§' ;jo" by< wjÞkï
/ila uOHfha" ish uQ,sl ld¾hhka cd;Hka;r iys;" kï lrk ,o uQ,H fkdjk jHdmdr yd
m%ñ;Skag wkql+,j wLKavj isÿ lf<ah' 2006 wxl jD;a;Ska jk foam< fj<|dï ksfhdað;hska iy
6 ork uqo,a .kqfokq jd¾;d lsÍfï mk; m%ldrj" ue‚la yd iaj¾KdNrK wf,úlrejka wdjrKh
uqo,a úY=oaêlrKh$;%ia;jdohg uqo,a iemhSu jk mßÈ wjÞku u; mokï jQ t;eka mÍlaIK
fyda fjk;a ´kEu kS;s úfrdaë l%shdldrlula 11la iy miq úmrï mÍlaIK 7la mj;ajk ,§'
iïnkaOfhka iel lghq;= uQ,H .kqfokq ms<sn| 2020 jif¾ § mj;ajk ,o mÍlaIK u; mokïj"
f;dr;=re ,nd .ekSfï" úYaf,aIKh lsÍfï iy tlai;a cd;Skaf.a wdrlaIl uKav, iïndOlj,g
fnÞ yeÍfï m%Odk ld¾hNdrh uQ,H nqoaê tallh wÞ< msßlaiqï lsÍu iïnkaOfhka jk"
úiska bgq lrk ,§' 2020 jir ;=< §" jd¾;dlrK .kqfokqlrejka ms<sn| ksis Woafhda.fhka l%shd
wdh;k" kS;sh l%shd;aul lsÍfï wdh;k" kshduk lsÍfï Í;s W,a,x>kh lsÍu i|yd uQ,H wdh;k
wêldÍka iy idudkH ck;dj uQ,H nqoaê 3la u; remsh,a ñ,shk 2'3 l iuia; ov uqo,la
tallh fj; iel lghq;= .kqfokq jd¾;d 3"665la mkjk ,§' ;jo" uqo,a .kqfokq jd¾;d lsÍfï
jd¾;d lrk ,§' iel lghq;= .kqfokq jd¾;d mkf;a m%;smdok iy .kqfokqlrejka ms<sn| ksis
yryd ,nd.;a f;dr;=re" úúO uQ,dY%j,ska ,nd.;a Woafhda.fhka l%shd lsÍfï Í;s yd thg wÞ<j ksl=;a
fjk;a wÞ< f;dr;=re iuÕ úYaf,aIKh lsÍfuka lrk ,o fr.=,disj,g wkql+, fkdjQ uQ,H wdh;k
wk;=rej" jeäÿr úu¾Yk isÿ lsÍu fyda kshduk fj;" y÷kd.;a ÿ¾j,;d ±kqï §fï ,sms 14la iy
l%shdud¾. .ekSu i|yd" jir ;=< § iel lghq;= fya;= úuiSfï ,sms 8la ksl=;a lrk ,§' y÷kd.;a
.kqfokq jd¾;d 2"825la wÞ< kS;sh l%shd;aul ÿ¾j,;d ±kqï foñka" uQ,H nqoaê tallh úiska
lsÍfï wdh;k iy kshduk wêldßka fj; wjYH kï lrk ,o uQ,H fkdjk jHdmdr yd jD;a;Ska
wjia:djkays § fhduq lr we;' ;jo" uqo,a .kqfokq 15la fj; o ,sms ksl=;a lrk ,§' ;jo" fldúâ-19
jd¾;d lsÍfï mkf;a 6 jk j.ka;sh m%ldrj" wÞ< jix.;h fya;=fjka Tjqkaf.a jHdmdßl lghq;=j,g
jd¾;d lsÍfï iSudj jk remsh,a ñ,shk 1'0la fyda isÿ jQ n,mEu y÷kd.ekSu i|yd 2020 jif¾ cQ,s
´kEu úfoaY uqo,a j¾.hlska Bg iudk m%udKhla udifha§" kï lrk ,o uQ,H fkdjk jHdmdr yd
blaujk uqo,a .kqfokq jd¾;d iy úoHq;a uqo,a jD;a;Ska i|yd uqo,a úY=oaêlrKh$;%ia;jdohg
fma%IK ^foaYSh yd úfoaYSh& jd¾;dlrK wdh;k uqo,a iemhSfï wjÞkï iïnkaOfhka w;=re ÿria:
úiska uQ,H nqoaê tallh fj; wLKavj jd¾;d ;lafiarejla isÿ lf<ah'
lrk ,§' ta wkqj" jir ;=< § uqo,a .kqfokq jd¾;d
ish¨ md¾Yajlrejka w;r ±kqïj;aNdjh
ñ,shk 4'6la iy úoHq;a uqo,a fm%aIK ñ,shk 7'3la jeäÈhqKq lsÍu i|yd uQ,H nqoaê tallh úiska úúO
uQ,H nqoaê tallh fj; jd¾;d úh' mshjr .kakd ,§' uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùfï
uqo,a .kqfokq jd¾;d lsÍfï mk;" 2016 wxl iy ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï
01 ork uQ,H wdh;k ^.kqfokqlrejka ms<sn| wëlaIK l%shdj,sh iy wdh;ksl wkql+,;dj
ksis Woafhda.fhka l%shd lsÍfï& Í;s" iy uqo,a Yla;su;a lsÍu i|yd" 2020 jir ;=< § uQ,H nqoaê
.kqfokq jd¾;d lsÍfï mk; hgf;a ksl=;a lrk tallh úiska ud¾f.damfoaY iy pl%f,aL lsysmhla
,o fr.=,disj, olajd we;s uqo,a úY=oaêlrKh ksl=;a lrk ,o w;r ±kqj;a lsÍfï jevigyka
je<elaùfï iy ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu o mj;ajk ,§' kS;súfrdaë u;aøjH fj<|dug
uevmeje;aùfï wjYH;djka yd iïnkaO wdh;ksl iïnkaO uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùu ms‚i kS;sh
wkql+,;dj iy;sl lsÍu i|yd" 2020 jir ;=<§ l%shd;aul lsÍfï wdh;kj, m%h;akhka ;jÿrg;a
uQ,H nqoaê tallh úiska uQ,H wdh;k iy kï lrk Yla;su;a lsÍu i|yd uQ,H nqoaê tallh úiska
,o uQ,H fkdjk jHdmdr yd jD;a;Ska iïnkaOfhka úu¾Ylhska iy uQ,H wdh;kj, wOHlaI uKav,
wjÞku u; mokï jQ t;eka mÍlaIK wLKavj isÿ yd fcHIaG l<ukdldÍ;ajh i|yd jevuq¿ mj;ajk

8
lrk ,§' uQ,H nqoaê tallh úiska 2020 jif¾ §" ,§' 2020 jif¾ §" uqo,a úY=oaêlrKh$;%ia;jdohg
uQ,H wdh;k wdjrKh lrñka" wxY úfYaIs; uqo,a iemhSu iy ta wdY%s; wmrdO iïnkaOfhka
kshdulhska iuÕ mj;ajk ,o taldnoaO mÍlaIK nqoaê f;dr;=re yqjudre lr .ekSu i|yd uQ,H nqoaê
o we;=¿j" wjÞku u; mokï jQ t;eka mÍlaIK tallh" cd;sl nqoaê wxY m%OdkS iuÕ wjfndaO;d
11la" miq úmrï mÍlaIK 7la iy ia:dkSh t;eka .súiqulg t<eô w;r" ta wkqj uQ,H nqoaê tallh"

242
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

foaYSh ksfhdað; wdh;k iuÕ w;aika ;nk ,o tfiau iudf,daÑ; jir ;=<§ ksYaldIK" mshùu yd
wjfndaO;d .súiqï .Kk 12la olajd by< .sfhah' nqkaj;aNdjh ms<sn| kj kS;s y÷kajd§u" iq/l=ïm;a
2020 jif¾ uehs udifha§ hqfrdamd fldñiu .kqfokq iïnkaOfhka uOHu m%;smd¾Yjhla
úiska uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùfï iy iy bf,lafg%dksl .kqfokq lsÍfï fõÈldjla
;%ia;jdohg uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï ia:dms; lsÍu hk ldrKd b,lal.; fldg
Wmdhud¾.sl ÿ¾j,;d iïnkaOfhka by< m%d.aOk fj<|fmd< iïnkaOfhka mj;akd
wjÞkï iys; ;=kajk md¾Yajfha rgj,a ffk;sl rduqfjys nrm;, fjkialï isÿlsÍug
,ehsia;=fjka Y%S ,xldj bj;a lrk ,§' 2017 wÞ,j uy nexl=j ish m%d.aOk fj<|fmd< ixj¾Ok
Tlaf;dan¾ udifha§ uQ,H ld¾h idOl n,ldh jHdmD;sh hgf;a nyqúO l%shdud¾. .kakd ,§'
úiska Y%S ,xldj uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùfï
iy ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï uQ,H mdßfNda.sl wdrlaIKh
Wmdhud¾.sl ÿ¾j,;d iys; rgla f,i zw¿ uy nexl=j kshdukh lrkq ,nk wdh;k
f,aLKZ .; lsÍfuka wk;=rej" 2018 fmnrjdß iïnkaOfhka Y%S ,xldfõ uQ,H mdßfNda.sl
udifha § hqfrdamd fldñiu úiska by< wjÞkï wdrlaIK rduqj Yla;su;a lsÍu wruqK lr.ksñka
iys; ;=kajk md¾Yajfha rgla f,i Y%S ,xldj uy nexl=j hgf;a fjku fomd¾;fïka;=jla f,i
,ehsia;=.; lrk ,§' uQ,H ld¾h idOl n,ldh uQ,H mdßfNda.sl in|;d fomd¾;fïka;=j 2020
úiska Y%S ,xldj w¿ f,aLKfhka bj;a lsÍfuka jif¾ wf.daia;= ui ia:dms; lf<ah'
miqj" 2020 jif¾ uehs udifha§ hqfrdamd ix.uh
fuu fomd¾;fïka;=j u.ska" uQ,H
ish by< wjÞkï iys; ;=kajk md¾Yajfha rgj,a
mdßfNda.sl meñ‚,s yeisrùfï l%shdj,sh úêu;a
,ehsia;=fjka Y%S ,xldj bj;a lrk ,§' uQ,H
lsÍu" mj;akd uQ,H mdßfNda.sl wdrlaIK kS;s
ld¾h idOl n,ldh iy hqfrdamd ix.uh úiska
ixfYdaOkh lsÍu u.ska fyda kj kS;s iïmdokh
by; i|yka ,ehsia;=j,ska Y%S ,xldj bj;a lsÍu
u.ska uQ,H mdßfNda.sl wdrlaIKh i|yd myiqlï
fya;=fjka miq.sh jirj, mej;s wys;lr m%;súmdl
ie,iSug iqÿiq ffk;sl m%;smdok y÷kajd§u" iy
my jkq we;s w;r" rfÜ Okd;aul wd¾Ól ±lau iy
úfYaI mdßfNda.sl meñ‚,s i|yd mÍlaIK fyda
uQ,H moaO;sfha úYajdikSh;ajh ;jÿrg;a Yla;su;a
úu¾Yk meje;aùu jeks ld¾hhka we;=¿ uQ,H
jkq we;ehs wfmalaId flf¾'
mdßfNda.sl wdrlaIK lghq;= lsÍug wfmalaId
flfrhs' ta wkqj" fuu jevms<sfj, ;=< uQ,H
uQ,H lafIa;%hg iïnkaO kS;s m%;sixialrK mdßfNda.sl wdrlaIKh yd iïnkaO .eg¨ i|yd
uy nexl=j fj; mjrd we;s kshduk iy läkï mshjr .ekSug wêldÍka fj; wjYH n,h
wëlaIK n,;, Yla;su;a lsÍfï iy jeäÈhqKq ,ndfok w;r tu.ska uQ,H moaO;sfha ia:dhS;djh
lsÍfï wruqKq we;sj uy nexl=j úiska mßmd,kh Yla;su;a lsÍug myiqlï ie,fikq we;'
lrkq ,nk m%Odk jHjia:d jk nexl= mk;" uqo,a 2020 jif¾ wf.daia;= ui isg 2020 jir wjika
jHdmdr mk;" iy ,shdmÈxÑ ialkaO iy iq/ jk úg uQ,H mdßfNda.sl in|;d fomd¾;fïka;=j
l=ïm;a wd× mk; i|yd kS;s m%;sixialrK y÷kajd úiska 22"000lg wêl ÿrl:k weu;=ï ixLHdjla
§u 2020 jir ;=<§ wLKavj l%shd;aul lrk ,§' i|yd m%;spdr olajd we;s w;r tu ld,h ;=< *elaia"
uqo,a jHdmdr mk;g y÷kajd fok ,o ixfYdaOk úoHq;a ;eme,a yd ,sms u.ska ,o uQ,H mdßfNda.sl
;=<ska nexl= fkdjk uQ,H iud.ï iïnkaOfhka meñ‚,s$ÿla.ekú,s ixLHdj 3"500 lg wêl fõ' tu
kshduk iy wëlaIK n,;, j¾Okh jk w;r meñ‚,s$ÿla.ekú,s w;ßka ishhg 44la muK
kj nexl= mk; y÷kajd §u ;=<ska n,m;%,dNS nexl= n,m;%,dNS jd‚c nexl= yd n,m;%,dNS úfYaIs;
wëlaIKh iy kshdukh lsÍu" úia;S¾K hymd,k nexl= yd iïnkaO jk w;r ishhg 35la muK

8
wjYH;djhka jeäÈhqKq lsÍu iy M,ÞhS ksrdlrK n,m;%,dNS uQ,H iud.ï iy ,shdmÈxÑ l,anÿ
l%ufõo moaO;shla we;s lsÍu i|yd Yla;su;a mokula uQ,HlrK wdh;khkag iïnkaO fõ' ;jo"
iemfhkq we;' óg wu;rj uy nexl=j ,shdmÈxÑ uy nexl=j úiska kshdukh fkdlrkq ,nk
ialkaO iy iq/l=ïm;a wd× mk;g iy uQ,H l,anÿ wdh;k iïnkaOfhka jQ meñ‚,s$ÿla.ekú,s
mk;g ixfYdaOk flgqïm;a lsÍfuyso ksr; úh' ishhg 13la muK jQ w;r uQ,H mdßfNda.sl

243
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

in|;d fomd¾;fïka;=j fj; ,o uq¿ meñ‚,s$ ld¾hlaIuj yd läkñka isÿ lsÍfï wruqfKka 2020
ÿla.ekú,s ixLHdfjka ishhg 5la muK uy jir ;=< § rlaIs; ;ekam;alrejkag jkaÈ f.ùu
nexl=j úiska n,m;% wfydaislrk$w;aysgqjk ,o i|yd ksfhdað; nexl= l%uh y÷kajd ÿkafka h'
uQ,H wdh;k 6g wÞ<j fõ' tfiau" ishhg 2la ta wkqj" 2020 jir ;=< n,m;% wj,x.= lrk ,o iy
muK meñ‚,s Y%S ,xldj ;=< l%shd;aul jk wjir w;aysgqjk ,o uQ,H iud.ï ;=fkys ;ekam;=lrejka
fkd,;a uQ,H jHdmdr iïnkaOfhka úh' uQ,H i|yd rlaIK jkaÈ f.ùu i|yd ksfhdað; nexl=j
mdßfNda.sl in|;d fomd¾;fïka;=j fj; fhduq f,i uyck nexl=j m;a lf<ah' ta wkqj" 2020
lrk ,o meñ‚,s iy ÿla.ekú,sj, iajNdjh jir wjidkh jkúg Y%S ,xld ;ekam;= rlaIK
i,ld ne,Sfï§" uQ,H myiqlï i|yd by< fmd,S iy øjYS,;d wdOdrl fhdackd l%uh u.ska n,m;%
wkqmd;hka whlsÍu" whlrkq ,nk ov fmd,S wj,x.= lrk ,o iy w;aysgqjk ,o uQ,H iud.ï
wkqmd; b;d by< w.hla .ekSu" .súiqï ld,hg yfha ;ekam;=lrejka 66"731la i|yd remsh,a ñ,shk
fmr Kh uqo, mshùfï§ b;d by< msßjehla 21"114'9la" rlaIK jkaÈ jYfhka f.ùug lghq;=
mdßfNda.slhskag ±Íug isÿùu" uQ,H myiqlï lf<a h'
fjkqfjka úúOdldr .dia;= yd msßjeh whlsÍu"
kS;sm;s fomd¾;fïka;=j iy Y%S ,xld
Kh f;dr;=re ld¾hdxYfha (CRIB) jd¾;d.;ùu
fmd,Sisfha wmrdO mÍlaIK fomd¾;fïka;=fõ
yd iïnkaO .eg¨" wemlrejkaf.a ne|Sï iïnkaO
.eg¨" uQ,H mdßfNda.slhska úiska ,nd.;a uQ,H iydh we;sj n,.ekaùfï lghq;= ;j ÿrg;a
myiqlï ms<sn| f;dr;=re Tjqka fj; wkdjrKh l%shd;aul l< w;r" uyck;djf.ka ,o meñ‚,s
fkdlsÍu" wjirfkd,;a uQ,H jHdmdr" uQ,H u; ;ykï fhdackd l%u ms<sn|j úu¾Yk lSmhla
myiqlï f.ùu iïnkaOfhka Kh iyk b,a,Sï o 1988 wxl 30 ork nexl= mkf;a úêúOdk hgf;a
meje;aùug lghq;= lf<a h' tfiau uy nexl=j
iy l,anÿ uQ,HlrKh yd iïnkaO r: jdykhkays
úiska ±kgu;a kS;sm;s fomd¾;fïka;=j fj; fhduq
ika;lh nÿ .eKqïlref.ka kej; ,nd.ekSu yd
fldg we;s úu¾Ykhka ms<n|j uy nexl=fjys
iïnkaO .eg¨ wdÈh m%Odk fõ'
kS;s yd wkql+,;d fomd¾;fïka;=fõ iydh we;sj
úu¾Yk lghq;= iïnkaëlrKh yd miqúmrï
ÿ¾j, uQ,H iud.ï i|yd jk ksrdlrK iy
lf<ah' ;jo" Èjhsk mqrd ;ykï fhdackd l%uj,
n,.ekaùï lghq;=
whym;a m%;súmdl ms<sn|j ±kqj;a lsÍfï iy uQ,H
iudf,dapkhg Ndckh jk ld, iSudj ;=< idlaIr;dj j¾Okh lsÍfï wruqKq fmr±ßj úúO
§ uy nexl=j úiska Y%S ,xld ;ekam;= rlaIK yd ia:rj, uyck;dj ±kqïj;alsÍfï jevigyka
øjYS,;d wdOdrl fhdackd l%uh l<uKdlrKh /ila o meje;aùug lghq;= lf<ah'
lrk w;r;=r ksrdlrK iy n,.ekaùï hk wxY
uy nexl=j" cd;Hka;r WmfoaYlhkaf.a iydh
foflys u l%shdldrlï ;j ÿrg;a mj;ajd f.k
we;sj" mj;sk kshduk rduqfjys kshduk n,;,
hk ,§' fikag%,a bkafjiaÜukaÜia iy *skEkaia
yd kshduk n, wêldßh ksYaÑ;j olajk mßÈ
mSt,aiS (CIFL) iagEkav¾â fl%äÜ *skEkaia ,sñgâ
ksrdlrK rduqjla ish¿u nexl= yd nexl= fkdjk
(TSCFL) iy àflatia *skEkaia ,sñgâ (TKSFL)
uQ,H wdh;k i|yd ilia lrñka mj;S' ;jo"
hk uQ,H wdh;khkays ;ekam;=lrejka i|yd isÿ
fhdað; kj nexl= mk;g úiÿï m%iïmdok iy
flfrñka mj;sk rlaIK jkaÈ f.ùfï lghq;=j,g
nexl= i|yd ;ekam;= rlaIKh ms<sn| úêúOdk
iu.dój" 2020 jif¾ § n,m;% wj,x.= lrk ,o
we;=<;a lsÍug lghq;= iïmdokh lf<ah'
fyda w;aysgqjk ,o wdh;k jk o *skEkaia lïmeks
mSt,aiS (TFC)" Bàwhs *skEkaia ,sñgâ (ETIFL) iy
úfoaY úksuh kshdukh iy wëlaIKh
iaj¾Kuy,a *skEkaI,a i¾úiia mSt,aiS (SFSL) hk
uQ,H iud.ï j, ;ekam;=lrejka fj; o Y%S ,xld 2020 jir ;=<§ uy nexl=j úfoaY úksuh

8
;ekam;= rlaIK yd øjYS,;d wdOdrl fhdackd fufyhqï lghq;= i|yd myiqlï iemhSfuys,d
l%uh yryd rlaIK jkaÈ f.ùfï lghq;= wdrïN wLKavj lghq;= lf<ah' fï wkqj" ÿ¾j, fjñka
lrk ,§' Y%S ,xld ;ekam;= rlaIK yd øjYS,;d mj;sk úfoaY ixÑ; we;=¿j" jix.; ;;a;ajh
wdOdrl fhdackd l%uh hgf;a mj;sk rlaIK jkaÈ fya;=fjka foaYSh úfoaY úksuh fjf<|fmdf<ys
f.ùfï l%ufõofhka Tíng hñka f.ùï lghq;= uE;ld,Skj isÿ jQ j¾Okhka ie<ls,a,g .ksñka

244
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj

8'19 ixLHd igyk úksuh Wmhkakkag iy úfoaYhkays fiajh lrk


úfoaY jHdjydr uqo,a .sKqïys .kqfokqj, idrdxYh Y%S ,dxlslhka yg m%Þkh lr ;snQ úfoaY uqo,a Kh
t'c' fvd,¾ ñ,shk
m%;suqL 2020'12'31 Èkg
Y%S ,xld remsh,a j,ska wh lr .ekSug n,h,;a
wduqL fm%aIK
.sKqï j¾.h fm%aIK wjidk fYaIh fjf<÷kag wjir ,nd foñka úêúOdk ksl=;a
2020 2019 2020 2019 2020 2019 lrñka úfoaY úksuh mkf;a úOdkhkag wkql+,j"
mqo.
a ,sl úfoaY uy nexl=j úiska úfoaY úksuh .kqfokq wLKavj
jHjydr uqo,a
.sKï q 755.9 841.6 200.4 279.1 2,713.4 2,528.7 wëlaIKh lrk ,oS'
jHdmdßl úfoaY
foaYSh úfoaY úksuh fjf<|fmd< ;jÿrg;a
jHjydr uqo,a
.sKï
q 6,796.7 7,660.9 2,805.7 3,174.1 1,951.0 1,335.0 ixj¾Okh lsÍfuys,d uqo,a yqjudre lsÍfï
wduqL wdfhdack jHdmdrfha ksr;ùug n,h ,nd § we;s mßiSñ;
.sKïq 1,382.9 2,033.9 1,901.1 2,070.8 1,861.1 1,748.7 fjf<÷kaf.a (Restricted Dealers) l%shdldrlï
úfYaI ;ekam;= wLKavj ksÍlaIKh lrk ,§' jir ;=<§ mßiSñ;
q 1
.sKï 214.9 2 ,e'fkd' 3.2 3 ,e'fkd' 290.0 4 ,e'fkd'
fjf<÷ka úiska nexl= moaO;shg t'c' fvd,¾
m%;u
s Lq wdfhdack
.sKïq 138.2 8.0 8.4 54.0 ,e'fkd' ,e'fkd'
ñ,shk 132'71l ;ekam;= iy t'c' fvd,¾ ñ,shk
,e'fkd' - ,eî fkdue; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j 3'64l úl=Kqï isÿ lr we;s w;r" th 2019 jirg
idfmalaIj ms<sfj,ska ishhg 51 iy ishhg
1
úfYaI ;ekam;= .sKqug wod, fr.=,dis 2020'04'08 Èk ksl=;a lr we;'
tneúka" 2019 i|yd ikaikaokd;aul f;dr;=re fkdue;' 83l my; jeàuls' iuia;hla jYfhka .;a l<
2
wduqL wdfhdack .sKqï" wlafjr< nexl= tallfha .sKqï iy úfoaY jix.;h iuÕ wd¾Ól l%shdldrlï wvmKùu
jHdjydr uqo,a ;ekam;= j,ska udre lrk ,o wruqo,a yer
3
úfYaI ;ekam;= .sKqï hgf;a ;ekam;= l,a msÍfuka miq 2020'10'07 Èk isg
fya;=fjka mßiSñ; fjf<÷kaf.a ld¾hidOkho
ndysr fm%aIK isÿ lrk ,§' my; jeàula olakg ,eìK' foaYSh úfoaY úksuh
4
wjidk fYaIh 2021'01'01 Èkg ^o< jYfhka& fjf<|fmd<g .,dtaï$.,d hEï iy úfoaY úksuh
fufyhqï ms<sn| id¾j wd¾Ól ;SrK .ekSu
we;=¿ úfoaY úksuh mk; hgf;a ksl=;a lrk ,o
2017" wxl 12 ork úfoaY úksuh mkf;a úOdkhka fr.=,dis iy úêúOdkj,g wkql+,j" n,h,;a
hgf;a mshjr lsysmhla y÷kajd §ug lghq;= lf<ah'
ta wkqj" we;eï cx.u .kqfokq i|yd jk úfoaY
úksuh uqÞ yeÍï lghq;= iSud lsÍug n,h,;a 8'20 ixLHd igyk
fjf<÷ka fj; úêúOdk ksl=;a lf<ah' ;jÿrg;a 2020 jif¾ m%d.aOk .kqfokq remsh,a .sKqï (CTRAs)
rfÜ úfoaY úksuh ixÑ; ;;a;ajhg iydh ±laùfï yryd isÿ l< fm%aIKhka iy YS% ,xld remsh,aj,g úfoaY
úksuh úl=Kqï iy YS% ,xld remsh,a u.ska isÿl< úfoaY
wruq‚ka úfoaY úksuh mkf;a 22 jeks j.ka;sh úksuh ñ,g .eKqï
hgf;a ixl%uKsl udre lsÍïo we;=¿ ráka bj;g
2020 2019
.,dhk fm%aIK iSud lrñka we;eï m%d.aOk
.kqfokq i|yd kshuhla ksl=;a lf<a h'
ixl%u‚l udre lsÍï
ixl%u‚l §ukdj fm%AIKh lsÍu 742 1,353
;jo" 2020 jir wfm%a,a ui m<uq Nd.h ;=<§ i|yd úfoaY úksuh fomd¾;fïka;=fõ
,shdmÈxÑ lrk ,o m%d.aOk .kqfokq
úfoaY úksuh rg ;=<g .,dtaï wdl¾IKh lr remsh,a .sKqï .Kk
.ekSu i|yd rch úiska flfrk w;sf¾l fmd,S m%d.aOk .kqfokq remsh,a .sKqï yryd 12.7 40.7
f.ùula iys; úfYaI ;ekam;= .sKqu y÷kajd lrk ,o m%;suqL fm%aIK
fok ,§' úfYaI ;ekam;= .sKqïj, úfoaYSh uqo,ska ^t'c' fvd,¾ ñ,shk&

flfrk ;ekam;= j¾Okh lsÍfï wruq‚ka úfoaY úksuh úl=Kqï iy ñ,g


.eKqï ^t'c' fvd,¾ ñ,shk&
Y%S ,xldfõ isák fyda Y%S ,xldfõ fkajdisl 11,564.4 13,438.9
úfoaY úksuh úl=Kqï ^wdlD;sh 1&
;eke;af;l= ika;lfha ;nd .;yels úfoaY uqo,a
úfoaY úksuh ñ,g .eKqï ^wdlD;sh 2& 16,813.5 17,546.3
1

jákdlu t'c' fvd,¾ 15"000la olajd jeä lrñka

8
úfoaY úksuh mkf;a 8 jeks j.ka;sh hgf;a ;j;a 1
2019 fojk ld¾;=j ;=<§ w`M;ska y÷kajd fok uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
,o ud¾..; jd¾;dlrK moaO;sfha fmdaru
ksfhda.hla ksl=;a lrk ,§' ;jo" úfoaY uqo,ska (I) iy (II) l%shd;aul lsÍfï§ we;s jQ .eg`M
fya;=fjka n,h,;a wf,úlrejkaf.a m%udo ù
Kh ,nd.;a mqoa.,hska uqyqK fok ÿIalr;d bÈßm;a l< w.hkag wkqj ilia fldg we;'
ie<ls,a,g .ksñka" wjidk mshjr jYfhka" úfoaY

245
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2020

fjf<÷kaf.ka o;a; tla/ia lsÍu i|yd mq¿,a foaY ,o Kh .e;shkaf.a Kh ,l=K (Credit Score)
iSud iy úfoaY uqo,a .kqfokq fufyhqï moaO;shla flfrys wkd.;fha§ n,mEula we;s fkdjkq ms‚i
l%shd;aul lsÍugo wÞ< mshjr f.k we;' Kh f;dr;=re ld¾hdxYh úiska Kh ,ndfok
idudðl wdh;k i|yd Kh iyk ld,h ;=< §
Kh f;dr;=re o;a; jd¾;d lsÍu i|yd wjYH ud¾f.damfoaY ksl=;a
lrk ,§' Kh f;dr;=re ld¾hdxYh úiska imhkq
2020 jir ;=<§ Kh f;dr;=re ld¾hdxYh
,nk ;j;a myiqlula f,i 2020 jif¾ cQks udifha
úiska Kh jd¾;d ñ,shk 8'6la ksl=;a lrk ,o w;r
mgka ish¿u idudðl Khfok wdh;khkag
^fï w;=ßka Kh ,nd fok wdh;k mdßfNda.sl
Tjqkaf.a uQ,sl nexl= moaO;sh ld¾hdxYfhys o;a;
Kh jd¾;d ñ,shk 8'3la ,nd.kakd ,§'& th
moaO;shg iDcqju iïnkaO lrñka kj zzOdrlhl
miq.sh jirg idfmalaIj ishhg 17'0 l wvq ùuls'
isg Odrlhg fudähq,hZZ (Host-to-Host Modality)
2019 jirg idfmalaIj 2020 jif¾ § fm!oa.,sl Kh
yryd Kh f;dr;=rej,g m%fõYh ,nd fok ,§'
jd¾;d (iReports) i|yd jk b,a¨u ishhg 43'0 lska
;jo" fl%äÜ bkaf*d bkag¾keIk,a Ô'tï'î'tÉ'
my; jegq‚' 2020 jir ;=<§ mdßfNda.slhska 10"724la
(Creditinfo International GMBH) wdh;kh iuÕ
ish fm!oa.,sl Kh jd¾;d ,nd .ekSu i|yd
yjq,aldÍ;ajhla yryd ixj¾Okh lrk ,o Kh
ld¾hdxYh fj; meñ‚ w;r" mdßfNda.slhska 1"903la
o¾Ylhla jk zzKh f;dr;=re ld¾hdxY ,l=KZZ
nexl= yryd ish Kh jd¾;d b,a¨ï l<y' 2020
(CRIB Score) 2020 jif¾ ckjdß udifha§ ks,
jir ;=<§ mqoa.,hska 225la fm!oa.,sl Kh jd¾;d
jYfhka Èh;a lf<ah' ;jo" wjÞkï we.hSfï
ud¾..; fiajdj (iReport Online Service) i|yd
wruqKq i|yd Kh ,ndfok idudðl wdh;kj,g
,shdmÈxÑ jQ w;r mßYS,lhska 1"336la ish fm!oa.,sl
Tjqkaf.a j¾;udk mdßfNda.slhkaf.a Kh ld¾hdxY
Kh jd¾;d fj; ud¾..;j (Online) m%fõY ù we;'
,l=Kq (CRIB Score) f;d. jYfhka ,nd .ekSug
fldúâ-19 jix.; ;;a;ajh fya;=fjka mkjk ,o
wjia:dj i,id §ug lghq;= lf<ah' ;jÿrg;a"
ixprK iSud fuu my; jeàug fya;= úh'
2020 jif¾ fmnrjdß udifha§" bÈßh mqfrdal:kh
2020 jif¾ § Kh f;dr;=re ld¾hdxYh lsÍug Ndú; l< yels" Kh l<fò w;S; yeisÍu u;
u.ska imhk myiqlï j¾Okh lsÍug l%shdud¾. mokï jQ zzKh ld¾hdxY ,l=fKys m%;Hdjf,dalk
lsysmhla .ekSug lghq;= lf<ah' ld¾hdxY fjí úYaf,aIK jd¾;djZZ (Retrospective CRIB Analysis
wvúh yryd uyck;djg Tjqkaf.a mqoa.,sl Report) Kh fok idudðl wdh;k i|yd ksl=;a
Kh jd¾;d (iReport) $Kh f;dr;=re ld¾hdxY lf<ah' úfYaIfhkau laIqø uQ,H fiajd imhkakka
,l=Kq (CRIB Score) whÿï lsÍu iy ,nd. iy wxlsl Kh ,ndfokakka we;=¿ wdh;k úiska
ekSu i|yd 2020 jif¾ foieïn¾ udifha § Èh;a ,nd.kakd Kh jd¾;d i|yd whlsÍu (Digital
lrk ,o ud¾..; Kh jd¾;d fiajdj tjka tla Lenders) ;jÿrg;a wvqlsÍug Kh f;dr;=re
l%shdud¾.hls' ;jo" Kh iyk i|yd iqÿiqlï ,nk ld¾hdxYh mshjr .ksñka isáhs'

8
246

You might also like