Baøi 3

PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH KHOÁI LÖÔÏNG

I. NGUYEÂN TAÉC
Phaân tích khoái löôïng laø phöông phaùp ñònh löôïng caáu töû X thoâng qua pheùp caân.
II. PHAÂN LOAÏI
1. Phöông phaùp tröïc tieáp
Taùch X döôùi daïng ñôn chaát hay hôïp chaát beàn, ít tan khoûi maãu vaø caân X :
AX → A + X↓
Ví duï 1
Ñònh ñoä tro cuûa moät chaát: nung chaát caàn xaùc ñònh ñoä tro ôû nhieät ñoä thích hôïp cho
ñeán khi löôïng tro coøn laïi ñaït khoái löôïng khoâng ñoåi. Caân löôïng tro seõ xaùc ñònh ñöôïc ñoä
tro.
Ví duï 2
Ñònh löôïng vaøng trong mẫu hôïp kim: hoøa tan hôïp kim coù chöùa vaøng baèng nöôùc
cöôøng thuûy, thu ñược dung dòch chứa ion vaøng vaø caùc ion khaùc. Theâm H2O2 vaøo dung
dịch, ion vaøng ñöôïc khöû thaønh vaøng nguyeân toá trong khi caùc ion coøn laïi khoâng bị aûnh
höôûng. Vaøng ñöôïc taùch khoûi dung dòch, röûa saïch vaø caân.
2. Phöông phaùp giaùn tieáp
- Taùch X döôùi daïng hôïp chaát deã bay hôi ra khoûi maãu: AX → A + X↑
- Caân maãu tröôùc vaø sau khi taùch
Phöông phaùp naøy duøng ñeå xaùc ñònh ñoä aåm hoaëc nöôùc keát tinh cuûa maãu, hoaëc
haøm löôïng chaát khí trong maãu, ví duï nhö haøm löôïng CO2 trong maãu ñaù voâi.
Phöông phaùp giaùn tieáp coøn laø phöông phaùp xaùc ñònh caùc khí nhö CO2, O2, CO…
baèng caùch haáp thu chaát caàn xaùc ñònh vaøo moät hoùa chaát thích hôïp; caân chaát naøy tröôùc vaø
sau khi haáp thu seõ suy ra löôïng chaát caàn xaùc ñònh .
3. Phöông phaùp taïo keát tuûa
- Hoøa tan maãu ñeå chuyeån X thaønh ion trong dung dòch:
AX → A+ + X−
- Duøng thuoác thöû C keát tuûa vaø taùch X döôùi daïng hôïp chaát ít tan CX roài caân CX :
X− + C+ → CX↓
Ví duï1
Xaùc ñònh haøm löôïng Ba2+ trong maãu BaCl2.2H2O, hoøa tan maãu vaø duøng dung
dòch H2SO4 keát tuûa thaønh tinh theå BaSO4. Röûa saïch tuûa, saáy (nung) vaø caân BaSO4 .
Ví duï 2
Ñònh löôïng ion Fe3+: laøm keát tuûa döôùi daïng Fe(OH)3, nung vaø caân Fe2O3.
Trong caùc phöông phaùp phaân tích khoái löôïng, phöông phaùp phaân tích keát tuûa
ñoùng vai troø quan troïng vaø ñöôïc öùng duïng roäng raõi nhaát. Duø baèng phöông phaùp naøo
trong caùc phöông phaùp, töø löôïng maãu ban ñaàu xaùc ñònh vaø töø khoái löôïng caân ñöôïc coù
theå tính haøm löôïng cuûa X trong maãu moät caùch deã daøng.

17

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Öu ñieåm cuûa phöông phaùp phaân tích khoái löôïng laø duïng cuï ñôn giaûn, ñoä chính
xaùc cao (neân thöôøng duøng laøm phöông phaùp troïng taøi). Sai soá heä thoáng cuûa phöông
phaùp ñöôïc quyeát ñònh chuû yeáu do ñoä tan cuûa tuûa, sai soá cuûa caân (coù theå khoáng cheá deã
daøng baèng caùch choïn daïng tuûa, tieán haønh taïo tuûa ôû ñieàu kieän thích hôïp vaø choïn caân
phaân tích coù ñoä chính xaùc cao).
Nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp laø thao taùc phöùc taïp, maát nhieàu thôøi gian (nöûa
ngaøy, thaäm chí caû ngaøy) ñeå thöïc hieän.
III. CAÙC GIAI ÑOAÏN CUÛA PP PHAÂN TÍCH KHOÁI LÖÔÏNG TAÏO
TUÛA
Phöông phaùp duøng nhieàu nhaát laø chuyeån X thaønh hôïp chaát ít tan, bao goàm caùc
giai ñoaïn :
- Taïo tuûa
- Loïc vaø röûa tuûa
- Chuyeån daïng tuûa sang daïng caân
- Caân
Tröôùc khi thöïc hieän phaûi choïn maãu ñaïi dieän vaø tính toaùn sô boä löôïng maãu caàn caân ñeå
thu ñöôïc löôïng tuûa ñem caân thích hôïp (phuï thuoäc vaøo daïng tuûa):
- Tuûa tinh theå 0,200 − 0,500 g
- Tuûa voâ ñònh hình 0,100 − 0,300 g

1. Taïo tuûa
1.1 Choïn thuoác thöû thích hôïp ñeå taïo tuûa C + X → CX↓
- Thuoác thöû coù tính choïn loïc cao (chæ taïo tuûa vôùi caáu töû caàn xaùc ñònh)
- Tuûa CX↓ phaûi coù tích soá tan ñuû beù (< 10−7 − 10−8) ñeå tuûa beàn, ít tan, tuûa taïo
thaønh hoaøn toaøn, nhöng ñoàng thôøi CX↓ phaûi coù tích soá tan ñuû lôùn ñeå tuûa thu ñöôïc laø
tinh theå caøng to caøng coù lôïi cho quaù trình phaân tích (ít tan, ñoä tinh khieát cao, ít haáp phuï
hay nhieãm baån, deã loïc vaø röûa tuûa)
- Tuûa CX↓ coù daïng hôïp chaát xaùc ñònh, coù theå chuyeån hoaøn toaøn sang daïng caân
moät caùch deã daøng.
- Ñeå phaûn öùng hoaøn toaøn, thuoác thöû thöôøng ñöôïc duøng thöøa töø 10 ñeán 50%.
Löôïng thuoác thöû duøng thöøa phaûi ñöôïc loaïi boû deã daøng trong quaù trình loïc, röûa tuûa. Caàn
löu yù caùc phaûn öùng phuï coù theå laøm tan tuûa khi duøng thöøa thuoác thöû, ví duï :
Al3+ + 3OH− → Al(OH)3↓ + OH− → AlO2− (tan) + H2O
hoaëc HgI2↓ + 2KI → K2[HgI4] (tan)
1.2 Tieán haønh taïo tuûa CX↓ ôû ñieàu kieän thích hôïp
Quaù trình taïo tuûa goàm hai giai ñoaïn : taïo maàm tinh theå vaø phaùt trieån maàm. Tinh
theå caøng to caøng deã loïc röûa vaø giaûm nhieãm baån, do ñoù caàn haïn cheá soá haït maàm vaø taïo
moïi ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån maàm.
Muoán ñöôïc vaäy, sau khi choïn thuoác thöû, tieán haønh taïo tuûa ôû caùc ñieàu kieän sau
ñaây:
- Tieán haønh keát tuûa töø dung dòch loaõng, noùng; theâm chaäm thuoác thöû vaøo dung
dòch, khuaáy ñeàu ñeå laøm giaûm ñoä quaù baõo hoøa cuïc boä cuûa dung dòch. Dung dòch noùng
18

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
coøn giuùp giaûm hieän töôïng haáp phuï caùc ion laï gaây baån tuûa vaø giuùp cho tuûa khoâng bò taïo
thaønh traïng thaùi keo.
- Tieán haønh keát tuûa ôû pH thaáp (ôû ñieàu kieän naøy, keát tuûa seõ tan nhieàu). Sau khi
taïo tuûa xong, ñöa dung dòch veà pH thích hôïp coù ñoä tan cuûa tuûa thaáp nhaát.
- Sau khi taïo tuûa, ñeå yeân moät thôøi gian nhaèm taïo ñieàu kieän cho tuûa lôùn leân goïi
laø laøm muoài tuûa (20 - 30 phuùt hoaëc coù theå keùo daøi töø 1 ñeán 6 giôø). Vieäc laøm muoài tuûa
thöôøng ñöôïc tieán haønh ôû nhieät ñoä khaù cao nhöng traùnh ñeå dung dòch soâi buøng. Trong
thôøi gian naøy, caùc tinh theå nhoû seõ tan ra, baùm trôû laïi vaøo caùc tinh theå lôùn vaø laøm tuûa
lôùn leân. Thôøi gian laøm muoài tuûa caàn caân nhaéc ñeå traùnh daãn ñeán caùc sai soá khaùc, ví duï
nhö sai soá do “haäu tuûa” do thôøi gian laøm muoài tuûa keùo daøi.
- Ñeå traùnh hieän töôïng quaù baõo hoøa, coøn coù theå duøng phöông phaùp keát tủa ñoàng
theå (hay coøn goïi laø keát tuûa trong moâi tröôøng ñoàng töôùng) baèng caùch taïo thuoác thöû töø töø
trong dung dòch phaân tích qua moät hoùa chaát trung gian thay vì cho thaúng thuoác thöû vaøo
dung dòch. Ví duï, ñeå keát tuûa caùc hydroxyd kim loaïi, ngöôøi ta söû duïng phaûn öùng thuûy
phaân ureâ (NH2)2CO khi ñun soâi dung dòch :
(NH2)2CO + H2O 2 NH3 + CO2
NH3 sinh ra laøm taêng pH cuûa dung dòch leân töø töø , taïo keát tuûa hydroxid kim loaïi
khoâng tan. Quaù trình keát tuûa ñoàng theå taïo cho dung dòch coù ñoä quaù baõo hoøa raát thaáp,
giuùp thu ñöôïc keát tuûa tinh theå coù kieán truùc tinh theå hoaøn chænh, thaäm chí ñoái vôùi moät soá
keát tuûa voán laø keát tuûa voâ ñònh hình nhö keát tuûa hydroxid chaúng haïn.
Neáu trong ñieàu kieän taïo tuûa chaéc chaén thu ñöôïc tuûa voâ ñònh hình, ñeå giaûm söï
haáp phuï taïp chaát (tuûa voâ ñònh hình ñöôïc taïo thaønh do söï ñoâng tuï cuûa dung dòch keo neân
o o
coù kích thöôùc raát nhoû, töø 10 A – 1000 A , nghóa laø coù dieän tích beà maët raát lôùn neân raát
deã haáp phuï taïp chaát), caàn taïo tuûa trong caùc ñieàu kieän sau ñaây :
- Dung dòch maãu vaø thuoác thöû caàn noùng vaø khaù ñaäm ñaëc ñeå giaûm haáp phuï, tuûa ít
xoáp, deã laéng.
- Thuoác thöû ñöôïc theâm nhanh vaø khuaáy ñeàu ñeå chaát baån khoâng baùm ñöôïc leân
tuûa.
- Ngay sau khi taïo tuûa, theâm ngay dung dòch ñieän ly maïnh ñeå phaù lôùp ñieän tích
keùp treân beà maët haït keo, laøm tuûa deã ñoâng tuï.
- Theâm vaøo dung dòch moät löôïng nöôùc noùng tröôùc khi loïc ñeå taùch tuûa ra khoûi
dung dòch vaø laøm giaûm noàng ñoä cuûa caáu töû laï trong dung dòch.
- Tuûa ñöôïc loïc ngay ñeå traùnh phaûn öùng phuï. Neáu tuûa deã tan ôû nhieät ñoä cao thì
laøm nguoäi tuûa tröôùc khi loïc.
Trong thöïc teá, keát tuûa luoân luoân coù khaû naêng bò nhieãm baån do keùo theo moät soá
chaát coù maët trong dung dòch. Hieän töôïng naøy goïi laø söï coäng keát (keát tuûa theo). Caùc loaïi
coäng keát gaây taùc duïng nhieãm baån coù theå keå nhö sau:
Haáp phuï beà maët
Haáp phuï laø hieän töôïng caùc caáu töû laï daïng ion (do thuoác thöû duøng thöøa hoaëc do
söï coù maët cuûa moät soá chaát ñieän li khaùc) baùm vaøo caáu töû chính, xaûy ra maïnh khi tuûa
chính ôû daïng keo hay tinh theå mòn. Neáu haáp phuï caùc anion, keát tuûa seõ mang ñieän tích
aâm vaø coù khaû naêng haáp phuï tieáp caùc cation khaùc, laøm cho keát tuûa bò nhieãm baån bôûi caùc

19

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
tuûa khaùc. Quaù trình haáp phuï beà maët coù tính choïn loïc (öu tieân haáp phuï caùc ion coù trong
thaønh phaàn keát tuûa hoaëc nhöõng ion coù cuøng baùn kính ion vôùi keát tuûa). Coù theå laøm giaûm
hieän töôïng haáp phuï beà maët baèng caùc bieän phaùp :
- Taïo tuûa tinh theå to hay giaûm dieän tích beà maët cuûa keát tuûa.
- Taïo tuûa ôû nhieät ñoä cao (vì haáp phuï laø quaù trình toûa nhieät).
- Pha loaõng dung dòch maãu vaø thuoác thöû ñeå laøm giaûm noàng ñoä taïp chaát.
- Röûa keát tuûa sau khi loïc baèng dung dòch röûa coù maët moät soá chaát ñieän li coù theå
haáp phuï caïnh tranh vôùi caùc ion gaây nhieãm baån. Caùc chaát ñieän li coøn coù taùc duïng choáng
hieän töôïng pepti hoùa (tuûa voâ ñònh hình trôû laïi traïng thaùi keo).
Noäi coäng keát
Noäi coäng keát laø hieän töôïng gaây nhieãm baån beân trong haït keát tuûa, do moät soá tuûa
phuï tuûa theo cuøng vôùi tuûa chính. Hieän töôïng noäi coäng keát bao goàm 3 loaïi chính: coäng
keát ñoàng hình, coäng keát do söï taïo tuûa phuï töø maàm tinh theå cuûa tuûa chính vaø coäng keát
do söï taïo thaønh hôïp chaát hoùa hoïc.
Coäng keát ñoàng hình
Caùc vò trí cuûa ion laø thaønh phaàn cuûa keát tuûa ôû trong maïng löôùi tinh theå bò thay
theá bôûi ion khaùc, thöôøng xaûy ra vôùi caùc ion coù ñieän tích vaø baùn kính gioáng nhau hoaëc
gaàn gioáng nhau. Ví duï, khi taïo tuûa BaSO4 coù maët Pb2+, moät soá ion Ba2+ trong maïng löôùi
tinh theå cuûa BaSO4 bò thay theá bôûi moät soá ion Pb2+ theo caân baèng :
Ba2+ (tt) + Pb2+ (dd) Ba2+ (dd) + Pb2+ (tt)
Chæ coù theå khaéc phuïc hieän töôïng coäng keát ñoàng hình baèng vieäc tieán haønh keát tuûa laïi.
Coäng keát do söï taïo tuûa phuï töø maàm tinh theå cuûa tuûa chính
Moät soá hôïp chaát khoâng tuûa trong ñieàu kieän rieâng leû, nhöng laïi tuûa khi cuøng hieän
dieän vôùi vôùi moät chaát khaùc. Ví duï : Fe2(SO4)3 tan, nhöng theâm thuoác thöû SO42- vaøo
dung dòch Ba2+ coù laãn Fe3+, ta coù hai phaûn öùng taïo tuûa:
Ba2+ + SO42- BaSO4↓
2Fe3+ + 3SO42- Fe2(SO4)3↓
Giaûm hieän töôïng naøy baèng caùch chuyeån ion aûnh höôûng sang daïng khaùc, ví duï
Fe3+ → Fe2+
(coäng keát) (khoâng coäng keát)
Coäng keát do taïo thaønh hôïp chaát hoùa hoïc
Khi thöïc hieän phaûn öùng taïo tuûa Ba2+ baèng SO42 trong dung dòch coù Fe2(SO4)3 , ngoaøi
phaûn öùng taïo tuûa:
Ba2+ + SO4 2- BaSO4↓
Fe coù theå taïo phöùc vôùi SO4 thaønh [Fe(SO4)2] - . Ion phöùc naøy taùc duïng vôùi Ba2+ taïo
3+ 2-

thaønh hôïp chaát beàn:

Ba2+ + 2 [Fe(SO4)2] - Ba[Fe(SO4)2] 2 ↓
Coäng keát do söï haáp löu
Coäng keát do söï haáp löu laø hieän töôïng baån bò giöõ trong tuûa trong quaù trình lôùn
leân cuûa tinh theå keát tuûa. Taïp chaát bò coäng keát vaøo keát tuûa phaân boá khoâng ñeàu maø taäp
trung chuû yeáu ôû nhöõng choã khuyeát taät cuûa tinh theå keát tuûa. Bieän phaùp giaûm hieän töôïng
haáp löu laø taïo tuûa töø dung dòch loaõng, theâm chaäm thuoác thöû , khuaáy ñeàu hoaëc keát tuûa töø
moâi tröôøng ñoàng theå.
20

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Coäng keát haäu tuûa
Coäng keát haäu tuûa laø hieän töôïng caáu töû phuï tuûa theo caáu töû chính neáu tuûa chính
ñeå laâu trong dung dòch, ví duï ZnS tuûa theo CuS↓, HgS↓ neáu trong dung dòch coù Zn2+.
Giaûm hieän töôïng naøy baèng caùch loïc, röûa tuûa ngay.
2. LoÏc vaø röûa tuûa
2.1 Loïc
Loïc laø bieän phaùp nhaèm taùch tuûa ra khoûi dung dòch. Tuøy löôïng tuûa vaø caùch chuyeån
daïng tuûa sang daïng caân, duïng cuï loïc phuø hôïp seõ ñöôïc söû duïng:
- Neáu tuûa ñöôïc nung ôû nhieät ñoä cao : duøng pheãu thuûy tinh vaø giaáy loïc khoâng tro.
Giaáy loïc coù kích thöôùc loã xoáp thay ñoåi, ñöôïc löïa choïn sao cho tuûa khoâng chui ñöôïc qua
giaáy loïc maø thôøi gian loïc khoâng quaù chaäm.
- Neáu tuûa ñöôïc saáy döôùi 250 oC : duøng pheãu thuûy tinh caø hay chung loïc gooch.
Maøng loïc laø lôùp thuûy tinh caø nhoû hay lôùp boät amiaêng. Ñoä mòn cuûa maøng loïc cuõng ñöôïc
löïa choïn phuï thuoäc vaøo kích thöôùc tuûa.
2.2 Röûa tuûa
Röûa tuûa nhaèm muïc ñích laøm saïch tuûa, thöôøng ñöôïc tieán haønh song song vôùi quaù
trình loïc tuûa. Vieäc röûa tuûa ñöôïc thöïc hieän nhieàu laàn baèng caùch gaïn tuûa vôùi caùc löôïng
nhoû dung dòch röûa. Löôïng dung dòch röûa duøng vöøa ñuû ñeå laøm saïch tuûa nhöng khoâng
laøm tan tuûa vaø ñôõ maát thôøi gian. Dung dòch röûa thöôøng coù caùc ñaëc ñieåm :
- Noùng (ñeå taêng quaù trình giaûi haáp)
- Chöùa ion chung so vôùi tuûa chính (ñeå laøm giaûm ñoä tan tuûa)
- Coù theå chöùa löôïng nhoû acid hay baz ñeå laøm giaûm söï thuûy phaân.
- Caàn theâm chaát ñieän ly thích hôïp ñeå giaûm hieän töôïng pepti hoùa (tuûa voâ ñònh
hình trôû laïi daïng keo). Thöôøng duøng NH4NO3 hay caùc acid deã loaïi saïch khi chuyeån
sang daïng caân.
3. Chuyeån sang daïng caân
Daïng caân laø daïng tröïc tieáp ñöôïc caân, phaûi coù coâng thöùc vaø thaønh phaàn xaùc ñònh, beàn
vôùi nöôùc, O2, CO2, N2,...Vieäc chuyeån daïng tuûa sang daïng caân coù theå thöïc hieän theo hai
caùch :
- Saáy döôùi 250oC neáu chæ caàn loaïi nöôùc haáp phuï hay keát tinh.
ví duï:tuûa NH4PO4.6H2O (chæ caàn laøm khoâ baèng hoãn hôïp röôïu, eter vaø ñeå khoâ vaøi phuùt
trong khoâng khí); tuûaAgCl : saáy ôû 100 – 130 0C.
- Nung ôû nhieät ñoä töø 600 ñeán 1200oC tuøy theo daïng tuûa :
BaSO4 → BaSO4 : 700 – 800oC (ñuû chaùy giaáy loïc)
Fe(OH)3 → Fe2O3 : 900oC
Al(OH)3 → Al2O3 : 1000 – 1100oC
CaC2O4 → CaCO3 ( 600oC) → CaO (1000 – 1200oC)
Thôøi gian saáy hay nung ñöôïc löïa choïn sao cho khi caân, tuûa coù khoái löôïng khoâng coøn
thay ñoåi.

21

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
4. Caân
Caân duøng ñeå xaùc ñònh khoái löôïng daïng caân thu ñöôïc. Vaät chöùa tuûa ñöôïc saáy hay
nung tröôùc ôû cuøng nhieät ñoä seõ saáy vaø nung tuûa, ñeå nguoäi trong bình huùt aåm vaø caân
(mo). Vaät chöùa tuûa cuøng tuûa ñöôïc saáy (nung), ñeå nguoäi vaø caân (m1)
m1 = mo + m↓ ⇒ m↓ = m1 − mo
Caùc pheùp caân ñöôïc thöïc hieän treân caân phaân tích (chính xaùc 0,001g hay hôn nöõa).
5. Tính keát quaû – heä soá chuyeån F
5.1 Maãu raén
Neáu daïng caân cuõng laø daïng caàn tính haøm löôïng
Caân a(g) maãu, baèng phöông phaùp phaân tích khoái löôïng thu ñöôïc m(g) caáu töû döôùi daïng
ñôn chaát hoaëc hôïp chaát:
100
X% = m ↓ ×
a
ag : khoái löôïng maãu ñem phaân tích
Ví duï: töø 0,3200 g maãu ñaát, baèng phöông phaùp phaân tích khoái löôïng thu ñöôïc 0,1200 g
SiO2:
100
% SiO2 = 0,1200 × = 37,50%
0,3200
Neáu daïng caân khaùc daïng caàn tính haøm löôïng
Söû duïng heä soá chuyeån F ñeå chuyeån töø khoái löôïng daïng caân sang khoái löôïng
daïng caàn tính :
M daïng tính
F= (heä soá thích hôïp)
M daïng caân
Ví duï 1 : Ñònh haøm löôïng Si trong maãu, vôùi daïng caân laø SiO2 = 0,1200 g ta coù :
M Si 28,08
mSi = mSiO2 xF = m SiO 2 × = 0,1200 × = 0,0561 g
M SiO 2 60,08
28,08 100
Hay % Si = 0,1200 × × = 17,53%
60,08 0,3200

Ví duï 2 : Daïng caân Mg2P2O7, daïng tính Mg, MgO, MgCO3 :

2 M Mg 2M MgO 2 M MgCO 3
FMg = ; FMgO = ; FMgCO3 =
M Mg 2 P 2 O 7 M Mg 2 P 2 O 7 M Mg 2 P 2 O 7
Ví duï 3 : Daïng caân laø Fe2O3, daïng tính laø Fe, Fe3O4 :
2M Fe 2 M Fe3O 4
FFe = ; FFe3O4 =
M Fe 2 O3 3M Fe 2O 3
Ghi chuù: neáu caân a(g) maãu, hoøa tan thaønh V(ml) dung dòch. Töø VX(ml) dung dòch maãu
baèng phöông phaùp phaân tích khoái löôïng thu ñöôïc m(g) caáu töû döôùi daïng ñôn chaát hoaëc
hôïp chaát:
V 100
%X = m ↓ ×F × ×
VX a

22

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
5.2 Maãu loûng
- Laáy Vx (mL) maãu ñem taïo tuûa, sau khi nung caân ñöôïc m (g) daïng caân :
1000
C (g/L) = m × F ×
Vx
- Laáy V (mL) dung dòch maãu ñem pha loaõng thaønh V1 (mL) dung dòch (loaõng), laáy Vx
(mL) dung dòch loaõng ñem taïo tuûa, nung vaø caân ñöôïc m (g) daïng caân
V 1000
C (g/L) = m × F × 1 ×
VX V
IV. ÖÙNG DUÏNG
1. Xaùc ñònh ñoä aåm - nöôùc keát tinh - chaát deã bay hôi – ñoä tro vaø maát khi
nung (MKN)
1.1 Xaùc ñònh ñoä aåm hoaëc nöôùc keát tinh
Nguyeân taéc xaùc ñònh ñoä aåm hoaëc nöôùc keát tinh laø saáy maãu ôû nhieät ñoä thích hôïp
(100-1100C ñeå xaùc ñònh ñoä aåm; 120 -2000C neáu muoán xaùc ñònh nöôùc keát tinh) ñeå ñuoåi
nöôùc ra khoûi maãu cho ñeán khi phaàn coøn laïi cuûa maãu coù khoái löôïng khoâng ñoåi. Caùch
thöïc hieän nhö sau:
- Saáy cheùn ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi,caân, ñöôïc mo(g)
- Cho maãu vaøo cheùn vôùi löôïng maãu töø 1 – 10 g, caân, ñöôïc m1 (g):
m1 = mo + mmaãu
- Saáy cheùn vaø maãu ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi, caân, ñöôïc m2 (g) :
m2 = mo + m’ ( m’ : khoái löôïng maãu khoâ, g)
(m maãu − m' ) m − m2
% aåm = × 100 = 1 × 100
m maãu m1 − m o
1.2 Xaùc ñònh chaát bay hôi
Thöïc hieän töông töï nhö caùch xaùc ñònh ñoä aåm nhöng ôû nhieät ñoä cao. Ví duï ñeå
xaùc ñònh haøm löôïng CO2 trong maãu ñaù voâi, nung maãu ôû 500 -6000C ñeå ñuoåi CO2 ñeán
khoái löôïng khoâng ñoåi :
Khoái löôïng bì : mo (g)
Khoái löôïng bì + maãu : m1 (g) = mo + mmaãu
Sau khi ñuoåi CO2 , caân laïi : m2 (g) = mo + m’
m − m' m − m2
% CO2 = maãu × 100 = 1 × 100
m maãu m1 − m o
1.3 Xaùc ñònh ñoä tro hay chaát maát khi nung (MKN)
Thöïc hieän töông töï nhö caùch xaùc ñònh chaát bay hôi nhöng ôû nhieät ñoä 600-800oC vaø
ñoä tro hoaëc MKN ñöôïc tính treân maãu ñaõ saáy khoâ :
m − mo m − m2
% ñoä tro = 2 × 100 ; % MKN = 1 × 100
m1 − m o m1 − m o
(m1 = mo + mmaãu vôùi mmaãu ñaõ saáy khoâ)
. Ñònh löôïng baèng caùch taïo tuûa
Choïn thuoác thöû thích hôïp ñeå taïo tuûa, chuyeån daïng tuûa thaønh daïng caân, caân vaø tính keát
quaû theo yeâu caàu xaùc ñònh.
23

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Ví duï : ñònh löôïng Na2SO4 hay Al2(SO4)3 trong maãu, duøng thuoác thöû BaCl2 taïo tuûa
BaSO4 → daïng caân BaSO4
M
mNa2SO4 = m BaSO 4 × Na 2 SO 4
M BaSO 4
M Al 2( SO 4) 3
hoaëc mAl2(SO4)3 = m BaSO 4 ×
3M BaSO 4

Cuõng coù theå ñònh löôïng Ba2+ baèng caùch cho dung dòch Ba2+ taùc duïng vôùi H2SO4 ñeå taïo
tuûa BaSO4
BAØI TAÄP
1. Phaân tích 2 maãu quaëng chì :
Maãu 1 : %ñoä aåm = 1,56 ; % Pb = 24,02 .
Maãu 2 : % ñoä aåm = 0,58 % ; % Pb = 24,26.
Tính haøm löôïng Pb cuûa moãi maãu ôû daïng khoâ vaø nhaän xeùt.
2. Keát quaû phaân tích ñoä aåm moät maãu phaân photphat baèng phöông phaùp
phaân tích khoái löôïng cho caùc soá lieäu nhö sau:
- Cheùn söù m0 = 9,4358 g
- Cheùn söù coù maãu (chöa saáy) m1 = 11,4585 g
- Cheùn söù coù maãu (ñaõ saáy) m2 = 11,3762 g
a) Tính ñoä aåm cuûa maãu phaân boùn noùi treân?
b) Tính thaønh phaàn % cuûa P2O5 vaø Ca(H2PO4)2. H2O trong maãu phaân boùn chöa
laøm khoâ, bieát keát quaû phaân tích haøm löôïng P2O5 trong maãu ñaõ saáy khoâ laø 16,5
%.
3. Moät maãu quaëng oxyt saét naëng 0,5000 g ñöôïc laøm keát tuûa döôùi daïng Fe(OH)3 vaø
nung thaønh oxyt saét ba caân naëng 0,4980 g. Tính haøm löôïng saét döôùi daïng % Fe
vaø %Fe3O4?
4. Ñònh löôïng phospho trong maãu phaân boùn, 1,000 g maãu ñöôïc taïo tuûa döôùi daïng
MgNH4PO4 . Nung tuûa ôû 6000C ñöôïc daïng caân Mg2P2O7 coù khoái löôïng 0,2350
g. Tính % P vaø % P2O5 trong maãu phaân boùn?
5. Moät maãu ñaù voâi caân naëng 1,2300 g ñöôïc hoøa tan trong acid. Loïc boû tuûa, dung
dòch qua loïc cho taùc duïng vôùi NH4OH. Khoái löôïng caùc oxyt kim loaïi hoùa trò 3
thu ñöôïc laø 0,0584 g. Nhoâm ñöôïc coâ laäp rieâng vaø daïng caân thu ñöôïc laø Al2O3
naëng 0,0232 g. Tính %Fe vaø %Al trong maãu?
6. 0,8325 g moät hôïp kim Cu + Sn + Zn. Phaân tích baèng PPPTKL, thu ñöôïc
0,6728 g CuSCN vaø 0,0423g SnO2 . Xaùc ñònh haøm löôïng caùc thaønh phaàn trong
hôïp kim.
7. Ñeå tính haøm löôïng nöôùc keát tinh trong BaCl2. xH2O, ngöôøi ta duøng
PPPTKL vaø ñöôïc caùc keát quaû thöïc nghieäm nhö sau:
* Ñóa caân m1 = 1,6720 g
* Ñóa caân coù maãu m2 = 2,3762 g
* Cheùn söù m3 = 9,2738 g
* Cheùn söù + ↓ BaSO4 m4 = 9,9464 g
24

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Tính % Ba, % BaCl2 vaø xaùc ñònh trò soá x trong coâng thöùc phaân töû.
8. Phaân huûy 0,1500 g moät hôïp chaâùt höõu cô coù coâng thöùc C6H 6-x Clx ñöôïc
ion Cl- . Keát tuûa ion Cl- baèng Ag+ thu ñöôïc 0,4040 g AgCl daïng caân. Xaùc
ñònh x trong coâng thöùc phaân töû ? (hôïp chaát höõu cô ñöôïc xem laø nguyeân
chaát ).
9. Ñeå xaùc ñònh haøm löôïng cuûa moät maãu KAl(SO4)2 .x H2O, ngöôøi ta caân
0,5260 g maãu , hoøa tan vaø taïo tuûa baèng dung dòch Ba2+ . Khoái löôïng daïng
caân thu ñöôïc laø 0,4591 g vaø töø ñoù, ngöôøi ta tính ñöôïc % KAl(SO4)2 . x H2O
trong maãu laø 88,7% . Haõy xaùc ñònh :
a) Giaù trò cuûa x trong coâng thöùc phaân töû noùi treân
b) % KAl(SO4)2 trong maãu
10. Ñeå xaùc ñònh haøm löôïng löu huyønh trong gang, caân 5,904 g maãu vaø hoøa tan trong
HCl. H2S sinh ra ñöôïc cho qua moät dung dòch Cd2+ ñeå laøm keát tuûa döôùi daïng
CdS. Chuyeån hoùa tuûa CdS baèng dd CuSO4 dö ôû ñieàu kieän thích hôïp , thu ñöôïc
tuûa CuS. Nung ôû ñieàu kieän nhieät ñoä vaø thôøi gian xaùc ñònh, thu ñöôïc 0,0732 g
CuO. Tính % S?
11. Ngöôøi ta duøng H2PtCl6 ñeå laøm keát tuûa NH4+ döôùi daïng (NH4)2PtCl6. Nung
(NH4)2PtCl6 ôû nhieät ñoä thích hôïp, thu ñöôïc 0,1032 g Pt. Tính khoái löôïng NH3
coù trong maãu khaûo saùt, bieát raèng (NH4 )2 PtCl6 nung leân seõ bò phaân huûy thaønh
Pt↓ + 2NH4Cl+ 2 Cl2 .
12. Hoãn hôïp NaCl, NaBr vaø taïp chaát caân naëng 1,000 g ñöôïc hoaø tan. Laøm keát
tuûa caùc halogenur baèng dd AgNO3 thu ñöôïc löôïng tuûa caân naëng 0,5260 g.
Cho khí Cl2 qua keát tuûa naøy vaø ñun noùng ñeå chuyeån AgBr thaønh AgCl.
Löôïng tuûa ñöôïc caân laïi chæ coøn naëng 0,4260g. Tính % NaCl vaø % NaBr trong
maãu?

25

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt