Przeszłość geologiczna Polski

■ Hasło programowe
Środowisko przyrodnicze Polski.

■ Zakres treści
Przeszłość geologiczna Polski. Położenie Polski na tle struktur geologicznych Europy.

■ Cel ogólny
Poznanie przeszłości geologicznej Polski.

■ Cele operacyjne
Wiadomości
A – Uczeń zna:
 cechy płytowej budowy litosfery,
 najważniejsze wydarzenia w przeszłości geologicznej Polski,
 nazwy głównych struktur geologicznych Europy.
B – Uczeń wyjaśnia:
 znaczenie terminów litosfera i geologia,
 wpływ najważniejszych struktur geologicznych Europy na krajobraz tego kontynentu
i na krajobraz Polski.
Umiejętności
C – Uczeń potrafi:
 odczytywać informacje z tablicy stratygraficznej, wymienić najważniejsze wydarzenia
w poszczególnych erach geologicznych,
 wymienić i wskazać skały, które powstały w danej erze geologicznej,
 przedstawić wpływ ruchów górotwórczych (fałdowań) na ukształtowanie powierzchni
Polski.
D – Uczeń potrafi:
 określić wiek i rozmieszczenie głównych struktur geologicznych Europy,
 określić wiek i rozmieszczenie struktur geologicznych Polski.
Postawy
Uczeń doskonali umiejętność pracy w grupie.
Uczeń czuje się odpowiedzialny za przekazywaną innym wiedzę.

■ Forma pracy
Grupowa, zbiorowa.

■ Metody
Burza mózgów, praca z podręcznikiem i słownikiem geograficznym,
JIGSAW.

■ Środki dydaktyczne
Podręcznik (s. 22–25), ścienna tabela stratygraficzna, mapa ogólnogeograficzna Polski, mapa
geologiczna (tektonika) Polski, słowniki geograficzne, okazy skał (po kilka sztuk z każdego
rodzaju: węgiel kamienny, węgiel brunatny, sól kamienna, wapień).

1
■ Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca
1. Czynności organizacyjne.
2. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematyką zajęć oraz przedstawia cele lekcji.
3. Następnie przypomina uczniom znaczenie terminu litosfera. Na podstawie ilustracji
zamieszczonych w podręczniku omawia zagadnienia związane z litosferą (płyty
litosfery, kierunki ruchu płyt, procesy geologiczne zachodzące w wyniku tych ruchów).
4. Nauczyciel demonstruje uczniom ścienną tablicę stratygraficzną.
5. Wyjaśnia, jakie informacje są w niej zawarte oraz w jaki sposób je odczytywać.
6. Nauczyciel dzieli klasę na czteroosobowe grupy (np. poprzez odliczenie). Następnie
wszystkim członkom zespołów wręcza karty pracy z osobnym zestawem zadań do
opracowania. Każda grupa otrzymuje całość materiału (okazy skał oraz zestawy A–D –
załącznik 1).
7. Nauczyciel określa czas na wykonanie zadań (10 min).

Faza realizacyjna
1. Na podstawie podręcznika oraz słownika geograficznego uczniowie samodzielnie
wykonują zadania z przydzielonego zestawu.
2. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie z poszczególnych grup opracowujący ten
sam zestaw siadają wspólnie i tworzą grupy ekspertów. Dyskutują nad przygotowanym
materiałem, wyjaśniają zaistniałe wątpliwości i zastanawiają się, w jaki sposób
przekazać omawiane zagadnienia pozostałym członkom swoich wyjściowych grup.
Mają na to około 10 minut.

3. Nauczyciel kontroluje pracę uczniów, pomaga im i wyjaśnia pojawiające się

wątpliwości.
4. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie wracają do wcześniej utworzonych grup
i prezentują materiał, który opracowali w grupach ekspertów. Dzięki temu wszyscy
uczniowie mogą opanować główne treści lekcji.

Faza podsumowująca
1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o wskazanie struktur geologicznych naszego kraju na
dwóch mapach: geologicznej oraz ogólnogeograficznej Polski. Uczniowie dostrzegają
powiązania między budową geologiczną a ukształtowaniem powierzchni.
2
 2. Nauczyciel zadaje poszczególnym uczniom pytania i wydaje polecenia sprawdzające
stopień opanowania omawianych zagadnień, np.:
a) Czym różni się skamieniałość przewodnia od skamieniałości?
b) W jakiej kolejności następowały ruchy górotwórcze?
c) Ułóż okazy skał w kolejności ich powstawania.
d) Jaką nazwę nosi era geologiczna, która trwa obecnie?
3. Nauczyciel ocenia pracę uczniów podczas lekcji.

Załącznik 1. Zestawy zadań dla grup

Zestaw A
Era paleozoiczna
1. Wymień nazwy ruchów górotwórczych trwających w erze paleozoicznej. Podaj nazwy gór,
które wtedy powstały.
2. Omów cechy klimatu, który panował w tej erze.
3. Wymień nazwy skał powstałych na terenie Polski w paleozoiku. Wybierz okazy tych skał
z otrzymanego zestawu.

Zestaw B
Era mezozoiczna
1. Na podstawie słownika geograficznego wyjaśnij terminy skamieniałość i skamieniałość
przewodnia.
2. Wymień nazwy skał powstałych na terenie Polski w mezozoiku. Wybierz okazy tych skał
z otrzymanego zestawu.
3. Wyjaśnij, w jaki sposób powstały wybrane przez Ciebie skały.

Zestaw C
Era kenozoiczna
1. Wymień nazwy ruchów górotwórczych trwających w erze kenozoicznej. Podaj nazwy gór,
które wtedy powstały.
2. Wymień nazwy skał powstałych na terenie Polski w kenozoiku. Wybierz okazy tych skał
z otrzymanego zestawu.
3. Na podstawie słownika geograficznego wyjaśnij termin zlodowacenie.

Zestaw D
Polska na tle struktur geologicznych Europy
1. Wymień nazwy głównych struktur geologicznych Europy.
2. Scharakteryzuj poszczególne struktury geologiczne Europy pod względem wieku
i rozmieszczenia.
3. Określ wiek struktur geologicznych Polski i scharakteryzuj ich rozmieszczenie.