Propozycje zagadnieƒ 65

2 Propozycje zagadnieƒ
1. ˚ycie i twórczoÊç Henryka Sienkiewicza 5. Obyczaje rycerskie w powieÊci
• åwiczenie w grupach z wykorzystaniem kart • åwiczenie w grupach z wykorzystaniem tekstu
pracy lektury, encyklopedii i słownika
Uczniowie zostajà podzieleni na cztery grupy. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy. Zadaniem
Nauczyciel rozdaje karty pracy nr 1–4 „Co wiemy ka˝dej z nich b´dzie stworzenie słowniczka tema-
o autorze Krzy˝aków?” z innym poleceniem dla tycznego, zwiàzanego z walkami rycerskimi. Po-
ka˝dego zespołu. Informuje równie˝, ˝e podczas szczególne zespoły wyszukujà w powieÊci słownic-
wykonywania zadaƒ nale˝y skorzystaç ze zgroma- two okreÊlajàce:
dzonych w klasie ksià˝ek, np. ze „Słownika pisarzy • rodzaje broni (grupa 1.),
polskich” i z publikacji „Literatura polska. Prze- • elementy zbroi (grupa 2.),
wodnik encyklopedyczny”. Nauczyciel udost´pnia • sposoby walki (grupa 3.).
tak˝e niezb´dne materiały – kserokopi´ mapy Êwia- Dru˝yny zapisujà na du˝ych arkuszach papieru
ta z atlasu geograficznego, du˝e arkusze papieru zebrane wyrazy wraz z definicjami. Do wyjaÊnienia
oraz ró˝nokolorowe flamastry. Ka˝da grupa pre- nieznanych poj´ç uczniowie mogà wykorzystaç
zentuje efekty swojej pracy kole˝ankom i kolegom. encyklopedie i słowniki j´zyka polskiego.
Materiały przygotowane przez uczniów pozostajà • åwiczenie w grupach z wykorzystaniem tekstu
w klasie na czas omawiania lektury. Mo˝na je umie- lektury i działaƒ plastycznych
Êciç na gazetce Êciennej. Nauczyciel poleca uczniom przygotowaç wystaw´
pt. „W Êwiecie rycerzy”. W tym celu dzieli wszystkie
2. Czas akcji „Krzy˝aków” osoby w klasie na trzy zespoły i przydziela ka˝de-
• åwiczenie w grupach z wykorzystaniem tekstu mu z nich inne zadanie do wykonania w domu.
lektury • Grupa 1. wyszukuje w tekÊcie „Krzy˝aków”
Nauczyciel dzieli uczniów na cztery zespoły i pole- nazwy obyczajów rycerskich. Gotowà list´ prze-
ca ka˝demu z nich odszukaç okreÊlone fragmenty kazuje pozostałym dru˝ynom. Nast´pnie człon-
tekstu informujàce o czasie akcji powieÊci. kowie zespołu zapisujà ka˝de z haseł na osobnej
• Grupa 1. zwraca uwag´ na pory dnia. kartce i tworzà ozdobne etykiety.
• Grupa 2. wyszukuje cytaty, w których jest mowa • Grupa 2. na du˝ych arkuszach papieru wykonuje
o konkretnych dniach. prace ilustrujàce poszczególne zwyczaje.
• Grupa 3. skupia si´ na fragmentach dotyczàcych • Grupa 3. opracowuje krótkie scenki dramowe,
pór roku. w których zaprezentuje wszystkie obyczaje.
• Grupa 4. gromadzi cytaty informujàce o latach, W ustalonym dniu uczniowie przygotowujà w kla-
w których rozgrywajà si´ wydarzenia. sie wystaw´. Członkowie grupy 2. rozwieszajà na
Zespoły kolejno przytaczajà wybrane przez siebie Êcianach gabinetu prace plastyczne, a osoby z grupy 1.
fragmenty lektury i przedstawiajà wypływajàce umieszczajà pod ka˝dà ilustracjà podpisy. Do obej-
z nich wnioski. Nast´pnie uczniowie indywidualnie rzenia wystawy uczniowie zapraszajà kole˝anki
zapisujà w zeszytach notatk´, uzupełniajàc zdania, i kolegów z innych klas. Zwiedzaniu b´dzie towa-
które dyktuje nauczyciel: rzyszyła prezentacja obyczajów rycerskich w wyko-
Akcja „Krzy˝aków” obejmuje . . . . . . . . . . . . . . lata – od naniu członków grupy 3. Podczas wyst´pów mogà
. . . . . . . . . . . . . . . . do . . . . . . . . . . . . . . . . roku. Wydarzenia rozgry- byç odtwarzane nagrania utworów stylizowanych
wajà si´ głównie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . na muzyk´ Êredniowiecznà.
Propozycja pracy domowej:
3. Miejsce akcji powieÊci Opisz wybrany obyczaj rycerski.
• åwiczenie z wykorzystaniem tekstu lektury, • åwiczenie z wykorzystaniem dyskusji, słownika
karty pracy i mapy i internetu
Uczniowie wyszukujà w utworze fragmenty pozwa- Uczniowie przygotowujà si´ w domu do dyskusji na
lajàce okreÊliç miejsca akcji powieÊci. Nast´pnie temat: „Co oznaczajà dla Ciebie poj´cia rycerskoÊç
nauczyciel rozdaje karty pracy nr 5 „Wyprawy ryce- i honor?”. Gromadzà materiały pomocne podczas
rzy”. Wszystkie osoby tworzà legend´ do zamiesz- wymiany zdaƒ. Mogà to byç odnalezione w słowni-
czonej tam mapy, zapisujàc informacje na temat ku sentencji cytaty i złote myÊli dotyczàce honoru
najwa˝niejszych wydarzeƒ, które rozegrały si´ oraz fragmenty artykułów lub tekstów z internetu
w zaznaczonych miejscowoÊciach. poÊwi´conych rycerzom bàdê osobom, które mo˝na
okreÊliç mianem współczesnych rycerzy. Wypowia-
4. Bohaterowie „Krzy˝aków” dajàcy si´ uczniowie ilustrujà wygłaszane opinie
• åwiczenie z wykorzystaniem karty pracy przyniesionymi materiałami. Wybrany wczeÊniej
Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy nr 6 „Kto sekretarz notuje na tablicy główne myÊli ka˝dej
jest kim?” i poleca wykonaç zamieszczone tam zada- z prezentowanych wypowiedzi. Na zakoƒczenie
nia. Uczniowie porównujà mi´dzy sobà sporzàdzone nauczyciel podsumowuje dyskusj´ i poleca przepi-
zapiski i dzielà si´ spostrze˝eniami na ich temat. saç do zeszytów notatk´ z tablicy.
66 Propozycje zagadnieƒ
6. O miłoÊci w „Krzy˝akach”
• åwiczenie z wykorzystaniem metody goràcego
krzesła
Ka˝dy uczeƒ przygotowuje pi´ç pytaƒ dotyczàcych
relacji pomi´dzy Zbyszkiem a Danusià oraz Jagien-
kà (np.: W jakich okolicznoÊciach Zbyszko poznał
Danusi´?, Czym Jagienka uj´ła Zbyszka?). Wskaza-
na przez nauczyciela osoba siada na krzeÊle usta-
wionym pod tablicà, a pozostali uczniowie zadajà
kolejno po jednym pytaniu. Je˝eli uczestnik quizu
si´ pomyli, zast´puje go inna osoba. Nauczyciel pil-
nuje, by pytania si´ nie powtarzały, i notuje liczb´
właÊciwych odpowiedzi. Wygrywa uczeƒ, który
odpowie na najwi´cej pytaƒ.
• åwiczenie z wykorzystaniem karty pracy
Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy nr 7
„Historia Zbyszka i Danusi”. Osoba, która pierwsza
prawidłowo wykona polecenie, prezentuje rozwià-
zanie na forum klasy. Pozostali uczniowie korygujà
ewentualne nieÊcisłoÊci.
• åwiczenie z wykorzystaniem karty pracy
Uczniowie dobierajà si´ w pary. Ka˝da z nich otrzy-
muje kart´ pracy nr 8 „Danusia i Jagienka”
i wykonuje zamieszczone tam zadanie. Wyznaczone
osoby odczytujà zebrane informacje, a nauczyciel
kontroluje poprawnoÊç odpowiedzi.
7. Dzieje Juranda
• åwiczenie w grupach z wykorzystaniem tekstu
lektury i dramy (˝ywej rzeêby)
Nauczyciel dzieli uczniów na czteroosobowe grupy.
Zespoły szukajà w powieÊci fragmentów dotyczà-
cych okreÊlonych momentów ˝ycia Juranda, wska-
zanych przez nauczyciela (np.: po stracie ˝ony;
w chwili, gdy dowiedział si´ o porwaniu Danusi;
wobec ˝àdaƒ zakonu; pod bramami zamku krzy-
˝ackiego). Po zapoznaniu si´ z odpowiednimi frag-
mentami tekstu członkowie grup analizujà, jakie
uczucia kierowały poczynaniami bohatera w danych
okolicznoÊciach. Nast´pnie przygotowujà si´ do
zaprezentowania ˝ywych rzeêb. Wyznaczona osoba
z ka˝dej dru˝yny wciela si´ w postaç Juranda
w konkretnym momencie jego ˝ycia. Reszta zespo-
łu pomaga odtwórcy roli przybraç stosownà poz´
i wyraz twarzy. Podczas prezentacji rzeêby ucznio-
wie z pozostałych grup odgadujà, o jakie wydarzenie
chodzi.
Propozycja pracy domowej:
Przedstaw pisemnie swoje zdanie na temat: „Wyba-
czenie – zadanie łatwe czy trudne?”.
8. Postaç królowej Jadwigi
• åwiczenie z wykorzystaniem karty pracy i tekstu
lektury
Uczniowie otrzymujà karty pracy nr 9 „Królowa
Jadwiga” i zapoznajà si´ z zamieszczonym tam frag-
mentem powieÊci. Nast´pnie wykonujà polecenia
zwiàzane z tekstem. Nauczyciel czuwa nad popraw-
noÊcià rozwiàzaƒ.
9. Obraz bitwy pod Grunwaldem w powieÊci
• åwiczenie w grupach z wykorzystaniem kart
pracy
Nauczyciel dzieli klas´ na cztery grupy i rozdaje im
karty pracy nr 10–13 „Bitwa widziana oczami kro-
nikarza”. Członkowie zespołów czytajà fragmenty
„Roczników” Jana Długosza i podkreÊlajà informa-
cje, które wykorzystał Henryk Sienkiewicz, piszàc
powieÊç „Krzy˝acy”. Wybrane osoby odczytujà
zaznaczone partie tekstu. Na zakoƒczenie ucznio-
wie formułujà wnioski na temat sposobu, w jaki
autor opisał w utworze bitw´.
• åwiczenie z wykorzystaniem tekstu lektury
i działaƒ plastycznych
Na podstawie odpowiednich fragmentów „Krzy-
˝aków” uczniowie w parach przygotowujà na kart-
kach z bloku rysunkowego schematy rozmieszczenia
wojsk bioràcych udział w bitwie pod Grunwaldem.
Nast´pnie wszystkie osoby ustalajà wspólnà wersj´
schematu. JednoczeÊnie wyznaczony uczeƒ nanosi
go na du˝y arkusz papieru. Gotowa praca zostaje
umieszczona w widocznym miejscu w klasie.
• åwiczenie z wykorzystaniem tekstu lektury
Uczniowie na polecenie nauczyciela wybierajà
dowolny fragment opisu bitwy pod Grunwaldem
i w domu uczà si´ go na pami´ç. Na lekcji poszcze-
gólne osoby kolejno recytujà teksty. Nauczyciel
wraz z pozostałymi uczniami ocenia wystàpienia
i wyłania najlepszego recytatora.
• åwiczenie z wykorzystaniem materiału ilustra-
cyjnego
Nauczyciel prezentuje uczniom reprodukcj´ obrazu
„Bitwa pod Grunwaldem” Jana Matejki. Na pod-
stawie dzieła wszystkie osoby wykonujà nast´pujàce
czynnoÊci:
• ustalajà jego tematyk´;
• okreÊlajà, co znajduje si´ na planie pierwszym,
a co na dalszych planach obrazu;
• wyjaÊniajà, jaka jest kompozycja dzieła;
• nazywajà u˝yte barwy i okreÊlajà ich funkcj´;
• wskazujà elementy ukazane w podobny sposób
zarówno na obrazie, jak i w powieÊci.
Wyznaczeni uczniowie kolejno przedstawiajà swoje
spostrze˝enia na temat dzieła.
Propozycja pracy domowej:
Opisz reprodukcj´ „Bitwy pod Grunwaldem” Jana
Matejki. Porównaj dzieło z obrazem bitwy, ukaza-
nym w powieÊci „Krzy˝acy”.
Propozycje tematów prac pisemnych
• Jak Zbyszko z Bogdaƒca został rycerzem – opowiadanie
• Jurand – człowiek, który potrafił przebaczyç wrogom –
charakterystyka dynamiczna
• Od przyjaêni do miłoÊci, czyli historia Zbyszka i Jagienki
• Relacja Êwiadka rycerskiego pojedynku
• Danusia ratuje Zbyszka od Êmierci – opowiadanie
z dialogiem
• Moja ulubiona postaç z „Krzy˝aków” – charakterystyka