Poradnik Dla Nauczyciela: Klasa

21B
PODRĘCZNIK do szkoły podstawowej

EDUKACJA ZINTEGROWANA
PORADNIK DLA NAUCZYCIELA CZĘŚĆ
k lasa
klasy trzeciej szkoły podstawowej część 2
3
PODRĘCZNIK do szkoły podstawowej
k lasa
część 1
POBIERZ
1. CZĘŚĆ
PORADNIKA
JESIEŃ
Joanna Połeć
Barbara Ochmańska
EDUKACJA ZINTEGROWANA
PORADNIK DLA NAUCZYCIELA

klasy trzeciej szkoły podstawowej
CZĘŚĆ
1B
AUTORKI
Joanna Połeć, Barbara Ochmańska
REDAKTOR PROWADZĄCA
Renata Faron-Radzka
REDAKCJA MERYTORYCZNA
Iwona Lewandowska
REDAKCJA JĘZYKOWA
Agnieszka Cieślak
PROJEKT I OPRACOWANIE GRAFICZNE

Katarzyna Mickiewicz
(z wykorzystaniem motywu z okładki Naszej szkoły,
zaprojektowanej przez Katarzynę Trzeszczkowską)
OPRACOWANIE GRAFICZNE I SKŁAD

Paweł Jaros
RYSUNKI
Elżbieta Śmietanka-Combik
WYDAWCA
Ośrodek Rozwoju Edukacji
Al. Ujazdowskie 28, 00-478 Warszawa
tel. 22 345 37 00, fax: 22 345 37 70
www.ore.edu.pl
Wydanie I
Warszawa 2016
ISBN 978-83-65450-51-7 (całość)

ISBN 978-83-65450-53-1 (część 1B)
Pierwsza część poradnika (1B) jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji

Creative Commons – Uznanie Autorstwa 3.0 Polska
EDUKACJA ZINTEGROWANA CO GRA W DUSZY MUZYKA? EDUKACJA ZINTEGROWANA PAŹDZIERNIK – 8. TYDZIEŃ NAUKI
NAWIGACJA
Co się kryje w muzyce Frycka?
PODRĘCZNIK:
CELE OPERACYJNE Nasza szkoła. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa 3.
Uczeń: Część 1B, s. 4–5.
• zadaje pytania do przeczytanego tekstu
i na nie odpowiada; ZASOBY:
• wyraża własne zdanie na zadany temat; EPODRECZNIKI.PL: [1] [2]
• korzysta ze słownika języka polskiego; SCHOLARIS: FRYDERYK CHOPIN (scenariusz lekcji)
• zapoznaje się z Konkursem Chopinowskim jako formą
krzewienia kultury polskiej za granicą; LITERATURA:
• wyodrębnia różnice i podobieństwa między opisem Drabik L., Kubiak-Sokół A., Sobol E., (2016), Słownik języka
świata w XIX wieku a współczesnością; polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• przygotowuje masę solną; Goździkiewicz T., (1972), Fryckowe lato, Warszawa: Ludowa
• rozróżnia tańce: mazura, walca i poloneza; Spółdzielnia Wydawnicza.
• stosuje przymiotniki do określenia charakteru muzyki; Prokofiew S., (2003), Piotruś i wilk, DUX Recording Produ-
• wyszukuje potrzebne informacje w różnych źródłach. cers, płyta CD.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• interpretujemy ruchem bajkę muzyczną;
• słuchamy, malujemy i rzeźbimy muzykę Fryderyka
Chopina;
• przedstawiamy ruchem wymyśloną historię do muzyki
Fryderyka Chopina;
• improwizujemy krótką scenkę za pomocą samodzielnie
wybranych rekwizytów;
• poznajemy kroki poloneza.
POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

MUZYCZNE CZARY (podręcznik, s. 4–5) z całego świata. Przygotowują oni i grają utwory Fryderyka oraz wymyślenie do niego historii, a następnie przedstawie- a następnie siadają przy stolikach. W ciągu dwóch minut
Nauczyciel czyta opowiadanie Izabelli Klebańskiej Zbójcy. Chopina, a ich wykonanie ocenia międzynarodowe jury. nie jej ruchem. Nauczyciel odtwarza utwór po raz kolejny, uczniowie wymyślają temat, na który będą improwizować,
Uczniowie zadają pytania do tekstu i odpowiadają na nie. a chętne dzieci opowiadają ruchem swoją historię. wykorzystując hasła zapisane na kartkach oraz wybrane re-
Nauczyciel cytuje słowa pana Barcińskiego: „Jeszcze nie wi- ŻYCIE DZIECI NA WSI kwizyty. Po upływie wyznaczonego czasu grupy prezentują
działem, żeby ktoś tak zapanował nad publicznością”. Dzieci Nauczyciel czyta fragment książki Teodora Goździkiewicza CZY MUZYKĘ MOŻNA WYRZEŹBIĆ? swoje scenki.
dyskutują nad znaczeniem tej wypowiedzi. Fryckowe lato. Po wysłuchaniu uczniowie zadają pytania do Nauczyciel dzieli uczniów na kilkuosobowe grupy. Każda
tekstu. Nauczyciel prosi ich, aby w parach zastanowili się i po- grupa otrzymuje materiały do przygotowania masy solnej WALC, POLONEZ I MAZUR
MUZYCZNE OPOWIEŚCI równali życie dzieci na wsi dawniej i dziś. Nauczyciel zwraca (sól, mąkę, wodę, szklankę i miskę). Dzieci odmierzają po- Nauczyciel odtwarza walca, poloneza i mazura (np. Walc
Nauczyciel pyta uczniów, czy muzyką możemy opowie- uwagę na różnice w ubiorze bohaterów książki oraz na spe- trzebną ilość soli i mąki oraz wody, zagniatają ciasto i dzielą e-moll, Polonez g-moll, Mazurek F-dur). Dzieci wypowiada-
dzieć historię. Uczniowie wypowiadają się na zadany temat. cyfikę języka, którym się posługiwali. Rysuje na tablicy tabe- je na tyle części, ile jest osób w grupie. Następnie sprzątają ją się na temat muzyki i dyktują przymiotniki określające
Potem słuchają bajki muzycznej Siergieja Prokofiewa Piotruś lę służącą porównaniu życia na wsi dawniej i dziś. Uczniowie miejsca pracy. usłyszany utwór (np. wesoły, skoczny, smutny, wolny, ryt-
i wilk. Zadaniem uczniów podczas słuchania jest interpreto- wspólnie ją wypełniają i przepisują do zeszytów. Nauczyciel odtwarza utwór Chopina Grande Polonaise miczny, szybki, dostojny itp.). Nauczyciel zapisuje je na ta-
wanie muzyki ruchem. Po zakończeniu słuchowiska dzieci Brillante op. 22. Zadaniem uczniów jest wykonanie rzeźby blicy – osobno dla walca, dla mazura i dla poloneza. Na ko-
omawiają jego treść, rozmawiają o tym, czy muzyka może FRYCEK, DZIECKO TAKIE JAK MY? kojarzącej im się z wysłuchanym utworem. Następnie dzieci niec dzieci odczytują różnice i podobieństwa w utworach.
urozmaicić słuchany tekst oraz wpływać na nasze emocje. Nauczyciel zadaje pytanie: czy Frycek był takim samym nadają rzeźbie tytuł i tworzą wystawę prac.
dzieckiem jak wy? Uczniowie dyskutują na ten temat. Na- ZATAŃCZMY POLONEZA
KIM JEST KOMPOZYTOR? uczyciel zapisuje wnioski na tablicy. MISTRZOWIE IMPROWIZACJI Dzieci uczą się podstawowych kroków poloneza i wykonują
Dzieci wyszukują w słowniku języka polskiego pojęcie Uczniowie siadają w kręgu na dywanie. Nauczyciel kładzie je przy muzyce.
„kompozytor”. Chętne osoby wyjaśniają znaczenie tego CO MALUJE MUZYKA? wydrukowaną kartkę z napisem: „mistrz improwizacji”. Dzie-
wyrazu. Uczniowie zapisują w zeszytach krótką notatkę na Nauczyciel odtwarza fragmenty utworów Fryderyka Chopi- ci wypowiadają się na temat tego hasła. Nauczyciel dzieli MARMUROWY FRYDERYK
ten temat. na (np. Nokturn op. 9 nr 2). Zadaniem uczniów jest namalo- uczniów na czteroosobowe grupy. Rozkłada na dywanie Uczniowie wyszukują w internecie pomniki Fryderyka Cho-
wanie usłyszanego fragmentu. Następnie dzieci nadają ty- kartki z napisami („pióro”, „klucz”, „droga”, „most”, „dom”, „lu- pina znajdujące się w Polsce i za granicą. Wybierają jeden
CZY WIESZ, ŻE… tuły swoim pracom i wspólnie tworzą galerię. dzie”, „sznurek”, „nuta”, „kamień” itp.) oraz rekwizyty (chusty, z nich i zapisują w zeszytach jego krótki opis.
Nauczyciel przekazuje uczniom informację: szarfy, różne kapelusze, klocek, piłkę, linę, ołówek, szklankę,
Co pięć lat w Warszawie odbywa się Międzynarodowy Kon- WYMYŚLAMY MUZYCZNE HISTORIE gumkę itp.). Informuje uczniów, że każda grupa może wziąć
kurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, zwany Konkursem Nauczyciel odtwarza fragment utworu Fryderyka Chopina dwie kartki oraz dwa dowolne rekwizyty. Dzieci w grupach
Chopinowskim. Biorą w nim udział najlepsi młodzi pianiści (np. Walc a-moll). Zadaniem dzieci jest wysłuchanie utworu podejmują decyzję, które przedmioty i kartki zabierają,
4 5
Kim jest muzyk, a kim kompozytor? NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• czyta ze zrozumieniem wiersz i odpowiada na pytania;
• słucha muzyki polskich kompozytorów; LITERATURA:
• poznaje zawody kompozytora, muzyka i dyrygenta; Drabik L., Kubiak-Sokół A., Sobol E., (2016), Słownik języka
• posługuje się słownikiem języka polskiego; polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• rozróżnia cechy charakterystyczne opery, operetki,
musicalu i baletu;
• poznaje utwór Johna Cage’a 4’33’’.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• wyszukujemy potrzebne informacje i tworzymy plakaty
o kompozytorach;
• układamy i odtwarzamy zapisaną muzykę;
• wpływamy na różne brzmienia tej samej melodii;
• układamy historię, wymyślamy skojarzenia do
wysłuchanego utworu;
• słuchamy i porównujemy różne formy sceniczne.

GDZIE MUZYK SZUKA MUZYKI? (podręcznik, s. 6) CZYM RÓŻNI SIĘ MUZYK OD KOMPOZYTORA? JAK WIDZĘ MUZYKĘ? dramatem, opowiada o życiu arystokracji. W operetce poja-
Dzieci czytają wiersz Natalii Usenko Muzyk. Wspólnie za- Uczniowie wspólnie zastanawiają się nad różnicami w za- Nauczyciel odtwarza utwory muzyczne Modesta Musorg- wiają się kwestie mówione, jest ona komedią poruszającą
stanawiają się, kim jest muzyk: jakie ma cechy, jak się zacho- wodach muzyka i kompozytora (kompozytor tworzy utwo- skiego: Taniec kurcząt w skorupkach, Stary zamek, Gnom, problemy bliskie zwykłym ludziom. Musical natomiast jest
wuje i z czego to wynika. Następnie przygotowują w parach ry muzyczne, a muzyk je wykonuje). Następnie dzieci dzielą Rynek w Limoges oraz Chatka na kurzej stopce. Dzieci spektaklem w znacznej części mówionym, w którym słowo
ruchową interpretację wiersza – jedna osoba czyta wiersz, się na dwie grupy: muzyków i kompozytorów. Zadaniem podczas słuchania układają historie inspirowane tą muzyką przeplata się z piosenką. Opowiada on historie o współcze-
a druga za pomocą ruchu, gestów i mimiki przedstawia jego zespołu kompozytorów jest ułożenie krótkiej kompozycji lub podają skojarzenia z wysłuchanym utworem (chętni snym społeczeństwie. We wszystkich tych formach mu-
treść. muzycznej i opisanie jej słowami drugiej grupie (np. pięć uczniowie mogą również przedstawić swoją ruchową inter- zycznych obecny jest również taniec. Balet to forma ta-
uderzeń w bębenek, trzy w cymbałki i siedem klaśnięć pretację muzyki). Po wysłuchaniu danego fragmentu na- neczna, w której nie znajdziemy słowa mówionego.
ZNANI KOMPOZYTORZY (podręcznik, s. 7) w dłonie). Muzycy odtwarzają podaną w ten sposób melo- uczyciel podaje dzieciom właściwy tytuł utworu i zapisuje Następnie nauczyciel rysuje na tablicy tabelę, w której zapi-
Uczniowie dzielą się na sześć zespołów. Każda grupa przy- dię. Na koniec dzieci odpowiadają na pytanie: czy jedna go na tablicy. suje – dyktowane przez dzieci – charakterystyczne cechy
gotowuje plakat przybliżający postać jednego z polskich osoba może być zarówno kompozytorem, jak i muzykiem? omawianych form teatralnych. Uczniowie przepisują tabelę
kompozytorów przedstawionych w podręczniku. Dodatko- OPERA, OPERETKA, MUSICAL I BALET – CO TO TAKIEGO? do zeszytów.
wych informacji dzieci szukają w źródłach internetowych PO CO ORKIESTRZE DYRYGENT? Uczniowie pracują w czterech zespołach. Ich zadaniem jest Wskazówka: W prezentowanych fragmentach powinny być
oraz w dostępnych książkach. Po zakończeniu pracy każda Nauczyciel zapisuje na tablicy krótki zakodowany utwór wyszukanie w słowniku języka polskiego definicji słów: ope- widoczne różnice między formami.
grupa prezentuje swój plakat i wiesza go w widocznym (np. sześć klaśnięć w dłonie, osiem uderzeń w bębenek, ra, operetka, musical i balet (każda grupa wyjaśnia jedno po-
miejscu. Następnie dzieci wymieniają innych znanych im dwa tupnięcia, trzy uderzenia ręką w ławkę, cztery stuknię- jęcie), a następnie zapisanie ich na kartkach. Zespoły odczy- CZY WIESZ, ŻE…
kompozytorów, a nauczyciel zapisuje ich imiona i nazwiska cia dwiema kredkami o siebie). Chętna osoba wciela się tują swoje definicje i przykleją je na wspólnym arkuszu Nauczyciel podaje dzieciom ciekawostkę:
na tablicy (np. Ludwig van Beethoven, Wolfgang Amadeusz w rolę dyrygenta, a reszta uczniów jest jego orkiestrą. Dyry- papieru. Żyjący w XX wieku amerykański kompozytor John Cage za-
Mozart, Piotr Czajkowski). gent wskazuje grupę dzieci lub pojedynczego ucznia, który słynął na świecie z utworu 4’33’’. Jest to trzyczęściowa kom-
wykona dany fragment kompozycji oraz kiedy ma to zrobić SŁUCHAMY I PORÓWNUJEMY pozycja na dowolny instrument składająca się z samych
SŁUCHAMY POLSKIEJ MUZYKI (od razu po zakończeniu poprzedniej części, po krótkiej Nauczyciel odtwarza dzieciom fragment opery (np. Arię pauz, określana często słowami „cztery i pół minuty ciszy”.
Nauczyciel odtwarza dzieciom fragmenty utworów pol- pauzie, po dłuższym czasie). Następnie w rolę dyrygenta Skołuby ze Strasznego dworu Stanisława Moniuszki), ope- Dzieci mogą wysłuchać utworu.
skich kompozytorów: Fryderyka Chopina, Stanisława Mo- wciela się inna osoba. Po odegraniu melodii na kilka sposo- retki (np. finał aktu III Wesołej wdówki Franciszka Lehára),
niuszki, Grażyny Bacewicz, Krzysztofa Pendereckiego, Wi- bów, narzuconych przez różnych dyrygentów, cała klasa za- musicalu (np. Metro Janusza Józefowicza) oraz baletu (np.
tolda Lutosławskiego i Wojciecha Kilara (uczniowie mogą stanawia się, czy za każdym razem utwór brzmiał tak samo. Dziadek do orzechów Piotra Czajkowskiego). Uczniowie
obejrzeć scenę z filmu Andrzeja Wajdy Pan Tadeusz, w któ- Dochodzą do wniosku, że dyrygent, kierując orkiestrą, zna- wspólnie zastanawiają się nad elementami charakterystycz-
rej bohaterowie tańczą poloneza do muzyki Kilara). cząco wpływa na brzmienie granego utworu. nymi dla każdej z tych form sztuki. Opera jest śpiewanym
6 7
Co, gdzie i jak gra w filharmonii? NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• poznaje podział instrumentów na trzy główne grupy;
• wyraża swoje zdanie na temat dokonanego podziału ZASOBY:
instrumentów; EPODRECZNIKI.PL: [1] [2]
• dzieli instrumenty strunowe, dęte i perkusyjne na grupy; SCHOLARIS: INSTRUMENTY MUZYCZNE
• wymienia przykłady instrumentów wchodzących w skład ULICZNA ORKIESTRA
orkiestry symfonicznej;
• czyta tekst ze zrozumieniem;
• tworzy schemat rozmieszczenia orkiestry na podstawie
ilustracji;
• wyszukuje w internecie informacje o koncercie;
• przestrzega zasad zachowania się w filharmonii
i odpowiedniego ubioru.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• rozpoznajemy i grupujemy instrumenty;
• wyszukujemy w źródłach internetowych ilustracje
instrumentów perkusyjnych;
• wykonujemy instrumenty z papieru;
• wchodzimy w role muzyków i ustawiamy się
w odpowiednim miejscu na estradzie;
• organizujemy wyjście do filharmonii;
• projektujemy i wykonujemy strój odpowiedni na wyjście
do filharmonii;
• planujemy i organizujemy przestrzeń sali koncertowej.

JAK DZIELIMY INSTRUMENTY? DREWNIANE CZY BLASZANE? W FILHARMONII (podręcznik, s. 8–9) WYCIECZKA DO FILHARMONII
Nauczyciel rozpisuje podział instrumentów na strunowe, Nauczyciel kładzie na dywanie podpisane ilustracje przykła- Uczniowie czytają w podręczniku informacje dotyczące Zadaniem dzieci jest organizacja wizyty w filharmonii (na
dęte i perkusyjne. Dzieci podają przykłady instrumentów dowych instrumentów dętych. Informuje dzieci, że ta gru- filharmonii. Analizują ilustrację i próbują wraz z nauczycie- niby). Uczniowie dzielą się na cztery zespoły. Pierwsza gru-
i zapisują je przy odpowiedniej grupie. Nauczyciel dopisuje pa instrumentów dzieli się na drewniane i blaszane. Ucznio- lem narysować na tablicy schemat rozmieszczenia orkie- pa szuka w internecie informacji dotyczących interesujące-
brakujące nazwy. Na tablicy powinny znaleźć się: wie próbują pogrupować ilustracje. W grupie instrumentów stry na estradzie: skrzypce – na lewo od dyrygenta; na go koncertu: gdzie się odbywa, w jakim dniu, o której godzi-
• instrumenty strunowe – skrzypce, wiolonczela, kontrabas, dętych drewnianych powinny znaleźć się: flet, obój, klarnet, środku, z przodu – wiolonczele, a za nimi kontrabasy; na nie. Następnie „dzwoni” do filharmonii w celu zarezerwo-
harfa, gitara, pianino, fortepian; fagot i saksofon, w blaszanych natomiast: trąbka, puzon, róg prawo od dyrygenta – altówki; za instrumentami smyczko- wania biletów dla całej klasy. Druga grupa projektuje i wyko-
• instrumenty dęte – flet, obój, klarnet, fagot, saksofon, i tuba. Nauczyciel dopowiada, że o takim podziale instru- wymi – instrumenty dęte, a z tyłu, za skrzypcami, instru- nuje z papieru bilety, a następnie wyznacza spośród siebie
trąbka, puzon, róg, tuba; mentów dętych decyduje sposób wydobywania dźwięku, menty perkusyjne oraz harfa i fortepian. bileterów, którzy będą sprawdzać bilety przed „wejściem”
• instrumenty perkusyjne – marakasy, bębny, kastaniety, nie zaś materiał, z którego instrument został wykonany. na salę koncertową. Trzeci zespół zajmuje się stworzeniem,
tamburyn, ksylofon, dzwonki, kotły. W instrumentach drewnianych występuje system klapek, NASZA MAŁA ORKIESTRA np. z gazet, odpowiednich strojów – dla dziewczynek mogą
Uczniowie przepisują schemat do zeszytów. które otwierają lub zatykają otwory w instrumencie, aby Każde dziecko losuje kartkę z nazwą jednego instrumentu to być spódniczki, a dla chłopców – krawaty lub muszki.
wydobyć z niego dźwięk o danej wysokości. Instrumenty (kartek jest tyle, ilu uczniów; najliczniejszą grupę powinny Czwarta grupa przygotowuje salę koncertową – ustawia
ACH, TE STRUNY! blaszane posiadają metalowe ustniki oraz wentyle (zamiast stanowić instrumenty smyczkowe). Zadaniem dzieci jest krzesła w rzędach oraz ustala zasady zachowania się w cza-
Dzieci siedzą w kręgu na dywanie. Nauczyciel kładzie na klap) lub suwak (puzon). Uczniowie poprawiają ewentualne narysowanie wylosowanego instrumentu na kartce formatu sie koncertu, które przed „wejściem” przedstawia reszcie
środku kartki z wydrukowanymi nazwami instrumentów: błędy popełnione przy podziale ilustracji i sporządzają no- A3, wycięcie go, a następnie przyczepienie z przodu do uczniów. Po przygotowaniach każdy zespół prezentuje
„skrzypce”, „gitara”, „fortepian”, „wiolonczela”, „harfa”, „piani- tatkę w zeszycie. ubrania za pomocą taśmy dwustronnej. efekty swojej pracy: pierwsza grupa przedstawia informacje
no”. Uczniowie ustalają, do jakiej grupy należą wypisane in- Następnie, mając do dyspozycji rozrysowany na tablicy o koncercie; druga rozdaje bilety; trzeci zespół rozdaje stro-
strumenty, a następnie dzielą je na trzy zbiory. Kryterium PERKUSJA schemat rozmieszczenia orkiestry na estradzie, dzieci usta- je, które wszyscy zakładają, by móc wyruszyć do „klasowej
podziału ma być sposób wydobywania dźwięku. Chętne Nauczyciel przedstawia dzieciom podział instrumentów wiają się w miejscach, które odpowiadają ich instrumen- filharmonii”. Po sprawdzeniu biletów przez bileterów czwar-
dzieci argumentują podział, którego dokonały. Nauczyciel perkusyjnych: na te o określonej wysokości dźwięku (np. tom. Nauczyciel wciela się w rolę dyrygenta i sprawdza po- ta grupa wskazuje „gościom” miejsca i przedstawia zasady
informuje uczniów, że istnieją trzy rodzaje instrumentów ksylofon, kotły, dzwonki) i na te o nieokreślonej wysokości prawność ustawienia klasowej orkiestry. Po ewentualnych zachowania się podczas koncertu. Na koniec nauczyciel
strunowych: smyczkowe – gra się na nich za pomocą smycz- dźwięku (np. marakasy, bębny, kastaniety, tamburyn). uwagach rozpoczyna przesłuchania: wskazuje ręką lub ba- włącza nagranie dowolnego utworu muzycznego.
ka, szarpane – struny szarpie się ręką oraz klawiszowe – na- Uczniowie wyszukują w źródłach internetowych ilustracje tutą określoną grupę instrumentów, która zaczyna koncert
ciśnięcie klawisza powoduje uderzenie młoteczka w odpo- przedstawiające omawiane instrumenty, porównują je, dys- na niby – muzycy, wykonując odpowiednie gesty, udają, że
wiednią strunę i wydobycie dźwięku. Dzieci zapisują kutują na temat podobieństw i różnic między nimi. Następ- grają na przydzielonym im instrumencie, mogą też ewen-
notatkę w zeszycie. nie tworzą notatkę w zeszycie. tualnie naśladować jego dźwięki.
8 9
Na czym potrafimy zagrać? NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• tworzy instrumenty muzyczne i potrafi na nich zagrać
podstawowe dźwięki; KARTY PRACY:
• układa słowa zawierające cząstki: „do”, „re”, „mi”, „fa”, „sol”, karta pracy nr 11, karta pracy nr 12
„la”, „si”, „do”;
• stosuje oktawę do zaszyfrowania słów;
• wykonuje doświadczenie pozwalające zaobserwować,
czy zmiana ilości wody w kieliszku powoduje powstanie
innego dźwięku;
• stosuje kolorowe nuty do zagrania melodii piosenek;
• dekoduje wiersz;
• wyszukuje znaczenie słów w słowniku języka polskiego.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• tworzymy dźwięki za pomocą kartek do znanej muzyki;
• układamy choreografię tańca z rekwizytem do znanego
walca;
• wykonujemy ksylofon i gramy na nim. ZASOBY:
SCHOLARIS: NAZWY SOLOMIZACYJNE I LITEROWE NUT
BUDOWA GAMMY
RYTM A NOŻYCZKI – WARTOŚCI RYTMICZNE (scenariusz
lekcji)
SKOMPONUJ WŁASNĄ MELODIĘ
SONATA KSIĘŻYCOWA

POWITANIE DŹWIĘKAMI krążki, nożyczki, tuby różnej długości (po papierze toaleto- Uczniowie nazywają swoje instrumenty i szykują krótką dynamicznym ruchem po brzegu kieliszka. Następnie upija
Nauczyciel siada z uczniami na dywanie i proponuje powi- wym, ręcznikach papierowych, folii aluminiowej, papierze prezentację do znanego utworu muzycznego. odrobinę wody, zaznacza jej poziom kolorem pomarańczo-
tanie do dźwięków piosenki We will rock you zespołu śniadaniowym, taśmie klejącej oraz papierze dekoracyj- wym i ponownie przesuwa palcem po brzegu kieliszka.
Queen. Uczniowie wystukują rękoma rytm muzyki: cztery nym), papier śniadaniowy, folię aluminiową, tekturę, patycz- ABECADŁO MUZYCZNE Czynność powtarza jeszcze cztery razy, stosując odpo-
uderzenia w kolano i dwa klaśnięcia. Każdy po kolei śpiewa, ki po lodach, gumki recepturki różnej wielkości, balony, kar- Nauczyciel rysuje na tablicy pięciolinię z nutami i zapisuje wiednio kolory: żółty, zielony, niebieski i fioletowy. Ucznio-
dodając swoje imię: „witaj, witaj, …”. tony po butach lub pudełka tekturowe, plastikowe gamę solmizacyjną: „do”, „re”, „mi”, „fa”, „sol”, „la”, „si”, „do”. wie odpowiadają na pytanie: dlaczego dźwięki się różnią?
pudełeczka po jajkach niespodziankach, kubeczki plastiko- Uczniowie dzielą się na grupy. Każda z nich losuje trzy Zapisuje swoje obserwacje w zeszycie.
DZIWNA ORKIESTRA we i papierowe, wykałaczki, ryż, kaszę, fasolę, groch, ziarna dźwięki gamy i układa jak najwięcej wyrazów z odpowied-
Wszyscy zostają na dywanie. Nauczyciel rozdaje uczniom kawy, rury plastikowe różnej długości z kolankami, karton, nią cząstką. Chętni uczniowie odczytują swoje słowa. TĘCZOWY KSYLOFON
po dwie kartki i włącza utwór Wolfganga Amadeusza Mo- taśmę klejącą, słomki, rękawiczki lateksowe. Uczniowie w grupach wykonują ksylofon. Przed przystą-
zarta Eine kleine Nachtmusic. Chętne dziecko zajmuje Jak przygotować instrumenty? NUTKOWY SZYFR pieniem do pracy wyszukują definicję nazwy instrumentu
miejsce dyrygenta, pozostali uczniowie tworzą orkiestrę. • Tamburyno – na brzegach talerzyka umieścić po dwa kap- Nauczyciel rysuje na tablicy pięciolinię z oktawą, czyli w słowniku języka polskiego. Sześć identycznych kielisz-
Dyrygent wydobywa za pomocą kartek dźwięki w rytm sły- sle związane tasiemką. Osoba dorosła powinna pomóc ośmioma tonami: C D E F G A H C. Uczniowie w grupach ków lub literatek uzupełniają za pomocą strzykawki odpo-
szanej muzyki (np. pociera kartkę o kartkę, szeleści kartkami przy przedziurawianiu kapsli. tworzą z liter oznaczających dźwięki pięć wyrazów (litery wiednią ilością wody i zabarwiają ją barwnikami spożyw-
itp.). Orkiestra powtarza wszystkie ruchy. Nauczyciel może • Grająca tuba – wyłożyć tubę w środku folią aluminiową mogą się powtarzać) i zapisują je w postaci nutowego szy- czymi w kolorach tęczy lub naklejają kolorowe karteczki.
wskazać nowego dyrygenta lub sam zająć jego miejsce. i nasypać do niej ryżu lub grochu. Następnie zamknąć fru na pięciolinii. Przygotowany szyfr przekazują do rozwią- Dźwięk C – czerwony (200 ml wody), D – pomarańczowy
brzegi balonami. Dzięki folii w środku otrzymamy lepszy zania sąsiedniemu zespołowi, który po rozszyfrowaniu wy- (170 ml), E – żółty (140 ml), F – zielony (125 ml), G – niebieski
TANIEC DŹWIĘKÓW dźwięk. razów szuka ich znaczenia w słowniku języka polskiego. (95 ml), A – fioletowy (65 ml). Trzy osoby z grupy tworzą na
Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Zespoły wymyślają cho- • Klekotki – wyciąć z kartonu paski długości 10 cm i szero- Wygrywa drużyna, która utworzyła najwięcej niepowtarza- karcie pracy nr 11 kolorowe nuty do znanych piosenek.
reografię tańca z rekwizytem (hula-hoop, szarfa lub wstążka) kości 2 cm. Następnie nakleić na końcach dwa kapsle, jących się wyrazów. Nauczyciel może sam zaszyfrować wy- Uczniowie ćwiczą przygotowane piosenki, uderzając deli-
do muzyki wybranej przez nauczyciela (Walc Des-dur op. 64 zgiąć pasek na pół tak, aby kapsle znalazły się wewnątrz. razy na tablicy (dach, heca, decha, fach, gad, cecha, gaf, katnie metalową łyżeczką lub ołówkiem w kieliszki. Chętne
Fryderyka Chopina). Grupy prezentują tańce. • Piszczałka – umieścić dwa patyczki po lodach jeden na chce, gadce). dzieci prezentują utwory przed klasą.
drugim, brzegi związać gumkami, między patyczki wsunąć
WYKONUJEMY INSTRUMENTY kawałki wykałaczek tak, aby patyczki się nie stykały. WYSOKI CZY NISKI KRYPTOGRAM
Każda grupa przygotowuje instrumenty muzyczne perku- Uczniowie mogą przyłożyć je do ust i dmuchnąć. Aby uzy- Każdy uczeń nalewa do kieliszka o szerokim brzegu wody Nauczyciel rozdaje uczniom kartę pracy nr 12. Dzieci od-
syjne, dęte i strunowe, mając do dyspozycji: talerzyki papie- skać lepszy dźwięk, trzeba umieścić między patyczkami pitnej i zaznacza czerwonym flamastrem jej poziom. Od- czytują zaszyfrowany tekst o Fryderyku Chopinie.
rowe lub plastikowe, tasiemki, sznurek, kapsle lub metalowe cienki pasek papieru śniadaniowego lub folii aluminiowej. tłuszczony palec (wymyty mydłem) zwilża wodą i przesuwa
10 11
Zagadkowe „ż” NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• odgaduje literowe zagadki;
• rysuje skojarzenia do wyrazów z trudnościami ZASOBY:
ortograficznymi, zawierającymi „ż”; SCHOLARIS: ZASADY PISOWNI Z „Ż”
• wypisuje zwierzęta, których nazwy zawierają „ż”; PRZYJAZNA ORTOGRAFIA
• grupuje zwierzęta; PISOWNIA WYRAZÓW Z „RZ” I „Ż” NA PODSTAWIE BA-
• wyjaśnia pisownię wyrazów zawierających „ż”; ŚNI „BRACIA” (scenariusz lekcji)
• układa wyrazy w kolejności alfabetycznej;
• wyjaśnia znaczenie związków frazeologicznych; LITERATURA:
• współpracuje w grupie. Stec J., (1997), Zagadki dla najmłodszych, Kielce: Oficyna
Wydawnicza PW MAC S.A.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• ilustrujemy wiersz Wróbel z papużką i nadajemy mu
nowy tytuł;
• wymyślamy nowe zwierzę i przedstawiamy jego
zwyczaje w scenie dramowej.

LICZYMY „gady”, „płazy”, „ryby”, „ssaki” i „inne”. Dzieci zaznaczają na spół otrzymuje arkusz papieru i tworzy rysunek, którego je we właściwych częściach arkusza, wyjaśniając ich pisow-
Nauczyciel zapisuje na tablicy wyrazy: żarówka, już, duży, arkuszu kolorowymi kółkami odpowiednie grupy, a w dol- podstawą jest wskazana przez nauczyciela spółgłoska. Na- nię. Chętny uczeń z każdego zespołu odczytuje uporząd-
dyżurny, dżem, każdy, jeż, łyżka, książka, żyto, zamrażarka, nej części tworzą legendę. Chętne dziecko odczytuje po- uczyciel wywiesza w widocznym miejscu prace wszystkich kowane wyrazy.
koleżanka, mąż, wąż, wieżowiec, drużynowy, nożyczki, mo- grupowane zwierzęta. Uczniowie przepisują nazwy grup grup.
siężny. Zespoły uczniowskie liczą, która litera występuje i zwierząt do zeszytu. POSZUKIWACZE LITERY „Ż”
w wyrazach najczęściej. Nauczyciel informuje, że ucznio- REBUSOWO Nauczyciel zapisuje na tablicy związek frazeologiczny: mro-
wie będą ćwiczyć zasady pisowni wyrazów z „ż”. DZIWNY ZWIERZ Uczniowie wspólnie z nauczycielem podają wyrazy, w któ- żący krew w żyłach oraz przysłowie: Gdyby kózka nie skaka-
Nauczyciel prosi zespoły, aby spośród wypisanych zwierząt rych po spółgłoskach zapisujemy „ż”. Następnie dzieci w pa- ła, toby nóżki nie złamała. Uczniowie wyjaśniają znaczenie
SŁOWNIK ILUSTROWANY wybrały tylko dwa i na ich podstawie wymyśliły dziwnego rach wybierają dwa wyrazy i tworzą do nich po jednym re- tych powiedzeń. Podkreślają wyrazy z „ż” i wyjaśniają ich
Spośród wypisanych przez nauczyciela wyrazów uczniowie zwierza. Uczniowie na dużym arkuszu zapisują nazwę i rysu- busie. Utworzone zagadki przekazują do rozwiązania innej pisownię.
wybierają pięć i tworzą rysunki do ilustrowanego słownika ją swoje zwierzę. Ustalają, w jakim środowisku żyje zwierzę parze.
ortograficznego. (lądowym czy wodnym), na jakim kontynencie, w jakim kli- SŁOWNIK ILUSTROWANY
macie (deszczowym czy suchym), czym się żywi i jaki poży- ALFABETYCZNA ZABAWA (podręcznik, s. 13) Uczniowie wybierają cztery wyrazy spośród wszystkich z li-
PTACTWO (podręcznik, s. 12) tek przynosi środowisku. Uczniowie układają w kolejności alfabetycznej wyrazy, któ- terą „ż”. Wpisują je do swojego słownika ilustrowanego i ry-
Chętny uczeń czyta na głos wiersz Agnieszki Frączek Wró- re znajdują się w podręczniku w zadaniu 6. Wybierają trzy sują związane z nimi skojarzenia.
bel z papużką. Dzieci wymyślają nowy tytuł wiersza i two- DRAMOWE ZWIERZĘ wyrazy i układają z każdym jedno zdanie. Zdania zapisują
rzą do niego ilustrację w zeszytach. Zespoły uczniowskie przygotowują scenkę dramową, w któ- w zeszycie.
rej zaprezentują chwilę z życia dziwnego zwierza z po-
ZWIERZAKI przedniego zadania. Przedstawią jego ekosystem, sposoby SPRAWDZAMY WIEDZĘ (podręcznik, s. 12–13)
Zespoły uczniowskie zapisują nazwy zwierząt zawierające zdobywania pożywienia i pożytek, jaki przynosi środowi- Dzieci dzielą się na grupy. Zapisują na karteczkach samo-
literę „ż”. Wyrazy zapisują na dużym arkuszu papieru. Wy- sku. W scenie powinni wziąć udział wszyscy uczniowie z ze- przylepnych wyrazy zawierające „ż” z tekstu w zadaniu 9.,
grywa drużyna, która znajdzie najwięcej niepowtarzających społu (mogą zagrać drzewo, trawę, słońce, pokarm zwierza- z wiersza Wróbel z papużką oraz wyrazy zapisane na po-
się nazw zwierząt. ka itp). czątku zajęć przez nauczyciela na tablicy (Liczymy). Ucznio-
wie dzielą duży arkusz papieru na trzy części i podpisują
CO TO ZA RODZINA? SPÓŁGŁOSKOWE ZASADY każdą odpowiednio: pierwsza część – „odmiana wyrazów”,
Nauczyciel prosi uczniów, aby w zespołach przypisali zano- Nauczyciel zapisuje na tablicy spółgłoski, po których za- druga – „po spółgłoskach l, ł, m, n, r”, trzecia – „musimy zapa-
towane nazwy zwierząt do odpowiedniej grupy: „ptaki”, wsze w wyrazach piszemy „ż”: „l”, „ł”, „m”, „n”, „r”. Każdy ze- miętać”. Następnie grupują karteczki z wyrazami i przyklejają
12 13
EDUKACJA ZINTEGROWANA DAWNO TEMU... EDUKACJA ZINTEGROWANA PAŹDZIERNIK – 9. TYDZIEŃ NAUKI
Z wizytą u Mieszka I NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• wie, kim był Mieszko I;
• wie, jak żyli i czym się zajmowali mieszkańcy grodu ZASOBY:
Mieszka I; EPODRECZNIKI.PL: [1]
• wyszukuje informacje o życiu dawnych mieszkańców SCHOLARIS: MIESZKO I
Polski; MAPA POLSKI W 1025 ROKU
• posługuje się mapą;
• twórczo rozwiązuje problemy w zabawie ruchowej; LITERATURA:
• rozumie słowo „archaizm” i potrafi znaleźć przykłady Andrychowska-Biegacz J., (2006), Gry i zabawy rozwijające
w tekście; dla dzieci młodszych. 50 przykładów zajęć do praktyczne-
• umie zapisać wyrazy z „ż” niewymiennym. go wykorzystania, Rzeszów: Wydawnictwo Oświatowe
FOSZE.
Kieś-Kokocińska K., (2013), Ilustrowana historia Polski dla
AKTYWNOŚCI UCZNIA dzieci, Katowice: Wydawnictwo Damidos.
• potrafimy wcielić się w rolę nadwornego kronikarza; Maciszewski J. (red.), (1998), Encyklopedyczny słownik histo-
• redagujemy teksty do kroniki; rii Polski, Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW.
• wymieniamy słowiańskie imiona i znamy ich znaczenie;
• przygotowujemy wystawę dotyczącą pierwszych
władców w Polsce i życia ludzi za ich panowania.

SZLAKIEM PIERWSZYCH WŁADCÓW POLSKI Etap II: Dzieci czytają tekst. Zapisują odpowiedzi na posta- dwiema kostkami, tworzą swoje nowe imiona słowiańskie WARSZTATY KALIGRAFII
Uczniowie w sali lekcyjnej lub na korytarzu przygotowują wione wcześniej pytania. – odpowiednio w rodzaju męskim lub żeńskim, np.: Bogu- Nauczyciel przygotowuje dla uczniów pióra i kałamarze
wystawę prezentującą pierwszych władców Polski i życie Etap III: Dzieci sprawdzają, czy dowiedziały się wszystkiego, sława, Miłosław, Dobromir, Gniewit. Dzieci poznają znacze- z atramentem. Dzieci starają się zapisać dyktowany tekst
ludzi za ich panowania. Ekspozycję stworzą albumy, książki, czego oczekiwały. Próbują podsumować zdobyte wiado- nie swoich nowych imion, a następnie w grupach przystę- w kronice lub jego fragment na kartce z bloku. Wybrany
mapy, makiety i rysunki opracowane przez dzieci. Ucznio- mości. Zastanawiają się, które treści są dla nich zupełnie pują do konkursu na nadwornego kronikarza. wcześniej kronikarz dyktuje im tekst po jednym zdaniu, po-
wie mogą też wcześniej samodzielnie wyszukać informacje nowe lub wyjątkowo interesujące, czego powinny się jesz- wtarzając każde trzykrotnie.
o Mieszku I i przedstawić zebrane treści innym uczestnikom cze dowiedzieć i do jakich źródeł sięgnąć w tym celu. Po- CASTING NA NADWORNEGO KRONIKARZA
zajęć w formie plakatu lub prezentacji multimedialnej z mini- szukują brakujących informacji w internecie lub w materia- Zadanie rozpoczyna się od omówienia, czym się zajmowali GRY I ZABAWY SPORTOWE Z HULA-HOOP
wykładem. łach zgromadzonych na klasowej wystawie. mieszkańcy grodu. Następnie nauczyciel odczytuje list Biegające kółko i krzyżyk
Uczniowie starają się znaleźć odpowiedź na pytanie: „Jakie ogłaszający poszukiwanie nadwornego kronikarza króla Najpierw rysujemy bądź układamy (np. z hula-hoop) plan-
było państwo polskie za czasów pierwszego władcy, a jakie SŁOWIAŃSKIE IMIONA Mieszka I i zapoznaje uczniów z kryteriami, jakie powinien szę do gry w kółko i krzyżyk. Dziesięć metrów dalej zazna-
jest obecnie?". Oglądają mapy, porównują zgromadzone Nauczyciel tłumaczy etymologię imion słowiańskich, które spełniać kronikarz: czamy linię startu, za którą ustawiają się wszyscy zawodni-
materiały z własną wiedzą na temat współczesności. nadawane były prawdopodobnie w czasie postrzyżyn. Imię „Drodzy poddani! Ja, Mieszko I, władca Polski, poszukuję cy. Uczestników dzielimy na dwie drużyny. Każdy zespół
miało magiczne znaczenie i stanowiło życzenie-wróżbę dla kronikarza na potrzeby mojego królestwa. Biegłego w swej otrzymuje po trzy znaki. Mogą to być woreczki z ryżem,
PRACA Z TEKSTEM (podręcznik, s. 14–15) noszącej je osoby. Imiona Słowian były abstrakcyjne, nada- sztuce, spostrzegawczego, sprawnie władającego pięknym minipachołki, kamienie w dwóch kolorach itp.
Dzieci czytają tekst Pawła Beręsewicza Kto nam opowie? wanie ich młodym ludziom miało służyć przywoływaniu językiem mówionym i pisanym. Śmiałkowie, przybywajcie Na sygnał rozpoczęcia wybiegają pierwsi zawodnicy z każ-
Aby zmotywować uczniów do uważnego czytania, nauczy- cnót niezbędnych w boju oraz do utrzymywania zgody do mojego grodu i próbujcie swoich sił. Niech wygrają naj- dej drużyny, mają ze sobą po jednym znaku. Gdy dobiegną
ciel stosuje jedną ze strategii czytania ze zrozumieniem tek- i porządku. Miały również przypominać o szacunku dla star- lepsi. Mieszko I”. do planszy, ustawiają w wybranym miejscu swój znak i wra-
stów informacyjnych. Zakłada ona różne aktywności, które szych. Dzieci, zanim otrzymały swoje prawdziwe imię (w wie- Zadaniem zespołów uczniowskich jest ułożenie tekstu, cają, dotykając ręki następnego zawodnika – ten rusza
odbywają się w kilku etapach: przed pracą z tekstem, w trak- ku około siedmiu lat), nosiły imiona zastępcze, pozornie w którym wykorzystają pięć wyrazów z „ż”, wybranych lo- i umieszcza na planszy kolejny element. Podobnie robi to
cie i po zakończeniu. umniejszające ich wartość, a tym samym chroniące je przed sowo z puli (książę, księżniczka, żona, mężczyzna, podróż, trzecia osoba. Każda kolejna biegnie już bez pionka. Te
Etap I: Dzieci pobieżnie przeglądają tekst Kto nam opowie? złymi mocami, np. Niemoj, Nielub itp. drużyna, żelazo, potężni, każdy, ważne, Bożydar, wieża, dzieci mogą przemieścić jeden symbol na polu gry i wrócić.
(czytają tytuł, wyróżnione fragmenty, oglądają ilustrację). Nauczyciel przedstawia męskie i żeńskie imiona słowiań- strażnik, Żyrosław, Damażyr, Żywia, Kożuszek, Żur, Bożecie- W grze liczy się więc szybkość i pomysł, ponieważ może
Rozmawiają w parach na temat swojej wiedzy o Mieszku I. skie. Grupy uczniów otrzymują po dwie kostki do gry z sy- cha, Bożena, Żylisław, życzenie, żur, niż, ścieżka, ciężar, ży- zdarzyć się sytuacja, w której jeden zespół zdąży ustawić
Uczniowie mogą zapisać w zeszycie najważniejsze informa- labami w miejscu kropek. Sylaby na pierwszej kostce: „bog”, cie, nóż itp.). np. dwa znaczniki.
cje, a także sformułować pytania, na które chcieliby poznać „mił”, „gniew”, „dobro”, „rad”, „siem”; na drugiej: „wit”, „sław”, Kandydaci odczytują swoje notatki do kronik, odbywa się Ustalamy, że gramy np. do pięciu zwycięstw lub przez okre-
odpowiedzi. „mir”, „dom”, „sobie”, „jar”. Dzieci, rzucając jednocześnie głosowanie na najlepszego kronikarza. ślony czas.
14 15
Zamki, zameczki, zamczyska NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• wie, że jedno słowo może mieć kilka znaczeń;
• wie, jaką funkcję pełnił zamek dawniej, a jaką pełni ZASOBY:
współcześnie; EPODRECZNIKI.PL: [1] [2]
• wyróżnia elementy obronne zamku; SCHOLARIS: NA ZAMKU RYCERSKIM. O ZAMKU, RYCER-
• wymienia kilka zamków w Polsce i wskazuje ich ZACH I ICH ZAJĘCIACH
położenie na mapie; WIRTUALNA WYCIECZKA (nagranie lektorskie)
• dba o estetykę swojej pracy plastyczno-technicznej; WIRTUALNA WYCIECZKA (ćwiczenie)
• wie, jak należy zachowywać się w muzeum, galerii.
LITERATURA:
Dzierzgowska I., (2006), Jak uczyć metodami aktywnymi,
AKTYWNOŚCI UCZNIA Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
• poznajemy budowę zamku i skarby, które mogą kryć Jąder M., (2009), Efektywne i atrakcyjne metody pracy
lochy tej budowli; z dziećmi, Kraków: Wydawnictwo Impuls.
• tworzymy warunki do poznawania otaczającego świata, Kajzer L., (2004), Zamki i dwory obronne w Polsce Central-
rozbudzamy ciekawość, obserwujemy i badamy historię nej, Warszawa: Wydawnictwo DiG.
naszego kraju; Łukasik J.M., (2009), Spoko lekcja, czyli 65 sposobów na
• tworzymy opis zamku; oryginalne zajęcia, Kielce: Wydawnictwo Jedność.
• rozwijamy wyobraźnię przestrzenną i działamy twórczo, Maciszewski J. (red.), (1998), Encyklopedyczny słownik histo-
zwracając uwagę na obraz, kolor, kształt, przestrzeń, rii Polski, Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW.
odległość. Nęcka E., (2003), Psychologia twórczości, Sopot: Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne.

ZABAWY SŁOWNIKOWE Z WYRAZEM ZAMEK DAWNE ZAMKI Dzieci kładą się na podłodze w różnych miejscach sali. Na- ARCHEOLOGICZNE WYKOPALISKO
Na początku zajęć nauczyciel proponuje zabawę słowniko- Wiele zabytków jest znanych, inne są zapomniane. Ucznio- śladują mieszkańców zamku, którzy zasnęli głębokim snem. W lochach zamku znajdują się różne skarby. Nauczyciel
wą z wyrazem „zamek”. Uczniowie wyszukują wyrazy o ta- wie oglądają przygotowaną wspólnie z nauczycielem klaso- Jedno dziecko wybrane przez nauczyciela nakłada na siebie prosi, aby dzieci przygotowały klasowe wykopalisko. Do tej
kim samym brzmieniu, lecz odmiennym znaczeniu (homo- wą wystawę albumów, ilustracji i pocztówek prezentują- biały obrus lub prześcieradło i zostaje białą damą. Zabawie zabawy można wykorzystać piaskownicę lub kartonowe
nimy). Wyjaśniają różne znaczenia słowa „zamek”: dawna cych różne zabytkowe budowle. Zastanawiają się, co one towarzyszy cicha muzyka. Nauczyciel naśladuje bicie zega- pudełka wypełnione piaskiem. Uczniowie pracują w cztero-
budowla, mechanizm zamykający drzwi, suwak. Następnie w sobie kryją. Jaką tajemnicę, historię, kulturę, a może du- ra, uderzając w talerze. Gdy zegar wybija godzinę czwartą osobowych zespołach. Każdy otrzymuje pędzelki, lupy, ło-
nauczyciel prosi, aby dzieci utworzyły rodzinę wyrazów sło- szę tamtych minionych epok? Jak to się dzieje, że oczaro- – leżące dzieci podnoszą głowy, rozglądają się i ponownie patki, przybory do pisania i mierzenia – będzie starał się
wa „zamek”, np. zameczek, zamczysko, zamkowy, podzam- wują nas swoją magią, wyglądem? się kładą. Gdy zegar wybija ósmą, dzieci siadają, przeciągają odszukać cenne przedmioty (wcześniej schowane przez
cze, oraz podały przykłady zdrobnień tego słowa. Następnie czteroosobowe zespoły mają za zadanie zbudo- się, po chwili kładą się i śpią dalej. Gdy zegar wybija godzinę nauczyciela, np. monety, gliniane naczynia, plastikowe
wać makietę grodu lub zamku z wieżą obronną, fosą i mu- dziesiątą, dzieci podnoszą się, robią skłony w przód, po szkielety, biżuterię, kawałki cegły, figurki dinozaurów itp.).
WIRTUALNA WYCIECZKA DO ZAMKU (podręcznik, s. 16–17) rem. Mają do dyspozycji różne materiały: brystol w forma- chwili kładą się i zasypiają. Uczniowie wstają i poruszają się Zespoły zastanawiają się, skąd mogą pochodzić przypadko-
Nauczyciel zaprasza uczniów na wycieczkę: dzieci wyobra- cie A1, tekturę falistą, różnej wielkości pudełka, rolki po po sali dopiero wtedy, gdy zegar wybija północ – tańczą we odkrycia, stawiają swoje hipotezy. Grupy zakładają kwe-
żają sobie, że wehikuł czasu przeniósł je kilkaset lat wstecz. ręcznikach i papierze toaletowym, styropian, bibułę, plaste- taniec dworski, a między nimi przemieszcza się biała po- stionariusz archeologa, sporządzają opisy znalezionych
Razem z wędrowcem zbliżają się do zamku. Co widzą? linę, farby, markery, plastikowe figurki i in. stać, widmo kobiety, które straszy mieszkańców zamku. przedmiotów, np. nadają im nazwy, dokonują pomiarów itp.
Na podstawie ilustracji z podręcznika uczniowie wypowia- W materiałach zgromadzonych na wystawie lub w interne- Gdy milknie muzyka, dzieci zastygają w bezruchu. Biała Potem eksponują je obok materiałów wcześniej zgroma-
dają się na temat wyglądu zamków, ich położenia oraz roli, cie zespoły wyszukują informacje na temat swojej budowli. dama próbuje rozśmieszać, straszyć i sprawić, by ktoś się dzonych na klasowej wystawie.
jaką pełniły dawniej i jaką pełnią dziś. Rozmawiają o różni- Wybierają spośród siebie przewodnika, który opowie in- poruszył – jeśli jej się to uda, ta osoba staje się nową białą
cach pomiędzy zamkiem a pałacem. nym grupom o ich obiekcie. Przewodnicy oprowadzają wy- damą, a mieszkańcy zamku znowu zasypiają. Zabawa toczy PODSUMOWANIE ZAJĘĆ
Nauczyciel przypomina dzieciom zasady obowiązujące cieczkę klasową po sali, poruszając się jak po galerii, i wspól- się dalej według ustalonych reguł. Uczniowie opowiadają na pytania nauczyciela:
podczas zwiedzania muzeum i zaprasza je do odwiedzenia nie z nauczycielem oceniają prace oraz ich prezentacje. • Wymień trzy słynne zamki w Polsce.
kilku zamków w Polsce. Wspólnie odbywają wirtualne wy- OPIS ZAMKU • Do czego służyła fosa?
cieczki na Wawel, do Zamku Królewskiego w Warszawie, BIAŁA DAMA W tych samych czteroosobowych zespołach dzieci opisują Nauczyciel wręcza dyplomy dla wybitnych znawców pol-
zamków w Malborku i Książu (BIBLIOGRAFIA) oraz w Pszczy- Nauczyciel pyta uczniów, kim jest biała dama. Informuje wykonaną przez nie budowlę. Wspólnie ustalają główne ele- skich zamków.
nie (NAWIGACJA). Potem wskazują na mapie Polski położe- dzieci, że w starych zamkach często ukazują się białe damy. menty opisu: przedstawienie obiektu (nazwa, przeznacze-
nie odwiedzonych budowli. Podsumowując wirtualne zwie- Są to duchy kobiet z rodu królewskiego, które zginęły w nienie, lokalizacja), jego cechy (kształt, wielkość, materiał, z ja- SZLAKIEM POLSKICH ZAMKÓW (praca domowa)
dzanie, uczniowie wymieniają cechy charakterystyczne znanych okolicznościach. W Polsce podobno widziano je kiego jest wykonany) oraz ogólne wrażenie. Efekty pracy Uczniowie planują trasę wycieczki szlakiem polskich zam-
zamku i podzamcza. na zamku w Golubiu, Kórniku i Niedzicy. poszczególnych grup prezentują ich liderzy. ków w wybranym regionie Polski.
16 17
Dlaczego król Kazimierz został NAWIGACJA
wielkim? PODRĘCZNIK:
Nasza szkoła. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa 3.
Część 1B, s. 18–19.
CELE OPERACYJNE
Uczeń: ZASOBY:
• zna wybrane fakty z życia króla Kazimierza Wielkiego; SCHOLARIS: KAZIMIERZ WIELKI − OSTATNI PIAST NA
• potrafi czytać ze zrozumieniem tekst legendy; TRONIE POLSKI. REFORMY I DOKONANIA
• analizuje źródło historyczne;
• udziela odpowiedzi na pytania do tekstu; LITERATURA:
• umie współpracować w grupie z zachowaniem własnej Fuchs B., (1999), Gry i zabawy na dobry klimat w grupie,
indywidualności; Kielce: Wydawnictwo Jedność.
• potrafi wyrazić swoje myśli; Kieś-Kokocińska K., (2013), Ilustrowana historia Polski dla
• wykonuje przedmioty użytkowe. dzieci, Katowice: Wydawnictwo Damidos.
Maciszewski J. (red.), (1998), Encyklopedyczny słownik histo-
rii Polski, Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW.
AKTYWNOŚCI UCZNIA Portmann R.J., (2001), Gry i zabawy kształtujące pewność
• rozwijamy wyobraźnię; siebie, Kielce: Wydawnictwo Jedność.
• poznajemy sylwetkę Kazimierza Wielkiego; Vopel K.W., (2009), Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i mło-
• wyjaśniamy przydomek króla; dzieży, cz. 1–4, Kielce: Wydawnictwo Jedność.
• potrafimy współpracować i bawić się, wykonując
wspólnie różne zadania.

GDYBYM BYŁ KRÓLEM PRZEZ JEDEN DZIEŃ… Grupa I, zielona – „Ogród króla” w których władał Kazimierz Wielki. Zastanawiają się i ukła- ZABAWY ZA KAZIMIERZA WIELKIEGO (praca domowa)
Uczniowie siadają na „tronie” – np. krześle nakrytym czer- Król Kazimierz postanowił zatrudnić architekta do zapro- dają trzy pytania, które chciałyby zadać władcy, aby poznać Uczniowie mają za zadanie zastanowić się lub dowiedzieć,
woną tkaniną. Nauczyciel nakłada każdemu po kolei złotą jektowania ogrodu. Postawił jednak jeden warunek nowe- jak najwięcej szczegółów na temat jego rządów, walk, dzie- czym lub jak mogły się bawić dzieci w czasach króla Kazi-
koronę i prosi ukoronowanego ucznia, aby opowiedział, co mu pracownikowi – każda roślina lub przedmiot w ogrodzie ciństwa itp. mierza Wielkiego.
by uczynił, gdyby został królem na jeden dzień. ma być w kształcie figury geometrycznej. Zadaniem dzieci Grupa IV, pomarańczowa – „Nadworni malarze”
jest pomóc architektowi w zaprojektowaniu zieleni wokół Dzieci mają przygotować galerię obrazów przedstawiają- GRY I ZABAWY
KIM BYŁ KAZIMIERZ WIELKI? (podręcznik, s. 18–19) zamku władcy. Każdy z uczniów wciela się w rolę nadwor- cych rodzinę króla Kazimierza. Wybierają dowolną technikę Szach-mat
Na prośbę nauczyciela chętne dzieci odczytują głośno le- nego ogrodnika, stara się przygotować oryginalny ogród plastyczną, np. rysunek węglem lub kredkami, malowanie Gra jest rozgrywana na planszy podobnej do szachowej. Po-
gendę O Kazimierzu Wielkim. Potem wspólnie dzielą się i spełnić oczekiwania króla. Dzieci prezentują efekty swojej farbami, wyklejankę itp. lega na rzucaniu kamieni na kratki planszy. Rzucając kamień,
spostrzeżeniami na temat przeczytanego tekstu i ustalają, pracy na wystawie projektów, podczas której dzielą się Grupa V, niebieska – „Królewscy mistrzowie igły i nitki” gracz woła głośno, czy kamień trafi na jasne czy ciemne
co to jest legenda. Próbują napisać odpowiedź na jedno swoimi pomysłami. Nadwornym architektem zostaje uczeń, Uczniowie otrzymują do dyspozycji: bibułę, karton (biały, pole. Jeśli zgadnie, otrzymuje punkt. Gracze ustalają, ile rzu-
z zaproponowanych im pytań: którego projekt najbardziej przypadł do gustu wszystkim czerwony, złoty, srebrny), dwa arkusze szarego papieru, tek- tów wykonuje każdy uczestnik zabawy, sumują ilość punk-
• Co oznacza powiedzenie „Zastał Polskę drewnianą, a zo- uczestnikom zajęć. turę falistą, klej, nożyczki, taśmę dwustronną, farby, jabłko tów i ogłaszają zwycięzcę szach-mata.
stawił murowaną”? Grupa II, żółta – „Mincerz” lub małą piłeczkę, drewnianą pałkę do ucierania ciasta, folię Rzuty do celu
• Dlaczego króla Kazimierza nazywano królem chłopów? Mincerz to rzemieślnik produkujący monety. Zadaniem aluminiową, pędzelek. Ich zadaniem jest zaprojektowanie Gra polega na rzucaniu kółek ringo na stojące w różnych
• O czym rozmawiał król z chłopem? dzieci będzie zaprojektowanie monety z czasów króla Kazi- i wykonanie z tych materiałów stroju na bal dla króla Kazi- odległościach trzy pachołki. Te koła, które lądują na najdal-
• Dlaczego Kazimierzowi nadano przydomek Wielki? mierza i nazwanie jej. Uczniowie mają do dyspozycji: ziem- mierza. Pamiętają o tym, aby przygotować też insygnia wła- szym pachołku, zdobywają 15 punktów, na drugim – 10, a na
• Kim był Kazimierz Wielki i jakie były jego zasługi dla nasze- niaki, plastikowy nóż, plastelinę, karton, farbę lub tusz, pę- dzy: berło, jabłko i koronę. najbliższym – 5 punktów. Jeśli ringo jedynie dotknie najdal-
go kraju? dzelek. Z tych materiałów wykonują formę do bicia monet. Grupa VI, fioletowa – „Nadworni filmowcy” szego pachołka, to gracz zdobywa 6 punktów, drugiego –
Przed napisaniem odpowiedzi dzieci mogą odszukać w tek- Wcześniej jednak mincerze muszą się zastanowić, co mo- Zadaniem tej grupy jest nakręcenie filmu na podstawie 4 punkty, najbliższego – 2 punkty. Wygrywa dziecko lub
ście legendy fragmenty, które mówią o tym, jakim królem neta ma przedstawiać na jednej i drugiej stronie, jakiej bę- opowiadania z podręcznika. Dzieci mają się wcześniej za- drużyna z największą ilością punktów.
był Kazimierz Wielki. dzie wielkości. Po przygotowaniu formy wykonują odcisk stanowić: Które sceny wybrać do filmu? Co należałoby
monety na kartonie i organizują wystawę projektów. Dzieci przygotować? Kogo powinny zatrudnić do realizacji filmu?
PRACA W GRUPACH podczas klasowego głosowania decydują, która moneta Do wykonania niektórych zadań uczniowie mogą skorzy-
Dzieci losują kartki w sześciu kolorach, tworząc w ten spo- była najbardziej oryginalna. stać z programu graficznego Tux Paint (BIBLIOGRAFIA).
sób sześć grup. Nauczyciel przedstawia zadnia, które mają Grupa III, czerwona – „Wywiad z Kazimierzem Wielkim” Na koniec grupy spotykają się w kręgu, następuje omówie-
wykonać. Dzięki czarodziejskiej różdżce dzieci przenoszą się w czasy, nie i ocena wykonanych prac.
18 19
Przymiotniki w roli głównej NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• wie, że przymiotniki oznaczają cechy osób, zwierząt,
roślin i rzeczy; KARTA PRACY:
• zna pytania, na jakie odpowiada przymiotnik; karta pracy nr 13
• potrafi podać przykłady przymiotników;
• klasyfikuje przymiotniki według różnych kryteriów;
• przestrzega zasad w grach i zabawach.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• potrafimy wykonać wizytówkę;
• zastanawiamy się, jak nieść pomoc potrzebującym;
• wskazujemy cechy ludzi i rzeczy;
• wymieniamy zalety swoje i innych osób;
• klasyfikujemy przymiotniki według określonych ZASOBY:
kryteriów; EPODRECZNIKI.PL: [1] [2] [3]
• współpracujemy i bawimy się razem. SCHOLARIS: OPISYWANIE ZWIERZĄT
LITERATURA:
Częścikowa A., Częścik J., (2003), Gramatyka co z głowy nie
umyka, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
Napierała M., (2001), Zbiór zabaw i gier ruchowych, Byd-
goszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej.
Słodownik-Rycaj E., (2001), Gry i zabawy językowe: jak po-
magać dziecku w przyswajaniu języka, Warszawa: Wydaw-
nictwo Akademickie Żak.

WIZYTÓWKI więcej przymiotników pasujących do ilustracji w podręczni- żyć jak najwięcej przymiotników, w których ta litera wystę- RUNDKA
Przed rozpoczęciem zajęć dzieci przygotowują wizytówki. ku, a potem ułożyć z nimi zdania. puje. Układa przymiotnikowe kwiatki. Korek z literą tworzy Uczniowie kończą zdania:
Zapisują swoje imiona pionowo na kartce samoprzylepnej środek kwiatka, a płatki – kartki z zapisanymi przymiotnika- • „Gdybym był/była drzewem, byłbym/byłabym…, ponie-
i mają za zadanie do każdej litery imienia dopasować pozy- NAKRĘTKOWE UKŁADANKI WYRAZOWE mi. Po wykonanym ćwiczeniu dzieci prezentują swoje przy- waż…”;
tywny przymiotnik, który określa ich osobowość. Nauczy- Nauczyciel z dziećmi przygotowują nakrętki butelek w czte- miotnikowe bukiety. • „Gdybym był/była zwierzęciem, byłbym/byłabym …, po-
ciel też może wykonać to zadanie i zaprezentować dzieciom rech kolorach w takiej samej ilości dla każdego uczestnika nieważ…”;
jako wzór, np. B – błyskotliwa, E – energiczna, A – ambitna, gry (np. po 10) i po markerze. Dzieci zapisują na nakrętkach ZNAJDŹ PRZYMIOTNIK • „Gdybym był/była rośliną, byłbym/byłabym …, ponie-
T – tolerancyjna, A – aktywna. W innym wariancie uczniowie dowolne samogłoski i spółgłoski, z których będą układać Dzieci podzielone są na dwa zespoły, które siadają na dywa- waż…”;
wykonują ćwiczenie w parach, określając wzajemnie swoje wyrazy podczas gry. Wszystkie oznaczone nakrętki trafiają nie naprzeciw siebie. Każdy zespół otrzymuje dużą planszę • „Dzisiejsze zajęcia były…”.
cechy charakteru. Na koniec prezentują swoje wizytówki. do wspólnego banku liter. W grze biorą udział cztery osoby, z naklejonymi na niej przymiotnikami o różnej długości – od
które w ustalonej przez siebie kolejności pobierają nakrętki 4 do 10 liter – oraz koszyczek z wyrazami z planszy. Przedsta- GRY I ZABAWY SPORTOWE
GRUPUJEMY WYRAZY z banku i tworzą przymiotniki, układając je na stoliku na za- wiciele poszczególnych grup losują z koszyka wyraz i odczy- Wypchnij kolegę z kręgu
Nauczyciel tworzy czteroosobowe zespoły i rozdaje każde- sadzie krzyżówki – każdy kolejny wyraz musi wykorzysty- tują go. Zadaniem pozostałych członków grupy jest odnale- Nauczyciel rysuje krąg o średnicy 1 metra lub wykorzystuje
mu po 20 karteczek z przymiotnikami. Zadaniem dzieci jest wać co najmniej jedną literę znajdującą się już w ułożonych zienie słowa w jak najkrótszym czasie na planszy, a następnie dużą obręcz gimnastyczną. Jedno z dzieci zajmuje miejsce
pogrupowanie wyrazów według różnych wymyślonych słowach. Zatem nowe wyrazy krzyżują się z już istniejącymi nakrycie. Wygrywa zespół, który najszybciej nakryje wszyst- wewnątrz kręgu i trzyma w ręku koniec kilkumetrowego
przez nie kryteriów, np. słowa zaczynające się taką samą sy- lub przedłużają je o kolejne litery. Gracz, który nie może kie wyrazy z planszy. sznurka. Drugi koniec trzyma dziecko stojące na zewnątrz
labą, tego samego rodzaju, kończące się na literę „a”, opisu- (lub nie chce ze względów taktycznych) ułożyć z posiada- kręgu (jeżeli nie mamy do dyspozycji długiego sznurka,
jące cechy charakteru itp. Dzieci zgłaszają nauczycielowi nych liter poprawnego słowa, albo pasuje, albo wymienia SUPERMARKET OWOCOWO-WARZYWNY dzieci mogą trzymać się za ręce). Na gwizdek nauczyciela
każdy pomysł dotyczący sposobu podziału przymiotników. litery w banku liter. Ułożone przymiotniki są punktowane Dzieci siedzą w kręgu i losują z pudełka dowolny owoc lub osoba na zewnątrz kręgu ciągnie sznurek, próbując wy-
Nauczyciel zapisuje kryteria wymyślone przez daną grupę, za liczbę liter, np. jeśli jest to wyraz składający się z 5 liter, warzywo. Ich zadaniem jest wykonanie na kartce z bloku pchnąć kolegę ze środka. Można zwiększyć intensywność
a dzieci klasyfikują według nich wyrazy. Wygrywa zespół, gracz zdobywa 5 punktów. Grę wygrywa ten, kto łącznie technicznego etykiety wybranego produktu. Na etykiecie zabawy poprzez określenie czasu wykonania zadania. Na-
który wymyśli najwięcej możliwości klasyfikacji i zgodnie (we wszystkich wykonanych ruchach) zdobędzie najwięk- powinien się znaleźć rysunek owocu lub warzywa oraz jego uczyciel często zmienia pary, tak żeby jak najwięcej uczniów
z nimi podzieli przymiotniki. szą liczbę punktów. opis uwzględniający następujące cechy: kształt, wielkość, mogło wziąć udział w zabawie.
barwa, smak, wygląd skórki, miąższu i nasion oraz jego za-
PRZYMIOTNIKOWY MARATON (podręcznik, s. 20–21) PRZYMIOTNIKOWY BUKIET stosowanie.
Uczniowie wykonują ćwiczenie w karcie pracy nr 13. Na- Nauczyciel zapisuje na nakrętkach wszystkie litery alfabetu. Po skończonym ćwiczeniu dzieci przygotowują ekspozycję
stępnie dzieci mają w jak najkrótszym czasie zapisać jak naj- Każde dziecko losuje nakrętkę z jedną literą i stara się uło- swoich produktów opatrzonych etykietami.
20 21
Gry i zabawy językowe. NAWIGACJA
Utrwalamy poznane części mowy PODRĘCZNIK:

Część 1B, s. 22–23.
CELE OPERACYJNE
Uczeń: KARTA PRACY:
• rozpoznaje części mowy: rzeczowniki, czasowniki, karta pracy nr 14
przymiotniki;
• wyszukuje w tekście rzeczowniki, czasowniki,
przymiotniki;
• rozwiązuje różne łamigłówki;
• czyta ze zrozumieniem polecenia;
• przestrzega zasad w grach i zabawach.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• potrafimy wykonać własną grę;
• wskazujemy rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki;
• komunikujemy się za pomocą ruchu i gestów; ZASOBY:
• współpracujemy i bawimy się według ustalonych reguł. EPODRECZNIKI.PL: [1] [2]
SCHOLARIS: UTRWALENIE POZNANYCH CZĘŚCI MOWY
LITERATURA:
Częścikowa A., Częścik J., (2003), Gramatyka co z głowy nie
umyka, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
Jąder M., (2009), Efektywne i atrakcyjne metody pracy
z dziećmi, Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Napierała M., (2001), Zbiór zabaw i gier ruchowych, Byd-
goszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej.

POWITANIE • gra w klasy, Następnie przygotowują potrzebne rekwizyty do gry liczba mnoga od wyrazu „zamek”? Na jakie pytania odpo-
Dzieci siadają na dywanie w kole. Nauczyciel podaje im te- • hokej na lodzie, z podręcznika i rysują na kartkach tabele według podanego wiada przymiotnik? Jakiego rodzaju mogą być rzeczowniki?
mat zajęć i objaśnia jego realizację. Wspólnie ustalają reguły • puszczanie latawca, wzoru. Nauczyciel wyjaśnia zasady gry: kto rozpoczyna, itp.
gier i zabaw. Dalej odbywa się rozmowa kierowana na temat • bańki mydlane. w jaki sposób gracze przemieszczają się po planszy, co
minionego dnia: Co miłego spotkało cię dzisiaj? Każdy oznaczają poszczególne kolory pól, jakie są zasady budo- GRY I ZABAWY SPORTOWE
z uczniów odpowiada na pytanie. Jeśli jest taka potrzeba, GIMNASTYKA JĘZYKOWA wania zdań i punktacji. Po zapoznaniu się z regułami ucznio- Ryby w sieci
prowadzący zadaje pytania dodatkowe. Nauczyciel dzieli uczniów na kilka czteroosobowych ze- wie grają w parach. Dzieci dzielą się na dwa zespoły. Jeden zespół – sieć – two-
społów. Każdy zespół dostaje arkusz szarego papieru z plan- Potem dzieci tworzą nową grę dla swoich koleżanek i kole- rzy koło, drugi – ryby – staje w kole. Ryby starają się wydo-
BAŚNIOWY DYWAN szą, na której są narysowane 24 równe pola – po osiem gów. Przygotowują planszę i inne rekwizyty. Planują, dla ilu stać z sieci w najrozmaitszy sposób, a więc próbują prze-
Nauczyciel rozkłada w sali mały dywanik. Dzieli uczniów na w trzech rzędach. Dzieci według własnego pomysłu koloru- osób będzie przeznaczona, jakie będą jej zasady, za co bę- skoczyć przez splecione mocno ręce, prześliznąć się pod
kilka drużyn. Chętne dziecko z każdej grupy siada na zacza- ją pola planszy na żółto, niebiesko i zielono. Następnie dzie przyznawana wygrana, czy będą jakieś bonusy, co bę- nimi jak przez oka sieci lub przerwać je. Po upływie określo-
rowanym dywaniku, zamyka oczy i opowiada krótki frag- zapisują markerem po osiem rzeczowników, czasowników dzie głównym celem tej gry, jak ją nazwą. Każda para otrzy- nego czasu nauczyciel przerywa grę i liczy ryby, które wy-
ment wymyślonej baśni. Stara się, aby zdania zawierały cza- i przymiotników na dowolnych polach planszy. Otrzymują muje arkusz szarego papieru, mazaki, kredki i kostkę do gry. dostały się z sieci. Następuje zmiana ról. Wygrywa zespół,
sowniki, rzeczowniki i przymiotniki. Następnie opuszcza do gry dwie kostki oklejone poleceniami. Na jednej kostce Po wykonaniu zadania zespoły prezentują efekty swojej w którym więcej ryb wydostało się z sieci.
dywan, ustępując miejsca innemu dziecku z tej samej dru- są polecenia: „prawa dłoń”, „prawa stopa”, „lewa dłoń”, „lewa pracy. Przekazują grę innej parze i zabawa trwa dalej. Kałuża
żyny, które opowiada dalszy ciąg baśni. Inne grupy przysłu- stopa”, „obie dłonie”, „obie stopy”. Na drugiej: „żółte”, „nie- Uczniowie mogą też zaprojektować planszę do gry w jed- Niewielkie zespoły (po 4–8 uczniów) ustawiają się na obwo-
chują się uważnie opowieści, by gdy przyjdzie ich kolej, nie bieskie”, „zielone”, „czasownik”, „przymiotnik”, „rzeczownik”. nym z komputerowych programów graficznych, np. Tux dzie kół – kałuż i chwytają się za ręce. Wirują po obwodzie
powielać wcześniejszych pomysłów. Zawodnicy rzucają kostkami i stawiają stopy lub kładą ręce Paint (BIBLIOGRAFIA). swojego koła tak, aby go nie przekroczyć, przy czym gracze
na odpowiednich polach planszy – zgodnie z wylosowany- usiłują nawzajem wciągnąć się do kałuży. Kto wpadnie do
KALAMBURY mi poleceniami. Gracz musi utrzymać równowagę, bo gdy KRĄŻĄCY SŁOIK kałuży, odchodzi z gry lub otrzymuje punkt karny. Wygrywa
Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy. Zespoły losują upadnie na planszę – odpada z gry. Jeśli któreś z pól jest W słoiku znajdują się zapisane na kartkach pytania dotyczą- ten, kto nie da się wepchnąć do kałuży.
karteczki z nazwami ulubionych zabaw i dyscyplin sporto- zajęte przez graczy, rzucamy kostkami jeszcze raz. ce różnych części mowy. Nauczyciel włącza skoczną muzy-
wych. Na zmianę przedstawiają je ruchem i gestem, odga- kę, a dzieci zajmują miejsca w kręgu. Podają sobie w rytm
dują ich nazwy. Propozycje zabaw i sportów: JESIENNA GRA (podręcznik, s. 22–23) muzyki słoik z pytaniami, do momentu aż ucichnie muzyka.
• gra planszowa, Jesienną grę dzieci rozpoczynają od przypomnienia wiado- Dziecko, które zostaje ze słoikiem, losuje pytanie, czyta je
• piłka nożna, mości na temat poznanych części mowy i wykonują ćwi- i odpowiada. W przypadku gdy nie zna odpowiedzi, poma-
• tenis ziemny, czenie z karty pracy nr 14. gają mu inne dzieci. Przykładowy zestaw pytań: Jak brzmi
22 23
EDUKACJA ZINTEGROWANA DAWNO TEMU... EDUKACJA ZINTEGROWANA LISTOPAD – 10. TYDZIEŃ NAUKI
Wspominamy tych, którzy odeszli NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• rozumie, że zapiski w gazecie, wspomnienia i zdjęcia
pomagają zapamiętać bliskich i ważne wydarzenia; ZASOBY:
• umie wykorzystać zdobytą wiedzę w praktyce; EPODRECZNIKI.PL: [1] [2] [3]
• wie, jakie święta obchodzimy w listopadzie; SCHOLARIS: 11 LISTOPADA – CO TO ZA DZIEŃ? (scenariusz
• wie, dlaczego należy pamiętać o opuszczonych grobach; lekcji)
• pisze notatki do gazety;
• wykonuje przedmioty użytkowe. LITERATURA:
Fuchs B., (1999), Gry i zabawy na dobry klimat w grupie,
Kielce: Wydawnictwo Jedność.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• udzielamy odpowiedzi na pytania do tekstu;
• określamy cechy i zachowania znanych postaci;
• wykonujemy przedmioty użytkowe;
• redagujemy teksty;
• współpracujemy w grupie z zachowaniem własnej
indywidualności.

LISTOPADOWE LICYTACJE • O kim myślicie w dniu Wszystkich Świętych i w Zaduszki? dzieć, co się wtedy wydarzyło. Zapisują je na arkuszu szare- odkrycia i zastanowili się nad łapaczem wspomnień. Dzieci
Nauczyciel prosi uczniów, aby utworzyli cztery zespoły. Za- • Co czujecie, myśląc o waszych bliskich, którzy już odeszli? go papieru. Zespoły odczytują swoje notatki lub przekazują rysują swój prototyp, wymyślają jego nazwę oraz reklamują
daniem każdej grupy będzie ułożenie w ciągu 5−10 minut jak • Jak wygląda dzień 1 listopada w waszym domu? pytania innej grupie, aby jej członkowie uzupełnili daną no- wynaleziony produkt.
największej liczby zdań na temat listopadowych świąt i in- • Czy wiecie, dla kogo 1 listopada zapala się znicze na uli- tatkę. Zasady rozwiązywania ułożonych zadań i udzielania
nych wydarzeń. Następnie wyznaczone osoby z grup (ich cach miast? odpowiedzi na pytania dzieci ustalają między sobą. ZAPISKI Z PAMIĘTNIKA (praca domowa)
liderzy, kolejne osoby lub ktoś, kto ma ochotę zabrać głos) • Dlaczego zapalamy znicze? Uczniowie próbują prowadzić przez tydzień pamiętnik i no-
prezentują wspólne pomysły według ustalonej przez na- KIM JESTEM? tować w nim ważne wydarzenia ze swojego życia lub z życia
uczyciela kolejności. Każdy zespół w jednej rundzie prezen- HISTORYCZNA OŚ CZASU Nauczyciel przykleja uczniom na plecach kartki z imieniem ich klasy.
tuje jedno zdanie, wypowiedzi nie mogą się powtarzać. Jeśli Historyk to człowiek zajmujący się zawodowo badaniem i nazwiskiem znanej osoby, bohatera legendy lub bajki, np.
grupa nie ma nic do zaprezentowania, kolejka przechodzi przeszłości w sposób naukowy. Bada rozmaite pozostałości Jan Paweł II, Janosik, Janusz Korczak, Jan Brzechwa, Jan Ma-
na kolejny zespół. Zabawa toczy się do momentu wyczer- z dawnych czasów, czyli źródła historyczne (stare doku- tejko, Adam Mickiewicz. Dziecko nie wie, czyje imię ma
pania pomysłów. Wygrywa drużyna, która utworzy jak naj- menty, listy, pamiętniki, gazety, fotografie, filmy, ilustracje) przyklejone na plecach. Chodząc po sali, próbuje zgadnąć,
większą liczbę zdań. i na ich podstawie stara się zrekonstruować obraz przeszło- kto to jest, zadając pytania innym osobom. Na pytania wol-
ści. no odpowiadać tylko „tak” lub „nie”. Kiedy uczeń odgadnie
SZANUJMY WSPOMNIENIA (podręcznik, s. 25) Nauczyciel przygotowuje dla uczniów kartki, na których swojego bohatera, może umieścić kartkę z imieniem posta-
Praca z tekstem wiersza Władysława Broniewskiego Za- umieszcza daty historycznych wydarzeń z życia miejscowo- ci z przodu i, przemieszczając się po sali, pomagać innym
duszki rozpoczyna się od rozmowy o tym, co to jest wspo- ści, szkoły, klasy oraz ich krótkie opisy. Dzieli dzieci na sze- dzieciom.
mnienie, czym dla ludzi są wspomnienia oraz jak możemy je ścioosobowe zespoły. Każdy członek zespołu losuje jedną
zatrzymać na dłużej. kartkę – w ten sposób grupy mają do dyspozycji po sześć ŁAPACZ WSPOMNIEŃ
Uczniowie czytają wiersz Władysława Broniewskiego Za- przykładów historycznych opisów z datami. Zadaniem Każdy z nas chce jak najdłużej zachowywać w pamięci miłe
duszki. Propozycje pytań: uczniów jest ułożenie ich w kolejności chronologicznej na wspomnienia, jednak pamięć ludzka często płata figle i wie-
• Kiedy obchodzimy święto Wszystkich Świętych i Zadusz- przygotowanej przez nauczyciela osi czasu. Oś może być le rzeczy zapominamy. Jakie urządzenie mogłoby nam po-
ki? narysowana na arkuszu szarego papieru, kartonie formatu móc w przechowywaniu ważnych dla nas chwil? Jak mogło-
• Jakie refleksje nasuwają się wam po przeczytaniu wiersza? A1 lub A2 albo kredą na podłodze czy boisku szkolnym. by ono wyglądać? Z czego byłoby zbudowane? Jakie funkcje
• Jak wyobrażacie sobie swoje życie za kilkadziesiąt lat? Można też utworzyć ją z papieru toaletowego rozwiniętego tej machiny byłyby użyteczne dla człowieka? Co mogłoby
• Czym jest ludzkie życie? z rolki. Uczniowie układają do podanych dat krótkie notatki ją zasilać? Gdzie mogłyby być magazynowane dobre wspo-
• Jak należy zachowywać się na cmentarzu? lub pytania, na podstawie których inni mogliby się dowie- mnienia? Nauczyciel prosi, aby uczniowie dokonali takiego
24 25
Ach, rycerzem być… NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• czyta i rozumie tekst O rycerzu, który się nie spieszył;
• tworzy herb, przedstawia za pomocą symboli ważne dla KARTY PRACY:
siebie wartości; karta pracy nr 15
• rozumie wartości, którymi kierowali się rycerze,
zastanawia się nad ich aktualnością;
• wymienia elementy uzbrojenia rycerza
średniowiecznego;
• wylicza pięć najważniejszych cech rycerza.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• bierzemy udział w turnieju sprawnościowym;
• pojedynkujemy się na pytania o rycerzach;
• wskazujemy cechy rycerzy;
• przygotowujemy stroje rycerza i damy dworu. ZASOBY:
EPODRECZNIKI.PL: [1]
SCHOLARIS: A TO CI DOPIERO! CZY WIECIE, JAK KIEDYŚ
W POLSCE ŻYLI DUMNI RYCERZE? (scenariusz lekcji)
CI CO WALCZĄ, STRZEGĄ I BRONIĄ…
LITERATURA:
Maciszewski J. (red.), (1998), Encyklopedyczny słownik histo-
rii Polski, Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza.

SKOJARZENIA było siłą Grzebalskiego? Uczniowie śledzą tekst, wyszukują • Kto śpiewał pieśni o rycerzach w dawnych czasach? WALKA ZE SMOKAMI
Nauczyciel zapisuje na tablicy wyraz „rycerz”. Uczniowie fragmenty opisujące rycerza. Wykonują ćwiczenie z karty • Jak nazywała się słynna kobieta, która była rycerzem? Wielu rycerzy musiało dowieść swojego męstwa w walce ze
podają własne skojarzenia z tym słowem. Propozycje dzieci pracy nr 15. Potem zastanawiają się, czy też mogą stać się • Jakie imię nosił legendarny król, który zasiadał ze swoimi smokiem. Nauczyciel dzieli klasę na dwa zespoły. Dzieci
są zapisywane na kartkach samoprzylepnych, a potem takimi uprzejmymi rycerzami i w jaki sposób to zrobić rycerzami przy okrągłym stole? ustawiają się gęsiego w dwóch rzędach, kładąc ręce na ra-
umieszczane na tablicy. Po zgromadzeniu i uporządkowaniu w dzisiejszych czasach. Nauczyciel informuje dzieci, że dzi- • Który polski rycerz zawsze dotrzymywał danego słowa? mionach poprzednika. Pierwsza osoba w rzędzie jest głową
wszystkich pomysłów nauczyciel prosi o próbę zdefiniowa- siaj na zajęciach zamienią się w rycerzy i damy dworu, wy- • Co rycerz rzucał, aby wyzwać kogoś na pojedynek? smoka, ostatnia ogonem (ma ona założoną za pasek szarfę,
nia pojęcia „rycerz” (przykłady przewidywanych odpowie- konując różne zadania. Dzieci mogą korzystać z podpowiedzi nauczyciela. która imituje ogon). Stwory mają za zadanie chronić swój
dzi uczniów: „Rycerz to odważny człowiek, który bronił ogon, a jednocześnie zdobyć ogon przeciwnika. Drużyna,
zamku i króla w dawnych czasach”. „Rycerz miał miecz, BITWA NA PYTANIA, CZYLI QUIZ O RYCERZACH HERB RYCERSKI której rząd zostanie rozerwany, przegrywa.
zbroję i wyróżniał się honorem”). Następnie nauczyciel roz- Nauczyciel tworzy dwa zespoły i prosi, aby zajęły one miej- Wszyscy uczniowie otrzymują kartkę formatu A4 z kontu-
daje słowniki języka polskiego i encyklopedie. Dzieci odszu- sca naprzeciwko siebie w jednej linii. Na środku znajduje się rami herbu. W tej ramce dzieci umieszczają (np. rysują lub SPRAWNOŚCIOWY TURNIEJ RYCERSKI
kują w nich definicję słowa „rycerz” i głośno ją odczytują. koszyk z kartkami, na których umieszczone są pytania doty- wklejają) wymyślone przez siebie symbole, które mówią Dzieci w pięcioosobowych drużynach mają w jak najkrót-
czące świata rycerskiego. Członkowie drużyn na zmianę lo- o ich szczególnie mocnych stronach i zdolnościach, np. lew szym czasie wykonać różne zadania:
RYCERSKIE RYMY sują pytania dla drużyny przeciwnej. Wygrywa grupa, która symbolizuje siłę i waleczność, koń – szybkość, dwie dotyka- • zakładanie zbroi (bieg z przeciąganiem szarf od nóg do
Nauczyciel pyta dzieci, jakie słowa kojarzą im się z wyrazem odpowie poprawnie na najwięcej pytań. Przykładowe pyta- jące się dłonie – uczynność. Gotowe herby dzieci prezentu- głowy lub zakładaniem kamizelek do gier zespołowych);
„rycerz”. Uczniowie zapisują swoje propozycje na kartkach nia: ją pozostałym osobom i omawiają je. • jazda konna (przemieszczanie się na dużej piłce lub na de-
samoprzylepnych i przyklejają je do tablicy. Następnie wy- • Kto był patronem rycerzy? skorolce);
bierają kilka (np. miecz, zbroja, giermek, tarcza, ostrogi, • Kim był giermek? DAMY DWORU I RYCERZE • rzut do celu (trafianie woreczkiem do kosza lub szarfy);
herb, kopia, rumak) i dopisują jak najwięcej wyrazów, które • Jak nazywał się słynny polski rycerz? Chłopcy wykonują dla siebie miecze i tarcze z herbem ry- • walka na miecze (wykonane z gazety lub pianki) – toczy
się z nimi rymują. • Jak nazywała się broń, którą władał rycerz? cerskim, mogą też wykonać całe zbroje. Wykorzystują róż- się do pierwszego dotknięcia.
• Z czego była wykonana zbroja rycerza? ne materiały: tekturę, bibułę, arkusze szarego papieru, folię
PRACA Z WIERSZEM (podręcznik, s. 26–27) • Jak nazywał się element uzbrojenia rycerza, który osłaniał aluminiową, siatki z worków na warzywa (mogą wykorzy- PASOWANIE NA RYCERZA
Nauczyciel prosi uczniów o zajęcie miejsc w kręgu. Głośno go przed ciosami wroga? stać herby z poprzedniego ćwiczenia). Dziewczynki tworzą Na koniec zajęć dzieci otrzymują certyfikaty z kodeksem
czyta wiersz O rycerzu, który się nie spieszył. Następnie • Jak nazywały się zawody rycerskie odbywające się na zam- dla siebie nakrycia głowy i suknie dam dworu z arkuszy sza- rycerskim i zasadami savoir-vivre'u dla dam. Każde dziecko
analizuje z dziećmi treść wysłuchanego utworu. Zadaje py- kach królewskich i książęcych? rego papieru, bibuły, folii samoprzylepnej. wychodzi na środek, po czym nauczyciel – „król” – pasuje je
tania, np. Kto jest głównym bohaterem wiersza? Jaki jest • Hełm z ruchomą zasłoną twarzy to… Przy muzyce wszyscy prezentują wykonane stroje, biorąc na rycerza lub mianuje damą dworu przez włożenie szarfy
nastrój tego utworu? Co wyróżniało rycerza Grzebałę? Co • Ceremonia przyjęcia młodzieńca do grona rycerzy to… udział w minipokazie mody średniowiecznej. i dotknięcie mieczem.
26 27
Turniej rycerski z dwuznakiem „rz” NAWIGACJA
w herbie PODRĘCZNIK:
Część 1B, s. 28–29.
CELE OPERACYJNE
Uczeń: ZASOBY:
• zna i stosuje reguły ortograficzne dotyczące pisowni EPODRECZNIKI.PL: [1] [2] [3]
wyrazów z „rz”; SCHOLARIS: ZASADY PISOWNI Z „RZ”
• pisze teksty z „rz”, dba o poprawność gramatyczną, PISOWNIA WYRAZÓW Z „RZ” – ĆWICZENIA UTRWALA-
ortograficzną i interpunkcyjną; JĄCE
• uważnie słucha wypowiedzi innych; ORTOGRAFIA Z UŚMIECHEM
• układa wyrazy w kolejności alfabetycznej;
• redaguje ogłoszenie i wie, jakie elementy powinno ono LITERATURA:
zawierać. Gawdzik W., (2003), Ortografia na wesoło i na serio, War-
szawa: Wydawnictwo Oświata.
AKTYWNOŚCI UCZNIA z dziećmi, Kraków: Wydawnictwo Impuls.
• utrwalamy zasady pisowni wyrazów z „rz”; Słodownik-Rycaj E., (2001), Gry i zabawy językowe: jak po-
• tworzymy słowniki ortograficzne; magać dziecku w przyswajaniu języka, Warszawa: Wydaw-
• odgrywamy role rycerzy i wykonujemy postawione nictwo Akademickie Żak.
przed nimi zadania; Vopel K.W., (2009), Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i mło-
• redagujemy ogłoszenia; dzieży, cz. 1−4, Kielce: Wydawnictwo Jedność.
• potrafimy współpracować i bawić się razem w drużynach
zadaniowych.

WITAMY W ORTOGRODZIE • z jakiego powodu się je pisze (np. zguba, zaginięcie, sprze- skiej kroniki zastawił kilka pułapek ortograficznych – zrobił zić, ustalili, że najlepiej będzie uporządkować nazwy istnie-
Nauczyciel rozpoczyna zajęcia od powitania uczniów w Or- daż, impreza); kleksy tam, gdzie występują dwuznaki. Zadaniem dzielnych jących zawodów w kolejności alfabetycznej.
togrodzie. Mieszkańcy tego miasta słyną z miłości do zasad, • jakie elementy powinno zawierać (co, gdzie, kiedy się od- rycerzy i dam dworu jest wstawienie odpowiednich liter Nauczyciel zapisuje nazwy zawodów na tablicy lub na kart-
w tym do zasad ortograficznych. Przywiązują ogromną będzie; opis rzeczy, imprezy; kogo i jak należy powiado- w miejscach atramentowych plam i prawidłowe zapisanie kach i prosi, aby uczniowie uporządkowali wyrazy w odpo-
wagę do tego, aby pięknie mówić i poprawnie pisać w języ- mić); tekstu w zeszycie lub na kartce. Potem dzieci podkreślają wiedniej kolejności (mincerz, bednarz, gręplarz, stolarz, ka-
ku polskim. Nauczyciel dzieli dzieci na cztery drużyny ry- • jak może wyglądać (forma plakatu, informacji na tablicy uzupełnione wyrazy i uzasadniają ustnie ich pisownię. Na- mieniarz, grzebieniarz, gwoździarz, piekarz, zielarz, płatnerz,
cerskie, które losują swoje nazwy. Propozycje nazw: ród „rz” ogłoszeń, adnotacji w gazecie). stępnie grupują wyrazy na rzeczowniki (otaczają je zieloną snycerz, konwisarz). Tłumaczy dzieciom nazwy mniej zna-
po spółgłoskach, ród „rz” wymiennego na „r”, ród „rz” w za- Każdy zespół otrzymuje biały karton formatu A2 i kolorowe pętlą) i czasowniki (otaczają czerwoną pętlą). nych i nieistniejących już zawodów.
kończeniach „-erz”, „-arz”, ród „rz” niewymiennego. Uczest- markery. Grupy wspólnie uzgadniają czas wykonania zada- Tekst do uzupełnienia:
nicy zakładają stroje rycerzy i dam dworu przygotowane na nia. Po upływie wyznaczonego czasu wybrane osoby od- Jęd…ej chce w p…y…łości zostać …eźbia…em. Nie …emieślni- SŁOWNIK ORTOGRAFICZNY
poprzednich zajęciach lub wykonują zbroję rycerską i heł- czytują przygotowane ogłoszenia. Rycerze i damy dworu, kiem, lecz wielkim artystą jak jego tata. Na razie two…y w gli- Królewicz Grzegorz i królewna Marzanna postanowili po-
my z gazet. znani z dobrych manier, nagradzają się nawzajem oklaskami nie. Ma…y jednak, by tak jak tata …eźbić w marmu…e i drew- ćwiczyć pisownię wyrazów z „rz”. Potrzebują słowników or-
za wykonane zadanie. nie. Na…ędziem …eźbia…a jest dłuto, ale najwspanial…e tograficznych, które pomogą im zapamiętać jak najwięcej
ZAPRZYSIĘŻENIE DRUŻYN RYCERSKICH …eźby two…y sama p…yroda. Tata chłopca powta…a, że wyrazów z tym dwuznakiem. Król i królowa zwrócili się do
Uczniowie wznoszą dwa palce prawej ręki do góry, powta- ZASADY PISOWNI WYRAZÓW Z „RZ” można tam spotkać wielu …eźbia…y. Są to siły natury, takie rycerzy z apelem o pomoc w przygotowaniu ksiąg – tak
rzając tekst przysięgi: „My, rycerze i damy dworu, przyrze- Drużyny rycerskie z poszczególnych rodów otrzymują tar- jak: woda, wiatr, wybuchy wulkanów, p…emie…czające się lo- ważnych dla rozwoju ich dzieci i kultywowania tradycji Or-
kamy dbać o dobre imię polskiej ortografii. Wiernie i wy- cze z zapisanymi regułami ortograficznymi: „rz” po spółgło- dowce. One zmieniły i nadal zmieniają powie…chnię Ziemi. togrodu. Zespoły rycerskie przygotowują ortograficzne
trwale przestrzegać zasad pisowni wyrazów z „rz”. Świadomi skach, „rz” wymienne na „r”, „rz” w zakończeniach „-arz”, Drużyny rycerzy ponownie sprawdzają nawzajem popraw- księgi według własnych pomysłów: mogą być odręcznie na-
tak wielkiej odpowiedzialności, zobowiązujemy się do ho- „-erz”, „rz” niewymienne oraz miecze z wyrazami, których ność wykonania zadania. pisane, ozdobione za pomocą kredek, mazaków i wycina-
norowej rywalizacji w turnieju ortograficznym, zgodnie pisownia jest zgodna z tymi zasadami. Zadaniem uczestni- nek. Uczniowie powinni pamiętać o umieszczeniu w księ-
z obowiązującym kodeksem rycerskim. Przyrzekamy!”. ków danej grupy jest jak najszybsze pogrupowanie wyra- KTÓRY NAJWAŻNIEJSZY? dze rozdziału o wyjątkach od reguły pisania wyrazów z „rz”.
zów wokół odpowiednich tarcz. Grupy sprawdzają nawza- Zamieszkujący w zamku król Ortowit, jego żona Katarzyna
OGŁOSZENIE (podręcznik, s. 28) jem poprawność wykonanego zadania. oraz królewna Marzanna i królewicz Grzegorz mają duży ODZNAKI RYCERSKIE
Zespoły układają ogłoszenia informujące o ortograficznym dylemat. Próbują ustalić, kto wykonuje najważniejszy za- Nauczyciel – „król” – podsumowuje turniej rycerski i wręcza
turnieju rycerskim. Nauczyciel przypomina dzieciom: ZASADZKA SMOKA CHOCHLIKA wód w ich grodzie. Dyskusje trwały kilka godzin, aż doszli wszystkim rycerzom i damom dworu pamiątkowe odznaki
• co to jest ogłoszenie (pismo, w którym podaje się coś do Smok Chochlik mieszkający nieopodal grodu lubi robić jego do wniosku, że wszyscy podwładni czynią dobro na rzecz rycerskie, np. tarcze „Mistrz ortografii”.
publicznej wiadomości); mieszańcom różne psoty. W tekście o rzeźbiarzu z królew- króla i jego rodziny. Dlatego nie chcąc nikogo pominąć i ura-
28 29
Moja miejscowość NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• uważnie słucha wypowiedzi i korzysta z przekazywanych
informacji; LITERATURA:
• czyta tekst ze zrozumieniem; Hecker J., (2013), Przyroda i przygoda. Eksperymenty małe-
• myśli kreatywnie; go naukowca, Kielce: Wydawnictwo Jedność.
• wypowiada się o swojej miejscowości w formie ustnej Jąder M., (2009), Efektywne i atrakcyjne metody pracy
i pisemnej. z dziećmi, Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Ochmańska B. (red.), (2014), Twórcze zajęcia i zabawy w kla-
sach I–III. Podróże, Warszawa: Dr Josef Raabe Spółka Wy-
AKTYWNOŚCI UCZNIA dawnicza Sp. z o.o.
• poszukujemy odpowiedzi na nurtujące nas pytania;
• wypowiadamy się o swoim miejscu zamieszkania;
• przyjmujemy różne role społeczne podczas twórczego
rozwiązywania zaistniałych problemów;
• tworzymy plan miejscowości/osiedla.

NIEWIDZIALNA WIADOMOŚĆ żeby w miarę możliwości śledzili jego treść w podręczniku. w domowych zbiorach fotograficznych i pamiątkach ro- byłoby ją zażywać? Zachęca uczniów, aby to oni dokonali
Nauczyciel pokazuje uczniom kartkę, na której znajduje się Przykłady pytań: Jakie postaci występują w opowiadaniu? dzinnych poszukać zatrzymanych w kadrze znajomych bu- takiego odkrycia. Dzieci próbują zastanowić się nad recep-
ukryta wiadomość dla nich. Upływający czas spowodował, O czym rozmawiali Celina, Karol i jego mama? Które frag- dynków, ulic itp. turą eliksiru pamięci. Wymyślają jego nazwę i rekomendują
że atrament wyblakł. Nauczyciel prasuje kartkę żelazkiem, menty opowiadania mogą się odnosić do rzeczywistości, Na podstawie zgromadzonych materiałów dzieci przygoto- go innym osobom.
dzięki czemu pojawia się na niej tekst. Chętne dziecko od- a które są tylko przypuszczeniami? wują prezentację multimedialną pod tytułem „Nasza miej-
czytuje utajnioną wiadomość: Dzieci w parach opracowują plan wydarzeń do przeczyta- scowość dawniej, dziś i w przyszłości”. ODCZYTYWANIE NIEWIDZIALNYCH WIADOMOŚCI
„Drogie dzieci! nego opowiadania. Najciekawsze propozycje uczniowie za- Na zakończenie zajęć dzieci zgadują, kim kto chciałby być
Na dzisiejszych zajęciach będziemy poznawać przeszłość, pisują w zeszytach. MOJE OSIEDLE/MOJA MIEJSCOWOŚĆ w przyszłości. Nauczyciel prasuje kartki, które uczniowie
teraźniejszość i przyszłość naszej miejscowości”. Nauczyciel zachęca uczniów, aby wykonali plan swojego przygotowali na początku zajęć, i dochodzi do konfrontacji
Nauczyciel wyjaśnia, że niewidzialna informacja została za- POSZUKUJEMY ODPOWIEDZI NA PYTANIA osiedla (lub miejscowości, w której mieszkają). Dzieci zazna- przypuszczeń koleżanek i kolegów z klasy z pomysłem au-
pisana atramentem z soku cytrynowego. Podczas rozgrze- Nauczyciel prosi, aby uczniowie utworzyli trzy zespoły za- czają dokładnie wszystkie budynki, drzewa oraz inne ważne torów zapisków.
wania żelazkiem cukier zawarty w soku topi się i karmelizu- daniowe. Każdy z nich ma wykonać plakat i udzielić odpo- obiekty. Rysują ulice i wpisują ich nazwy. Kolejnym etapem
je, a kwas osłabia papier, który w miejscach nasączonych wiedzi na pytania: jest odszukanie starych map miejscowości i porównanie ich WYWIAD Z…
sokiem jest mniej odporny na temperaturę i zmienia kolor • Jak wyglądała nasza miejscowość w dawnych czasach? ze stworzonym planem. Dzieci omawiają, co nadal jest Uczniowie mają za zadanie przeprowadzić wywiad z mamą
na ciemnobrązowy. (pierwszy zespół): w tym samym miejscu w ich okolicy, a co się zmieniło. i tatą lub babcią i dziadkiem. Celem tej rozmowy jest zdo-
Nauczyciel prosi dzieci, aby na małych kartkach zapisały in- • Jak wygląda nasza miejscowość dzisiaj? (drugi zespół); bycie jak najszerszej wiedzy na temat zabaw z dzieciństwa
formacje o tym, kim chcą być w przyszłości. Wykorzystują • Jak może wyglądać nasza miejscowość za 100 lat? (trzeci KONSTRUKTORZY MASZYN rodziców lub dziadków.
do tego patyczki higieniczne lub pędzelki maczane w mi- zespół). Nauczyciel informuje dzieci, że na chwilę staną się kon-
seczkach z sokiem z cytryny lub ze świeżo wyciśniętym so- Każdy zespół zadaniowy uzupełnia swoją odpowiedź rysun- struktorami maszyn. Mają wymyślić maszynę, która będzie
kiem jabłkowym. Kartki schną do końca zajęć. kami, zdjęciami, artykułami lub informacjami wyszukanymi pomocna w nauce uczniom za 100 lat. Każde dziecko rysuje
w internecie, prasie, książkach. Potem prezentuje przygoto- swój prototyp i opowiada o nim klasie.
PRACA Z TEKSTEM (podręcznik, s. 30–31) wane materiały klasie.
Nauczyciel zapisuje na tablicy kilka pytań do tekstu opo- Pracę w grupach warto poprzedzić spotkaniem z miejsco- ELIKSIR PAMIĘCI
wiadania Beaty Ostrowickiej Wczoraj, dziś, jutro i prosi wym regionalistą, babcią lub dziadkiem jednego z uczniów Nauczyciel rozmawia z dziećmi o tym, co by było, gdyby
uczniów, aby każdy z nich wybrał co najmniej jedno pytanie, albo wizytą w muzeum regionalnym. ktoś wymyślił tajemniczy eliksir poprawiający pamięć. Co
na które będzie szukał odpowiedzi, słuchając opowiadania. Można też wybrać się na spacer po okolicy i przygotować wchodziłoby w jego skład? Jaki efekt mogłaby wywoływać
Następnie nauczyciel głośno czyta tekst i poleca uczniom, bogatą dokumentację fotograficzną lub filmową. Warto ta cudowna mikstura? W jakich ilościach i jak często trzeba
30 31
Poszukujemy naszych korzeni NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
Uczeń: Część 1B, s. 32−33.
• zna historię swojej rodziny;
• czyta po cichu ze zrozumieniem; KARTA PRACY:
• tworzy rodzinę wyrazów; karta pracy nr 16
• tworzy dłuższe wypowiedzi na temat rodziny;
• nazywa członków rodziny i określa stopień
pokrewieństwa.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• wskazujemy wyrazy należące do tej samej rodziny;
• wymieniamy członków bliższej i dalszej rodziny;
• przygotowujemy drzewo genealogiczne naszej rodziny;
• dyskutujemy o korzyściach życia w rodzinie jedno-
i wielopokoleniowej;
• potrafimy współpracować i bawić się razem.
ZASOBY:
EPODRECZNIKI.PL: [1]
SCHOLARIS: DRZEWO GENEALOGICZNE
ZASADY TWORZENIA DRZEWA GENEALOGICZNEGO
LITERATURA:
Stroms G., (1999), Sto nowych gier muzycznych, Lublin: Wy-
dawnictwo Klanza.

TWORZENIE DEFINICJI RODZINY stryjenka (żona stryja), wnuk (dziecko dzieci), mąż, żona. DYSKUSJA W STUDIO TV raz wszyscy członkowie rodziny. Na słowo „dzieci” koło
Dzieci pracują w grupach czteroosobowych. Nauczyciel Uczniowie wypowiadają się na temat swojej rodziny: jakie Nauczyciel informuje uczniów, że zostali zaproszeni do stu- obiegają syn i córka. Nauczyciel czyta głośno tekst:
rozdaje im kartki papieru z wyrazem „rodzina”. Każdy uczeń imiona mają dzieci w rodzinie, jakie inne osoby w rodzinie dia telewizyjnego, gdzie w dyskusji wezmą udział dwie ro- „Tata wrócił do domu bardzo radosny. Już od progu zawołał:
po kolei zapisuje w rogu kartki swoje skojarzenie z tym sło- (np. babcia, ciocia). Opowiadają, z ilu członków składa się dziny: Kowalskich i Nowaków. Zadaniem Kowalskich jest – Droga rodzinko, wyjeżdżamy na wycieczkę w góry!
wem, zagina róg i podaje kartkę następnej osobie. Po wyko- ich rodzina, kto jest najmłodszy, a kto najstarszy, kto należy przedstawienie zalet małej rodziny i wad dużej rodziny. Ro- – Hurra! – wykrzyknęła mama i dzieci.
naniu ćwiczenia dzieci w grupach odczytują swoje skojarze- do bliższej, a kto do dalszej rodziny. dzina Nowaków ma zaś pokazać, że lepiej jest żyć w rodzinie – Hau! Hau! – zaszczekał pies Burek.
nia i na ich podstawie tworzą oraz zapisują definicję rodziny. Następnie dzieci rozwiązują krzyżówkę z karty pracy nr 16. wielopokoleniowej niż w małej. – Miau… – zamruczał kot.
Następnie zespoły prezentują swoje pomysły. Nauczyciel Nauczyciel przygotowuje dwa stoliki z nazwiskami rodzin. Dzieci od razu zabrały się za pakowanie walizek. Córka spa-
rozmawia z uczniami o trafności sformułowań. HISTORIA MOJEGO RODU (podręcznik, s. 32–33) Dokonuje wyboru przedstawicieli rodzin, np. poprzez loso- kowała swoje spódniczki, syn – rolki i gogle. Tata nigdzie nie
Ćwiczenie rozpoczyna się od pracy ze słownikiem, w którym wanie kart w dwóch kolorach lub odliczanie do dwóch. Ro- mógł znaleźć swojej czapki z daszkiem. Wszyscy wołali na
WYRAZY POKREWNE uczniowie poszukują znaczenia słowa „rodowód”. Dalej dziny zajmują miejsca przy stolikach. Mają dziesięć minut pomoc mamę.
Nauczyciel rozmawia z uczniami o tym, czy tylko ludzie dzieci samodzielnie czytają tekst Drzewo genealogiczne. na przygotowanie strategii prowadzenia dyskusji, zapisanie Właśnie wrócili ze spaceru dziadek i babcia. Dzieci wybie-
tworzą rodziny. Czy wyrazy też mają swoje rodziny? Przy- Próbują udzielić odpowiedzi na pytania: Co skłoniło Szymka wypowiedzi i argumentów broniących ich stanowisk, usta- gły im na spotkanie.
pomina wiadomości na temat wyrazów pokrewnych. do przygotowania drzewa genealogicznego? W jakim celu lenie, kto zabiera głos w imieniu rodziny itp. Dyskusją kieru- – Babciu! Dziadku! – zawołały dzieci. – Pakujcie się! Wyjeż-
Dalej dzieci poszukują wyrazów pokrewnych do wyrazu opracowuje się drzewa genealogiczne? Jak takie drzewo je nauczyciel, który udziela głosu rodzinom. Własne zdanie dżamy w góry!
„rodzina”. Podają różne przykłady i zapisują je na tablicy, np. mogłoby wyglądać? Skąd można się dowiedzieć o przeszło- wypowiada na koniec, tak aby nie sugerować dzieciom – Tak? – zapytała babcia.
rodzinny, urodzinowy, rodzeństwo, rodowód, urodzony, ści danej rodziny? swojego punktu widzenia. – O! – zawołał dziadek. – My też mamy wiadomość dla ca-
prorodzinne, rodzice, rodzina itd. Uczniowie interpretują wygłoszoną przez nauczyciela myśl łej rodzinki! Właśnie dostaliśmy list od cioci i wujka z Gdy-
Uczniowie tworzą inne rodziny wyrazów, np. wyrazu „dom”. Cypriana Kamila Norwida: „Aby mierzyć drogę przyszłą, STARA BRYCZKA RODZINNA ni. Ciocia z wujkiem zapraszają naszą rodzinę nad morze!
trzeba wiedzieć, skąd się wyszło”. Dzieci siadają w kręgu i losują kartki z nazwami członków Cała rodzinka roześmiała się głośno.
KTO JEST KIM W RODZINIE? Dalej nauczyciel prezentuje dzieciom różne drzewa gene- rodziny: „tata”, „mama”, „córka”, „syn”, „babcia”, „dziadek”, – Co zrobimy? – zapytał tata”.
Dzieci siedzą w kręgu, kolejno pokazują zdjęcia swojej ro- alogiczne i prosi uczniów o przygotowanie własnych pro- „ciocia”, „wujek”, „pies”, „kot” – każda nazwa występuje po Dzieci mogą ułożyć dalszy ciąg opowiadania.
dziny, próbują ułożyć fotografie członków rodziny od naj- jektów drzew, w których wykorzystają np. przyniesione kilka razy. Nauczyciel dzieli dzieci na tyle grup, ile postaci
starszego do najmłodszego, krótko opowiadają o każdym. zdjęcia. Dzieci tworzą galerię drzew genealogicznych. Roz- występuje w opowiadaniu. Zadanie polega na uważnym słu-
Ustalają, co oznaczają poszczególne nazwy stopni pokre- mawiają na temat swoich pomysłów, porównują, jak liczne chaniu. Jeśli grupa usłyszy określoną nazwę, np. „pies”, to jej
wieństwa: kto to jest brat, siostra, rodzice, dziadkowie, wu- są ich rodziny, sprawdzają, ile pokoleń znalazło się na ich członkowie, naśladując psy, obiegają koleżanki i kolegów
jek (brat mamy), ciocia (siostra mamy, taty), stryj (brat taty), drzewach. siedzących w kole. Na słowo „rodzina” koło obiegają jeden
32 33
Czym dla nas jest Ojczyzna? NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• wypowiada się na określony temat;
• wyszukuje informacje, które pomogą mu podjąć decyzję; LITERATURA:
• opowiada własnymi słowami treść przeczytanego Drabik L., Kubiak-Sokół A., Sobol E., (2016), Słownik języka
wiersza; polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• rozumie znaczenie pojęcia „język ojczysty”;
• wysłuchuje czytanego tekstu i wiersza, odpowiada na
pytania;
• wyciąga wnioski z przeprowadzonego wywiadu;
• posługuje się techniką kolażu;
• zapisuje swoje skojarzenia ze słowem „patriotyzm”;
• poznaje ciekawostkę na temat Dnia Polaka w Argentynie;
• pokonuje tor przeszkód;
• potrafi zachować się w sytuacji zwycięstwa i radzić sobie
z porażką.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• wymyślamy i zapisujemy skojarzenia z hasłem: Polska
– jedyna i niepowtarzalna;
• wykonujemy ilustracje do wiersza;
• planujemy i przeprowadzamy wywiad.

TRUDNA DECYZJA treść wiersza. Nauczyciel pyta, o czym mówią elementy wypowiedzi o swoje propozycje. Nauczyciel zapisuje pyta- kolażu. Zespół zajmujący się drugą strofą wyszukuje ilustra-
Nauczyciel dzieli dzieci na czteroosobowe grupy. Rozpo- przyrody wymienione w tekście. nia i odpowiedzi na tablicy, a dzieci przepisują je do zeszy- cje lub zdjęcia różnych gatunków drzew występujących
czyna dyskusję: Wyobraźcie sobie, że rodzice informują Następnie dzieci siadają w kręgu na dywanie. Nauczyciel tów. w Polsce i na arkuszu szarego papieru komponuje z nich
was, że w przyszłym miesiącu przeprowadzacie się do inne- kładzie na środku arkusz szarego papieru z narysowanym park. Trzeci zespół rysuje serce, a w nim przedstawia (wpi-
go miasta. Pójdziecie do nowej szkoły, w której są trzy trze- słońcem, na którego tarczy jest napisane: „Polska – jedyna ROBIMY WYWIAD suje, ilustruje lub wkleja wycinki z gazet) skojarzenia, które
cie klasy. Możecie wybrać, do której klasy będziecie cho- i niepowtarzalna”. Prosi uczniów o wypisanie na samoprzy- Dzieci dzielą się na trzyosobowe zespoły, których zadaniem nasuwa im ostatnia strofa wiersza.
dzić. W jaki sposób dokonacie wyboru? lepnych karteczkach elementów, które wpływają na wyjąt- jest przeprowadzenie wywiadu z uczniami i nauczycielami
Uczniowie dyskutują w grupach i zapisują swoje pomysły na kowość naszego kraju, i doklejenie ich na arkusz w taki spo- w szkole na temat języka ojczystego. Dzieci zastanawiają się CO TO JEST PATRIOTYZM?
kartkach. Po upływie wyznaczonego czasu dzieci odczytują sób, aby utworzyły promienie słońca. Po zakończonej pracy i zapisują na kartce pytania, które chciałyby zadać (np.: Czy Nauczyciel zapisuje wyraz „patriotyzm”. Uczniowie pod-
swoje propozycje. dzieci wykonują dowolną techniką ilustracje do wybranego język polski jest dla ciebie ważny i dlaczego tak jest? Czy chodzą do tablicy i zapisują swoje skojarzenia z tym sło-
Nauczyciel zadaje pytania: jakiego rodzaju informacje o kla- fragmentu lub całości wiersza. lubisz się uczyć języka polskiego? Czy trudne byłoby na- wem. Nauczyciel odczytuje ze słownika języka polskiego
sie możecie znaleźć na stronie internetowej szkoły, gazetce uczenie obcokrajowca języka polskiego? W jaki sposób to definicję tego słowa. Dzieci dyskutują na temat trafności
szkolnej itp.? Czego możecie dowiedzieć się od dziecka JĘZYK NASZ OJCZYSTY (podręcznik, s. 35) zrobisz?). Każda grupa przeprowadza wywiad z jedną lub zapisanych skojarzeń, ewentualnie wykreślają błędne.
uczącego się w tej szkole, a czego od jego rodziców? Czy Nauczyciel pyta dzieci, dlaczego język ojczysty jest bardzo dwiema osobami. Po piętnastu minutach zespoły spotykają
w ten sposób dowiecie się wszystkiego o swojej przyszłej ważny i należy o niego dbać. Czy język, którym się posługu- się w klasie i odczytują otrzymane odpowiedzi. Po zapre- CZY WIESZ, ŻE…
klasie? Za czym będziecie tęsknili, gdy będziecie w innej jemy, ma wpływ na naszą kulturę? Dzieci udzielają odpo- zentowaniu wszystkich wywiadów uczniowie wraz z na- Nauczyciel podaje dzieciom kolejną ciekawostkę: w Argen-
szkole? wiedzi na pytania. Najciekawsze wypowiedzi nauczyciel uczycielem podsumowują uzyskane informacje, tworząc tynie co roku, 8 czerwca, obchodzony jest Dzień Polaka
Uczniowie powinni dojść do wniosku, że każda klasa ma zapisuje na tablicy. Następnie zadaje pytanie: co by było, krótką notatkę na tablicy, którą następnie przepisują do ze- (Dzień Polskiego Osadnika). Święto to upamiętnia przyby-
swój charakter i atmosferę, którą najlepiej można poznać, gdyby wszyscy ludzie na świecie mówili w tym samym języ- szytów. cie pierwszych Polaków do Argentyny w 1879 roku.
przebywając z nowymi kolegami i biorąc z nimi udział w za- ku? Po krótkiej dyskusji dzieci czytają fragmenty wiersza
jęciach. Najłatwiej będzie im podjąć decyzję dotyczącą wy- Hanny Łochockiej Słowa ojczyste. Pracując w kilkuosobo- ILUSTRUJEMY WIERSZ (podręcznik, s. 35) TOR PRZESZKÓD
boru przyszłej klasy, gdy będą mogli w każdej z nich spędzić wych zespołach, uczniowie odpowiadają na pytania: Uczniowie dzielą się na trzy grupy. Każdy zespół zajmuje się Nauczyciel przygotowuje cztery minitory przeszkód (po
np. dwa dni. • Czym dla autora wiersza jest polska mowa? jedną strofą wiersza Ewy Skarżyńskiej Serce naszych serc. jednym dla każdej drużyny). Każdy uczeń wykonuje różne
• Z czego wyrosły polskie słowa? Zadaniem pierwszej grupy jest wyszukanie w gazetach ćwiczenia, np. równoważne, przeskoki jednonóż i obunóż
CZYM DLA NAS JEST POLSKA? (podręcznik, s. 34) • Czy ptaki mogą śpiewać w polskim języku? i czasopismach zdjęć różnych gatunków kwiatów rosnących nad niskimi przeszkodami, prowadzenie piłki i rzuty do celu.
Nauczyciel czyta na głos wiersz Antoniego Słonimskiego Jeden zespół, wyznaczony przez nauczyciela, odczytuje na w Polsce wiosną, latem i jesienią i stworzenie z nich dużego Wygrywa drużyna, której członkowie najszybciej i najdo-
Polska. Uczniowie próbują opowiedzieć własnymi słowami głos swoje odpowiedzi. Pozostałe grupy mogą uzupełniać bukietu – na arkuszu szarego papieru, za pomocą techniki kładniej wykonają wszystkie ćwiczenia.
34 35
EDUKACJA ZINTEGROWANA POZNAJEMY KONTYNENTY – AZJA EDUKACJA ZINTEGROWANA LISTOPAD – 11. TYDZIEŃ NAUKI
Polska i Wietnam – różne kraje NAWIGACJA
i różne zwyczaje PODRĘCZNIK:

Część 1B, s. 36–37.
CELE OPERACYJNE
Uczeń: LITERATURA:
• rozumie i analizuje tekst opowiadania; Drabik L., Kubiak-Sokół A., Sobol E., (2016), Słownik języka
• wyszukuje informacje w tekście; polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• korzysta z różnych rodzajów map;
• dzieli środki transportu na wodne, lądowe i powietrzne;
• wypowiada się na zadany temat i podaje przykłady;
• redaguje list, w którym opisuje Polskę;
• poznaje różne zwyczaje dotyczące pochówków na
świecie;
• poprawnie zapisuje wyrazy z „rz”.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• wyznaczamy na mapie trasę podróży lądowej i morskiej;
• odczytujemy z mapy informacje o położeniu Wietnamu;
• budujemy pojazd poruszający się w powietrzu, na
wodzie i po lądzie.

O CZYM OPOWIEDZIAŁ NAM HOAN? Trzecia grupa ma do dyspozycji mapę polityczną Azji. do Wietnamu, płynąc po wodze, lecąc nad górami i jadąc CIEKAWE ZWYCZAJE
(podręcznik, s. 36–37) Uczniowie odczytują z mapy jak najwięcej informacji o po- po drogach. Dzieci mają do dyspozycji pudełka różnej wiel- Nauczyciel czyta ciekawostki i demonstruje zdjęcia:
Nauczyciel lub chętne dziecko czyta tekst Roksany Jędrze- łożeniu Wietnamu: na jakim leży kontynencie, z jakimi pań- kości, kolorowy papier, plastikowe kubeczki, papierowe ta- • W Gwatemali (Ameryka Środkowa) obchody dnia zmar-
jewskiej-Wróbel Podróż do Wietnamu. Uczniowie pracują stwami sąsiaduje, czy ma dostęp do morza lub oceanu, jaka lerzyki, nakrętki po napojach, sznurki, guziki, taśmy, klej, no- łych trwają dwanaście dni – od 21 października do 2 listo-
w czterech grupach. Zadaniem pierwszego zespołu jest jest stolica tego kraju itp. Informacje zapisują na kartkach. życzki, flamastry itp. Każda grupa po wykonaniu swojego pada. 1 listopada puszcza się wielkie, kolorowe latawce,
znalezienie w tekście przyczyny wyjazdu chłopca do Wiet- Czwarty zespół otrzymuje mapę fizyczną Wietnamu i wypi- pojazdu opracowuje dla niego trasę, którą następnie poka- które mają pomóc zmarłym w znalezieniu drogi na ziemię.
namu oraz opisanie obrzędu pochówku. Drugi zespół wy- suje na kartce nazwę najdłuższej rzeki w Wietnamie, nazwy zuje na mapie. Omawia przy tym działanie pojazdu i podaje Po zakończonym święcie zmarli wracają do siebie.
szukuje w relacji Hoana informacje o Wietnamie. Grupa jezior, gór, największych miast itp. jego nazwę. • W Rumunii, na północy kraju, znajduje się Wesoły Cmen-
trzecia odpowiada na pytania: Co to są pola ryżowe, saj- Po zakończonej pracy każda grupa odczytuje uzyskane in- tarz. Są tam różnokolorowe nagrobki z obrazkami, które
gonki i lody fasolowe? Jakich innych wietnamskich dań formacje oraz pokazuje omawiane trasy i miejsca na mapie. RÓŻNI CZY TACY SAMI? (podręcznik, s. 36) przedstawiają, czym się zajmował zmarły za życia.
chcielibyście spróbować? Dzieci siedzą w kręgu na dywanie. Nauczyciel czyta frag- • W Ghanie (Afryka) można zamówić trumny w różnych
Dzieci szukają potrzebnych informacji w internecie lub DZIELIMY ŚRODKI TRANSPORTU ment opowiadania Podróż do Wietnamu: „(...) w Warszawie kształtach, np. jeśli ktoś lubi coca-colę, może zostać po-
w dostępnych książkach. Po wykonaniu przydzielonych za- Dzieci siedzą w kręgu na dywanie. Nauczyciel kładzie kartki prawie wszyscy wyglądają inaczej niż ja, a tutaj – wszyscy chowany w trumnie w kształcie butelki tego napoju. Zna-
dań grupy prezentują swoje prace na forum klasy. Następ- z wypisanymi przykładami środków transportu, np. samo- wyglądają podobnie. To dziwne uczucie, bo już się przy- leźć tu można trumny wyglądające jak wielkie ryby, adida-
nie dzieci wspólnie konstruują notatkę, nauczyciel zapisuje chód, samolot, helikopter, barka, prom, motocykl, rower, zwyczaiłem, że się wyróżniam”. Uczniowie dyskutują nad sy, samoloty, ptaki, auta…
ją tablicy, a uczniowie przepisują do zeszytu. paralotnia, łódź. Prosi dzieci o nazwanie grupy, do której znaczeniem tych słów. Nauczyciel zadaje pytania: Po przedstawieniu każdej ciekawostki dzieci odnajdują na
można zaliczyć wypisane obiekty. Następnie dzieci dzielą • Czy każdy lubi się wyróżniać? mapie świata kraj, o którym była mowa. Następnie w zeszy-
CZEGO DOWIEMY SIĘ Z MAPY? wyrazy na trzy grupy. Chętne dziecko przypomina podział • W jaki sposób można się wyróżniać? tach tworzą notatkę – zapisują nazwę państwa i rysują mały
Dzieci dzielą się na cztery grupy. Dwa zespoły otrzymują środków transportu na lądowe, wodne i powietrzne. Na ar- Chętne dzieci wypowiadają się na ten temat i podają przy- symbol oznaczający poznany zwyczaj.
mapy polityczne świata. Zadaniem jednego z nich jest wy- kuszu szarego papieru uczniowie wypisują powyższy po- kłady.
znaczenie trasy z Polski do Wietnamu drogą morską oraz dział i przyklejają w odpowiednim miejscu kartki z nazwami ORTOGRAFIA (podręcznik, s. 37)
ustalenie, nad jakimi krajami mógłby lecieć Hoan, gdyby wy- przykładowych środków transportu. Dzieci mogą dopisać LISTY DO DZIECI W WIETNAMIE Nauczyciel prosi o przepisanie wyrazów z „rz” z zadania 5.
brał się w podróż samolotem. Drugi zespół opracowuje własne propozycje. Zadaniem uczniów jest napisanie do dzieci mieszkających Uczniowie wybierają trzy wyrazy, z którymi układają po jed-
drogę chłopca, gdyby ten zdecydował się jechać samocho- w Wietnamie listu o Polsce. List musi zawierać informacje nym zdaniu, oraz trzy, do których wymyślają rymy. Zdania
dem. Dzieci starają się wyznaczyć dwie trasy: pierwsza ma KONSTRUKTORZY o położeniu naszego kraju, jego kulturze, najważniejszych i rymy zapisują starannie w zeszycie.
prowadzić przez jak najmniejszą liczbę państw, a druga po- Dzieci pracują w kilkuosobowych zespołach. Projektują zabytkach i o polskiej kuchni. Uczniowie mogą również opi-
winna być jak najkrótsza. i konstruują pojazd, który mógłby pokonać drogę z Polski sać ulubione zabawy. Chętne dzieci odczytują swoje listy.
36 37
Jakie niespodzianki kryje Azja? NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• poznaje państwa azjatyckie;
• wyszukuje informacje na temat strojów narodowych
krajów azjatyckich;
• posługuje się pałeczkami chińskimi;
• rozpoznaje i nazywa przyprawy sprowadzane z Azji;
• wyszukuje informacje, filmy i zdjęcia na dany temat;
• poznaje najbardziej charakterystyczne elementy
krajobrazu Azji;
• poznaje różne alfabety z państw azjatyckich.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• organizujemy pokaz strojów narodowych z krajów
azjatyckich;
• przygotowujemy sałatkę owocową;
• rozpoznajemy za pomocą różnych zmysłów azjatyckie
przyprawy;
• piszemy wyraz „dziecko” w językach azjatyckich.

POZNAJEMY AZJATYCKIE KRAJE SZTUKA JEDZENIA – KUCHCIKOWANIE CO CIEKAWEGO ZOBACZĘ W AZJI? (podręcznik, s. 38–39) • alfabet koreański – inaczej nazywany hangul, składa się
Nauczyciel dzieli dzieci na czteroosobowe grupy. Każda z nich Uczniowie szykują sałatkę owocową. Przynoszą do szkoły Uczniowie czytają tekst Azja. Dzielą się na trzy grupy. z 24 znaków; każda sylaba w tym języku zapisywana jest
ma wykonać na arkuszu szarego papieru plakat reklamujący mały nożyk, deskę do krojenia, fartuszek, pałeczki chińskie Pierwsza wyszukuje filmy i zdjęcia przedstawiające krajo- na polu kwadratu; występuje w nim dużo okręgów i owali
wybrany azjatycki kraj. Oprócz plakatów z podstawowymi i owoce (pomarańcze, mandarynki, banany, mango). Dzieci brazy, zwierzęta i rośliny występujące na terenie omawiane- (dziecko – );
informacjami dzieci mogą przygotować prace plastyczne przygotowują miejsce pracy: nakrywają stoły ceratami, ukła- go kontynentu. Drugi zespół wybiera miejsca, które warto • alfabet chiński – jest to najstarsze pismo używane na świe-
i techniczne z dostępnych materiałów (np. Wielki Mur Chiń- dają plastikowe miseczki, deski do krojenia i noże. Obierają zobaczyć, oraz zabytki i przykłady architektury Azji. Trzecia cie; w szkole chińskie dzieci uczą się 3000 znaków w ciągu
ski z gazet, strój ludowy w technice kolażu, tradycyjne na- owoce i kroją je w małe cząstki. Następnie wrzucają pokro- grupa zajmuje się wyszukaniem ciekawostek o tym konty- sześciu lat; chińskie znaki wyglądają na bardzo trudne
krycie głowy z papieru). Każda grupa prezentuje swoją pracę. jone owoce do jednej miski i mieszają. Nauczyciel nakłada nencie. Po upływie wyznaczonego czasu grupy przedsta- i skomplikowane ( );
Następnie dzieci formułują wspólnie notatkę i zapisują ją każdemu dziecku do miseczki wspólnie przygotowaną sa- wiają przygotowane prezentacje na forum klasy. • alfabet wietnamski – wywodzi się z alfabetu łacińskiego,
w zeszytach. łatkę owocową. Tłumaczy, jak jeść pałeczkami. Uczniowie podobnie jak język polski; jego litery bardzo przypomina-
próbują posługiwać się pałeczkami i zjeść nimi sałatkę. Po REKORDY AZJI ją litery polskiego alfabetu (đứa trẻ);
TRADYCYJNE STROJE degustacji dzielą się informacjami na temat wypracowa- Nauczyciel pyta dzieci, czy kontynent może mieć swoje re- • pismo japońskie – wywodzi się z pisma chińskiego; Japoń-
Dzieci dzielą się na grupy. Każda z nich wybiera jedno pań- nych sposobów jedzenia pałeczkami. kordy. Prosi o podanie przykładów kategorii i zapisuje je na czycy posługują się trzema systemami pisma: pismem
stwo azjatyckie i wyszukuje w internecie lub w dostępnych tablicy, np. najwyższy szczyt, najwyższe pasmo górskie, naj- chińskim – kanji, hiragana – uczą się go dzieci w pierwszej
książkach informacje na temat stroju narodowego noszone- AZJATYCKIE ZAPACHY dłuższe pasmo górskie, najdłuższa rzeka, największe jezioro, klasie, katakana – służy do zapisu imion i nazw własnych;
go w tym kraju. Uczniowie typują z grupy jedną osobę, dla Uczniowie przynoszą do szkoły przyprawy: pieprz, goździki, najgłębsze jezioro, największe państwo, największa nizina. japońskie znaki są podobne do chińskich, jednak wygląda-
której projektują i wykonują strój z dostępnych materiałów. imbir, kurkumę, gorczycę, kumin, cynamon, gałkę muszkato- Uczniowie w grupach zajmują się poszczególnymi „rekorda- ją na prostsze do napisania ( );
łową, curry, kolendrę, paprykę chili i czarnuszkę. Nauczyciel mi" Azji – wyszukują stosowne informacje. Następnie każdy • pismo arabskie – wyrazy i zdania zapisywane są od strony
POKAZ AZJATYCKIEJ MODY wsypuje niewielką ilość przypraw do miseczek lub kubecz- zespół zapisuje na karteczce samoprzylepnej nazwę „rekor- prawej do lewej; ma 18 podstawowych znaków; występuje
Dzieci przygotowują salę do pokazu mody: rozsuwają stoli- ków. Opowiada dzieciom, że wiele używanych na co dzień dzisty” w danej kategorii i przykleja ją w odpowiednim w nim dużo fal, zawijasów i kropek ( ).
ki, przygotowują wybieg dla modelek i modeli, ustawiają przypraw pochodzi z Azji. Uczniowie próbują rozpoznać miejscu na mapie Azji. Po wysłuchaniu opisów alfabetów dzieci próbują przypo-
wzdłuż wybiegu krzesła dla publiczności, wyszukują odpo- przyprawy za pomocą węchu, wzroku i dotyku. Do każdej rządkować napisane wyrazy do odpowiedniego języka.
wiednią muzykę. Wytypowani wcześniej modele i modelki miseczki z rozpoznaną przyprawą przyklejają karteczkę z jej AZJATYCKIE ALFABETY
wkładają wykonane przez zespoły stroje. Członkowie każ- nazwą. Następnie nauczyciel proponuje zabawę w rozpo- Nauczyciel kładzie na dywanie kartki z wyrazem „dziecko” AZJATYCKA KALIGRAFIA
dej grupy wybierają spośród siebie osobę, która opisze ele- znawanie przypraw po zapachu. Uczestnicy z zawiązanymi wydrukowanym w językach: koreańskim, chińskim, japoń- Uczniowie wybierają wyraz „dziecko” zapisany w jednym
menty stroju podczas prezentacji na wybiegu. Po pokazie oczami wąchają i odgadują ich nazwy. Zwycięzca konkursu skim, wietnamskim i arabskim. Czyta dzieciom informacje z języków omawianych w poprzednim zadaniu i próbują na-
wszyscy wspólnie sprzątają salę. zostaje okrzyknięty „Królem azjatyckich przypraw”. na temat pisma używanego w każdym z tych języków: pisać go na kartce za pomocą pędzelka i czarnej farby.
38 39
Czy zorganizowanie wyprawy NAWIGACJA
w Himalaje może być trudne? PODRĘCZNIK:

Część 1B, s. 40–41.
CELE OPERACYJNE
Uczeń:
• przygotowuje informacje o położeniu, faunie i florze
Himalajów;
• odczytuje informacje z mapy;
• tworzy notki biograficzne polskich himalaistów;
• tworzy zaproszenie na wyprawę w Himalaje;
• rozumie niebezpieczeństwo i trud związany ze
wspinaczką wysokogórską;
• kompletuje wyposażenie i ubiór niezbędny do wyprawy;
• analizuje i wyciąga wnioski z przeczytanego wywiadu;
• poznaje informacje o polskich zdobywcach
ośmiotysięczników;
• wybiera niezbędne sprzęty i ubrania na wyprawę w góry;
• poznaje pozytywne i negatywne strony korzystania
z jam śnieżnych.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• przedstawiamy ruchem wspinaczkę na szczyt górski;
• wykonujemy z dostępnych materiałów ekwipunek
himalaisty.

NAJWYŻSZE SZCZYTY Nigdzie nie ma żadnej ścieżki ani szlaku. Idziecie do góry. ną wyprawę w Himalaje, podają przykłady sprzętów, które CO WSADZIMY DO PLECAKA?
Uczniowie dzielą się na pięć grup. Pierwszy zespół przygo- Nagle widzicie przed sobą bardzo stromą ścianę. Nie ma pomogłyby im szybko i bezpiecznie dojść na szczyt. Dzieci dzielą się na kilkuosobowe zespoły. Zadaniem każde-
towuje informacje na temat położenia Himalajów: na jakim możliwości wyminięcia jej. Postanawiacie się na nią wspiąć. go z nich jest omówienie i spisanie niezbędnych przyrzą-
kontynencie znajdują się te góry, na terytorium jakich Droga jest trudna i niebezpieczna. Nareszcie ściana się koń- JAK WYGLĄDA PRAWDZIWA WYPRAWA W HIMALAJE? dów, sprzętów i ubrań, które przydadzą im się podczas wspi-
państw i jak są rozległe. Potrafią również odnaleźć i pokazać czy i możecie chwilę odpocząć. Jesteście już tak wysoko, że (podręcznik, s. 40–41) naczki. Każda grupa odczytuje swoje pomysły, pamiętając
Himalaje na mapie Azji. Drugi zespół wyszukuje w interne- dookoła leży biały, świeży śnieg. Słońce mocno świeci. Pro- Dzieci czytają wywiad z Kingą Baranowską. Następnie siada- o zasadzie niewymieniania propozycji, które padły wcze-
cie lub dostępnych książkach nazwy i fotografie wszystkich mienie odbijają się od lśniącego śniegu i rażą was w oczy. ją w kręgu na dywanie. Nauczyciel rozkłada arkusz szarego śniej. W trakcie prezentacji uczniowie mogą uzupełniać swój
ośmiotysięczników. Trzecia grupa odnajduje na mapie Patrzycie w dół. W dolinach i kotlinach zauważacie zebrane papieru, na którym naszkicowany jest kontur wysokiej góry. spis niezbędnego wyposażenia na wyprawę wspinaczkową.
ośmiotysięczniki znajdujące się w Himalajach i podaje ich ciemne chmury. Ruszacie dalej. Ogromne, głębokie zaspy Dzieci na podstawie przeczytanego tekstu analizują po-
dokładną wysokość. Czwarty zespół szuka informacji na te- utrudniają wam marsz. Wtem, z prawej strony, z niewielkiej szczególne etapy wyprawy w Himalaje i zaznaczają na arku- WIELKIE PAKOWANIE
mat fauny i flory w omawianym paśmie górskim. Ostatnia skały, spada duża bryła twardego, przymarzniętego śniegu. szu ważne miejsca, np. bazę u podnóża góry, stawiane co Dzieci dzielą się na kilkuosobowe grupy. Z dostępnych ma-
grupa wypisuje nazwiska znanych polskich himalaistów i za- Niewiele brakowało, a zahaczyłaby was i pociągnęła ze sobą kilkaset metrów obozowiska. Nauczyciel porusza temat teriałów (gazety, plastikowe kubki, papierowe talerzyki, na-
poznaje się z ich największymi osiągnięciami. w dół. Oddychacie z ulgą. Chcecie iść dalej, ale zaczynacie wyżywienia podczas wyprawy. Dzieci wymyślają, w jaki spo- krętki, klej, taśmy, nożyczki, arkusze papieru itp.) wykonują
Po skończeniu pracy uczniowie prezentują zdobyte infor- się ślizgać i przewracacie się. Na szczęście nic się wam nie sób zabrać na kilkumiesięczną wyprawę wystarczającą ilość wszystkie elementy ubioru i wyposażenia, które są nie-
macje. Wspólnie formułują notatkę i zapisują ją w zeszycie. stało – lądujecie w wielkiej zaspie. Okazuje się, że pod śnie- jedzenia. Nauczyciel informuje, że himalaiści zabierają ze zbędne podczas wyprawy w Himalaje.
giem znajduje się gruba warstwa lodu. Idziecie po stromym sobą specjalnie przygotowaną żywność liofilizowaną. Przy-
ZAPROSZENIE zboczu, ślizgając się jak na lodowisku. W końcu i ta prze- pomina ona proszek, jest zupełnie pozbawiona wody, aby CZY WIESZ, ŻE…
Uczniowie samodzielnie piszą zaproszenie na wyprawę w Hi- szkoda zostaje pokonana. Zapada noc. Jesteście bardzo była jak najlżejsza i zajmowała jak najmniej miejsca w pleca- Nauczyciel podaje dzieciom ciekawostkę:
malaje. Chętne dzieci odczytują swoje prace. Najlepsze za- głodni i zmęczeni. Zaczynacie marznąć, więc szybko zjada- ku. Gdy himalaista ma ochotę coś zjeść, zagotowuje wodę Czasami himalaiści spędzają noce w wykopanych przez sie-
proszenie wszyscy zapisują w zeszycie. cie kolację i kładziecie się spać. Nazajutrz wstajecie pełni sił (roztopiony śnieg) i zalewa nią odpowiednią porcję liofilizo- bie w śniegu jamach. Jest to bardzo wygodne rozwiązanie,
i energii. Ostatnie kilkaset metrów pokonujecie bez przy- wanego pożywienia. ponieważ nie trzeba nosić ze sobą namiotu, a jama dobrze
WYPRAWA W HIMALAJE gód. Nareszcie dotarliście na szczyt. Jesteście bardzo zmę- chroni przed wiatrem. Niestety, wykopanie w śniegu odpo-
Nauczyciel wychodzi z dziećmi na boisko szkolne lub na czeni, ale szczęśliwi. To była wspaniała wyprawa! CZY WIESZ, ŻE… wiednio dużego schronienia wymaga wiele czasu, sił i ener-
salę gimnastyczną. Zadaniem uczniów jest przedstawienie Nauczyciel przedstawia uczniom ciekawostkę: Polacy są gii.
ruchem historii opowiadanej przez nauczyciela: CO UŁATWIA DROGĘ NA SZCZYT? mistrzami świata w zdobywaniu najwyższych szczytów
Wyobraźcie sobie, że wspinacie się na ogromną górę. Jest Nauczyciel pyta dzieci, czy wspinaczka na wysoką górę jest świata zimą. Nasi rodacy jako pierwsi zdobyli o tej porze
ona tak wielka, że nikt wcześniej nie dotarł na jej szczyt. łatwa i bezpieczna. Uczniowie, analizując swoją wyobrażo- roku aż dziesięć ośmiotysięczników.
40 41
Co ma uczeń do przymiotnika? NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• kończy zdanie z przymiotnikiem w stopniu wyższym
i najwyższym; ZASOBY:
• rozpoczyna zdanie, które kończy inna osoba; EPODRECZNIKI.PL: [1] [2]
• układa zdania z podanych wyrazów; SCHOLARIS: STOPNIUJEMY PRZYMIOTNIKI
• nazywa części mowy; STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKA
• klasyfikuje przymiotniki według stopnia;
• poznaje przykłady przymiotników, których się nie
stopniuje;
• układa zdania z przymiotnikami do krzyżówki;
• układa historyjkę o zwierzęcych rekordzistach z użyciem
przymiotników w stopniu najwyższym;
• uzupełnia tekst przymiotnikami.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• tworzymy budowle przestrzenne;
• opisujemy wykonane budowle, używając jak największej
ilości przymiotników, i porównujemy obiekty;
• układamy krzyżówkę z hasłem;
• tworzymy i rozwiązujemy rebusy;
• odnajdujemy grupy z tym samym przymiotnikiem, ale
w różnym stopniu;
• grupujemy przymiotniki ze względu na stopień, w jakim
występują, i dopisujemy brakujące formy przymiotników.

DOKOŃCZ ZDANIE maczy, że niektóre przymiotniki można stopniować. Wska- znajdować przymiotnik, rysują kwadrat. Hasłami wpisywany- w są rzeczywistości? A gdyby zboże rosło …… niż zawsze?
Dzieci siedzą w kręgu na dywanie. Nauczyciel trzyma w rę- zuje uczniom grupy przymiotników w stopniu równym, mi w szablon krzyżówki są właśnie te brakujące przymiotni- Miałbym …… pracy. Byłbym wtedy …… rolnikiem na świecie!”.
kach piłkę. Rzucając piłkę do jednego z uczniów, podaje po- wyższym i najwyższym. ki, np. zwierzęciem na świecie jest płetwal błękitny – do Dzieci przepisują tekst, uzupełniając luki. Chętne osoby od-
czątek zdania, które dziecko, łapiąc piłkę, kończy. Zdania krzyżówki należy wpisać przymiotnika „największym”. czytują swoje wersje opowiadania.
powinny zawierać przymiotnik w stopniu wyższym lub naj- WAŻNE INFORMACJE (podręcznik, s. 43)
wyższym, np. „Najciekawszą książką jest…”, „Jaguar jest Dzieci czytają z podręcznika blok Zwróćcie uwagę oraz za- ZWIERZĘCY REKORDZIŚCI POSZUKIWANIA
szybszy niż…”, „Ogon jaszczurki jest krótszy niż ogon…” . danie 7. Uczniowie wspólnie zastanawiają się nad proble- Nauczyciel rozdaje dzieciom ilustrację, na której znajdują Nauczyciel przyczepia dzieciom na plecach kartki z wydru-
Uczeń, który dokończył zdanie, rzuca piłkę do innej osoby, mem poruszonym w zadaniu. Próbują podać inne przykłady się mrówka, krowa, zając, koza, ślimak i pszczoła. Wszyscy kowanymi przymiotnikami w różnych stopniach (np. miękki,
samodzielnie podając początek kolejnego zdania z przy- przymiotników, których nie należy stopniować (np. mlecz- dostają taki sam obrazek. Zadaniem uczniów jest znalezie- bardziej miękki, najbardziej miękki; długi, dłuższy, najdłuż-
miotnikiem w stopniu wyższym lub najwyższym. ny, poranny, złoty). Dzieci zapisują do zeszytów po pięć nie właściwości, w której każde zwierzę jest mistrzem, i uło- szy). Szepcze każdemu do ucha, jaki ma wyraz (dzieci mogą
przykładów przymiotników, które można stopniować żenie o tym krótkiej historyjki z wykorzystaniem jak naj- też prosić kolegów i koleżanki o odczytanie wyrazu). Zada-
ZABAWNE ZDANIA w sposób prosty i opisowy. większej liczby przymiotników w stopniu najwyższym. niem uczniów jest odnalezienie osób, które posiadają ten
Dzieci pracują parami w ławkach. Nauczyciel kładzie na każ- sam przymiotnik, ale w innym stopniu. Powstałe w ten spo-
dej ławce kopertę, w której znajdują się: rzeczowniki (np. BUDOWLE PRZESTRZENNE REBUSY sób trzyosobowe grupy wypowiadają głośno swoje przy-
koń, pies, Bogdan, Józio, Kunegunda, nóż, drzewo), przy- Dzieci dzielą się na pięć grup. Każda z nich tworzy na dywa- Dzieci pracują w parach. Zadaniem każdej dwójki jest wy- miotniki w stopniu równym, wyższym i najwyższym.
miotniki w różnych stopniach (np. mały, grubszy, najwęższy, nie przestrzenną budowlę. Uczniowie mają do dyspozycji branie pięciu przymiotników w różnych stopniach, a na-
słodszy, okrągły, najmłodszy) oraz wyrazy „jest” i „niż”. Zada- klocki, pudełka, plastikowe kubki, własne obuwie, papiero- stępnie ułożenie i narysowanie rebusów, których rozwiąza- TWORZYMY TABELĘ
niem uczniów jest ułożenie z wyrazów z koperty jak naj- we talerzyki, zeszyty, książki, piórniki, nakrętki itp. Po zaniem będą te przymiotniki. Dzieci wymieniają się rebusami Nauczyciel dzieli dzieci na pięć grup. Kładzie na ich stoli-
większej ilości zabawnych zdań (dzieci mogą zmieniać ro- kończeniu pracy każda grupa prezentuje swój obiekt. Na- i próbują je rozwiązać. kach kartki formatu A3 oraz koperty, w których są karteczki
dzaj przymiotnika z męskiego na żeński lub nijaki). Chętni stępnie dzieci mają za zadanie opisać budowlę, używając z wydrukowanymi przymiotnikami w różnych stopniach
uczniowie odczytują swoje zdania. jak największej liczby przymiotników, oraz porównać ją do UZUPEŁNIANKA i puste kartki. Zadaniem dzieci jest ułożenie wyrazów
prac pozostałych grup. Nauczyciel pisze na tablicy krótkie opowiadanie pozbawio- w trzech kolumnach, odpowiadających trzem formom
TRZY GRUPY PRZYMIOTNIKÓW ne przymiotników: stopniowanych przymiotników. W puste miejsca w kolum-
Dzieci siedzą w kręgu na dywanie. Nauczyciel kładzie na KWADRATOWA KRZYŻÓWKA „Na …… łące stało …… i …… drzewo. Pewnej …… nocy zerwał nach dzieci przyklejają czyste karteczki i zapisują na nich
środku kartki z wydrukowanymi przymiotnikami w różnych Uczniowie układają krzyżówkę, której rozwiązaniem jest wy- się …… wiatr. Później spadł …… deszcz. Rankiem pod …… brakujący przymiotnik w odpowiednim stopniu. Chętne
stopniach. Pyta, jaką częścią mowy są te wyrazy. Następnie raz „panda”. Wymyślają zdania zawierające przymiotniki drzewo przyjechał ……. rolnik. Położył się pod …… koroną dzieci odczytują dopisane przymiotniki, a pozostali spraw-
uczniowie dzielą przymiotniki na trzy grupy. Nauczyciel tłu- (w różnych stopniach), jednak w miejscu, gdzie powinien się drzewa i zaczął marzyć: co by było, gdyby konie były …… niż dzają ich poprawność.
42 43
EDUKACJA ZINTEGROWANA SKARBY UKRYTE W ZIEMI EDUKACJA ZINTEGROWANA LISTOPAD – 12. TYDZIEŃ NAUKI
Co ciekawego możemy znaleźć NAWIGACJA
pod ziemią? PODRĘCZNIK:

Część 1B, s. 44–45.
CELE OPERACYJNE
Uczeń: ZASOBY:
• wypisuje znaki interpunkcyjne z tekstu i rozumie, jaką SCHOLARIS: CO KRYJE ZIEMIA (scenariusz lekcji)
pełnią rolę; AWARIA W KOPALNI
• czyta wiersz z uwzględnieniem interpunkcji i intonacji;
• wskazuje głównych bohaterów wiersza, czas i miejsce LITERATURA:
akcji oraz zaznacza wybrane fragmenty; Drabik L., Kubiak-Sokół A., Sobol E., (2016), Słownik języka
• wyjaśnia znaczenie słowa „skarb”; polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• słucha wypowiedzi i ogląda film Skąd się wzięła sól?;
• wymienia zawody, które związane są z pracą pod ziemią
i wydobyciem minerałów;
• wyszukuje w słowniku języka polskiego znaczenie słów;
• wymyśla i prezentuje zastosowanie w życiu codziennym
skarbów ziemi;
• wypowiada się na temat wysłuchanej audycji radiowej;
• tworzy projekt olimpijskiego medalu.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• wykorzystujemy informacje z filmu do stworzenia
graficznego schematu powstawania soli;
• tworzymy plakat przedstawiający medyczne zalety
stosowania soli;
• tworzymy mapę trasy turystycznej w kopalni soli;
• wykonujemy medal na igrzyska olimpijskie.

ZNAKI INTERPUNKCYJNE (podręcznik, s. 44–45) znaczenie słowa „skarb” w słowniku języka polskiego i prze- MAPA TRASY TURYSTYCZNEJ Dzieci przygotowują scenkę teatralną, w której zaprezentują
Uczniowie czytają samodzielnie wiersz Agnieszki Frączek pisują definicję do zeszytu. Zespoły uczniowskie wracają do multimedialnej wyprawy zastosowanie wydobywanego kruszcu w życiu codziennym.
Poszukiwacze skarbów. Następnie wskazują, nazywają do Wieliczki. Nauczyciel proponuje im wcielenie się w rolę Używają przy tym rekwizytu, który wykonują z dostępnych
i wypisują wszystkie znaki interpunkcyjne. Zastanawiają się SKĄD SIĘ WZIĘŁA SÓL? kartografów. Wyświetla i odczytuje Trasę turystyczną w ko- materiałów: kleju, taśmy klejącej, tuby po ręcznikach lub pa-
w grupie nad ich zastosowaniem. Chętni uczniowie dzielą Nauczyciel zaprasza uczniów na multimedialną wycieczkę palni soli w Wieliczce (BIBLIOGRAFIA). Zespoły uczniowskie pierze toaletowym, folii spożywczej, drucików kreatywnych,
się z innymi swoimi pomysłami. Znaki zapisują w zeszycie. do kopalni soli w Wieliczce, gdzie mogą obejrzeć film Skąd na podstawie opisu trasy tworzą mapę, która będzie zawie- gazet, patyczków do szaszłyków, dwustronnej taśmy i kartek
Następnie wybrane dzieci czytają na głos wiersz Poszuki- się wzięła sól? (BIBLIOGRAFIA). Po projekcji filmu dzieci rała wszystkie istotne elementy szlaku turystycznego. papieru. Scena powinna zwierać jeden z elementów: „stop-
wacze skarbów z uwzględnieniem znaków interpunkcyj- w zespołach zastanawiają się, jakie kolejne etapy składają -klatkę” (zatrzymanie akcji), „retrospekcję” (cofnięcie się
nych i intonacji. się na proces powstawania soli. Na podłużnym arkuszu pa- ZAWODY w przeszłość) lub „efekty tła” (historia dzieje się w konkret-
pieru (z rolki) próbują narysować graficzny schemat powsta- Nauczyciel prosi, aby uczniowie dobrali się w pary. Dzieci, nym tle dźwiękowym).
KTO, GDZIE I PO CO? (podręcznik, s. 44–45) wania soli. Nauczyciel zbiera przygotowane prace i wywie- mając do dyspozycji komputery lub tablety, wyszukują w źró-
Uczniowie odpowiadają na pytania nauczyciela dotyczące sza w widocznym miejscu. Chętny uczeń z wybranej przez dłach internetowych zawody, które związane są z pracą pod SŁUCHOWISKO
treści wiersza Poszukiwacze skarbów, wskazują fragmenty, nauczyciela grupy (tej, która narysowała najpełniejszy sche- ziemią i wydobywaniem minerałów. Chętne pary dzielą się Nauczyciel odtwarza audycję radiową Awaria w kopalni
które sugerują odpowiedź. Propozycje pytań: mat) opowiada o poszczególnych etapach przedstawio- zdobytymi informacjami. Wyszukane wiadomości umiesz- (NAWIGACJA). Zespoły dyskutują na temat potrzeby wy-
• Kto jest bohaterem wiersza? nych przez jego zespół. Pozostali wyszukują brakujące ele- czają w prostym programie tekstowym i zapisują plik w utwo- dobywania węgla. Tworzą kilka zdań na ten temat i zapisują
• Gdzie toczy się akcja? menty schematu lub te, które nie odgrywają większego rzonym i odpowiednio nazwanym folderze. je do zeszytu.
• Co chcieli znaleźć bohaterowie wiersza? znaczenia w procesie powstawania soli.
• Co znaleźli? NIE TAKI SŁOWNIK STRASZNY OLIMPIJSKIE MINERAŁY
Nauczyciel zapisuje na tablicy pytania. Uczniowie przepisu- RECEPTA NA ZDROWIE Zespoły uczniowskie wyszukują w słowniku języka polskie- Nauczyciel wyświetla na ekranie medale olimpijskie z po-
ją je do zeszytu i odpowiadają na nie pełnym zdaniem. Nauczyciel prosi, aby uczniowie podzielili się na nowe ze- go znaczenie słów związanych z górnictwem: sztolnia, ko- przednich lat. Uczniowie dyskutują, jakie elementy znajdują
społy, które będą miały za zadanie wymyślenie hasła pro- palnia, hałda, szyb, lampownia, przodek. Zapisują wyjaśnie- się na medalu i z jakiego metalu zostały zrobione.
SKOJARZENIA mującego dobry wpływ soli na nasze zdrowie. Jednocześnie nie w zeszycie i tworzą po jednym zdaniu z każdym Każdy uczeń projektuje swój medal olimpijski na następne
Nauczyciel prosi uczniów o utworzenie kilkuosobowych mają też zaprojektować i wykonać plakat, który zachęci od- wyrazem. igrzyska olimpijskie, które odbędą się w 2020 roku w Japo-
grup. Zespoły uczniowskie zastanawiają się nad znaczeniem biorców do przebywania w grocie solnej. Reklamy mają być nii. Rozpoczynają od narysowania cyrklem dwóch kółek
słowa „skarb”. Na arkuszu papieru formatu A3 tworzą mapę skierowane do różnych grup odbiorców: przedszkolaków, SKARBY NA CODZIEŃ o średnicy 10 centymetrów na ułożonej poziomo kartce
myśli, która zawiera skojarzenia z tym słowem. Chętne dzie- rówieśników, rodziców, dziadków oraz nauczycieli. Każdy Zespoły uczniowskie losują kartki z zapisanym jednym ze formatu A4. Uczeń decyduje, z jakiego „kruszcu” będzie
ci podają swoje propozycje. Następnie grupy sprawdzają zespół losuje swoją grupę docelową. skarbów ziemi: „węgiel”, „piasek”, „złoto”, „kreda”, „sól”, „glina”. tworzył swój medal.
44 45
Podróżujemy do wnętrza Ziemi NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• formułuje wypowiedzi na podstawie tekstu;
• tworzy wyrazy z podanych liter i układa z nimi zdania; KARTA PRACY:
• nazywa i wskazuje elementy budowy wnętrza Ziemi; karta pracy nr 17
• opisuje wygląd lasu karbońskiego;
• charakteryzuje dinozaury.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• przygotowujemy sztukę teatralną z użyciem rekwizytu,
pokazującą podróż do wnętrza Ziemi;
• wykonujemy węglem rysunek lasu karbońskiego;
• wyszukujemy w źródłach internetowych informacje
o rezerwatach; zaznaczamy na mapie ich położenie;
• wykonujemy skamielinę z odciśniętym śladem;
• tworzymy bursztyn z zatopionym w nim owadem.
ZASOBY:
SCHOLARIS: DLACZEGO DINOZAURY WYGINĘŁY
OCHRONA ZWIERZĄT
LITERATURA:
Drabik L., Kubiak-Sokół A., Sobol E., (2016), Słownik języka
polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

NIEWIARYGODNE (podręcznik, s. 46) raturę topnienia ma węgiel pod postacią diamentu – wyraźne przejścia od skorupy Ziemi poprzez jej płaszcz do warstwą gipsu i pozostawiają na 20 godzin do wyschnięcia.
Nauczyciel lub chętny uczeń czyta tekst Andrzeja Bocza- 4 400˚C. jądra. Uczniowie wybierają rekwizyty, które pomogą poko- Skamielinę można wykonać z innych materiałów: szklanka
rowskiego Tajemnica wnętrza Ziemi. Dzieci wymyślają pyta- Nauczyciel dzieli się z dziećmi ciekawostką: Gdyby udało nać długą drogę. fusów z kawy, szklanka mąki, pół szklanki soli, pół szklanki
nia do tekstu i podają głośno swoje propozycje. Nauczyciel się wykopać dziurę do środka Ziemi, to wrzucony do niej zimnej kawy, miska, papier woskowany, literatka, muszelki
zapisuje wybrane pytania na tablicy, a uczniowie – w zeszy- kamień spadałby 22 minuty (Szymczak, 2013; zob. BIBLIO- LAS KARBOŃSKI lub paprocie. Suche składniki mieszamy w misce. Dolewamy
cie. Następnie dzieci odpowiadają, wskazując odpowiedni GRAFIA). Nauczyciel prezentuje uczniom informacje dotyczące lasu kawę. Powstałą masę ugniatamy na papierze woskowanym,
fragment w tekście. karbońskiego oraz zdjęcia roślin wywodzących się z tego tworząc zwarty prostokąt o grubości około 1–2 cm. Literat-
JAK WYGLĄDA WNĘRZE ZIEMI? okresu (sprzed 300 milionów lat), gdy zachodziły procesy, ką wycinamy koła i odciskamy na nich ślady. Ciasto delikat-
SŁOWO ZE SŁOWA Nauczyciel przygotowuje ilustracje lub prawdziwe prze- dzięki którym powstał węgiel (Eduscience, 2014; Muzeum nie przenosimy na podstawki z tektury. Skamieliny powinny
Nauczyciel zapisuje na tablicy słowo „paleontologia”. Grupy połowione owoce (jabłko, śliwkę, brzoskwinię, pomarańczę, Sztygarka, b.r.; zob. BIBLIOGRAFIA). Uczniowie, posługując schnąć około jednego dnia.
mają 10 minut na stworzenie jak największej liczby wyrazów cytrynę). Uczniowie wybierają owoc, którego przekrój swo- się węglem, rysują swoją wersję lasu karbońskiego.
z liter tworzących to słowo (mogą korzystać ze słownika im wyglądem przypomina wnętrze Ziemi. Wykonują rysu- MILIONY LAT ZATOPIONE W BURSZTYNIE
języka polskiego). Wygrywa zespół, który wymienił najwię- nek przekroju owocu lub malują go farbą i odbijają jego U NAS TAKI LAS? Uczniowie tworzą imitację bursztynu z zatopionym owa-
cej niepowtarzających się słów. ślad. Zaznaczają, które elementy mogą być skorupą, płasz- Uczniowie wyszukują w źródłach internetowych miejsca, dem. Nauczyciel przygotowuje silikonową formę do lodu
Następnie grupy wybierają po trzy wyrazy utworzone ze czem i jądrem Ziemi. gdzie istnieją rezerwaty lasu karbońskiego: Olszyna Źródli- (jedna kostka dla ucznia), przeźroczysty klej polimerowy,
słowa „paleontologia”. Układają i zapisują po jednym zdaniu W innym wariancie dzieci w grupach mogą wykonać model skowa, Źródlisko Skrzypowe, Dolina Potoku Rudno, Las nad żółty barwnik spożywczy i cynę lub cienkie druciki. Dzieci
z każdym z tych wyrazów. przekroju Ziemi, przyklejając na kawałku tapety ułożonej Jeziorem Mądrzechowskim i Staniszewskie Zdroje. Nauczy- wykonują z plasteliny małego owada z nogami z drucików.
pionowo różne rodzaje papieru. Potem naklejają odpowied- ciel rozdaje grupom konturową mapę Polski z karty pracy Układają swoje owady w formach do lodu. Nauczyciel mie-
BUDOWA ZIEMI (podręcznik, s. 46) nie napisy przygotowane przez nauczyciela (skorupa ziem- numer 17, na której dzieci zaznaczają te rezerwaty. sza klej z niewielką ilością żółtego barwnika spożywczego
Nauczyciel omawia rysunek wnętrza Ziemi: średnica Ziemi ska, płaszcz, jądro Ziemi). Po wykonanym zadaniu uczniowie i zalewa formy z owadami. Czas oczekiwania na wyschnię-
wynosi około 12 000 kilometrów, czyli prawie 10 razy więcej zawieszają i prezentują swoje modele w sali lekcyjnej. SKAMIELINY (podręcznik, s. 47) cie kleju wynosi około 16 godzin. Po wyciągnięciu „burszty-
niż odległość z Warszawy do Moskwy. Ziemia składa się Uczniowie czytają tekst Odtworzyć dinozaura i prowadzą nu” z formy należy go wypolerować.
z kilku warstw różnych skał i metali. Niektóre są twarde, TRUDNA PRZEPRAWA dyskusję na jego temat. Następnie wykonują skamielinę z od-
inne jednak są tak gorące, że stopiły się w gęstą maź przy- Grupy przygotowują scenkę dramową pokazującą podróż ciśniętym śladem prehistorycznego organizmu. W małym DINO
pominającą miękkie, kleiste toffi, ponieważ we wnętrzu do wnętrza Ziemi. Zadaniem uczniów jest wymyślenie plastikowym pudełku umieszczają centymetrową warstwę Chętny uczeń przygotowuje prezentację o dinozaurach.
Ziemi panuje bardzo wysoka temperatura – 6 000˚C. Żela- i zbudowanie z dostępnych materiałów pojazdu, którym modeliny lub plasteliny. Odciskają w niej wyraźny kształt Przedstawia ich gatunki i zwyczaje, pokazuje figurki dino-
zo topi się w 1 538˚C, złoto – w 1 064˚C. Najwyższą tempe- dostaną się do jądra Ziemi. Scenka musi zawierać pomysł na muszli lub liścia paproci. Zalewają modelinę centymetrową zaurów.
46 47
Ja w skórze geologa NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• wypowiada się na temat znaczenia słowa „skała”;
• tworzy wyrazy z podanych liter; KARTY PRACY:
• identyfikuje rodzaje skał i podaje ich przykłady; karta pracy nr 18, karta pracy nr 19
• wyjaśnia, na czym polega zawód geologa;
• rozpoznaje skały wapienne;
• zaznacza na mapie konturowej Polski miejsca
występowania różnych form skalnych;
• wyszukuje nazwy rzek w atlasie i opisuje je na mapie
konturowej Polski.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• tworzymy piaskowiec i skały wapienne;
• badamy skały;
• tworzymy mapę swojego pokoju.
ZASOBY:
SCHOLARIS: CZY ZNASZ TE MINERAŁY

RODZAJE SKAŁ (podręcznik, s. 48) ści przykryje piasek. Mieszaninę należy odstawić na noc nerały według kolorów – od najjaśniejszego do najciemniej- GEO... CO?
Chętni uczniowie odczytują z podręcznika tekst Skąd się w ciepłe miejsce (najlepiej przy kaloryferze). Na drugi dzień szego – i zapisują ich numery w tej kolejności. Później Nauczyciel zapisuje na tablicy nowe słowo: „geoda”. Ucznio-
wzięły skały? Razem z nauczycielem dyskutują na temat dzieci wyjmują ją z kubka i odkładają na ręcznik papierowy. dzielą okazy na gładkie i chropowate, zapisują nowy układ wie szukają skojarzeń z nowym wyrazem. Jeśli wymienią
znaczenia słowa „skała”. Zastanawiają się, jakie rodzaje skał Pozostawiają na dwa dni, aż całkiem wyschnie. numerów w zeszycie. Oglądają przez lupę kamyki, próbując „geodetę”, warto także zastanowić się nad jego znaczeniem
można wyróżnić. Nauczyciel dzieli skały na: metamorficzne rozróżnić drobiny, z których są zbudowane. Oddzielają gru- (sprawdzić w słowniku słowo „geodeta”, a następnie „geo-
(marmur, kwarcyt), magmowe (bazalt, granit) i osadowe (sól WAPIENIE boziarniste od drobnoziarnistych i zapisują zbiory nume- dezja”). Następnie dzieci wyszukują w słowniku wyraz „geo-
kamienna, węgiel kamienny, piaskowiec, piasek, żwir, glina). Nauczyciel proponuje grupom uczniów zrobienie kawałka rów w zeszycie. Za pomocą młoteczka sprawdzają twardość da” i odczytują jego znaczenie.
Następnie nauczyciel rozdaje kartę pracy nr 18, na której skały wapiennej. Do wykonania wapienia uczniowie wyko- i łupliwość odłamków skalnych. Omawiają w zespołach za- Nauczyciel proponuje uczniom, aby wykonali geody. Nale-
uczniowie uzupełniają wyciętymi rysunkami schemat „skal- rzystują: duże plastikowe pudełko po lodach, papierowe uważone różnice i wyniki obserwacji. Na koniec grupy wy- ży rozpuść maksymalną ilość gorzkiej soli (epsom) w dwóch
nego koła”. Rysunki przedstawiają symbolicznie zjawiska to- kubki, dwie szklanki gipsu, wodę, pokruszone muszelki i łyż- mieniają spostrzeżenia. szklankach ciepłej wody, rozlać roztwór do mniejszych po-
warzyszące tworzeniu się skał. Poruszając się w prawo od kę. Uczniowie sypią do pudełka dwie szklanki gipsu. Na- jemników i zabarwić je różnymi barwnikami spożywczymi.
słowa „start”, wspólnie analizują proces powstawania każde- stępnie powoli wlewają wodę, intensywnie mieszając, aż do CYTRYNA NA SKALE Takim roztworem trzeba napełnić połówki skorupek po jaj-
go rodzaju skały. uzyskania konsystencji ciasta. Nie przerywając mieszania, Zespoły uczniowskie sprawdzają za pomocą soku z cytryny kach i odstawić w bezpieczne miejsce. Po upływie kilku dni
dosypują do pudełka pokruszone muszelki. Przekładają lub octu, czy wśród przyniesionych przez nich okazów woda powinna wyparować. Uczniowie zapisują w zeszycie,
NOWE SŁOWA mieszaninę do mniejszych kubków i pozostawiają do wy- znajdują się wapienie. Pipetą nanoszą kropelkę soku lub co zaobserwowali.
Uczniowie w grupach układają słowa z liter wchodzących schnięcia na trzy dni. Po tym czasie wyjmują „skałę” z kub- octu na skałę. Powierzchnia skały wapiennej po zetknięciu
w skład wyrazów: „metamorficzny”, „magmowy”, „osado- ków i opisują w zeszycie jej wygląd. z płynem powinna się pienić. MOJA WŁASNA MAPA
wy”. Wygrywa grupa, która utworzy najwięcej słów. Nauczyciel prosi, aby dzieci wykonały mapę swojego poko-
BADANIE SKAŁ NIEZWYKŁE SKAŁY ju i opracowały legendę, w której wyjaśnią znajdujące się na
PIASKOWCE Uczniowie rozmawiają o tym, jakimi pracami zajmuje się Nauczyciel rozdaje uczniom kartę pracy nr 19. Na ekranie mapie symbole. Uczniowie opracowują mapę, do każdego
Nauczyciel proponuje zrobienie piaskowca. Do wykonania geolog. Mogą wyszukać informacje w źródłach interneto- wyświetla zdjęcia form skalnych występujących na terenie istotnego przedmiotu wymyślają symbol (np. dywan ozna-
tej skały uczniowie potrzebują: suchego piasku, wody, ep- wych. Polski (Strączek, b.r.; zob. BIBLIOGRAFIA): Maczuga Herkule- czają kółkiem, a łóżko − krzyżykiem). Chętne osoby mogą
somu, czyli gorzkiej soli dostępnej w aptece, dwóch papie- Nauczyciel prosi każdego ucznia o przyniesienie kilku ka- sa, Okiennik Wielki, Rękawica, Szczeliniec Wielki, Skalne wykonać mapę, stosując skalę. Można poprosić uczniów
rowych kubków, ręcznika papierowego i łyżeczki. Dzieci myków i odłamków skalnych. Ze zgromadzonych materia- Grzyby, Kopa Siana). Opowiada uczniom, gdzie znajdują się o przygotowanie tego zadania w domu.
wlewają wodę do kubka i dosypują soli w proporcji 2:1, mie- łów zespoły uczniowskie wybierają po sześć kamyków i sześć wymienione skały i z czego są zbudowane. Uczniowie uzu-
szają. Drugi kubek napełniają do połowy piaskiem i leją do odłamków skalnych. Rozkładają je na stole i oznaczają nu- pełniają tabelę w karcie pracy – miejsca występowania tych
niego powoli roztwór wody z solą do momentu, aż w cało- merami. Zapisują ten ciąg numerów. Następnie układają mi- skał, opisują ich wygląd i wymyślają nowe nazwy dla skał.
48 49
Ciężka praca górnika NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• wyjaśnia pisownię wybranych wyrazów wielką i małą
literą; KARTA PRACY:
• wymienia elementy odświętnego stroju górnika; karta pracy nr 20
• wypowiada się na temat kolorów pióropuszy na czapce
górnika;
• wymienia elementy herbu górniczego;
• poznaje legendę o świętej Barbarze;
• rysuje obrazek ze słuchu;
• zastanawia się nad znaczeniem słów w gwarze śląskiej;
• odpowiada na pytania dotyczące legendy górniczej;
• rysuje ilustrację do legendy;
• wykonuje ćwiczenia w zakresie sprawności fizycznej
i treningu zdrowotnego.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• typujemy górnicze kolory i wyjaśniamy ich znaczenie;
• wykonujemy czapkę górnika;
• rysujemy elementy stroju bytomskiego na podstawie
tekstu odczytanego przez nauczyciela;
• tworzymy portret ducha kopalni.

GÓRNICZY ŚLĄSK? (podręcznik, s. 50) grup przedstawiciele podają kolory i ich znaczenia. Po wy- czytać tekst kilka razy. Po wykonanej pracy prezentuje KOPALNIANY TOR PRZESZKÓD
Chętny uczeń czyta tekst Na górniczym Śląsku. Dzieci za- słuchaniu wszystkich propozycji nauczyciel odkrywa kolory klasie ilustracje strojów znajdujące się przy tekście Opis Nauczyciel przeprowadza zajęcia na sali gimnastycznej.
stanawiają się, dlaczego wyraz „Śląsk” został zapisany wielką i wyjaśnia ich znaczenie. Czarny – symbol podziemi, a zielo- stroju bytomskiego. Uczniowie porównują oryginał ze swo- Uczniowie zaczynają od wolnego biegu dookoła sali, wyko-
literą, a „górniczy” – małą. Uczniowie wypowiadają się na ny – symbol natury i tego, co jest na ziemi. Nauczyciel im rysunkiem. nują co dziesięć kroków naprzemianstronne krążenia ra-
temat tego, z czego słyną wspomniane w tekście miasta: wskazuje grupę, która trafnie wytypowała obydwa górnicze mion w tył i w przód. Następnie maszerują w miejscu, a po-
Katowice i Chorzów. Wymieniają znane im inne miasta na kolory. SŁOWNICZEK (podręcznik, s. 51) tem podskakują, uderzając piętami o pośladki. Nauczyciel
Śląsku (mogą skorzystać z mapy Polski). Uczniowie odczytują tekst o gwarze śląskiej. W grupach za- dzieli uczniów na pięć zespołów, które będą pokonywać na
CZAPKA GÓRNIKA stanawiają się nad znaczeniem słów: bajzel (nieporządek), czas tor przeszkód: start z siadu krzyżnego, przejście przez
ODŚWIĘTNY STRÓJ GÓRNIKA Uczniowie wykonują czapkę górnika z czarnego brystolu, baniorz (kolejarz), dźwiyrza (drzwi), galoty (spodnie), gyry skrzynię, czołganie się na materacu, przejście przez szarfę,
Nauczyciel pokazuje ilustracje prezentujące odświętne białej bibuły oraz złotego papieru lub folii. Nauczyciel (nogi), bajtel (dziecko), hasiok (śmietnik), sipa (zmiotka) przewrót w przód, przeciąganie się na ławeczce przodem
stroje górników i czapki z różnymi kolorami piór. Omawia udziela wskazówek, jak krok po kroku wykonać czapkę i śmiatek (szufelka). Uczniowie zapisują słowa i ich znacze- i pięć skoków przez skakankę.
elementy górniczego stroju (Górniczy strój; zob. BIBLIO- (może skorzystać z instrukcji Jak zrobić czapkę górnika?; nie w zeszycie. Drużyna, której łączny czas będzie najkrótszy, wygrywa. Po-
GRAFIA). Wyjaśnia znaczenie kolorów pióropuszy znajdują- zob. BIBLIOGRAFIA). zostałe drużyny gratulują wygranym i wspólnie wykonują
cych się na czapkach górników. LEGENDA marsz uspokajający dookoła sali.
LEGENDA O BARBARZE Nauczyciel czyta tekst legendy Skarbnik – duch kopalni
HERB Nauczyciel opowiada uczniom legendę o świętej Barbarze, (BIBLIOGRAFIA). Prosi dzieci, by podczas słuchania legendy NIETYKALNI MIODZIARZE
Nauczyciel omawia herb górniczy, który widnieje na czap- patronce górników (BIBLIOGRAFIA). Po wysłuchaniu legen- skupiły się na szukaniu odpowiedzi na pytania, które wcze- Nauczyciel zadaje uczniom zagadkę o górnikach, tzw. mio-
ce. Przedstawia on skrzyżowane młot żelazny bez wystają- dy uczniowie odpowiadają na pytania: Dlaczego pióra śniej zapisał na tablicy: dziarzach, którzy nosili żółte kaski: Funkcja miodziarza była
cego górą końca trzonka, tzw. perlik, oraz klin żelazny, rów- w czapce muzyków mają kolor czerwony? Dlaczego są to • W jaki sposób górnicy wydobywali węgiel? bardzo ważna w górnictwie i wiązało się z nią dużo przywi-
nież na trzonku, tzw. żelazko. Dawniej symbolem górników pióra koguta, a nie kury? Uczniowie układają dodatkowe • Dlaczego w kopalniach jest niebezpiecznie? lejów. Miodziarz był nietykalny i nikt nie mógł mu przeszko-
z krakowskich żup był róg tura oprawiony w srebro, który pytania do legendy. • Jakie zadanie miał Skarbnik? Jak wyglądał Skarbnik? dzić w wykonywanej pracy. Czy wiecie dlaczego?
do dzisiaj można oglądać w Muzeum Żup Krakowskich • O czym opowiada legenda? Górnicy w żółtych kaskach zajmowali się wynoszeniem nie-
w Wieliczce. CZY JA DOBRZE SŁYSZĘ? Po wysłuchaniu legendy uczniowie wspólnie odpowiadają czystości z terenu szybów górniczych. W żargonie górni-
Nauczyciel rozdaje uczniom kartę pracy nr 20. Uczniowie na pytania. Przepisują potem pytania do zeszytu i udzielają czym wychodki nazywano ulami. Były to wiadra, których
KOLORY na postawie czytanego przez nauczyciela tekstu Opis stro- pisemnych odpowiedzi. nikt nie chciał spotkać na swojej drodze, dlatego trzymano
Uczniowie pracują w grupach. Zastanawiają się, jakie dwa ju bytomskiego (BIBLIOGRAFIA) rysują na postaciach ele- Na koniec dzieci rysują ilustrację do legendy i projektują się z daleka od miodziarzy wynoszących ule.
kolory mogą być kolorami górniczymi. Po dyskusji wewnątrz menty stroju i zapisują jego nazwy. Nauczyciel może prze- postać ducha śląskich kopalń.
50 51
Gliniana zabawa NAWIGACJA

PODRĘCZNIK:
• układa skojarzenia do słowa „glina”;
• odpowiada na pytania zadane przez nauczyciela; ZASOBY:
• wyjaśnia znaczenie przysłów; SCHOLARIS: GLINIANY SKARB
• wyjaśnia, na czym polega zawód garncarza;
• wymienia zawody, w których ważną rolę odgrywa
rodzinna tradycja;
• rysuje schemat procesu powstawania ceramiki;
• wypowiada się na temat wysłuchanej Bajki o dzbanie.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• przekazujemy sąsiednim zespołom przez „głuchy
telefon” przysłowie oraz jego znaczenie;
• przedstawiamy znaczenie przysłów w krótkiej scence
teatralnej;
• oglądamy eksponaty w Wirtualnym Muzeum Pobiedzisk;
• wykonujemy z gliny szybkoschnącej płaskorzeźbę
i dowolną rzecz.

GLINA • Ulepiony z tej samej gliny. nego przysłowia. Scenka odgrywana jest przed pozostałymi wyeksponowane w technice 3D. Uczniowie dyskutują
Nauczyciel prezentuje uczniom kawałek gliny, która jest • Dopóty dzban wodę będzie nosił, dopóki mu się ucho nie uczniami, którzy próbują zgadnąć, jakie przysłowie zostało o tym, do jakich celów mogły być używane zaprezentowa-
skałą osadową. Zapisuje na tablicy wyraz „glina”. Grupy wy- urwie. im zaprezentowane. ne w muzeum garnki.
pisują swoje skojarzenia. Chętni uczniowie odczytują pro- Zespoły uczniowskie zastanawiają się nad znaczeniem przy-
pozycje. Nauczyciel podsumowuje zebrane przez uczniów słów. Następnie sprawdzają ich znaczenie w dostępnych RODZINNE TRADYCJE BAJKA O DZBANIE
pomysły oraz informuje o istotnej roli gliny w codziennym źródłach. Uczniowie oglądają film Muzeum ceramiki Neclów Uczniowie siadają na dywanie i słuchają opowieści Bajka
życiu człowieka: od zarania dziejów jest stosowana do wy- w Chmielnie (BIBLIOGRAFIA). Po projekcji dzieci wypowia- o dzbanie (BIBLIOGRAFIA). Nauczyciel zadaje pytania, na
robu naczyń i ozdób. Ze względu na posiadane właściwości GŁUCHY TELEFON dają się na temat zawodu garncarza. Zastanawiają się, czy które odpowiadają chętne dzieci: Co czujesz po wysłucha-
odgrywa też olbrzymie znaczenie w budownictwie – po- Pełne humoru zadanie polegać będzie na przekazaniu przy- każdy może zostać garncarzem, czy potrzebne są do tego niu bajki? Kto jest głównym bohaterem bajki? Jaka mądrość
maga regulować temperaturę oraz wilgotność w pomiesz- słowia i jego znaczenia przez „głuchy telefon”. Zespoły jakieś predyspozycje. Dalej rozważają w parach, czy potrafią płynie z bajki? Czy ta mądrość dotyczy także ciebie?
czeniach, tłumi w nich hałas, oczyszcza powietrze ze szko- uczniowskie zajmują miejsca na dywanie (tak, aby grupy podać zawody, w których ważna jest rodzinna tradycja.
dliwych substancji, redukuje ilość kurzu w pomieszczeniach utworzyły punkty na okręgu). Na znak nauczyciela wytypo- Chętni uczniowie udzielają odpowiedzi. Nauczyciel zapisu- FRAZEOLOGIA
(jej skład chemiczny zapobiega powstawaniu szkodliwych wana osoba z jednego zespołu przechodzi do sąsiedniego je nazwy najciekawiej uzasadnionych zawodów na tablicy, Grupy wyjaśniają znaczenie związku frazeologicznego: mieć
mikroorganizmów). i cicho cytuje wylosowane przysłowie oraz wyjaśnia jego a uczniowie – w zeszycie. gliniane ręce. Zapisują w zeszycie notkę na ten temat.
znaczenie. Po przekazaniu informacji uczeń zostaje w no-
CIEKAWSCY wej grupie. Na kolejny sygnał nauczyciela zespół typuje in- JAK POWSTAJE CERAMIKA? KREATYWNIE
Nauczyciel zapisuje na tablicy pytania: Jakiego koloru jest nego ucznia, który przekaże sąsiadom przysłowie i jego Nauczyciel proponuje uczniom obejrzenie filmu Jak po- Uczniowie wykonują z gliny samoutwardzalnej płaskorzeź-
glina? Jakie ma właściwości? Do czego możemy użyć gliny? znaczenie. Wymiana odbywa się do momentu, aż ostatni wstaje ceramika? (BIBLIOGRAFIA). Dzieci na podstawie fil- bę Skarbnika z legendy o duchu kopalni lub tworzą maskę
Uczniowie w grupach zastanawiają się nad odpowiedziami. uczeń dotrze z informacjami do zespołu, który rozpoczął mu próbują stworzyć schemat, który przedstawia proces wymyślonego plemienia afrykańskiego. Z wykonanych prac
Przepisują pytania do zeszytu i formułują odpowiedzi. przekazywanie przysłowia. W ostatniej kolejce uczeń głoś- powstawania ceramiki. nauczyciel tworzy z dziećmi wystawę.
no przekazuje zespołowi przysłowie i jego znaczenie w for- Z pozostałej gliny samoutwardzalnej oraz dodatków (piór-
GLINIANE PRZYSŁOWIA mie, w jakiej do niego dotarło. Zespół potwierdza, czy prze- MUZEUM POBIEDZISK (podręcznik, s. 52) ka, druciki kreatywne) uczniowie mogą wykonać wymyślo-
Grupy losują zapisane na kartkach przysłowia: kazana informacja była prawdziwa. Nauczyciel prosi, aby chętny uczeń odczytał tekst Dla cie- ną przez siebie rzecz: postać z bajki, stworka, kubek, tale-
• Nie święci garnki lepią. kawych. W celu zobaczenia innych glinianych eksponatów rzyk lub aniołka.
• Garncarz z błota narobi złota. DRAMOWE PRZYSŁOWIE nauczyciel zabiera dzieci na wycieczkę do Wirtualnego Mu-
• Garncarz nie musi się martwić, gdy mu się garnek rozbije. Uczniowie wracają do swoich wcześniejszych grup. Zespoły zeum Pobiedzisk (BIBLIOGRAFIA), gdzie można zobaczyć
• Ulepiony z innej gliny. planują scenkę, w której przedstawią znaczenie wylosowa- znalezione podczas prac archeologicznych gliniane okazy
52 53
EDUKACJA ZINTEGROWANA NASZE LEKTURY EDUKACJA ZINTEGROWANA LISTOPAD – 13. TYDZIEŃ NAUKI
Nawet w błędzie błąd się zdarzy, NAWIGACJA
więc poćwiczmy wszyscy razem PODRĘCZNIK:

Część 1B, s. 54–55.
CELE OPERACYJNE
Uczeń: KARTA PRACY:
• uzupełnia i układa zdania, stosując właściwe formy karta pracy nr 21
gramatyczne;
• formułuje wnioski i podejmuje próby określenia zasady
gramatycznej, którą zastosował;
• uzupełnia zdania, poprawnie używając zaimków „tą”
i „tę”;
• zamienia rzeczowniki w liczbie pojedynczej na
rzeczowniki w liczbie mnogiej i odwrotnie;
• wymyśla dalszy ciąg zdarzeń.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• wymyślamy i rozwiązujemy zagadki i rebusy;
• uzupełniamy brakujące litery w wyrazach;
• przekazujemy informacje za pomocą gestów, mimiki ZASOBY:
i ruchów; SCHOLARIS: ORTOGRAFIA Z UŚMIECHEM
• budujemy zdania z wylosowanych wyrazów;
• przygotowujemy scenki dramowe, przedstawiając treść LITERATURA:
utworzonych zdań. Drabik L., Kubiak-Sokół A., Sobol E., (2016), Słownik języka
polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

„Ą” NA „Ę” SIĘ ZMIENIA (podręcznik, s. 54) SAM CZY WIELU – ZAMIEŃ „Ą” NA „Ę”, PRZYJACIELU ZASZYFROWANE WYRAZY wanego w ten sposób bohatera zapisują na kartce. Następ-
Dzieci samodzielnie wykonują zadanie 3. z podręcznika. Na- Nauczyciel wypisuje na tablicy rzeczowniki w liczbie poje- Nauczyciel rozdaje kartę pracy numer 21. Uczniowie samo- nie dopisują część zdania: „z/ze…”. Kolejne dzieci z grup wy-
stępnie układają cztery podobne zdania. Wybrani ucznio- dynczej i mnogiej w dwóch kolumnach. Zostawia na prze- dzielnie odszyfrowują wyrazy według podanego klucza i za- bierają i zapisują dowolny numer od 1 do 10 i sprawdzają
wie czytają swoje zdania. Dzieci próbują sformułować zasa- mian luki w jednym lub drugim wierszu kolumn, np. błędy, pisują je, starając się nie popełnić błędu. odpowiadający mu wyraz na drugiej kartce przygotowanej
dę stosowania „ą” i „ę” w zależności od rodzaju rzeczownika gołąb, węże, gałąź, dęby, krąg, zęby, żołądź. Uczniowie prze- przez nauczyciela. Po zapisaniu drugiego bohatera ucznio-
określającego osobę wykonującą czynność. pisują przykłady z tablicy, samodzielnie uzupełniają brakują- HISTORIE Z „Ą” I „Ę” wie w podany sposób losują czasownik z trzeciej kartki, a na-
ce wyrazy w liczbie pojedynczej lub mnogiej. Litery „ą” i „ę” Dzieci dzielą się na czteroosobowe zespoły. Nauczyciel stępnie dopisują do powstającego zdania wyraz „przed” i lo-
DBAMY O CZYSTOŚĆ JĘZYKA POLSKIEGO podkreślają dowolnym kolorem. przygotowuje cztery kartki, na których są wypisane w ko- sują wyraz z czwartej kartki. W ten sposób każda grupa
Uczniowie pracują w parach. Nauczyciel rozdaje kartki z wy- lumnie grupy wyrazów ponumerowane od 1 do 10. Na tworzy swoje zdanie: (pierwszy bohater) z/ze (drugi boha-
drukowanymi zdaniami, np.: Oglądam … książkę. Bawię się ORTOGRAFICZNE WYŚCIGI pierwszej kartce: ukochana córka, najmłodsza kuzynka, do- ter) (czasownik) przed (miejsce), np. Miła sprzątaczka ze
z … koleżanką. Zdobędę … górę. Macham … ręką. Lubię … Dzieci dzielą się na cztery drużyny. Każda ma do dyspozycji bra gospodyni, zawodowa taterniczka, młodsza koleżanka, sprawną policjantką czytają gazetę przed szarą tablicą.
koleżankę. Wycieram nos … chusteczką. Kupię … zabawkę. klej i karteczki z literami: „rz”, „ż”, „u”, „ó”, „ę”, „ą”. Przedstawi- wybitna skrzypaczka, miła sprzątaczka, ceniona pracownica, Zadaniem każdego zespołu jest przygotowanie krótkiej
Chwalę się … zabawką. Dodatkowo każda para dostaje ko- ciele drużyn dostają od nauczyciela kartki z wyrazami, w któ- niewielka wiewiórka, zwiewna tancerka. Na drugiej kartce: scenki dramowej, której tematem będzie powstałe zdanie.
pertę, w której znajdują się karteczki z wyrazami „tę” i „tą”. rych brakuje liter stanowiących trudność ortograficzną pracowitą lekarką, drapieżną tygrysicą, wierną przyjaciółką, Po zakończonej pracy grupy odczytują na głos swoje zdania
Zadaniem dzieci jest poprawne zastosowanie tych wyrazów (wszystkie drużyny otrzymują taki sam wyraz podczas jedne- tegoroczną zwyciężczynią, sprawną policjantką, uroczą ba- i przedstawiają wymyślone scenki.
w zdaniach. Po zakończeniu pracy chętni uczniowie odczy- go rozdania). Przedstawiciele grup jednocześnie odkrywają letnicą, kochającą matką, małą księżniczką, nieuprzejmą pa-
tują uzupełnione przykłady. Nauczyciel rozpoczyna dysku- otrzymane słowo. Zadaniem reszty członków zespołu jest jak nią, nieznośną Zosią. Na trzeciej kartce: tańczą polkę, pała- NIESAMOWITE HISTORIE (podręcznik, s. 55)
sję na temat zasady prawidłowego użycia zaimków „tę” lub najszybsze i poprawne doklejenie karteczki z brakującą literą. szują czekoladę, czytają gazetę, kłócą się, odpoczywają, Uczniowie samodzielnie czytają początki dwóch opowieści
„tą” w zdaniu. Drużyna, która wykona to najsprawniej, zdobywa punkt. jedzą zupę, rysują trąbę, łamią zapałkę, plują pestkami, za- z zadania 4 w podręczniku. Zadaniem dzieci jest wybranie
palają świeczkę. Na czwartej kartce: naszą szkołą, szarą ta- i przepisanie jednej z nich, a następnie wymyślenie dalsze-
WYMYŚLAMY ZAGADKI I REBUSY (podręcznik, s. 55) KALAMBURY (podręcznik, s. 55) blicą, spokojną pizzerią, salą balową, płonącą stodołą, barw- go ciągu wydarzeń. Chętni czytają głośno swoje prace.
Uczniowie pracują w parach. Wybierają z zadania 6. i 7. czte- Dzieci dzielą się na dwa zespoły. Chętna osoba wybiera ną tęczą, kolorową parasolką, starodawną świątynią, myjnią
ry wyrazy. Zadaniem dzieci jest wymyślenie zagadek lub re- z zadania 6. lub 7. jeden wyraz, który następnie przedstawia samochodową, rwącą rzeką.
busów, których rozwiązaniem będą wybrane słowa. swojej drużynie ruchem, gestem i mimiką. Jeśli grupa w okre- Nauczyciel prosi jedną osobę z każdego zespołu o zapisa-
Następnie uczniowie wymieniają się swoimi pracami i roz- ślonym czasie poprawnie odgadnie hasło, zespół otrzymuje nie na kartce dowolnego numeru od 1 do 10. Dzieci odczy-
wiązują zadania. Dwa wybrane rebusy i dwie zagadki dzieci punkt. Jeśli im się to nie uda – drużyna przeciwna może tują z pierwszej kartki przygotowanej przez nauczyciela
przepisują do zeszytów. spróbować zgadnąć wyraz. wyrazy znajdujące się pod wybranym numerem. Wyloso-
54 55
Czy opieka nad rybkami może być NAWIGACJA
przyczyną kłopotów? PODRĘCZNIK:

Część 1B, s. 56–59.
CELE OPERACYJNE
Uczeń: ZASOBY:
• wymyśla ciąg dalszy historii; SCHOLARIS: ROZWIĄZUJEMY KONFLIKTY
• wypowiada się na zadany temat, argumentuje swoje PRZEDMIOTY SZKOLNE DAWNIEJ
zdanie; POGŁÓWKUJ
• obiektywnie ocenia zachowanie bohaterki opowiadania;
• szuka sposobów rozwiązania problemu;
• znajduje podobieństwa i różnice w wyglądzie sal
lekcyjnych dawniej i dziś;
• samodzielnie konstruuje notatkę;
• wymienia obowiązki dorosłych i dzieci;
• znajduje informacje na temat różnych gatunków ryb
akwariowych;
• zgodnie współdziała w grupie.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• przygotowujemy i przedstawiamy scenki dramowe;
• porównujemy w tabeli sale lekcyjne dawniej i dziś;
• tworzymy galerię kleksowych obrazów;
• rysujemy mapę myśli;
• tworzymy plakaty tematyczne;
• budujemy akwarium.

I CO BYŁO DALEJ? (podręcznik, s. 56–57) wiadają swoje zdanie i podają przykłady takich lub podob- jest naniesienie kilku kolorowych kleksów na środek kartki, ROBIMY AKWARIUM
Nauczyciel czyta opowiadanie Złote rybki Miry Jaworcza- nych sytuacji. Nauczyciel wspólnie z dziećmi zastanawia się, a następnie złożenie jej na pół. Po rozłożeniu kartki z rozla- Uczniowie pracują w kilkuosobowych grupach. Tworzą
kowej (do słów: „– Ja myślę – powiedziała – że do karmienia w jaki sposób można uniknąć takich przykrych momentów. nych kropel atramentu powstają kolorowe obrazy. Dzieci z pudełek z pokrywkami kolorowe akwaria. Wycinają wnę-
rybek wyznaczymy dyżury”). Dzieci dzielą się na kilkuoso- mogą do nich dorysować pastelami różne elementy tak, trza trzech ścian pudełka w taki sposób, aby pozostawione
bowe grupy. Wymyślają i przedstawiają w scence dramowej DAWNIEJ I DZIŚ (podręcznik, s. 56–59) aby powstała ciekawa kompozycja. Z gotowych prac ucznio- elementy tworzyły jedynie ramę zbiornika. Na czwartej
ciąg dalszy opowiadania. Uczniowie pracują w parach. Na kartkach rysują tabelkę wie tworzą galerię. ścianie od środka dzieci rysują kolorowe tło akwarium. Na-
z dwiema kolumnami: „dawniej” i „dzisiaj”. stępnie wycinają z tektury rybki i ozdabiają je za pomocą
WYBÓR DYŻURNYCH (podręcznik, s. 57–58) Dzieci oglądają ilustracje w podręczniku, przedstawiające OBOWIĄZKI dostępnych materiałów (np. koralików, makaronów, farb,
Nauczyciel kontynuuje czytanie tekstu Złote rybki (do słów: sale lekcyjne sprzed wielu lat, i porównują je z wyglądem Nauczyciel zadaje dzieciom pytanie: czy wiecie, co to są płatków śniadaniowych, kawałków materiału, włóczki, kleju).
„– Tak, tak! Magdzia, niech Magdzia pierwsza karmi!”). Roz- sali, w której obecnie się uczą. Następnie dzieci zapisują po- obowiązki? Chętni uczniowie udzielają odpowiedzi. Na- Rybki zawieszają na nitkach i przyczepiają do pokrywki.
poczyna dyskusję na temat sposobu wyboru pierwszych dobieństwa i różnice w tabeli. Chętni uczniowie czytają stępnie nauczyciel pyta: czy wasi rodzice, będąc w waszym Z materiału, piasku, małych kamieni, gazet, muszli itp.
dyżurnych. Prosi uczniów o podanie swoich propozycji. swoje notatki. Pozostałe dzieci sprawdzają ich poprawność. wieku, mieli jakieś obowiązki? A czy wy je macie? uczniowie wykonują dno akwarium. Na koniec każda grupa
Dzieci oceniają trafność kryteriów podanych w opowiada- Mogą też uzupełniać zapisy, podając swoje pomysły. Nauczyciel rysuje na tablicy mapę myśli. Na środku pisze prezentuje swoje akwarium: omawia żyjące w nim gatunki
niu i przedstawiają własne pomysły na wybór dyżurnych. wyraz „obowiązki”, po lewej stronie wyraz „dorośli”, a po ryb (istniejące lub wymyślone), tłumaczy, w jaki sposób o nie
RÓŻNE SPOSOBY PISANIA prawej „dzieci”. Uczniowie uzupełniają przykładami lewą dbać. Następnie dzieci tworzą wystawę swoich prac.
OCENIAMY ZACHOWANIE KASI (podręcznik, s. 58–59) Dzieci pracują w kilkuosobowych grupach. Zadaniem każ- i prawą stronę mapy myśli. Nauczyciel wspólnie z dziećmi
Nauczyciel po raz kolejny sięga po tekst Złote rybki i czyta dej z nich jest wyszukanie w internecie lub dostępnych dyskutuje na temat wypisanych obowiązków.
opowiadanie do końca. Dzieci zastanawiają się i wypowia- książkach informacji o dawnych przyborach do pisania (pió-
dają na temat słuszności oskarżeń Kasi skierowanych do ca- ro, obsadka ze stalówką) oraz dowiedzenie się, do czego RYBKI AKWIARIOWE
łej klasy i pani. Następnie wymyślają dla dziewczynki dobre służył kałamarz. Uczniowie piszą krótkie notatki w zeszy- Nauczyciel dzieli uczniów na pięcioosobowe grupy. Każda
rady, które pomogłyby jej szybko zostać dyżurną. Nauczy- tach na ten temat. Chętne osoby odczytują je na głos. grupa otrzymuje kilka kartek formatu A4, pisaki oraz kredki.
ciel zapisuje pomysły dzieci na tablicy. Uczniowie przepisu- Zadaniem dzieci jest wyszukanie informacji o różnych ga-
ją wszystkie propozycje do zeszytów. KLEKSOMANIA tunkach ryb akwariowych, zapisanie ich nazw wraz z krótką
Nauczyciel dzieli dzieci na pięcioosobowe grupy. Na każ- notatką o ich charakterystycznych cechach oraz wykonanie
DOBRE RADY DLA NAS dym stole ustawia miseczki z tuszem w różnych kolorach, ilustracji. Następnie każdy zespół prezentuje swoją pracę na
Nauczyciel prosi uczniów o zastanowienie się, czy podobna pipety lub inny przyrząd do odmierzania kropel i kartki for- forum klasy i przyczepia plakaty w widocznym miejscu,
sytuacja mogłaby się wydarzyć w ich klasie. Dzieci wypo- matu A3 (po jednej dla każdego dziecka). Zadaniem uczniów tworząc wystawę.
56 57
Współpracujmy ze sobą nie tylko NAWIGACJA
przez stronę internetową PODRĘCZNIK:

Część 1B, s. 60–61.
CELE OPERACYJNE
Uczeń:
• porównuje własne skojarzenia związane z wyrazem
„recenzja” z definicją w słowniku języka polskiego;
• wyodrębnia i nazywa części składowe recenzji;
• rozwija wypowiedź zgodnie ze schematem;
• poznaje zasady organizacji targów książki;
• tworzy przymiotniki określające cechy charakteru;
• uzasadnia wybraną cechę charakteru, wskazując na
określone zachowanie.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• redagujemy recenzję;
• urządzamy targi książki;
• znajdujemy argumenty mające na celu zaciekawienie
wybraną książką oraz aktywnie poszukujemy książek
o interesującej nas tematyce;
• wymyślamy i przedstawiamy scenki dramowe na
wylosowany temat;
• malujemy portrety bohaterów wymyślonych przez nas
scenek;
• tworzymy superbohaterów, łącząc elementy nadające im
określony charakter;
• potrafimy zgodnie bawić się w zabawy z dawnych lat.

CO TO JEST RECENZJA? TARGI KSIĄŻKI nie klasowej biblioteki. Nauczyciel wspólnie z dziećmi usta- MALUJEMY PORTRETY
Dzieci siedzą w kręgu na dywanie. Nauczyciel kładzie na Nauczyciel dzień wcześniej prosi uczniów o przyniesienie la zasady wypożyczania książek. Uczniowie pozostają w tych samych grupach. Ich zadaniem
środku arkusz szarego papieru, na którym napisany jest wy- kilku swoich ulubionych książek (nie więcej niż cztery). Na- jest narysowanie na arkuszu szarego papieru portretów bo-
raz „recenzja”. Uczniowie zapisują na karteczkach samo- stępnego dnia odtwarza dzieciom fragment filmu o Mię- PRZYKLEJAMY ŁATKI (podręcznik, s. 61) haterów przedstawianych scenek. Portrety mogą być wy-
przylepnych skojarzenia związane z tym słowem. Karteczki dzynarodowych Targach Książki w Krakowie (BIBLIOGRA- Nauczyciel wypisuje na tablicy zdania z zadania 8. z pod- konane farbami lub pastelami. Po zakończonej pracy dzieci
przyklejone wokół hasła tworzą słoneczko. Wybrany uczeń FIA) i zaprasza ich do zorganizowania podobnej imprezy. ręcznika. Uczniowie uzupełniają brakujące wyrazy zgodnie prezentują swoje obrazy.
czyta definicję wyrazu „recenzja” ze słownika języka pol- Uczniowie przygotowują stanowiska, na których będą pre- ze wzorem. Na podstawie tych przykładów podają własne
skiego, pozostali porównują trafność swoich skojarzeń z de- zentowali swoje książki. Następnie nauczyciel dzieli dzieci propozycje zdań. Następnie wybierają trzy dowolne przy- TWORZYMY NOWYCH SUPERBOHATERÓW
finicją. Nauczyciel wraz z uczniami redaguje notatkę; na- na dwie grupy: zwiedzających i wystawców. Wystawcy sta- kłady i zapisują je w zeszycie. Uczniowie nadal pracują w tych samych grupach. Wycinają
uczyciel zapisuje ją na tablicy, a uczniowie – w zeszytach. rają się zachęcić zwiedzających do przeczytania reklamo- z papieru postać swojego bohatera. Następnie rozcinają ją
wanych przez nich książek. W tym celu przestawiają krótkie JAKA JEST KASIA (podręcznik, s. 61) na trzy części: głowę, tułów i nogi (od pasa w dół). Otrzyma-
CECHY RECENZJI (podręcznik, s. 60) recenzje swoich tytułów. Zwiedzający starają się pozyskać Uczniowie samodzielnie wykonują zadanie 7. z podręcznika. ne części układają na dywanie w trzech zbiorach: głowy, tu-
Nauczyciel czyta tekst Recenzja książki „Oto jest Kasia”. jak najwięcej informacji, zadając pytania, wertując książki i za- Chętni podają wybrane określenia, które nauczyciel zapisu- łowia i nogi. Z dostępnych elementów uczniowie tworzą
Uczniowie wyodrębniają części składowe recenzji i nazywa- sięgając opinii tych, którzy już tę książkę czytali. Zarówno je na tablicy. Następnie dzieci uzasadniają wybór danej ce- nowego bohatera, który może zawierać tylko jeden ele-
ją je. Nauczyciel w punktach zapisuje na tablicy elementy zwiedzający, jak i prezentujący są zobowiązani do zachowa- chy charakteru dziewczynki, wskazując na jej zachowanie, ment z poprzedniej postaci. Dzieci nadają imię nowemu
recenzji. nia kultury osobistej we wzajemnych kontaktach. Po upły- np. niegrzeczna, bo uderzyła ręką w ławkę; niekoleżeńska, bohaterowi i określają jego cechy na podstawie wyglądu.
wie określonego czasu grupy zamieniają się rolami. bo tylko sama chciała karmić rybki.
JESTEŚMY RECENZENTAMI (podręcznik, s. 61) Po zakończeniu targów i posprzątaniu klasy dzieci siadają ZABAWY KASI
Nauczyciel dzieli dzieci na czteroosobowe grupy. Zadaniem w kręgu. Nauczyciel pyta uczniów: w jakiej roli czuli się le- ZABAWY DRAMOWE Nauczyciel wychodzi z dziećmi na boisko szkolne lub salę
każdej z grup jest napisanie recenzji opowiadania Miry Ja- piej, kto został przekonany do przeczytania książki (jakiej Nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup. Przedstawiciel każ- gimnastyczną. Dzieci przypominają sobie, w jaki sposób ba-
worczakowej Złote rybki, które uczniowie poznali na po- i w jaki sposób), komu udało się przekonać zwiedzającego dego zespołu losuje kartkę z jednym z tytułów: „Przecież wiła się Kasia – bohaterka opowiadania. W razie potrzeby
przednich zajęciach. Przed przystąpieniem do pracy dzieci do zainteresowania się prezentowaną książką (jaką i w jaki nie chciała”, „Coś dziwnego”, „Błękitna królewna”, „Film o nie- nauczyciel wyjaśnia uczniom, że zabawa dawniej nazywana
odpowiadają na pytania postawione w podręczniku w za- sposób). sfornej kaczuszce”, „Brat pomoże”. „gonionym” jest odpowiednikiem dzisiejszego berka. Ucznio-
daniach 1., 2., i 3. Nauczyciel zwraca uwagę na to, aby redago- Zadaniem każdej z grup jest wymyślenie i odegranie krót- wie dzielą się na cztery grupy. Każda z nich przygotowuje
wane recenzje zawierały wszystkie części składowe zapisane KLASOWA BIBLIOTEKA kiej scenki, której można by nadać wylosowany tytuł. Po miejsce do jednej z zabaw: berka, gry w klasy, skakania przez
na tablicy. Uczniowie odczytują swoje prace, a pozostali Jeżeli uczniowie wyrażą chęć przeczytania książek prezen- upływie określonego czasu dzieci przedstawiają przygoto- skakankę, piłki nożnej. Następnie dzieci rozpoczynają zaba-
oceniają poprawność napisanej recenzji. towanych na targach, można zaproponować zorganizowa- wane przez siebie historie. wę.
58 59
Ortografia nie jest zła – bawmy się NAWIGACJA
nią każdego dnia PODRĘCZNIK:

Część 1B, s. 62–63.
CELE OPERACYJNE
Uczeń: ZASOBY:
• korzysta ze słownika języka polskiego; SCHOLARIS: ORTOGRAFIA Z UŚMIECHEM
• układa zdania zgodnie z ustalonymi zasadami;
• tworzy zdrobniałe formy imion; LITERATURA:
• tworzy rodziny wyrazów; Drabik L., Kubiak-Sokół A., Sobol E., (2016), Słownik języka
• wybiera z grupy wyrazów rzeczowniki, czasowniki polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
i przymiotniki;
• określa liczbę i rodzaj rzeczownika, stopniuje
przymiotniki, odmienia czasowniki przez osoby liczby
pojedynczej i mnogiej;
• wyszukuje lub wymyśla wyrazy rozpoczynające się
określoną literą.
AKTYWNOŚCI UCZNIA
• wyszukujemy nazwy kontynentów, krajów i miast
w grupie wyrazów;
• odnajdujemy wybrane miejsca na mapie;
• tworzymy komiksy, wykorzystując kilka dowolnie
wybranych wyrazów;
• wykonujemy rekwizyty symbolizujące znaczenie
wyrazów z trudnością ortograficzną;
• tworzymy obraz przedstawiający obiekty i czynności,
których nazwy znajdują się w Słowniczku.

TRUDNE WYRAZY (podręcznik s. 62–63) to słowo. Zadaniem pozostałych uczniów jest odgadnięcie ku znalazł się jeden wybrany wyraz. Następnie uczniowie jak największa liczba obiektów i czynności, których nazwy
Uczniowie samodzielnie czytają wyrazy w Słowniczku i za- hasła. Dzieci podają jedną dowolną literę. Jeśli występuje podpisują obrazki, podkreślając wszystkie słowa ze Słow- zapisane są w Słowniczku. Przedstawione słowa powinny
pisują w zeszytach słowa, które nie są dla nich zrozumiałe. ona w ukrytym słowie, uczeń zapisuje ją nad odpowiadającą niczka. być podpisane, a zawarta w nich trudność ortograficzna –
Następnie odczytują te wyrazy, a nauczyciel zapisuje je na jej kreską. Jeśli nie, uczeń rysuje jeden element szubienicy. podkreślona lub zaznaczona na kolorowo. Uczniowie wie-
tablicy. Dzieci próbują wspólnie wytłumaczyć znaczenie CZĘŚCI MOWY (podręcznik, s. 62–63) szają swoje obrazy w widocznym miejscu, tworząc w ten
trudnych słów. Jeśli tego nie potrafią, chętny uczeń spraw- ZDRABNIAMY IMIONA (podręcznik, s. 62–63) Dzieci pracują samodzielnie. Wypisują ze Słowniczka po sposób Galerię Ortograficznych Obrazów.
dza znaczenie wyrazu w słowniku języka polskiego. Uczniowie pracują samodzielnie. Ze Słowniczka wypisują dwa przykłady czasowników, przymiotników i rzeczowni-
w kolumnie wszystkie imiona. Następnie tworzą od nich ków. Następnie wybrane przez siebie czasowniki odmienia- LITEROWY ŁAŃCUCH (podręcznik, s. 62–63)
JEDNA LITERA (podręcznik, s. 62–63) zdrobnienia. Dzieci odczytują po kolei pełne imię i zdrob- ją przez osoby liczby pojedynczej i mnogiej w czasie teraź- Dzieci siedzą w kręgu na dywanie. Przed sobą mają pod-
Uczniowie układają z wyrazów ze Słowniczka zabawne zda- nienie. W tym czasie pozostali uczniowie sprawdzają ich niejszym, przymiotniki zapisują w stopniu równym, wyższym ręczniki otwarte na stronach 62. i 63. Nauczyciel rozpoczy-
nia, w których wszystkie słowa zaczynają się tą samą literą. poprawność. Poprawnie zapisane imiona dzieci przepisują i najwyższym oraz określają liczbę i rodzaj rzeczowników. na zabawę, podając pierwszy, dowolnie wybrany wyraz
Dzieci mogą dowolnie zmieniać formę wykorzystanych wydo zeszytów. znajdujący się w Słowniczku (np. dopóki). Dziecko po pra-
razów. Chętni uczniowie czytają swoje zdania, wybierają POMOCNE SKOJARZENIA (podręcznik, s. 62–63) wej stronie nauczyciela odnajduje słowo zaczynające się li-
najzabawniejsze i zapisują w zeszycie. ZAWODOWE RODZINY (podręcznik, s. 62–63) Dzieci pracują w parach. Wybierają ze Słowniczka pięć do- terą, którą kończy się wyraz wypowiedziany przez nauczy-
Dzieci w parach odszukują w Słowniczku nazwy zawodów wolnych wyrazów, których pisownia wydaje się trudna, ciela (np. inżynier). Kolejne dziecko odnajduje i podaje
ZABAWA Z MAPĄ (podręcznik, s. 62–63) i wypisują je na kartce. Następnie do każdego z nich tworzą i z dostępnych materiałów (np. gazet, papierowych kubecz- słowo na literę, którą kończy się wyraz wypowiedziany
Dzieci dzielą się na pięć grup. Zadaniem każdej z nich jest jak najliczniejszą rodzinę wyrazów. Po skończonej pracy ków, talerzyków, wykałaczek, nakrętek, kleju, taśmy) wyko- przez poprzedniego ucznia (w tym przypadku jest to litera
odnalezienie w Słowniczku nazw kontynentów, krajów oraz każda para liczy, ile wyrazów udało im się dopisać do znale- nują rekwizyty przedstawiające znaczenie wybranych słów. „r”). Używane przez kolejnych uczniów wyrazy nie mogą się
miast i zapisanie ich na kartce. Następnie uczniowie odnaj- zionych słów. Para, która wymyśliła ich najwięcej, odczytuje W każdy rekwizyt wpisana jest trudność ortograficzna za- powtarzać. Jeśli jest to niemożliwe, dzieci mogą wymyślić
dują na mapach w atlasie wypisane miejsca. Drużyna, która swoje wyrazy na głos. Uczniowie sprawdzają ich popraw- warta w tym wyrazie. Uczniowie prezentują na forum klasy słowo, którego nie ma w Słowniczku. Gdy wyraz kończy się
pierwsza wykona zadanie, prezentuje wyniki swojej pracy ność. Mogą również dopowiadać swoje propozycje. swoje prace i tworzą z nich wystawę. literą „y”, kolejny uczeń podaje słowo zaczynające się od
na forum klasy. Pozostałe zespoły sprawdzają, czy zwycię- przedostatniej litery poprzedniego wyrazu.
ska grupa nie popełniła jakichś błędów. NASZE KOMIKSY (podręcznik, s. 62–63) GALERIA ORTOGRAFICZNYCH OBRAZÓW
Uczniowie wybierają ze Słowniczka sześć dowolnych wyra- (podręcznik, s. 62–63)
ORTOGRAFICZNA SZUBIENICA (podręcznik, s. 62–63) zów i wypisują je na kartce. Zadaniem dzieci jest użycie Nauczyciel dzieli dzieci na czteroosobowe grupy. Każdy ze-
Chętne dziecko wybiera ze Słowniczka jeden wyraz. Na- tych słów w krótkiej historyjce i przedstawienie jej w formie spół ma do dyspozycji farby lub pastele oraz arkusz szarego
stępnie rysuje na tablicy tyle poziomych kresek, ile liter ma komiksu w taki sposób, aby w każdym komiksowym okien- papieru. Dzieci malują obraz, na którym ma być widoczna
60 61
BIBLIOGRAFIA
Andrychowska-Biegacz J., (2006), Gry i zabawy rozwijające dla dzieci młodszych. 50 przykładów zajęć do praktycznego
wykorzystania, Rzeszów: Wydawnictwo Oświatowe FOSZE.
Częścikowa A., Częścik J., (2003), Gramatyka co z głowy nie umyka, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
Drabik L., Kubiak-Sokół A., Sobol E., (2016), Słownik języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dzierzgowska I., (2006), Jak uczyć metodami aktywnymi, Warszawa: Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna.
Fuchs B., (1999), Gry i zabawy na dobry klimat w grupie, Kielce: Wydawnictwo Jedność.
Gawdzik W., (2003), Ortografia na wesoło i na serio, Warszawa: Wydawnictwo Oświata.
Goździkiewicz T., (1972), Fryckowe lato, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Hecker J., (2013), Przyroda i przygoda. Eksperymenty małego naukowca, Kielce: Wydawnictwo Jedność.
Jąder M., (2009), Efektywne i atrakcyjne metody pracy z dziećmi, Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Kajzer L., (2004), Zamki i dwory obronne w Polsce Centralnej, Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Kieś-Kokocińska K., (2013), Ilustrowana historia Polski dla dzieci, Katowice: Wydawnictwo Damidos.
Łukasik J.M., (2009), Spoko lekcja, czyli 65 sposobów na oryginalne zajęcia, Kielce: Wydawnictwo Jedność.
Maciszewski J. (red.), (1998), Encyklopedyczny słownik historii Polski, Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW.
Napierała M., (2001), Zbiór zabaw i gier ruchowych, Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej.
Nęcka E., (2003), Psychologia twórczości, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Ochmańska B. (red.), (2014), Twórcze zajęcia i zabawy w klasach I–III. Podróże, Warszawa: Dr Josef Raabe Spółka Wydaw-
nicza Sp. z o.o.
Portmann R.J., (2001), Gry i zabawy kształtujące pewność siebie, Kielce: Wydawnictwo Jedność.
Prokofiew S., (2003), Piotruś i wilk, DUX Recording Producers, płyta CD.
Słodownik-Rycaj E., (2001), Gry i zabawy językowe: jak pomagać dziecku w przyswajaniu języka, Warszawa: Wydawnic-
two Akademickie Żak.
Stec J., (1997), Zagadki dla najmłodszych, Kielce: Oficyna Wydawnicza PW MAC S.A.
Stroms G., (1999), Sto nowych gier muzycznych, Lublin: Wydawnictwo Klanza.
Szmidt K.J., (2008), Trening kreatywności, Gliwice: Wydawnictwo Helion.
Vopel K.W., (2009), Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży, cz. 1–4, Kielce: Wydawnictwo Jedność.
PUBLIKACJE I APLIKACJE INTERNETOWE

19. Międzynarodowe Targi Książki w Krakowie – relacja filmowa,
zob. https://www.youtube.com/watch?v=BrVPG3W6W0M (dostęp 22.07.2016 r.).
Bajka o dzbanie, zob. https://coaching4smart.wordpress.com/2012/07/13/bajka-o-dzbanie/ (dostęp 25.07.2016 r.).

Górniczy strój, zob. http://www.barburka.republika.pl/images/index.html (dostęp 24.07.2016).
Jak zrobić czapkę górnika?, zob. http://praceplastyczne.pl/inne/177-czapka-gornika-czako (dostęp 22.07.2016 r.).
Kopalnia Soli „Wieliczka”, Skąd się wzięła sól w Wieliczce? zob. https://www.kopalnia.pl/zwiedzanie/trasa-turystyczna/
multimedia/filmy (dostęp 22.07.2016 r.).
Kopalnia Soli „Wieliczka”, Trasa turystyczna, zob. http://www.kopalnia.pl/zwiedzanie/trasa-turystyczna

(dostęp 22.07.2016 r.).
Las karboński, zob. http://muzeum-dabrowa.pl/?page_id=279 (dostęp 22.07.2016).
Legenda o Świętej Barbarze, zob. http://zabrze.com.pl/i,legenda-o-swietej-barbarze,200274,7561.html

(dostęp 22.07.2016 r.).
Manufaktura w Bolesławcu, Jak powstaje ceramika, film, zob. https://youtu.be/gvfgt6nLIAY (dostęp 22.07.2016 r.).
Muzeum ceramiki Neclów w Chmielnie, film, zob., https://youtu.be/SB96BJwsYSg (dostęp 22.07.2016 r.).
Muzeum Zamkowe w Malborku, zob. http://muzeumzamkowewmalborku.wkraj.pl/?v=10 (dostęp 22.07.2016 r.).
Opis stroju bytomskiego, zob. http://www.polalech.pl/bytomski-opis.htm#opis (dostęp 22.07.2016 r.).
Polskie legendy: Skarbnik – duch kopalni, zob. http://www.bajkowyzakatek.eu/2011/11/polskie-legendy-skarbnik-duch-

-kopalni.html (dostęp 24.07.2016 r.).
Strączek M., (b.r.), 20 niezwykłych skał i formacji w Polsce, zob. http://www.travelin.pl/top/20-niezwyklych-skal-i-forma-

cji-skalnych-w-polsce (dostęp 24.07.2016 r.).
Szymczak P., (2013), Podróż do wnętrza Ziemi, zob. http://www.focus.pl/sekrety-nauki/podroz-do-wnetrza-ziemi-10366

(dostęp 22.07.2016 r.).
Tux Paint – program do rysowania dla dzieci, zob. http://www.tuxpaint.org/ (dostęp 22.07.2016 r.).
Wakacyjna podróż do... karbonu, zob. http://eduscience.pl/artyku%C5%82y/wakacyjna-podr%C3%B3%C5%BC-do-kar-

bonu (dostęp 22.07.2016 r.).
Wirtualne Muzeum Pobiedzisk, Eksponaty 3D, zob. http://muzeum.pobiedziska.pl/eksponat?kat_id=15

(dostęp 24.07.2016 r.).
Wzgórze Wawelskie, zob. http://wirtualnyspacer.krakow.pl/#/53149/0,0 (dostęp 22.07.2016 r.).
Zamek Królewski w Warszawie, zob. http://www.pano360.pl/projekty/zamek/virtualtour.html (dostęp 22.07.2016 r.).
Zamek Książ, zob. http://zamekksiaz.wkraj.pl/#/39481/282,-1 (dostęp 22.07.2016 r.).

Poradnik Dla Nauczyciela: Klasa

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Poradnik Dla Nauczyciela: Klasa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

21B

PODRĘCZNIK do szkoły podstawowej

PORADNIK DLA NAUCZYCIELA CZĘŚĆ

PORADNIK DLA NAUCZYCIELA

PROJEKT I OPRACOWANIE GRAFICZNE

OPRACOWANIE GRAFICZNE I SKŁAD

ISBN 978-83-65450-51-7 (całość)

Pierwsza część poradnika (1B) jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Kim jest muzyk, a kim kompozytor? NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Co, gdzie i jak gra w filharmonii? NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Na czym potrafimy zagrać? NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Zagadkowe „ż” NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Z wizytą u Mieszka I NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Zamki, zameczki, zamczyska NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Dlaczego król Kazimierz został NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Przymiotniki w roli głównej NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Gry i zabawy językowe. NAWIGACJA

Utrwalamy poznane części mowy PODRĘCZNIK:

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Wspominamy tych, którzy odeszli NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Ach, rycerzem być… NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Turniej rycerski z dwuznakiem „rz” NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Moja miejscowość NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Poszukujemy naszych korzeni NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Czym dla nas jest Ojczyzna? NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Polska i Wietnam – różne kraje NAWIGACJA

i różne zwyczaje PODRĘCZNIK:

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Jakie niespodzianki kryje Azja? NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Czy zorganizowanie wyprawy NAWIGACJA

w Himalaje może być trudne? PODRĘCZNIK:

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Co ma uczeń do przymiotnika? NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Co ciekawego możemy znaleźć NAWIGACJA

pod ziemią? PODRĘCZNIK:

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Podróżujemy do wnętrza Ziemi NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Ja w skórze geologa NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Ciężka praca górnika NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Gliniana zabawa NAWIGACJA

POMYSŁY NA REALIZACJĘ Z KOMENTARZEM

Nawet w błędzie błąd się zdarzy, NAWIGACJA

więc poćwiczmy wszyscy razem PODRĘCZNIK: