„Pan Tadeusz”

1. Okoliczności powstania
● Epilog
● Sytuacja polskich emigrantów w Paryżu po upadku powstania listopadowego, wzajemne
nieporozumienia, kłotnie, oskarżenia i rozczarowania, które wpłynęły na przykrą atmosferę
● Polacy, którzy emigrowali do Francji mieli nadzieję, że zorganizuje się wojsko, tymczasem
zostali umieszczeni w wyznaczonym ośrodku, ich sytuacja materialna pogarszała się z dnia na
dzień – brak pracy, jednolitej koncepcji politycznej i niechęć Francuzów

Mickiewicz pragnąc uciec od przykrej codzienności i przytłaczającego ciężaru tułaczki, skierował uwagę ku
najpiękniejszym miejscu na ziemi – ojczyźnie i dzieciństwu. Stworzył dzieło niosące pociechę i
wskrzeszające przeszłość a jednocześnie poemat narodowy.

WĄTKI GŁÓWNE

1. ​
Wątek miłosny​jest najważniejszy i najbardziej znaczący w dziele, zaznaczający się wyraźnie we wszystkich
księgach. Zarzewiem konfliktu między rodami była miłość Jacka Soplicy do Ewy Horeszkówny. Zakończona
nieszczęśliwie i nigdy niespełniona doprowadza Jacka do zbrodni, a w następstwie do przywdziana habitu
bernardyna. Najważniejsza miłość w dziele to jednak rodzące się uczucie między potomkami Ewy i Jacka, Zosią
i Tadeuszem, mające tym szczęśliwy finał i kończące spór między rodzinami.

W​ Panu Tadeuszu​mamy miłość szczęśliwą, która jest swoistym dopełnieniem burzliwej i nieszczęśliwej
miłości Jacka i Ewy. Po wielu latach ich dzieci zakochują się w sobie i doprowadzają tym samym do pogodzenia
zwaśnionych rodów, niczym szekspirowska para Romeo i Julia. Jednak w tym przypadku nie ma samobójczej
śmierci kochanków. Para staje na ślubnym kobiercu. Miłość Tadeusza i Zosi zaskakuje szczerością i
prawdziwością uczuć, oboje nawzajem się uzupełniają i rozumieją. Jako para mogą stanowić wzorzec miłości
spełnionej.

2. ​
wątek narodowo – wyzwoleńczy (patriotyczny)​– to przewijające się informacje o zbliżającej się wojnie z
Moskalami i nadzieje na wyzwolenie ojczyzny spod jarzma zaborcy. Istotnym czynnikiem staje się próba
wywołania powstania na Litwie, której podejmuje się ksiądz Robak. Świadectwo świetności dawnej Polski to
narodowa tradycja i obyczajowość, tak bardzo podkreślana w życiu szlachty. Pamięć o narodowych
bohaterach i wolnej ojczyźnie jest ciągle żywa w myślach bohaterów dzieła.

3. ​
spór o zamek​–​Zamek był własnością Stolnika Horeszki aż do momentu jego tragicznej śmierci podczas
napadu Rosjan. Po jego śmierci, budowla trochę podupadła. Interesował się tylko Sędzia oraz stary klucznik
Gerwazy, który każdego dnia zamykał i otwierał wszystkie drzwi. Po pewnym czasie, zainteresował się nim
także potomek Horeszków, Hrabia. Zaintrygowany romantyczną historią nieszczęśliwej miłości Ewy i Jacka,
opowiedzianą przez Gerwazego, mimo początkowej chęci odstąpienie zamku, postanowił walczyć z Soplicą o
starą budowlę. Sędzia, jako że stał się posiadaczem części dóbr Horeszków, chciał także pozyskać zamek.

Sprawa własności zamku trafiała do rożnych sądów, by w rezultacie powrócić do Soplicowa, gdzie miała
zostać rozstrzygnięta przez miejscową szlachtę. Mimo nierozstrzygniętej sprawy, na zamku urządzane są
wieczerze, w których uczestniczy Sędzia i jego goście. Podczas jednej z wieczerzy, biesiadnikom przeszkadza
nakręcający stare zegary Gerwazy. W związku z tym wywiązuje się kłótnia. Stary klucznik postanawia
zorganizować zajazd. Natomiast Protazy chcąc pokojowego rozwiązania, pisze pozew do sądu.

Gerwazemu udaję się namówić szlachtę dobrzyńską do zorganizowania zajazdu na dwór w Soplicowie, który
jednak kończy się pojmaniem domowników i ucztą. Jednak nad ranem, zwycięzcy zajazdu budzą się związani.
Okazało się, że do Soplicowa wkroczyły wojska carskie. Podczas kłótni w domu Sopliców, dochodzi do walki
Tadeusza z majorem Płutem. W obliczu pojawieniu się wspólnego wroga – Rosjan, szlachta jednoczy się i staje
do walki z Moskalami.

Jednak walka, choć wygrana, pociąga za sobą niekorzystne skutki. Jej uczestnicy muszą udać się na emigrację, a
ksiądz Robak, ranny podczas walki umiera. Wcześniej jednak uzyskuje przebaczenie od Gerwazego. Spór dwóch
zwaśnionych rodów szczęśliwie kończy się ślubem Zosi i Tadeusza.

Historia w utworze

- odnosi się do trzech kategorii czasowych

● Przeszłość – dobra staropolska ze szlacheckimi tradycjami, ale i wadami spośród których prywata,
samowola oraz bezprawie przyczyniły się do upadku Rzeczypospolitej (nawiązania do wydarzeń
historycznych – konfederaja barska, powstanie Jasińskiego na Litwie, Sejm Czteroletni, Konstytucja 3
maja, Targowica, powst. Kościuszkowskie)
● Teraźniejszość – czasy napoleońskie, na których tle działa ks. Robak. To czasy, w których
społeczeństwo bierze czynny udział w owej walce, wiążąc duże nadzieje z osobą Bonapartego, który
pokonawszy Prusy i pozbiwszy się Rosjan, utworzył Księstwo Warszwskie, ocalając w ten spoób część
polskiej państwowości (lata 1811-1812 – przygotowania Napoleona do wojny z Rosją i nadzieje
Polaków)
● Przyszłość – przedstawiona została przez pryzmat pragnień przebywającego na emigracji autora. Jest
to ojczyzna wolna, a jednym z wyrazów panującej w niej sprawidliwości będzie równość jej obywateli.
Zapowiedzią owej nowej rzeczywistości jest nadanie chłopom wolności przez Tadeusza i Zosię

Jacek Soplica/Ks.Robak – charakterystyka postaci

● Starszy syn podczaszego ziemskiego, ​brat Sędziego, ojciec Tadeusza​.

● W czasach swej młodości słynął z warcholstwa i był znanym na całą okolicę ​awanturnikiem​.
● miał duże ​poparcie wśród szlachty​i 300 głosów na sejmikach. Wyborowy strzelec. Poparcie
Jacka u szlachty wykorzystywał Stolnik Horeszko, często goszcząc go na zamku i nazywając swoim
przyjacielem.
● Jacek zakochał się w jedynej córce Stolnika, ​Ewie​, lecz na jej prośbę ukrywali swoje uczucia. Nie
słuchał rad innych, którzy otwarcie mówili mu, że Stolnik nigdy nie odda biednemu szlachcicowi
ręki córki. Wyczuwając, że Stolnik mu odmówi, postanawia pożegnać się i odjechać. Wówczas
Stolnik oznajmia mu, że kasztelan jest zainteresowany Ewą i pyta Jacka o radę. To ostateczny cios
dla Soplicy. ​Zrozpaczony, ucieka z zamku, słysząc, że Ewa mdleje i rozpacza​. Poślubia pierwszą
napotkaną dziewczynę, lecz ich małżeństwo nie jest szczęśliwe. Jacek ciągle rozpamiętuje swoją
miłość do Horeszkówny, nie potrafi pokochać żony, choć jest ona dobrą osobą i bardzo go
kocha. Zaczyna pić. Wcześnie zostaje wdowcem z maleńkim synkiem.
● Przypadkowo znajduje się w pobliżu zamku Stolnika w noc, kiedy Moskale najeżdżają Horeszkę.
Początkowo odczuwa radość z tego, potem ogarnia go wściekłość, że Stolnik tak dzielnie się
broni. W przypływie emocji ​sięga po broń i zabija wroga​. Wieść o zdradzie i zabójstwie rozchodzi
się po okolicy. Wszyscy uważają go za stronnika Moskwy, jako nagrodę ma dostać część dóbr po
Stolniku. Jacek ratuje się ucieczką przed hańbą i poniżeniem. Zostawia jedynego synka pod opieką
brata, sam jednak przez cały czas kieruje jego wychowaniem.
● Trafia do Rzymu, skąd po jakimś czasie dochodzą pogłoski, że ​Soplica zginął​ . On jednak wstępuje
do Zakonu Bernardynów i przybiera nazwisko Robak. Cała jego działalność w ​mniszym habicie​,
udział w walkach, konspiracja są próbą odkupienia zbrodni. Pojawia się w Soplicowie jako
wysłannik Jacka Soplicy, by dopilnować małżeństwa Tadeusza z Zosią. Ma też za zadanie
 przygotować powstanie na Litwie. Jednak jego pospieszne działania i słowa o wysprzątaniu
ojczyzny ze śmieci zostają opacznie odebrane przez szlachtę zaściankową. Jego plany krzyżuje
również Gerwazy, który podjudza zaścianek przeciwko Sędziemu. ​Częściowo odpokutowuje
swoją zbrodnię dwukrotnie ratując przed śmiercią dalekiego krewnego Horeszków i starego
Klucznika​. Próbą zadośćuczynienia rodzinie Horeszków jest fakt, że po śmierci Ewy, Jacek przez
wiele lat łoży na wychowanie jej córeczki Zosi. Pragnie w końcu pogodzić zwaśnione rody,
doprowadzając do ślubu swojego syna i prawowitej dziedziczki Horeszków, by w ten sposób
oddać część należnego dziedzictwa dziewczynie.
● Jako ksiądz Robak jest ​postacią zagadkową​ . Jego postawa, gesty i ruchy przypominają zachowanie
żołnierza
● Ranny podczas potyczki z Moskalami w Soplicowie, wyznaje Klucznikowi, kim jest i ​prosi go o
przebaczenie​. Wówczas to dowiaduje się, że przed laty Stolnik w chwili śmierci wybaczył mu,
czyniąc znak krzyża. Umiera na skutek infekcji rany, którą odniósł wiele lat temu. W chwili
śmierci otrzymuje list z wiadomością, że Napoleon wypowiedział Moskalom wojnę. To sprawia,
że odchodzi spokojny, z nadzieją na rychłe wyzwolenie ojczyzny. ​Po śmierci jego nazwisko
zostaje oczyszczone i dostaje order Legii Honorowej​. Zostaje pochowany przy soplicowskiej
kaplicy, a Podczaszy na jego grobie wiesza medal.
● Dzieje Jacka Soplicy to tak ​dwie biografie​wpisane w życie jednego człowieka: pełnego pychy
szlachcica, wiernego swej pierwszej miłości aż po kres dni, który w przypływie emocji zabija
nieprzychylnego mu Stolnika oraz bojownika o wolność, który pokorą i ofiarnością próbuje
zmazać swoją winę i czynnie walczyć o kraj.

Jako bohater romantyczny

● Nowy typ bohatera romantycznego – tragiczna miłość, tajemniczość, burzliwy życiorys, konflikty
wewnętrzne, bunt wobec różnic społecznych i wobec niewoli narodowej
● Nie prowadzi samotnej, prometejskiej walki z Bogiem o szczęście narodu, nie jest indywidualistą;
walczy jak wielu innych, jest pokornym żółnierzem, ma świadomość że do walki trzeba zaangażować
cały naród
● Podejmuje walkę z własnymi słabościami – odnosi zwycięstwo nad samym sobą
● Jego przemiana ma charakter symboliczny – drogowskaz dla narodu polskiego

Obyczaje w Soplicowie

● Dowodziły one odrębności narodowej, przynależności do danej klasy społecznej, były też swoistym
świadectwem epoki i źródłem wiedzy o niej.
● Istotnym elementem był strój szlachecki, wyróżniający daną klasę społeczną (stan szlachecki), a
składający się z kontusza (rodzaj płaszcza), specjalnego pasa służącego do przepasywania się oraz do
przypinania szabli, konfederatki i oczywiście karabeli. Częścią obyczajowości było chlubienie się
strojem i przywdziewanie go na specjalne okazje, przy jednoczesnym negowaniu mody zagranicznej
np. francuskiej czy angielskiej. Stój szlachecki symbolizował tożsamość narodową
● W tradycję szlachecką wpisało się również odpowiednie zasiadanie za stołem: „według wieku,
urodzenia, rozumu i urzędu" (podobnie przy wspólnych spacerach) oraz podejmowanie gości z
należnymi honorami.
● Elementy obyczajowości - zwyczaje przekazywano sobie z pokolenia na pokolenie (np. szacunek dla
kobiet, usługiwanie damom przy stole)
● Sędzia przestrzegał skrupulatnie pory zakończenia prac polowych i zajęć gospodarskich -
rozpoczynały się one o świcie, a kończyły o zachodzie słońca.
 ● Prócz obowiązków znajdowano czas na rozrywkę, która służyła głównie celom towarzyskim:
wydawano uczty, zapraszano gości i wspólnie biesiadowano, rozmawiając przy okazji o problemach
społecznych i narodowych. Częstowano wtedy polskimi potrawami (barszcz królewski, rosół
staropolski)
● Tradycją były wspólne grzybobrania i łowy. Polowanie (na małego lub grubego zwierza: zające,
niedźwiedzie) zaczynało się z samego rana, jednak już poprzedniego wieczora czyszczono broń.
Koniec łowów obwieszczano melodią wygrywaną na rogu (koncert Wojskiego).
● Gości częstowano staropolskim bigosem. Przy okazji spotkań towarzyskich lub ważnych uroczystości
(zaręczyny) tańczono tańce narodowe (polonez). Szlachta, by dyskutować o istotnych sprawach,
spotykała się nie tylko na sejmach i sejmikach, ale również w karczmie.
● Wspólnie modlono się w kaplicy na nabożeństwach. Obydwa te obiekty znajdowały się niedaleko
siebie, a do karczmy chadzano zwykle w niedzielę

Polonez

Polonez jest najbardziej znanym tańcem w literaturze polskiej. Tańczą go również bohaterowie w XII księdze
epopei, podczas uczty na zamku w Soplicowie. Odbywa się ona ku czci generałów, wodzów legionów polskich
podążających z Napoleonem do Rosji. Na uczcie ma również miejsce ogłoszenie zaręczyn trzech par: Tadeusza
Soplicy z Zosią Horeszkówną, Asesora z Teklą Hreczeszanką oraz Telimeny z Rejentem.

Polonez to typowo polski taniec. W utworze symbolizuje on koniec tradycji szlacheckiej. Wyrazem przywiązania
do tradycji jest kolejność i dobór par. W pierwszej parze tańczy Podkomorzy z Zosią. Tańczy on z niezwykłym
wdziękiem. Wszyscy byli zachwyceni jego tańcem.

Biesiadnicy rozpoczęli taniec. Wszyscy odpowiednio ubrani, tańczyli równym krokiem, wczuwając się w każdą
nutę muzyki. Gdy skończyli, usiedli do stołu.

Polonez w „Panu Tadeuszu” jest ukazany w sposób niezwykle plastyczny. Dynamizm tańca pozwala czytelnikowi
na wyobrażenie sobie staropolskiego tańca. Autor opisuje każdy krok i ruch bohaterów. Polonez w „Panu
Tadeuszu” jest symbolem optymizmu, nadziei na lepsze jutro. Jest symbolem wiary w dobrą przyszłość.
Szlachta już przemija, ale nadchodzi nowe pokolenie, które reprezentują Zosia i Tadeusz. Jest również
symbolem przywiązania do tradycji, dlatego jest wciąż obecny w naszej kulturze i tańczy się go podczas wielu
ważnych uroczystości.