ARKADIA

Biblia - raj w Biblii to Eden, podarowany przez stwórcę człowiekowi, jako kraina wiecznej
szczęśliwości, dostatku i bezpieczeństwa. Jest to miejsce pobytu pierwszych ludzi - Adama i
Ewy. Człowiek nie musiał tam pracować, żywił się tym, co dawała mu natura. Rosło tam
również drzewo życia i drzewo wiadomości dobrego i złego

"Pan Tadeusz" - Adam Mickiewicz, tęskniąc za ojczystym krajem, wykreował jego obraz w
swej epopei, stworzył idealną przestrzeń, w której chce się żyć. Arkadyjskim wydaje się
przedstawiony przez niego kraj lat dziecinnych.Litwa to obszar arkadyjski, przepełniony
spokojem, to raj na ziemi. Współtworzą go: dwór w Soplicowie, karczmy, sad, ruiny zamku
Horeszków, zagajnik.
Światem tym rządzi harmonia i porządek. Ziemia daje wiele plonów, rośliny są bujne, a
mieszkańcy żyją w zgodzie z naturą. Dostosowują oni swoje prace i rozrywki do pór roku.
Przyroda jest jakby wyznacznikiem ich trybu życia. Występuje też zależność między nią a
odczuciami mieszkańców np. burza to sytuacja grozy.
Centrum stanowi Soplicowo, jest to miejsce pełne uroku i ściśle związane z tradycją i
polskością
.
Przedwiośnie Stefan Żeromski - Wzorowany na Soplicowie dworek w Nawłoci jest
miejscem wręcz idyllicznym. Życie toczy się tam wyłącznie wokół przyjemności. Czas
Wielosławskim i ich gościom upływa na wspaniałych posiłkach, wycieczkach po okolicy,
bankietach, balach. Wszystkie obowiązki spoczywają na parobkach, co powoduje, że
szlachcie nie muszą się niczym martwić i oddają się uciechom życia.
.

CIERPIENIE
Król Edyp Sofokles- dramat jednostki, losem której kieruje nieodwracalne przeznaczenie.
Tytułowy bohater pada ofiarą klątwy, mimo iż dokłada wszelkich sił, by oszukać fatum.
Cierpienie jednak nie jest skąpe. Spotkało również Jokastę, małżonkę i matkę króla.

BIBLIA Stary Testament przedstawia historię Hioba. Żył on w ziemi Ur w dostatku i

szczęściu. Z powodu zakładu między Bogiem i szatanem znosił liczne cierpienia: stracił
dobytek, zmarły jego dzieci, wreszcie sam został dotknięty trądem, co spowodowało, że
ludzie przestali go szanować, ponieważ chorobę tę traktowano jako karę za grzechy. Mimo
szyderczej rady żony:”aby przeklął Boga i umarł”, zniósł wszystko cierpliwie, nie tracąc wiary
w boskie wyroki. W nagrodę odzyskał zdrowie, majątek, obdarzony został nowym
potomstwem. Historia Hioba uczy, że cierpienie nie jest karą za grzechy i nie sposób go
uniknąć żyjąc cnotliwie.
Nowy Testament opisuje cierpienie Chrystusa za grzechy wszystkich ludzi. Religia cierpieniu
Syna Bożego – Odkupiciela ludzkości nadała głęboki sens i najwyższą wartość. Znosi on
straszliwe cierpienia – jest biczowany, poniżany, dźwiga krzyż, na którym potem długo
umiera. Jego cierpienie ma jednak moc zbawczą.

MITOLOGIA - Prometeusz, kierowany bezinteresowną miłością do ludzi, wykrada dla nich

ogień. Za sprzeniewierzenie się Zeusowi ponosi okrutną karę. Zostaje przykuty do skał
Kaukazu, a przylatujący codziennie drapieżny ptak wydziobuje mu wątrobę, która z
powrotem odrasta. Prometeusz to symbol bezinteresownego poświecenia i samotnego
cierpienia, spowodowanego miłością do ludzi.

”Legenda o św. Aleksym” - św. Aleksy, jak wielu świętych i męczenników, cierpiał głód,
nędzę i upokorzenia. Sam jednak wybrał takie życie, poświęcając je Bogu, aby dostąpić
zbawienia.
Cierpienia młodego Wertera” Goethe - Cierpienie jest uczuciem, które towarzyszy
Werterowi od chwili, gdy do Lotty wraca jej narzeczony. Pojawienie się mężczyzny,
mającego większe prawa i miejsce w sercu dziewczyny, sprawia, że Werter zaczyna
odczuwać narastającą udrękę. Wszechobecny ból wypełnia jego duszę, a nadmierna
wrażliwość młodzieńca potęguje ten stan. Próbuje uciec przed cierpieniem i na kilka
miesięcy opuszcza ukochaną kobietę. Rozłąka nie uspokaja jego emocji. Ból i cierpienie
towarzyszą każdej chwili jego życia. Uwalnia się od niszczącego go uczucia, popełniając
samobójstwo.

”Dziady” cz. III – A. Mickiewicz porusza wątek martyrologii narodu polskiego. Ukazuje
cierpienia uwięzionych, torturowanych, zsyłanych na Syberię i skazanych na śmierć
konspiratorów, występujących przeciw caratowi. Szczególnie wstrząsające wrażenie czyni
opowiadanie Sobolewskiego, relacjonujące wywózkę dzieci na Sybir, historia Cichowskiego i
dzieje więzionego syna pani Rollison, wyrzuconego przez więzienne okno na bruk.

”Kordian” - J. Słowacki opisuje przemianę bohatera. Początkowo cierpi on na ból istnienia,

jest świadomy bezsensu życia i niemożności dokonania wielkich czynów. Następnie
odczuwa ból z powodu niespełnionej miłości; traci wiarę we wszystko w co dotychczas
wierzył. Na górze Monc Blanc przechodzi przemianę - znajduje cel, którym jest obrona
ojczyzny. Następnie po powrocie do kraju samotny i opuszczony porywa się na cara.
Niestety, jego zamach nie powiódł się, a sam bohater zostaje postawiony przed plutonem
egzekucyjnym.

Ludzie bezdomni -Stefan Żeromski - symbol rozdartej sosny, który oznacza cierpienie.
Obsunęła się ziemia. Po ingerencji człowieka część jej korzeni poszła razem z zawaliskiem.
Jest to dla niej obcy świat, w którym się męczy. Reszta korzeni dalej tkwi w swoim
naturalnym środowisku. Judym jest rozdarty między miłością do Joasi a obowiązkiem
spłacenia długu dla społeczeństwa, ponieważ Judym miał szansę wydostać się z niskiej
warstwy społecznej, dlatego musi teraz pomóc innym (środowisko zniszczone,
zdegradowane, w którym cierpi i jest to wbrew jego woli). Jest to męka zarówno sosny jak i
męka Judyma.
Judym odrzuca miłość do ukochanej na rzecz samotności i przyczynia się tym do wielkiego
smutku i rozczarowania dziewczyny. Poświęcił on szczęście Joasi dla szczęścia innych
ludzi. Występuje tutaj prometeizm Judyma.
cierpi także Joasia Podborska, która marzyła o małżeństwie i wspólnym domu z Judymem.
Została jednak przez niego opuszczona.

BUNT
„Dziady cz III ” Adam Mickiewicz - Konrad, wygłaszając Wielką Improwizację, buntuje się
przeciwko niesprawiedliwościom i cierpieniu ojczyzny. Uważa, że gdyby miał władzę nad
ludźmi, potrafiłby stworzyć szczęśliwy naród. Jego wystąpienie przeradza się w bunt
przeciwko Bogu. Bohater obwinia Stwórcę, że, rządząc światem, kieruje się rozumem, a nie
uczuciem.

Mit o Prometeuszu - Prometeusz chciał pomóc ludzkości, dać im ogień, więc wykradł
płomień z rydwanu Heliosa, mimo że zabronił mu tego sam Zeus. Za karę na ludzkość
spadło nieszczęście i cierpienie, a Prometeusz został przykuty do skał Kaukazu, gdzie
każdego dnia orzeł rozdrapywał jego wątrobę, która goiła się na nowo. Prometeusz
sprzeciwiając się najwyższemu z bogów, wykazał się wielkim heroizmem i poświęceniem,
pomógł ludziom bezinteresownie
Tango Tadeusz Mrożek - Artur to młody, wykształcony człowiek, student medycyny. Jego
najbliżsi preferują zupełnie inny styl życia i porządek rzeczy od jego. To jest główny powód
buntu Artura, który nie może dłużej znieść anarchii jaka panuje w mieszkaniu. Ma dosyć
beztroskiego zachowania Eugenii i Eugeniusza, babcia zachowuje się jak nastolatka –
używa nowoczesnego języka, nawet sposobem ubioru reprezentuje swojego młodego
ducha. Drażni go również zachowanie ojca, który nie stosuje się do podstawowych zasad
kultury, również nie może znieść myśli, że matka zdradza Stomila z Edkiem – niezbyt
inteligentnym i wychowanym „znajomym” rodziny. Rodzice Artura całe życie walczyli z formą
i konwencją, którą teraz młody człowiek chce przywołać do życia

OJCZYZNA/PATRIOTYZM
Przedwiośnie Stefan Żeromski - ojczyzna jest wartością, która jest odczytywana w różny
sposób przez różnych bohaterów. Dla Seweryna Polska jest krajem , z którego emigrował w
poszukiwaniu pracy i chętnie, by go kiedyś odwiedził. W swoim myśleniu ciągle utrzymuje w
pamięci wyidealizowany obraz Polski- koncepcja szklanych domów. Dla Jadwigi Polska
ciągle istnieje w jej pamięci- zostawiła tam miłość swojego życia. Barykowie starają się
przekazywać synowi tradycje, obyczaje związane z polską kulturą. Cezary mieszkając w
Baku mimo tego, że mówił po polsku nie czuł się przywiązany do kraju swego rodziców.
Podróżując do Polski ulega przedstawionej przez ojca wizji. Przyjeżdżając jest zszokowany,
bo kraj nie ma uroku. Cezary zapisując się do wojska nadal nie czuje, że Polska dla niego
coś znaczy robi to, by dostosować się do środowiska. To wojna ma być momentem w
którym ma odnaleźć w sobie przywiązanie do ojczyzny, chce odnaleźć Polaka w sobie. W
czasie wojny dojrzewa do polskości, walczy ze swoimi, czyli z Rosjanami. Dokonuje
świadomego wyboru.

„Konrad Wallenrod” - Adam Mickiewicz - Walter Alf choć został wychowany przez
Krzyżaków, to nigdy nie zapomniał swojego prawdziwego pochodzenia dzięki
Halbanowi,pomimo wychowania w Zakonie, czuje się Litwinem. Wajdelota ten podsycał w
nim nie tylko patriotyzm, ale i chęć zemsty. Choć Konrad po ucieczce na Litwę ułożył sobie
życie, to gdy nadciągnęło widmo wojny, wybrał miłość do ojczyzny. Porzucił żonę i przybrał
fałszywe nazwisko. Udawał sprzymierzeńca Zakonu, by później go pogrążyć. Kiedy wydano
na niego wyrok śmierci – wypił truciznę. Walter Alf dla ratowania ojczyzny poświęcił nie tylko
własne szczęście jakim była jego rodzina, ale też honor, posługując się podstępem.

„Rozdziobią nas kruki, wrony...” Stefan Żeromski - Szymon Winrych był jednym z
ostatnich powstańców. Walczył mimo nadchodzącej klęski zrywu, niesprzyjających
warunków atmosferycznych i braku pomocy państw zachodnich.
Pan Tadeusz, Adam Mickiewicz - Epopeja wieszcza przesycona jest miłością do ojczyzny.
Bohaterowie na każdym kroku przejawiają szacunek dla ojczyzny, bohaterów narodowych
oraz czasów Sejmu Wielkiego. Jacek Soplica po opuszczeniu stron rodzinnych przywdziewa
szaty mnicha i poświęca swoje życie sprawie narodowej. Młody Tadeusz dochowując
patriotycznych rodzinnych tradycji wyrusza na wojnę przeciw Rosji wraz z wojskami
napoleońskimi

EXEGI MONUMENTUM

Pieśń III Ho­ra­cy uka­zu­je tu­taj swo­ją po­ezję jako nie­śmier­tel­ną chwa­łę, któ­ra trwać
bę­dzie tak dłu­go, jak tyl­ko lu­dzie będą pie­lę­gno­wać pa­mięć o niej. Dzię­ki temu
rów­nież sam po­eta sta­je się nie­śmier­tel­ny, bar­dziej niż naj­star­sze po­mni­ki
ar-chi­tek­tu­ry. Ich prze­trwa­nie za­le­ży bo­wiem od praw na­tu­ry, pa­mię­ci o Ho­ra­cym
od siły od­dzia­ły­wa­nia jego po­ezji na ko­lej­ne po­ko­le­nia. Au­tor wy­ra­ża więc po­gląd,
iż po­ezja jest rze­czą nie­śmier­tel­ną, wiecz­ną.

Pieśni XXIV "Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony"Jan Kochanowski - Kochanowski

opisuje tu dwoistość natury poety - ma ona dwa życia, jest nieśmiertelna. Kochanowski
prezentuje siebie jako poetę, który po śmierci ciała przeżywa metamorfozę i staje się
łabędziem. Dzięki temu może on podróżować nawet do bardzo odległych miejsc na kuli
ziemskiej
Testament Mój Juliusz Słowacki - Majątek, który pozostawił po sobie Słowacki, to nie
pieniądze i kosztowności, lecz testament poetycki, który prezentuje zbiór myśli, uczuć i
dorobek twórczy poety. W swym testamencie wspomina także o poezji, która „przerobi
zwykłych zjadaczy chleba w aniołów”. Ona nie umrze wraz z nim; ma wielką moc, która
przemieni zwykłych ludzi w wojowników o ideę. Podmiot liryczny w ostatniej zwrotce wyraża
nadzieję, iż głoszone przez niego poglądy trafią kiedyś do serc potomnych. Testament mój
jest nie tylko podsumowaniem życia poety, ale także wezwaniem do odrzucenia postawy
rozpaczy i bezradności i podjęcia ofiarnej walki, prowadzącej do odzyskania przez Polskę
niepodległości.

RODZINA

BIBLIA - Pierwszą rodziną byli Adam i Ewa. W Starym Testamencie mamy do czynienia z
rodziną podporządkowaną władzy mężczyzny, który sprawował prawną opiekę nad dziećmi
oraz żoną (patriarchat). Za poważne wykroczenie uważano brak poszanowania i
posłuszeństwa wobec rodziców ze strony dzieci, które do chwili wstąpienia w związek
małżeński znajdowały się we władzy ojca, miały też obowiązek opiekowania się starymi
rodzicami.
”Ludzie bezdomni” - S. Żeromski przedstawia problem doktora Judyma, który świadomie
rezygnuje z rodziny, mimo iż kreśli przed ukochaną – Joanną Podborską świetny obraz
małżeńskiego życia, które mogliby razem stworzyć. Boi się ”obrośnięcia pierzem”. Uważa,
że nie może sam być szczęśliwy, gdy dookoła widać ludzką nędzę, egoizm i obojętność

Makbet” Williama Szekspira - Związek małżeński dwójki głównych bohaterów – Makbeta i

Lady Makbet – nie jest oparty na zasadach patriarchatu. Inaczej niż w większości małżeństw
w ówczesnych czasach, pozycja kobiety w rodzinie Makbetów jest bardzo silna i znacząca.

„Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza - Rodzinę Sopliców łączą silne więzi, oparte na
szczerym oddaniu i zaufaniu. Sędzia traktuje Tadeusza jak syna, jest odpowiedzialny za
jego wychowanie i pragnie jego szczęścia. Soplicowska rodzina jest także ostoją dawnej
tradycji i obyczajowości, które są przekazywane z pokolenia na pokolenia i stanowią ważny
element życia w ich domu. Członkowie rodu darzą się wzajemnym szacunkiem, są dla siebie
wsparciem w trudnych chwilach. Nawet Jacek Soplica, który żyje przez wiele lat poza
rodziną, na obczyźnie, stara się mieć wpływ na wychowanie syna. Innym przykładem
rodziny jest ród Horeszków, w którym wola rodziców jest najważniejsza. O ich jedności
świadczy dzień, w którym Stolnik, jego żona i córka wspólnymi siłami bronią się przed
Moskalami. Silnie więzy rodzinne odczuwa Klucznik Gerwazy, który choć nie był
spokrewniony z Horeszkami, mści się przez lata na krewnych zabójcy Stolnika. Stara się
również wpłynąć na Hrabiego, by ten odczuł swoje rodowe powiązania z Horeszkami i
walczył o swoje dziedzictwo.
Granica, Zofia Nałkowska - Dom rodzinny negatywnie wpływa na Zenona Ziembiewicza ,
który wychował się w Boleborzy. Małżeństwo jego rodziców opierało się bowiem na
zdradzie: Walerian wielokrotnie oszukiwał swoją żonę Żancię, a ta była wobec niego ślepo
wyrozumiała, podobnie zresztą jak w stosunku do syna. Obserwowanie ciągłych zdrad ojca,
nikłe zainteresowanie synem z jego strony i bezwzględna akceptacja wszystkich decyzji
Zenona przez matkę sprawiło, że w dorosłym życiu powielił on negatywne zachowania ojca,
samemu stając się wiarołomnym mężem i złym ojcem. W ten sposób Nałkowska pokazuje,
że nawet jeśli świadomie próbujemy uciec zasad, jakie obowiązywały w domu rodzinnym, to
i tak nam się to nie uda i będziemy popełniać błędy rodziców.
Przedwiośnie, Stefan Żeromski - Początkowo rodzina Baryków wydaje się szczęśliwa i
prowadzi dość komfortowe życie. Jadwiga i Seweryn posiadają jedynego syna – Cezarego –
który jest ich oczkiem w głowie, dlatego jak tylko mogą, dbają o jego wychowanie i
wykształcenie. Mimo że ojciec bywa surowy, to darzy syna wielką miłością i kształtuje w nim
uczucia patriotyczne. W momencie wybuchu wojny Seweryn udaje się jednak na front i
wówczas Jadwiga przejmuje jego obowiązki, musząc wychować Cezarego oraz zapewnić
mu środki do życia. Rodzina Baryków jest pełna wzajemnej miłości, szacunku i zrozumienia,
choć w czasie młodzieńczego bunt Cezary tego nie docenia i wycieńczonej matce raz po raz
rzuca kłody pod nogi.

ŚMIERĆ
Dżuma” Albert Camus - opisuje epidemię, którą można rozumieć jako wojnę, albo ujmować
ją jako negatywny pierwiastek tkwiący w człowieku. Jednak ta alegoria jest przede
wszystkim metaforą śmierci, to podstawowe znaczenie tytułu. Miasto atakuje choroba
przynosząca śmierć, z którą muszą zmierzyć się ludzie. Jednocześnie dżuma to żywioł,
symbol wszystkich zagrożeń zsyłanych przez naturę, na które człowiek nie ma
najmniejszego wpływu. Całe miasto z dnia na dzień zostaje odizolowane od świata.
Ukazano problem człowieka stawiającego czoło ostatecznemu zagrożeniu, śmierci. Los
każdej opisanej postaci to przykład ludzkiej reakcji na niebezpieczeństwo.Śmierć w wyniku
zachorowania na dżumę jest przedwczesna, nieoczekiwana i niesprawiedliwa, o ile
sprawiedliwość śmierci istnieje. Mieszkańcy Oranu chcą uniknąć dżumy, by umrzeć w
sposób naturalny w przyszłości, zdają sobie sprawę, że przeminą, ale chcą ten moment
odwlec w czasie. Wiedzą też, że nie będą potrafili się obronić, gdy dżuma właśnie ich
zaatakuje. Wie to także doktor Rieux, który walczy z całych sił o życie swoich pacjentów.

„Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall - Marek Edelman jest jedynym, który przeżył
spośród 400 000 Żydów wyprowadzonych na Umschlagplatz i skazanych na śmierć przez
zagazowanie. Dwa razy ocalał dzięki przypadkowi: za pierwszym mierzył do niego Niemiec
cierpiący na astygmatyzm, przez co strzelał niecelnie, a za drugim „ściągnął” go z wozu
dostarczającego codzienny „kontyngent” kolega Mietek.

„Pieśń o Rolandzie” Śmierć Rolanda na polu walki przedstawiona została w sposób

niezwykle poetyczny. Ostatni moment jego życia nabiera wymiaru symbolicznego.
Roland umiera z przeświadczeniem, że zasłużył na zbawienie, wypełnił, bowiem swój
rycerski obowiązek do końca. Sztuka dobrego umierania - Rycerz był przygotowany do
śmierci (wyspowiadał się) i się jej nie bał ponieważ, był dobrym człowiekiem.
Legenda o świętym Aleksym - dążenie do świętości Aleksego przybrało formę jawnej
ascezy, cierpienia na pokaz, które zapewniło wieczną chwałę umartwiającemu się ascecie.
Gdy poczuł, że nadchodzi śmierć, spisał dzieje swego żywota. Po jego śmierci same
rozdzwoniły się rzymskie dzwony. Tajemnicze zjawisko wytłumaczyło dopiero niewinne
dziecko: oto odszedł ze świata wielki święty. Pod domem Aleksego zebrał się tłum, przybył
nawet papież i cesarz. Nie umiano wyjąć listu z dłoni zmarłego, zrobiła to dopiero jego żona.
Przeczytawszy pismo, rozpoznano w żebraku Aleksego

MIASTO

„Lalka” Bolesława Prusa - Paryż został opisany w powieści w rozdziale pierwszym tomu
drugiego dla kontrastu z Warszawą. Ludzie z Powiśla żyją w skrajnej nędzy. Jest to dzielnica
rozkładu i zepsucia.Biedota jest trawiona przez choroby,głód,nędzę,przestępczość,ciemnotę
i analfabetyzm.Nie są w stanie samodzielnie podźwignąć się z tego stanu,dlatego potrzebują
pomocy innych ludzi.Mieszkają w rozpadających się ruderach,a domostwa odzwierciedlają
stan w jakim się znajdują. Powiśle zostało opisane z punktu widzenia Wokulskiego techniką
naturalizmu- szczegółowo z podkreśleniem brzydoty i moralnego upadku ludzi. Jest
metaforą choroby na którą cierpi całe społeczeństwo. Nędza rodzi demoralizację
Układ przestrzenny Powiśla porównany został przez Wokulskiego do upadłej drabiny, po
której nie da się wspiąć. Łudzi się, że tu pokona bariery i wejdzie do arystokracji, czuje się
niedowartościowany, poniżony, miasto go niszczy zamiast dawać możliwości, ludzie są
fałszywi, obłudni, żyją na pokaz

Paryż: zachwyt architekturą, zabytkami, ulicami, placami, realistyczny opis miasta z

nazwami ulic. Postrzega Paryż w kategorii cudu, wytworu ludzkich rąk. Bardzo dużo ludzi,
duży ruch, ale wszystko jest uporządkowane, opisy wnętrz, mebli, Paryż porównany do
morza i w morzu dachów wszystko ma swój porządek. Miasto żyje, pracuje, praca ludzi
porównan do pracy pszczół, mrówek, nie ma w społeczeństwie przypadków, wszystko jest
zaplanowane. Praca zapewnia awans społeczny, wspina się po drabinie
ekonomicznej.Paryż wyzwala w nim autoanalizę życia, podsumowuje je i dochodzi do
wniosku. Paryż zapewniłby mu lepsze wykształcenie, państwo pomogłoby skończyć studia,
nie byłoby dyskryminacji klasowej, miałby większą wiedzę o świecie, wynalazkach, Paryż
wspiera naukowców, a w Polsce traktowany jest jak niewolnik, a w Paryżu byłby wolny. W
Paryżu wszyscy pracują nad szczęściem, dążą do szczęścia ogółu, utylitaryzmu.
Mieszkańcy mają zapewniony transport, udogodnienia, rozrywkę, edukację, kulturę, dbałość
o środowisko. Wszystko co piękne musi być użyteczne. Każde pokolenie tworzy coś dla
następnego.Porównuje Paryż do Arkadii, jest arką cywilizacyjną.

”Dżuma” - Albert Camus opisuje Oran sprzed zarazy, która zmieniła wszystko. Miasto jawi
nam się jako spokojne, wręcz szare i banalne miejsce, takie, jakich tysiące rozsianych jest
po całej Ziemi. Także jego obywatele to zwykli ludzie, zajęci swoją pracą i standardowymi
przyjemnościami.

Zbrodnia i kara Fiodor Dostojewski - Plac Sienny jest biedną dzielnicą.

Rodion przerwał studia i nie ma za co żyć. Petersburg uczynił go biednym, powodował że
Rodion dużo bardziej przeżywał swoją biedę. Miasto przygnębiało, atmosfera zmienia się
pod wpływem wydarzeń.Miejsca i czas są odpowiedzialne za nastrój Raskolnikowa-
przygnębiające i przeobrażające się w depresję. Lato wpłynęło na to że zdecydował się
popełnić zbrodnię- zabić lichwiarkę

WIEŚ

”Przedwiośnie” - Stefan Żeromski opisuje sytuację, kiedy zaproszony do Nawłoci, Baryka

znajduje się w sielankowej krainie spokoju, odwiecznego porządku życia, dostatku, radości
życia. Jednak Nawłoć jest wyjątkowym miejscem, otoczonym przez chaty biednych. Nędza
to codzienna rzeczywistość chłopów folwarcznych i bezrolnych komorników Nawłoci. Ludzie
żyją tam w rozpaczliwej biedzie, poniżeniu, wegetują nękani chorobami, głodem, mieszkają
w gnijących chatach. Są ciemni i całkowicie bierni, pokornie godzą się na zwierzęce życie.

”Wesele” - S. Wyspiański zachwyca się folklorem wsi, pokazuje piękno obyczaju i tradycji
polskiej wsi. Wśród zalet chłopów wspomina potęgę, zdrowie, prostotę, związek z naturą.
Chociaż momentami wypomina chłopom chciwość i egoizm, to jednak przedstawiona przez
niego wieś to: ”chata rozśpiewana”. Autor równocześnie krytykuje ludomanię i
powierzchowne zainteresowanie inteligencji wsią.

„Szkice węglem” Henryka Sienkiewicza - Barania Głowa to wieś w powiecie osłowickim,

fikcyjna miejscowość, w której ludzie borykają się z codziennością i zwykłymi, realistycznymi
problemami. Wiążące decyzje podejmuje samorząd lokalny, na czele którego stoi wójt Burak
i pisarz Zołzikiewicz. Ciało prawodawcze Baraniej Głowy jest skorumpowane. Szlachta nie
ingeruje w sprawy chłopstwa, a dba jedynie o własne interesy. Chłopi po reformie
uwłaszczeniowej czują się wyizolowani i wykorzystywani. Nikt nie chce udzielać im wsparcia
ani porad, jak odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Inteligencja, jeżeli ma coś do załatwienia
z gminą zazwyczaj „ugaduje się” z panem Zołzkiewiczem
BÓG

„Dziady” Adama Mickiewicza - Bóg w Dziadach cz. III ma dwa oblicza. Dla Konrada jest
on rozumem świata, z którym bohater prowadzi walkę o władzę nad duszami ludzkimi.
Ostatecznie Konrad przegrywa walkę z Bogiem, przeciwko któremu się zbuntował. Dla
Księdza Piotra Bóg jest miłością świata, od którego dzięki pokorze, uzyskuje łaskę ujrzenia
przyszłych zdarzeń.

Dies Irae Jan Kasprowicz- Hymn przedstawia Boga jako surowego, bezlitosnego,
obojętnego władcę. Nie liczy się z poddanymi. Nie zwraca uwagi na ich modlitwy i błagania
("płaczów i jęków słuchasz niesłyszącym uchem"). Wydaje się być całkiem zdystansowany.
Odbiega to od stereotypowej wizji Boga miłosiernego i słuchającego Pana

Biblia Stary Testament - Niejednokrotnie możemy natknąć się na surowego,

wymagającego, a czasami nawet okrutnego Boga, był on także sprawiedliwy i miłosierny dla
ludzi bogobojnych, postępujących według jego zasad. Dowodem na to jest historia Hioba,
człowieka uczciwego, dobrego i głęboko wierzącego, na którego Bóg zesłał szereg
nieszczęść, ponieważ założył się z Szatanem czy Hiob odwróci się przeciwko Niemu. Kiedy
jednak okazało się, że Hiob do końca pozostał sobą i nie wyrzekł się swojego Stwórcy, Bóg
wynagrodził go i zwrócił mu to, co wcześniej zabrał

POŚWIĘCENIE

Mit o Prometeuszu - z gliny i łez ulepił człowieka. Jednak człowiek nie mógł poradzić sobie
na ziemi, było mu trudno. Chcąc poprawić ludzki los, Prometeusz zakrada się na Olimp i,
wbrew zakazom bogów, kradnie stamtąd ogień. To zsyła na niego gniew i boską zemstę.
Prometeusz został przykuty do skały i sęp wyszarpuje mu wątrobę. Kara nigdy się nie
kończy, bo codziennie wątroba odrasta.

„Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego - Tomasz Judym decyduje się na porzucenie

ukochanej Joasi i poświęcenie swego życia w służbie dla innych. Czuje moralny obowiązek
poświęcenia swojego szczęścia
Dziady cz III Adam Mickiewicz - Obraz Polski poświęcającej się za inne narody powtarza
się w mesjanistycznej twórczości romantyków. W Dziadach cz. III Polska jest wprost
nazwana Chrystusem narodów. Tak jak i on, cierpi za innych. Jej oprawcami są zaborcy.
Ofiara Polski ma jednak głęboki, uniwersalny wymiar – jest narodem wybranym, aby dzięki
jej cierpieniu odkupiony został cały świat.
Poświęceniem jednostki dla ogółu - Gustaw-Konrad cierpi za całą ojczyznę („ja i ojczyzna to
jedno”) – świadomie bierze na siebie ból całego narodu. Trzeba jednak pamiętać, że
poświęcenie poety podszyte jest ogromną pychą i żądzą decydowania za innych.

SAMOTNOŚĆ

”Lalka” B. Prus przywołuje historię Stanisława Wokulskiego, który wyrasta ponad

społeczeństwo, w którym żyje śmiałością planów oraz rozległością horyzontów myślowych.
Otoczenie nie sięgając tak daleko nie rozumie go, nie jest w stanie go zrozumieć nawet
przyjaciel – Rzecki. Dodatkowo jego stan osamotnienia pogłębia niespełniona miłość do
arystokratki – Izabeli Łęckiej
Samotność starego subiekta Ignacego Rzeckiego. Który jest typem samotnika, a podczas
nieobecności swojego przyjaciela Stanisława Wokulskiego wszystkie swoje myśli przelewa
do pamiętnika

Ludzie bezdomni” Stefan Żeromski opisuje historię, pochodzącego z nizin społecznych,

doktora Tomasza Judyma. Po zdobyciu wykształcenia decyduje się nieść pomoc
pokrzywdzonym i biednym ludziom. Doktor Judym podejmuje samotną walkę o naprawę
świata. Jego idea każe mu nawet zrezygnować ze szczęścia osobistego, dlatego rozstaje
się z ukochaną Joanną Podborską, uważając, że człowiek nie może być szczęśliwy, gdy
dookoła panuje nędza i obojętność.

„Kordian” Juliusza Słowackiego - Kordian już jako chłopiec czuje się samotny,
niezrozumiany przez otoczenie. Miłość nie spełnia jego oczekiwań. Dla Laury jest tylko
niedojrzałym chłopcem, Wioletta widzi w nim atrakcyjnego mężczyznę do momentu, gdy
wyznaje, że stracił majątek. Porzuca mrzonki o miłości na rzecz poświęcenia ojczyźnie. Jako
żołnierz wybiera drogę samotnej walki. Decyduje się złożyć ofiarę ze swojego życia na
ołtarzu wolności.

SEN
Tren XIX – Sen – Jan Kochanowski w końcowym liryku cyklu wyjaśnia rozterki i
wątpliwości przy pomocy wyjątkowej sytuacji - snu, w którym przemawia do podmiotu jego
matka, autorytet i zarazem osoba ze świata, w którym przebywa Urszulka. Sen powstaje
jako odpowiedź na cierpienia Kochanowskiego na jawie. W utworze zostały zawarte wiążące
odpowiedzi na postawione pytania w Trenach wcześniejszych – m. in. odpowiedz na pytanie
– czy istnieje życie pozagrobowe? Sen jest tutaj obrazem śmierci. Zmarła matka ma za
zadanie pocieszyć syna. Zapewnić, że dziecku jest dobrze tam – w niebie.

Zbrodnia i kara – Fiodor Dostojewski ukazuje sny i widzenia, które pomagają bohaterom
dotrzeć do ich prawdziwego „ja”, dzięki nim postacie mogą zrozumieć swoje błędy.
Raskolnikow(sen o koniu, sny w chorobie i gorączce po zbrodni, sen w syberyjskiej lecznicy)
swoje postępowanie wyjaśnia rozumowo, zagłuszając wyrzuty sumienia. Dlatego jego
przemiana może odbyć się jedynie we śnie, gdy ujawnia się podświadomość człowieka.
Najbardziej bogaty w symbole jest sen Raskolnikowa, w którym jako siedmioletni chłopiec
jest mimowolnym świadkiem zakatowania starej kobyłki przez jej zwyrodniałego właściciela,
chłopa Mikołkę (poprzedza on brutalne zabójstwo lichwiarki i jej siostry). Możemy go
interpretować jako: ostrzeżenie – oglądając drastyczną scenę zakatowania kobyłki, Rodion
czuje paraliżujący strach i grozę, obraz znęcania się nad niewinnym i bezbronnym
zwierzęciem, pokazanie prawdziwej natury bohatera – Raskolnikow w tym śnie jest
wrażliwy, sprawia wrażenie niezdolnego do zadawania bólu i cierpienia. zabieg ukazania go
jako siedmioletniego chłopca (motyw bezbronnego, wrażliwego dziecka), przypomnienie
wieku niewinności, by raz na zawsze się od niego odciąć (dorosły Rodia wpada w szpony
zła).Rodiona dosięgają koszmary i lęki nawet przed dokonaniem morderstwa, jest
znerwicowany i ma kłopoty ze snem. W oparciu o psychoanalizę Freuda można wysnuć
hipotezę, że owa dysharmonia jest wynikiem zaburzeń w umyśle, spowodowanych
zamiarem popełnienia zbrodni. Uporczywe sny dotykają także innych, którzy wstąpili na
niewłaściwą ścieżkę. Swidrygajłow to człowiek nikczemny, który bez skrupułów skrzywdził
wiele kobiet. Popełnione zbrodnie nie dają mu spokoju. Dręczą go koszmary, majaczy,
męczy go szum liści za oknem - czyli strach wydarty z najgłębszych zakamarków
podświadomości.

Sklepy cynamonowe – Bruno Schulz - Oniryzm w utworze przyczynia się do niezwykłego

nastroju, magicznego klimatu. Cała przedstawiona w utworze rzeczywistość ma cechy
marzenia sennego. Ukazany w utworze Drohobycz nie jest zwykłym, do końca realnym
miasteczkiem. Odnajdujemy w nim przepastne podwórka i podwójne ulice, z których nie
sposób się wyplątać, bo wydłużają się i wikłają niczym w sennym koszmarze. Świat
przestaje się kierować prawami logiki – władzę nad nim obejmują swobodne skojarzenia –
również jak we śnie. Zastosowana w sklepach poetyka sennego marzenia pomaga kreować
świat subiektywny, widziany z bardzo osobistej perspektywy, przesiąknięty indywidualnością
opowiadającej o nim osoby.
Wesele Stanisław Wyspiański - Gościom, bawiącym się na weselu ukazują się zjawy
spoza świata rzeczywistego. Każda z nich co innego symbolizuje i wnosi nowe treści. Każda
zjawa, z wyjątkiem Wernyhory, ukazuje się jednej postaci i tylko przez tę postać jest
widziana. Inni goście weselni nie widzą tej zjawy. Widma stanowią pogłębienie
charakterystyki autentycznych osób, przez postaci baśniowe dowiadujemy się więcej o
poszczególnych weselnikach. Poznajemy w ten sposób ich marzenia, cele, ale także ich
wady i lęki. W „Weselu” widzenia bohaterów mają miejsce na pograniczu snu i jawy, są
bardzo mistyczne i zawierają głębsze znaczenie. Widma to uosobienie myśli osób
rzeczywistych, uzewnętrznienie ich pragnień, czy wyrzutów sumienia. „Wesele" poprzez sny
prezentuje bardzo pesymistyczną ocenę polskiego społeczeństwa i brak szans na
odzyskania niepodległości. Wysiłki na rzecz walki o nową Polskę zostają zatracone w
chocholim tańcu.

SAMOBÓJSTWO
Cierpienia młodego Wertera, J. W. Goethe - Tytułowy bohater utworu Goethego odbiera
sobie życie pod wpływem kilku różnych czynników wewnętrznych i zewnętrznych, takich jak
ogromna wrażliwość, nieumiejętność odnalezienia się w świecie, indywidualizm i odrzucenie
miłości przez Lottę. Wszystko to doprowadza Wertera do ostatecznej decyzji o
samobójstwie. Paradoksalnie śmierć staje się dla niego wybawieniem, gdyż pozwala mu
uwolnić się od egzystencjalnego bólu i ciągłych myśli o ukochanej, które zatruwają jego
umysł. Śmierć daje mu wolność i nadzieję, że na tamtym świecie wreszcie będzie mógł
połączyć się z Lottą.
Konrad Wallenrod, Adam Mickiewicz - historia Konrada Wallenroda, Litwina, który
podstępem przeniknął do Zakonu Krzyżackiego, by stanąć na jego czele. Bohater poświęca
własne szczęście i miłość do Aldony, by bronić swej ojczyzny. Wzajemna miłość Konrada i
Aldony sprawia, że gdy Wallenrod popełnia samobójstwo, jego kochanka ginie w wieży
wydając ostatni krzyk.
Dziady cz. IV – Adam Mickiewicz wspomina godzinę rozpaczy, poświęconą
rozpamiętywaniu przeżyć Gustawa po rozstaniu z ukochaną. Gustaw buntuje się przeciw
bogactwu, dzięki któremu jego rywal zdobył ukochaną. Pod wpływem obłąkania i rozpaczy
popełnia samobójstwo.
Kordian, J. Słowacki - bohater rozczarowany światem, zawiedziony z powodu miłości.
Zakochany w Laurze zostaje przez nią odrzucony. Dziewczyna nie uznaje jego uczuć.
Młodzieniec ma trudności w odnalezieniu sensu życia i indywidualnej życiowej ścieżki.
Formą oporu wobec niemocy i bezsensu życia okazuje się dla Kordiana samobójcza śmierć.
Jest to jego prywatny bunt wobec życia - zanegowanie samej wartości życia. Gdy ów
bunt okazuje się nieskuteczny (bo samobójcza śmierć nie powiodła się), Kordian wybiera
inną jego formę – ma zamiar walczyć w obronie wolności (plan zabicia cara). Lecz na tym
polu również nie odnosi sukcesu. Tym razem buntuje się jego sumienie, które nie jest w
stanie zaakceptować łamania wewnętrznego kodeksu wartości. Kordian jako jednostka
zbuntowana, skazany jest na przegraną.

APOKALIPSA

Dżuma Albert Camus - Mieszkańcy Oranu nie byli przygotowani na epidemię. Katastrofa
przytrafia im się nagle i jest tragiczna w skutkach. Nikt nie potrafi zaradzić śmierci. Ludzie
bezradnie patrzą na śmierć bliskich. Wielu z nich szuka przyczyny tego nieszczęścia. Ojciec
Paneloux uważa dżumę za karę od Boga. Epidemia jest porównywana do plag egipskich,
których według Pisma Świętego doświadczyli ludzie za odwrócenie się od Boga. Nikt nie
wie, czy kiedykolwiek ich życie powróci do normalności. Dżuma zdaje się być końcem
świata.

Krzysztof Kamil Baczyński- poezja pokolenia Kolumbów wyraża poezję apokalipsy

spełnionej. Pokolenie wychowane w wolnym kraju wkracza w dorosłość wraz z
rozpoczęciem wojny.Teraz młodzi ludzie muszą porzucić swoje marzenia i plany na rzecz
walki o swoją ojczyzna. Ujrzeli świat zagłady – śmierć, upadek dawnego świata, rozpad
wartości moralnych – dlatego nazwano ich ­pokoleniem apokalipsy spełnionej. Wojna
określiła ich młodość, odebrała im dojrzałość, przynios­ła śmierć. W większości zginęli w
czasie powstania warszawskiego. Cały świat wokół, jest pozbawiony ciepłych i przyjaznych
barw. Zobaczyć można obraz krwawej wojny, ludzi idących na śmierć, bez nadziei na lepsze
jutro, bez cienia nawet szansy na przeżycie kolejnego dnia. Niestety nie jest to jedynie
wyobraźnia autora, ale jego prawdziwe doświadczenia życiowe z czasów młodości. Dla
niego spełnia się właśnie apokalipsa, bo jak można nazwać inaczej coś, co odbiera
człowiekowi wszystko, co kocha i szanuje. Sam autor podkreśla, że jego pokolenie
nauczono „Nie ma litości”, „Nie ma sumienia”, „Nie ma miłości”. Słowa te zgłębiają smutną i
bolesną prawdę o przeżyciach autora. Wojna i wszystkie jej ciemne strony pozbawiła go
uczuć. Dla niego apokalipsa, w której wszystko się wali i czeka jedynie na śmierć, spełnia
się

Dies Irae, Jan Kasprowicz - Podmiot liryczny, który utożsamia się z Adamem przedstawia
apokaliptyczną, proroczą wizję Dnia Gniewu Bożego (łac. Dies irae) i Sądu Ostatecznego,
występuje w imieniu ludzkości i zwraca się do Boga. Początek liryku jest dokładnym
tłumaczeniem średniowiecznego hymnu śpiewanego podczas mszy w Dzień Zaduszny.
Druga linijka to niemal dosłowne przywołanie fragmentu znanej kolędy Karpińskiego Bóg się
rodzi. Po tym prologu następuje właściwa treść utworu wypełniona wizjami Sądu
Ostatecznego. Koniec świata przedstawiony jest w hymnie zgodnie z zapisem Apokalipsy:
brzmią trąby, rozstępuje się ziemia, wychodzi spod niej rozmaite robactwo. Świat ogarnięty
jest chaosem: szaleją burze i wichry, łamią się i zapadają góry. Podmiot liryczny przyjmuje
postawę prometejskiego buntu, jednocześnie błagając Stwórcę o litość i oskarża go o
obojętność, wręcz okrucieństwo. Ludzie zostali przez Boga wygnani z raju i pozostawieni na
pastwę grzechu, którego uosobieniem jest Ewa. Ich ziemska wędrówka wypełniona jest
cierpieniem i strachem przed gniewem Stwórcy. W utworze ukazana jest pesymistyczna
koncepcja człowieka skazanego na ból, wieczne zmaganie się ze złem i nieuchronną
śmierć. Wizja końca świata i sądu ostatecznego została przedstawiona w sposób
ekspresjonistyczny.

Opowiadania Tadeusza Borowskiego - przedstawiają obraz zdehumanizowanego,

odczłowieczonego, zezwierzęconego obozowego społeczeństwa. Borowski sam
przeżywając tragedię obozu nie starał się upiększać swoich opowieści, nie wprowadzał do
nich heroicznych bohaterów, wielkich serc i dusz, szlachetnych uczuć i solidarności łączącej
uwięzionych ludzi. Przedstawił suchą, precyzyjną relację, obraz tego, jak naprawdę było w
obozach. Wszelkie ludzkie uczucia uległy destrukcji, ludzie zamienili się w zwierzęta, którym
chodzi tylko i wyłącznie o to, by przeżyć, kierowali się podstawowymi, zwierzęcymi
instynktami, nie zważając na innych ludzi, na altruizm, szlachetność, miłosierdzie. Świat
spełnionej apokalipsy, piekło na ziemi wymagają od człowieka rewolucji w jego duszy
i umyśle. Aby przeżyć zlagrowany człowiek musi zapomnieć o moralności, uczuciach, o
miłosierdziu, pomocy, litości, musi odwrócić cały swój dotychczasowy kodeks, hierarchię
wartości. Zbytnie przystosowanie, przyjęcie odwróconego dekalogu może uniemożliwić
funkcjonowanie w zwykłym społeczeństwie, powrócenie do "normalnego" życia, normalnych
praw i moralności. Własne bezpieczeństwo, przeżycie wymaga osłabiania innych, życia ich
kosztem. Przeżyją tylko najsilniejsi, ci, którzy nauczą się kraść, oszukiwać, przekupywać,
zabijać. W obozie dokonywał się proces dehumanizacji - odczłowieczania. Był to jedyny
sposób przeżycia obozu dla uwięzionych, ale i jednocześnie nadrzędny cel tych, którzy
obozy stworzyli.

Apokalipsa Wg.Św Jana -Ukazuje wizję Sądu Ostatecznego, który będzie odbywał się
w duchu wojny, kataklizmów, walki żywiołów, chorób, cierpień i śmierci. Ludzie
zostaną podzieleni na sprawiedliwych oraz grzesznych. Sprawiedliwi będą mieli
szansę, aby otrzymać życie wieczne, natomiast źli zostaną strąceni w otchłań
piekielną.
Alfa i Omega – symbol początku i końca
7 – cyfra występująca w wielu miejscach Księgi, symbolizuje coś mistycznego i tajemniczego
Pieczęć - symbol wyroku Boskiego
Waga (atrybut jeźdźca na czarnym koniu) – symbol sprawiedliwości
666 – symbol szatana, liczba szatana
Jeździec na białym koniu – symbol zwycięstwa Ewangelii
Jeździec na koniu barwy ognia – symbol wojny
Jeździec na czarnym koniu – symbol głodu
Jeździec na trupio bladym koniu – symbol śmierci
Baranek - symbol Jezusa