26.03.

2021
Temat: Problematyka społeczna w powieści Stefana Żeromskiego ,,Ludzie bezdomni”.
W powieści problematyka społeczna ujęta jest w kategoriach moralnych. Wszyscy są
odpowiedzialni za zło. Tylko dzięki osobistemu zaangażowaniu każdego można podjąć z nim
skuteczną walkę. Najważniejszym obowiązkiem człowieka jest dochowanie wierności ideałom,
dążenie do poprawy bytu najbardziej potrzebujących, nawet kosztem własnego szczęścia.
1 Przyczyny zła:
• społeczne :nędza klas pracujących, obojętność klas posiadających;
• egzystencjalne: cierpienie i śmierć to nieodłączne elementy ludzkiego losu (np.
Korzecki);
• historyczne: kraj pod zaborami; emigracja z powodów politycznych (np. brat Joasi
Podborskiej –Wacław); emigracja za chlebem (brat Tomasza Judyma, Wiktor, wraz z
rodziną).
Temat: Dosłowne i symboliczne znaczenie tytułu powieści Stefana Żeromskiego (,,Ludzie
bezdomni”).
1 Znaczenie dosłowne
- bezdomność ludzi pracujących – ich mieszkania trudno nazwać domami, to ,,budy, ,,nory”;
-bezdomność ludzi wydziedziczonych, pozbawionych domu – zdeklasowana szlachta
( Joanna Podborska nie ma własnego domu, mieszka u obcych);
2 Znaczenie metaforyczne
• bezdomność społeczna – życie poza klasami społecznymi – Tomasz Judym dzięki
wykształceniu osiągnął awans społeczny, zaczyna należeć do inteligencji niejako w ten
sposób opuszcza warstwę społeczną, z której się wywodzi; Joasa Podborska nie może
odnaleźć swojego miejsca;
• bezdomność moralna –obojętność wobec potrzebujących – lekarze warszawscy,
właściciele oraz administratorzy Cisów ,a także kuracjusze, dyrektor kopalni; Tomasz
Judym odrzuca możliwość założenia rodziny obawiając się, że ,,zakiełkuje” w nim
,,nasienie dorobkiewicza”;
• bezdomność polityczna – Polska na przełomie XIX i XX wieku była pod zaborami.
Polacy pozbawieni ojczyzny są bezdomni; bezdomni są emigranci zmuszeni do
opuszczenia kraju z powodów ekonomicznych (Wiktor Judym z rodziną) lub
politycznych (Wacław Podborski);
• bezdomność egzystencjalna –obcość człowieka w świecie, poczucie niemocy, marazmu,
nadchodzącej katastrofy, dekadentyzm ( Korzecki);
 Proszę zrobić pisemnie w zeszycie
Zadanie 2 strona 57 w podręczniku ( Po przeczytaniu całego utworu)
Człowiekiem bezdomnym jest główny bohater powieści. Doktor Judym nie ma i
właściwie nigdy nie miał własnego miejsca na ziemi. Jako małe dziecko został
przygarnięty przez ciotkę, ale jej mieszkanie nie było dla niego domem. Traktowany jak
sługa, nie czuł się tam dobrze ani bezpiecznie. Od tamtej pory wielokrotnie zmieniał
miejsce zamieszkania, studiował za granicą, wrócił do Warszawy, objął posadę w Cisach,
a później w Zagłębiu. Wszędzie wynajmował mieszkania, wszędzie był tylko gościem.
Bezdomność Judyma to jednak przede wszystkim poczucie osamotnienia i
wyalienowania. Bohater czuje się bowiem obcym w każdym środowisko. Wywodzący się
z rodziny robotniczej, nie ma szlacheckiego rodowodu, nie należy więc do wyższych
warstw społecznych. Ludzie, z którymi przestaje, traktują go z wyższością. Już podczas
pierwszego spotkania w Paryżu pani Niewadzka dopytuje o jego rodowód i zawiedziona
słyszy, że doktor pochodzi z „bardzo byle jakich Judymów”. Jednocześnie Tomasz Judym
nie należy już do klasy robotniczej. Wykształcenie uczyniło zeń innego człowieka. W
swojej dawnej dzielnicy czuje się obco, nie potrafi porozumieć się ze swoim bratem,
który musi zarabiać na życie ciężką i niebezpieczną pracą. Jego krewni żyją w ciężkich
warunkach, każdego dnia walcząc o przetrwanie. Podobny los jest udziałem panny
Podborskiej. Joasia także nie ma domu. Nie ma też rodziny i choć wywodzi się ze
szlachty, funkcja guwernantki stawia ją na niższym szczeblu hierarchii społecznej.
Uzależniona od pracodawców, marzy o własnym domu i rodzinie, miejscu, gdzie
czułaby się bezpieczna i kochana. Bezdomność dotyka też Wiktora Judyma i jego
rodzinę. Zmuszeni poszukiwać zarobku zagranicą, z bólem opuszczają swoje mizerne
mieszkanie w Warszawie. Dla nich, biednych robotników nie mających oszczędności i
nie znających języka, wyjazd za granicę, gdzie nie nikogo nie znają, to wielkie ryzyko.
Ledwo Wiktor znalazł pracę i mieszkanie, sprowadził do siebie żonę, niefortunna zabawa
dzieci budzi gniew właściciela i zmusza ich do ponownej przeprowadzki. Nie wiadomo,
gdzie tym razem rzuci ich los. Wiktor myśli nawet o Ameryce.

Zadanie
Przedstaw dzieje Joanny Podborskiej w świetle pamiętnika ( losy i portret
psychologiczny bohaterki).
Joanna Podborska to jedna z postaci powieści Stefana Żeromskiego pod tytułem
„Ludzie bezdomni”. W utworze poznajemy ją jako dwudziestotrzyletnią pannę,
przyjaciółkę pani Niewadzkiej, guwernantkę Natalii i Wandy Orszeńskich. O
przeszłości Joanny dowiadujemy się z jej pamiętników. Joasia była sierotą. Po
śmierci rodziców mieszkała i wychowywała się u ciotki w Kielcach, a także
opiekowała się młodszymi braćmi. Po ukończeniu gimnazjum wyjechała
pracować do Warszawy. Aby zarobić na utrzymanie ciężko pracowała jako
nauczycielka udzielając korepetycji. Z czasem została guwernantką Natalii i
Wandy Orszeńskich i towarzyszką pani Niewadzkiej. Jej ukochany brat Wacław
został zesłany na Syberię, a Henryk okłamywał siostrę, twierdząc, że robił
doktorat z filozofii, podczas gdy naprawdę, wykorzystując naiwność i dobrą wolę
Joasi zadłużał się i urządzał skandale. Joasia była śliczną dziewczyną. Gdy wraz z
panią Niewadzką i siostrami Orszeńskimi jechała do Luwru, obserwujący ją
Judym nie mógł oderwać od niej wzroku. Była brunetką o niebieskich, szczerych,
ciekawych i naiwnych oczach, miłym uśmiechu i szczupłej, zgrabnej figurze. Jej
broda miała kształt sarmacki, bądź kaukaski, a usta miały śliczny różowy kolor.
Wyraz jej twarzy zmieniał się, potężniał lub przygasał, ale zawsze miał szczególną
siłę prawdziwej ekspresji. Wyraz twarzy podobnie jak ruchy panny Joanny miały
w sobie coś dziwnego. Gdy chciała oddać słowami coś, co czuła, bardzo szybko
unosiła ręce i brwi. Joanna była dziewczyną oczytaną i inteligentną. Bywała w
teatrach, na koncertach i na odczytach. Miała swoje własne poglądy i broniła ich
w możliwy dla siebie sposób. Była bardzo wrażliwa. W swoim pamiętniku
wyrażała opinię o lekceważeniu kobiet przez mężczyzn. Poza emancypacją
poruszała w nim jeszcze wiele innych problemów, jak np. zbytnia pewność siebie i
głupie zaczepki mężczyzn, a także wiele innych własnych uczuć i przelotnych
wrażeń. Zdawała sobie sprawę ze zmian jakie nastąpiły w jej charakterze od czasu
przyjazdu. Gdy tu przybyła była słaba i naiwna ale też skłonna do pomocy innym.
Wczuwała się w ich uczucia i starała się pomóc. Potem była już odporniejsza i
twardsza, trzeźwo patrzyła na życie, czasem była nawet cyniczna. Miała zbyt wiele
własnych problemów i zbyt mało sił, by zajmować się problemami innych.
Doskwierała jej samotność. W swoim otoczeniu nie spotkała osób podzielających
jej sposób myślenia. Żyła we własnym świecie, odrzucona przez wszystkich. Nie
mogła się odnaleźć, gdyż nikt jej nie rozumiał. Nie potrafiła przydzielić się do
żadnej grupy społecznej. Czuła się wyobcowana ze środowiska, w którym
przebywała. Jej entuzjazm i szlachetność zderzały się z przebiegłością, egoizmem
i chciwością. Była rozczarowana, gdyż jako guwernantka była traktowana przez
tzw. wyższe sfery jako istota gorsza. Po śmierci brata Wacława załamała się
zupełnie. Na Tomasza Judyma zwróciła uwagę już w Warszawie. Potem spotkała
go w Paryżu, aż w końcu spotkali się w Cisach i tu Joanna zakochała się w
doktorze. Znalazła w nim poplecznika swoich idei. Byli szczęśliwi, gdyż
wzajemnie się dopełniali. Każde z nich w końcu znalazło tę, wydawałoby się,
jedyną osobę która potrafiłaby ich dokładnie zrozumieć. Gdy Judym
zaproponował jej małżeństwo, przed Joanną zarysowała się wizja spełniających
się marzeń. Widziała już swój wymarzony dom i ciepło rodzinne. Chciała w końcu
przerwać tułacze życie. Planowała, że ze swoim przyszłym mężem będą pomagać
ubogim i chorym. Chciała mu pomagać, wspierać go, nie bała się ciężkiej prcy.
Jednak Judym zerwał zaręczyny. Był to dla Joasi ogromny cios. Dom dla Joanny był
miejscem wypełnionym szczęściem, radością i stabilizacją rodzinną,
ukoronowaniem pragnień dla wszystkich, którzy cierpią i są skrzywdzeni. Po
odrzuceniu przez Tomasza, nie miała już perspektyw na stworzenie prawdziwego
domu. Joanna Podborska w powieści została przedstawiona jako piękna i
inteligenta kobieta. Wyróżniała się spośród innych niesamowitą wrażliwością i
wyjątkowym podejściem do życia. Mimo wielu przeciwności, ciągłej samotności i
tragedii osobistych potrafiła pokazać swoją mądrość i siłę wewnętrzną.