1. Jak artyści w swoich utworach ukazują relacje między ludźmi?

Odwołaj się do rzeźby "Miłość"

Alexandra Milowa oraz innych tekstów literackich .
RELACJE MIĘDZYLUDZKIE
Określenie problematyki
Literatura najczęściej kreuje relacje międzyludzkie w rodzinie. Dzieła literackie na przestrzeni epok
ukazują różne relacje między członkami rodziny, którą tworzą rodzice i dzieci. Opierały się one
zarówno na partnerstwie, ale i konfliktach pokoleniowych, czy destrukcyjnych działaniach. Rodzice
mogą być dla pociechy zarówno autorytetem moralnym, ale i niszczyć jego osobowość. Jedno jest
pewne z wizerunkiem tych osób wiąże się cała gama emocji, wrażeń i uczuć. Ale wystęoują także w
literaturze relacje partnerskie, miłosne, przyjacielskie. Zalezy kto je tworzy.
Teza
Literatura wykreowała różne stereotypy relacji międzyludzkich.
Argumenty
Ojciec i syn, to chyba najbardziej emocjonalny związek w każdej rodzinie, ale i najbardziej
kontrowersyjny. Łączy ich pokrewieństwo nie tylko genetyczne, ale przede wszystkim duchowe. W
naszym społeczeństwie funkcjonuje stereotyp ojca jako autorytetu moralnego. Zdarza się jednak, że
ojcowsko jest jedynie pustym słowem. Jego działania nie mają nic wspólnego z zadaniami, jakie nosi
w sobie nazwa rodzicielstwo.
a) archetyp ojca jako człowieka potrafiącego wybaczać, miłosiernego, kochającego swych synów na
podstawie biblijnej przypowieści „O synu marnotrawnym”;
b) Seweryn Baryka jako autorytet moralny dla Cezarego, budzący w synu marzenia, wskazujący
życiowe cele na podstawie „Przedwiośnia” S. Żeromskiego;
c) Gabriela Dulska jako matka hulaki Zbyszka, któremu stwarza dom pełen hipokryzji i zakłamania
wykreowany w „Moralności pani Dulskiej” G. Zapolskiej;
d) rodzice jako wzory degeneracyjnych postaw, które są powielane w kolejnym pokoleniu („schemat
boleborzański” - Ziembiewicza, porzucenie przez rodziców- Elżbieta Biecka) na podstawie „Granicy”
Z. Nałkowskiej;
MIT DEMETER I KORA – RELACJA MATKA – DZIECKO
To pełna wzruszeń i wzniosłych uczuć historia. A wszystko zaczęło się przez dziwny przypadek losu.
Otóż młodzieniec o imieniu Narcyz, tak mocno zakochał się w swym odbiciu, że za karę zmarł. Na jego
grobie zaś wyrósł kwiat. Kto zaś go zerwał miał służyć po wieki Hadesowi. Wiedziała o złowróżbnej
przepowiedni kochająca Demeter, bogini urodzajów, pani przyrody. Widząc bawiącą się wokół kwiatu
córkę, nie raz ją ostrzegała przed jego działaniem. Kora zerwała pewnego dnia narcyza, wydając w ten
sposób na siebie wyrok. Gdy okrutny Hades zabrał dziewczynę, bogini zesłała na świat smutek. Matka
codziennie zalewała się łzami, aż w końcu zaniepokojony Zeus nakazał Hadesowi zwrócić Korę matce.
Jednak podstępem nakarmił swą żonę owocem , co oznaczało, że będzie ona co jakiś czas wracała do
podziemi, zostawiając bolejącą Demeter. Przy ich rozstaniu, świat tracił swój urok. W przeciwieństwie
do wspólnego powitania, kiedy wszystko wokoło kwitło i pachniało wiosną. Omówię następnie
funkcję tego motywu. Wizerunek miłości matczynej w micie wyjaśniał powstanie pór roku. Demeter
jest także archetypem matki, która cierpi i aktywnie buntuje się przeciw wyrokom boskim,
skazującym jej córkę na pobyt w czeluściach Hadesu. Na uwagę zasługuje determinacja tej
mitologicznej postaci i konsekwencja w dążeniu do celu. Uparcie pragnie ona zmienić wyroki boskie.
Jest przecież matką, córka stanowiła całe jej życie.
RELACJE PRZYJACIELSKIE- WOKULSKI I RZECKI
1 Z niezwykłą przyjaźnią spotykamy się w pozytywistycznej powieści Bolesława Prusa „Lalka”.
UWAGA! Lektura z gwiazdką. Wiernym i lojalnym przyjacielem jest tu zarówno Stanisław Wokulski,
jak i Ignacy Rzecki. Ich zażyłość widać na każdym kroku, stanowią bowiem dla siebie rodzaj
uzależnienia. Rzecki to skromny subiekt, wartościowy patriota i bonapartysta. Pracuje w sklepie u
Stacha. Z wielkim oddaniem pełni swoje obowiązki. Tak naprawdę nie chodzi mu o pomnażanie
majątku. Wykonując swoje obowiązki u boku przyjaciela czuje się szczęśliwy i potrzebny.. Za
największy dowód jego troski o Stanisława możemy uznać chęć wyswatania Wokulskiego z panią
Stawską, która nie była obojętną Rzeckiemu. Ponadto bohater często w dyskusjach broni przyjaciela,
chociaż sam nie rozumie wielu jego poczynań.
2 lis i mały przybysz z planety jako bohaterowie, którzy odkrywają wartość przyjaźni na podstawie
„Małego księcia” A. de Saint- Exupery;

Podsumowanie
Stosunki rodzice- dzieci są oparte na miłości, poszanowaniu, partnerstwie, moralnym autorytecie, ale
i pełne destrukcji i tragizmu. Relacje rodzice-syn spełniają różne funkcje: podkreślają budujący
wizerunek miłości, autorytet rodzica, jego destrukcyjny wpływ na dziecko, konflikt pokoleń.

2. Miłość rodzicielska, rzeźba Jana Kochanowskiego z Ursz

Miłość rodzicielska.
1. Określenie problemu
Teza: Literatura i sztuka kreują różne obrazy miłości rodzicielskiej, wskazując na rolę ojca i matki w
kształtowaniu osobowości swych dzieci.
2. Kolejność prezentowanych argumentów
a) ojcostwo jako przekleństwo, Henryk jako rodzic, który w synu widzi swe grzechy, jest zmuszony
uczestniczyć w tragedii syna Orcia wykreowane w dramacie Z. Krasińskiego „Nie-Boska komedia”;
b) Jadwiga jako oddana matka Cezarego Baryki, dla którego poświęca swe życie ukazana w powieści
S. Żeromskiego „Przedwiośnie”;
c) destrukcyjny dom rodzinny jako wzór degeneracyjnych postaw, które są powielane w kolejnym
pokoleniu przez Ziembiewicza na podstawie „Granicy” Z. Nałkowskiej;
d) ojciec z obrazu H. Boscha „Syn marnotrawny” jako pretekst do ukazania miłości ojca do syna;
e) kobieta- matka anioł , jej miłość, dobroć, zespolenie z naturą wykreowane na płótnie S.
Wyspiańskiego „Macierzyństwo”;

3. Wnioski
Literatura i sztuka kreują różne obraz miłości rodzicielskiej na przestrzeni wieków. To postaci o
odmiennych normach moralnych i wartościach. Pisarze utrwalili ich wizerunek jako bohaterów
godnych do naśladowania, głowy rodziny, autorytety poprzez postaci groteskowe i stanowiące
ośmieszenie utrwalonego w kulturze wzorca matki i ojca. To bohaterowie, których postawy ukazuje
literatura w świetle ich wpływu na osobowość swych dzieci.

3. Jak przedstawiany jest obraz człowieka w literaturze. Był obraz pt "Wyspy" i trzeba było odwołać
się do dwóch tekstów literackich
Jak przedstawiany jest obraz człowieka w literaturze.

Określenie problematyki

Co stanowi największą , niezbadaną zagadkę na świecie? To oczywiście sam człowiek. Wiąże się to z
faktem, ze istota ludzka ma złożona psychikę i osobowość. Pisarze na przestrzeni epok próbowali
wyróżnić typu ludzkie. W swych dziełach ukazywali całą galerię odmiennych postaci- od morderców,
po skąpców, buntowników, marzycieli, czy bohaterów. Często pojawia się pytania: skąd w człowieku
tyle wytrwałości, siły do życia, zmian? Problem ten podejmowały teksty kultury. Natura człowieka jest
bardzo różna. Zależy od czasów w jakich się urodził, od środowiska w jakim się wychował, od ludzi,
którzy mieli na niego wpływ.

Teza

Literatura i sztuka snują refleksje człowieku, kreując różne typy bohaterów- od buntowników po
zbrodniarzy, altruistów i biernych obserwatorów.

Argumenty

1. Role otoczenia ukazuje nam w swej powieści „Przedwiośnie” Stefan Żeromski. Poznajemy tu losy
młodego Cezarego Baryki, który wraca do Polski w poszukiwaniu ideałów i utraconej ojczyzny. Tam
właśnie spotyka po raz pierwszy Szymona Gajowca. Dla Baryki Gajowiec był opiekunem, niczym
drugim ojcem. To jemu mógł wszystko powiedzieć, liczyć na pomoc finansowa, czy duchową.

2. Niszczący wpływ na życie kupca ma Izabela Łęcka z „Lalki” Bolesława Prusa. Ta egoistyczna
arystokratka jedynie zwodzi Stanisława, bawi się jego uczuciami, zależy jej tylko na jego pieniądzach.
Jest zbyt zapatrzona w siebie, aby odwzajemnić miłość osoby, która pochodzi z niższej warstwy
społecznej niż ona. Ale w „Lalce” jest ukazana także dobra strona przyjaźni. Rzecki to skromny
subiekt, wartościowy patriota i bonapartysta. Pracuje w sklepie u Stacha. Z wielkim oddaniem pełni
swoje obowiązki. Tak naprawdę nie chodzi mu o pomnażanie majątku. Wykonując swoje obowiązki u
boku przyjaciela czuje się szczęśliwy i potrzebny.. Za największy dowód jego troski o Stanisława
możemy uznać chęć wyswatania Wokulskiego z panią Stawską, która nie była obojętną Rzeckiemu.
Ponadto bohater często w dyskusjach broni przyjaciela, chociaż sam nie rozumie wielu jego
poczynań.Jest dla niego podporą duchową.

3. ojciec jako wzór negatywnych postaw, które są powielane w kolejnym pokoleniu- „schemat
boleborzański” - Ziembiewicza na podstawie „Granicy” Z. Nałkowskiej;

4. PIANISTA – FILM – mów o tym jak bohater chciał przetrwać i jaki wpływ na niego mieli ci, którzy
mu pomagali w getcie.

5. Fatum jako siłą sprawcza tragicznego konfliktu bohatera na podstawie „Króla Edypa” Sofoklesa; W
antyku wierzono, że człowiek nie ma wpływu na własny los.; Tytułowy bohater to władca, który
zmaga się z kierującą jego życiem siłą wyższą. Prowadzi go ona nieuchronnie do katastrofy. Wszelkie
próby uniknięcia fatum skazane są przy tym na niepowodzenie. W przypadku Edypa owym
przeznaczeniem jest klątwa ciążąca na rodzie Labdakidów.

6. Magiczny napój miłosny, przypadek który stał się przyczyną dramatów osobistych tytułowych
bohaterów średniowiecznego zabytku „Tristan i Izolda”; Utwór pokazuje miłość jako potężną siłę, nad
którą człowiek nie może w żaden sposób zapanować. Magiczny napój, który wypijają bohaterowie,
jest tylko baśniowym symbolem miłości, a to, że połączył Izoldę z Tristanem , jest wyrazem tego, że
miłość zawsze jest przypadkowa, przychodzi niespodziewanie i niezależnie od ludzkiej woli.

2.Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall opowiada o godności podczas II wojny światowej, w
rzeczywistości getta warszawskiego i holokaustu. Bohater utworu Marek Edelman opowiada o
masowym wywożeniu Żydów do Treblinki na śmierć w komorach gazowych. W 1942 roku pracował
jako goniec w szpitalu w zamkniętym obszarze za drutami. Posiadał stałą przepustkę umożliwiającą
mu poruszanie się po mieście, ale nie wykorzystał tej okazji, nie chciał opuścić swych
współtowarzyszy niewoli. Do końca wałczył o ich godną śmierć. W czasie powstania w getcie
dowodził oddziałem czterdziestu ludzi. Po wojnie pozostał w Polsce, skończył studia medyczne, został
kardiologiem. Edelman to przykład człowieka, który zarówno w czasie wojny, jak i po niej zachował
do końca aktywna postawę. Starł się przeciwstawić złu a nawet prowadził swój wyścig z Bogiem.

1. Można także dodać postać Tadka z opowiadań Tadeusza Borowskiego, omówiona w poprzednich
kilku pytaniach.

2. Jeżeli w temacie zmienią ci – odwołaj się do tekstów kultury możesz tu omawiać film PIANISTA!

3. Tu tak naprawdę pasuje każda lektura, ja wybrałam np. Ludzie bezdomni – Stefana Żeromskiego.
Utwór opowiada o losach Tomasza Judyma, lekarza wywodzącego się z nizin społecznych, który nigdy
nie wyrzekł się związków z własnym środowiskiem. Jest on synem ubogiego szewca, alkoholika.
Rodzina, w jakiej przebywał bohater, nie dała mu żadnego wsparcia. Ojciec ciągle pił, zaś matka
chorowała. Po jej śmierci Tomaszkiem zaopiekowała się ciotka. Niestety jej tryb prowadzenia życia
wpłynął fatalnie na psychikę chłopca. Kobieta traktował wychowanka jak sługę, w dodatku nie
okazywała mu żadnego szacunku, a jedynie poniżała i ośmieszała na każdym kroku. Jednak
zapewniała mu podstawowe zabezpieczenie materialne. Z tego powodu młody Judym postanowił
wytrzymać koszmar dzieciństwa i uczyć się, aby w przyszłości zostać lekarzem. Atmosfera domu
rodzinnego bardzo mocno wpłynęła na dalsze zachowanie bohatera. Można powiedzieć, ze cierpiał
on na swoisty „kompleks proletariusza”. Widać to w jego relacjach już w dorosłym życiu. Bohater na
przemian prowokuje, mocno podkreślając swoje szewskie pochodzenie lub wstydzi się go, obawiając
się kompromitacji w towarzystwie. Tak naprawdę bohater nie utożsamia się z żadną z klas
społecznych. Jest człowiekiem, który nigdzie nie może znaleźć swojego miejsca.

Podsumowanie

Bez wątpienia człowiek to najciekawszy przedmiot niezbadanej wiedzy. Jest wciąż zagadką,
tajemnicą, od wieków fascynującą, ale nierozwiązywalną. Natomiast utwory zawierające wiele
przemyśleń dotyczących prób rozwikłania tej zagadki, dociekają mechanizmów rządzących psychiką
bohatera.

4. Jak artyści przedstawiają człowieka w sytuacji wojny? .

WOJNA I POKÓJ

Określenie problematyki

Historia ludzkości od zarania dziejów przepełniona była licznymi wystąpieniami zbrojnymi. Za każdym
razem niosła ze sobą

unicestwienie setek tysięcy niewinnych istnień ludzkich. Dlaczego więc, pomimo tylu szkód , jakie
wywołuje to zjawisko,

nadal nie czujemy się bezpieczni? Przecież wciąż na świecie trwają wojny i za każdym razem umierają
bezbronni,

anonimowi ludzie. Ważne, abyśmy pamiętali jak bardzo wojna można zniszczyć świat i psychikę
ludzką.

Dopisek o pokoju. Ale artyści ukazywali także czas pokoju. Podkreślali wówczas jak wartościowy jest
czas, kiedy panuje

spokój, harmonia, wolność.

Teza
Artyści podkreślają w różny sposób okrucieństwo wojny – ukazując jej skutki, cierpienie, śmierć,
chaos.

Lub – artyści podejmują temat wojny i pokoju na zasadzie kontrastu.

Argumenty

1. Obraz Goi nawiązuje do wydarzeń historycznych w Madrycie. Na pierwszym planie widać katów
szykujących się

do kolejnego wystrzału na przedstawicieli hiszpańskiego ludu. Na ziemi leży kilku zabitych. Ci, którzy
oczekują na

śmierć są przestraszeni. Na ich tle wyróżnia sie postać powstańca w białej, rozchylonej na piersiach
koszuli. Klęczy

na ziemi, patrzy wprost w oczy katów, a ręce ma wyciągnięte ku niebu. Wygląda niczym ukrzyżowany
Chrystus.

Lewa strona obrazu jest jaśniejsza. Można tu odszukać znaczenie symboliczne - Goya staje po stronie
powstańców,

rodaków: walki o wolność i honor. Wyraża tym swój patriotyzm i oddanie ojczyźnie. Na dalszym
planie, w głębi,

widzimy słabo oświetlone miasto na tle czarnego, pustego nieba - bez gwiazd i księżyca. Wojna
posłużyła artyście

do oddania tragicznych wydarzeń historycznych i związanych z nimi emocjami.

2. Artur Grottger na obrazie „Bitwa”

a. przedstawia jeden z epizodów podczas powstania styczniowego. Pokazuje małą gromadkę

chłopów,

kosynierów w walce powstańczej. Obraz Grottgera zwraca uwagę na solidaryzm narodowy u boku

chłopów widzimy również żołnierzy. Na planie obrazu widzimy również podkreślone okrucieństwo

wojny w tym wypadku są to ciała poległych i tych ,którzy próbują jeszcze wytrwale walczyć.

b. PLAKAT – omów symbolikę białego gołąbka i czarnego bombowca – podkreśl kontrast

3. Młodych bohaterów w walce z okupantem podczas II wojny światowej przedstawia Aleksander

Kamiński

w „Kamieniach na szaniec”. Rudego, Alka i zośkę łączyła początkowo wyłącznie rówieśnicza

wspólnota, następnie zaś

wojna scementowała ich związki. Wojna, konspiracja tworząca skrajnie trudne warunki życia — by
walczyć, należało

ryzykować wszystkim. To również wojna do końca ukształtowała charaktery bohaterów książki

Kamińskiego. Ich przyjaźń i

solidarność winna być dla każdego wzorcem do naśladowania. Autor ukazując chłopców walce o
niepodległość oraz ich
bohaterską śmierć dokonał deheroizacji ich losów i obrazu wojny.

4. „Iliada” Homera jako relacja 49 ostatnich dni wojny trojańskiej, wskazanie na tragizm wojny i
ingerencję sił

pozaziemskich;

5. Analizowany przeze mnie topos został doskonale przedstawiony przez twórców filmowych. Odkąd
tylko magia kina

zawładnęła ludzkością reżyserowie chętnie podejmowali tematy wojenne w swych dziełach.

Przykładem są filmy:

PIANISTA, 9 kampania, Trzystu, Szeregowiec Ryan.

CZAS POKOJU -Żeromski przedstawia w Przedwiośniu jak po odzyskaniu niepodległości wygląda

Polska. Nęka ją wiele

problemów, które utrudniają obudowywanie państwa. Są to między innymi: panowanie wśród

społeczeństwa tendencji

narodowosocjalistycznych, faszyzacja kraju, prowadzenie przez rządzących polityki agresji, lęk ludzi
przed kolejną wojną,

rozbieżności ideowe warstw rządzących, parcie na siłę do kapitalizmu, brak konkretnych programów
odbudowy państwa czy

pokazywanie w złym świetle burżuazji.

Podsumowanie

Wojna to zło samo w sobie. Nie można jej niczym usprawiedliwiać, tłumaczyć. Artyści podkreślą jej
okrucieństwo poprzez

obrazy jak wojna wpływa niszcząco na psychikę i postawy człowieka, jedynie wielka siła charakteru
chroni jednostkę ludzką

przed zachowaniem godności w obliczu pożogi wojennej. Należy pamiętać, że doświadczenie to jest
bezpowrotnym

unicestwieniem nie tylko rzeczy materialnych, ale i wartości duchowych, które bardzo trudno
odbudować.

II OPCJA

temat 4 Kraków

Jak artyści przedstawiają człowieka w sytuacji wojny?

Określenie problematyki

Czasy II wojny światowej podzieliły społeczeństwo na katów, oprawców i ofiary. Ci pierwsi uważali,
że mają prawo odbierać innym życie, narzucać człowiekowi ich prawa, zabierać im wolną wolę i
prawo do godnego życia. Byli nimi naziści, czy sowiecki aparat władzy. Ci drudzy to niewinne ofiary
wojny, anonimowi więźniowie, ludzie, którzy nie należeli do rasy aryjskiej- rasy panów. Wydarzenia II
wojny światowej to pretekst do podjęcia przez literaturę problematyki związanej z psychiką ludzką i
prawdą o człowieku w obliczu zagrożeń. W żadnym innym okresie czasu ludzka godność nie została aż
tak podeptana, tak upodlona, znieważona. Dobro i zło zmieniły swe znaczenie. Wszelkie granice
etyczne zostały w tym czasie przekroczone.

Teza

Teksty kultury, snując refleksje na temat ludzi podczas wojny, ukazują ich w różnych rolach,
przedstawiją ich odmiennie postawy wobec wojny.

Argumenty

A. „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall opowiada o godności podczas II wojny światowej, w
rzeczywistości getta warszawskiego i holokaustu. Bohater utworu Marek Edelman opowiada o
masowym wywożeniu Żydów do Treblinki na śmierć w komorach gazowych. W 1942 roku pracował
jako goniec w szpitalu w zamkniętym obszarze za drutami. Posiadał stałą przepustkę umożliwiającą
mu poruszanie się po mieście, ale nie wykorzystał tej okazji, nie chciał opuścić swych
współtowarzyszy niewoli. Do końca wałczył o ich godną śmierć. W czasie powstania w getcie
dowodził oddziałem czterdziestu ludzi. Po wojnie pozostał w Polsce, skończył studia medyczne, został
kardiologiem. Edelman to przykład człowieka, który zarówno w czasie wojny, jak i po niej zachował
do końca aktywna postawę. Starł się przeciwstawić złu a nawet prowadził swój wyścig z Bogiem.

B. Tadeusz Borowski ukazuje rzeczywistość za drutami zupełnie bez emocji, za poca techniki
behawioralnej. Utwór „U nas w Auschwitzu” ma formę listów do Marii, narzeczonej Tadka.
Opowiadanie to ukazuje, jak człowiek może utracić hierarchię wartości, która obozuje ludzi na
wolności. Rzeczywistość za drutami ma swoje prawa, rządzi się odmiennymi regułami. Ludzie z
obozu koncentracyjnego mają nadzieję na przetrwanie, zdobycie dodatkowej porcji pożywienia, że
nie wybiorą ich dziś na rozstrzelanie drogą losową. Ludzie żyli w strachu i zaczynali zachowywać się
jak zwierzęta. Przykładem na to jest obraz, kiedy pracujący przy kominie Żyd, tak bardzo boi się o
swoje życie, że każe ojcu iść do komory gazowej. Tadek potrafił dostosować się do nowych
warunków. Nie zgadza się wprawdzie z wszechobecnym złem, ale chcąc przeżyć, akceptuje zasady
obozowej rzeczywistości. Jest bierny wobec świata oraz obojętny wobec ludzi, których spotyka.
Pragnie jedynie przetrwać za wszelką cenę.

C. Rzeczywistość II wojny światowej, to nie tylko niemieckie obozy koncentracyjne, ale także rosyjskie
gułagi. W obu tych miejscach świat wartości człowieka ulegał zasadom odwróconego katalogu.
Sowiecki obóz w głębi Rosji opisuje w swej powieści „Inny świat” Gustaw Herling- Grudziński. Pisarz
został skazany na pobyt w tym miejscu, gdyż uznano go za wroga narodu. Jednym z bohaterów, który
dokonał niełatwego wyboru moralnego jest Misza Kostylew. Potajemnie opalał w ogniu rękę, tak
żeby rana się nie zabliźniła. Była to jego wojna ze złem. Więzień oblał się wiadrem wrzątku i umarł w
męczarniach. Do końca jednak prezentował postawę heroizmu i wielką ludzką wytrzymałość. Herling
pokazuje, że łagier był miniaturą sowieckiego państwa. Ludzie nie ufają sobie, żyją w ciągłym strachu
przed donosem i wszechobecnym terrorem państwa, są manipulowani i okłamywani przez
propagandę.

D. Podsumowanie

E. Wojna to czasy, kiedy zmieniło się zachowanie człowieka. Dobro i zło nabrały innego wymiaru.
Dokonując porównania każdy z pisarzy w inny sposób utrwalił prawdę o człowieku i jego godności w
rzeczywistości wojennej. Tadek wybrał postawę bierną, dostosował się do rzeczywistości obozowej,
Edelman wybrał postawę aktywną, do końca, nawet po wojnie walczył godność człowieka.
5. Jakie refleksje na temat losu życia człowieka są przedstawiane przez artystów? Odwołaj się do
rzeźby "Lalkarz" Jerzego Kędziora

6. Jak artyści w swoich dziełach przedstawiają życie codzienne ludzi? Odwołać się do obrazu i
wybranych tekstów literackich.

ŻYCIE CODZIENNE:

Określenie problematyki

Wszystko co nas otacza może być tematem literatury, nawet z pozoru tak nie interesujące motywy
jak codzienność i zwyczajność. To właśnie w takim prostym życiu poeci dostrzegają wartości. Również
dla czytelnika tego typu tematy są bliskie i interesujące, ponieważ może w nich odnaleźć samego
siebie. Najczęściej do tego typu motywów odwoływała się literatura realistyczna.

Teza

Zwyczajność i codzienność to tematy tekstów kultury.

Argumenty

A. Utworem obrazującym życie codzienne w postaci utrwalania obyczaju i obrzędów społeczeństwa

polskiego jest „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego. Opisuje on autentyczny ślub krakowskiego poety
Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną. Wesele odbyło się w rzeczywistości w 1900 roku we wsi
Bronowice w domu Włodzimierza Tetmajera, na którym sam Wyspiański był gościem, a postacie tam
zaobserwowane zilustrował w swojej książce. Autor w swoim dziele ukazuje dwa bardzo różniące się
od siebie stany: chłopstwo i inteligencję, przedstawiając je w pełnym obrazie z wadami i zaletami.
Wesele w którym bierze udział cała wieś jest w gruncie rzeczy jedynie formą bratania się dwóch grup
społecznych. Jednakże okazuje się to zupełnie niemożliwe.

B. Codzienne zycie z PIANISTY – FILM

c. LALKA, gRANICA

Podsumowanie

Codzienność i zwyczajność może być także interesującym motywem, wykorzystywanym przez

literaturę. Okazuje się bowiem, że nie tylko to, co poetyckie , wzniosłe może być tematem dzieł, ale i
prostota i życie tu i teraz.

7. W jaki sposób Twórcy kultury przedstawiają wielkich wodzów i przywódców? Odwołaj się do
obrazu "Portret Jana III Sobieskiego" oraz wybranych tekstów literackich.

Kraków temat 7W jaki sposób Twórcy kultury przedstawiają wielkich wodzów i przywódców?
Odwołaj się do obrazu "Portret Jana III Sobieskiego" oraz wybranych tekstów literackich

Określenie problematyki
Władza daje potęgę, ale i uczy pokory. Wymaga odpowiedzialności i mocnego charakteru. Literatura
podejmuje tę tematykę od najdawniejszych czasów. Dzieła najwybitniejszych pisarzy analizowały
pochodzenie i źródła władzy, pytały o jej charakter i siłę. Literatura utrwalała sylwetki poszczególnych
przywódców, wodzów bądź jako mężów stanu, bądź despotów i ciemiężycieli ludu, pokazywała ich
problemy i mocne strony.

Teza

Wódz i przywódca ma wpływ na wiele wydarzeń.

Argumenty

Średniowiecze – zgodnie ze średniowiecznym wzorcem władcy

-„Pieśń o Rolandzie” – Karol Wielki – ukazany jako majestatyczny i dostojny starzec ( miał wtedy 36
lat), wybraniec Boga, niestrudzony obrońca chrześcijaństwa

- Legendy arturiańskie – król Artur- władca Anglii, ukazany jako pomazaniec boży ( wyjął miecz wbity
w kowadło), waleczny, dzielny, prawy, obrońca wiary chrześcijańskiej

Edyp- antyczny władca Teb, dla którego władza to szczytny cel, wartość, na podstawie „ Króla Edypa”
Sofoklesa;

Kreon- antyczny władca Teb, który musi wybierać między prawem ziemskim a boskim na podstawie
„Antygony” Sofoklesa; funkcja- podkreślenie tragizmu postaci

Makbet- władca, dla którego sama chęć rządzenia staje się motorem do zbrodni na podstawie
dramatu Szekspira; funkcja- podkreślenie niszczącej siły władzy

Konrad Wallenrod- przywódca, który wybiera „sposób lisi” jako typ rządzenia, co doprowadza
bohatera do rozterek moralnych , rezygnacji z kodeksy rycerskiego i szczęścia osobistego;

Neron- szalony władca, która jest tyranem i despotą, za co ponosi konsekwencje na podstawie
powieści H. Sinkiewicza „Qvo vais”

Podsumowanie

Wizerunek wodza i przywódcy i sposobów rządzenia zmieniał się na przestrzeni epok. Literatura
ukazywała tę postać zarówno w pozytywnym, jak i negatywnym świetle. Dominuje jednak portret
władcy, jako osoby, której niewłaściwe rządzenie doprowadza do tragedii. Portret ten ulegał
przemianom. Uzależniony był od światopoglądu danej epoki, czy poglądów danego pisarza. Zmiany w
portretowaniu przywódcy wynikały z chęci udokumentowania w dziełach problemów rzeczywistości,
w jakiej żyli twórcy.

8. Sposób przedstawiania miłości rodzicielskiej, na podstawie obrazu i innych tekstów kultury

Miłość rodzicielska.

1. Określenie problemu

Teza: Literatura i sztuka kreują różne obrazy miłości rodzicielskiej, wskazując na rolę ojca i matki
w kształtowaniu osobowości swych dzieci.

2. Kolejność prezentowanych argumentów

a) ojcostwo jako przekleństwo, Henryk jako rodzic, który w synu widzi swe grzechy, jest zmuszony
uczestniczyć w tragedii syna Orcia wykreowane w dramacie Z. Krasińskiego „Nie-Boska komedia”;

b) Jadwiga jako oddana matka Cezarego Baryki, dla którego poświęca swe życie ukazana
w powieści S. Żeromskiego „Przedwiośnie”;

c) destrukcyjny dom rodzinny jako wzór degeneracyjnych postaw, które są powielane w kolejnym
pokoleniu przez Ziembiewicza na podstawie „Granicy” Z. Nałkowskiej;

d) ojciec z obrazu H. Boscha „Syn marnotrawny” jako pretekst do ukazania miłości ojca do syna;

e) kobieta- matka anioł , jej miłość, dobroć, zespolenie z naturą wykreowane na płótnie
S. Wyspiańskiego „Macierzyństwo”;

3. Wnioski

Literatura i sztuka kreują różne obraz miłości rodzicielskiej na przestrzeni wieków. To postaci o
odmiennych normach moralnych i wartościach. Pisarze utrwalili ich wizerunek jako bohaterów
godnych do naśladowania, głowy rodziny, autorytety poprzez postaci groteskowe i stanowiące
ośmieszenie utrwalonego w kulturze wzorca matki i ojca. To bohaterowie, których postawy ukazuje
literatura w świetle ich wpływu na osobowość swych dzieci.
9. Jaką funkcję pełni alegoria w literaturze? Odwołaj się do podanego obrazu "Fortuna" oraz innych
tekstów literackich.

ALEGORIA.

Określenie problematyki

Alegoria-motyw zawarty w dziele literackim(a tak że malarskim),np.: postać, zdarzenie, który oprócz
znaczenia dosłownego ma sens dodatkowy, domyślny, czyli alegoryczny. Popularną alegorią literacką
jest. np.: przedstawienie żeglugi, podróży jako odpowiednika ludzkiego życia. W bajkach alegoriami
ludzkich cech są postacie zwierzęcych bohaterów, w sztukach plastycznych, np.: sowa to alegoria
mądrości, waga sprawiedliwości. Od symbolu alegoria różni się tym, że wszyscy rozumiemy ją
jednakowo, zaś symbol-wielorako.

Teza

Alegoria to środek stylistyczny wykorzystywany przez artystów sposób świadomy i celowy.

Argumenty

A. Artystą, podejmującym motyw śmierci, był Jacek Malczewski , malarz, czołowy przedstawiciel
symbolizmu tworzący na przełomie XIX i XX w. Na jego obrazie śmierć została przedstawiona jako
alegoria pod postacią kobiety z kosą. Na pierwszym obrazie dziewczyna buńczuczcie stoi oparta o
ścianę domu, z tyłu którego widać w oknie twarz starca. Jak się łatwo domyśleć przyszła właśnie po
jego duszę. Młoda dziewczyna mocno dzierży w dłoniach swą broń i z wyrazem leciutkiego uśmiechu
na twarzy spokojnie czeka na ostanie tchnienie człowieka. Prawa dłoń podpiera mocno bok, co
stwarza wrażenie mocnej, nieuchronnej chwili końca staruszka w oknie. Nadanie śmierci rysów
hardej, zdrowej kobiety pozwala wyobraźni na stworzenie sobie wizerunku spokojnej śmierci.

B. Alegorią jest rzeźba Temidy. Zasłonięte oczy Temidy symbolizują bezstronność . Cecha ta wyraża
się w naszym systemie prawnym jako zasada równości wobec prawa. Waga symbolizuje rozwagę w
ocenie aby zbyt pochopnie nie wyciągać wniosków , miecz strzeże porządku , sprawiedliwości i
dobrych obyczajów. Zatem Temida jest tu alegorią sprawiedliwości. Czasami Temida przedstawiana
jest z uciętą głową, uosabia to karę. Która musi być sprawiedliwa. Stanowić powinna pewną
dolegliwość oraz zarazem równocześnie stanowić wyraz negatywnej oceny zachowań ludzkich.

C. Alegoria często występowała w gatunkach dydaktycznych, m.in. w przypowieściach i bajkach

zwierzęcych, w których np. sowa była alegorią mądrości, lew - siły i władzy, pies - wierności.
Przykładem mogą być liczne bajki Ignacego Krasickiego.

D. Popularną alegorią średniowieczną był kościotrup z kosą w ręku lub rozkładający się trup,
oznaczające śmierć (np. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią).

Podsumowanie

Alegoria zatem to ważny środek stylistyczny, który niesie za sobą znaczenie dosłowne i ukryte.

10. Rola wspomnienia i pamięci po utracie kogoś bliskiego + obraz "Nieobecna"

MOTYW WSPOMNIEŃ:

Czym dla człowieka mogą być wspomnienia?

Określenie problematyki

Wspomnienia to zdolność człowieka do przetwarzania posiadanych już informacji i ciągłego ich

analizowania. Jednak tak jak wiele umiejętności może ona być zawodna – ludzie często cierpią na
amnezję lub też choroby doprowadzają do czasowego zaniku pamięci. Bohaterowie wspominają
najczęściej swój rodzinny dom, pierwszą miłość, ukochaną (utraconą w przeszłości) osobę. Motyw
wspomnienia może dotyczyć także jakiegoś tragicznego wydarzenia – śmierci członka rodziny/
przyjaciela, zbrodni, doznanej krzywdy, wydarzenia, które wzbudza potrzebę zemsty. Również
zdolność do pamiętania, a zatem również do przypominania sobie faktów z przeszłości, może być
źródłem cierpienia – powoduje tęsknotę za krajem, miłością, rodziną.

Teza

Przywołanie przeszłości w postaci wspomnień pozwala na lepsze zrozumienie bohatera literackiego,

jego wyborów i hierarchii wartości.

Argumenty

1. Motyw wspomnienia jest szczególnie widoczny w utworach lirycznych. Żal, tęsknota, pragnienie
odzyskania straconego uczucia, poczucie straty dawnych ideałów – to tylko nieliczne z uczuć
opisywanych przez podmiot liryczny w kontekście wspomnień. Motyw ciągłego powrotu pamięcią do
postaci ukochanej/ ukochanego pojawia się m.in. w „Sonetach do Laury” F. Petrarki, wierszu „Do
M***” A. Mickiewicza, „Rozłączeniu” J. Słowackiego, poezji M. Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej.

2. Przykład pamiętnika subiekta Rzeckiego z „Lalki „ Bolesława Prusa . UWAGA! Lektura z gwiazdką.

Rzecki staje się drugim narratorem I w ten sposób dowiadujemy sie dużo o przeszłości. W ten sposób
poznajemy młodość Wokulskiego. Rzecki - stary, zdziwaczały człowiek chce w ten sposób pomóc
swojej słabej pamięci. Poza tym przelewa na papier swoje myśli, bo ten niepoprawny romantyk w
żadnym wypadku nie potrafi dogadać się z młodymi ludźmi, którzy mają pozytywistyczne poglądy.
Forma pamiętnika pozwala poznać poglądy subiekta na temat zdarzeń przywoływanych przez autora.

3. Epopeja narodowa – „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza UWAGA! Lektura z gwiazdką jest dziełem,
które można potraktować jako jedną z najważniejszych inspiracji krajem dzieciństwa. To
wspomnienie krainy dzieciństwa, do której chętnie by poeta wrócił. Ojczyzna jawi się tu jako
najbliższe otoczenie człowieka. Miejsce, gdzie autor postawił swoje pierwsze kroki. W dwunastu
księgach tego arcydzieła zawarł pisarz całą swą tęsknotę do kraju „lat dziecinnych", całą swą miłość
do ziemi rodzinnej, którą opuścił jako emigrant polityczny. Oddał cześć swej „małej ojczyźnie". W
Panu Tadeuszu miały być zawarte wspomnienia o świecie, do którego emigranci mieli już nigdy nie
powrócić.

Podsumowanie

Przeszłość utrwalana przez pisarzy była pretekstem do ukazania danych czasów, tradycji, obyczajów,
podkreśleniem tragizmu sytuacji, w jakiej znalazło się nasze społeczeństwo, oddaniem rzeczywistych
faktów historycznych, symbolicznym oddaniem narodowej niewoli. Polskie zwycięstwa i klęski to
inspiracja dla artystów na przestrzeni epok. Wielu twórców, niezależnie od epoki historycznej
przywoływali przeszłość bohaterów literackich. Sięgali tym samym do pamiętnika oraz opowieści, by
wzbogacić swój utwór. Równocześnie działania bohaterów wtedy stawały się bardziej zrozumiałe. W
ten sposób czytelnicy mogą w pełni docenić kunszt i zamysł autora.
11. Jak autorzy przedstawiają sposoby poznawania świata? Odwołaj się do podanego dzieła Pawła
Kuczyńskiego „Facebook” oraz wybranych tekstów literackich.

***DOJRZEWANIE:

1. Określenie problemu

Teza: Dojrzewanie bohaterów literackich jest związane z ich wchodzeniem w dorosłość

i uzależnione od światopoglądu epoki, w jakiej tworzyli pisarze.

a) dojrzałość i wchodzenie w dorosłość przez bohaterów literackich jako uniwersalny i

ponadczasowy temat literatury;

b) młodość postaci literackich jako okres, kreowany przez pisarzy przez pryzmat ich doświadczeń
pokoleniowych, zawiązany ze światopoglądem czasów, w jakich powstawały dane dzieła-nawiązanie
do tezy.

Okres ten to czas prób i zmagań. Z pewnością nie jest to sielski obrazek. Wiązało się to z faktem
poszukiwania przez młodych ludzi zarówno autorytetów moralnych, jak i celu i sensu w życiu. Jedno
jest pewne wchodzenie w dorosłość to etap niezwykle ważny dla każdego człowieka.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:

a) tytułowy bohater dramatu J. Słowackiego „Kordian” jako młodzieniec, który w

młodości odbywa wędrówkę w poszukiwaniu celu i sensu życia, konfrontuje ją z
rzeczywistością, bohater naznaczony „chorobą wieku”; Droga ku dojrzałości tytułowego bohatera
dramatu Juliusza Słowackiego „Kordian” jest związana z romantycznym spostrzeganiem świata.
Młodzieńca poznajemy jako 15-letniego chłopca, cierpiącego na „chorobę wieku”. Początkowo
wrażliwy, uczuciowy, często rozmarzony, nie potrafi odnaleźć się w otaczającym go świecie. Podróże
Kordiana po Europie to czas dojrzewania duchowego bohatera, konfrontacji młodzieńczych ideałów z
rzeczywistością. Poznawanie świata dorosłych to pasmo rozczarowań. W Anglii przekonuje się o
wszechwładzy pieniądza, dzięki któremu można sobie kupić sławę, szlachectwo i uznanie, lecz nie
szacunek ludzi. We Włoszech o tym, że prawdziwa miłość nie istnieje. W Rzymie, w czasie audiencji
u papieża, dowiaduje się, że los Polaków jest Ojcu Świętemu całkowicie obojętny. W czasie monologu
na szczycie Mont Blanc w bohaterze dokona się ostateczna przemiana i Kordian wreszcie odnajduje
cel życia. Od tej pory będzie walczył o wolność i niepodległość narodu

b) Cezary Baryka jako młodzieniec, który w obliczu przemian dziejowych szuka autorytetów
moralnych, drogi, którą powinien kroczyć wraz z odzyskaniem niepodległości na podstawie
„Przedwiośnia” S. Żeromskiego;

c) Młodego bohatera, w okresie dojrzewania i wchodzenia w trudną drogę dorosłości przedstawia w

swej powieści „Przedwiośnie” Stefan Żeromski. Jest nim Cezary Baryka. Młodzieńca poznajemy w
chwili, gdy ma 14 lat i jest uczniem gimnazjum w Baku na Krymie. Dzieciństwo upływa małemu
chłopcu w dostatku i bez żadnych trosk. Dziecko jest silnie związane emocjonalnie z rodzicami,
zwłaszcza z ojcem, który spędza z nim każdą wolną chwilę. Jest dla niego autorytetem i najlepszym
przyjacielem. Pierwsze lata to czas baśniowy, pełen sielanki. Rodzina Baryków dostarcza synowi
wiele miłości. Uczy go kodeksu moralnego, przypomina o Polsce. Niestety Seweryn zostaje wcielony
do wojska, a Cezary pozostaje w Baku z samą matką. Fakt ten rozpoczyna pasmo problemów w domu
Baryków. Pozbawiony ojca, wyzwolony spod wpływu matki, staje się dzieckiem ulicy. Podatny na
wpływy, łatwo zachwyca się hasłami rewolucji. Chłopiec staje po stronie siły, pogardy dla jednostki.
W Baku był Cezary świadkiem piekła na ziemi. Spotkanie ojca jest ocaleniem dla Cezarego. Następuje
powrót do sytuacji z dzieciństwa, ale w odmiennej scenerii. Syn daje się przekonać , że rewolucja jest
krwawym absurdem, sam bowiem tego doświadczył. Decyduje się powrócić z Sewerynem do Polski.
Dojrzewanie Baryki ukazane zostało przez Żeromskiego jako etap poszukiwań przez bohatera
autorytetów moralnych i wartości w życiu.

d) Zenon Ziembiewicz jako bohater, który w młodości przekracza niedozwolone postawy, powiela
„boleborzański” schemat, chodzi na kompromisy i ponosi za to konsekwencje wykreowany w
„Granicy” Z. Nałkowskiej;

e) szkoła, stancja i dworek jako miejsca, w których wchodzą w dorosłość i dojrzewają, próbując uciec
przed formą i schematyzmem bohaterowie „Ferdydurke” W. Gombrowicza.

3. Wnioski

a) topos dojrzewania wiąże się z pokonywaniem przez bohaterów wielu trudności, jest okresem
pełnym emocji i doświadczeń, pisarze najczęściej kreują ten okres, jako czas prób dla młodych ludzi

b) motyw ten pojawia się w kontekście światopoglądu epoki, w jakiej tworzyli dani pisarze, dzięki
temu ukazywali oni młodych bohaterów, jako tych, którzy byli reprezentantami ich założeń i refleksji
o otaczającym ich świecie.
12. W jaki sposób artyści ukazują postać dziecka? Odwołać się do obrazu i utworów literackich

DZIECIŃSTWO, DZIECKO:

Określenie problematyki

Dzieciństwo wpływa na kształtowanie się tożsamości, postaw moralnych i społecznych bohatera w

dorosłym życiu. Rodzina to podstawa egzystencji każdego z nas. Ona kształtuje młodego człowieka.
Dlatego temat ten stał się częstym toposem podejmowanym przez literaturę.
Teza

Twórcy kultury i literatury ukazują, że dzieciństwo to nie zawsze czas beztroski i bezpieczeństwa, to
często smutek i łzy bezbronnego człowieka.

Argumenty

1 Świadomość nieuchronnego przemijania doświadcza mały bohater powieści autorstwa Erica

Emanuela Schmitta „Oscar i pani Róża”. To opowieść o 10-letnim chłopcu, któremu lekarze nie
potrafią pomóc w chorobie. Białaczka skazuje go na rychłą śmierć. W przejściu na drugą stronę
pomoc ofiaruje dziecku wolontariuszka ze szpitala, tytułowa Pani Róża. Chłopiec spełnia w utworze
ważne funkcje. Jego zachowanie i postawa wobec świat zmusza do refleksji. Pozwala czytelnikowi na
chwile zamyślenia nad celem i sensem życia. Dziecko jest tu ukazane jako osoba, która musi
przygotować się na śmierć. Pragnie przeżyć najwięcej z życia dorosłych. Bohater jest więc
wykreowany na dorosłego, mądrego człowieka, który poznaje sens miłości, przyjaźni, a nawet
odkrywa tajemnicę śmierci. Oscar spełnia funkcję podkreślenia ważnych wartości w życiu, jak miłości
do życia i doceniania wszystkich jego uroków. Pokazuje nam, że trzeba umieć pięknie żyć i pięknie
odchodzić, kiedy skończy się nasz czas;

2 Nieszczęśliwe, pełne bólu dzieciństwo zobaczymy w nowelach pozytywistycznych twórców. W

utworze „Janko Muzykant” – Henryk Sienkiewicz opisuje losy Janka – dziesięcioletniego, słabego i
chorowitego chłopca z bardzo biednej wiejskiej rodziny. Od najmłodszych lat przejawiał on wielkie
uzdolnienia muzyczne, muzyka była jego pasją. Janko dotknięcie prawdziwych skrzypiec w pańskim
dworze przypłaca życiem, bowiem zostaje posądzony o kradzież i skazany przez sąd gminny na karę
chłosty. Skatowany przez stójkowego, tępego wykonawcę sądowych wyroków, umiera.

3 W noweli „Nasza szkapa” – M. Konopnicka opisuje dzieci, które nieraz przymierają głodem, nie
mogą liczyć na troskę i opiekę rodziców. Ich jedyną radością jest stara, ślepa na jedno oko szkapa.
Mimo nędzy w domu i choroby matki trzech synów piaskarza Mostowiaka stara się bawić i cieszyć,
mimo tragicznej sytuacji. Po śmierci matki dzieci cieszą się na widok sprzedanej dorożkarzowi szkapy,
która pojawia się, by zawieźć trumnę na cmentarz.

4 Mały książę,

Podsumowanie

Dziecko, skarb rodziców, przyszłość pokoleń, mała niewinna istotka. Oczywiście taki wizerunek byłby
najlepszym skojarzeniem dla większości społeczeństwa. Literatura pokazuje nam jednak, że nie
zawsze dziecko ukazywane było w tak optymistycznym świetle. Często musiało przejść przyśpieszoną
drogę dorosłości, stać się odpowiedzialnym i konsekwentnym, tylko po to, by przeżyć. Zatem to czas z
jednej strony beztroski, bo takie powinno być, ale częściej twórcy ukazują nam ten okres jako trudny
czas dla dziecka.
13. Inna wersja: Jaką funkcję w języku spełniają wyrazy zdrobniałe? Odwołaj sie do fragmentu,
własnych przeżyć oraz wybranego tekstu kultury.

ZDROBNIENIA

Określenie problematyki

Zdrobnień używamy wszędzie, na każdym kroku, zarówno w rozmowach z bliskimi, jak i z

nieznajomymi. To wyrazy o zabarwieniu najczęściej uczuciowym dodatnim. Tworzymy je przez
dodanie do podstawy słowotwórczej odpowiedniego formantu, np. – serd+uszko, kot+ek. Tego typu
wyrazy uzewnętrzniają nasz stosunek emocjonalny czy to do danej osoby, czy do rzeczy, czynności. W
słowach bowiem, które wypowiadamy ukryte są nasze emocje. Tym samym wartościujemy i
oceniamy. Warto zwracać uwagę, aby zdrobnienia nie powodowały infantylizacji języka, czyli
nadmiernego nadużywania zdrobnień. W autobusie bowiem coraz częściej kontroler prosi nas o
"bilecik", policjant na drodze o "dokumenciki" do kontroli. Wyrazy pieszczotliwe nie są używane tylko
w mowie potocznej, nieoficjalnej. To także celowy zabieg stylistyczny w literaturze, czego podam
przykład później.

Teza

Zdrobnienia mogą być przykładem na infantylizacje języka ale to także zamierzony zabieg językowy.

Argumenty

A. Podany tekst analizuje źródła zdrobnień. Według autorów używanie przez Polaków tego typu
wyrazów może wynikać ze zwyczajnej naszej uprzejmości. Tego, że chcemy być mili lub z potrzeby
zachowania dystansu. Ale czy te zdrobnienia na pewno podkreślają w każdym wypadku nasze
emocje? Otóż nie. Jeżeli je stosujemy bardzo często to tracą one swoją emocjonalność. Autorzy
tekstu podkreślają, że używania zdrobnień nie jest jakimś naruszeniem norm poprawnej polszczyzny
dopóki nie SA one zbyt częste i rażące. Nie mogą stać się zwyczajem językowym.

B. Odwołam się następnie do własnych doświadczeń komunikacyjnych. Obecnie zdrobnień używamy

wszędzie i na każdym kroku. Najczęściej zdrobnienia kojarzą nam się z czymś pozytywnym. Często są
one nadużywane, ponieważ nie chcemy, żeby ktoś nas posądził o to, że jesteśmy gruboskórni i
niemili.

C. Odwołam się także do tekstów kultury. Stefan Żeromski ma troszkę ironiczny stosunek do szlachty.
Przedstawia go w „Przedwiośniu”, kiedy opisuje Nawłoć,. Wyraża to używając zdrobnień, które nie
pasują do całej kompozycji utworu „kawusia”, „masełko”, „śmietaneczki”. Pisarz pokazuje także to, że
bogactwo i beztroska burżuazji nie pozwalała jej zauważyć, w jakich warunkach żyją warstwy
najuboższe. Natomiast chłopi zajęci pracą nie myślą o niesprawiedliwości, jaka cechuje
społeczeństwo polskie.

Podsumowanie

Polacy, zwłaszcza jeśli chcą zdobyć klienta, nadużywają zdrobnień. coraz częściej spotykamy się z
nieuzasadnionym, nieprzemyślanym, nadmiernym ich użyciem, co sprawia, że wydźwięk wypowiedzi
zawierających spieszczenia jest niejednokrotnie pozbawiony logicznego sensu i zakrawa o językową
groteskę. Podaje się dwie funkcje zdrobnień: podkreślenie niewielkiego znaczenia danego
przedmiotu (np. igiełka, pistolecik, nożyk) lub wyrażenie negatywnego, pogardliwego, czasami
ironicznego stosunku do danego obiektu (np. warszawka, prezesik).
14. Inna wersja: W jaki sposób artyści przedstawiają ludzi doświadczających trudnych emocji?
Odwołaj się do obrazu "Śmierć w pokoju chorego" i do utworów literackich

POZYTYWNE EMOCJE

Określenie problematyki

Emocje nie są tematem prostym. Wielu ludzi ma trudności z mówieniem o tym, co czują. Nie jest
łatwo w konstruktywny sposób wyrażać negatywne emocje i uczucia, a często problem dotyczy także
wyrażania tych pozytywnych. Uczucia i nasze emocje człowiek wyraża słowami lub gestami. Jednak
poezja i cała literatura ogranicza się tylko do słów. Aby podkreślić jakieś uczucia pisarze najczęściej
stosują środki stylistyczne, takie jak epitety, porównania, wyszukane metafory, czy zaskakujące
oksymorony. Kolejnym zabiegiem językowym, który podkreśla pozytywne uczucia to zdrobnienia,
wyrazy wartościujące, czyli ich nazwa już sama ma skojarzenie z dobrem, sympatią.

Teza: Pozytywne emocje można wyrażać za pomocą różnych środków stylistycznych, czy innych
struktur językowych.

Argumentacja

Przykład tekstu kultury. Pozytywne emocje wyrażamy za pomocą zdrobnień, czyli wyrazów
wartościujących. Przykładem mogą być treny, np. w Trenie VIII jest bardzo dużo zdrobnień w
odniesieniu do Urszulki, co podkreślą boleść ojca po stracie córki i jego miłość do niej. Autor w swych
trenach często używa słów zdrobniałych, typu: szczebiotka, córeczka, dzieweczka. W ten sposób
podkreśla fakt, że córka, która w tak młodym wieku odeszła była dla niego bardzo ważna.

Innym przykładem są utwory, w których pisarze wyrażali swą miłośc do kobiety lub opisywali taka
miłość w wierszu.

a) niespełniona miłość poety do Maryli Wereszczakówny z powodu różnic społecznych przeniesiona

na karty wiersza „Do M***” A. Mickiewicza;

b) miłość jako ucieczka przed złem tego świata ukazana w intymnym spotkani zakochanych, których
świadkiem jest przyroda przedstawione w utworze „W malinowym chruśniaku”;

c) próba znalezienia we współczesnym świecie idealnego uczucia, miłość do kobiety pełna

rozczarowań, ale i nadziei wykreowana w wierszu A. Asnyka „ Między nami nic nie było…”;

d) miłość mężczyzny do kobiety jako pełne zmysłowości uczucie, cielesne, przepełnione erotyką i
hedonizmem na podstawie wiesza K. Przerwy-Tetmajera „Lubię, kiedy kobieta…”

e) zachwyt poety swoją żoną Barbarą jako sposób na radzenie sobie z rzeczywistością wojenną na
podstawie wiersza K.K. Baczyńskiego „Biała Magia”;

Stosowali wiele epitetów, metafor, nastrojowość sytuacji, np. sceneria w naturze – malinowy
chruśniak, tematyka miłosna, zmysłowość, cielesność. Kreacja zakochanych została tu ujęta w sposób
poetycki, jako miłość nieziemska, uczucie, które pozwala zapomnieć o wszystkich problemach.

Pozytywne emocje to także przyjaźń.

"Elegia o chłopcu polskim" Kamila Krzysztofa Baczyńskiego, cierpiąca matka mówi "syneczku",

zdrobnienie podkreśla związek emocjonalny matki z synem, który jest mały, ale musi iść na wojnę. To

zdrobnienie podkreśla także tragizm wojny i jej okrucieństwo

Podsumowanie

Możemy zatem wyrażać pozytywne emocje za pomocą wyrazów wartościujących, np. – szacynek,
godność, piekno – czyli takich, które same już w sobie zawierają pozytywna ocenę, zdrobnień, ,
pochwał. Same słowa zawierają już w sobie pozytywna ocenę, np. dobry, mądry. Wartościujące są
epitety – dobry, wspaniały, nieodpowiedni. itp., metafory, hiperbole

15. jak artyści ukazują namiętność ?

Temat 14

jak artyści ukazują namiętność ?

Określenie problemu

Teza: namiętność jest uczuciem, które wpływa na zachowanie i postawy moralne bohaterów.

a) namiętność jako motyw uniwersalny, ponadczasowy w literaturze podejmowany jako temat

utworów na przestrzeni epok;

b) literackie wizerunki namiętności jako przykład uczucia niszczącego i budującego.

2. Kolejność przedstawianych argumentów

a) Kain jako brat, który w wyniku zazdrości o miłość Boga zabija Abla, w wyniku gniewu stwórcy
zostaje naznaczonym piętnem mordercy

b) Antygona „Sofoklesa” jako utwór, który ukazuje miłość siostrzaną, nienawiść do despotycznego
władcy, zazdrość wobec wyższości praw ziemskich od boskich, gniew do niesprawiedliwego wyroku
Kreona

c) „Ciernienia młodego Wertera” J. WE. Goethego jako utwór, który ukazuje niespełnioną miłość,
nienawiść i zazdrość wobec narzeczonego ukochanej, gniew z powodu niemożności spełnienia się
miłości;

d) „Chłopi” W. S. Reymonta jako powieść ukazująca miłość Boryny do Jagny oraz zazdrość,
wynikająca z adoracji kobiety przez innych zalotników

3. Wnioski

Bohaterowie, którymi targają namiętności to uniwersalny temat literatury. Pisarze utrwalali losy
bohaterów, ukazując ich namiętności jako uczucie budujące i niszczące. Dla jednych miłość,
nienawiść, zazdrość, gniew były motorem do wyzwań życiowych, celem życia, spełnieniem
najskrytszych marzeń, dla innych zaś okazywały się czynnikiem samodestrukcyjnym. to motyw
uniwersalny, ponadczasowy.
16. Inna wersja: Jak artyści przedstawiają koniec świata? Na podstawie obrazu "Wielki dzień Jego
gniewu" Johna Martina. Odwołaj się do utworów literackich.

APOKALIPSA, KONIEC ŚWIATA:

Określenie problematyki

Apokalipsa czyli objawienie, przeznaczenia człowieka, którym jest koniec świata. W znaczeniu
przenośnym oznacza ona: nieszczęście, tragedię, zagładę, katastrofę, kataklizm. Artyści każdej epoki
wyrażali w twórczości własne stanowisko wobec tego zjawiska , było ono rodzajem ostrzeżenia,
czasami fascynacji, refleksji na temat otaczającej rzeczywistości, czy świadectwem męczeństwa
kolejnych pokoleń.

Teza

Obrazy sądu apokalipsy służyły artystom do wyrażania lęków i kondycji człowieka różnych epok.

Argumenty
A. Swoje rozważania rozpocznę od źródeł biblijnych. W Apokalipsie, czyli Objawieniu św. Jana została
przedstawiona wizja końca świata i Sądu Ostatecznego. Apostoł ukazał Mesjasza zasiadającego na
tronie. Jego donośny głos porównany jest do dźwięku wydawanego przez wiele wód, a z Jego ust
wychodzi miecz obosieczny, ostry - symbol sprawiedliwych wyroków. Wokół tronu zasiada 24
starców w białych szatach i z wieńcami na głowach, którzy oddają pokłon Chrystusowi. Przed tronem
stoją też cztery symboliczne istoty: lew, wół, człowiek i orzeł. Chrystus otwiera zamkniętą na siedem
pieczęci księgę losów świata. Pojawiają się symboliczne postacie: Baranek (Chrystus), czterech
jeźdźców uosabiających głód, zarazę, wojnę, śmierć. Wszystkiemu towarzyszą dziwne zjawiska
przyrodnicze. Apokalipsa kończy się wizją nowego nieba i nowej ziemi. W Nowym Świecie będzie
tryumfował Bóg - Zwycięzca. Czemu miała służyć taka wizja? To rodzaj proroctwa, ostrzeżenia dla
wszystkich, którzy wątpią w słowo boże. Ale także jest to rodzaj refleksji nad sensem życia ludzkiego,
ukazuje nam sens naszej egzystencji.

B. Kolejnym przykładem symbolicznego ukazania interesującego mnie motywu jest dzieło „Dzień
Apokalipsy” w reżyserii Francisa Forda Copolli. Akcja została umieszczona podczas dobiegającej końca
wojny wietnamskiej. Wówczas kapitan Willard, w tej roli znakomity Martin Sheen, , dostaje misję
odnalezienia w dżungli pułkownika armii amerykańskiej. Dowódca wraz ze swą ekipą wkraczają w
piekło kambożańskiej puszczy. Załoga dociera do obozu, w którym przewodzi charyzmatyczny
pułkownik Kurtz. Warto dodać, ze inspiracją dla Copolli była powieść Josepha Conrada „Jądro
ciemności”. Do filmu nawiązuje plakat. Przedstawia on Afroamerykanina wobec którego niektórzy
Amerykanie w imię ucywilizowania Afryki stosowali bezwzględność, terror. Murzyni byli ich
niewolnikami, którzy nie mieli żadnych praw, byli jedynie narzędziami do pracy. Zdarzało się, że lepiej
traktowano zwierzęta. Bezlitośnie wykorzystywanym Murzynom płacono miedzianym drutem i podle
karmiono.

C. koszmar II wojny światowej jako zło wobec, którego Edelman zachowuje postawę heroiczną na
podstawie utworu Hanny Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem”; lub FILM PIANISTA

Podsumowanie

Twórcy odmiennie przedstawiali motyw apokalipsy. To co ich łączy, to katastroficzna i przerażająca

wizja tego zjawiska. Z pewnością nie kojarzy się ona z czymś pozytywnym. Miała ona zresztą za
zadanie wzbudzać grozę i przestrzegać przed amoralnymi zachowaniami i ich konsekwencjami.
Dokonując porównania w kreowaniu tego motywu przez wszystkie sztuki, zwraca uwagę fakt, że
twórcy często podejmowali temat apokalipsy, by przestrzec współczesnych przed czekającą ich wizją
17. Jak w tekstach kultury ukazywane są sylwetki starych ludzi/ starszych osob. Odwołaj się do obrazu
Grombeckiego Henryka pt. Nędzarka, oraz innych tekstów literackich.

18. Labirynt w życiu człowieka. Obraz "Labirynt miłości"

MOTYW LABIRYNTU

Motyw labiryntu nieprzerwanie od lat inspiruje wielkich twórców literackich do

wykorzystywania go w swoich dziełach. Słowo „ labirynt” nigdy nie posiadało jednoznacznego
wyjaśnienia , dlatego wartość ta jest uniwersalna i może być odwoływana do wielu konspektów
literackich. Jak podaje definicja słownikowa labirynt to „ budowla o krętych pomieszczeniach,
korytarzach” jak i „ zawiły splot wydarzeń, sytuacja bez wyjścia , zamęt”. Myślę , że oba określenia są
trafione w punkt , jednak bliższa mojemu sercu jest zdecydowanie definicja bardziej metaforyczna
„labirynt jako sytuacja bez wyjścia ”. We współczesnym świecie nierzadko możemy zaobserwować
takie zjawisko. Pogoń za karierą , pieniądzem i lepszym życiem cechuje wielu współczesnych ludzi na
całym świecie. Wpadają w ciąg wydarzeń , z którego nie potrafią się wydostać. To właśnie
labirynt ,pułapka bez wyjścia.

Właśnie takie ujęcie idealnie zostało przedstawione w opowiadaniu „ Sklepy

cynamonowe „ Brunona Schulza. Labiryntem jest tutaj tajemnicze miasto, pokazane nocą .
Prawdopodobnie jest to Drohobycz , z którym bardzo związany był autor. Głównym wątkiem w dziele
jest wędrówka chłopca po zagubiony portfel. Idąc przez miasto bohater-narrator postrzega je jako
gąszcz tuneli, ulic, kryjówek. Nocna pora powoduje , że wiele bodźców wzrokowych idealnie działa
na jego wyobraźnie. Chłopiec śni na jawie- widzi rzeczy , które w rzeczywistym świecie nie są realne
np. domy odwrócone plecami. . Tytułowy bohater wpada na pomysł odwiedzenia sklepów
cynamonowych , które oferują fantastyczne przedmioty ,takie jak żywe salamandry czy ognie
bengalskie. Pomimo tego , że zna drogę, nocą wszystkie ulice i budynki wydają mu się identyczne. Z
utęsknieniem myśli o upragnionym miejscu , a to jeszcze bardziej potęguje w nim niepokój i
zdenerwowanie. Nie potrafi do niego dotrzeć , błąka się- „Tak minąłem już trzecią czy czwartą
przecznicę,a upragnionej ulicy wciąż nie było”. Sądzę, że autor przywołuje tutaj swoje dzieciństwo ,
wspomnienia związane z Drohobyczem. Utożsamia się z głównym bohaterem , jego odczuciami.
Miasto jest tutaj ukazane jako kraina pełna zakamarków , z której trudno się wydostać.
Charakteryzuje się niezwykłą tajemniczością , posiada elementy fantastyczne. Bruno Schulz ukazał
wielką siłę wyobraźni i marzeń.

Z kolei w „Procesie” Franza Kafki motyw labiryntu został przedstawiony w nieco inny
sposób. Głównym wątkiem utworu jest tutaj walka Józefa K. z systemem sprawiedliwości. Bohater
nagle staje się oskarżonym i nie może poznać powodu swojej winy. Skutkuje to tym , że praktycznie
nie ma żadnych szans na obronę. Powieść Kafki jest pełna absurdu. Dowodem na to jest fakt , że
proces nie toczy się według reguł prawnych , rozgrywa się jakby poza bohaterem i on nie może nic na
to poradzić. Próbuje ostatkiem sił bronić się , wynajmuje adwokata Blocka. Jednak tak naprawdę to
na nic , gdyż według kapelana więziennego gdy ktoś staje się winnym jest już skazanym. Józef K.
wpada w ciąg zdarzeń , z których nie może się w żaden sposób wydostać. Dziwi go fakt, że może
uczęszczać do pracy , mimo że jest aresztowany. Nie rozumie postawy sądu , którego tłumaczenia
Józefa K. wcale nie obchodzą. Główny bohater przechodzi przemianę wewnętrzną: z buntownika
staje się postacią kruchą i zdezorientowaną. Cechuje go niezwykła niepewność , a także niepokój o
swój własny los. . Przestaje chodzić do pracy i całe swoje życie podporządkowuje procesowi, jednak
jest już za późno. Józef K zaczyna zdawać sobie sprawę , w jak beznadziejnej sytuacji się znalazł. Wie ,
że nie wygra z biurokratyczną machiną , jaką jest sąd. Toczy ze światem walkę, która kończy się dla
niego klęską – bohater umiera. Pokazuje to jak niewielką wartość dla społeczeństwa ma jednostka.
Labirynt, w który wpadł główny bohater to nieustanna walka z wyższą instancją. Bohater nie wie ,jak
się w nim znalazł , ani nie wie jak się z niego wydostać. Jest w sytuacji beznadziejnej – bez wyjścia.

Symbolem labiryntu w „Procesie „ Franza Kafki może być również położenie sądów. Miasto , w
którym rozgrywa się akcja ma dobrze rozwinięta infrastrukturę. Główny bohater ma jednak problem
z trafieniem do sądu. Kręte uliczki, które musi pokonywać są dla niego nie do przejścia. Gdy odkrywa ,
że sądy znajdują się na strychach kamienic , bardzo się dziwi, ponieważ uważa, że sąd to wyższa
instancja i powinna znajdywać się w lepszej lokalizacji. Na strychach panuje zaduch i smród. Toczy się
tam zupełnie inne życie niż na ulicach , gdzie jest gwarno i tłoczno. Franz Kafka pokazał nam , że te
dwa światy nie łączą się ze sobą. Istnieją jakby obok siebie , a główny bohater próbuje przeniknąć je
oba , aby wygrać swój proces.

Zarówno Franz Kafka ,jak i Bruno Schulz ukazali w swoich dziełach labirynt jako pułapka
bez wyjścia. Józef K. znalazł się tam mimo swojej woli. Próbował się z niego wydostać , jednak
wszelkie starania nie przyniosły rezultatów. Natomiast bohater opowiadania „ Sklepy cynamonowe”
sam zdecydował o swoim losie , bardzo chciał zobaczyć miasto , które go fascynowało. Sądzę , że
ludzie XXIw często znajdują się właśnie w takim labiryncie. Nierzadko wydaje im się , że sytuacje
osobiste , w których się znaleźli są beznadziejne. Czasem być może wystarczy spojrzeć z innej
perspektywy , aby wszystko stało się prostsze.
19. Jaką rolę taniec odgrywa w życiu człowieka? Odwołaj się do załączonego obrazku, oraz tekstów
literackich.

TANIEC.

Określenie problematyki

Taniec to mowa ciała. Za jego pomocą wyrażamy swoje uczucia i emocje. Od najdawniejszych czasów
przypisuje się mu niezwykle ważne miejsce w życiu człowieka. Dzięki niemu wyrażano swoje
uwielbienie do bogów, podkreślano swoje wyznanie. Taniec wiązał się z rytuałami, obrzędami, ale
także to dyscyplina sportowa czy zwyczajna rozrywka. W dzisiejszych czasach cieszy się dużym
zainteresowaniem i uznaniem, o czym świadczyć może choćby popularność komercyjnych
programów typu „Taniec z gwiazdami”. Z uwagi na to, że taniec może mieć różną wymowę i funkcję
jest on częstym motywem literackim, malarskim, filmowym.

Teza

Taniec jako motyw w tekstach kultury ma charakter symbolu, poprzez który artysta wyraża swe
uczucia, lęki, obawy oraz wypowiada sądy o społeczeństwie i narodzie.

Argumenty

1. Dziełem, w którym wystąpił motyw tańca jest "Wesele" Stanisława Wyspiańskiego. Opisuje on
autentyczny ślub krakowskiego poety Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną. Autor w swoim
dramacie ukazuje dwa bardzo różniące się od siebie stany: chłopstwo i inteligencję. Przedstawia obie
klasy z wadami i zaletami. Ważnym motywem pozostaje w dramacie taniec weselny, który
towarzyszy bohaterom niemal przez cały czas. W tańcu Marysia opowiada o swoim bólu, a Panna
Młoda - o szczęściu. Gdy dziewczęta z miasta tańczą z drużbami, ujawnią się starannie ukrywane lęki,
niechęć, ale i fascynacja tym, co obce. Weselny taniec zbliża ludzi. Z drugiej strony nawet w tańcu
ludzie z dwóch warstw społecznych nie są w stanie się porozumieć. Radosna wspólna zabawa to
tylko pozór, prawda jest inna. Na weselu pojawia się widmo z zaświatów- jest nim chochoł. Jest z
pozoru zwyczajnym krzakiem róży, przyodzianym na zimę, aby nie zmarzł. Ale tak naprawdę przybył
na wesele, aby zebranym tu gościom przekazać ważne prawdy o nich samych. Gdy nadchodzi świt
bohaterowie w takt muzyki Chochoła zaczynają tańczyć. Wszyscy poruszają się bardzo powoli, jakby
nie mieli w sobie energii. Ten senny, dziwny wręcz taniec objaśnia ideowy sens dramatu. "Chocholi
taniec" - to symbol niemożności, marazmu polskiego społeczeństwa, zniewolenia jego serc, umysłów
i woli.

2. Swoje rozważania dopełnię epoką romantyzmu. Literatura bowiem w tym okresie wprowadza na
karty swych utworów tańce narodowe. Związane to było ze szczególną sytuacją Polski, która
znajdowała się pod zaborami. Starodawne pląsy miały przypomnieć rodakom , że pomimo ich
zniewolenia, kultura i tradycja nadal żyje, i nie da się jej zabrać wrogom. Mogą bowiem oni zagarnąć
ziemie, ale to, co swojskie, narodowe, to, co żyje w sercach społeczeństwa nigdy nie zaginie. W takiej
tonacji jest ukazany polonez w epopei Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz”. Jego dostojność i powagę
czytelnik odkrywa na ostatnich stronach utworu. Nie jest to oczywiście zabieg nieświadomy. Polonez
ma bowiem symbolizować nadzieję, która winna tlić się w duszy każdego patrioty i nigdy nie
zagasnąć. Ale to także symbol odchodzącego świata szlacheckiego. Taniec więc symbolizuje w
utworze, odejście świata szlacheckiego, wiarę na lepsze jutro, odzyskanie niepodległości, podkreśla
optymistyczną wymowę ideową utworu i kończy wszelkie zatargi w utworze.

3. Jednym z popularnych zjawisk w średniowieczu był motyw zjawisko „dance macabre”- taniec
śmierci. Szczególnie dobitnie widoczne ono było w plastyce średniowiecznej. Przedstawiano bowiem
alegoryczny korowód ludzi wszystkich stanów z kościotrupem na czele, wyrażający równość
wszystkich ludzi w obliczu tego zjawiska.

Podsumowanie

W świetle przytoczonych argumentów można stwierdzić, że motyw tańca ewaluował na przestrzeni

wieków. W średniowieczu motyw ten podkreślał zjawisko „Dance macabre” Pełnił też odmienną
funkcję symboliczną w różnych utworach. Adam Mickiewicz po mistrzowsku oddał taniec poloneza
jako tańca narodowego, ale jednocześnie podkreślił jego symbolikę, jako piękna, minionej kultury
szlacheckiej Wyspiański wykorzystał tę ekspresywną mowę ciała do wykreowania w dziele symbolu
niemożności działania polskiego społeczeństwa. Taniec więc zmieniał się w ujęciach literackich i
plastycznych poszczególnych epok. Artyści przywoływali go zaś na kartach swych utworów
świadomie i celowo.
20. W jaki sposób i w jakim celu zostaje ukazana przyroda w tekstach literackich? Omów na
podstawie obrazu Henryka Weyssenhoffa „Wiosna” oraz wybranych tekstów literackich.

NATURA:

Określenie problematyki

Człowiek nie może żyć w oderwaniu od natury. Przyroda wtopiła się w nasze istnienie i od początku
świata towarzyszy człowiekowi w jego działaniach. Przynosi nam ukojenie, żywi nas, uczy jak
postępować. O jej bogactwie i blasku świadczą pory roku. To one wyznaczają nasze działania, rytm
dnia. Wpływają na nastrój człowieka i jego aktywność. Każda z nich ma swój urok i piękno. Pejzaż
stawał się często wręcz bohaterem dzieł literackich. Często świat przyrody uczestniczył w życiu
postaci, był świadkiem jego zmagań z losem, kłopotów, radości . Topos ten służył także twórcom do
ukazania ogólnych prawd o otaczającej ich rzeczywistości.

Teza

Natura w życiu człowieka odgrywa ważną rolę, wpływa na jego rzeczywistość, nastroje, przeżycia,
może być jego przyjacielem i wrogiem.

Argumenty

A. Z niezwykle wyśnionym, wręcz baśniowym, obrazem natury spotykamy się w epopei narodowej
Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz”. Pisarz szczególny nacisk położył na zjawiska przyrody oraz
roślinność litewską. Często nadaje im cechy ludzkie. Stwarza to wrażenie, jakby pejzaż scalał się z
życiem bohaterów Soplicowa. Dworek Sędziego otoczony jest pięknym ogrodem. To w nim kwitną
jabłonie, dojrzewają owoce jesieni, puszczają pąki wiosenne kwiaty. Sielski krajobraz dopełniają lasy i
puszcze, które u autora mienią się różnymi barwami. To znak, jak bardzo poeta cenił sobie florę i
faunę litewskich terenów. W tym przypadku natura pokazuje swoją przyjacielską twarz. Lub “Chłopi”

Podsumowanie

Obrazy przyrody to temat uniwersalny. Spełnia on różne funkcje. Krajobraz jest odzwierciedleniem
przeżyć wewnętrznych bohaterów, buduje nastrój i ożywia świat przedstawiony w utworze. To także
symbol ważnych wartości . Natura podkreśla uczucia poety, refleksje na temat kondycji człowieka w
świecie. Świat przyrody jako pretekst do idealizacji litewskiego krajobrazu, rozumianego jako powrót
do kraju lat dziecinnych został wykreowany w „Panu Tadeuszu”. W przypadku obrazy została
uchwycona jego złowroga moc, niszczycielska.
21. Jak autorzy przedstawiają emocje w swoich dziełach?

22. Odwołaj się do rzeźba ból antoniego madeyskiego i innych tekstów literackich
23. Jak autorzy ukazują matkę w swoich tekstach. Odwołaj się do podanego fragmentu oraz tekstów
kultury

matka - motyw

Określenie problematyki:

W literaturze spotykamy się z różnymi obliczami matek. Zwykle występuje ona jako kobieta-
rodzicielka, przepełniona instynktem macierzyńskim, szczerze oddana swym dzieciom, kształtująca
ich postawy na świat. Jednakże literatura kreuje również antywzorce matki. Są to kobiety, które nie
wiedzą czym jest prawdziwa miłość, to wyrachowane egoistki, zatracające się w swoich potrzebach.
Przekazują tym samym negatywne emocje najbliższym.Relacje między tą barwną postacią a jej
najbliższymi są więc złożone. Od autorytetu moralnego, po osobę mającą niszczący wpływ na innych,
przez postać pełną troski, oddania i czułości, po postać intrygującą.

Teza:

Matka ma duży wpływ na swoje dzieci

A. Argumenty:

B. Jako pierwszy argument przywołam jeden z najpiękniejszych MITÓW, ukazujących miłość matki do
córki, który potwierdzają losy Demeter i Kory. To pełna wzruszeń i wzniosłych uczuć historia. A
wszystko zaczęło się przez dziwny przypadek losu. Otóż młodzieniec o imieniu Narcyz, tak mocno
zakochał się w swym odbiciu, że za karę zmarł. Na jego grobie zaś wyrósł kwiat. Kto zaś go zerwał
miał służyć po wieki Hadesowi. Wiedziała o złowróżbnej przepowiedni kochająca Demeter, bogini
urodzajów, pani przyrody. Widząc bawiącą się wokół kwiatu córkę, nie raz ją ostrzegała przed jego
działaniem. Kora zerwała pewnego dnia narcyza, wydając w ten sposób na siebie wyrok. Gdy okrutny
Hades zabrał dziewczynę, bogini zesłała na świat smutek. Matka codziennie zalewała się łzami, aż w
końcu zaniepokojony Zeus nakazał Hadesowi zwrócić Korę matce. Jednak podstępem nakarmił swą
żonę owocem , co oznaczało, że będzie ona co jakiś czas wracała do podziemi, zostawiając bolejącą
Demeter. Przy ich rozstaniu, świat tracił swój urok. W przeciwieństwie do wspólnego powitania, kiedy
wszystko wokoło kwitło i pachniało wiosną. Omówię następnie funkcję tego motywu. Wizerunek
miłości matczynej w micie wyjaśniał powstanie pór roku. Demeter jest także archetypem matki,
która cierpi i aktywnie buntuje się przeciw wyrokom boskim, skazującym jej córkę na pobyt w
czeluściach Hadesu. Na uwagę zasługuje determinacja tej mitologicznej postaci i konsekwencja w
dążeniu do celu. Uparcie pragnie ona zmienić wyroki boskie. Jest przecież matką, córka stanowiła całe
jej życie.

C. Z wizerunkiem matki Chrystusa, boleściwej i cierpiącej ukazanej jako kobieta i rodzicielka

umierającego syna, spotykamy się w zabytku piśmiennictwa „Lamencie świętokrzyskim”. Treść
skupia się na przeżyciach Maryi stojącej pod krzyżem i obserwującej mękę Mesjasza. Kobieta jak
każda matka cierpi, kiedy obserwuje ból swego ukochanego syna. Przestaje ją interesować nawet
fakt, że przecież Jezus zmartwychwstanie. Widzi tylko to, co się odbywa przed jej oczyma. Jej
zachowanie jest bardzo ludzkie. Pragnie podtrzymać mu głowę, zmyć krew, rozmawiać z nim. To
odruchy proste, świadczące jednak o wielkiej miłości. Swe przeżycia Matka Boska wyraża tak, jak
czyniłaby to każda kobieta, która ceni sobie najbardziej w swym życiu macierzyństwo. Obraz Maryi
jako matki spełnia więc funkcję podkreślenia jej zwyczajnych cech.

D. Motyw matki poświęcającej się bez reszty dla swojego dziecka, cierpiącej i pełnej oddania pojawia
się w powieści Stefana Żeromskiego „Przedwiośnie”. Jadwigę Barykową poznajemy jako strażniczkę
domowego ogniska. Z wielkim oddaniem zajmuje się ona domem i cały swój cenny czas wykorzystuje
na wychowanie jedynego syna Cezarego. Jej spokój mąci wybuch rewolucji. Ukochane dziecko
pochłonięte sprawami pełnymi zamieszek Baku oddala się od rodzicielki. Całe dnie spędza na
manifestacjach lub zebraniach partyjnych. Barykowa zamartwia się o jedynaka. Bieda zmusza ją do
pracy ponad ludzkie siły, byle zapewnić synowi godziwe warunki bytowania. Postanawia ukryć
ostanie kosztowności ze swego dawnego majątku, aby uchronić Cezarego przed głodem i
cierpieniem. Niestety młodzieniec wydaje miejsce ukrycia kosztowności. Bez środków do życia
Barykowa ciężko pracuje, stara się zdobywać pożywienie. Jednak z biegiem czasu jej organizm
słabnie. Bohaterka umiera, zaś jej syn dopiero po jej odejściu docenia jej poświęcenie
i bezgraniczną miłość.

Wnioski:

W świetle przytoczonych argumentów literackich wysuwa się wniosek, że teksty kultury kreują różne
wizerunki matki na przestrzeni wieków. Świadczy to także o popularności i wiecznie żywym
zainteresowaniu pisarzy owym toposem. Często cierpi wraz ze swymi dziećmi, poświęca im całe
swoje życie.

24. Inna wersja: Motywy anioła w tekstach literackich , wiersz Czesława Miłosza "o aniołach"

25. Jak współcześni artyści ukazują dobro antyku. Obwołać się do obrazu podanego i do innych
tekstów literackich.

26. Jak artyści w swoich dziełach ukazują codzienność? Odwołaj sie do obrazu (Tea time to tytul
obrazu) i innych utworów literackich

27. Inna wersja: Jakie są funkcje labiryntu w tekstach kultury? Odwołaj się do obrazu i tekstów
literackich
28. Jaką role w literaturze pełnią motywy ludowe odwołaj się do obrazu „Szopka" i innych tekstów
kultury

MOTYWY LUDOWE, LUDOWOŚĆ.

Określenie problematyki

Każdy naród wytwarza określone zwyczaje, obyczaje i obrzędy. Są to symbole kultury dawnej
społeczności, która pielęgnuje je i rozwija, opierając się na tradycjach. Pełnią one, zatem funkcję
integrującą, pokazują cel życia i sens codzienności. Tradycja to zespół zakorzenionych w kulturze
czynności i praktyk o znaczeniu symbolicznym, towarzyszących jakieś uroczystości. Tradycje mogą być
indywidualne, charakterystyczne tylko dla danej rodziny, lokalnej społeczności, a nawet jednostki,
ale i zbiorowe, które obchodzą wspólnie całe narody.

Teza

Wizerunek motywów ludowych w tekstach kultury to możliwość utrwalenia kultury, obyczajów

dawnych czasów , ale i pretekst do sportretowania społeczeństwa.

Argumenty

A. „Pieśń świętojańska o Sobótce” Jana Kochanowskiego. Tematem tej sielanki są obrzędy ludowe,
które odprawiano dwudziestego trzeciego czerwca, w dzień świętego Jana. W noc świętojańską
kolejno dwanaście panien śpiewało pieśni, które wychwalały uroki życia. Kochanowski wychwala
proste czynności. Praca w polu, gra na fujarce, tańce przy ognisku, łowienie ryb, pszczelarstwo. Te z
pozoru błahe zajęcia sprawiają, że świat wiejski nabiera ładu i harmonii. Wieś była zatem miejscem
pełnym ładu, harmonii, cnót. Z drugiej strony była także miejscem pracy i odpoczynku.

B. Kolejnym utworem obrazującym obyczaje i obrzędy społeczeństwa polskiego jest „Wesele”

Stanisława Wyspiańskiego. Opisuje on autentyczny ślub krakowskiego poety Lucjana Rydla z Jadwigą
Mikołajczykówną. Wesele odbyło się w rzeczywistości w 1900 roku we wsi Bronowice w domu
Włodzimierza Tetmajera, na którym sam Wyspiański był gościem, a postacie tam zaobserwowane
zilustrował w swojej książce. Autor w swoim dziele ukazuje dwa bardzo różniące się od siebie stany:
chłopstwo i inteligencję, przedstawiając je w pełnym obrazie z wadami i zaletami. Wesele w którym
bierze udział cała wieś jest w gruncie rzeczy jedynie formą bratania się dwóch grup społecznych.
Jednakże okazuje się to zupełnie niemożliwe. Chłopi z "Wesela" - Czepiec, Klimina, Dziad są
postaciami bardzo barwnymi. Są oni przedstawicielami gospodarzy bronowickiego wesela. Jako
organizatorzy przyjmują inteligencję jako gości. Ludzie ci prezentują bardzo odważnie swą
przynależność do swojej klasy - nikt z nich nie wstydzi się powiedzieć, że jest chłopem, ba czują się z
tego dumni. To osoby przeświadczone o swej wartości i uznający porządek społeczny. Głęboko zżyci
z kulturą i tradycją, a jednocześnie otwarci na świat. Uznają zwyczaje i pewne zachowania
za normalne, inne zaś nie są przez nich tolerowane. Są również nieufni w stosunku do ludzi spoza
kręgu ich kultury i stylu życia, stąd kłopoty inteligencji w dopasowaniu się do zwyczajów. W
tej grupie społecznej pokładano nadzieje związane z odzyskaniem niepodległości. Najważniejszym
motywem pozostaje w dramacie taniec weselny, który towarzyszy bohaterom niemal przez cały czas.
W tańcu Marysia opowiada o swoim bólu, a Panna Młoda - o szczęściu. Gdy panny z miasta tańczą z
drużbami, ujawnią się starannie ukrywane lęki, niechęć, ale i fascynacja tym, co obce. Weselny taniec
jednocześnie zbliża i oddala - chłopi i inteligencja wyraźnie nie potrafią się porozumieć, radosna
wspólna zabawa to tylko pozór, prawda jest inna. Gdy nadchodzi świt, bohaterom dramatu
przychodzi zatańczyć ponownie. Tym razem jednak nie w takt weselnej muzyki, ale muzyki Chochoła.
C.

Podsumowanie

Tradycje są skarbnicą wiedzy o kulturze zamierzchłych czasów. Pisarze pragnęli w ten sposób złożyć
hołd polskim zwyczajom i wierzeniom ludowym. Ich podstawową funkcją było podkreślenie
światopoglądu epoki, ukazanie prostych prawd moralnych, jakie rządzą światem. Spełniały one
funkcję utrwalenia tradycji, jakie obowiązywały w danych czasach historycznych. To dzięki wielkim
dziełom jesteśmy w stanie spojrzeć retrospekcyjnie w przeszłość i poznać kulturę, sposób myślenia,
kodeks moralny naszych przodków.

29. Jak artyści ukazują rolę pieniądzy w życiu człowieka? Odwołaj się do obrazu Bronisława Linke
"Skąpiec“ i tekstów literackich.

PIENIĄDZE.

Określenie problematyki

Żyjąc u progu nowego millenium nie sposób nie dostrzec ogarniającej fali robienia za wszelką cenę
przez młode pokolenie kariery. Pieniądze mogą człowieka wznieść na wyżyny, ale także doprowadzić
do ruiny, zniszczyć osobowość i kodeks moralny. Od zarania dziejów literatura daje nam dowody, że
dobra materialne odgrywają w życiu człowieka podstawową rolę. Stanowią o jego mieć, czy być. Ale
są także utwory, które wskazują, że jednak można się wyrzec pieniędzy, dóbr materialnych i być
szczęśliwym.

Teza

Pieniądze mogą zniszczyć człowieka lub pomóc mu w osiągnięciu celu

Argumenty

A. Z pieniędzy potrafił zrezygnować na rzecz wartości duchowych bohater średniowiecznego zabytku

„Legendy o św. Aleksym”. Bohatera poznajemy jako syna z książęcego rodu. Jest otoczony zbytkiem,
pieniędzmi i uciechami dnia codziennego. Przy swoim boku ma świeżo poślubioną żonę. Wydawałoby
się, że Aleksy jest wybrańcem losu. Jednak powołanie w służbie Boga okazuje się silniejsze. Przyszły
święty postanawia opuścić swój dwór, ukochaną i wszystko, co go otacza. Wybiera samotność.
Rozdaje cały majątek ubogim i postanawia żyć w pokorze i biedzie. Przez 16 lat mieszkał jako żebrak
pod swoim zamkiem. Miłość do Boga zmieniła jego hierarchie wartości i sposób patrzenia na świat
materialny. Anonimowy pisarz kreując postać Aleksego pragnął dać innym wzór godny do
naśladowania. Tylko pokora, umiłowanie Boga i silna wola pozwoli nam dostąpić w przyszłości
zbawienia.

B. Wyrzeczenie się szczęścia i dóbr materialnych pokazał Stefan Żeromski w „Ludziach

bezdomnych”.Tomasz Judym należał do nielicznych jednostek z szarej, pogrążonej w ciemnocie masy
wyzyskiwanych ludzi, które pokonują wszystkie przeszkody i zdobywają wykształcenie. Świadomość
niesprawiedliwości społecznej każe Judymowi wyrzec się kariery dobrze zapowiadającego lekarza,
wszystkie swoje siły i pracę oddaje ludziom biednym, potrzebującym i pokrzywdzonym. Kieruje się
emocjami, a nie rozsądkiem -dla fachowców -lekarzy nie jest partnerem w dyskusji, ale
rozhisteryzowanym fanatykiem idei poprawy losu biedoty. W rozmowie z lekarzami w jednym z
warszawskich salonów Judym nie używa racjonalnych, konkretnych argumentów, nie umie być
rzeczowy, zbyt angażuje się osobiście, ujawnia swoją psychiczną słabość i dlatego nie jest traktowany
poważnie. Doktor Tomasz nie umie właściwie ocenić ani własnych atutów i możliwości, ani
ograniczeń. Zdobył za granicą cenne wykształcenie i doświadczenie, którego nie potrafi wykorzystać
w pracy w kraju. Załamują go już pierwsze niepowodzenia, ucieka z Cisów właśnie wtedy, kiedy był
tam najbardziej potrzebny. Nie walczy do końca, a wcześniej -przed walką - nie stara się pozyskać
sojuszników w ludziach, którzy mają możliwość podejmowania ważnych decyzji. Pod wpływem
widzianego dookoła cierpienia szerokich mas chłopskich i robotniczych, Judym odczuwa potrzebę
niesienia im pomocy w tym stopniu, że, aby mu sprostać wyrzeka się myśli o sobie, o swoim życiu
osobistym, o szczęściu, które mógłby osiągnąć z kochaną i kochającą go kobietą. Nie waha się ponieść
największej ofiary, zranić serca ukochanej, by całkowicie oddać się służbie dla idei. Tomasz ponosił
porażki, które spowodowane były jego bezkompromisową i konsekwentną postawą, nie próbował
pogodzić swych idei z realiami życia. Obawiał się małżeństwa, założenia rodziny, wciąż czuł obawę
przed staniem się filistrem. O tym właśnie próbował przekonać Joasię: "Ty mnie nie wytrzymasz, ale
ja sam nie będę mógł odejść. Zakiełkuje we mnie przyschłe nasienie dorobkiewicza. Ja siebie znam."

Podsumowanie

Skupianie się jedynie na chęci zysku może zniszczyć osobowość człowieka, jego marzenia, duchowość.
Doprowadzić człowieka do całkowitej nędzy w sensie psychicznym. Pieniądz odgrywa ważną role w
świecie przedstawionym, jest siłą która rządzi światem. Być albo mieć? To alternatywa, przed którą
staje każdy człowiek.
30. Inna wersja:

31. Jak autorzy tekstów kultury przedstawiają wielkich przywódców? Analiza obrazu Franciszka
Kwiatkowskiego "Pomnik księcia Józefa Poniatowskiego"

32. Cywilizacja-rozwoj czy upadek człowieka? Obraz - gra komputerowa. Odwalaj sie do utworów
literackich

W jaki sposób przedstawiony zostaje postęp cywilizacja?

Dzieje świata to ciągła dążność człowieka do jego poprawiania, ulepszania. Rozwój cywilizacji zmusza
nijako jednostkę ludzką do odkrywania tajników rzeczywistości. Gdyby nie ciekawość nasze życie
stanęłoby w miejscu. To właśnie dzięki geniuszom, wynalazcom, odkrywcom, ludziom nauki
rozwijamy się, idziemy na przód. Każdy wynalazek pociąga za sobą kolejne. To wielka machina bez
końca. Człowiek pragnie ujarzmić, naturę, kosmos, genetykę, czas i przestrzeń. Wielu sądzi, że
możliwości ludzkiego poznania są nieograniczone. Dlatego temat ten często podejmowany był przez
twórców różnych epok literackich od zarania dziejów.

Warto, abym na wstępie rozróżnił pojęcia z tematu mojej prezentacji. Co znaczy, że cywilizacja i jej
rozwój mogą być wyrazem potęgi człowieka? Dzięki temu zjawisku możliwy jest rozwój świata i nas
samych. Czy dziś możemy wyobrazić sobie świat bez elektryczności, telefonu, samochodu, czy nawet
Internetu? To one wyniosły jednostkę ludzką ponad poziomy. Są wyrazem jego geniuszu i postępu.

Dlaczego jednak , analizowane przeze mnie zjawisko, ma także zabarwienie negatywne? Cywizlizacja
może doprowadzić do niszczenia indywidualności człowieka. Powoduje, że odwracamy się od
tradycji, która daje nam poczcie bezpieczeństwa i ciągłości. Świat wielkiej cywilizacji może być
zabójczy dla emocji ludzkich, doprowadza do ich zaniku.
TEZA

Rozwój cywilizacji - wyraz potęgi i zagrożenie dla człowieka.

Jednym z pierwszych wynalazców, był mitologiczny Dedal. Zasłynął on jako wszechstronny artysta,
architekt, rzeźbiarz, odkrywca skomplikowanych mechanizmów. Skonstruował , siekierę, poziomicę,
świder, skrzydła z piór, czy słynny labirynt. Był mistrzem we wszystkich sztukach. Miasta zamawiały u
niego posągi bogów i bohaterów, a ludzie zjeżdżali się z daleka, na uroczyste święta, aby podziwiać
kunszt tego artysty. Mówiono, że umiał w drzewo lub kamień tchnąć duszę żywą, tak iż miało się
wrażenie, jakby postacie jego ruszały się, chodziły, patrzyły. Pracował w Atenach i tam miał ucznia
Talosa, który był tak uzdolniony, że wzbudziło to zazdrość mistrza. Pewnego dnia, gdy Talos, wzorując
się na szczęce węża, wynalazł piłę, Dedal strącił go ze szczytu Akropolu. Gdy zbrodnia została wykryta,
mistrz i jego syn Ikar zbiegli na wyspę Kretę, do króla Minosa. To właśnie jemy wybudował słynny
labirynt. Dedal bardzo tęsknił za rodzinnym miastem. Minos w obawie, aby genialny wynalazca go
nie opuścił, zakazał mu jednak opuszczać Kretę. Wtedy pomysłowy konstruktor sporządził dla siebie i
Ikara skrzydła, które przymocował do ramion za pomocą wosku. Obaj wzbili się w powietrze. Młody
chłopak jednak, pełen dumy, nie usłuchał rad ojca i wznosząc się coraz wyżej, tak bardzo zbliżył się do
słońca, że wosk stopił się i śmiałek runął do morza. Artysta zaś cały i zdrowy dotarł na Sycylię.
Wniosek nasuwa się sam. Ludzie od wieków próbowali ujarzmić niebo i gdyby nie próby takich
jednostek jak Dedal, prawdopodobnie do dziś człowiek nie zwyciężyłby nad powietrzem. Wspaniałe
odrzutowce, samoloty przecinające chmury to znak marzeń mitologicznego wynalazcy. Bez jego
ciekawości świata z pewnością przestworza nadal stanowiły by dla nas wielką zagadkę. To przykład
jak technika jest wyrazem potęgi człowieka.

Kolejnymi bohaterami literackim należącym do świata nauki był Geist i Ochocki postaci z
książki Bolesława Prusa "Lalka". Mężczyźni wywodzili się z różnych środowisk, zostali wychowani w
zupełnie odmiennych kulturach, ale łączył ich cel wytyczony już w młodości - dążenie do zdobywania i
poszerzania wiedzy. Geist był francuskim naukowcem, chemikiem, który otrzymał metal lżejszy od
wody i szkło posiadające własności metalu. Wyznaczył on sobie jeden cel - poświęcenie dla nauki,
której był całkowicie oddany. Marzenia naukowca powoli zaczęły jednak przekształcać się w obsesję,
która zmienia psychikę bohatera. Profesor obawia się bowiem wykorzystania swoich wynalazków
przez niewłaściwych ludzi. Zostawia wynalazek przyszłej doskonalszej ludzkości. Tłumaczy też
Wokulskiemu, że jest za dużo nieszczęść na ziemi przez nieopatrzne wynalazki. Miał on świadomość,
że jego wynalazek może przynieść dobro, ale tez może zaszkodzić. Wykreowana postać przez
Bolesława Prusa był człowiekiem nauki, który dzięki swoim osiągnięciom pragnął w przyszłości
pomóc światu. Dążył do realizacji wyższych idei bezinteresownie. Bodźcem do poprawiania,
ulepszania była obserwacja rzeczywistości, na której podstawie mógł stwierdzić, czego społeczeństwo
potrzebuje.

Ochocki skonstruował lampę elektryczną, a jego największym marzeniem było stworzenie ciężkiej
machiny latającej. Marzył mu się wynalazek, który mógłby odmienić oblicze ludzkości. Mawiał: „Co
mnie żeniaczka, kobiety, a nawet mikroskopy, stosy i lampy elektryczne? Oszaleję albo… przypnę
ludzkości skrzydła…” Nie zależało mu na pieniądzach, lecz na spełnieniu swoich marzeń, a przy okazji
pragnień innych ludzi. Nie było jednak dla tych aspiracji miejsca w ówczesnym społeczeństwie i
dlatego, nie znajdując warunków do naukowej pracy, opuścił Polskę. Obie postaci są dowodem na
fascynacje Prusa technika i wpływem wynalazków na życie ludzkości.

Uważam, że bardziej racjonalne podejście do wynalazków miał Geist. Był on świadomy zagrożeniom,
jakie mogą wyniknąć z niekontrolowania jego pomysłów.
WNIOSKI

W świetle przytoczonych argumentów wysuwa się wniosek, że bez ciągłych poszukiwań i drążenia
wiedzy świat nie ruszyłby z miejsca - z epoki kamienia łupanego. To właśnie takie sylwetki, które
przybliżyłem w pracy wpływają na rozwój ludzkości, rozpoczynają epoki w dziejach historii. Ludzie
muszą wciąż dążyć do przodu, nie mogą spocząć na laurach, aby cywilizacja się rozwijała i trzeba mieć
nadzieję, że doprowadzi to do czegoś dobrego, do poprawy warunków życiowych milionów ludzi
współczesnych oraz ułatwi start kolejnym pokoleniom, a nie będzie przekleństwem dla ludzkości.
Nauka potrzebuje takich wybitnych osobowości, pełnych marzeń, pomysłów, idei gdyż dzięki nim
możliwy jest postęp cywilizacyjny. Cywilizacja i jej rozwój może być siłą napędową, ale i miejscem
będącym znakiem upadku moralnego człowieka i świata .Rozwój techniki to chęć zgłębiania
tajników wiedzy, wprowadzania do świata człowieka wynalazków, udogodnień cywilizacyjnych, które
miały w założeniu służyć następnym pokoleniom.
33. Jak artyści ukazują wydarzenia dziejowe i ich bohaterów. Odwołaj się do dwóch tekstów
literackich i dołączonej fotografii rzeźby. (rzeźba powstańców w Warszawie)

WYDARZENIA HISTORYCZNE. Określenie problematyki

Pisarze nigdy nie przechodzili obojętnie wobec tego, co się działo w otaczającej ich rzeczywistości. A
należy pamiętać, że historia nasza to 123 lata niewoli. Nie sposób jednym tchem wymienić wszystkich
wydarzeń, jakich świadkiem była Polska. Faktem jest jednak to, że mistrzowie pióra żywo reagowali
na wypadki historyczne. Dzięki temu powstały dzieła, które utrwalają najważniejsze momenty dla
naszego społeczeństwa. Pisarze, kreując dramat bohaterów na tle wydarzeń historycznych, dokonują
nie tylko oceny poszczególnych postaci, ale i całej rzeczywistości. Dzięki temu odbiorca może
obserwować losy bohatera w trudnych momentach dziejowych.

Teza

Wydarzenia historyczne to inspiracja dla mistrzów pióra i pędzla, jego funkcją było pokrzepienie serc
rodaków i dodanie im otuchy w trudnych, historycznych chwilach.

Argumenty

1. Analizuję krótko obraz, ponieważ jest on bardzo znany i może się pojawić w innych pytaniach.
Temat obrazu stanowiła patriotyczne uniesienie posła nowogródzkiego na sejm 1773 r., Tadeusza
Rejtana, starał się przeszkodzić uchwaleniu zgody na pierwszy rozbiór. Rzuciwszy się na ziemię,
własnym ciałem zagrodził posłom wejście do Sali Senatu. Charakterystyczne, że w tej kompozycji król
Stanisław August jest osobą całkowicie drugorzędną; stoi w głębi, poniżej loży, ukradkiem zerkając na
zegarek. Najważniejszy jest Rejtan i jego postawa.

2. powstanie styczniowe -czas powszechnego zbratania wszystkich warstw narodowych, symbol

zjednoczenia i poświęcenia na podstawie „Nad Niemnem” E. Orzeszkowej;

3. powstanie styczniowe analizowane od strony ofiar, eksponujące poświęcenie jednostek wobec

narodu, na podstawie noweli E. Orzeszkowej „Gloria victis”;

4. bohaterska walka polskiego rycerstwa z Zakonem Krzyżackim w bitwie pod Grunwaldem ukazana
w powieści H. Sienkiewicza – „Krzyżacy”

5. wojna polskiego rycerstwa z Zakonem Krzyżackim jako utrwalenie siły narodu polskiego ukazana
na obrazie J. Matejki „Bitwa pod Grunwaldem”;
6. Wydarzenia w Rosji w 1917 były źródłem wielkiego niepokoju Stefana Żeromskiego, który pokazuje
w "Przedwiośniu" piekło rewolucji w Baku. Sceny rewolucji tej krwawej rzezi przypominają chaos,
korupcję, zatracenie zasad moralnych. Pozamykano sklepy. Zabrakło żywności. Banki nie wydawały
złożonych kapitałów i nie wypłacały procentów. Nikt nie dostawał pensji. Wyrzucano z mieszkań.
Młody Baryka bywał na wiecach, zebraniach, publicznych egzekucjach, w czasie których przypatrywał
się szaleństwom ludzkim, gdy zabijano powolnie, wśród błagań skazańców o rychlejszą śmierć.
Początkowo rewolucja zafascynowała go. Wkrótce zauważył jej zło. W Baku był Cezary świadkiem
piekła na ziemi, kiedy to w ciągu czterech dni Tatarzy wzięli odwet, mordując siedemdziesiąt kilka
tysięcy Ormian. Sceny rewolucyjne zostały więc wprowadzone przez Żeromskiego, by ukazać to
wydarzenie jako sposób na zburzenie , a wprowadzenie nowego porządku. To konieczność, ale jej
ceną jest okrucieństwo, śmierć i cierpienie.

Podsumowanie

Historia zwycięstw i porażek utrwalona w dziełach mistrzów pióra i pędzla nabierała różnych funkcji
w zależności od czasów, w jakich tworzyli pisarze i intencji, jaką przypisywali twórcy swym utworom
literackim, czy płótnom malarskim. Była pretekstem do ukazania danych czasów, tradycji, obyczajów,
podkreśleniem tragizmu sytuacji, w jakiej znalazło się nasze społeczeństwo, oddaniem rzeczywistych
faktów historycznych, symbolicznym oddaniem narodowej niewoli i pokrzepieniem serc rodaków.
34. Opisz w jaki sposób twórcy ukazują w swoich dziełach postać dziecka.i (Obraz na którym widać
chłopca przy wejściu do klasy, ma poszarpane ubrania)

DZIECIŃSTWO, DZIECKO:

Określenie problematyki

Dzieciństwo wpływa na kształtowanie się tożsamości, postaw moralnych i społecznych bohatera w

dorosłym życiu. Rodzina to podstawa egzystencji każdego z nas. Ona kształtuje młodego człowieka.
Dlatego temat ten stał się częstym toposem podejmowanym przez literaturę.

Teza

Twórcy kultury i literatury ukazują, że dzieciństwo to nie zawsze czas beztroski i bezpieczeństwa, to
często smutek i łzy bezbronnego człowieka.

Argumenty

1 Świadomość nieuchronnego przemijania doświadcza mały bohater powieści autorstwa Erica

Emanuela Schmitta „Oscar i pani Róża”. To opowieść o 10-letnim chłopcu, któremu lekarze nie
potrafią pomóc w chorobie. Białaczka skazuje go na rychłą śmierć. W przejściu na drugą stronę
pomoc ofiaruje dziecku wolontariuszka ze szpitala, tytułowa Pani Róża. Chłopiec spełnia w utworze
ważne funkcje. Jego zachowanie i postawa wobec świat zmusza do refleksji. Pozwala czytelnikowi na
chwile zamyślenia nad celem i sensem życia. Dziecko jest tu ukazane jako osoba, która musi
przygotować się na śmierć. Pragnie przeżyć najwięcej z życia dorosłych. Bohater jest więc
wykreowany na dorosłego, mądrego człowieka, który poznaje sens miłości, przyjaźni, a nawet
odkrywa tajemnicę śmierci. Oscar spełnia funkcję podkreślenia ważnych wartości w życiu, jak miłości
do życia i doceniania wszystkich jego uroków. Pokazuje nam, że trzeba umieć pięknie żyć i pięknie
odchodzić, kiedy skończy się nasz czas;

2 Nieszczęśliwe, pełne bólu dzieciństwo zobaczymy w nowelach pozytywistycznych twórców. W

utworze „Janko Muzykant” – Henryk Sienkiewicz opisuje losy Janka – dziesięcioletniego, słabego i
chorowitego chłopca z bardzo biednej wiejskiej rodziny. Od najmłodszych lat przejawiał on wielkie
uzdolnienia muzyczne, muzyka była jego pasją. Janko dotknięcie prawdziwych skrzypiec w pańskim
dworze przypłaca życiem, bowiem zostaje posądzony o kradzież i skazany przez sąd gminny na karę
chłosty. Skatowany przez stójkowego, tępego wykonawcę sądowych wyroków, umiera.

3 W noweli „Nasza szkapa” – M. Konopnicka opisuje dzieci, które nieraz przymierają głodem, nie
mogą liczyć na troskę i opiekę rodziców. Ich jedyną radością jest stara, ślepa na jedno oko szkapa.
Mimo nędzy w domu i choroby matki trzech synów piaskarza Mostowiaka stara się bawić i cieszyć,
mimo tragicznej sytuacji. Po śmierci matki dzieci cieszą się na widok sprzedanej dorożkarzowi szkapy,
która pojawia się, by zawieźć trumnę na cmentarz.

4 Mały książę,

Podsumowanie

Dziecko, skarb rodziców, przyszłość pokoleń, mała niewinna istotka. Oczywiście taki wizerunek byłby
najlepszym skojarzeniem dla większości społeczeństwa. Literatura pokazuje nam jednak, że nie
zawsze dziecko ukazywane było w tak optymistycznym świetle. Często musiało przejść przyśpieszoną
drogę dorosłości, stać się odpowiedzialnym i konsekwentnym, tylko po to, by przeżyć. Zatem to czas z
jednej strony beztroski, bo takie powinno być, ale częściej twórcy ukazują nam ten okres jako trudny
czas dla dziecka.
35. Jaki wpływ na życie bohatera mają książki? Była ilustracja oraz trzeba było się odwołać do
przykładów literack

Książka.

Określenie problematyki

Ludzie sięgają po książki, aby wyczytać w nich losy postaci podobnych do nich, mających takie same
priorytety i marzenia. Lektury przestrzegają przed złem, wskazują drogi, jakimi należy dążyć do
wytyczonych celów. Wzbogacają naszą wyobraźnie i kształtują osobowość człowieka. Pozwalają nam
przenieść się w inną rzeczywistość , zapomnieć na chwile o problemach, stać się kimś innym. Twórcy
często wykorzystywali motyw lektur jako temat swych utworów.

Teza

Książka determinuje losy bohaterów

Argumenty

1. Jako pierwszy przykład podam losy tytułowego bohatera powieści Johana Wolfganga Goethego
„Cierpienia młodego Wertera”. Dużą rolę w życiu młodzieńca odegrała literatura. Jednym z
czytywanych przez niego autorów był Homer. Ten starożytny filozof i pisarz wprowadził w
rzeczywistość bohatera ład i harmonię. Młody chłopak często zachwycał się pięknem przyrody, szukał
w niej spokoju i inspiracji. Podobnie jak jego przewodnik literacki był uzdolniony artystycznie,
przeżywał świat malując. Drugą lekturą, która zdominowała życie Wertera były Pieśni Osjana.
Młodzieniec przekładał je na niemiecki. Wprowadziły one w rzeczywistość wrażliwego młodzieńca
jedynie smute i pesymizm. Można powiedzieć, że stosunek Wertera do świata został ukształtowany
przez literaturę.

2. Bohaterem, którego serce ukształtowały romantyczne poezje a postawę pozytywistyczna

rzeczywistość jest Stanisław Wokulski- bohater „Lalki” Bolesława Prusa. UWAGA! Lektura z gwiazdką.
Zakochuje się on w Izabeli, a jego miłość do niej motywuje go do wielu wyrzeczeń. W prowadzonych
interesach zawsze był rozważny, myślący, na pewno daleki od naiwności. Ale w miłości, znajdował się
pod wpływem wzorców ukształtowanych przez literaturę romantyczną.

3. „Pan Tadeusz” jako lektura, która staje się symbolem powrotu Skawińskiego do ojczyzny i jego
wpływ na dalsze losy bohatera na podstawie „Latarnika” Henryka Sienkiewicza”;

Podsumowanie

Książka odgrywa ważną rolę w życiu bohaterów literackich, determinując ich losy. W każdym z
wymienionych przeze mnie przypadków książka wpłynęła na losy postaci.

Lektura może wpływać twórczo lub destrukcyjnie na osobowość bohaterów literackich, jednak w
analizowanych przeze mnie przykładach działała niszcząco lub budująco. Miejsce, gdzie znajdują się
książki wpływają na zmiany w sposobie myślenia człowieka o świecie lub podejmowane przez niego
decyzje
36. Obrazy dworku szlacheckiego odwolaj sie do obrazu i innych dziel literackich.

37. " Emocje i uczucia w tekstach kultury."

38. Inna wersja: Jaka funkcję w tekstach kultury pełni motyw labiryntu, obraz na którym był labirynt
zielony jakby ogrod a w środku kwiat czerwony duży

39. Na czym polega zniewolenie jednostki? Rzeźba pt." nieznany urzędnik"

ZNIEWOLENIE.

III. RAMOWY PLAN WYPOWIEDZI

Teza: Zniewolenie w literaturze polskiej i obcej XX wieku przybiera różne formy.

1. Określenie problemu:

a) definicja pojęcia „zniewolenie”, wskazanie na wieloznaczność terminu;

„zniewolenie”; topos zniewolenia jako temat uniwersalny- wprowadzenie do tematu

omówienie problemu różnych form zniewolenia( psychiczne, fizyczne, wywołane okolicznościami od

nas niezależnymi, jak epidemie, systemy polityczne, prawne)

2. Kolejność prezentowanych argumentów

a) zniewolenie psychiczne i fizyczne w obozie koncentracyjnym podczas II wojny światowej na

podstawie T. Borowskiego „U nas w Auschwitzu”;

b) Oran jako miejsce epidemii, miasto w którym ludzie zostają uwięzieni, zniewolenie przez epidemię
na podstawie „Dżumy” A. Camusa;

c) zniewolenie człowieka przez machinę prawa ukazana w „Procesie” F. Kafki;

d) wykorzystanie biblijnego motywu raju jako pretekst do oceny zniewolenia narodu przez system
PRL-u na podstawie wiersza Z. Herberta „Sprawozdanie z raju”;

3. Wnioski

Motyw zniewolenia to temat uniwersalny. Szczególnie mocno ujawnił się on w literaturze polskiej i
obcej XX wieku. Pisarze wskazywali na różne formy zniewolenia. W każdym przypadku stan ten był
narzucony człowiekowi i od niego niezależny. To podkreślało tragizm zjawiska.

ZNIEWOLENIE:

Określenie problematyki

Zniewolenie to rodzaj ograniczenia, stanu z góry narzuconego człowiekowi. Nikt bowiem nie z
własnej, nieprzymuszonej woli chce być w niewoli. Rozumiemy przez to słowo wszelkie sztuczne
ograniczenia narzucone jednostce ludzkiej, zarówno te fizyczne, jak i psychiczne. Systemy polityczne,
jak totalitaryzm, nazizm, stalinizm to jawne naruszenia wolności człowieka. W takim systemie
człowiek zostaje sprowadzony do rangi bezwartościowej osoby, bez woli i możliwości zmiany swojego
otoczenia. Musi akceptować to, co narzuca mu władza.

Teza

Zniewolenie to rodzaj ograniczenia, które wpływa destrukcyjnie na psychikę bohatera , niszczył jego
osobowość i kodeks moralny.

Argumenty

A. Utworem, który przedstawia problem zniewolenia są Dziady cz. III Adama Mickiewicza. Nasz kraj
zostaje ukazany w dramacie poprzez motyw wymości, która utraciliśmy, martyrologię i losy
więźniów. Młodzi ludzie są torturowani i wywożeni na Sybir. Młodzież wileńska to jednostki, które
nawet nie wiedzą, dlaczego spotkało ich prześladowanie. Nie można tu pominąć osoby Konrada. W
słynnej „Wielkiej Improwizacji” romantyczny bohater chce rozmawiać z Bogiem. Nie zamierza się
jednak spowiadać, jego celem jest bunt przeciwko Stwórcy. Romantyczny bojownik żąda, aby Bóg dał
mu władzę nad ludzkimi duszami. Taką postawę patriotyczną nazywamy prometeizmem. To
koncepcja według, której naród może zostać wyzwolony, jedynie dzięki wybitnym jednostkom.

A. Dokonując podsumowania Adam Mickiewicz jako poeta emigrant ukazuje ojczyznę i Polaków w
różny sposób. Posługuje się ideą mesjanistyczną, według której Polska jest Chrystusem narodów i ma
wypełnić historyczną misję. Widzi nasz kraj jako ojczyznę, której są potrzebne takie jednostki jak
Konrad- pełne poświęcenia i woli walki. Zatem sugeruje prometeizm jako koncepcję patriotyczną.
Ocenia także kraj poprzez ukazanie różnych warstw społeczeństwa, czego przykładem jest scena:
„Salon warszawski”.

B. Czasy II wojny światowej to okres systemu totalitarnego- zniewolenia milionów niewinnych ofiar
przez nazistów. Utwór „U nas w Auschwitzu” ma formę listów do Marii, narzeczonej Tadka. Kobieta
była uwięzionej w innym obozie. Opowiadanie to ukazuje, jak człowiek może utracić hierarchię
wartości, która obozuje ludzi na wolności. Rzeczywistość za drutami ma swoje prawa, rządzi się
odmiennymi regułami. Ludzie z obozu koncentracyjnego mają nadzieję na przetrwanie, zdobycie
dodatkowej porcji pożywienia, że nie wybiorą ich dziś na rozstrzelanie drogą losową. Ludzie żyli w
strachu i zaczynali zachowywać się jak zwierzęta. Przykładem na to jest obraz, kiedy pracujący przy
kominie Żyd, tak bardzo boi się o swoje życie, że każe ojcu iść do komory gazowej. To system
totalitarny wypaczył ich psychikę. Autor w pewnym fragmencie porównuje skazańców do
starożytnych niewolników. Tak właśnie władze systemów totalitarnych traktowały więźniów swoich
obozów.

C. Pasuje film “Pianista”, Proces Kafki, Dżuma

Podsumowanie

Osobiście dodam, że za definicją ograniczenia, rozumianego jako zniewolenie kryje się tragedia
człowieka. Albowiem w takim systemie człowiek zostaje sprowadzony do rangi bezwartościowej
osoby, bez woli i możliwości zmiany swojego otoczenia. Musi akceptować to, co narzuca mu władza.
Staje się więc jednostką podobną do marionetki, kukłą pociąganą za sznurki innych, tych „na górze”.
Każda próba zmiany swojej sytuacji kończy się jednym - śmiercią. To wtargnięcie na każde pole
działalności człowieka, bez względu na to, czy mu się to podoba, czy nie.
40. Czym jest sztuka dla ludzi? Odwołaj się do obrazu i do tekstów literackich.

JAKĄ ROLĘ ODGRYWA SZTUKA?

Kultura, czyi sztuka, to jest to, co wyróżnia człowieka . Pod tym słowem kryje się cały dorobek
ludzkości: literatura, malarstwo, architektura. Mianem kultury określa się więc wszystkie stworzone
przez człowieka dzieła, które mają postać materialną lub niematerialną. Mogą to być obrazy, utwory
literackie lub muzyczne, których celem jest przede wszystkim wywołanie u odbiorcy wrażeń
zmysłowych. Jednak przecież słowa kultura używa się często w znacznie szerszym znaczeniu. I to ono
właśnie weszło do języka potocznego.

Co nam daje obcowanie z kulturą, ze sztuką?

Sztuka jest na świecie nie tylko po to, by można było dzięki niej odreagować stres i niepowodzenia,
ale również, a może przede wszystkim po to, by można było za jej pomocą doznać olśnienia, uspokoić
się, przemyśleć pewne sprawy i spojrzeć na nie z innej perspektywy. W sztuce znaleźć można
ukojenie, przyjemność, wiedzę, informacje i radość, których potrzebujemy najbardziej w życiu.

Zacznijmy od książek, bowiem to one są najważniejszym nośnikiem danych. Dzięki książkom jesteśmy
w stanie poszerzać nie tylko swoją wiedzę i rozwijać wyobraźnię, ale również powiększać zasób
swojego słownictwa. Czytanie rozwija umysł bardzo mocno, bo oddziałuje na wiele jego punktów.
Dzięki słowom uruchamiamy wyobraźnię i wizualizujemy sobie wszystko, co widzą nasze oczy na
papierze. W przypadku muzyki również mamy do czynienia z pobudzaniem wyobraźni. W przypadku
malarstwa również uruchamia się nasza wyobraźnia, jak i rozum, który pracuje na wyższych obrotach
po to, by dociec tego, co autor chciał naprawdę nam powiedzieć.

TEKST KULTURY. Opisz wybaną przez siebie lekturę lub jakiś film , np. Pianista czy Pasja i powiedz co
ci dało obejrzenie tego filmu, lub przeczytanie danej książki!
41. Jak sztuka wpływa na człowieka?
42. Perswazja i manipulacja. Odwołaj się do podanego fragmentu, własnych doświadczeń życiowych
oraz tekstu kultury.

PERSWAZJA. Określenie problematyki

Teksty mogą pełnić różne funkcje literackie. Do tych głównych zaliczamy: informacyjną, ekspresywną,
impresywną i jej odmiana czyli funkcja perswazyjna oraz poetycka, zwaną artystyczną. W swojej
wypowiedzi skupię się na funkcji perswazyjnej. Ta funkcja polega na tym, że tekst ma na celu
wywołanie pewnej reakcji u odbiorcy. Tego typu cechy języka często są spotykane w reklamach,
przemówieniach polityków, odezwach do narodu, apelach. Ich głównym celem jest wpłynięcie na
zachowanie odbiorcy. Namówienie na kupno jakiegoś produktu, przekonanie do swoich racji
wyborczych, wywołanie uczucia współczucia, czy rozbudzenie postawy patriotycznej. Wszystko zależy
jaką intencję stawia sobie nadawca, który buduje daną wypowiedź. Jaki chce osiągnąć cel swoimi
słowami. W ten celu posługuje się on odpowiednimi środkami artystycznego wyrazu, słownictwem
frazeologią. W funkcji impresywnej dominują środki językowe jak: czasowniki, tryb rozkazujący,
pytania retoryczne, bezokoliczniki, krótkie zdania pojedyncze, najczęściej równoważniki zdań, zdania
w formie nakzów,, manipulacja słowna.

Teza

Teksty mogą pełnić funkcję perswazyjną i w ten sposób twórcy oddziałują na odbiorców.

Argumenty

A. „Kazania sejmowe" są tekstem patriotycznym, wzywającym do rezygnacji z prywaty i egoizmu oraz

przyjęcia postawy świadomego obywatela, troszczącego się o państwo. Wskazują na negatywne
postawy szlachty szesnastowiecznej, piętnują wady tej klasy społecznej. „Kazania sejmowe" są
tekstem epickim, w którym dominuje funkcja impresywna, mająca na celu wywarcie wrażenia na
odbiorcach, nakłonienie ich do zmiany postępowania. Zgodnie z regułami retoryki (sztuki pięknego
mówienia), celem „Kazań" jest nie tylko mądry przekaz, ale także jego kształt językowy— piękny
literacko i interesujący. Kaznodzieja używa więc całego wachlarza środków retorycznych, mających za
zadanie zaciekawić, poruszyć słuchaczy. Są to: — pytania retoryczne, epitety, przenośnie, oraz
porównania zaczerpniętym z ksiąg prorockich.

B. Kłótnia Macieja i Antka Boryny o ziemię - syn chciał zapisu jej, ojciec nie chciał tego zrobić. Funkcja
impresywna realizowana przez:

- zdania wykrzyknikowe,

- bezpośrednie zwroty do ojca.

Funkcja perswazyjna- poprzez postawę Antka chcącego narzucić pewne zdanie, natomiast stary
Boryna nie zamierza ich spełnić. Środki językowe:

- wykrzyknienia,

- ironia (Boryny starego),

zdania rozkazujące,

- kolokwializmy (zamknij gębę),

- wyzwiska.

Następnie podam własny przykład doświadczeń komunikacyjnych, który spełnia funkcje impresywną.
Na przykład komendy wojskowe: Naprzód marsz!, W lewo patrz!, Padnij! itp. stanowią rozkazy, tj.
apele nadawców, którzy sądzą, że adresat musi zachować się zgodnie z ich wolą ze względu na typ
stosunku, jaki ich łączy (oficer - żołnierze, podobnie nauczyciel - uczniowie, dyrektor jego podwładni
itd.). Założenie o obowiązku posłuchu zawierają również wszelkie teksty ustaw, zarządzeń,
regulaminów. Innego rodzaju wypowiedzi nakłaniające zawierają wszelkie poradniki i instrukcje.
Niezależnie od ich formy są to rady i wskazówki. Funkcja impresywna może się również wyrażać w
ocenach nadawcy, poprzez, które kształtuje on określone postawy odbiorcy i w ten sposób pośrednio
wpływa na jego zachowanie.

FUNKCJE PERSWAZYJNA to także głoszone w sieci PLAY hasło – O zł. Nie da się już zaoferować czegoś
niższego, zatem O zł jest najlepszą ofertą. Zatem mamy tu sugestię, że

możemy smsować, czy rozmawiać za darmo, co oczywiście nie

jest prawdą.

Reklama PLAY. 👩🏫 😉 😉Perswazja w tej reklamie to zachęcanie z korzystania z ich usług, a

manipulacja to,w jaki sposób to robią. Reklamy znanej sieci telefonii komórkowej PLAY potrafią

wieloma sztuczkami nakłonić odbiorcę do skorzystania z ich

oferty. Twórcy spotu reklamowego co chwila pokazują nam w

swych filmikach nowe , znane twarze z telewizji. Są to zarówno

gwiazdy kojarzone z filmów, jak i ludzie sportu, kultury, muzycy,

kucharze, rajdowcy. Kto zatem przeniósł się do Play? To idol

młodego pokolenia Kamil Bednarek, gwiazda szklanego ekranu

PERSWAZJA

Określenie problematyki

Teksty mogą pełnić różne funkcje literackie. Do tych głównych zaliczamy: informacyjną, ekspresywną,
impresywną i jej odmiana czyli funkcja perswazyjna oraz poetycka, zwaną artystyczną. W swojej
wypowiedzi skupię się na funkcji perswazyjnej. Ta funkcja polega na tym, że tekst ma na celu
wywołanie pewnej reakcji u odbiorcy. Tego typu cechy języka często są spotykane w reklamach,
przemówieniach polityków, odezwach do narodu, apelach. Ich głównym celem jest wpłynięcie na
zachowanie odbiorcy. Namówienie na kupno jakiegoś produktu, przekonanie do swoich racji
wyborczych, wywołanie uczucia współczucia, czy rozbudzenie postawy patriotycznej. Wszystko zależy
jaką intencję stawia sobie nadawca, który buduje daną wypowiedź. Jaki chce osiągnąć cel swoimi
słowami. W ten celu posługuje się on odpowiednimi środkami artystycznego wyrazu, słownictwem
frazeologią. W funkcji impresywnej dominują środki językowe jak: czasowniki, tryb rozkazujący,
pytania retoryczne, bezokoliczniki, krótkie zdania pojedyncze, najczęściej równoważniki zdań, zdania
w formie nakzów,, manipulacja słowna.

Teza

Teksty mogą pełnić funkcję perswazyjną i w ten sposób twórcy oddziałują na odbiorców.

Argumenty

A. „Kazania sejmowe" są tekstem patriotycznym, wzywającym do rezygnacji z prywaty i egoizmu oraz

przyjęcia postawy świadomego obywatela, troszczącego się o państwo. Wskazują na negatywne
postawy szlachty szesnastowiecznej, piętnują wady tej klasy społecznej. „Kazania sejmowe" są
tekstem epickim, w którym dominuje funkcja impresywna, mająca na celu wywarcie wrażenia na
odbiorcach, nakłonienie ich do zmiany postępowania. Zgodnie z regułami retoryki (sztuki pięknego
mówienia), celem „Kazań" jest nie tylko mądry przekaz, ale także jego kształt językowy— piękny
literacko i interesujący. Kaznodzieja używa więc całego wachlarza środków retorycznych, mających za
zadanie zaciekawić, poruszyć słuchaczy. Są to: — pytania retoryczne, epitety, przenośnie, oraz
porównania zaczerpniętym z ksiąg prorockich.

B. Kłótnia Macieja i Antka Boryny o ziemię - syn chciał zapisu jej, ojciec nie chciał tego zrobić. Funkcja
impresywna realizowana przez:

- zdania wykrzyknikowe,

- bezpośrednie zwroty do ojca.

Funkcja perswazyjna- poprzez postawę Antka chcącego narzucić pewne zdanie, natomiast stary
Boryna nie zamierza ich spełnić. Środki językowe:

- wykrzyknienia,

- ironia (Boryny starego),

zdania rozkazujące,

- kolokwializmy (zamknij gębę),

- wyzwiska.

Następnie podam własny przykład doświadczeń komunikacyjnych, który spełnia funkcje impresywną.
Na przykład komendy wojskowe: Naprzód marsz!, W lewo patrz!, Padnij! itp. stanowią rozkazy, tj.
apele nadawców, którzy sądzą, że adresat musi zachować się zgodnie z ich wolą ze względu na typ
stosunku, jaki ich łączy (oficer - żołnierze, podobnie nauczyciel - uczniowie, dyrektor jego podwładni
itd.). Założenie o obowiązku posłuchu zawierają również wszelkie teksty ustaw, zarządzeń,
regulaminów. Innego rodzaju wypowiedzi nakłaniające zawierają wszelkie poradniki i instrukcje.
Niezależnie od ich formy są to rady i wskazówki. Funkcja impresywna może się również wyrażać w
ocenach nadawcy, poprzez, które kształtuje on określone postawy odbiorcy i w ten sposób pośrednio
wpływa na jego zachowanie.

FUNKCJE PERSWAZYJNA to także głoszone w sieci PLAY hasło – O zł. Nie da się już zaoferować czegoś
niższego, zatem O zł jest najlepszą ofertą. Zatem mamy tu sugestię, że

możemy smsować, czy rozmawiać za darmo, co oczywiście nie

jest prawdą.

Reklama PLAY. 👩🏫 😉 😉Perswazja w tej reklamie to zachęcanie z korzystania z ich usług, a manipulacja
to,w jaki sposób to robią. Reklamy znanej sieci telefonii komórkowej PLAY potrafią

wieloma sztuczkami nakłonić odbiorcę do skorzystania z ich

oferty. Twórcy spotu reklamowego co chwila pokazują nam w

swych filmikach nowe , znane twarze z telewizji. Są to zarówno

gwiazdy kojarzone z filmów, jak i ludzie sportu, kultury, muzycy,

kucharze, rajdowcy. Kto zatem przeniósł się do Play? To idol

młodego pokolenia Kamil Bednarek, gwiazda szklanego ekranu

Agnieszka Dygant, kolejne znane aktorki- Małgorzata Socha i

Magdalena Różdżka, aktorzy – jak Paweł Małaszyński, Piotr

Adamczyk, popularna wokalistka muzyczna Margaret,

dziennikarz muzyczny i radiowy, publicysta i kontrowersyjny

juror- Kuba Wojewódzki, znany kierowca rajdowy- Krzysztof

Hołowczyc, czołowi polscy kucharze- jak Pascal ,czy piosenkarka

Ewa Farna, legenda sportu – Małysz. . Wykorzystanie twarzy

największych polskich gwiazd miało na celu nakłonienie

potencjalnego klienta do zmiany swojej dotychczasowej sieci i

przeniesienie się do grona celebrytów, bo któż by nie chciał

znaleźć się w takiej grupie?

Podsumowanie

Funkcja perswazyjna jest sztuką przekonywani innych do swoich poglądów. I tak też powinien być
dobry tekst perswazyjny. Treść musi otwierać odbiorcy oczy, na rzeczy o których dotychczas nie
zdawał sobie sprawy. Utwór literacki musi oddziaływać na rozum, wolę i uczucia odbiorcy, a autor,
zgodnie z łacińską maksymą, powinien „uczyć, zachwycać i wzruszać”. Pisarz, który chce być
moralizatorem, chce czegoś nauczyć powinien też skłonić odbiorcę do przyjęcia jego punktu
widzenia, najczęściej stosując perswazję.

MANIPULACJA

Określenie problematyki

Podstawową cechą wypowiedzi, która łamie zasady etyczne jest manipulacja językowa. Komunikat
musi przyciągnąć uwagę. Czasami odbiorca chce za pomocą nieczystych sztuczek wpłynąć na wybór
odbiorcy, na jego poglądy, zachowanie. Dlatego spotykamy tu przesadę, kontrast, czasem żart i
ironię. Do najczęstszych sztuczek językowych możemy zaliczyć: fragmentaryczność , stosowanie
danych statystycznych, nawiązywanie do badań naukowych i powoływanie się na autorytety.
Następnie używanie języka naukowego, wyrazów wartościujących, komplementowanie. Etyka to
ogólnie nauka o moralności, ukazuje ona różne koncepcje dobra, życia szczęśliwego. Etyka zaś słowa
to pewne zasady poprawnościowe, grzecznościowe, które winniśmy stosować w określonych
sytuacjach. Etyka wypowiedzi to znaczy rzetelność, uczciwość, grzeczność, odpowiedzialność za słowa
w porozumiewaniu się z drugim człowiekiem, to zwracanie się do niego z dobrą intencją mówienia, to
zgodność osobowości i czynów mówiącego z głoszonymi przez niego wartościami

Teza

Manipulacja językowa to łamanie zasad etyki języka, co wpływa na skuteczność komunikacji.

Argumenty
1. Odwołam się następnie do własnych doświadczeń. Komunikat powinien być obiektywny, zgodny z
prawdą, rzetelny, uwzględniający szacunek do odbiorcy. Niestety nie zawsze tak się dzieje. W
manipulacji językowej najczęściej odbiorca posługuje się pozytywnymi wyrażeniami, aby zjednać
sobie przychylność odbiorcy. Powołuje się na powszechność, typu- Wszyscy wiedzą, że…Często
przywołuje się popularne cytaty, czy przysłowia, aby podkreślić łączność swojej wypowiedzi z
tradycja, przeszłością. Często są używane pytania retoryczne. W mediach informacje często sa
przekłamane, no wyolbrzymione, ale podawane fakty sa niesprawdzone. W rozmowach np.
polityków stosuje się przekrzykiwanie, przerywanie wypowiedzi, wchodzenie w słowo, podnoszenie
głosu a nawet jawne obrażanie rozmówcy.

2. Często spotykamy się z manipulacją językową, która łamie zasady etyczne w przemówieniach
polityków. Charakterystyczne cechy języka polityków to: podział na „my”-„oni”, odwoływanie się do
Polski, zmiana form osobowych, krytyka przeciwnika i wzbudzanie przed nim strachu przy
jednoczesnym ukazaniu siebie jako alternatywy, żywa gestykulacja i regulowany odpowiednio do
tematu ton głosu.

3. Funkcję manipulacyjną przedstawię na podstawie reklamy Play. • Reklamy znanej sieci telefonii
komórkowej PLAY potrafią wieloma sztuczkami nakłonić odbiorcę do skorzystania z ich oferty.
Twórcy spotu reklamowego co chwila pokazują nam w swych filmikach nowe , znane twarze z
telewizji. Są to zarówno gwiazdy kojarzone z filmów, jak i ludzie sportu, kultury, muzycy, kucharze,
rajdowcy. Kto zatem przeniósł się do Play? To idol młodego pokolenia Kamil Bednarek, gwiazda
szklanego ekranu Agnieszka Dygant, kolejne znane aktorki- Małgorzata Socha i Magdalena Różdżka,
aktorzy – jak Paweł Małaszyński, Piotr Adamczyk, popularna wokalistka muzyczna Margaret,
dziennikarz muzyczny i radiowy, publicysta i kontrowersyjny juror- Kuba Wojewódzki, znany kierowca
rajdowy- Krzysztof Hołowczyc, czołowi polscy kucharze- jak Pascal ,czy piosenkarka Ewa Farna,
legenda sportu – Małysz. . Wykorzystanie twarzy największych polskich gwiazd miało na celu
nakłonienie potencjalnego klienta do zmiany swojej dotychczasowej sieci i przeniesienie się do grona
celebrytów, bo któż by nie chciał znaleźć się w takiej grupie?

4. • Na tym właśnie polega funkcja PERSWAZYJNA tej reklamy, czyli zachęcająca. Ale jednocześnie
jest to MANIUPACJA, ponieważ ta reklama nie tylko przekonuje do czegoś ale wpływa na zachowanie
odbiorcy, bo zachęca do kupna pakietu w PLAY używając do tego twarzy cele brytów. A któż z nas nie
chce być ( nawet po cichu) celebrytą?

Podsumowanie

Jedną z wartości objętych normą etyczną jest komunikowanie się językowe człowieka z człowiekiem.
Dwie są najważniejsze zasady etycznej komunikacji językowej. Pierwsza - mówienie do kogoś z
intencją mającą na względzie jego dobro, druga - mówienie grzeczne, to jest bez używania
przekleństw, wyrazów wulgarnych i nieprzyzwoitych. Etyka słowa to nie tylko stosowanie się do zasad
poprawnościowych języka to także szanowanie swojego odbiorcy, to unikanie wyrazów wulgarnych,
nacechowanych negatywnie, wartościujących. To przede wszystkim unikanie manipulacji słownej,
która ma na celu wywołanie pewnej reakcji odbiorcy.
43. Inna wersja: Jak w tekstach kultury ukazana jest bieda i wykluczenie? Odwołaj się do załączonej
fotografii i innych tekstów literackich.

Nie mam
44. Czym dla człowieka jest książka? Odwlolaj sie do obrazu i wybranych tekstów literackich

Mam
45. Obraz Pawła Kulczyńskiego "Ocean"
46. Inna wersja : Emocje i uczucia na podstawie tekstów kultury. Obraz i dwa teksty literackie.

Mam
47. Inna wersja: Czym dla człowieka jest wiedza ? był do tego obraz , trzeba się odnieść do innych

tekstów literackich

PASJONACI NAUKI

Dzieje świata to ciągła dążność człowieka do jego poprawiania, ulepszania. Rozwój cywilizacji zmusza
nijako jednostkę ludzką do odkrywania tajników rzeczywistości. Gdyby nie ciekawość nasze życie
stanęłoby w miejscu. To właśnie dzięki pasjonatom jest to możliwe. To często wynalazcy odkrywcy,
ludzie nauki. Dzięki pasjonatom rozwijamy się, idziemy na przód. Człowiek pragnie ujarzmić, naturę,
kosmos, genetykę, czas i przestrzeń. Wielu sądzi, że możliwości ludzkiego poznania są
nieograniczone. Dlatego temat ten często podejmowany był przez twórców różnych epok literackich
od zarania dziejów.

Teza:

Uczeni to ludzie, którzy rozwijają świat.

ARGUMENTY:

Jednym z pierwszy uczonych , był mitologiczny Dedal. Zasłynął on jako wszechstronny artysta,
architekt, rzeźbiarz, odkrywca skomplikowanych mechanizmów. Skonstruował , siekierę, poziomicę,
świder, skrzydła z piór, czy słynny labirynt. Był mistrzem we wszystkich sztukach. Miasta zamawiały u
niego posągi bogów i bohaterów, a ludzie zjeżdżali się z daleka, na uroczyste święta, aby podziwiać
kunszt tego artysty. Mówiono, że umiał w drzewo lub kamień tchnąć duszę żywą, tak iż miało się
wrażenie, jakby postacie jego ruszały się, chodziły, patrzyły. Pracował w Atenach i tam miał ucznia
Talosa, który był tak uzdolniony, że wzbudziło to zazdrość mistrza. Pewnego dnia, gdy Talos, wzorując
się na szczęce węża, wynalazł piłę, Dedal strącił go ze szczytu Akropolu. Gdy zbrodnia została wykryta,
mistrz i jego syn Ikar zbiegli na wyspę Kretę, do króla Minosa. To właśnie jemy wybudował słynny
labirynt. Dedal bardzo tęsknił za rodzinnym miastem. Minos w obawie, aby genialny wynalazca go
nie opuścił, zakazał mu jednak opuszczać Kretę. Wtedy pomysłowy konstruktor sporządził dla siebie i
Ikara skrzydła, które przymocował do ramion za pomocą wosku. Obaj wzbili się w powietrze. Młody
chłopak jednak, pełen dumy, nie usłuchał rad ojca i wznosząc się coraz wyżej, tak bardzo zbliżył się do
słońca, że wosk stopił się i śmiałek runął do morza. Artysta zaś cały i zdrowy dotarł na Sycylię.
Wniosek nasuwa się sam. Ludzie od wieków próbowali ujarzmić niebo i gdyby nie próby takich
jednostek jak Dedal, prawdopodobnie do dziś człowiek nie zwyciężyłby nad powietrzem. Wspaniałe
odrzutowce, samoloty przecinające chmury to znak marzeń mitologicznego wynalazcy. Bez jego
ciekawości świata z pewnością przestworza nadal stanowiły by dla nas wielką zagadkę. To przykład
jak technika jest wyrazem potęgi człowieka.

Kolejnymi bohaterami literackim należącym do świata nauki, PASJONACI był Geist i Ochocki
postaci z książki Bolesława Prusa "Lalka". Mężczyźni wywodzili się z różnych środowisk, zostali
wychowani w zupełnie odmiennych kulturach, ale łączył ich cel wytyczony już w młodości - dążenie
do zdobywania i poszerzania wiedzy. Geist był francuskim naukowcem, chemikiem, który otrzymał
metal lżejszy od wody i szkło posiadające własności metalu. Wyznaczył on sobie jeden cel -
poświęcenie dla nauki, której był całkowicie oddany. Marzenia naukowca powoli zaczęły jednak
przekształcać się w obsesję, która zmienia psychikę bohatera. Profesor obawia się bowiem
wykorzystania swoich wynalazków przez niewłaściwych ludzi. Zostawia wynalazek przyszłej
doskonalszej ludzkości. Tłumaczy też Wokulskiemu, że jest za dużo nieszczęść na ziemi przez
nieopatrzne wynalazki. Miał on świadomość, że jego wynalazek może przynieść dobro, ale tez może
zaszkodzić. Wykreowana postać przez Bolesława Prusa był człowiekiem nauki, który dzięki swoim
osiągnięciom pragnął w przyszłości pomóc światu. Dążył do realizacji wyższych idei bezinteresownie.
Bodźcem do poprawiania, ulepszania była obserwacja rzeczywistości, na której podstawie mógł
stwierdzić, czego społeczeństwo potrzebuje.

Ochocki skonstruował lampę elektryczną, a jego największym marzeniem było stworzenie ciężkiej
machiny latającej. Marzył mu się wynalazek, który mógłby odmienić oblicze ludzkości. Nie zależało
mu na pieniądzach, lecz na spełnieniu swoich marzeń, a przy okazji pragnień innych ludzi. Nie było
jednak dla tych aspiracji miejsca w ówczesnym społeczeństwie i dlatego, nie znajdując warunków do
naukowej pracy, opuścił Polskę. Obie postaci są dowodem na fascynacje Prusa technika i wpływem
wynalazków na życie ludzkości.

Uważam, że bardziej racjonalne podejście do wynalazków miał Geist. Był on świadomy zagrożeniom,
jakie mogą wyniknąć z niekontrolowania jego pomysłów.
48. Jak artyści wykorzystują motywy ludowe? Obraz Rydel i Gęsi Kazimierza Sichulskiego i innych
tekstów kultury

MOTYWY LUDOWE, LUDOWOŚĆ.

Określenie problematyki

Każdy naród wytwarza określone zwyczaje, obyczaje i obrzędy. Są to symbole kultury dawnej
społeczności, która pielęgnuje je i rozwija, opierając się na tradycjach. Pełnią one, zatem funkcję
integrującą, pokazują cel życia i sens codzienności. Tradycja to zespół zakorzenionych w kulturze
czynności i praktyk o znaczeniu symbolicznym, towarzyszących jakieś uroczystości. Tradycje mogą być
indywidualne, charakterystyczne tylko dla danej rodziny, lokalnej społeczności, a nawet jednostki,
ale i zbiorowe, które obchodzą wspólnie całe narody.

Teza

Wizerunek motywów ludowych w tekstach kultury to możliwość utrwalenia kultury, obyczajów

dawnych czasów , ale i pretekst do sportretowania społeczeństwa.

Argumenty

A. „Pieśń świętojańska o Sobótce” Jana Kochanowskiego. Tematem tej sielanki są obrzędy ludowe,
które odprawiano dwudziestego trzeciego czerwca, w dzień świętego Jana. W noc świętojańską
kolejno dwanaście panien śpiewało pieśni, które wychwalały uroki życia. Kochanowski wychwala
proste czynności. Praca w polu, gra na fujarce, tańce przy ognisku, łowienie ryb, pszczelarstwo. Te z
pozoru błahe zajęcia sprawiają, że świat wiejski nabiera ładu i harmonii. Wieś była zatem miejscem
pełnym ładu, harmonii, cnót. Z drugiej strony była także miejscem pracy i odpoczynku.

B. Kolejnym utworem obrazującym obyczaje i obrzędy społeczeństwa polskiego jest „Wesele”

Stanisława Wyspiańskiego. Opisuje on autentyczny ślub krakowskiego poety Lucjana Rydla z Jadwigą
Mikołajczykówną. Wesele odbyło się w rzeczywistości w 1900 roku we wsi Bronowice w domu
Włodzimierza Tetmajera, na którym sam Wyspiański był gościem, a postacie tam zaobserwowane
zilustrował w swojej książce. Autor w swoim dziele ukazuje dwa bardzo różniące się od siebie stany:
chłopstwo i inteligencję, przedstawiając je w pełnym obrazie z wadami i zaletami. Wesele w którym
bierze udział cała wieś jest w gruncie rzeczy jedynie formą bratania się dwóch grup społecznych.
Jednakże okazuje się to zupełnie niemożliwe. Chłopi z "Wesela" - Czepiec, Klimina, Dziad są
postaciami bardzo barwnymi. Są oni przedstawicielami gospodarzy bronowickiego wesela. Jako
organizatorzy przyjmują inteligencję jako gości. Ludzie ci prezentują bardzo odważnie swą
przynależność do swojej klasy - nikt z nich nie wstydzi się powiedzieć, że jest chłopem, ba czują się z
tego dumni. To osoby przeświadczone o swej wartości i uznający porządek społeczny. Głęboko zżyci
z kulturą i tradycją, a jednocześnie otwarci na świat. Uznają zwyczaje i pewne zachowania
za normalne, inne zaś nie są przez nich tolerowane. Są również nieufni w stosunku do ludzi spoza
kręgu ich kultury i stylu życia, stąd kłopoty inteligencji w dopasowaniu się do zwyczajów. W
tej grupie społecznej pokładano nadzieje związane z odzyskaniem niepodległości. Najważniejszym
motywem pozostaje w dramacie taniec weselny, który towarzyszy bohaterom niemal przez cały czas.
W tańcu Marysia opowiada o swoim bólu, a Panna Młoda - o szczęściu. Gdy panny z miasta tańczą z
drużbami, ujawnią się starannie ukrywane lęki, niechęć, ale i fascynacja tym, co obce. Weselny taniec
jednocześnie zbliża i oddala - chłopi i inteligencja wyraźnie nie potrafią się porozumieć, radosna
wspólna zabawa to tylko pozór, prawda jest inna. Gdy nadchodzi świt, bohaterom dramatu
przychodzi zatańczyć ponownie. Tym razem jednak nie w takt weselnej muzyki, ale muzyki Chochoła.

C.

Podsumowanie

Tradycje są skarbnicą wiedzy o kulturze zamierzchłych czasów. Pisarze pragnęli w ten sposób złożyć
hołd polskim zwyczajom i wierzeniom ludowym. Ich podstawową funkcją było podkreślenie
światopoglądu epoki, ukazanie prostych prawd moralnych, jakie rządzą światem. Spełniały one
funkcję utrwalenia tradycji, jakie obowiązywały w danych czasach historycznych. To dzięki wielkim
dziełom jesteśmy w stanie spojrzeć retrospekcyjnie w przeszłość i poznać kulturę, sposób myślenia,
kodeks moralny naszych przodków.

49. Emocje i uczucia w tekstach kultury. Odwołaj się do obrazu Yaroslava Kurbanowa Cry i innych
tekstów literackich.

Mam
50. Zwyczaje i obyczaje w tekstach kultury. Odwołań się do podanego fragmentu Pana Tadeusza,
całego utworu oraz wybranego tekstu kultury

ZWYCZAJE I TRADYCJE

Określenie problematyki

Każdy naród wytwarza określone zwyczaje, obyczaje i obrzędy. Są to symbole kultury dawnej
społeczności, która pielęgnuje je i rozwija, opierając się na tradycjach. Pełnią one, zatem funkcję
integrującą, pokazują cel życia i sens codzienności. Tradycja to zespół zakorzenionych w kulturze
czynności i praktyk o znaczeniu symbolicznym, towarzyszących jakieś uroczystości. Tradycje mogą być
indywidualne, charakterystyczne tylko dla danej rodziny, lokalnej społeczności, a nawet jednostki,
ale i zbiorowe, które obchodzą wspólnie całe narody.

Teza

Wizerunek różnych tradycji, zwyczajów, obrzędów w tekstach kultury to możliwość utrwalenia

kultury, obyczajów dawnych czasów , ale i pretekst do sportretowania społeczeństwa.
Argumenty

A. „Pieśń świętojańska o Sobótce” Jana Kochanowskiego. Tematem tej sielanki są obrzędy ludowe,
które odprawiano dwudziestego trzeciego czerwca, w dzień świętego Jana. W noc świętojańską
kolejno dwanaście panien śpiewało pieśni, które wychwalały uroki życia. Kochanowski wychwala
proste czynności. Praca w polu, gra na fujarce, tańce przy ognisku, łowienie ryb, pszczelarstwo. Te z
pozoru błahe zajęcia sprawiają, że świat wiejski nabiera ładu i harmonii. Wieś była zatem miejscem
pełnym ładu, harmonii, cnót. Z drugiej strony była także miejscem pracy i odpoczynku.

B. Kolejnym utworem obrazującym obyczaje i obrzędy społeczeństwa polskiego jest „Wesele”

Stanisława Wyspiańskiego. Opisuje on autentyczny ślub krakowskiego poety Lucjana Rydla z Jadwigą
Mikołajczykówną. Wesele odbyło się w rzeczywistości w 1900 roku we wsi Bronowice w domu
Włodzimierza Tetmajera, na którym sam Wyspiański był gościem, a postacie tam zaobserwowane
zilustrował w swojej książce. Autor w swoim dziele ukazuje dwa bardzo różniące się od siebie stany:
chłopstwo i inteligencję, przedstawiając je w pełnym obrazie z wadami i zaletami. Wesele w którym
bierze udział cała wieś jest w gruncie rzeczy jedynie formą bratania się dwóch grup społecznych.
Jednakże okazuje się to zupełnie niemożliwe. Chłopi z "Wesela" - Czepiec, Klimina, Dziad są
postaciami bardzo barwnymi. Są oni przedstawicielami gospodarzy bronowickiego wesela. Jako
organizatorzy przyjmują inteligencję jako gości. Ludzie ci prezentują bardzo odważnie swą
przynależność do swojej klasy - nikt z nich nie wstydzi się powiedzieć, że jest chłopem, ba czują się z
tego dumni. To osoby przeświadczone o swej wartości i uznający porządek społeczny. Głęboko zżyci
z kulturą i tradycją, a jednocześnie otwarci na świat. Uznają zwyczaje i pewne zachowania
za normalne, inne zaś nie są przez nich tolerowane. Są również nieufni w stosunku do ludzi spoza
kręgu ich kultury i stylu życia, stąd kłopoty inteligencji w dopasowaniu się do zwyczajów. W
tej grupie społecznej pokładano nadzieje związane z odzyskaniem niepodległości. Najważniejszym
motywem pozostaje w dramacie taniec weselny, który towarzyszy bohaterom niemal przez cały czas.
W tańcu Marysia opowiada o swoim bólu, a Panna Młoda - o szczęściu. Gdy panny z miasta tańczą z
drużbami, ujawnią się starannie ukrywane lęki, niechęć, ale i fascynacja tym, co obce. Weselny taniec
jednocześnie zbliża i oddala - chłopi i inteligencja wyraźnie nie potrafią się porozumieć, radosna
wspólna zabawa to tylko pozór, prawda jest inna. Gdy nadchodzi świt, bohaterom dramatu
przychodzi zatańczyć ponownie. Tym razem jednak nie w takt weselnej muzyki, ale muzyki Chochoła.

C.

Podsumowanie

Tradycje są skarbnicą wiedzy o kulturze zamierzchłych czasów. Pisarze pragnęli w ten sposób złożyć
hołd polskim zwyczajom i wierzeniom ludowym. Ich podstawową funkcją było podkreślenie
światopoglądu epoki, ukazanie prostych prawd moralnych, jakie rządzą światem. Spełniały one
funkcję utrwalenia tradycji, jakie obowiązywały w danych czasach historycznych. To dzięki wielkim
dziełom jesteśmy w stanie spojrzeć retrospekcyjnie w przeszłość i poznać kulturę, sposób myślenia,
kodeks moralny naszych przodków.
51. Inna wersja: Jaka role w życiu człowieka odgrywają wierni towarzysze ? Odwołaj się do obrazu
( obraz dziewczynki smutnej z psem opartym o jej ramię )

ZWIERZĘTA. Już w Biblii zwierzęta nabierają znaczenia symbolicznego. Bóg stworzył je, by człowiek
mógł się nimi opiekować i nie pozostawał sam. Baranek, lew, orzeł, cielec, wąż, żaba - to tylko
niektóre symboliczne zwierzęta, które spotykamy w „księdze nad księgami”. Nawet salamandra ma
swoje znaczenie. W starym Testamencie uważano ją za osobnika pozbawionego płci, więc dla
chrześcijan była symbolem czystości. Podobnie i mitologia zawiera całą galerię tych mieszkańców
ziemi, dodajmy, że większość z nich uznawano nawet za bóstwa. Oddawano im hołd i wystawiano na
ich cześć wspaniałe świątynie. W starożytnym Egipcie za święte uważano krowy. Świat jest
przepełniony fauną. Nawet znaki zodiaku w większości to nazwy zwierząt, albowiem
poprzez nie można ocenić charakter człowieka. Nic więc dziwnego, że literatura często sięgała po ową
tematykę. Najczęściej pisarze nawiązywali do cech charakterystycznych zwierząt. Używając alegorii,
czy symbolu ukazywali ważne sprawy ludzkie. Pod płaszczykiem świata fauny krytykowali ludzkie
wady, ośmieszali nasze zachowania lub wyrażali głębszą refleksję nad światem i człowiekiem.

TEZA

: Bohater zwierzęcy pełni w funkcję symboliczną.

Któż z nas nie czytał bajek w dzieciństwie? To one przenosiły nas w magiczny świat mówiących
zwierząt, wywoływały na naszej twarzy uśmiech, czasami zaniepokojenie. Ale z drugiej strony te
krótkie utwory miały charakter dydaktyczny. Poprzez gadające czworonogi, czy podniebne istoty,
bajki wyśmiewały się z przywar ludzkich lub poglądów politycznych. Przykładem może być utwór
Ignacego Krasickiego "Jagnię i wilcy" . Jego historia jest z pozoru prosta, ale zawiera ważny
morał. Dwa wilki zauważają w lesie jagnię, które oddaliło się od stada i upatrują w nim swą zdobycz.
Jagnię przed śmiercią wypowiada jedno krótkie zdanie („Jakim prawem?”), które stanowi pewnego
rodzaju słaby protest. Wilki nie starają się nawet znaleźć choćby jednego przekonującego argumentu.
Ich odpowiedź („Smacznyś, słaby i w lesie!”) daje jasno do zrozumienia, że świat rządzi się prawem
silniejszego. Po tej króciutkiej rozmowie jagnię zostaje pożarte przez wilki. Morał Krasicki zawarł już w
pierwszym wersie bajki, a kolejne trzy są tylko i wyłącznie jego potwierdzeniem. W naszej
rzeczywistości panuje zasada, kto silniejszy ten lepszy. Nie jest ważne, po której ze stron leży racja – i
tak na wygranej pozycji jest zawsze ten, kto reprezentuje więcej władzy. Bajkę tę interpretować
można w dwojaki sposób. Pierwsza z interpretacji ma charakter uniwersalny: zwierzęta są obrazem
różnych typów ludzi – jagnię to człowiek słaby, samotny i naiwny, który w swym życiu napotyka wilki,
będące uosobieniem siły, zła i okrucieństwa. Druga interpretacja w sposób nierozerwalny wiąże się z
czasami, w których żył Krasicki i nawiązuje do drugiego rozbioru Polski: jagnię symbolizuje
Rzeczpospolitą, która została „zjedzona” przez wilki – dwa mocarstwa: Rosję i Prusy.

Z przerażającym krzykiem ptaka, zwiastuna nadchodzącej śmierci spotykamy się czytając powieść
Stefana Żeromskiego „Ludzie bezdomni”. Wydawało by się, że to jedynie nic nie znaczący epizod.
Prześledźmy jednak jego doniosłą rolę. Bohaterem tego utworu jest młody lekarz, społecznik i
indywidualista Tomasz Judym. Chce swą pracę poświęcić poprawie losu warstw najuboższych. To
początkowo człowiek pełen ideałów, aktywny i twórczy, ale i naiwny oraz niedoświadczony. Jego
zapał będzie się jednak wypalał w kolejnych miejscach pracy, gdzie Tomasz wciąż będzie się spotykał
z obojętnością społeczeństwa na los najuboższych. Żeromski w swym utworze często operuje
symbolami, mają one za zadanie podkreślać wymowę ideową dzieła, czy wzmacniać nastrój. Takim
znakiem, który urasta do rangi ukrytego znaczenia jest krzyk pawia. Otóż podczas swojej pracy
lekarza, pewnego dnia do mieszkania Judyma przybywa młody gimnazjalista. Prosi on Tomasza, by
udał się on do dworku ubogiej rodziny szlacheckiej, by pomóc chorej kobiecie. W podupadłym
gospodarstwie spotyka niezwykle wyniszczoną życiem starą niewiastę. Lekarz od razu się zorientował,
że jest w stanie agonalnym. Widząc jednak jej wielką chęć życia ukrywa przed kobietą jej ciężki stan.
Scena leżącej matki, dogorywającej na łożu wstrząsa sumieniem Judyma. Wie, że to ostanie stadium
suchot, ale pragnie podarować jej chociaż nadzieję. Odjeżdża zasiewając w duszy tej kochającej matki
nadzieje. Ten niby z pozoru potoczny obrazek, podkreśla ciężkie życie chłopskie, pełne trudów,
mozolnej pracy. Często pomoc przychodzi dla tych ludzi zbyt późno. Kiedy młody entuzjasta
wsłuchuje się w ciszę panującą wokół leżącej na łożu śmierci starej kobiety nagle to milczenie świata
rozrywa krzyk ptaka:

Judym wie, ze to znak nadchodzącej śmierci. Opuszcza więc domostwo z wielkim poczuciem żalu i
bezradności. Kiedy już oddalił się, powietrze po raz drugi przeszył głos ptaka:

„Z dala, z dala nadleciał po rosach krzyk pawia”.

Lekarz tym razem nie miał wątpliwości, w tym momencie dusza zabiedzonej, starej niewiasty opuściła
ciało na wieki. Ptak w powieści nabiera więc roli symbolu. Jest zwiastunem nadchodzącego końca
życia. Jego ponowny głos to wiadomość, że nieszczęście dokonało się. Przepowiednia nijako spełniła
się. Paw podkreśla więc nastrój i grozę sytuacji bohaterki, wzmacnia siłę smutku i przygnębienia
przedstawioną w analizowanym fragmencie. Poprzez odgłos ptaka odbiorca domyśla się o losie starej
kobiety, której sam autor nie musi już komentować słowami. To ukryty znak, który odbiorca
odczytuje między wersami powieści. Cały epizod podkreśla także sens pracy Judyma. Poświęca on
bowiem szczęście osobiste właśnie poprawie losu tych najuboższych, gdyż żyją oni w strasznej nędzy i
jedynie tacy luzie, jak bohater mogą im pomóc.

Czworonogi są głównymi postaciami powieści George'a Orwella „Folwark zwierzęcy”. Przykładem

władcy jest Napoleon, a tak naprawdę zwyczajny knur. Nie posiada szczególnego daru wymowy, ale
od początku znany jest z tego, że potrafi postawić na swoim.

. Wraz ze Snowballem stoi na czele stada świń, uważanych za najmądrzejsze zwierzęta w folwarku. Po
śmierci Majora wraz z kompanami opracowuje nauki starego knura w spójny system, nazwany
Animalizmem. Napoleon ma ambicję zostania przywódcą zwierząt, początkowo musi jednak dzielić
się władzą ze Snowballem, z czego jest ogromnie niezadowolony. Przejawem tego jest miażdżąca
krytyka, jakiej Napoleon poddaje wszelkie pomysły współtowarzysza. Zaznaczyć trzeba, że Jest to
właściwie krytyka dla samej krytyki, ponieważ. Po wypędzeniu rywala przypisuje sobie autorstwo
wszystkich projektów, które Snowball przedstawiał, twierdząc, że ten je po prostu ukradł. Jest egoistą
żądnym władzy autorytarnej. Myśli perspektywicznie: zabiera na przykład szczenięta sukom i
wychowuje je na groźne psy, przeczuwając, że taka „gwardia" przyda mu się kiedyś. Po przejęciu
władzy Napoleon sukcesywnie odchodzi od pierwotnych zasad Animalizmu. Zmienia Siedem
Przykazań tak, by były one wygodne dla niego i aby pozostali nie mogli mu niczego zarzucić. Świnie, z
nim samym na czele stają się uprzywilejowaną elitą. Mieszkają w domu pana Jonesa, śpią w łóżkach,
jedzą przy stole, a nawet piją alkohol. Napoleon zaczyna robić interesy z ludźmi, posługuje się
pieniędzmi. Zmienia Siedem Przykazań, dopisując do nich pewne słowa tak, by zwierzęta nie mogły
zarzucić Przywódcy, że nie przestrzega pierwotnych ustaleń. Folwark pod wodzą Napoleona staje się
gospodarstwem opanowanym przez system totalitarny, w którym na porządku dziennym jest terror,
kłamstwo, manipulacja i wyzysk zwierząt. Historia opowiedziana przez Orwella ma znaczenie
przenośne. Książka jest wnikliwym studium władzy sposobów jej zdobycia i utrzymania. Obrazuje
głęboką prawdę, że w każdej idei zbawienia świata, uszczęśliwienia narodu tkwią zalążki
totalitaryzmu.

WNIOSKI

Podsumowując, zwierzęta, to pretekst do jednego z wielu możliwych form artystycznego opisu

świata. To one uczą mądrości, przekazują nie podlegające przedawnieniu wartości, normy
uniwersalne i niepodważalne. Z drugiej strony poprzez świat fauny pisarze ośmieszali pewne
przywary, obyczaje, życie osobiste, nawyki. Do dzisiejszego dna pisarze chętnie wykorzystują
towarzyszy człowieka do wyrażania głębszych myśli i oceny otaczającego ich świata. Pisarze
wykorzystując cechy zwierząt nawiązywali do znaczeń symbolicznych. W literaturze odzwierciedlają
one zachowania ludzie i ich postawy. Nie dotykając nikogo z imienia i nazwiska, zwierzęta po trosze
to my sami. O ile, oczywiście, potrafimy się do tego, sami przed sobą - przyznać.

52. Jak autorzy ukazują dzieciństwo? Odwołaj się do obrazu "Lekarz lalek" i innych utworów
literackich

Mam

53. Inna wersja: Potrzeba zabawy w tekstach kultury

MOTYW ZABAWY

Często przy suto zastawionym stole bohaterowie snuli gorzkie refleksje na temat społeczeństwa i
państwa.

Jest to temat uniwersalny. Już w Biblii spotykamy się z tym ważnym wydarzeniem. Jezus z Maryją
zostali zaproszeni na biesiadę w Kanie Galilejskiej. Podczas uczty zabrakło wina. Wtedy Jezus dokonał
swego pierwszego cudu. Zamienił wodę w wino. Nowy Testament podkreśla więc doniosłą rolę
owego wydarzenia.

W miarę upływu czasu pisarze wykorzystywali ów topos do różnych celów. Z jednej strony
wskazywano na jego związek z tradycją, kulturą, obyczajami, z drugiej zaś podkreślano symboliczny,
bądź groteskowy charakter ceremonii zaślubin, biesiad. Artyści pragnęli utrwalić te barwne obyczaje
jako znak naszej rodzimej kultury. Ukazać obrzędy, wskazując na ich klimat, nastrój, a nawet stroje,
czy muzykę. Jednak częściej, interesujący nie motyw, było pretekstem do głębszych rozważań.
Poprzez ten topos twórcy ukazywali nasze społeczeństwo, zastanawiali się nad jego kondycją i losem.
Analizowane przeze mnie wydarzenia służyły także twórcom literackim do refleksji nad wadami, czy
też negatywnymi cechami naszych rodaków.

Teza: zABAWY - biesiady, wesela i bale w literaturze to możliwość utrwalenia kultury i tradycji , ale i
pretekst do sportretowania społeczeństwa

Jako pierwszy przykład pisarza, który ukazuje życie szlachty pełne biesiadowania jest oświeceniowy
poeta Ignacy Krasicki. Do analizy wybrałam satyrę „Pijaństwo”. Napisana została ona jako dialog dwu
osób. W dialogu dwu szlachciców ukazane zostały fatalne skutki nałogu. Ledwo żywy po imieninach
żony szlachcic opowiada, jak wystawne urządził przyjęcie. Na drugi dzień czuje się niezdrowo, więc
zażywa lekarstwo, którym jest rzeczywiście wódka. Potem przyszli kompani, których należało
poczęstować - i libacja zaczęła się na nowo. Dysputa o ojczyźnie, o ekonomii, o polityce zagranicznej,
o reformach państwowych wymagała wznoszenia kolejnych toastów. Obaj szlachcice zgadzają się co
do tego, że jest to nałóg zgubny: rujnuje zdrowie, prowokuje bójki. Jest rozrywką dla mało
inteligentnych ludzi, niegodną prawych osób.

Pijąc alkohol, człowiek traci pamięć oraz zdolność logicznego myślenia. Przede wszystkim na własną
prośbę skraca sobie życie. Chociaż uchodzi za istotę ludzką, to nadużywając trunków w istocie
przypomina zwierzęta.

Krasicki ukazał dwie postacie: człowieka prawego i oświeceniowego typowego szlachciurę. Obaj na
pozór mają podobne zdanie, ale drugi z nich w praktyce zachowuje się przeciwnie do deklaracji. Nie
rozumie racjonalnych argumentów, które mają przekonać go do wstrzemięźliwości.
Wszystko to składa się na obraz ówczesnej szlachty, awanturniczej, bezmyślnej. Ich rozrywkami było
ucztowanie, zabawa zamiast myślenie o Polsce. W końcu swoimi biesiadami szerzyli oni nie tylko zły
przykład dla innych, ale w dużej mierze przyczynili się do upadku Rzeczpospolitej.

Swoje rozważania dopełnię epoką romantyzmu. Literatura bowiem w tym okresie wprowadza na
karty swych utworów motyw biesiad i wesela łącząc go z tematyką narodową. Związane to było ze
szczególną sytuacją Polski, która znajdowała się pod zaborami. Tradycyjne zaręczyny miały
przypomnieć rodakom , że pomimo ich zniewolenia, kultura i tradycja nadal żyje, i nie da się jej
zabrać wrogom. Mogą bowiem oni zagarnąć ziemie, ale to, co swojskie, narodowe, to, co żyje w
sercach społeczeństwa nigdy nie zaginie. W takiej tonacji jest ukazana biesiada w zamku i ceremonia
zaślubin Tadeusza i Zosi w epopei Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz”. Uczta odbywająca się na
zamku w I księdze ukazuje staropolskie tradycje i obyczaje związane z biesiadowaniem. Goście
zajmowali miejsca w ściśle określonym porządku. Podczas kolacji sędzia zaczął wygłaszać naukę o
grzeczności. Nawiązując do wywodów sędziego, Podkomorzy wygłosił swe uwagi o modzie. Magię
zaślubin i przyjęcia weselnego czytelnik odkrywa na ostatnich stronach utworu. Przy melodii
poloneza goście z Soplicowa bawią się w czasie zaręczyn Tadeusza i Zosi. Następuje punkt
kulminacyjny-wspaniały taniec. Pierwszą parę stanowią Podkomorzy i córka Stolnika. Tworzą oni
rodzaj połączenia tego, co stare i tego co nowe.. Świadczą o tym słowa:

„Ach, to może ostatni, patrzcie, patrzcie młodzi,

Może ostatni, co tak poloneza wodzi!”

Zaślubiny symbolizują w utworze, odejście świata szlacheckiego, wiarę na lepsze jutro, odzyskanie
niepodległości. Podkreśla optymistyczną wymowę ideową utworu i kończy wszelkie zatargi w
utworze, spór Sopliców z Horeszkami.

Kolejny utwór ukazujący nam ten ważny ludowy zwyczaj spotykamy w „Chłopach” Władysława
Stanisława Reymonta. Opis wesela Macieja Boryny z Jagną Paczesiówną stanowi skarbnicę
wiadomości na temat folkloru mazowieckiego i obrzędowości weselnej. Ten zwyczaj praktykowano
nie tylko w Lipcach, ale w większości polskich wsi. Niektóre z ukazanych tu obrzędów
zachowuje się do dzisiaj. Wśród tego bogactwa kulturowego warto wyróżnić poszczególne elementy,
które się na nie składają, są to: stroje, muzyka i tańce, obrzędy, przyśpiewki. Obrzędom tym
przypisywano magiczne znaczenie. Do najważniejszych należały : błogosławieństwo rodziców dla
pary młodej, przeprosiny panny młodej i pożegnanie z rodzinnym domem. Następnie ślub w kościele,
powitanie na progu domu weselnego chlebem i solą, zbieranie datków za posiłek. Ważnym
elementem były oczepiny, czyli zdjęcie panieńskiego wianka i nałożenie czepca gospodyni.
Wyjątkowa okazja wesela wymagała od uczestników szczególnej staranności w doborze stroju,
należało się pokazać jak najpiękniej jak najokazalej. W strojach gości weselnych dominowały żywe
kolory: pomarańczowy, czerwony, biały.

Muzyka była głośna, bardzo rytmiczna. Tańczono tradycyjne polskie tańce ludowe. Ważną rolę
odgrywały także przyśpiewki. Kolejnym obrzędem weselnym było obcięcie włosów pannie młodej
(najczęściej chodziło o ścięcie panieńskich warkoczy), co miało symbolizować zamkniecie pewnego
etapu życia (Jagna nie chciała zgodzić się na ten zwyczaj. Ważnym elementem był poczęstunek, o
które dbały kucharki, stale donoszące gorące dania. Omówię następnie funkcje. Wesele więc
posłużyło Reymontowi do oddania pięknej tradycji polskiej, która jest żywa nawet w dzisiejszych
czasach. Opisy wierzeń ludowych zawarte w utworze stanowią niezastąpione źródło poznania życia
w minionych epokach historycznych. Pozwalają prześledzić zmiany w obyczajowości na przestrzeni
wieków.
Z ciekawym ujęciem motywu biesiad i uczt spotykamy się przyglądając się pewnej wyśnionej krainie,
którą jest dworek państwa Wieloslawskich w Nawłoci. Opisał go Stefan Żeromski w
„Przedwiośniu”. Nawłoć w powieści została przedstawiona na wzór soplicowskiego dworu z epopei
„Pan Tadeusz”. Życie mieszkańców Nawłoci przepełnione było beztroską, przepychem, dostatkiem i
komfortem. Do stałych rozrywek, które urozmaicały ich w gruncie rzeczy monotonne życie, należały
przechadzki piesze oraz konne. Dość często organizowano także bale. Przyjęcia stanowiły dla nich
chyba najbardziej atrakcyjną rozrywkę, w czasie których jedzono, tańczono i flirtowano. Do
standardowych obyczajów, które kształtowały i organizowały życie w dworku należał rytuał
poobiednich drzemek, późnego wstawania, posiłków. Cały dom przesycony był spokojną, ciepłą,
serdeczną atmosferą, jednak sposób, w jaki autor powieści prezentuje posiłki i zabawy, ujawnia jego
chęć skrytykowania, a nawet wyszydzenia bezmyślnego i leniwego trybu życia mieszkańców Nawłoci.

A oto jak pisarz przedstawia tę wyidealizowaną krainę:

"Na przeciwległym brzegu wznosił się biały dworek, osłoniony wieńcem gałęzi lip prastarych [...] za
tymi lipami stał dworek pradawny, z dachem czarnym, mocno powyginanym i schodzącym na ściany
modrzewiowe niemal do samej ziemi. Dokoła stały zabudowania folwarczne nowe, z murowanymi
słupami, porządne i solidne".

Mimo, że kraj jest wolny, niepodległy, mimo że toczy się narodowa dyskusja o nowym obliczu Polski,
w życiu Wieloslawskich nic się nie zmienia. Dworek ten staje się skamieniałym, uśpionym,
zamkniętym miejscem, oddalonym od świata zewnętrznego i towarzyszących mu wydarzeń
rewolucyjnych. Motyw biesiad w Nawłoci posłużył więc pisarzowi do oceny sytuacji społecznej
polskiego narodu.

Kolejnym utworem obrazującym obyczaje i obrzędy społeczeństwa polskiego jest „Wesele”

Stanisława Wyspiańskiego. Opisuje on autentyczny ślub krakowskiego poety Lucjana Rydla z Jadwigą
Mikołajczykówną. Wesele odbyło się w rzeczywistości w 1900 roku we wsi Bronowice w domu
Włodzimierza Tetmajera, na którym sam Wyspiański był gościem, a postacie tam zaobserwowane
zilustrował w swojej książce. Autor w swoim dziele ukazuje dwa bardzo różniące się od siebie stany:
chłopstwo i inteligencję, przedstawiając je w pełnym obrazie z wadami i zaletami. Wesele w którym
bierze udział cała wieś jest w gruncie rzeczy jedynie formą bratania się dwóch grup społecznych.
Jednakże okazuje się to zupełnie niemożliwe. Najważniejszym motywem pozostaje w dramacie taniec
weselny, który towarzyszy bohaterom niemal przez cały czas. W tańcu Marysia opowiada o swoim
bólu, a Panna Młoda - o szczęściu. Gdy dziewczęta z miasta tańczą z drużbami, ujawnią się starannie
ukrywane lęki, niechęć, ale i fascynacja tym, co obce. Weselny taniec jednocześnie zbliża i oddala.
Chłopi i inteligencja wyraźnie nie potrafią się porozumieć, radosna wspólna zabawa to tylko pozór,
prawda jest inna. Gdy nadchodzi świt bohaterowie w takt muzyki Chochoła zaczynają tańczyć.
Wszyscy poruszają się bardzo powoli, jakby nie mieli w sobie energii. Wyspiański charakteryzuje go w
didaskaliach- „tan powolny, poważny, spokojny, pogodny, półcichy, (…) tłumny, w ścisku”, „wodzą
się sztywno pary taneczne”. Oznacza to, ze pary nie mogą się zatrzymać. Ten senny, dziwny wręcz
taniec objaśnia ideowy sens dramatu. Ceremonia zaślubin i obrzęd wesela u Wyspiańskiego to
symbol niemożności, marazmu polskiego społeczeństwa, zniewolenia jego serc, umysłów i woli.
54. Jak w literaturze przedstawiona jest zabawa lalkami. Obraz "Rekonwalescencja". I inne teksty
kultury

Nie mam
55. Czym dla człowieka jest książka? Odwlolaj sie do obrazu i wybranych tekstów literackich
mam
56. "Jak ukazywane jest społeczeństwo w tekstach kultury?" w odniesieniu do kadru z filmu "Lalka"
(spacer Wokulskiego po Powiślu) całości treści "Lalki" Bolesława Prusa i wybranego tekstu kultury.

OBRAZ SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO. Jacy jesteśmy, my Polacy? Pełni patriotyzmu, wierni ideałom,
zapalczywi, skłonni do kłótni i ulegania nałogom? Na to pytanie próbowało odpowiedzieć chyba
każde pokolenie pisarzy. Burzliwe dzieje naszego państwa stawały się pretekstem do rozmyślań
kolejnych spadkobierców pióra nad kondycją naszych rodaków. Pisarze na przestrzeni wieków
doskonale utrwalali na swych kartach ówczesne im społeczeństwo. Jest to wizerunek mniej lub
bardziej prawdziwy, co jest uzależnione zarówno od preferencji autora utworów, jak i sytuacji
politycznej i społecznej. Każda epoka począwszy od renesansu, dostarcza zarówno przykładów
optymistycznych, jak i pełnych negatywnych opisów. Literatura jest bowiem zwierciadłem, w którym
odbijają się zarówno nasze przywary, jak i pozytywne strony.

Przykładem pisarza, który ukazuje życie szlachty jest oświeceniowy poeta Ignacy Krasicki. Do analizy
wybrałam satyrę „Pijaństwo”. Napisana została jako dialog dwu osób. Tematem ich rozmowy jest
picie alkoholu. Obaj zgadzają się co do tego, że jest to nałóg zgubny: rujnuje zdrowie, prowokuje
bójki. Jest rozrywką dla mało inteligentnych ludzi, niegodną prawych osób.

Pijąc alkohol, człowiek traci pamięć oraz zdolność logicznego myślenia. Przede wszystkim na własną
prośbę skraca sobie życie. Chociaż uchodzi za istotę ludzką, to nadużywając trunków w istocie
przypomina zwierzęta. Autor żartuje , wyśmiewa słabość natury ludzkiej , brak hamulców
wewnętrznych i bezsilność racjonalnych argumentów . Bawi czytelnika ukazując studium portretowe
nałogowego pijaka , który poszukuje okazji do wypicia wódki.

Krasicki ukazał dwie postacie: człowieka prawego i oświeceniowego typowego szlachciurę. Obaj na
pozór mają podobne zdanie, ale drugi z nich w praktyce zachowuje się przeciwnie do deklaracji. Nie
rozumie racjonalnych argumentów, które mają przekonać go do wstrzemięźliwości.

Wszystko to składa się na obraz ówczesnej szlachty, awanturniczej, bezmyślnej, z której wydawało
się, że wolność to robienie wszystkiego co się żywnie podoba. W końcu swoim pijaństwem szerzyli
oni nie tylko zły przykład dla innych, ale w dużej mierze przyczynili się do upadku Rzeczpospolitej.

Ocenę społeczeństwa polskiego przynosi nam „III cz. Dziadów” Adama Mickiewicza. Zaprezentuję ją
w świetle sceny „Salon warszawski”. Samą scenerię można sobie łatwo wyobrazić. Przy stoliku, w
centrum siedzi „ważne towarzystwo”- arystokratyczna elita. Damy w pięknych sukniach, oficerowie,
urzędnicy- piją herbatę, bawią się. Obok przy drzwiach stoją ludzie skromniejsi: młodzi patrioci;
dwóch starszych Polaków. Słyszymy rozmowę raz jednych, raz drugich - oczywiście tematy są
zupełnie różne. Młodzi patrioci omawiają sytuację polityczną na Litwie i w Polsce - wywózki,
przesłuchania -dużą część rozmów zajmuje tragiczna historia Cichowskiego . Elita przy stoliku omawia
natomiast bal (niezbyt udany) oraz wyjazd Nowosilcowa (namiestnika cara w Polsce,
znienawidzonego przez Polaków). Towarzystwo na bal ogromnie narzeka, żałując wyjazdu
Nowosilcowa, gdyż nikt tak jak on organizować imprez nie potrafi. Wśród tematów przewija się także
dyskusja o poezji. Pogardzają polską literaturą - hołdują wierszom francuskim. Patrioci uważają
natomiast, że poezja powinna zajmować się historią, tragicznymi dziejami narodu, czynić swoimi
bohaterami lud. Cała scena jaskrawo ukazuje kontrast między arystokratyczną elitą a patriotyczną
młodzieżą. Elita nie interesuje się sprawami narodowymi, jest pozbawiona jakiejkolwiek chęci walki i
zupełnie nie czuje potrzeby angażowania się w życie polityczne gnębionej przez zaborców ojczyzny.
Absorbuje ją codzienność, wydawane przez Nowosilcowa wielkie huczne przyjęcia i okazjonalne bale,
jest ciekawa kiedy wreszcie dojdzie do przyjazdu Senatora, rozprawia o panującej modzie i muzyce .
to kosmopolici zapatrzeni na obce wzorce. Patrioci są zaangażowani w sprawy kraju. W pewnym
momencie, arystokracja dochodzi do wniosku, że polska proza i poezja jest nic nie warta w
porównaniu z twórczością pisarzy francuskich. Spotyka się to z wielkim oburzeniem ze strony
młodych patriotów, którzy uważają, że o wartości literatury stanowi jej zaangażowanie w sprawy
społeczne czy polityczne i powinna w możliwie największym stopniu oddawać nastrój konkretnych
realiów historycznych. Wszyscy są zdania, że musi spełniać również funkcję dydaktyczną - uczyć
młode pokolenie odpowiedzialności za własną ojczyznę i miłości do niej. Głównym założeniem Adama
Mickiewicza było zwrócenie uwagi na kontrast między określonymi środowiskami społecznymi w
Polsce pierwszej połowy dziewiętnastego wieku.
57. Motyw szczęścia , na podstawia obrazu kraina szczęśliwości i dwóch tekstów kultury

Motyw szczęścia.

1. Określenie problemu:

Teza: Poszukiwanie szczęścia wiąże się z trudnymi wyborami moralnymi.

a) szczęście jako pojęcie wieloznaczne, które jest celem ludzkiej egzystencji;

b) próba zdefiniowania pojęcia- szczęście;

c) odmienne koncepcje szczęścia jako motyw uniwersalny w literaturze na przestrzeni epok.

2. Kolejność prezentowanych treści:

a) tytułowy bohater dramatu j. Słowackiego „Kordian” - romantyczna postać poszukująca w

podróżach swojego szczęścia, odnajdująca je w postawie patriotycznej;

b) Wokulski jako bohater poszukujący szczęścia w miłości, który ponosi klęskę w wyniku konfrontacji
marzeń z rzeczywistością na podstawie „Lalki” B. Prusa;

c) Judym jako społecznik poszukujący szczęścia w ofiarnej pracy na rzecz innych, rezygnując z miłości
ukochanej na podstawie „Ludzi bezdomnych” S. Żeromskiego;

d) Ziembiewicz i Elżbieta jako małżeństwo, które pojmuje szczęście w różnych kategoriach moralnych;

3.Wnioski:

Każdy z bohaterów szuka szczęścia w różnych dziedzinach życia szczęścia. Związane jest to
z odmiennymi systemami wartości. Postaci literackie w odmienny sposób pojmowali szczęście, w
związku z tym szukali odmiennych dróg, aby go osiągnąć. Dla jednych była to miłość, patriotyzm dla
innych praca, kariera, poświęcenie się dla dobra ogółu. Każdy z bohaterów, poszukując szczęścia,
musiał radzić sobie z trudami życia. Nie każdy bohater osiągał zamierzony cel.
58. Inna wersja: Jak artyści przedstawiają osoby sprawujące władzę? Na podstawie fragmentu
Mikołaj Gogol „Płaszcz”

WŁADZA.

Określenie problematyki

Władza daje potęgę, ale i uczy pokory. Wymaga odpowiedzialności i mocnego charakteru. Literatura
podejmuje tę tematykę od najdawniejszych czasów. Dzieła najwybitniejszych pisarzy analizowały
pochodzenie i źródła władzy, pytały o jej charakter i siłę. Literatura utrwalała sylwetki poszczególnych
władców bądź jako mężów stanu, bądź despotów i ciemiężycieli ludu, pokazywała jej problemy i
mocne strony.

Teza

Władza to ciężar odpowiedzialności, potęga ale i pokusa.

Argumenty

Salomon- symbol sprawiedliwego i mądrego władcy wykreowany w Biblii; Znany jest literacki
przykład jego mądrości , kiedy rozstrzyga on konflikt dwóch nałożnic. Urodziły one bowiem tego
samego dnia dwóch synów. Jeden z noworodków zmarł i kobiety pokłóciły się o to, która jest matką
chłopca, który przeżył. Żadna nie chciała ustąpić. Wtedy król Salomon nakazał rozciąć żyjące dziecko
na pół, dzieląc je tym samym między obie kobiety. Pierwsza z nich przystała na taką propozycję.
Druga natomiast zaczęła lamentować, błagając aby król oddał chłopca pierwszej, jeśli to miałoby
uratować mu życie. Salomon był już pewien, że to druga nierządnica jest matką dziecka i to jej
właśnie je oddał. Dzięki takiemu rozwiązaniu przetrwał do naszych czasów jako symbol
sprawiedliwości i mądrości. Jest symbolem ciężaru odpowiedzialności i potęgi.

Edyp- antyczny władca Teb, dla którego władza to szczytny cel, wartość, na podstawie „ Króla Edypa”
Sofoklesa; Władca ten zmaga się tu z kierującą jego życiem siłą wyższą. Prowadzi go ona nieuchronnie
do katastrofy. Wszelkie próby uniknięcia fatum skazane są przy tym na niepowodzenie. W przypadku
Edypa owym przeznaczeniem jest klątwa ciążąca na rodzie Labdakidów. Kiedy bohater dowiedział się,
że ma zamordować własnego ojca i poślubić matkę, opuścił Korynt. Nie wiedział bowiem, że ci, którzy
go wychowali nie są jego prawdziwymi rodzicami. W drodze do Teb zabija on Lajosa. Następnie
pokonuje sfinksa i jako nagrodę otrzymuje tron tebański i poślubia Jokastę. Jako król jest
sprawiedliwy. Dba o los swoich poddanych, interesuje się ich problemami. Państwo i dobro
mieszkańców to dla Edypa naczelne wartości. Gdy Teby nawiedzają nieszczęścia i choroby robi
wszystko, aby temu zapobiec. Kieruje się dobrem swojego ludu, który jest wyniszczony chorobami i
klęskami. Postanawia, ze bez względu na konsekwencje odkryje prawdę o śmierci Lajosa, a zabójcę
ukarze.

Można sobie wybrać:

Kreon- antyczny władca Teb, który musi wybierać między prawem ziemskim a boskim na podstawie
„Antygony” Sofoklesa; funkcja- podkreślenie tragizmu postaci

Makbet- władca, dla którego sama chęć rządzenia staje się motorem do zbrodni na podstawie
dramatu Szekspira; funkcja- podkreślenie niszczącej siły władzy – władza jako pokusa

Konrad Wallenrod- władca, który wybiera „sposób lisi” jako typ rządzenia, co doprowadza bohatera
do rozterek moralnych , rezygnacji z kodeksy rycerskiego i szczęścia osobistego;

Neron- szalony władca, która jest tyranem i despotą, za co ponosi konsekwencje na podstawie
powieści H. Sinkiewicza „Qvo vais”

Podsumowanie

Wizerunek władcy i sposobów rządzenia zmieniał się na przestrzeni epok. Literatura ukazywała tę
postać zarówno w pozytywnym, jak i negatywnym świetle. Dominuje jednak portret władcy, jako
osoby, której niewłaściwe rządzenie doprowadza do tragedii. Portret ten ulegał przemianom.
Uzależniony był od światopoglądu danej epoki, czy poglądów danego pisarza. Zmiany w
portretowaniu władcy i władzy wynikały z chęci udokumentowania w dziełach problemów
rzeczywistości, w jakiej żyli twórcy.
59. Czym dla człowieka może być praca? Odwołaj się do obrazu Aleksandra Gierymskiego "Piaskarze"
oraz wybranych tekstów lliterackich.

Nie mam
60. Jak zło jest ukazywane w tekstach kultury? Obraz Wiliama Blacke'a "Szatan porażający Hioba
wrzodami"

MOTYW ZŁA:

Holokaust- ZŁO , zamach na Jana Pawła II- ZŁO, Word Trade Center- ZŁO … To oczywiście jedynie trzy
krótkie hasła odnoszące się do analizowanego przeze mnie tematu. Jednak wymowa każdego z nich
dobrze uświadamia nam ogrom zniszczeń, jakie dokonują się pod wpływem tego zjawiska.
Rzeczywistość, która nas otacza nie zawsze jawi się w jasnych barwach. Żyjąc, doświadczamy wielu
nieszczęść, problemów, chorób. Obserwujemy, jak na świecie wybuchają wojny, szerzy się fanatyzm
religijny, terroryzm. Jesteśmy świadkami wielu epidemii, plag, żywiołów ziemskich, katastrof. Nie
jesteśmy w stanie zmienić porządku świata. Musimy się jedynie pogodzić z faktem, ze życie ludzkie
jest wielką tajemnicą, nigdy nie wiadomo, co nas spotka jutro. Jedno jest pewne niezbadane są nasze
losy. Zło jest pojęciem indywidualnym, dla każdego bowiem oznacza co innego

TEZA:

Literatura i sztuka utrwaliła różne postawy człowieka, jego dylematy moralne w obliczu zła.

ZŁO JAKO SZATAN

Swoje rozważania rozpocznę od wizji starotestamentowej. W Księdze Hioba Bóg zawiera rodzaj paktu
z piekielnym władcą. Stwórca, kiedy spotkał na swej drodze szatana jest dumny ze swego wiernego
wyznawcy Hioba. Przecież to wielki mędrzec. Wie, czym jest miłosierdzie, pomoc innym i gorliwa
modlitwa. Potrafi dbać o swój majątek, zaś swe dzieci uczy pokory i szacunku do Boga. Diabeł jednak
nie wierzy, iż wielkość mędrca jest wynikiem jego prawdziwej służbie Niebu. Stwierdza z ironią, że z
pewnością, gdyby Bóg zabrał wszystko Hiobowi i zesłał na niego cierpienie, wówczas on odwróciły się
od Stwórcy. Pan Niebios zawiera więc pakt z szatanem. Pozwala mu rozsiać nad światem
starotestamentowego ojca wszelkie zło. Tak też się dzieje. Traci on cały swój majątek, bydło, plony.
Następnie ginie jego służba, siedmiu synów i trzy córki. Na koniec Bóg zsyła na niego trąd. Choroba ta
traktowana była jako kara za grzechy ludzkie. Ale o dziwo człowiek nie skarży się.

Mimo tylu strat bohater nie załamał swej wiary. Okazał się wzorem heroicznej cierpliwości i za swoje
posłuszeństwo odzyskał z powrotem utracone mienie. Miał kolejnych synów i córki i cieszył się
szczęściem do późnej starości. Księga Hioba stawia pytanie o sens cierpienia. Okazuje się, że to
próba, której Bóg poddaje człowieka, by sprawdzić jego wiarę i ufność. Próba, na którą może być
wystawiony każdy z nas. Szatan spełnia tu funkcję podwójną. Jest partnerem w układzie między siłą
Boga a mocą szatana. Jest także symbolem zła, postacią, która zrobi wszystko, by wystawić wiarę
człowieka na próbę i skusić go do grzechu.

ZŁO JAKO DŻUMA, CHOROBA

Osobą, dla której walka ze złem okazała się najważniejszą wartością jest doktor Bernard Rieux
jeden z głównych bohaterów „Dżumy” Alberta Camusa. Akcja utworu rozgrywa się w latach XX wieku
w algierskim Oranie. Miasto, które choć na pozór wydaje się być przeciętną mieściną wkrótce zostaje
zaatakowane przez bakcyla dżumy, a losy jego mieszkańców zostają poddane próbie na śmierć i życie.
Ludzie wobec zarazy czują się bezsilni. Nie ma kto im pomóc. Na każdym kroku muszą obcować z
epidemią. Choroba bowiem zabiera wszystkich. Nie patrzy na wiek, czy zawód. W końcu dochodzi do
tego, że zwłoki chowano we wspólnych grobach. Potem je palono w piecach krematoryjnych. Śmierć
przestała być chrześcijańska, stała się barbarzyńska. Po jakimś czasie mieszkańcy już nie dziwili się, że
dookoła nich leżą trupy. Zobojętnieli na to zjawisko, a nawet widzieli w tym dobry interes. Niektórzy
rabowali puste domy. Ale byli i tacy, którzy z otwartym czołem przeciwstawiali się śmierci. Jedna z
takich postaci był Bernard Rieux. Był lekarzem, który całkowicie poświęcił się walce z chorobą.
Kierowały nim nie wzniosłe hasła, lecz osobista uczciwość. Bohater wie, ze jego walka jest z góry
skazana na niepowodzenie. Zdaje sobie sprawę z faktu, że ludzkie życie jest absurdalne, mimo to jest
przekonany, że człowiek powinien aktywnie przeciwstawić się złu. Wie, ze wygaśniecie zarazy nie
oznacza jej końca. Dżuma zawsze może powrócić. Jednak wierzy w człowieka. Ze stoickim spokojem
przyjmuje śmierć żony i przyjaciela. Jest szlachetny, wielkoduszny i wrażliwy moralnie. Nie liczy się on
sam, ale dobro wszystkich mieszkańców Oranu.

ZŁO W FILMIE – ZBRODNIA

Z nietypowym sposobem ukazania omawianego przeze mnie toposu spotykamy się w filmie
„Pachnidło” w reżyserii Toma Tykwena. Proszę komisję o obejrzenie przygotowanych przeze mnie
fotosów z filmu. To historia pewnego mordercy, zawierająca elementy horroru i romansu
łotrzykowskiego. Bohaterem jest Jan Babtysta Grenouille, człowiek żyjący w XVIII-wiecznej Francji.
Jego nazwisko przeszło do historii jako człowiek, który rozmiłowany był w ulotnym królestwie
zapachów. Cóż zresztą za paradoks, ponieważ ten człowiek o niezwykle wrażliwym zmyśle węchu żył
w epoce, w której miasta wypełniał wprost niewyobrażalny fetor. Ulice wręcz śmierdziały , klatki
schodowe wypełniał smród przegnitego drewna i odchodów szczurów, sypialnie śmierdziały zaś
nieświeżą pościelą. Jednak bohater już od dzieciństwa poznawał świat za pomocą woni. Piękne
aromaty stały się jego obsesją. Postanawia stworzyć zapach kobiecego ciała. W tym celu
wykorzystuje kwiaty, które łączy z wonią z ciał zamordowanych dziewcząt. Z jednej strony odbiorca
ma wrażenie, jakby czuł odrażającą woń ryb, zwierząt, robactwa z drugiej delektuje się widokiem
wrzosów, lawendy, jabłoni, czy płatków róż. Kwiaty w filmie spełniają funkcje symboliczną. Są
kontrastem dla widoku zamordowanych kobiet, podkreślają nastrój grozy. To także znak, że zło może
narodzić się w każdym z nas. Obsesja bez kontroli może doprowadzić do przekroczenia granic, jak
popełnienie morderstwa- w imię zaspokojenia swojego pragnienia. Bohater kończy tragicznie, o czym
informuje nas już początek filmu- zostaje ukrzyżowany Film odkrywa więc przed odbiorcą najgłębsze
tajniki duszy człowieka owładniętego nałogiem, który doprowadza bohatera do drogi zbrodni i
szaleństwa.

Dokonując podsumowania moich rozważań śmiało mogę wysunąć kilka wniosków. Zło jest motywem
uniwersalnym, jego problematykę podejmowano w każdej epoce. Pod tym pojęciem kryły się różne
zjawiska, sytuacje, wydarzenia. Zło przybiera w tekstach literackich, malarskich i filmowych
odmienne oblicza: wiedźmy, zbrodnia, rzeczywistość, lęki, obsesje, maziści. Wobec tego stanu
bohaterowie musieli przyjąć określone postawy. Jedni aktywnie przeciwstawiali się niemoralnym
czynom, potrafili powiedzieć głośne „nie” wobec występków, które są nieetyczne. Ale jak widać z
przedstawionych przeze mnie argumentów, nie każdy był w stanie oprzeć się złu. Człowiek w obliczu
zła może zmienić się, to zjawisko, które wpływają na osobowość bohatera, jego psychikę, stawia
jednostkę ludzką wobec dylematów moralnych.
61. Jak autorzy przedstawiają człowieka w mieście? na podstawie obrazu Ulica Marka Włodarskiego

MIASTO:

Miasto to skupisko ludności wyróżniające się głównie zajęciami nierolniczymi. Jest to motyw
podejmowany, przez wielu autorów. Uważam, że miasto w literaturze jest przedstawiane zarówno w
sposób realistyczny jak i fantastyczny, zależy to od intencji autora w teksach kultury, przedstawiane
są zazwyczaj negatywne strony miasta jak i jego mieszkańców, zepsucie, degeneracja moralna,
różnice stanowe, które są granicą nie do przebycia. W Romantyzmie miasto było ukazywane jako
miejsce piękne, a zarazem mroczne. Dzięki obserwacji realistów, obraz miasta w sztuce jest przede
wszystkim niezwykle dokładny i realistyczny.

W fragmencie Sklepów cynamonowych Bruno Schulza, bohater wędruje nocą przez miasto po to,
aby udać się do domu po dokumenty, o których zapomniał jego ojciec, ale i też poszukuje pewnej
ulicy. W celu odnalezienia jej przemierzę coraz to kolejne przecznice Opisuje ulice, otwarte sklepy
późną nocą. Także drogi, przy których znajdują się domy ludzi zamorzonych. Ulice te są kłamliwe i
zwodne. Miasto te nie ma nazwy, a opowiadanie jest przepełnione symboliką. Nie nosi ono zmianom
realizmu, ma wymiar fantastyczny.

Petersburg ukazany w „Zbrodni i Karze” jest miejscem nędzy i brzydoty, degraduje człowieka,
niszczy jego osobowość, zasady etyczne. Miasto te dla Raskolnikowa to miejscowość podejrzanych
ulic, placów, karczm i brudu rynsztoka, miejsce te jest swoistym labiryntem, który więzi mieszkańców
w swoich murach. Autor porównuje mieszkania do trumien, ponieważ są one małe i ciasne., bez
warunków do życia. Petersburg w „Zbrodni i karze” niczym przerażający potwór pożera siły
bohaterów, niweczy ich życiowe plany, zmienia w ludzi godnych pogardy. Obraz stolicy Imperium
Rosyjskiego w dziele Dostojewskiego jest jednoznaczny – to miasto, w którym niepodzielnie panuje
zło. Obraz ten jest niezwykle realistyczny, świadczą o tym dokładne opisy miejsc, istniejących w
rzeczywistości. Intencją Dostojewskiego było pokazanie Petersburga takim jakim jest.

Bolesław Prus w „Lalce”, ukazał współczesną sobie Warszawę, dlatego też powieść tę nazywa się
epopeją Warszawy. Autor przedstawia topografię Warszawy z dokładnością. Opisuje dzielnice nędzy,
patologii i zarazy, Powiśle, gdzie każdy dzień to walka o przetrwanie. Z drugiej strony ukazuje
dzielnice arystokracji upływającą w dostatek, Aleje Ujazdowskie i Aleje Jerozolimskie. Warto
wspomnieć także, o Krakowskim Przedmieściu, gdzie mieścił się sklep Wokulskiego. Wokulski stara
się pomóc mieszkańcom Powiśla. Obserwuje on zepsucie najwyżej warstwy społecznej jaką jest
arystokracja. W powieści tej mamy do czynienia z realnym odwzorowaniem miasta, przedstawieniem
jego takim jaki jest. Prus realizował koncepcje realistycznego ukazywania rzeczywistości.

Autorzy, w sowich dziełach ukazują miasto realistyczne, jak i fantastyczne, częściej jednak
wybierają motyw miasta realistycznego. Miasto w literaturze to przestrzeń pełna skazi ułomności,
różnic społecznych i degeneracji.
62. Jak w swoich dziełach twórcy ukazują dzieciństwo?

Mam
63. Obraz "Pierwsze kroki" Jakobidesa i odwołanie do tekstów literackich

?
64. Jak ukazane zostało w sztuce przemijanie? Do opisania obraz Grzegorza Bialika „Ulotność chwili”.

MOTYW PRZEMIJANIA, VANITAS:

Określenie problematyki

Motyw przemijania wiązał się z przeświadczeniem, że wszystko co istnieje na ziemi- dobra

materialne, bogactwa, sława, uroda i nasze całe życie kiedyś skończą się, przeminą. Jesteśmy bowiem
istotami ulotnymi i w chwili śmierci tracą na wartości wszelkie dobra doczesne. Każda epoka w inny
sposób odnosiła się do motywu przemijania. Dla jednych ważne było życie podporządkowane Bogu,
inni łączyli ów motyw z marnością, vanitas, z Fortuną, stałym myśleniem o zbawieniu, śmierci ,
porzucaniem dóbr materialnych, czy też poczuciem stałego przygnębienia.

UWAGA!!! Warto przy tym pytaniu coś wiedzieć na temat motywu vanitas, czyli marność. Pojęcie ma
związek z myślą przewodnią Księgi Koheleta – Vanitas vanitatum..– Marność nad marnościami i
wszystko marność. Motyw marności najbardziej widoczny jest w epoce średniowiecza i baroku.

Teza

Motyw przemijania w literaturze i sztuce służy podkreśleniu znikomości i kruchości życia.

Teza

Motyw przemijania wiązał się z przeświadczeniem, że wszystko co istnieje na ziemi- dobra

materialne, bogactwa, sława, uroda są niczym. Jesteśmy bowiem istotami ulotnymi i w chwili śmierci
tracą na wartości wszelkie dobra doczesne.

Argumenty

A. Jednym z najsłynniejszych obrazów Salvadora Dali jest „Trwałość pamięci”. Tłem obrazu jest
skalisty pejzaż nadmorski, prześwietlony kończącym się dniem. Na pierwszy plan wysuwa się
skojarzenie martwoty i braku jakichkolwiek oznak życia. Jednak po chwili możemy dostrzec na
błękitnej tarczy niebieskiego zegara muchę, jedyną oznaka ruchu. Może spija ona wilgoć ze szkła, a
może pojawiła się przypadkowo? Bowiem to nie ona jest główną bohaterką obrazu. Są nią oczywiście
zdeformowane, wyciągnięte zegarki. Wprowadzają one w martwy pejzaż jakąś nieokreśloną
miękkość. Ich sposób ułożenia jest leniwy, jakby z wielką łatwością i ospałością rozłożyły się w
różnych miejscach plaży nadmorskiej. Pofałdowane przedmioty tracą swoją prawdziwą funkcję. Ich
zadaniem nie jest wyznaczanie czasu, są jedynie pewnym symbolem, że czas to pojęcie względne.

B. W najbardziej bezpośredni sposób motyw ten został podjęty przez Daniela Naborowskiego w
wierszu „Krótkość żywota”. Wiersz podejmuje charakterystyczny dla poezji Naborowskiego temat
przemijania i krótkości ludzkiego życia. Według podmiotu lirycznego natura ludzka sprawia, że
człowiek celem swej ziemskiej egzystencji stanowi bezustanne dążenie do zdobywania dóbr
materialnych. Takie rozmiłowanie oddala ludzi od Boga. Marnością są wszelkie sprawy doczesne, a
ich wspólną cechą jest przemijalność. Wszystko, co ziemskie, ma swój szybki koniec, jednocześnie nic,
co ziemskie, nie daje człowiekowi szczęścia.

C. Świadomości nieuchronnego przemijania doświadcza mały bohater powieści autorstwa Erica

Emanuela Schmitta „Oscar i pani Róża”. To opowieść o 10-letnim chłopcu, któremu lekarze nie
potrafią pomóc w chorobie. Białaczka skazuje go na rychłą śmierć. W przejściu na drugą stronę
pomoc ofiaruje dziecku wolontariuszka ze szpitala, tytułowa Pani Róża. Ze zwyczajnej pielęgniarki,
zajmującej się stroną medyczną, staje się nagle przewodniczką życia małego Oskara.

D.
E. Pieśń XXIII, mająca formę apostrofy do „pięknej Zofiji", jest poetycką refleksją o przemijaniu.
Kochanowski dostrzega, że upływowi czasu podlega nie tylko młodość i uroda; również obserwacja
natury. Poeta przywołuje postać mitologicznej bogini stosownej chwili - Pogody (nazywanej także
Okazją lub Przygodą). Przedstawiano ją jako kobietę z długimi włosami na przedzie głowy i łysej z tyłu.
Miało to oznaczać, że kto nie skorzysta z chwili i nie uda mu się pochwycić Pogody za włosy, ten, gdy
bogini się od niego odwróci, już jej nie złapie i tym samym straci szansę na dobre i szczęśliwie życie.
Ponieważ „Czas ucieka jako woda" (wszystko płynie, jak twierdził starożytny filozof, Heraklit z Efezu),
człowiek musi wykorzystać każdą chwilę, każdy dzień. Tym bardziej, że gdy siwizna przyprószy włosy,
sygnalizując zbliżającą się starość, człowiek może żałować, że nie użył życia. Tylko w naturze po zimie
następuje wiosna; w życiu człowieka wszystko ma charakter nieodwracalny: po starości następuje
śmierć. Motyw przemijania popularny był także w późniejszych epokach.

F. Przykładem wykorzystania motywu przemijania jest wiersz Wisławy Szymborskiej „Nic dwa razy”.
Utwór ma charakter listu do bliskiej osoby. Podmiot liryczny snuje rozważania na temat
skomplikowanych stanów emocjonalnych towarzyszącym bliskości dwojga ludzi. Autorka nawiązuje
tu do filozofii Heraklita z Efezu, który twierdził: „Wszystko płynie” i „ Nie da się dwa razy wejść do tej
samej rzeki”. Zgodnie z tym poglądem doświadczenia ludzkie są niepowtarzalne, jedyne, oryginalne.
Ta zmienność i płynność decyduje o pięknie życia. Ponieważ nie ma możliwości cofnięcia czasu i
„poprawienia" życia -wydarzenia są bowiem „jednorazowe" - ludzie nie zdobywają doświadczenia,
wszystko robią po raz pierwszy, nie mają więc żadnej okazji do nabrania wprawy.

Podsumowanie

Dokonując podsumowania swoich rozważań warto zwrócić uwagę na fakt, iż istnieje zarówno wiele
podobieństw, jak i różnic w sposobie przedstawiania motywu przemijania. Z pewnością to, co łączy
wszystkie analizowane przeze mnie teksty literackie to zgodność pisarzy w poglądzie, ze czas
nieuchronnie płynie i nie da się go zatrzymać.
65. Relacja uczeń- nauczyciel na podstawie jakiegoś obrazu z XVIII w.

NAUCZYCIEL:

Analizując topos nauczyciela jako pierwsze skojarzenie przychodzi chyba większości z nas związane z
miejscem szkoły. To w niej młody człowiek dojrzewa, kształtuje swoje poglądy na świat, ustala swoją
hierarchię wartości. To również miejsce, gdzie spotykamy się z barwną galerią postaci nauczycieli.
Czasami przyjmują oni postawę surowego sędziego, niekiedy pokazują delikatność i czułe serce. Ale i
ich podopieczni miewali różnorodne oblicza. Nic więc dziwnego, ze motyw nauczyciela od zarania
dziejów był podejmowany przez pisarzy różnych epok. Pamiętajmy jednak, że nauczyciel to nie tylko
belfer zza szkolnej ławki, to też ktoś, kto czegoś uczy, może nim być właściwie każda jednostka, które
jest w stanie przekazać innym wartościową wiedzę. wtłaczanie pewnej wiedzy uczniom, nie zważając
na jej cel i przydatność. Dzieła literackie próbują odpowiedź na pytanie: Jaki powinien być idealny
pedagog? Partner w relacjach ze swymi podopiecznymi, zdyscyplinowana osobowość z mocnym
charakterem, a może przyjaciel, powiernik uczniowskich problemów? Z pewnością to trudne pytanie,
a odpowiedzi na nie niech udziela przytoczone przeze mnie przykłady literackie.

TEZA:

Teksty kultury na przestrzeni wieków wykreowały różne stereotypy nauczyciela i ucznia”.

Jako pierwszy argument na potwierdzenie mojej tezy przytoczę średniowieczny tekst „Rozmowę
mistrza Polikarpa ze śmiercią”. Bohaterka z tytułu występuje to w roli nauczycielki życia, która
prowadzi dialog ze ciekawym jej istoty mędrcem. Sama rozmówczyni została tu upersonifikowana,
nadano jej cechy ludzkie. To ona, nie mędrzec, który jest w wierszu jedynie statystą, wybija się na
pierwszy plan i - o ironio! - wydaje się być człowiekiem z krwi i kości. Występuje w utworze jako
kobieta o odrażającym wyglądzie, jej ciało właściwie znajduje się w stanie rozkładu. Brak jej warg,
zwisa jej kawałek nosa, szczerzy olbrzymie zęby, jest szkieletem, z którego odpadają fragmenty ciała.
W pasie ma przewiązaną białą tkaninę, w dłoni zaś dzierży wielką kosę. Nic więc dziwnego, że na jej
widok Polikarp pada zemdlony. Śmierć opowiada o swoich zadaniach ziemskich. Narodziła się wraz z
grzechem pierworodnym, była w jabłku, które skosztowała Ewa. Odtąd towarzyszy ludziom w ich
ziemskiej wędrówce ku kresowi drogi. Wobec niej wszyscy są równi. Nie stosuje żadnych ulg
taryfowych. Zabiera zarówno bogatych, ubogich, mądrych, mniej inteligentnych. Nie ma dla niej
różnic stanowych, społecznych, majątkowych. Nauczycielka odkrywa przed uczonym także swoje
miejsce w czasie Sądu Ostatecznego. Ponieważ Bóg jest wieczny, śmierć nie ma do niego dostępu. Jej
zadaniem jest przepędzenie grzeszników do piekła. Będą tam cierpieli straszne męki, że jedynym ich
pragnieniem będzie wyzwolenie z tych katuszy. Ona jednak zachowa zimną twarz. Nie ugnie się przed
wezwaniem ludzi grzesznych. Jest jednak możliwość uniknięcia takiego losu. Wystarczy być blisko
Stwórcy za życia, pamiętać o nim, w czasie swej podróży ku wieczności. Śmierć nie jest tu
uwieczniona jako postać negatywna. Przemawia w sposób łagodny i spokojny, nie chce przerazić
swego ucznia, tylko dać mu pewne wskazówki. Wyraźnie podkreśla, że pojawiła się na życzenie
Polikarpa i nie chce go wystraszyć. Pragnie mu jedynie przekazać mądrość życiową, dzięki której
uniknie potępienia i zazna szczęśliwości wiecznej.

Kolejnym przykładem literackim utrwalającym wizerunek nauczycieli jest „Ferdydurke” Witolda

Gombrowicza. Szkoła wypełniona jest tu przerośniętym nastolatkami, którym nauczyciele ładują do
głowy masę niepotrzebnych, sprowadzających się do pustych frazesów informacji. Zabawny jest
sposób, w jaki szacowni pedagodzy tratują dorosłych uczniów. Nauczyciele przekonani są dziecięcej
niewinności swych podopiecznych, traktują ich patriarchalnie i z pobłażaniem, tak jak traktuje się
dzieci w przedszkolu. Dobrym tego obrazem jest komentarz profesora Pimki do awantury wybuchłej
między uczniami na szkolnym boisku. Szkoła, prócz tego że jest miejscem, które wtórnie zdziecinnia
uczniów, tłoczy w ich głowy wątpliwą wiedzę. Arcyśmieszna jest scena, w której profesor Bladaczka
usilnie przekonuje wychowanków, iż "Słowacki wielkim poetą był". Dlaczego? Gdyż nas zachwyca. I
musi nas zachwycać, bo wielkim poetą był. Innego stosunku do dzieł Słowackiego nauczyciel nie
dopuszcza do swej świadomości. Pedagog ma zresztą dosyć specyficzne podejście do swych
wychowanków. Jego rola ogranicza się do podania materiału, bez zainteresowania się, czy to
wzbudza jakiekolwiek emocje w uczniach. To typowa metoda wykładu, usilne wtłaczanie w głowy
młodych ludzi pewnych treści. Klasa nie reaguje zresztą na zachowanie Badaczki. Jedni dłubią dziury
w stolikach, inni grają w karty, niektórzy ziewają. Gdy zaś Gałkiewicz ośmiela się wtrącić zdanie, iż
poezja Słowackiego wcale go nie zachwyca powoduje wręcz katastrofę na skale globalną. Ale na to
profesor ma swój sposób, dotąd męczy biednego ucznia recytacją ustępu wiersza wielkiego poety
romantycznego, iż Gałkiewicz wręcz błaga, by przerwać tą farsę. Już może, wszystko może byle
przestać. Z satysfakcją więc sytuacja zostaje zażegnana przez pedagoga, który kończy swa lekcje
słowami: „Nie ma to jak szkoła, jeżeli chodzi o wdrożenie uwielbienia dla wielkich poetów”.
Gombrowicz pokazał więc nam uczniów, nauczycieli i szkołę na opak, w „krzywym zwierciadle”, pełną
absurdalnych zachowań pedagogów i ich podopiecznych. Groteskową, ale czy nierealną?

W świetle przytoczonych argumentów mogę śmiało stwierdzić, że literatura kreuje różne oblicza
nauczyciel
66. Jakie relacje zachodzą między człowiekiem, a naturą. Obraz "Połów ryb na morzu" Williama
Turnera i inne teksty kultury/literackie

Mam
67. Inna wersja: Jak w literaturze ukazana jest zabawa lalkami. Odwołaj się do obrazu i wybranego
tekstu literackiego

Nie mam
68. Jak tworcy przedstawiaja i w jaki sposob ludzi nauki odwolaj sie do obrazu Maria Skłodowskiej
Curie i tekstow literackich

mam
69. Jak artyści w tekstach kultury wyrażają emocje? Odwołaj się do podanej rzeźby pt. „Cisza” i
wybranych tekstów literackich

mam
70. Inna wersja: Jakie funkcje pełnią symbole ukazywane przez artystów? Odwołaj się do wiersza Jana
Kasprowicza "Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach" i innych tekstów kultury

SYMBOLE

Przykładowa realizacja zadania

Od niepamiętnych czasów odbiorcy sztuki próbują odkryć tajemnice wielu wybitnych dzieł. Sztuka ta
jednak nie jest prosta. Czytelnik musi, bowiem wejść w rolę odkrywcy, badacza, który odgadnie
ukryty sens utworu. Na tym polega wielka wartość dzieł, które dzięki umieszczeniu w nich
symbolicznych treści, zmuszają nas do myślenia. Symbol w literaturze i sztuce to - "motyw lub zespół
motywów, który jest znakiem treści głęboko ukrytych i niejasnych". Wynika stąd wniosek, że otwiera
on przed odbiorcą możliwości różnych interpretacji. Na tym polega jego magia i tajemniczość. Każdy,
więc sam musi się uporać z wieloznaczeniowością symbolu, odkryć jego sens i znaczenie.

Teza

Symbol jest to znak głęboko ukrytych treści w dziele kultury.

Wywód, Argumenty

A. Symbolicznym jest powieść Stefana Żeromskiego „Ludzie bezdomni”. Stała się ona nie tylko
wydarzeniem społecznym, ale również artystycznym. Omówię ostatni rozdział- Rozdarta sosna.
Obserwujemy w tej scenie Judyma, który postanawia poświęcić się pracy dla najuboższych. Rezygnuje
z miłości do Joanny i szczęścia rodzinnego. Wie, że jeżeli zwiążę się na stałe z dziewczyną zakiełkuje
w nim dorobkiewicz, zacznie jak inni poddawać się fali materializmu. Zapomni wtedy o swojej misji
niesienia pomocy innym. Stan jego duszy oddaje sosna. Jest ona przepołowiona, jedna jej część
obumarła. Tylko korzenie trzymają się jeszcze skarpy, czyli ziemi śląskiej. To samo stało się z
Judymem. Jedna część duszy bohatera została zniszczona - czyli marzenie o tym, aby być z ukochaną,
założyć rodzinę i cieszyć się ciepłem ogniska domowego. Natomiast to, co pozostało jego życiem, to
część poświęcona kopalni, pracującym w niej ludziom, to czynienie dobra dla społeczeństwa.
Symboliczny jest tytuł utworu, a także niektóre tytuły poszczególnych rozdziałów. Inne symbole,
wykorzystane w dziele, to:
Wenus z Milo – symbol piękna, miłości, harmonii i szczęścia. W powieści odzwierciedla piękno świata
ludzi bogatych, świata, do którego chciał należeć Tomasz Judym.

Rybak – obraz francuskiego malarza, symbolizujący ludzkie cierpienie, nędzę i krzywdę społeczną. W
powieści stanowi kontrast w zestawieniu z rzeźbą Wenus i symbolizuje świat ludzi biednych, klasy, z
której wywodzi się główny bohater.

Kwiat tuberozy – symbol bezużytecznego piękna. W „Ludziach bezdomnych” do kwiatu tuberozy

porównany zostaje przez Judyma Karbowski – lekkoduch, karciarz, człowiek z towarzystwa, który w
rzeczywistości poza zaspokajaniem własnych potrzeb, nie dostrzega nic więcej.

Krzyk pawia – symbol nieszczęścia i śmierci, a także przemiany.

B. Typowym utworem symbolicznym, który wprowadza w swą fabułę świat pozazmysłowy jest
„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego. Chochoł — to najważniejszy symbol obecny w dramacie,
słomiana kukła okrywaąca krzak róży. W akcie II sprowadza zjawy, w akcie III usypia weselników i
wprowadza ich swoją muzyką, wygrywaną na drewnianym badylu w jednostajny taniec, w kręgu, z
którego nie mogą się wydostać. Chochoł może też nieść pierwiastki nadziei na lepszą przyszłość,
ponieważ stanowi ochronę kwiatu, który rozkwitnie na wiosnę, kiedy będzie miał ku temu sprzyjające
okoliczności. Potrzeba wolności drzemie więc w narodzie i da o sobie znać we właściwym momencie.

Chocholi taniec — oznacza niemoc narodu, błędne koło, zamknięcie jakby w potrzasku idei, na którą
być może jeszcze nie przyszedł odpowiedni czas.

Złoty róg — oznacza szansę na odzyskanie niepodległości. To podarunek od Wernyhory, przedmiot

magiczny, dzięki któremu Gospodarz ma zwołać uczestników zrywu narodowowyzwoleńczego.
Oddaje go jednak w ręce nieodpowiedzialnego Jaśka, który zachwyca się nim, ale gubi przez
nieuwagę, schylając się po czapkę z pawimi piórami.

Złota podkowa — materialny znak obecności Wernyhory. Symbolizuje szczę-cie, ale Gospodyni
zabiera ją i zamyka w skrzyni, odkłada „na później".

Czapka z pawimi piórami — jest symbolem materializmu chłopów, ich pazerności, zamiłowania do
powierzchowności. Chłopi lubili stroić się w pawie pióra

Sznur — to przedmiot, który pozostał Jaśkowi po zgubieniu złotego rogu, oznacza zniewolenie
narodowe.

Dzwon Zygmunta — związany z dawną świetnością Polski jako Rzeczy-pospolitej Obojga Narodów,
pojawia się w rozmowie Dziennikarza ze Stańczy¬kiem, jest echem wielkości naszego kraju,
symbolem chwały i dumy.

Bronowicka chata — miejsce weselnych zabaw i spotkanie przedstawicieli dwóch klas społecznych,
symbol Polski, scena narodowa, na deskach której roz-grywa się dramat w sensie dosłownym i
metaforycznym.

Kosy postawione na sztorc — echo wydarzeń spod Racławic, symbol goto¬wości chłopskiej do walki,
ale i narzędzie skierowane być może przeciwko panom.

Podsumowanie

Symbol stał się inspiracją dla wielu artystów, dzięki czemu ich dzieła wyróżniają się oryginalnością,
pobudzają naszą wyobraźnie i zmuszają do samodzielnej interpretacji ukrytych w nich znaków.
71. Relacje człowieka z naturą na podstawie obrazu "Poranek"
72. Jak artyści ukazują szczęście w swoich dziełach? Był obraz Klucz do szczęścia do omówienia i
odwołanie się do dwóch dzieł literackich.
73. W jaki sposób autorzy kultury przedstawiają walkę dobra ze złem. Odwołaj do do obrazu
Hieronima Boscha "Śmierć skąpca" oraz do wybranych utworów literackich.
74. Inna wersja: Jak artyści przedstawiają dzieciństwo w swoich dziełach? Odpowiedz na podstawie
fragmentu tekstu "Włoskie szpilki" i innych tekstów kultury.
75. Jak autorzy ukazują nastrój?
76. Odwołaj się do obrazu Friedricha "Mężczyzna i kobieta obserwujący księżyc" i do innych tekstów
literackich.
77. W jaki sposób artyści pokazują dzieci w swoich utworach? + obraz Pascala Dagnana „mały
sabaudczyk jedzący pod drzwiami
78. Jak artyści ukazują władzę? Odwołaj się do obrazu "Utracona władza" Majrowskiego i do tekstów
literackich
79. Czym dla Polaków jest bohaterstwo? Odwołać sie do fragmentu Kordiana i tekstów kultury
80. Jakie znaczenie w relacjach między ludzkich ma kultura języka? Tekst, odwołać się do własnych
doświadczeń i do wybranego tekstu kultury.
81. Jak twórcy przedstawiają w dziełach kobiety?
82. Inna wersja: Jak współczesne media wpływają na interpunkcję i skuteczność komunikacji? "O
zaletach interpunkcji" Małgorzata Milewska-Stawiany
83. Jak język wpływa na emocje człowieka, odwołaj się do fragmentu Cierpień młodego Wertera,
własnych doświadczeń i innego teksty kultury
84. Jaką funkcje mogą pełnić zdrobnienia? Fragment dziadów III USTĘP, własne doświadczenia
komunikacyjne i inny tekst kultury
85. Inna wersja: Jak wpływaja interpunkcja i komunikacja w dzisiejszych mediach
86. Podaj przyczyny zmiann w języku na przestrzeni lat, odwołaj się do podanego tekstu, własnych
doświadczeń oraz dowolnego tekstu kultury
87. Jakie informacje o człowieku dostarczają przezwiska? Na podstawie fragmentu, własnych
doświadczeń i innych tekstów kultury
88. Jakie są przyczyny i sposoby urozmaicania języka? Odnieś się do podanego tekstu (wywiad),
doświadczeń z życia codziennego i wybranego tekstu kultury.
89. Jak zmienia się współczesna polszczyzna? Odwołaj się do podanego fragmentu, własnych
doświadczeń i tekstu kultury.
90. Jak twórcy ukazują kraj lat młodości? W odwołaniu do "Ogrody" Iwaszkiewicza
91. Inna wersja: Jak tworcy w swoich dziełach przedstawiają relacje między ludzmi a Bogiem?
Odwołaj się to tekstu Olgi Tokarczuk pt."Prawiek i inne czasy".
92. Inna wersja: Czy skróty zubożają polszczyznę , odwołać się do załączonego tekstu , własnych
doświadczeń i tekstu kultury
93. Jaka funkcje pełnią przysłowia? Na podstawie podanego tekstu, innego tekstu i własnych
doświadczeń.
94. W jaki sposób twórcy przedstawiają spory? Odwołaj się do podanego fragmentu Pana Tadeusza,
całej epopei i wybranego dzieła literackiego.

95. Jakie środki językowe występują w wypowiedziach retorycznych. Odwołaj się do fragmentu "Pana
Wołodyjowskiego" Henryka Sienkiewicza, własnych doświadczeń oraz inne tekstu kultury
96. Relacje nauczyciel- uczeń
97. Inna wersja: Funkcja pytań i pozyskiwanie odpowiedzi w akcie komunikacji. Tekst Bralczyka
98. Język młodzieży - wzbogaca czy zubaża polszczyznę. Odwołaj sie do podanego fragmentu,
własnych doświadczeń komunikacyjnych i wybranego tekstu kultury
99. Jaką funkcje w tekstach kultury pełni stylizacja jezykowa? na podstawie fragmentu w,, Wesele'' i
calosci dramatu Wyspiańskiego oraz tekstu kultury.
100. Jak współczesne media tworzą przestrzeń do komunikacji językowej.
101. Jaką rolę w języku pełnią przysłowia? Fragment tekstu Karoliny Fober, własne doświadczenie i
wybrany tekst kultur
102. Jak autorzy ukazaja temat wojny w swoich dziełach. Odnieść się do wiersza Marii Pawlikowskiej i
innych tekstów kultur
103. Grzeczność werbalna i niewerbalna. Omów na podstawie fragmentu danego tekstu,
doświadczeń życiowych i tekstu kultur
104. Tendencje we współczesnej literaturze
105. Grzeczność werbalna i niewerbalna jako wyznacznik szacunku do drugiego człowieka
106. Jak ukazane sa zdrobnienia w polszczyźnie odwołaj sie do fragmentu książki "Wszystko zależy od
przyimka", do własnych doświadczeń komunikacyjnych i wybranego tekstu kultury
107. Inna wersja: Co wpływa i w jakim celu rozwijany jest język? Tekst "lajkować", wlasne
doświadczenia i tekst
108. Jaki wpływ mogą mieć zranione uczucia? Podany fragment „Pana Tadeusza”, odniesc się do
całości książki Mickiewicza, tekst kultury.
109. Jaką funkcje pełnią symbole w kulturze? Na podstawie wiersza Kasprowicza
110. Na czym polega językowy Bon Ton? Odwołując się do tekstu Jana Miodka
111. Jaka jest rola porzekadeł w polszczyźnie? Odwołaj się do tekstu "Pypcie na języku" do tekstu
kultury i własnych doświadczeń.
112. Jakie znaczenie w komunikacji mają wyrazy nacechowane emocjonalnie? Tekst Jana Miodka,
własne doświadczenia komunikacyjne, tekst kultury.
113. Czym dla człowieka może być cierpienie ? Odwolaj się do wiersza Twardowskiego "O bólu " i
innych tekstów kultury
114. Jak rozmówca może wpłynąć na przekonania i zachowania adresata . Tekst o tym jak Jan Paweł
ozywa persfazji w swoich wypowiedziach.
115. Funkcje językowe stosowane w stylizacji biblijnej. Odwołaj się do fragmentu Gloria Victis Elizy
Orzeszkowej wybranego tekstu kultury i własnych doświadczeń

116. Czy język powinien ulegać modzie, fragment Jana Miodka, tekst kultury oraz własne
doświadczenia
117. Jaką rolę pełnią zapożyczenia w języku potocznym? Odwołaj się do tekstu kultury i własnych
doświadczeń
118. Jakie środki językowe powinny charakteryzować dobre przemówienie? Do tekstu p.
Kowalewskiej o retoryce/przemawiania, własne doświadczenie + tekst kultury.
119. W jaki sposób emocje mogą wpływać na komunikację? Odwołaj się do tekstu, innego tekstu
kultury i własnych doświadczeń.
120. Jaką postawę może przyjść człowiek w sytuacji zniewolenia?
121. Język w interakcjach kulturowych. Na przykładzie tekstu Mariana. Odnieś się do własnych
doświadczeń i tekstów kultury.
122. Edward Stachura „Jest już za późno”. Jakich środków językowych używamy do opisywania
uczuć? Odwołaj się do wiersza, własnych doświadczeń językowych oraz do wybranego tekstu kultury
123. Jakie zabiegi językowe służą zmianie decyzji odbiorcy na podstawie fragmentu Ogniem i
Mieczem, innego tekstu kultury i własnego doświadczenia
124. Jaką funkcję mają zapożyczenia?
125. Czy zabiegi językowe stosowane w reklamach mają wpływ na współczęsny język? Rozważ
pytanie i odwołaj się do podanego fragmentu tekstu (Jerzy Bralczyk: język na sprzedaż), na podstawie
własnych doświadczeń oraz wybranego tekstu kultury
126. Jakie są błędy w języku?
127. Jakie znaczenie w tekstach kultury mają inspiracje dziełami innych epok
128. Jakie znaczenie w komunikacji ma kontekst?
129. Jak mówić, aby dotrzeć do odbiorcy? Odwołać sie do tekstu, własnych doświadczeń i wybranego
tekstu kultury.
130. Jaką rolę pełnią przysłowia? Odwoła się do podanego fragmentu, własnych doświadczeń
komunikacyjnych i wybranego tekstu kultury
131. Jak środki językowe kreują nastrój w utworach? Na podstawie wiersza Kazimierza Przerwy-
Tetmajera "Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej".
132. Jak frazeologizmy używane są w języku? Rozważ biorąc pod uwagę podany tekst, własne
doświadczenia i tekst literacki
133. Jaką rolę w kontaktach międzyludzkich odgrywa komunikacja niewerbalna
134. Jakie formy może przybrać zniewolenie człowieka? "Nieznany urzędnik", autor Magnús
Tómasson i inne teksty literackie
135. W jakim celu i dlaczego używamy stylizacji językowych. Odwołaj się do fragmentu "Chłopi" do
własnych doświadczeń i dzieła kultury
136. Co zagraża współczesnej polszczyźnie? Wywiad Anny Zawadzkiej z Andrzejem Markowskim
‚Dbajmy, nie walczmy’
137. Inna wersja: Jak twórcy przedstawiają motyw tańca a utworach odwołać się do fragmentu
Gombrowicza
138. Jakimi środkami językowymi opisuje się piękno natury? W odwołaniu do fragmentu "Uśmiech"
Emila Zegadłowicza, własnych doświadczeń komunikacyjnych i wybranego tekstu kultury.
139. Inna wersja: Jak zostaje ukazany gospodarz w tekstach kultury. Fragment z Lalki o prezesowej
Zasławskiej

140. Rola perswazji i manipulacji w komunikacji. Tekst o roli komunikacji w społeczeństwie. Tekst
kultury. Własny przykład
141. Jak sny oddziałują na człowieka? Odwołaj się do fragmentu i innych tekstów kultury
142. jak ukazywana jest matka w tekstach kultury?
143. Jak ludzie reagują na niebezpieczeństwo. Odwołań się do utworu Jan Kazimierz i innych tekstów
kultury.
144. Inna wersja: Rola manipulacji i perswazji w komunikacji językowej. Odwołaj się do podanego
fragmentu (tekst o zwrotach używanych w reklamach np: nowość! Nie przegap okazji!), innego tekstu
kultury oraz własnych doświadczeń.
145. Jak twórcy ukazują zwyczaje i obyczaje? Na podstawie fragmentu Pana Tadeusza Adama
Mickiewicza, całego utworu i innych tekstów kultury.
146. Zamiany cywilizacyjne w tekstach kultury. Odwołaj się od fragmentu i wybranych tekstów
kultury.
147. Jak twórcy pokazują konflikty? Odwołaj się do zemsty Aleksandra Fredro i innych tekstów
kultury.
148. Jaką role pełni taniec w utowrach?fragment Trans -atlanty
149. W jakim celu i w jaki sposób są stosowane maski w tekstach kultury? Odwołaj się do fragmentu i
do innych tekstów kultury.
150. W jaki sposób artyści ukazują losy cczłowieka podczas wojny ? Na podstawie jakiegoś fragmentu
I tekstów literackich
151. Labirynt w literaturze i i wiersz Miłosza korytarze
152. Motyw życia jako labiryntu, odwołać się do wiersza Czesława Miłosza "te korytarze" i wybranych
tekstów kultury
153. Czym dla człowieka jest szczęście? Fragment wiersza Ildefonsa "prośbą o wyspę"
154. Czym dla człowieka może być szczęście?
155. Jak ukazywane są dzieci w literaturze? (Fragment Ludzi Bezdomnych)
156. W jaki sposób dobra materialne wpływają na postępowanie człowieka? Odwołaj sie do
podanego tekstu Ziemi Obiecanej Stanisława Władysława Reymonta i inny tekstów literackich
157. Człowiek podczas wyboru. Tekst Herberta "Rozstrzygnięcie" i odwołaj się do innych tekstów
kultury
158. Jak twórcy przedstawiają nierówności społeczne w utworach? Fragment utworu "Granica" Zofii
Nałkowskiej
159. W jaki sposób ukazuje się dziecko w tekstach kultury i po co autorzy to robią.
160. Odwołanie do Trenu XII (podany na kartce), dowolnego innego trenu Kochanowskiego i tekstu
kultury.
161. W jaki sposób autorzy ukazują konflikty w swoich dziełach? Odwołaj się do podanego fragmentu
Zemsty, całości utworu i innych tekstów kultury.
162. W jaki sposób dobra materialne wpływają na postępowanie człowieka?
163. W jaki sposób autorzy przedstawiają nauczycieli? Odwołań się do fragm. Sklepy cynamonowe
Brudno Schulza i innych tekstów kultury
164. Inna wersja: Motyw nauczyciela na podstawie fragmentu sklepów cynamonowych Brunona
Schulza oraz innych tekstów kultury
165. Jaki wpływ mają cywilizacja,wynalazki i odkrycia geograficzne? Odnieś sie do fragmentu B. Prusa
(jakiś temat rozmowy z chłopem o wynalazkach i odkryciach) i tekstów kultury.
166. Jak twórcy w swoich dziełach ukazują utopie ?
167. Odwołaj się do fragmentu lalki oraz całości lektury i do innych tekstów literackich
168. W jaki sposób rozwój cywilizacji wpływ na życie ludzi. Odwołaj się do wiersza Wisławy
Szymborskiej Odkrycie oraz do wybranych 2 tekstów literackich.
169. Jaką rolę odgrywa pamięć w życiu człowieka?
170. Czym jest bohaterstwo? Na podstawie fragmentu kordiana
171. Inna wersja: Manipulacja językowa - czy tylko estetyka słowa? Odwołaj się do tekstu
Manipulacja językowa, własnych doświadczeń oraz tekstu kultury
172. Jakie postawy ludzie przyjmują wobec życia? Odwołaj się do podanego fragmentu Jana
Kasprowicza "Księga ubogich" i innych tekstów kultury
173. W jaki sposób twórcy kreują postać kobiety? Odwołaj się do fragmentu "Pana
Wołodyjowskiego" Henryka Sienkiwicza (fragment rozdziału 23 o żołnierskim życiu Basi) i do innych
tekstów kultury.
174. Inna wersja: Jak współczesne media wpływają na interpunkcję i skuteczność komunikacji? "O
zaletach interpunkcji" Małgorzata Milewska-Stawiany
175. Inna wersja: Motyw wynalazków i odkryć.

176. Jak autorzy ukazują w tekście przemianę duchową? Odwołaj się do fragmentu ,,Potop'' Henryka
Sienkiewicza i do dwóch tekstów kultury.
177. Jakie odczucia i refleksje towarzyszą człowiekowi po utracie bliskiej osoby? Odwoła się do tekstu
"list do redakcji od czytelnika" Z. Herberta oraz innych tekstów kultury.
178. Jak postęp cywilizacyjny wpływa na człowieka? Utwór W. Szymborskiej Coś z wiarą w
odkrywców
179. Czym jest dom rodzinny? odwołanie do fragmentu tekstu "Nad Niemnem" Orzeszkowej i dwóch
tekstów kultury.
180. Różnice grup społecznych w fragmencie lalki oraz całości, podaj inne teksty literackie
181. Inna wersja: Jak autorzy przedstawiają kraj lat dziecinnych? Odwołaj się do fragmentu utworu
"Ogrody" Jarosława Iwaszkiewicza i wybranych tekstów kultury.

182. Jak twórcy ukazują relacje między człowiekiem a Bogiem? Tekst Olgi Tokarczuk - prawiek i inne
czasy
183. Jak twórcy kultury przedstawiają gospodarzy? Na podstawie fragmentu "Lalki" Bolesława Prusa
o prezesowej Zasławskiej, przy odwołaniu do całości utworu i innego tekstu kultury
184. Nadzieja, jaką rolę odgrywa w życiu człowieka? Wiersz plus teksty literackie.
185. Jak twórcy ukazują spory, odwołaj sie do fragm i calego utworu oraz innego tekstu
186. Jakie uczucia i refleksje towarzyszą po stracie bliskiej osoby? Odwołaj się do Trenu X Jana
Kochanowskiego i wybranych tekstów kultury.
187. Jaką funkcje pełni stylizacja językowa? Odwołaj się do fragmentu Wesela Stanisława
Wyspiańskiego i całości lektury i innego tekstu kultury
188. Jak upływający czas wpływa na człowieka?
189. Jak w tekstach kultury jest pokazany wizerunek przywódcy?
190. Motyw powrotu ukazywany w tekstach kuktury.
191. Jak nauki przekazywane są młodym ludziom? Omów zagadnienia na podstawie Lalki B. Prusa
(fragment i całość utworu) oraz innego tekstu kultury.
192. Czym dla człowieka może być powrót? Na podstawie „Dzikie Gęsi” Kazimierza Wierzyńskiego
oraz innych tekstów kultury.
193. Ksiażki i jego czytelnicy.Omów zagadnienie odwołając się do podanego wiersza Leopolda Staffa
"Czytelnicy" oraz wybranych tekstów kultury.
194. Jakie oblicza może mieć przyjaźń? Odwołaj się do tekstu Jarosława Iwaszkiewicza pt. "Ogrody" i
do wybranych tekstów kultury.
195. W jaki sposób artyści przedstawiają obraz matki? Odwołaj się do fragmentu tekstu
"Cudzoziemka" i innych tekstów kultury.
196. Jak w tekstach kultury ukazane jest dziecko? Odwołaj się do tekstu Bronki Nowickiej "Poduszka
do igieł" i innych tekstów kultury.
197. Czym dla człowieka jest ojczyzna? Wiersz „zapach” i inne teksty kultury
198. Inna wersja: Jaką rolę odgrywają marzenia w życiu człowieka? Odwołać się do fragmentu
powieści Dmitry'iego Glukhovsky'iego "Future" oraz wybranych tekstów kultury.
199. Jaką rolę w życiu człowieka pełnią marzenia.
200. Jaką funkcje pełnią symbole? Odwołaj się do utworu "Guziki" Zbigniewa Herberta oraz tekstów
kultury.
201. Jak artyści ukazują motyw anioła.Odwolaj się do utwóru Czesława Miłosza "O Aniołach" i innych
tekstów kultury
202. Jak w tekstach kultury ukazywane są przedmioty. Odwołaj się do fragmentu Wesela, całości i
innego tekstu kultury
203. W jaki sposób może być ukazany konflikt między pokoleniami?odwołań się do fragmentu z "Nad
Niemnem" Elizy Orzeszkowej (fragment dotyczył konfliktu matki z synem ponieważ syn nie chciał
przyjąć wartości ojca , syn malarz ojciec zginął w powstaniu )I innych tekstów kultury

204. Jaką rolę w życiu człowieka odgrywa podróżowanie? Odwołaj się do fragmentu "Dzienników z
podróży" Alberta Camusa oraz wybranych tekstów kultury
205. Dlaczego niektóre miejsca fascynują? Przedstaw swoje zdanie na podstawie fragmentu tekstu
"staroświecki sklep" Jarosława Iwaszkiewicza i innych tekstów kultury
206. Inna wersja: Co według autorów literackich symbolizują góry? odwołać się do obrazu na którym
była wielka góra i na jej szczycie krzyż.