åwiczenia wprowadzajàce

„Dziady” cz. II
Adam Mickiewicz

1 åwiczenia wprowadzajàce
Co wiem o II cz. „Dziadów”?
Prezentowany zestaw çwiczeƒ odwołuje si´ do pod-
stawowych wiadomoÊci o lekturze. Mo˝e zostaç
wykorzystany na dwa sposoby:
• w trakcie czytania lektury – w celu zwrócenia
uwagi uczniów na najistotniejsze elementy Êwiata
przedstawionego i przygotowania do interpretacji
tekstu;
• po przeczytaniu dramatu – do sprawdzenia stop-
nia znajomoÊci utworu.
Urozmaicona forma zadaƒ z pewnoÊcià zach´ci
uczniów do weryfikowania lub porzàdkowania wia-
domoÊci na temat lektury. Zestaw mo˝na zrealizo-
waç w całoÊci lub wybraç cz´Êç çwiczeƒ, odpowiednio
do poziomu klasy lub własnych preferencji.

✂
• Zamaluj kratk´ obok właÊciwego dokoƒczenia • PodkreÊl zdania prawdziwe. Litery zapisane przy
ka˝dego ze zdaƒ. tych wypowiedzeniach utworzà hasło.
• Akcja II cz. „Dziadów” trwa D Obrz´d dziadów prowadził GuÊlarz.
A od wieczora do północy. O Dziadom przewodniczył pierwszy z przywo-
B od wieczora do Êwitu. łanych duchów.
C od północy do Êwitu. C Przestrogi zjaw były powtarzane przez echo.

D jednà dob´. Z Słowa wypowiadane przez duchy powtarzał

Chór.
• Wydarzenia opisane w utworze odbywajà si´ w
I Aniołki przybyły na dziady po dwa ziarna
A opuszczonym domu.
gorczycy.
B kaplicy cmentarnej.
W Aniołki prosiły o dwa ziarna pszenicy.
C grobowcu.
A Widmo było duchem złego pana.
D podziemiach koÊcioła.
R Ptaki były duchami dzieci.
• Uczestnicy dziadów D Dziewczyna miała na imi´ Zosia.
A modlà si´ za zmarłych. E Dziewczyna przedstawiła si´ jako Kasia.
B wspominajà przodków. N Na zakoƒczenie obrz´du rozległ si´ dêwi´k
C spo˝ywajà uczt´. dzwonów z wie˝y koÊcielnej.
D przywołujà dusze zmarłych. Y Koniec dziadów obwieÊciło pianie koguta.

• Podaj kolejnoÊç pojawiania si´ zjaw na dziadach, • Połàcz nazwy postaci z wypowiedzianymi przez
wpisujàc w puste kratki cyfry od 1 do 5. nie przestrogami.

Kruk
Widmo Bo kto nie był ni razu człowiekiem,
Dziewczyna Temu człowiek nic nie pomo˝e.
Dziewczyna
Sowa
Aniołki
Widmo Kto nie dotknàł ziemi ni razu,
Ten nigdy nie mo˝e byç w niebie.
• Zapisz dwa wyrazy najtrafniej okreÊlajàce nastrój
panujàcy podczas dziadów.

• ...................................................................... Aniołki
Kto nie doznał goryczy ni razu,
Ten nie dozna słodyczy w niebie.
• ......................................................................

2 Propozycje zagadnieƒ
1. ˚ycie i twórczoÊç Adama Mickiewicza
• åwiczenie w grupach z wykorzystaniem portfolio
Uczniowie tworzà kilkuosobowe grupy. Na podsta-
wie ró˝nych êródeł, np. „Słownika pisarzy pol-
skich”, encyklopedii, publikacji poÊwi´conych syl-
wetce Adama Mickiewicza, ka˝dy zespół gromadzi
materiały na temat ˝ycia i twórczoÊci pisarza.
Uczniowie zwracajà uwag´ m.in. na informacje
dotyczàce czasu powstania „Dziadów” oraz miejsc,
w których tworzone były poszczególne cz´Êci dra-
matu. Nast´pnie oceniajà zebrane dokumenty pod
kàtem atrakcyjnoÊci oraz przydatnoÊci i segregujà
je w teczce, tworzàc portfolio. Na zakoƒczenie grupy
prezentujà efekty swojej pracy.
2. Znaczenie tytułu dramatu
• åwiczenie z wykorzystaniem burzy mózgów (gieł-
dy pomysłów)
Nauczyciel poleca uczniom zapoznaç si´ z treÊcià
przedmowy do II cz. „Dziadów”. Nast´pnie inicjuje
burz´ mózgów na temat mo˝liwych znaczeƒ tytułu
dramatu. Uczniowie, bez konsultacji mi´dzy sobà,
podajà propozycje, które wyznaczona osoba zapisuje
na tablicy. Po wyczerpaniu pomysłów wspólnie ana-
lizujà wypisane hasła i wybierajà najtrafniejsze
z nich. Na zakoƒczenie, z pomocà nauczyciela, pod-
sumowujà dyskusj´ i wyciàgajà wnioski, ustalajàc
znaczenie tytułu utworu.
3. Obrz´d dziadów
• åwiczenie w grupach z wykorzystaniem tekstu
lektury
Uczniowie pracujà w trzech zespołach.
• Grupa 1. analizuje treÊç przedmowy do II cz.
„Dziadów” i notuje najwa˝niejsze wiadomoÊci
zwiàzane z ludowym obrz´dem ku czci zmarłych
(m.in. gdzie był obchodzony, czym charaktery-
zował si´ dawniej, a czym – w czasach współczes-
nych autorowi).
• Grupa 2. ustala na podstawie treÊci dramatu prze-
bieg obrz´du oraz zaznacza w utworze kwestie
wypowiadane przez GuÊlarza.
• Grupa 3. zapoznaje si´ z tekstem Oskara Kolber-
ga otrzymanym od nauczyciela (tekst znajduje si´
w Materiałach dla ucznia) i podkreÊla w nim naj-
istotniejsze informacje na temat dziadów.
Ka˝dy zespół redaguje krótkà wypowiedê, b´dàcà
podsumowaniem zebranych wiadomoÊci. Po spraw-
dzeniu tekstów przez nauczyciela przedstawiciele
grup dyktujà notatki kole˝ankom i kolegom z pozo-
stałych dru˝yn.
• åwiczenie z wykorzystaniem burzy mózgów (gieł-
dy pomysłów)
Nauczyciel inicjuje burz´ mózgów na temat ele-
mentów pogaƒskich i chrzeÊcijaƒskich w „Dzia-
dach”. Uczniowie indywidualnie ustalajà odpowie-
dzi i zapisujà je na tablicy. Po zweryfikowaniu
wszystkich propozycji nauczyciel rysuje schemat,
Propozycje zagadnieƒ
który poleca uzupełniç właÊciwymi przykładami ele-
mentów pogaƒskich i chrzeÊcijaƒskich, obecnych
w dramacie Adama Mickiewicza.
Propozycja pracy domowej:
Zredaguj opis obrz´du dziadów.
4. Czas i miejsce wydarzeƒ
• åwiczenie z wykorzystaniem tekstu lektury
i burzy mózgów (giełdy pomysłów)
Uczniowie, dobrani w pary, szukajà fragmentów
tekstu, w których zawarte sà informacje o czasie
i miejscu akcji II cz. „Dziadów”. Nast´pnie nauczy-
ciel rozpoczyna burz´ mózgów, podczas której osoby
ch´tne podajà nazwy miejsc, innych ni˝ opisane
w utworze, w których mogłyby rozgrywaç si´ przed-
stawione wydarzenia. Propozycje sà zapisywane na
tablicy. Po wyczerpaniu pomysłów uczniowie wybie-
rajà najciekawsze odpowiedzi. W dalszej kolejnoÊci
redagujà opowiadanie dotyczàce obrz´du dziadów,
którego akcja dzieje si´ w jednym z wybranych
miejsc.
5. Przebieg wydarzeƒ
• åwiczenie z wykorzystaniem dramy (pantomimy)
Nauczyciel wyznacza kilka osób i przydziela ka˝dej
z nich innà scen´ z II cz. „Dziadów”. Zadaniem
uczniów b´dzie przedstawienie wydarzeƒ za pomo-
cà gestów i mimiki. Pozostałe osoby odgadujà, jakie
to sytuacje, i nadajà im tytuły w postaci równowa˝-
ników zdaƒ. Nauczyciel zapisuje propozycje na tabli-
cy. Po zaprezentowaniu scenek uczniowie wspólnie
układajà zdarzenia w kolejnoÊci chronologicznej.
6. Postacie rzeczywiste i nadprzyrodzone w II cz.
„Dziadów”
• åwiczenie w grupach z wykorzystaniem dramy
Nauczyciel przygotowuje kartki w dwóch kolorach
i zapisuje na nich imiona lub nazwy postaci z utworu
Adama Mickiewicza. Na kartkach jednego koloru
umieszcza imiona bohaterów rzeczywistych, a na
kartkach drugiego koloru – postaci nadprzyrodzo-
nych. Uczniowie nie sà poinformowani o tym
podziale. Nast´pnie nauczyciel wyznacza w klasie
tyle grup, ile przygotował kartek. Ka˝dy zespół
losuje jedno imi´, opracowuje krótkà scenk´ dra-
mowà przedstawiajàcà przydzielonego bohatera i pre-
zentuje jà na forum klasy. Pozostali uczniowie odga-
dujà, kim jest dana postaç. W dalszej kolejnoÊci
poszczególne dru˝yny ustnie charakteryzujà boha-
terów, których imi´ wylosowały. OkreÊlajà równie˝,
jakie funkcje pełnili oni podczas obrz´du dziadów. Na
zakoƒczenie wszystkie osoby wspólnie rozwiàzujà
zagadk´ kolorowych kartek i zapisujà w zeszycie,
w dwóch kolumnach, imiona bohaterów rzeczywi-
stych i nadprzyrodzonych.
Propozycja pracy domowej:
Napisz charakterystyk´ wybranego bohatera II cz.
„Dziadów” i narysuj jego portret.
Propozycje zagadnieƒ
7. Nastrój utworu
• åwiczenie z wykorzystaniem tekstu lektury i mate-
riału ilustracyjnego
Nauczyciel rozdaje kilku osobom w klasie zapisane
na kartkach cytaty z lektury i poleca odczytaç je na
głos (propozycje cytatów znajdujà si´ w Materiałach
dla nauczyciela). Nast´pnie prezentuje uczniom
reprodukcje obrazów słynnych malarzy, wybrane
z przygotowanych wczeÊniej albumów (przykłado-
we tytuły dzieł oraz imiona i nazwiska ich twórców
zamieszczono w Materiałach dla nauczyciela). Zada-
niem uczniów jest wskazanie prac, których nastrój
przypomina atmosfer´ obrz´du dziadów. Uczniowie
odszukujà na reprodukcjach oraz w tekÊcie te same
motywy (np.: ciemnoÊç, trumna, krzy˝, cmentarz,
zamkni´te drzwi, zasłoni´te okna, kotły, ogieƒ).
Zapisujà na kartkach nazwy uczuç towarzyszàcych
im podczas oglàdania prac malarskich i czytania
fragmentów utworu. Podajà tak˝e okreÊlenia
nastroju obrazów oraz dramatu. Nauczyciel zbiera
kartki i odczytuje sformułowania zanotowane przez
uczniów. Umieszcza je na tablicy, a uczniowie ukła-
dajà na ich podstawie krótkà notatk´ dotyczàcà
nastroju II cz. „Dziadów”.
8. Archaizmy w II cz. „Dziadów”
• åwiczenie z wykorzystaniem tekstu lektury oraz
słownika
Nauczyciel poleca uczniom dobraç si´ w pary i przy-
dziela ka˝dej z nich dowolnà cz´Êç tekstu, liczàcà
ok. 20 wersów. Zadaniem uczniów jest wypisanie
z wyznaczonego fragmentu archaizmów i wyjaÊnie-
nie ich znaczenia. Nauczyciel informuje, ˝e w razie
potrzeby mo˝na skorzystaç m.in. ze słownika j´zyka
polskiego. Wskazane osoby odczytujà zanotowane
przez siebie wyrazy wraz z objaÊnieniami.
9. Poetyka utworu
• åwiczenie w grupach z wykorzystaniem zabawy
edukacyjnej
Nauczyciel przygotowuje kartki z numerami wer-
sów dramatu, w których wyst´pujà Êrodki styli-
styczne, i umieszcza je w pudełku (przykładowe
numery wersów wraz z nazwami Êrodków znajdujà
si´ w Materiałach dla nauczyciela). W dalszej kolej-
noÊci nauczyciel dzieli uczniów na trzyosobowe
zespoły. Grupy kolejno losujà po jednej kartce,
odszukujà dany wers w tekÊcie i podajà nazw´ obec-
nego w nim Êrodka stylistycznego. Za właÊciwà
odpowiedê uczestnicy zabawy otrzymujà po jednym
punkcie. Je˝eli nie potrafià rozpoznaç Êrodka styli-
stycznego, wówczas inna dru˝yna mo˝e zabraç głos
i uzyskaç punkt. Na zakoƒczenie nauczyciel sumuje
punkty zdobyte przez poszczególne grupy i ogłasza
zwyci´zców zabawy.
• åwiczenie z wykorzystaniem dyskusji
Uczniowie podczas zainicjowanej przez nauczyciela
dyskusji przekazujà swoje wra˝enia na temat odbio-
ru lektury, która napisana jest j´zykiem archaicz-
nym i zawiera wiele Êrodków poetyckich. Nauczyciel
zapisuje wszystkie opinie na tablicy. Nast´pnie
uczniowie zastanawiajà si´, jak mo˝na pokonaç
trudnoÊci w odbiorze utworu, i formułujà wnioski.
• åwiczenie z wykorzystaniem karty pracy i tekstu
lektury
W ramach podsumowania zagadnieƒ zwiàzanych
z poetykà II cz. „Dziadów” nauczyciel rozdaje karty
pracy nr 1 „GoÊcie z zaÊwiatów”. Poleca zapoznaç
si´ z zamieszczonym tam fragmentem utworu oraz
wykonaç çwiczenia sprawdzajàce umiej´tnoÊç czy-
tania ze zrozumieniem. Po upływie okreÊlonego
czasu osoby ch´tne prezentujà gotowe rozwiàzania,
a nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi.
10. Problematyka moralna dramatu
• åwiczenie z wykorzystaniem tekstu lektury
Uczniowie wypisujà z tekstu wypowiedzi Chóru,
w których ukazane zostały winy poszczególnych
duchów pojawiajàcych si´ na uroczystoÊci dziadów.
Wskazane przez nauczyciela osoby wyjaÊniajà, jak
rozumiejà zanotowane cytaty. Nast´pnie zapisujà
na tablicy hasła b´dàce próbà interpretacji ka˝dego
z fragmentów.
• åwiczenie z wykorzystaniem dyskusji panelowej
Osoby ch´tne przeprowadzajà pod kierunkiem
nauczyciela dyskusj´ panelowà na temat praw rzà-
dzàcych ludowà moralnoÊcià. Ka˝dy uczeƒ, wciela-
jàcy si´ w rol´ eksperta, przygotowuje wypowiedê,
w której prezentuje swojà opini´ dotyczàcà kar za
przewinienia poszczególnych postaci z II cz. „Dzia-
dów”. Osoby, które nie biorà udziału w wymianie
zdaƒ, pełnià funkcj´ forum przysłuchujàcego si´
dyskusji. Na zakoƒczenie ustosunkowujà si´ do
poszczególnych opinii. Nauczyciel podsumowuje
dyskusj´ i zapisuje na tablicy kluczowe wnioski.
• åwiczenie w grupach z wykorzystaniem działaƒ
plastycznych
Uczniowie, pracujàc w kilkuosobowych grupach,
przedstawiajà technikà kola˝u własne wizje kar, na
jakie zostały skazane dusze zmarłych obecne na
dziadach. Wykorzystujà w tym celu wycinki z cza-
sopism, wykonane przez siebie rysunki, kawałki
materiału lub niewielkie przedmioty, np.: guziki,
suche kwiaty, liÊcie, monety. Gotowe prace zostajà
zawieszone w widocznym miejscu w klasie.
• åwiczenie z wykorzystaniem karty pracy
Uczniowie otrzymujà od nauczyciela karty pracy
nr 2 „Bo słuchajcie i zwa˝cie u siebie...” i uzupeł-
niajà tabel´ w zadaniu 1. Nast´pnie tworzà Kodeks
Nauk Moralnych – zapisujà w zadaniu 2. zalecenia
odnoszàce si´ do przestróg wypowiadanych przez
bohaterów II cz. „Dziadów”. Osoby ch´tne odczy-
tujà swoje zapiski.
• åwiczenie w grupach z wykorzystaniem asocjo-
gramu
Nauczyciel zapisuje na tablicy dwa zagadnienia do
rozstrzygni´cia metodà asocjogramu: Jakie grzechy
popełnia człowiek XXI wieku? oraz Czyje duchy
mogłyby pojawiç si´ na współczesnych dziadach?

Nast´pnie dzieli uczniów na dwie grupy. Ka˝dej
z nich rozdaje kartki samoprzylepne w innym kolo-
rze, a tak˝e arkusz papieru z jednym z pytaƒ.
Zespoły zapisujà na kartkach swoje propozycje
odpowiedzi i rozmieszczajà je wokół pytania. W dal-
szej kolejnoÊci wymieniajà si´ arkuszami i uzupeł-
niajà je, przyklejajàc kartki z własnymi pomysłami.
Wyczerpujàce listy odpowiedzi na ka˝de z pytaƒ
zostajà umieszczone w widocznym miejscu w klasie.
Propozycja pracy domowej:
Opisz scen´, która mogłaby rozegraç si´ podczas
współczesnych dziadów.
11. Cechy dramatu romantycznego na przy-
kładzie II cz. „Dziadów”
• åwiczenie w grupach z wykorzystaniem tekstu
lektury i karty pracy
Nauczyciel dzieli uczniów na cztery zespoły i ka˝-
demu z nich poleca odnaleêç inne partie dramatu.
• Grupa 1. szuka fragmentów nale˝àcych do epiki
i liryki.
• Grupa 2. odnajduje treÊci odwołujàce si´ do tra-
dycji pogaƒskiej i chrzeÊcijaƒskiej.
• Grupa 3. przytacza cytaty opisujàce Êwiat fanta-
styczny i odnoszàce si´ do ludowoÊci.
• Grupa 4. odszukuje nawiàzania do innych utwo-
rów literackich.
Uczniowie, na podstawie stosownych cytatów,
z pomocà nauczyciela ustalajà, czym charakteryzuje
Materia∏y dla ucznia
Oskar Kolberg
BiałoruÊ – Polesie
Fragment
We wtorek po niedzieli przewodniej1, mi´dzy
2 i 3 po południu, zbierajà si´ wieÊniaki i wieÊ-
niaczki białoruskie na mogiłki, czyli cmentarze
w polu, zasiadajà koło grobowca krewnych. [...]
Płaczàc, jaja tarzajà2, które potem ˝ebrakom
gromadzàcym si´ wtenczas i nabo˝ne Êpiewajà-
cym pieÊni oddajà. RozÊciełaç zwykli na grobow-
cu obrus, stawiajà potrawy, zlewajà mogił´
wódkà i sytà miodowà3, zapraszajà umarłych na
uczt´, mówiàc: „Swiatyje radzicieli! Chadzicie
k nam chleba i soli kuszaç 4, staryje i małyje”. Po
tym wezwaniu sami do uczty zasiadajà. Potrawy
nie powinny byç parzyste, zwykle 5 ich, 7 albo 9,
1 Niedziela przewodnia – druga niedziela po Wielkanocy.
2 Tarzaç – tu: toczyç.
3 Syta miodowa – woda z miodem i sokiem.
4 Swiatyje radzicieli! Chadzicie... – Âwi´ci rodzice! Chodêcie do nas jeÊç chleb i sól.
5 Polewka – dawniej: rodzaj zupy.
6 Blin – gruby naleÊnik z ciasta dro˝d˝owego.
Propozycje zagadnieƒ
si´ dramat romantyczny. Wnioski zapisujà w zeszy-
tach. W ramach podsumowania zagadnieƒ zwiàza-
nych z lekturà uczniowie indywidualnie uzupełnia-
jà tabel´ w otrzymanej od nauczyciela karcie pracy
nr 3 „Dziady cz. II – zestawienie wiadomoÊci”.
12. Współczesna inscenizacja utworu „Dziady”
cz. II
• åwiczenie z wykorzystaniem metody projektu
Nauczyciel formułuje temat projektu – „Szkolne
Zaduszki”. Uczniowie zapoznajà si´ z instrukcjà
zawierajàcà dokładne informacje o poszczególnych
zadaniach wchodzàcych w skład projektu (instruk-
cja znajduje si´ w Materiałach dla ucznia). Nast´p-
nie nauczyciel wyznacza grupy, które w okreÊlonym
czasie wykonajà przydzielone czynnoÊci. W ustalo-
nym terminie uczniowie przedstawiajà przygoto-
wany program artystyczny.
Propozycje tematów prac pisemnych
• Jesienny wieczór w cmentarnej kaplicy – opowiadanie
z opisem sytuacji
• Udowodnij, ˝e prawdy moralne zawarte w utworze
Adama Mickiewicza sà wcià˝ aktualne
• List do ludzkoÊci wzywajàcy do stosowania w ˝yciu zasad
moralnych opisanych w II cz. „Dziadów”
• Prawdziwy człowiek to... – moje spostrze˝enia zwiàzane
z przesłaniem dramatu Adama Mickiewicza
✂
i bez polewki5. Trzeba, ˝eby koniecznie były:
miód, twaróg, bliny6, jaja, kiełbasa lub Êwinia
w´dzona. Sporzàdza si´ czasem: jajecznica, nale-
Êniki, grzybek, mi´so jakie pieczone. Kto ubogi,
do bogatszych si´ udaje, i ci go wspierajà ch´t-
nie; co zostanie, oddajà ˝ebrakom.
Po uczcie odzywajà si´ do umarłych: „Maje
radzicieli! Wybaczajcie, nie dziwcie! Czym chata
bogata, tym i rada”. Idà potem do karczmy, pijà
i taƒcujà. Podobnych obchodów 4 jest w roku:
ten bywa najÊwietniejszy [...]. [...] Najwa˝niejsze
wspominki sà znane pod imieniem „Dziadou”,
czyli „Dziadów” [...].
 Propozycje zagadnieƒ

Materia∏y dla nauczyciela

Propozycje cytatów
✂
Patrzcie, ach, patrzcie do góry, Zamknijcie drzwi od kaplicy
Có˝ tam pod sklepieniem Êwieci? I staƒcie dokoła truny;
Oto złocistymi pióry ˚adnej lampy, ˝adnej Êwiécy,
Trzepioce si´ dwoje dzieci. W oknach zawieÊcie całuny.
✂
A kto proÊby nie posłucha,
Wszelki duch! jaka˝ potwora!
W imi´ Ojca, Syna, Ducha!
Widzicie w oknie upiora?
Widzicie Paƒski krzy˝?
Jak koÊç na polu wybladły;
Nie chcecie jadła, napoju?
Patrzcie! patrzcie, jakie lice!
Zostawcie˝ nas w pokoju;
W g´bie dym i błyskawice [...].
A kysz, a kysz!
✂
Oczy na głow´ wysiadły,
Ciemno wsz´dzie, głucho wsz´dzie,
Âwiecà jak w´gle w popiele.
Co to b´dzie, co to b´dzie?
Włos rozczochrany na czele.
✂
✂

✂
Przykładowe dzieła Przykładowe numery wersów wraz z nazwami
• Jacek Malczewski: „Zmartwychwstanie”, „Bł´dne Êrodków stylistycznych
koło”, „Proroctwo Ezechiela” • 7, 24, 51, 129 – epitety
• Edward Munch: „Krzyk”, „Madonna”, „Wampir”, • 55, 56, 57, 68, 70 – zdrobnienia
„Separacja”, „Pocałunek II” • 59–60, 170–171, 173–176 – porównania
• obrazy Zdzisława Beksiƒskiego • 95, 147, 188 – przenoÊnie

✂
Materia∏y dla ucznia
Instrukcja wykonania projektu

Projekt: „Szkolne Zaduszki”

1. Cel projektu: 4. èródła informacji:

Celem projektu jest przygotowanie programu artystycznego
zwiàzanego z Zaduszkami oraz zaprezentowanie go kole-
˝ankom i kolegom z innych klas.
2. Termin i sposób realizacji:
Projekt b´dzie realizowany przez dwa tygodnie. Uczniowie
pracujà w dwóch grupach.
3. Zadania dla uczniów:
• Grupa 1. przygotuje współczesnà inscenizacj´ II cz.
„Dziadów” Adama Mickiewicza. Poszczególne osoby
w zespole b´dà odpowiedzialne za okreÊlone zadanie
– napisanie scenariusza, wykonanie dekoracji, dobór
kostiumów, przygotowanie podkładu muzycznego
i odegranie wyznaczonych ról.
• Grupa 2. opracuje wspomnienie zmarłych, którzy
współczeÊnie sà uznawani za autorytety moralne (np.:
Jana Pawła II, Ryszarda KapuÊciƒskiego, Jana Nowaka-
-Jezioraƒskiego, Matki Teresy z Kalkuty, wybranych
postaci z historii, artystów zasłu˝onych dla szkoły).
Członkowie zespołu wyszukujà cytaty z dzieł wspomina-
nych osób i przygotowujà recytacj´ wiersza ks. Jana
Twardowskiego „Âpieszmy si´ kochaç ludzi...”.
• dramat „Dziady” cz. II Adama Mickiewicza,
• podr´cznik do kształcenia literackiego i kulturowego,
• publikacje na temat wspominanych osób lub teksty ich
autorstwa.
5. Termin, miejsce i temat konsultacji z nauczycielem:
• trzeci dzieƒ trwania projektu po zaj´ciach lekcyjnych,
• gabinet j´zyka polskiego,
• sprawdzenie poprawnoÊci napisanych scenariuszy,
• skontrolowanie doboru osób, których sylwetki zostanà
zaprezentowane.
6. Czas trwania i miejsce prezentacji projektu:
• 45 minut,
• szkolna aula.
7. Sposób prezentacji:
W ustalonym dniu na forum szkoły odb´dzie si´ prezentacja
programu artystycznego pt. „Szkolne Zaduszki”.
8. Kryteria oceny projektu:
• spełnienie wszystkich wymogów instrukcji,
• oryginalnoÊç inscenizacji i prezentacji,
• współpraca w zespołach,
• wkład pracy uczniów w przygotowanie programu.
 Karta pracy nr 1

GoÊcie z zaÊwiatów .................................................

Imi´ i nazwisko
Przeczytaj tekst i wykonaj polecenia.
..................... .....................

Data Klasa

Adam Mickiewicz
„Dziady” cz. II
Fragment
ANIOŁEK Zbytkiem słodyczy na ziemi
(do jednej z wieÊniaczek) JesteÊmy nieszcz´Êliwemi.
Do mamy lecim, do mamy. Ach, ja w mojem ˝yciu całem
Có˝ to, mamo, nie znasz Józia? Nic gorzkiego nie doznałem.
Ja to Józio, ja ten samy, Pieszczoty, łakotki, swawole,
A to siostra moja Rózia. A co zrobi´, wszystko caca.
My teraz w raju latamy, Âpiewaç, skakaç, wybiec w pole,
Tam nam lepiej ni˝ u mamy. Urwaç kwiatków dla Rozalki,
Patrz, jakie główki w promieniu, Oto była moja praca,
Ubiór z jutrzenki Êwiatełka, A jej praca stroiç lalki.
A na oboim ramieniu Przylatujemy na Dziady
Jak u motylków skrzydełka. Nie dla modłów i biesiady,
W raju wszystkiego dostatek, Niepotrzebna msza ofiarna;
Co dzieƒ to inna zabawka: Nie o pàczki, mleczka, chrusty, –
Gdzie stàpim, wypływa trawka, Prosim gorczycy dwa ziarna;
Gdzie dotkniem, rozkwita kwiatek. A ta usługa tak marna
Stanie za wszystkie odpusty.
Lecz choç wszystkiego dostatek,
Dr´czy nas nuda i trwoga. Bo słuchajcie i zwa˝cie u siebie,
Ach, mamo, dla twoich dziatek ˚e według bo˝ego rozkazu:
Zamkni´ta do nieba droga! Kto nie doznał goryczy ni razu,
[...] Ten nie dozna słodyczy w niebie.

1 Odpowiedz, kim sà bohaterowie tekstu. Do kogo si´ zwracajà?

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

2 Opisz wyglàd przedstawionych postaci.

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

1
Karta pracy nr 1

3 Zamaluj kratk´ obok właÊciwego dokoƒczenia ka˝dego z podanych zdaƒ lub przy właÊciwej
odpowiedzi na pytanie.
• Dzieciom dokucza
A niedostatek. C głód i zimno.
B nuda i trwoga. D samotnoÊç.

• Gdzie znalazły si´ dusze bohaterów po Êmierci?

A W raju. C W czyÊçcu.
B W niebie. D Pozostały na ziemi.

• Aniołki proszà zgromadzonych o

A modlitw´. C słodycze i mleko.
B msz´ ofiarnà. D ziarna gorczycy.

4 Przedstaw w trzech zdaniach, jak wyglàdało ziemskie ˝ycie dzieci.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

5 Wypisz z tekstu trzy archaizmy i wyjaÊnij ich znaczenie.

• ....................................... – ..............................................................................................................
• ....................................... – ..............................................................................................................

• ....................................... – ..............................................................................................................

6 Odszukaj we fragmencie utworu wymienione Êrodki stylistyczne. Zapisz po jednym przykładzie

ka˝dego z nich.

• porównanie – ..................................................................................................................................

• zdrobnienie – ..................................................................................................................................

• przenoÊnia – ..................................................................................................................................

7 WyjaÊnij, jak rozumiesz słowa: Kto nie doznał goryczy ni razu, / Ten nie dozna słodyczy w niebie.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

2
 Karta pracy nr 2

Bo słuchajcie i zwa˝cie .................................................

u siebie... Imi´ i nazwisko

..................... .....................

Data Klasa
1 Uzupełnij tabel´ na podstawie II cz. „Dziadów”
Adama Mickiewicza.

Duch Wina Kara ProÊba Przestroga (cytat)

2 Stwórz Kodeks Nauk Moralnych. W tym celu zapisz w wyznaczonych miejscach poszczególne
przestrogi wypowiadane przez duchy obecne na dziadach. Rozwiƒ ka˝dà z nich, podajàc
w formie zdaƒ rozkazujàcych po trzy zalecenia, jak nale˝y ˝yç, aby po Êmierci trafiç do nieba.

1. ......................................................................................

......................................................................................

• ....................................................................................

• ....................................................................................

• ....................................................................................

2. ......................................................................................

......................................................................................

• ....................................................................................

• ....................................................................................

• ....................................................................................

3. ......................................................................................

......................................................................................

• ....................................................................................

• ....................................................................................

• ....................................................................................
Karta pracy nr 3

„Dziady” cz. II .................................................

– zestawienie wiadomoÊci Imi´ i nazwisko

..................... .....................

Data Klasa
Wpisz w poszczególne rubryki tabeli odpowiednie informacje
na temat lektury.

Autor

Tytuł

Czas powstania
utworu
(epoka literacka)

Znaczenie tytułu

Rodzaj literacki

Gatunek – cechy

Miejsce akcji

Czas wydarzeƒ

Postacie realistyczne

Postacie fantastyczne

Przebieg wydarzeƒ

Przesłanie utworu
 Test podsumowujàcy

Ciemno wsz´dzie, .................................................

głucho wsz´dzie... Imi´ i nazwisko

1. Przeczytaj uwa˝nie tekst i zadania. .....................

Data
.....................

Klasa
2. Rozwiàzania zapisuj długopisem lub piórem. Nie u˝ywaj korektora.
3. W zadaniach: 2., 3., 4. i 5. podane sà cztery odpowiedzi: A, B, C, D.
Wybierz tylko jednà z nich i zamaluj kratk´ z odpowiadajàcà jej literà
w karcie odpowiedzi.
4. Staraj si´ nie popełniaç bł´dów przy zaznaczaniu odpowiedzi. JeÊli si´
pomylisz, bł´dne wskazanie otocz kółkiem i zaznacz właÊciwà odpowiedê.
5. Rozwiàzania zadaƒ: 1., 6. i 7. zapisz czytelnie i starannie w wyznaczonych
miejscach. Pomyłki przekreÊlaj.
6. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów, jakà mo˝na uzyskaç za właÊciwà
odpowiedê. Za rozwiàzanie całego testu mo˝esz otrzymaç maksymalnie
18 punktów.

Tekst do zadaƒ od 1. do 3.

Adam Mickiewicz
Przedmowa do II cz. „Dziadów”
Fragment
W teraêniejszych czasach, poniewa˝ Êwiatłe
duchowieƒstwo i właÊciciele usiłowali wykorze-
niç zwyczaj połàczony z zabobonnymi praktyka-
mi i zbytkiem cz´stokroç nagannym, pospólstwo
wi´c Êwi´ci Dziady tajemnie w kaplicach lub
pustych domach niedaleko cmentarza. Zastawia
si´ tam pospolicie uczta z rozmaitego jadła, trun-
ków, owoców i wywołujà si´ dusze nieboszczy-
ków. [...] Dziady nasze majà to szczególnie, i˝
obrz´dy pogaƒskie pomieszane sà z wyobra˝e-
niami religii chrzeÊcijaƒskiej, zwłaszcza i˝ dzieƒ
zaduszny przypada około czasu tej uroczystoÊci.

1 Wymieƒ trzy opisane w przedmowie fakty dotyczàce obrz´du dziadów, które majà 2 p.
odzwierciedlenie w tekÊcie dramatu Adama Mickiewicza.

• ........................................................................................................................................................

• ........................................................................................................................................................

• ........................................................................................................................................................

2 Obchodzenie dziadów było zabronione, poniewa˝ 1 p.

A. przywołane duchy mogły zagra˝aç ludziom. C. były to praktyki pogaƒskie.

B. obowiàzywał zakaz przebywania nocà na D. obrz´d był zbyt kosztowny.
cmentarzu.

3 Wyst´pujàce w tekÊcie wyra˝enie w czasach teraêniejszych odnosi si´ do 1 p.

A. współczesnoÊci. C. czasów pogaƒskich.

B. staro˝ytnoÊci. D. romantyzmu.

4 Uczestnicy dziadów spełnili proÊb´ 1 p.

A. wszystkich przybyłych duchów. C. Aniołków.

B. Aniołków i Dziewczyny. D. Dziewczyny.

1
 Test podsumowujàcy

5 Kim była ostatnia zjawa? 1 p.

A. Ukochanym pasterki. C. Złym panem.

B. Kobietà, która zmarła z głodu. D. Synem pasterki.

6 Ułó˝ wydarzenia przedstawione w II cz. „Dziadów” w kolejnoÊci chronologicznej, 2 p.

wpisujàc do tabeli cyfry od 1 do 6.

Pojawienie si´ na dziadach ducha Dziewczyny.

Zgromadzenie si´ ludzi w kaplicy.

Przybycie ducha złego pana.

Wyprowadzenie z kaplicy pasterki i zjawy.

Pojawienie si´ Aniołków.

Ostatnia zjawa.

7 Napisz, która refleksja dotyczàca moralnoÊci, zawarta w II cz. „Dziadów”, jest dla Ciebie 10 p.
najwa˝niejsza. Uzasadnij swój wybór.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Karta odpowiedzi
Numer Odpowiedzi
zadania

2. A B C D

3. A B C D

4. A B C D

5. A B C D

2
 Test podsumowujàcy

3 Test podsumowujàcy
Ciemno wsz´dzie, głucho wsz´dzie...
Niniejszy test stanowi podsumowanie zagadnieƒ
poruszanych na lekcjach dotyczàcych II cz. „Dzia-
dów” Adama Mickiewicza. Zaproponowane w nim
polecenia pozwolà na sprawdzenie poziomu wiedzy
i umiej´tnoÊci uczniów po omówieniu utworu. Przy
ka˝dym zadaniu podano maksymalnà liczb´ punk-
tów, jakà mo˝na uzyskaç za właÊciwe rozwiàzanie.
Test zawiera te˝ elementy arkusza egzaminacyjnego
– instrukcj´ oraz kart´ odpowiedzi, dzi´ki którym
uczniowie mogà zapoznaç si´ z zasadami obowiàzu-
jàcymi na egzaminie gimnazjalnym. Przed testem
zamieszczono klucz odpowiedzi i tabel´ ocen.
Uwaga: do testu nale˝y dołàczyç stosownà liczb´
kartek, aby umo˝liwiç uczniom wykonanie ostatnie-
go polecenia, polegajàcego na napisaniu pracy na
podany temat.

Klucz odpowiedzi

ODPOWIEDZI DO ZADA¡ ZAMKNI¢TYCH

Numer zadania 2. 3. 4. 5.

W∏aÊciwa odpowiedê C D C A

Punktacja Za ka˝dà właÊciwà odpowiedê uczeƒ otrzymuje 1 punkt.

ODPOWIEDZI DO ZADA¡ OTWARTYCH

Nr
W∏aÊciwa odpowiedê Punktacja
zad.
1. • zgromadzenie si´ ludzi w kaplicy cmentarnej 0–2
• przygotowanie uczty dla duchów
• przywoływanie dusz zmarłych
6. Pojawienie si´ na dziadach ducha Dziewczyny. 4 0–2
Zgromadzenie si´ ludzi w kaplicy. 1
Przybycie ducha złego pana. 3
Wyprowadzenie z kaplicy pasterki i zjawy. 6
Pojawienie si´ Aniołków. 2
Ostatnia zjawa. 5
7. Napisanie wypracowania na podany temat. 0–10

TABELA OCEN

Liczba punktów 18–17 16–15 14–12 11–9 8–6 5–0

Stopieƒ szkolny cel bdb db dst dop ndst