Nazwa Opis
Antytemat Polega na odwróceniu tematu
i szukaniu odpowiedzi na
nowo stworzony problem. Do
pytania uczniowie podają
argumenty, których nie należy
odrzucać. Następnie poddaje
się je analizie i krytyce, a na
koniec wyciąga się wnioski
podsumowujące.
Dochodzenie do definicji Polega na grupowej próbie
pojęcia zdefiniowania pojęcia na
podstawie posiadanej już przez
uczniów wiedzy. Uczniowie w
zespołach wypisują, to co
kojarzy im się z danym
pojęciem i numerują
skojarzenia zgodnie z
hierarchią wartości. Na koniec
porównuje się prace grup,
wyszukuje powtarzające się
elementy i definiuje się
pojęcie.
Drama / Wchodzenie w rolę Drama jest metodą opartą na
improwizacji i stara się
przyswajać treści kształcenia
poprzez przeżycie i zabawę.
Choć czerpie z teatru, nie jest
nim, gdyż nie ma wcześniej
przygotowanych ról, ani
podziału na aktorów i
publiczność. Uczniowie są sobą
w nowej dla nich sytuacji.
Rozwiązują problem osób, w
których role się wcielają i
próbują rozwiązać podany im
problem. Wyróżnia się szereg
technik dramowych.
Rola Na podstawie posiadanych
informacji i doświadczeń, oraz
korzystając z własnego
sposobu rozumowania, uczeń
wchodzi w role danej postaci i
rozwiązuje problemy.
Dialog improwizowany Nauczyciel rozdaje karteczki z
informacjami, na podstawie
których uczniowie w parach
lub zespołach prowadzą
rozmowę. Nauczyciel
przysłuchuje się rozmowom, a
Przykład
Temat: Rzeczpospolita w
obliczu kryzysu
Klasa 6 podstawówki
Zamiana pytania “Dlaczego
doszło do pierwszego
rozbioru?”, na “Co można było
zrobić, by nie doszło do
pierwszego rozbioru?”.
Temat: Wczesne
średniowiecze
Klasa 5 podstawówki
Nauczyciel zadaje pytanie:
“Czym jest feudalizm?” i prosi
uczniów o zdefiniowanie
pojęcia w grupach na
podstawie informacji
zawartych w podręczniku.
Temat: Hołd pruski
Klasa 6 podstawówki
Uczniowie na podstawie
przekazanych im informacji na
lekcji, improwizują scenkę
przedstawiającą hołd pruski.
Wybierają grane przez siebie
postacie i na bieżąco
wymyślają teksty
wykorzystywane do odegrania
swojej roli.
Temat: Początki państwa
polskiego
Klasa 4 podstawówki
Uczniowie wcielają się w
Mieszka I i jego doradców,
próbując dojść do
porozumienia w kwestii chrztu.
Temat: Pacta conventa i
Artykuły Henrykowskie
Klasa 7 podstawówki
Uczniowie wcielają się w
szlachciców i dyskutują na
temat Artykułów
 na koniec prosi o prezentację
którejś z grup. Ćwiczenie
kończy wniosek.
Wywiad historyczny Jest to improwizowana
rozmowa w rolach. Jedna
osoba (uczeń lub nauczyciel)
odpowiada na pytania, a reszta
grupy, lub jedna osoba jeśli
został wprowadzony podział
na pary, zadaje pytania. Osoba
odpowiadająca na krześle
może wcielać się w jakąś
postać historyczną.
Etiuda pantomimiczna Przedstawienie jakiejś
określonej sytuacji poprzez
język ciała, podczas gdy
pozostali uczniowie starają się
rozpoznać prezentowaną
sytuację.
Rzeźba Rzeźbę wykonuje najczęściej
dwóch uczniów: jeden jest
“rzeźbiarzem” i za pomocą rąk
i/lub poleceń słownych
“wykonuje” rzeźbę. Drugi
uczeń pozostając
nieruchomym, ukazuje podane
mu uczucia, postawę, sytuację.
Można dodatkowo
wykorzystywać rekwizyty.
Ćwiczenie łączy się z
monologiem “rzeźbiarza”, oraz
z dyskusją.
Żywy obraz Z grupy uczniów “komponuje”
się konkretne zdarzenie,
zatrzymane w bezruchu w
najbardziej dramatycznym
momencie. Inspirować można
się jakimś obrazem, czy
rysunkiem. Następnie
uczniowie po otrzymaniu
pytania i dotknięciu określonej
osoby odpowiadają na dane
pytanie.
Dramowe ćwiczenia pisemne Uczniowie tworzą listy,
dzienniki i pamiętniki,
wcielając się w rolę postaci je
piszącej.
Henrykowskich, na podstawie
notatek zrobionych i
zapamiętanych informacji z
poprzedniej lekcji.
Temat: Heliocentryzm
Klasa 5 podstawówki
Uczeń wciela się w postać
Mikołaja Kopernika, a reszta
klasy zadaje mu pytania na
temat jego działalności i prac
naukowych.
Temat: Średniowieczni rycerze
Klasa 4 podstawówki
Uczeń ruchami przedstawia
pasowanie na rycerza, a reszta
klasy stara się rozpoznać tę
sytuację.
Temat: Ludzie renesansu
Klasa 4 podstawówki
"Rzeźbiarz”stara się
przedstawić Leonarda da Vinci
malującego obraz, poprzez
ustawienie w odpowiednich
pozach i przypisanie
odpowiednich rekwizytów
swojej “rzeźbie”.
Temat: Feudalizm
Klasa 4 podstawówki
Uczniowie starają się
przedstawić hierarchię
feudalną, poprzez ustawienie
się w odpowiednich pozach.
Temat: Juliusz Cezar i jego
droga do władzy
Klasa 6 podstawówki
Uczniowie wcielają się w
postać Juliusza Cezara i piszą
dziennik na temat jego
wyprawy do Galii.
Płaszcz eksperta Nauczyciel występuje w roli
eksperta i pomaga swoją
wiedzą uczniom. Gdy
dostrzeże błąd merytoryczny,
przejmuje rolę ucznia i
koryguje nieprawidłowości.
Techniki inspirowane Jest to sporządzanie rysunków,
sztukami plastycznymi planów, makiet, map, modeli,
kostiumów, rekwizytów itp.
Pomaga to przybliżyć uczniom
klimat danej epoki, czy
wydarzenia.
Rysunek Rysowanie przez uczniów
portretów, wydarzeń, czy scen
rodzajowych. Może to być
wstępem do opisu,
opowiadania itp.
Kostium Uczniowie przygotowują
kostiumy, które są punktem
wyjścia do opisywania danej
osoby czy stanu społecznego.
Muzeum Technika ta polega na
stworzeniu wystawy
muzealnej. Przewodnicy
opowiadają i udzielają
odpowiedzi na pytania
dotyczące eksponatów.
Makieta Uczniowie podzieleni na
zespoły wykonują elementy
wystroju miejsca, w którym
będzie się odbywać akcja
dramy.
Plan Na podstawie danego źródła
historycznego, uczniowie
tworzą plan budowli, miasta,
grodu, lub przebiegu bitwy. W
rolach nanoszą i wyjaśniają
dane topograficzne,
lokalizację, miejsca starć itp.
Mapa topograficzna Uczniowie na podstawie
danych im źródeł informacji
tworzą mapę zawierającą
Temat: Starożytna Sparta
Klasa 5 podstawówki
Jeden uczeń siada na
specjalnym krześle i
odpowiada na pytania innych
uczniów o przygotowanym
wcześniej przez siebie temacie
(Starożytna Sparta). W
wypadku błędu nauczyciel
przejmuje na chwilę jego rolę.
Temat: Republika rzymska
Klasa 6 podstawówki
Uczniowie odtwarzają za
pomocą dostępnych im w
domu materiałów stroje
obywateli Republiki Rzymskiej.
Temat: Starożytna Grecja
Klasa 4 podstawówki
Uczniowie rysują trzy typy
kolumn ze starożytnej Grecji,
jako wstęp do rozmowy na ich
temat.
Temat: Bolesław Chrobry
Klasa 5 podstawówki
Uczniowie tworzą kostium
Bolesława Chrobrego, który
zostanie wykorzystany przy
wywiadzie historycznym.
Temat: Sztuka Renesansu
Klasa 6 podstawówki
Uczniowie przynoszą rysunek,
lub model jakiegoś dzieła z
okresu renesansu i stoją przy
nim, odpowiadając na pytania.
Temat: Kazimierz Wielki
Klasa 5 podstawówki
Uczniowie mają wykonać
makietę sali tronowej
Kazimierza Wielkiego, w której
odbędzie się akcja dramy.
Temat: Państwo Mieszka I
Klasa 8 podstawówki
Uczniowie mają stworzyć plan
bitwy pod Cedynią na
podstawie podanego przez
nauczyciela źródła
historycznego.
Temat: Unia lubelska 1569
Klasa 7 podstawówki
Uczniowie sporządzają mapę
 rzeźbę terenu, sieć dróg
miejsca o znaczeniu
historycznym itp. Może być
podstawą rozmowy czy
dyskusji w klasie.
Przedmiot / znak Sporządzenie, lub obserwacja
danych przedmiotów, które
mogą być później punktem
startowym do np. opisu.
Dyskusja Jest to sposób na wymianę
poglądów na podany temat.
Polega na konfrontowaniu
punktów widzenia i
argumentów uczestników
rozmowy. Musi być jasno
określony temat, uczniowie
muszą być merytorycznie
przygotowani, nauczyciel ma
dyskretnie kierować rozmową i
ją kontrolować
Dyskusja punktowa Stosowana do powtarzania
materiału. Wybrani uczniowie
(4-6) siadają tak, by się
widzieć, a reszta klasy
obserwuje dyskusję. W
widocznym miejscu spisany
jest plan dyskusji i zasady
punktacji. Uczniowie mogą
korzystać z notatek. Plusy
uczniowie otrzymują za
merytorykę, przygotowanie
itp., a minusy za niewłaściwą
formę dyskutowania. Na
koniec nauczyciel podlicza
punkty i wystawia oceny.
Dywanik pomysłów Na tablicy nauczyciel zapisuje
problem, na który każdy z
uczniów ma przygotować
rozwiązanie. Uczniowie
zapisują i przedstawiają swoje
rozwiązanie. Każdy z uczniów
otrzymuje jeden punkt, który
ma oddać na jego zdaniem
najbardziej trafny pomysł. Te z
największą ilością punktów
powinny być przedyskutowane
i porównane do faktycznie
Rzeczypospolitej po Unii
Lubelskiej z uwzględnieniem
najważniejszych miast i rzek.
Temat: Wynalazki Renesansu
Klasa 8 podstawówki
Uczniowie przygotowują
miniaturową wersję ruchomej
czcionki Gutenberga, która
będzie punktem wyjścia do
rozmowy o nim i jego
wynalazku.
Temat: II wojna światowa
Klasa 8 podstawówki
Uczniowie podzieleni na dwie
grupy mają przygotować się do
dyskusji o temacie: “Czy
Powstanie Warszawskie miało
szansę się udać?”. Jedna grupa
przygotowuje argumenty za, a
druga przeciw. Na następnych
zajęciach dyskusja zostaje
przeprowadzona.
Temat: Wojna 30 – letnia
Klasa 8 podstawówki
Uczniowie siadają w kółku i z
użyciem notatek, dyskutują na
temat Wojny 30 – letniej,
otrzymując punkty dodatnie za
spełnianie wymogów dyskusji i
merytoryczność i ujemne za
nie dostosowywanie się do
systemu dyskusji.
Temat: Dwudziestolecie
międzywojenne
Klasa 8 podstawówki
Nauczyciel zapisuje na tablicy
“Jak można było rozwiązać
problem Wielkiego Kryzysu z
lat 1929-1939". Każdy uczeń na
kartce samoprzylepnej zapisuje
swój pomysł i przykleja go do
tablicy. Uczniowie głosują na
najlepsze pomysły stawiając
krzyżyk na kartkach. Pomysły
 podjętych działań.
Jigsaw Uczniowie uczą się określonej
partii materiału i przekazują
wiedzę reszcie grupy. W ten
sposób każdy uczeń
ostatecznie przyswoi całość
zadanej problematyki.
Klasówka ze ściągą Kilka tygodni przed pracą
klasową nauczyciel podaje jej
temat, rozdaje materiały
uczniom, które mają pomóc w
pisaniu pracy i omawia ich
treść. Uczniowie ustalają
temat swojego referatu, który
jest wycinkiem tematu
głównego i wykracza
zawartością poza podręcznik.
Uczniowie sporządzają ściągę z
przydatnymi informacjami
(minimum 3 źródła).
Uczniowie w wyznaczonym
dniu przynoszą bibliografię i
ściągę i piszą referat. W ocenie
nauczyciel uwzględnia
zarówno pracę jak i
bibliografię i ściągę.
Kolaż Uczniowie przygotowują pracę
na podany temat składającą
się z mieszanki fotografii,
wycinków z gazet, rysunków
itp. Praca może być wykonana
samodzielnie, grupowo, na
zajęciach, lub w domu.
Kula śniegowa Uczniowie otrzymują temat na
są omawiane i konfrontowane
z realnie podjętymi
działaniami.
Temat: Charakterystyka
stanów społecznych w
średniowiecznej Polsce
Klasa 5 podstawówki
Nauczyciel podaje temat:
“Charakterystyka stanów
społecznych w średniowiecznej
Polsce”. Dzieli klasę na grupy
przypisane do każdego ze
stanów. Każdy uczeń
otrzymuje inną część materiału
do przeanalizowania.
Uczniowie przekazują sobie
zdobytą wiedzę najpierw w
grupach, następnie całość
informacji o danym stanie
przedstawiają reszcie klasy.
Temat: II wojna światowa
Klasa 8 podstawówki
Przed pracą klasową z II Wojny
Światowej, uczniowie mają
napisać na lekcji referat o
wybranym przez siebie
zagadnieniu. Do pomocy będą
mieli wcześniej sporządzone
ściągi.
Temat: Nowożytna Europa
Klasa 6 podstawówki
Nauczyciel prosi uczniów o
indywidualne przygotowanie
kolaży w domach na wybrany
przez nich temat z zakresu
historii nowożytnej. Prace
uczniowie przynoszą na
następne zajęcia, prezentują
je, a nauczyciel poddaje je
ocenie.
Temat: Podsumowanie klasy 7
 który każdy z nich ma dodać
po jednym zdaniu w kolejności
ustalonej przez nauczyciela.
Mapa mentalna Jest to graficzne
przedstawienie jakiegoś
problemu. W centrum kartki
zapisujemy tytuł zagadnienia,
a wokół niego odprowadza się
linie prowadzące do składu
problematyki, które znów
rozgałęziają się na coraz
mniejsze elementy. Metoda ta
stymuluje cały mózg co
ułatwia uczenie się.
Metaplan Jest to graficzny zapis efektów
debaty, który pozwala na
dokładną analizę
problematyki. Można nim
zespołowo diagnozować
problem i szukać rozwiązania.
Plakat podsumowujący Służy do powtórzenia bardziej
obszernej części materiału,
podsumowania wiadomości i
umiejętności uczniów.
Technika ta angażuje
wszystkich członków grupy do
współpracy i doskonali
umiejętność wyboru faktów,
Klasa 7 podstawówki
Nauczyciel zadaje pytanie:
“Wpływ religii chrześcijańskiej
na rozwój kultury” i wskazuje
ucznia, by podał jeden
przykład. Po udzieleniu
odpowiedzi uczeń ten
wskazuje kogoś kto jeszcze nie
udzielał odpowiedzi.
Uczniowie odpowiadają w ten
sposób aż każdy wniesie coś do
tematu.
Temat: I wojna światowa
Klasa 8 podstawówki
Nauczyciel zapisuje na tablicy
“Przyczyny I Wojny Światowej”
i prosi uczniów, by po kolei
dopisywali po jednej
przyczynie.
Temat: Rozbicie dzielnicowe
1138 - 1320
Klasa 5 podstawówki
Nauczyciel dzieli klasę na
grupy, przedstawia temat czyli:
“Sytuacja Polski w okresie
rozbicia dzielnicowego” i
określa czas pracy. Uczniowie
w określonym miejscu
przyklejają karteczki z
odpowiedziami na pytania “Jak
było?”, “Jak powinno być?” i
“Dlaczego nie było tak jak
powinno być?”. Grupy poprzez
przedstawiciela odczytują treść
swojej pracy, a następnie
wspólnie analizują udzielone
odpowiedzi. Na koniec
Nauczyciel podsumowuje i
ocenia prace zespołów.
Temat: Polska w okresie
dwudziestolecia
międzywojennego
Klasa 8 podstawówki
Nauczyciel rozdaje grupom
instrukcje do tworzenia
plakatu i omawia je. Uczniowie
wybierają, lub wymyślają
 selekcji i strukturyzacji treści
nauczania.
Portfolio Zwykle zadanie to jest
rozłożone w czasie. Uczniowie
zbierają informacje na dany
temat. Może to być
dokumentacja pracy ucznia /
grupy uczniów na dany temat,
zbiór prac ucznia, dokumenty
potwierdzające jego wiedzę.
Może to być pomocne przy
ocenianiu. Pomaga kształcić
planowanie, organizację i
ocenianie własnej pracy przez
uczniów.
Rybi szkielet Jest to odmiana mapy
mentalnej. Kształtem
przypomina rybi szkielet.
Odnogi notatki to “ości”, które
uporządkowane są
chronologicznie. Temat to
“głowa” ryby.
Mini słownik Najlepiej funkcjonuje jako
powtórzenie, lub praca
domowa. Uczniowie wypisują
w kolejności alfabetycznej
pojęcia związane z tematem
podanym przez nauczyciela.
Powinien dawać pełny obraz
danego zagadnienia.
Sześć myślowych kapeluszy Pozwala spojrzeć uczniom na
problem z różnych punktów
widzenia. Klasa zostaje
podzielona na sześć grup z
przypisanym kolorem. Jedna
grupa zajmuje się zadawaniem
pytań, wyciąganiem wniosków
i kontroluje przebieg dyskusji
(niebieski). Druga ma
podejście neutralne i
obiektywne; podaje fakty i
dane (biały). Trzecia porusza
temat plakatu. Na kolejnych
zajęciach wykonują je i
omawiają na forum klasy, co
jest podstawą do
ogólnoklasowej rozmowy.
Temat: Podsumowanie klasy 6
Klasa 6 podstawówki
Nauczyciel prosi uczniów o
zebranie informacji na temat
wybranego przez siebie władcy
Polski. W portfolio mają
znaleźć się źródła historyczne i
przynajmniej trzy artykuły
naukowe, które mają zostać
odpowiednio
zhierarchizowane i
zaprezentowane.
Temat: Kultura Polski w dobie
romantyzmu
Klasa 7 podstawówki
Nauczyciel rozdaje uczniom
przygotowany wcześniej “rybi
szkielet” i prosi o uzupełnienie
go na podstawie informacji z
podręcznika. Uzupełnione
prace uczniowie zatrzymują w
formie notatki.
Temat: Wojny punickie
Klasa 5 podstawówki
Nauczyciel w formie pracy
domowej i przygotowania się
na najbliższą pracę klasową,
prosi uczniów o przygotowanie
mini słowników o Wojnach
Punickich. Prace zostaną
sprawdzone, ocenione i
zwrócone uczniom na
następnych zajęciach.
Temat: Reformacja w Polsce
XVI – XVII w.
Klasa 6 podstawówki
Nauczyciel dzieli klasę według
schematu podanego w
kolumnie wcześniej i prosi
uczniów, aby najpierw zapisali
odpowiedzi, a potem
przedyskutowali je na temat:
“Tezy Marcina Lutra”.
 się za pomocą emocji i wyraża
przypuszczenia (czerwony).
Czwarta jest nastawiona
krytycznie i pesymistycznie,
wskazuje wady i błędy
(czarny). Piąta jest nastawiona
optymistycznie i skupia się na
zaletach (żółty). Ostatnia szuka
nowych rozwiązań i pomysłów
(zielony). Kolory muszą
wzbudzać określone
skojarzenia z ich sposobem
myślenia.
Sześć - trzy - pięć Jest to odmiana burzy
mózgów. Klasa podzielona na
6 grup, gdzie każda grupa
podaje na kartce 3 propozycje
rozwiązania tego samego
problemu, po zapisaniu
odpowiedzi wymienia się
kartką z inną grupą i znów
zapisuje 3 rozwiązania które
nie mogą się powtórzyć na
kartce. Grupy wymieniają się
kartkami łącznie 5 razy.
Wywiad Jest to metoda zbierania
informacji poprzez rozmowę
ze świadkami wydarzeń
historycznych.
Schematy decyzyjne Jest to graficzny zapis efektów
analizy procesu podejmowania
decyzji. Ma za zadanie
uzmysłowić uczniom, że każda
decyzja pociąga za sobą
określone skutki. Na początku
formułuje się problem
wymagający decyzji. Następnie
określić cele i wartości
podejmującej decyzję osoby,
możliwe rozwiązania, a na
koniec określić pozytywne i
negatywne efekty każdego z
rozwiązań i podjąć decyzję,
oraz ją uzasadnić.
Improwizacja Uczniowie mają za zadanie
wcielić się w podane postacie i
Temat: Krucjaty do Jerozolimy
XI – XIII w.
Klasa 5 podstawówki
Nauczyciel dzieli klasę na sześć
grup, rozdaje kartki i zapisuje
na tablicy problem: “Brak
powodzenia krucjat”.
Następnie według schematu
podanego w kolumnie obok
prosi ich o zapisanie swoich
rozwiązań i wymienianie się
kartkami.
Temat: Historia najnowsza
Klasa 8 podstawówki
Nauczyciel zleca uczniom
zapisanie lub nagranie
rozmowy ze swoimi dziadkami
na temat życia codziennego w
okresie Polskiej Republiki
Ludowej i przedstawienie
materiałów na forum klasy.
Temat: Termopile 480 p.n.e
Klasa 5 podstawówki
Nauczyciel prosi uczniów o
wcielenie się w postać
Leonidasa i według schematu
w kolumnie obok podjąć
decyzję na temat obrony przed
armią perską i Kserksesem w
Termopilach.
Temat: Demokracja ateńska
Klasa 5 podstawówki
 spontanicznie prowadzić
rozmowę.
Inscenizacja W inscenizacji uczniowie
zawczasu przygotowują się do
danej sceny.
Nauczyciel zarysowuje sytuację
w której ma dojść do
ostracyzmu jednego z
demagogów ateńskich. Prosi
uczniów o spontaniczną
rozmowę na temat tego czy ta
osoba powinna być poddana
ostracyzmowi. Uczniowie sami
na bieżąco wymyślają
argumenty za i przeciw.
Temat: Juliusz Cezar
Klasa 5 podstawówki
Nauczyciel prosi uczniów o
sporządzenie scenariusza
rozmów, które mogły odbyć się
między legionistami Juliusza
Cezara, podczas przekraczania
Rubikonu. Na następnej lekcji
uczniowie odgrywają tą scenę
według scenariusza.

Wiktoria 1-4

Hania 27-30

Alek 10-13

Hubert 14-17

Janek 18-21

Konrad 5-9

Patryk 36-40

Przemek 31-35

Szymon 22-26