Konrad Wallenrod

A. Okoliczności powstania Konrada Wallenroda (czas i miejsce).

Mickiewicz, obserwując krwawą rozprawę władz z dekabrystami, doszedł do wniosku, że carska Rosja jest zbyt
potężna, aby można ją było pokonać w otwartej walce. Poeta musiał też nadać swojej powieści taki kształt, który
nie naraziłby go na kłopoty z cenzurą. Przeniesienie akcji w czasy średniowiecza umożliwiło wydanie utworu.

B. Czas i miejsce akcji, tematyka.

• Akcja powieści poetyckiej dzieje się w średniowieczu, w XIV w.
• Fabuła została osadzona wokół historycznego konfliktu litewsko-krzyżackiego.
• Bohaterem utworu jest średniowieczny rycerz, który z jednej strony został wyposażony we wszelkie przymioty
zawarte we wzorcu osobowym z epoki, a z drugiej – łamie zasady etosu rycerskiego.

C. Kostium historyczny w Konradzie Wallenrodzie.

• Kostium historyczny wpłynął na kreację głównego bohatera, wzmocnił tragizm postaci. Średniowieczny rycerz
dopuszczając się zdrady, sprzeniewierza się wartościom zapisanym w kodeksie rycerskim i łamie chrześcijańskie
zasady moralne.
• Poeta stworzył swoistą instrukcję postępowania dla rodaków. Na historycznym przykładzie pokazał im, że
skuteczne metody to takie, które stoją w sprzeczności z moralnością chrześcijańską i kodeksem honorowym.

1. Scharakteryzuj bohatera wallenrodycznego. Każdą wskazaną cechę lub zachowanie potwierdź odpowiednim
przykładem z powieści poetyckiej Mickiewicza.

- samotny – Wallenrod od momentu, kiedy stracił rodziców, jest samotny, wychowywany przez obcych ludzi,
którzy zabili jego rodziców i najechali ojczyznę; jego jedynym powiernikiem jest wajdelota, który kształtuje go na
zdrajcę, po krótkim epizodzie szczęścia małżeńskiego porzuca żonę i rodaków, by wieść życie wśród wrogów
- cierpi z powodu miłości – żeni się z Aldoną, córką księcia litewskiego Kiejstuta, jednak nie jest mu dane cieszyć
się wspólnym życiem z ukochaną; opuszcza żonę i poświęca się walce o sprawę narodową
- tajemniczy – przez większość życia musi ukrywać swoją tożsamość i prawdziwe uczucia, działa pod
przykryciem, podszywanie się pod niemieckiego rycerza jest częścią jego planu zemsty
- buntownik – walczy z potężniejszym zakonem, nie akceptuje sytuacji, w której znalazła się Litwa
- ma refleksyjną naturę – często popada w zadumę, zamyka się przed innymi i rozmyśla
- wrażliwy na piękno przyrody i sztukę – ukształtowały go pieśni Halbana, które zasiały w nim tak silny
patriotyzm, że ojczyźnie oddał życie; sam też wyraża emocje śpiewem (Ballada Alpuhara); zanim popełni
samobójstwo, spaceruje bez celu i kontempluje piękno natury
- łatwo wpada w gniew – bracia zakonni często byli świadkami niekontrolowanych napadów gniewu Konrada:
przeklinał wówczas, krzyczał i groził
- popełnia samobójstwo – bohater zabija się, aby ocalić honor
- popada w skrajne silne emocje – jest zdolny zarówno do miłości (do Aldony), jak i do nienawiści;
- miewa zmienne nastroje, przechodzi łatwo od radości do smutku i gniewu
- przeżywa głęboki konflikt wewnętrzny – musi dokonać dramatycznego wyboru między szczęściem prywatnym a
patriotyzmem, między honorem i kodeksem rycerskim a spełnieniem obowiązku wobec ojczyzny
- patriota – najważniejszą wartością jest dla niego miłość ojczyzny, dla niej poświęca życie na ziemi (szczęście w
miłości, normalną egzystencję) i życie wieczne (łamie zasady moralne i ginie śmiercią samobójczą, skazując się na
potępienie)
- działa podstępnie – przenika do struktur zakonu, aby rozbić wroga od wewnątrz; jako mistrz krzyżacki prowadzi
zakon do zguby

2. Na czym polega poetyka maski?

• Poetyka maski w dziele literackim polega na wyposażeniu postaci w drugą, fałszywą tożsamość. Bohater ukrywa
prawdziwą tożsamość, aby osiągnąć swoje osobiste cele.
• Konrad Wallenrod ukrywa swoje prawdziwe imię i pochodzenie. Podszywa się pod niemieckiego rycerza, aby
wstąpić do zakonu krzyżackiego, awansować i zniszczyć go od środka.
• W opowieści o Walterze Alfie/Konradzie Wallenrodzie Mickiewicz wyłożył polskim czytelnikom machiawelliczną
koncepcję podstępnej walki z silniejszym wrogiem ( Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia- trzeba
być lisem i lwem).
• Przez uczynienie głównym bohaterem utworu średniowiecznego rycerza, zmuszonego do złamania kodeksu
rycerskiego i chrześcijańskiego w imię zemsty i walki o wolność, Mickiewicz ukazał tragizm bojownika narodowego,
który poświęca honor dla ojczyzny.

3. Wyjaśnij, jaką rolę w życiu Konrada Wallenroda odegrał Halban. Jak oceniasz wpływ wajdeloty na bohatera?
Uzasadnij swoją opinię.

Halban:
• był jedynym powiernikiem Wallenroda, gdy ten przebywał jako dziecko u Krzyżaków
• wychował bohatera w miłości do dalekiej ojczyny i w nienawiści do zakonu
• wzmocnił w bohaterze poczucie wyobcowania
• ukształtował Wallenroda na patriotę litewskiego
• przez całe życie podsycał w Konradzie pragnienie okrutnej zemsty
• nie pozwalał bohaterowi odstąpić od planów ostatecznego zniszczenia zakonu i powrócić do normalnego,
szczęśliwego życia.

4. Wytłumacz, jaką funkcję Halban przypisywał pieśni gminnej.

Według Halbana pieśń gminna:

• kształtuje tożsamość narodową
• buduje wspólnotę i więź między pokoleniami
• stoi na straży pamięci historycznej
• sławi kluczowe wydarzenia z historii narodu i jego bohaterów
• szczepi określone wartości (patriotyzm)
• wskazuje właściwe metody działania w trudnych sytuacjach
• pobudza do walki o wolność.

5. Z czego wynika tragizm postaci Konrada Wallenroda? Wskaż problemy wewnętrzne, z którymi borykał się
bohater.

Tragizm postaci Konrada Wallenroda wypływa z targających nim wewnętrznych konfliktów – bohater musi dokonać
wyboru jednej z równorzędnych racji, co zawsze niesie ze sobą tragiczne skutki. Wallenrod musi decydować
pomiędzy: miłością i szczęściem prywatnym a spełnieniem patriotycznego obowiązku wobec ojczyzny, honorem
rycerskim i czystym sumieniem chrześcijanina a bezwzględnymi metodami walki z wrogiem, realizacją bezlitosnego
pragnienia zemsty a ludzkimi uczuciami, które żywi wobec bliźnich.

6. Co łączy Konrada Wallenroda z bohaterem romantycznym?

• kocha miłością tragiczną; żeni się z ukochaną Aldoną, ale małżonkowie nie mogą być razem ze względu na
okoliczności dziejowe
• samotny, wykluczony, wyobcowany – jego jedynym towarzyszem, któremu może powierzyć wszystkie
tajemnice, jest Halban; z nikim innym ze swojego otoczenia nie może sobie pozwolić na szczerość, od nikogo
innego nie może oczekiwać zrozumienia; żyje wśród wrogów
• indywidualista – podejmuje samotną walkę, jest „samotnym wilkiem”
• odmieniec – nigdzie nie czuje się tak do końca u siebie: u Krzyżaków jest przybyszem z zewnątrz, na Litwie
reprezentuje śmiertelnych wrogów swojej ojczyzny
• targają nim silne emocje i namiętności – misja, której się podjął, budzi w nim silne emocje; waha się, jest
wewnętrznie rozdarty
• ma myśli samobójcze – ginie śmiercią samobójczą
7. Co odróżnia Konrada Wallenroda od bohaterów romantycznych?
• samobójstwo nie jest dla niego formą ucieczki od życia (jak u Wertera z powieści J. W. Goethego), Wallenrod
zabija się, aby ocalić honor
• w odróżnieniu od Giaura, bohatera utworu G. Byrona, żałuje swoich czynów
• jego żal jest efektem głębokiego konfliktu wewnętrznego spowodowanego zdradą

8. Przeczytaj uważnie Balladę Alpuhara. Porównaj Konrada Wallenroda i Almanzora.

Treść:
Balladę śpiewa Konrad Wallenrod. Opowiada historię walki o Grenadę między Hiszpanami a Maurami oraz o
podstępie Almanzora, króla muzułmanów. Widoczna jest analogia między taktyką Almanzora a Konrada.
Funkcja:
Ballada zawiera zapowiedź zbliżających się wydarzeń. Jest także świadectwem rozterek wewnętrznych
Wallenroda – być może Konrad, udręczony wyrzutami sumienia, próbuje ostrzec Krzyżaków przed grożącym im
z jego własnej ręki niebezpieczeństwem.