Kordian Opracowanie lektury

Idea:
“Kordian” to dramat o tematyce niepodległościowej. Stanowi polemikę (dyskusje, spór) z Mesjanizmem
przedstawionym przez Mickiewicza w “Dziadach” część III oraz bardzo krytyczne rozliczenie z przywódcami
powstania listopadowego.

Słowacki nawołuje w nim do aktywnej walki o wolność z zaborcą Rosyjskim. Książka ta jest także
opowieścią o dojrzewaniu. Jej główny bohater, tytułowy Kordian, przechodzi gruntowną przemianę - z
melancholijnego zakochanego młodzieńca w bojownika o niepodległość ojczyzny.
O autorze – Juliusz Słowacki (1809 - 1849)

- Jeden z najwybitniejszych polskich twórców, polski wieszcz narodowy

- Autor takich arcydzieł jak: “Balladyna”, “Beniowski” czy “Król-duch”
- Pisał wiersze poematy, dramaty, teksty o charakterze filozoficznym
- Był też bardzo płodnym epistolografem (osoba pisząca utwory w formie listów)
- Żył w cieniu sławy Mickiewicza, czuł się niedoceniany przez potomnych
- Chciał być polskim Tyrteuszem, czyli poetą zagrzewającym rodaków do walki o wolność ojczyzny
Poezja Tyrtejska – poezja nawołująca do walki w obronie niepodległości.

Informacje ogólne o lekturze

Data i miejsce powstania 1833, Genewa (Szwajcaria)
Data i miejsce wydania 1834, Paryż (Francja) - utwór ukazał się anonimowo
Epoka Romantyzm
Rodzaj Dramat
Gatunek Dramat Romantyczny – typ utworu, który charakteryzował się luźną
kompozycją, odstępstwem od klasycznej zasady trzech jedności,
współwystępowanie przeciwstawnych kategorii estetycznych (patosu i
ironii, realizmu i fantastyki itd.), podejmowanie niepodległościowych
tematów. W dramacie występował charakterystyczny bohater – samotnik,
rozdarty wewnętrznie, skłócony ze światem i Bogiem, kierujący się w
swoim niespokojnym życiu wysokimi pobudkami.

Geneza Utwór jest polemką z III częścia”Dziadów” Adama

Mickiewicza. Słowacki nie zgadzał się z zawartym w
niej Mesjanizmem (Polska Chrystusem narodów) I
zaproponował własną ideę: Winkeriedyzm.
Ważnym czynnikiem była też osobista uraza
Słowackiego do Mickiewicza, który skrytykował
jego poezje (mówiąc, iż jest ona jak Kościół, w
którym nie ma Boga), a także przedstawił
niepochlebnie jego ojczyma (Augusta Becu) w
swoim dramacie.
Tytuł Tytułowe imię wymyślił sam Słowacki. Jego
źródłosłów pochodzi z łaciny. Kordian oznacza
“dający serce”. Wskazuje zatem na silny uczuciowy
charakter głównego bohatera.
Czas Akcji Sylwestrowa noc na przełomie lat 1799/1800 oraz
lata 20 XIX wieku.
Miejsca akcji Góry Karpackie, wieś (Kordian leży pod Lipą),
różne europejskie kraje (Anglia, Włochy, Watykan,
Francja), Warszawa.
Struktura dramatu Utwór, poprzedzony mottem (fragment powieści
poetyckiej Słowackiego pt. “Lambro”) zaczyna się
od części zatytułowanej “Przygorowanie”, która
dzieje się w “Roku 1799 dnia 31 grudnia w nocy”.
Złe moce tworzą narodowych przywódców.

Następna część to “Prolog” - trzy różne osoby

przedstawiają trzy koncepcje poezji:
- Pierwsza osoba: Mesjanizm
- Druga osoba: Uważa, iż poezja nie ma siły
sprawczej, nie może wpływać na
rzeczywistość.
- Trzecia osoba: Winkeriedyzm

Dalej następuje akt pierwszy. Trzy jego sceny

przedstawiają postać pietnastolentniego Kordiana,
który jest nieszczęśliwie zakochany w Laurze,
starszej od siebie kobiecie. Trzecia scena kończy się
informacją przyniesioną przez sługę Grzegorza, że
“Panicz się zastrzelił”.

Akt drugi pt. “Rok 1828. Wędrowiec”, stanowi

zbiór bardzo luźno powiązanych ze sobą epizodów.
Są to migawki przedstawiające podróże Kordiana
(który postrzelił się niecelnie) po różnych
europejskich krajach. Scena kulminacyjna odbywa
się na szczycie Mount Blanc – Kordian wygłasza tu
monolog, który wyraża jego przemianę
wewnętrzną,

Akt Trzeci podejmuje tematykę niepodległościową,

której głównym elementem jest plan zamachu na
cara. Scena ostatnia kończy się tzw. Clifhangerem
(ucięciem sceny w bardzo emocjonującym
momencie): otóż Kordian stoi przed plutonem
żołnierzy, którzy mają go rozstrzelać, jednakże w
ostatnim momencie nadjeżdża adjutant wiozący
akt łaski. Utwór kończy się zapiskiem “Koniec części
pierwszej”. “Kordian” był zaplanowany jako
trylogia, ale dwie kolejne części
najprawdopodobniej nie powstały.
Przydatne terminy Winkelriedyzm – wywodzi się od nazwiska
legendarnego bohatera Arnolda Winkelrieda, który
w bitwie pod Sempach w 1386 rzucił się na
włócznie wroga, dzięki czemu wojska szwajcarskie
zwyciężyły armie habsburską) to idea, w myśl
której zwycięstwo osiąga się poprzez bohaterską
śmierć (postawa aktywna).
 Mesjanizm – idea spopularyzowana przez
Mickiewicza w “Dziadach część III”, która zakładała,
że “Polska jest Chrystusem narodów” i w związku z
tym góruje nad innymi nacjami wyższością
moralną. Ta duchowa przewaga miała przynieść
wolność Polsce. Według Słowackiego Mesjanizm
szkodliwie propagował bierną postawę wobec
zaborcy.

Wybrani Bohaterowie
Kordian Główny i tytułowy bohater. Młody, wrażliwy człowiek cierpiący na chorobę wieku
(powszechne poczucie braku sensu życia). Po próbie samobójczej rusza w podróż po
europejskich krajach, która przynosi mu kolejne rozczarowania. Na szczycie góry mount
Blanc przechodzi wewnętrzną przemianę - staje się bojownikiem o wolność ojczyzny.
Pozostaje jednak człowiekiem rozdartym wewnętrznie. Wchodzi w szeregi spiskowców,
planuje zamach na cara na moment przed zamachem przechodzi załamanie nerowe w
wyniku czego odstępuje od zabójstwa. Nie znamy jego dalszych losów, utwór kończy się,
kiedy Kordian staje przed plutonem egekucyjnym.
Laura Starsza od Kordiana. Lubi go, troszczy się o niego, ale nie odwzajemnia jego uczuć.
Grzegorz Sługa i wychowawca Kordiana. Opowiada mu patriotyczne historie:
1) Bajka o Janku co psom buty szył
2) opowieść o bitwie pod piramidami podczas egipskiej wyprawy Napoleona w latach
1798-1799; Grzegorz w niej uczestniczył
3) Historię młodego oficera (Kazimierza) oddziałów polskich na syberyjskiej zsyłce, który
pod wodzą Napoleona brały udział w wyprawie moskiewskiej 1812 roku.
Dozorca Pracuje w londyńskim James Parku. Karze zapłaćci kordianowi pensa za krzesło (Kordian
daje szylinga). Opowiada Kordianowi anegnotki o pieniądzach, dłużnikach, prawie.
Wioletta Włoska kochanka Kordiana (Kordian, aby ją sprawdzić twierdzi, że przegrał w karty
klejnoty, które jej podarował, po czym twierdzi, że konia złotymi podkół podkowy, a
następnie mówi, że koń je zgubił, a ona poszła ich szukać). Porzuca go, gdy dowiaduje
się o jego (rzekomym) bankructwie.
Papież Podczas audiencji mówi Kordianowi, że Polacy powinni być posłuszni wobec cara. Grozi,
że w razie wybuchu powstania rzuci klątwę “na pobitych Polaków”.
Prezes (historycznie postać ta odpowiada Janowi Ursynowi Niemcewiczowi). Przywódca
spiskowców, których spotkanie miało miejsce w podziemiach kościoła Św. Jana, hasło to
Winkelrid, wraz z księdzem próbuje zniechęcić do pomysłu podchorążego (którym
okazuje się być Kordian) odnośnie do zamachu na cara, ostatecznie dopinają swego, bo
w głosowaniu 150 do 5 było przeciwko zamachowi.
Car (Historycznie Mikołaj I Romanow), car Rosji, koronował się na króla Polski. Spiskowcy
planowali na niego zamach.
Wielki książę Brat cara, zwierzchnik wojsk Polskich. Wstawia się za Kordianem, namawia cara, żeby
Konstanty cofnął wyrok śmierci na niego.
Doktor Odwiedza Kordiana w szpitalu psychiatrycznym. Wręcza dozorcy dukata, który zaczyna
(Szatan) płonąć, tym samym odpalając od niego hawańskie cygaro. Wyśmiewa ideę poświęcenia
się za ojczyznę, pokazując mu dwóch wariatów jednego myślącego, że jest krzyżem, na
którym umarł Chrystus i drugiego myślącego, że jest mitycznym atlasem
podtrzymującym nieboskłon, sugeruje tym samym Kordianowi, iż jego idea ma tą samą
wartość co urojenia chorych.
Złe moce Bohater zbiorowy, fantastyczny. Tworzą przywódców powstania listopadowego.
(Szatan, Diabli,
Czarownica)
Utwór składa się z:

- Przygotowania (późna noc 31 grudnia 1799/1800)

- Prologu
- Akt I
- Akt II (rok 1828 - Wędrowiec) odwiedza wówczas:
- - Anglia - Londyn – James Park
- - Anglia - Dover – czyta króla Leara (tragedia napisana prze Williama Shekspira)
- - Włochy - Poznanie Wioletty (odkrycie, że zależy jej tylko na pieniądzach)
- - Granica Włoch i Francji – Mount Blanc - wygłasza tu monolog i skacze na chmurę,
- która zabiera go do Polski
- Akt III (Spisek Koronacyjny) ma tu miejsce:
- - Scena II: Jest najkrótszą sceną w dziejach polskiego dramatu, ponieważ
wypowiada się tam tylko Car - “Przysięgam”
- - Scena V: Kordian zmierza do sypialni cara (z zamiarem zabójstwa), walcząc
- Jednocześnie ze Strachem i Imaginacją
Cechy Przywódców powstania Listopadowego:
- Józef Chłopicki - bierny i uległy wobec caratu (jego nazwisko ma się przekornie kojarzyć z ludem)
- książę Adam Czartoryski - zwolennik rosyjskiej dominacji nad Polakami (jego ocena nie jest
druzgocąca; Słowacki cenił osiągnięcia Czartoryskiego)
- Gen. Jan Zygmunt Skrzynecki - nieumiejętnie kieruje wojskami powstańczymi - tak naprawdę liczy
na porozumienie z Rosją
- Julian Ursyn Niemcewicz - konserwatysta o nieaktualnych już poglądach
- Joachim Lelewel - nie zajął konkretnego stanowiska w związku ze sprawą polską
- Gen. Jan Krukowiecki - ukazany jako zdrajca, ponieważ chciał pertraktować z wrogiem

Motywy Literackie w Utworze:

- Kobieta – Kordian nie znajduje u Kobiet oparcia, którego tak bardzo potrzebuje. Laura nie
odwzajemnia jego romantycznych uczuć, Wioletta porzuca ze względów finansowych.
- Miłość - Kordian rozczarowuje się kobietami, więc miłość romantyczną przekuwa na miłość do
ojczyzny.
- Patriotyzm – Troska o ojczyznę jest jednym z najważniejszych źródeł twórczości Słowackiego,
“Kordian” to sztuka, która odpowiada na pytanie, dlaczego powstanie listopadowe upadło.
- Poezja - Słowacki w “Kordianie” wskazuję, że poezja powinna wspierać dążenia niepodległościowe
Polaków. W “Prologu” są przedstawione trzy koncepcje poezji. Autor opowiada się za tą, która jest
pełna pasji, odwołuje się do wielkich wydarzeń z przeszłości i budzi nadzieje.
- Podróż - Kordian po próbie samobójczej wyrusza w podróż po europejskich miastach, które
pogłębiają jego rozczarowanie rzeczywistością, Jest to zarazem podróż w głąb siebie, która kończy
się wielką przemianą wewnętrzną.