Lizaveta Ulasevich 2TH

Referat na temat: "Wiek XVII - wiek wojen"

Przebieg wojen ze Szwecją w I połowie XVII w.
1600 – 1622 – walka o Inflanty. Karol Sudermański zaatakował
polskie Inflanty. Walka toczyła się ze zmienny szczęściem 11 lat.
Początkowo wojsko polskie dowodzone przez hetmana Jana Karola
Chodkiewicza pokonało armię szwedzką w bitwie pod Kircholmem w
1605. r. W 1611 r. podpisano rozejm ze względu na śmierć Karola IX i
zaangażowanie Polski w wojnę z Rosją Działania zostają wznowione w
1617 r. Tym razem wyraźną przewagę zyskują Szwedzi. Wojnę kończy
rozejm w Mittawie zawarty w 1622 r. Na jego mocy Szwedzi otrzymują
całe Inflanty aż po rzekę Dźwinę, przy Rzeczypospolitej pozostała tylko
Kurlandia i część Inflant wschodnich od tej pory nazywano je Inflantami
polskimi.

1626 – 1629 wojna o ujście Wisły. Wojnę rozpoczyna król szwedzki

Gustaw II Adolf, który dąży do opanowania Pomorza Gdańskiego i
ujścia Wisły. Pragnie on uczynić z Bałtyku szwedzkie morze zamknięte.
Sprzymierzył się on z księciem pruskim. Wojska szwedzkie rozpoczęły
blokadę Gdańska. Mimo zwycięskiej bitwy morskiej pod Oliwą (1627)
oraz zwycięstwa hetmana Stanisława Koniecpolskiego w bitwie pod
Trzciną (1629) wojna ta nie jest pomyślna dla państwa polskiego.
Działania wojenne zostały wstrzymane wskutek interwencji Francji,
która była zainteresowana udziałem Szwecji w wojnie trzydziestoletniej.
W 1629 r. zawarto rozejm w Altmarku = Starym Targu. Wszystkie porty
inflanckie i pruskie z wyjątkiem Gdańska, Pucka i Królewca uzyskali
Szwedzi. Na handel gdański nałożono 3,5% cło, a Książe pruski za
pomoc udzielona Szwedom uzyskał kilka pomorskich miejscowości –
Malbork, Sztum, Żuławę. Po śmierci Gustawa II Adolfa podpisano
rozejm w Sztumskiej Wsi (1635), w którym powrócono do postanowień
rozejmu w Mittawie – granica polsko – szwedzka przebiega wzdłuż rzeki
Dźwiny.

1609-1612
Wojna z Moskwą
Tak zwana wojna moskiewska. Car Wasyl IV Szujski zawarł 28 lutego
1609 roku w Wyborgu wymierzony w Rzeczpospolitą sojusz ze Szwecją.
W myśl sojuszu Karol IX Waza miał oddać w ręce rosyjskie twierdze w
Inflantach, odbite w czasie wojny polsko-szwedzkiej 1600–1611. Do
Rosji sprowadzono też posiłki ze Szwecji i sojuszniczych państw mające
przełamać polską blokadę Moskwy. Wobec tego Zygmunt III Waza
ruszył na Smoleńsk, którego oblężenie rozpoczęło się we wrześniu 1609
roku. Rozpoczęła się tym samym regularna wojna polsko-rosyjska.

Zgrupowanie wojsk polsko-litewskich dowodzone przez hetmana

polnego koronnego Stanisława Żółkiewskiego w sile ok. 7 tys. jazdy,
wspieranej przez 200 piechurów odniosło walne zwycięstwo 4 lipca 1610
roku pod Kłuszynem. Na wieść o tej klęsce wojsk rosyjskich wojskom
Żółkiewskiego poddawały się kolejne miasta i twierdze moskiewskie.
Stanisław Żółkiewski bez konsultacji z Zygmuntem III doprowadził do
podpisania ugody z bojarami. Ci w zamian za polską pomoc w usunięciu
Dymitra II i oddanie ziem pogranicznych odbitych przez wojska
Rzeczypospolitej zgodzili się uznać królewicza Władysława carem.

9 października na prośbę bojarów chorągwie polskie wkroczyły na

Kreml moskiewski. Mennica moskiewska rozpoczęła bicie srebrnych
kopiejek z imieniem nowego cara Władysława Zygmuntowicza. W 1611
roku wybuchło antypolskie powstanie. Sformowano armię powstańczą,
na czele której stanął kniaź Dymitr Pożarski, której zadaniem było
usunięcie polskiej załogi z Moskwy.

Rozpoczęła się blokada stolicy Rosji. Dwukrotnie podejmowana przez

wojska hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza próba
odsieczy zakończyła się niepowodzeniem. Oblężenie doprowadziło w
końcu do kapitulacji polskiej załogi Kremla moskiewskiego 7 listopada
1612 roku . Późniejsze wyprawy hetmana Jana Karola Chodkiewicza z
lat 1617–1618 nie zakończyły się sukcesem. W 1618 roku podpisano
rozejm w Dywilinie. I Rzeczpospolita uzyskała Ziemię Czernihowską,
Ziemię Siewierską i Ziemię Smoleńską.

1632–1634
Wojna polsko - rosyjska
Wojna smoleńska (wojna polsko-rosyjska 1632-1634, III wojna polsko-
rosyjska) toczona między Rzeczpospolitą a Rosją w latach 1632-1634.
Jej przyczyną była próba przejęcia kontroli przez Rosjan nad Bramą
Smoleńską. Wkrótce po śmierci Zygmunta III Wazy wojska moskiewskie
wkroczyły na ziemie Rzeczypospolitej i rozpoczęły oblężenie
Smoleńska. Po 2 latach blokady Smoleńska, jego załodze przyszły z
odsieczą wojska polsko-litewskie króla Władysława IV i zadały klęskę
Rosjanom w bitwie pod Smoleńskiem, a nawet odzyskały część ziem
litewskich zajmowanych przez Moskwę. Wojna zakończyła się
podpisaniem wieczystego pokoju w Polanowie.

1648 - 1686
Powstanie Chmielnickiego
Chmielnicki wykradł od króla listy dla Kozaków i pojechał
z nimi na Krym. Listy zachęcały Zaporożców do wyruszenia na wojnę
przeciw chanatowi krymskiemu u boku Rzeczypospolitej.

Chmielnickiemu udało się zawrzeć przymierze z Tatarami, którzy pod

wodzą Tuhaj-beja zgodzili się wesprzeć powstanie kozackie.
Przebieg konfliktu:
- Żółte wody
• 29 kwietnia do 16 maja 1648 roku
• kapitulacja wojsk polskich
• armia kozacka powiększa się o kilka tysięcy Kozaków rejestrowych
- Korsuń
• 26 maja 1648 roku
• kolejna klęska wojsk polskich
• dowódcy polscy dostają się do niewoli
• do Kozaków licznie przyłączają się chłopi
- Piławce
• 23 do 25 września 1648
• klęska wojsk polskich
• niezorganizowane dowództwo polskie
• paniczna ucieczka wojsk, tylko piechota wycofuje się w
regularnym porządku
- Zbaraż - oblężenie
• 10 lipca do 22 sierpnia 1649 roku
• słabo ufortyfikowane miasto
• dzielność Polaków zaskoczyła wojska kozackie
• po kilku tygodniach w Zbarażu brakuje prochu i jedzenia
- Zbaraż - odsiecz
Oblężonym z odsieczą ruszył król Jan Kazimierz. O nadciągającej 25
tysięcznej polskiej armii dowiedział się Chmielnicki i wysłał część swoich
wojsk, które zaskoczyły Polaków pod Zborowem.
- Zborów
• 15 do 16 sierpnia 1649 roku
• zakończona podpisaniem niekorzystnej dla nas ugody
• po bitwie wojska polskie opuściły Zbaraż
• Ugoda zborowska:
▪ zwiększono rejestr z 6 do 40 tysięcy
▪ na Ukrainie pod kontrolą Kozaków zostały województwa:
kijowskie, bracławskie i czernihowskie
▪ Rzeczpospolita odstąpiła chanowi prawo do wypasu
trzody na Dzikich Polach
▪ Powracający na Krym Tatarzy otrzymali prawo do brania
napotkanej ludności w jasyr
- Beresteczko
• 28 do 30 czerwca 1651
• jedna z największych bitew XVII wieku
• ogromne straty po stronie Kozaków
• ucieczka chana i Chmielnickiego
• śmierć Tuhaj-beja
- Biała Cerkiew
• wrzesień 1651
• zakończona ugodą, w której ograniczono rejestr do 20 tysięcy
Kozaków i autonomię kozacką zmniejszono do kijowszczyzny
• Chmielnicki zgodził się zerwać sojusz z Krymem
- Batoh
• 1 do 2 czerwca 1652 roku
• sprowokowana mołdawską wyprawą Chmielnickiego
• klęska wojsk polskich
Porozumienia kończące konflikt:
Hadziacz
• 1658
• Rzeczpospolita (Jan Kazimierz) i Kozacy (Jan Wyhowski)
• utworzono Rzeczpospolitą Trojga Narodów
Perejesław
• 1654
• Carstwo Rosyjskie i Kozacy
 • Car wcielił Ukrainę do swojego państwa. Dało to początek
wojny Rzeczyposplitej z Rosją. Kozacy, niezadowoleni z
sytuacji, w jakiej się znaleźli, próbowali porozumieć się z
Polską.

Andruszów
• 1667 i 1686
• Rzeczpospolita i Carstwo Rosyjskie
• Ukrainę podzielono wzdłuż Dniepru. Lewobrzeżna dla
Rosji, a prawobrzeżna dla Rzyczypospolitej. Kijów miał
przez dwa lata należeć do Rosji, lecz Rosjanie zostali już
tam na stałe.
1654–1667
Wojna polsko - rosyjska
Wojna polsko-rosyjska (1654–1667), znana też jako IV wojna polsko-
rosyjska (ukraińska) lub potop rosyjski – wojna obronna
Rzeczypospolitej Obojga Narodów wobec najazdu na jej terytorium
wojsk Carstwa Rosyjskiego rozgrywająca się w latach 1654–1667.

Wojna rozpoczęła się od inwazji ponad 150-tysięcznej armii rosyjskiej i

zajęcia większości terytorium Ukrainy i Wielkiego Księstwa Litewskiego
pod pretekstem pomocy powstaniu Chmielnickiego i przyłączenia
Ukrainy do Rosji.

Wojna trwała z przerwami niemal 14 lat i składała się z kilku kampanii.

Działania wojenne zakończyły się w 1667 roku rozejmem
andruszowskim. W wyniku wojny Rzeczpospolita utraciła jednak
Smoleńsk oraz Kijów i Ukrainę Zadnieprzańską.

Był to najdłużej trwający - niemal 14 lat - konflikt zbrojny w historii

Rzeczypospolitej i drugi w całej historii Polski (po wojnie o Ruś Halicką).
Formalnie stan wojny został zniesiony przez zawarcie traktatu
pokojowego w 1686, jednak traktat ten został ratyfikowany przez Sejm
dopiero w 1764 roku.

1621 - 1672
Wojny polsko - tureckie
- lokalny incydent pod Kamieńcem (1633), tzw. wojna Abazy Pasza, nie
rozwinął się w większy konflikt
- w dalszym ciągu powtarzały się wyprawy łupieskie Tatarów i
Kozaków;
- plany ostatecznej rozprawy z Porta (bez poparcia szlachty król
Władysław IV odwołał zaciągi) 1646;
- według stałego dogmatu polityki tureckiej, polegającego na
utrzymaniu równowagi sił wśród północnych sąsiadów.
1672-1676
Przyczyny:
- ekspansywna polityka turecka za panowania suita'-Mehmeta IV,
- hetman prawobrzeżnej Ukrainy Piotr Doroszenko uzr-się lennikiem
Turcji;

Przebieg wojny:
1672- oblężenie twierdzy kamieniec
1672 - pokój w buchaczu ( RP oddała Turcji woj. Racławskie, podlaskie
i kijowskie)
1673 - bitwa pod Chocimiem -> Jam Sobieski
1676 - rozejm w Żurawnie (przywrócenie do polski utraconych ziem z
wyjątkiem twierdzy w kamieńcu podolskim i woj. Braclawskiego)

1683 - 1699
1683-1699 (J III S i August II mocny)
1683 - przystąpienie polski do ligi antytureckiej
1686 - traktat pokojowy w Moskwie
1699 - pokój w karłowicach