6o".

,**r'

TEHNICKITAKULTET
RIJEKA
zAvODzA osNovEK0NSTRUIRANJA

P
I

bi Mr ZeljkoOrlic

.-. T0rE t s A f f i c l J E
I
@BLTKA I P0rezAJn

IF

RTJEKA,
LIPANJt e87
 -l-

SADR2 AJ

g
strana
1. LIVL]D

1.1 Potrehaza Lolerancijama z

1.2. Definiciiei ozoake
1.3. Clznake
oa nacrtu -
l.{. Polietoleranciie ')

2 IZBOR
TOLERANCIIA

2.1 Toleraociieoblika i poloZajakodzupCanika t0

3 2.2. Tolerancije oblika,i polo2aiakodvratila r)
2.3 Toleraaciie polobia kod remenica 17
2.4. TolerancijepoloZaja
distantnihprstenai poklopaca l9

3. LITERATURA
 -2-

TOLERANCTJE
OBLTKAI POLOZAJA

l,

I. UYOD
l.l. Potrebezr toleraacijenr

Pri projektiranju stroinogdijetaodredjenogoblikom i dimenziiana

rrebaimati u
vidu cinjenicu da se potpunat,ocnost zarniSlieaih,tzv. niuivnih (noninalnih) miera
pri proievodnji tog dijela oedenoci postici,
Na tocnostostvarenihmiera utidumnogi faktori a meduznatajaijima
su sposob-
nost proizvodnogstroia i alata,strucna spremaradnika i n jegovot^rcnutno
raspoloze-
: nje, te [oCnostkontrolnih instrumenala.
0cito je dazbogoabrojanih faktoraaije moguceizraditi dvastroina
dijelaporpun,
istih dineuziit ier postignutetstvarne) mjere uvijek, vise ili nanje,
odstupajuod
nazivnih Zahtievativrhunsku tocnost,kad bi wi istovrsni proizvodi imali
apsolutno
toene(nazivne) dimenziie,bilo bi ekonomskineopravdano bi rakav
ier zahtievdoveo
doznatnog poskupljenja proin'odnle
Zbogtoga mora konstrutter propisatinajvecu i najmaniu vrijednost
mjere koju
'rztadakjos
uviiek moZeimari, a dase pri tomene poremeti njegovafuntcionaloost.
ili
zamjenjivostunutar odredenogradnogsklopa.Razlikanajvece i najmanje
dopustene
mjere je sirina (zona) tolerancijskog polja, ili krace, tolerancija.
Svalia mfera
izvedenaunutar funkcijom stroja odabranogtolerancijskogpolia dobra
ie miera.
iiad se govori o tolerascijama obitno se pred oeima irna toleranciju
du2inskih
mjera,npr. promjera(gB0'0.030;, ,u2.aka osi (g0t0.015)
i st.
Medutim,t'rebavoditi racuoa da su strojoi dijelovi uvijet sasravlieni
od raelicirib
geometriiskih oblika (dutina, truZoica,,ravna ploha. valjak,
toqus. sfera i sl.) i da ri
oblici stoje jedan prema drugom uvijek u odredeoompolotaiu (paralelan.
okonit,
simetriCan,koaksijalan,podkutemi sl ).
Sasvin je sigurno da oije moguce proizvoditi dijelove idealnog geometrijskog
oblika niti ih ie mogucepostavitiu idealaageonetrijski polotal.
Zna.Ei, da bi se zadrla'laispravnostfunkcionirania nekog stroia,potrehnoje
da wi
dijelovi koji ga saciajavajubudune samopo mjerama vec i po ohliku
i medusobnom
polozajuizvedeniunutar odredenib[oleranciia. Poredpoznatih
toleranciiaduzinskih
rnierauvodese,datle, i toleratciie oblikai poloZajakao graoifne vriiednosti
dozvo-
ljenih odstupanjaod geomerrijskiidearnogoblita ili idealnogpotoiaja.

. Nagla{avase da se toleranciieoblika i polo2aja pojedinih elenenata (tijela.

ploha . linija . .) 'nradenogdijela u[ose u crte2esamoonda
kadasu od va2nostrza
'ispravloiuntcioniran je ciielogstroja
 -3-

Prematome, na crtniv proizvoda (npr, lodvratilaizupCanita tadsu izradeai

iz jednog tornada) nije potrebno wim plohama propisati dozrrolienaodstupanja
oblika i pololaia, ved samo onima koje obavliaju odredenu (varniju) funtciiu. Kod I

spomenutogvratila to su plohe na koje so oslaoiaiute2ajevi, boCoeplohezupCanila '

I

plohetoie se kori-steza tootrolu toCoosilroteciie radoih pro6- ;'i.

,(aksiialngbacanjclf,i 1l

iera zupcanika (radiialno bocerjel).

l
Kako wako propisivanie dozroljenih odstupaniaod oblika ili polo2aiazzhtievai
.
dodatnukontrolu toCnosrina izvedenompredmetu, oCitoie d". konstrukter ima va2an
zadatakpri izboru elemenata koiima treba propisari lolerunciie, kao i pri izboru
broj Canihvri jednostitih toleranciia.
Svakadodatoakontrola preciznim (titai: skupim) iostrunentina kojima rukuje
visokokvalificiran kadar neninovno poskupliuie proianod. Zbog ekononiCnosti
proizvodnjetreba uwojiti raniii prijedlog propisivaoja tolerancija oblika i pololaia
samokad je to zbogfunkcionalnostipotrebno.
!\t

Namjeraovog rada je da konstruktBruolaksaizhor toleraocija oblika i polo2aia,

koje seznatno'rijedenalazeu literaturi od uobitajenih tolerancijaduZin-
t,olerancija
skih miera.

Stosesvepodraeunjevapodtrolerancijom,
oblika i polo2aianaiboliese vidi na sl. I
Porednazivaosobinekoja se tolerira (npr. cilindriCnost) unelsn ie i pripadaiuci
s i m b o(O),
l

OB LI K PoLozAJ

Pravocrt'nost TocNosTRorIACrF

SimetriCnosl Radij,bacanje

CilindriCnost Kut nagiba

0blik plohe

st.1
,
 -L-

0pisvrsta toloranciiaie vidliiviii iz Trb. l, 3djcstrdani i op6ipriniori carka or

crtoilima,tao i tratta obfrsojonfr vqzroaze ioleno cijrtu zotru.

Trb.t
Orrliu ,..'.?srt |ller-:' ,.,*..r,, .P-ei.r-i f, a,ir,.
Prrocrt- Or cllldrlcmr rillfctr
n6t rruofitrmtlctrtl
uoutrrcilldraerooi.
t - 0.03r'o
Revnoct Tolcr.gcrllarml
hCrti irrcdudviF
D n'rntclc nmlnc
niltrr - 0.0Jam
Krutoct UdFo9rqrrvllos norm.
praictesnldrti
u trulnn pntmu
3 t,
S lrin c t -0 . 0 2 n o
><
Cillndric- Toler.povrlluoora 1

oost lt4eti izrcdu dn tmts.

F-rt clIIndrandlirlnogrra-
k) rlte t. 0.01an
r
obrir Tolr. profil oca lcdati -)
liniie lzocdudviicwoioicc
H
r)

ogrloi0coctrugioa z
prmfcrat - 0.0Eorn
B]
*1
F
0brit Tolcr.porrlior lore le-
povr3ine tati lcrcdu dvlfcovofnl
ceqrrniGenatuglror
p ro o ic n t -0 . 0 3 o o
A
Prralel- Tolcr.c melcdrti
06t unstrrclllndnprooi.
t- 0.01ro toil lc pe-
ralclranrtf. con

b
Tolcr.portlolsnr
N
lclrri irrodu drllc nv- o
// eincr:nh r-0.0lcn a

Otmitoet I
Tol. q *r lcfirl leoc-
du dvlF 9mldnc mr- F)

H
oinc rsrtli-0.{f}m
_L i
otclteorrcl. nrnlnu z
&
Nrgib Or rupc oon lc0atl lzocdu Ff
tutr dviic prnl. rernincrlrar- F
br t - 0.0t !$ orgnutcpod
/_ I
tuten 60prcoercf. govr3.
 5-

Lokaciia Osrupe moraleZatiuoutar

cilindraprornierat - 0.01
mu Ciiase os nalazina georu
/tl idealnom miestu(sauokvir.
\Z kotana)

Sinet- Srdi3ala ravninaoora le-

riCnost 2ari izoedu dviie garalelne
ravnine razmata t-0.OEmm
i koiele2esimetr.u odnosu
nasrediSniuravninuref. F)

eleoenta
N

Koaksi- 0s tot. diielanora le2ati J

ialnost uilutar ci I indra promiera

t - 0.03mnrtiia seocpokla-
rA
v pasa mi ref. elementa
F-)

Aksii. Pri rotariiiokomi D smiju H

bacanie odstupania na miernoat cil. z

iznositido 0.1 non,ti. ploha
- A se ororanalazitiunutar td
I I
cilindravisinet
F
Radii. Pri rotaciiiokoref.mi AB
bacanfe smiieodstupanie od kru2-
nostiu svatoiolcomitoirav-
nini naos AB iznmitido
I 0.1nsl

Na crtezsetoleranciiaunosiu sliiedecem
osnovnomobliku.sl.2

0hvir
Pokazna( referentna) strelica
Simbolosobinekoja setolerira
v Vrijednosttolerancije
}znaka re ferentnog elementa

Sl.2 Osnovnaoznakatoleranciie

Pokaznastrelica pokazu.iena koii seelementproizvoda{plohu.os . .) tolerancija

odnosi. Crtase na kraju pokaznelinije povuteneokomitona tolerirani elementi os-
lanja sena njega
Pokaznaliniia se,u pravilu, crta na lijevoj strani okvira, ali se po potrebim02ei na
desnoj
najcesceprimjenjuiutoleranciiekoieseodnosc
Lisrojarskimsekonstrukcijama
na
- r avn t.rst(0)
ptuha( ,Q)
- ci l i ndriCnost
 _,;*
-o-

- paralelnostosi ili plohu( / /l

osi ili ploha ( r )
- o-komitost
- koncentriCoost
ili koaksijalnosr
osicil. povrSina
t@ t
- radijalno ili aksiialao bacanje( / )

)ruge se toleraociierijerle Dalazeu prinieni

0 broidanimvriiedoostimatoleranciia koje treba upisivari u cnefe biti ce govgra

u
drugomdiielu ovograda

Ozna.kareferentnog elemeota(A) se odnosina odabrali relerentni (poredbeni)

elemenLpremakoiemsc tolerirani element poloteino usporettuie.

Taise referentni element(npr. ploha vratila natoiu se rnontiravaljni letaj)

* odabirehao polaznabazazatoleriranje ostalih elernenan istog proizvoda.
Kaorefer-
entni elementseobicno odabireonai elementkoji i pri funkciii (ili jzradtl proizvoda
slu2ikao baza 0dabrani element mora biti dovolinotoCan.a najceSde 111u
se,zbogpo-
veCaniatoCnosti.
propisujei tolerancijaoblika.
Referentniseelementoznacuje refereotnim lrokutom i slovon. sl. 3

Referentnoslovo
Relerentnitrokut
Referentnielenent

Sl. 3 0znadavaaje
referentnogeleroenta

U osnovnomobliku oznaketoleranciie(s1,2)sereferentnoslovo(A) pojavljuje

- srmo lod tolerenciir poto2rjr!

Kod tolerancija oblita crla sepravokutnik sa samodva polja, sI. 4

ftlill
s l . 50znaCavanjetolerascije obtika

dok se pri toleriraniu neke od osobinapolotaia(paralelnosr.oliomitosti sl.) pojavlju-

je i slovnaoznakaodabranogreferentnogelemenlaprema
hoiemse ra osobinauspo-
r e d u je,sl 5.

Sl ] 0z.naCavanje
tolerancijepoloZaia
 l-3. 0znale nantcrtu

Kod postavlianiapokaznestrelice i refereataog trokuta na crtgZtrebavoditi ra-

Cunao slijededimvarijantana:
- Ako se lolerancijaodoosinaodrerteouplohu (povrSinu) ili tiniiu, pokaenaliniia i
rtrelica se nesniiu crtati u produ2eikukotne liniie, vec naimanie + min usranu, it.e

s l. 6

- Ako se tolerancrjaodnosioa os ili simetralnu(srediSniu)ravninu pokaznalinija i

strelicase crtaiu u nastavkukotneliniie, sl 7.

v
sl.7

- Kadsetao referentni elementftazil koristi iednaodploha proizvoda.referentni

trokut sepostavlja ili na elemeotili na njegovprodu2etak.
sl. $.

st.8
 c
- o-

- Ato je tgo rofsrentni olemcnl odabraoaos ili srodiSojaravnina, rcfereatoi so tro-

tut postavljana potaeanuliniiu ucr6ou u produ2ottu toroe liniie, sl. 9.

sI.9

U ncdostatkuprostorsssreferentni elemeotrno2ekoristiti umie$o strelice.sl, 10.

sl.l0
.
Ponetadsc iston elomcntu propisuju i toleraacije oblita i poloLti*.Radi jedoocavno-
sti crtanje se talo toabiairane tolor:ocije na crtal uooso prena st. tt.

lCWosI
I l/lo.wlal
-

,.)r.
st.1l

U sluCajudasc sanoicdEododvaclcncota (plobo,od . .) ooraju usporodivati

s refereatnln eloneoton, unjedo poziva na slovne oznate refereotaogelenenta
moCo sctoristiti aa0in ozortrvrojcprenesl. 12:

sl.12

t:
 9-

t.{. Polie tolcnnciic

U daliniemtekstusetolerancijskopoljeCestoodredujenizomf,valitetaoleran-
cije- ulTfedinica.ma.
,Pozoaro ig.dasutoleranciiopodjelioneu 18nizovakvsliret$,odlTl doITIE,i daio
zawaki niz loleranciieSirina polialolerancijedefiniranabroiemnedunanodnih je-
dinicatoleranciie'il Npr, u toleranciiiprovrta fl llHt ie brrriI zargnvooznakariza
kvalitetetolerlneiie 1T7.Tomaizupripada$irioa potjatoteranciieod l6 'l iu ied.....-..
Tanazivneniere 0 . N .500nrn ie jedinicamjeretolerancije"il orlredena sa
i =0.{J{F . o.oor
N
aza nazivnemiere500.N , 3150mm
i=0.00{Nr2.l
gdje ie fi nazivna miera podru(ja koiem ta/rtn.amierapripada,, Zavriiednost fr se uzi-
ma Seomelrijskasredina potetne i konaCnevrijednosti podrur'ja u kolemsezadana
a kota nalazi.
U primjeru ie zadanakotafl45 koia pripadapodruCiumiera 3,0- j0 mm. Geomer-
rijska sretlina- nazivnamjera podruCjaN - !e datte
N=rq;Tkoo =6ilr50-= mm
3E.7
dok je vriiedaostjedinidnernjere rolerancijeza to podrur.jemjera:
i =0.4JS-, o.oot
N -0.{5W =r.)6um
- 0.001.3E.7
Sirina polja tolerencijeza odabranukvalitetuIT7 ;e 16'i' ti 16.i.t6 =2{9En,Zj um
Za nap,ivn€mjere od L- 630 mmizaredovebleranciia lTt do lT9 (Cesto nazvaneIT
kvalitet) su toleranciiedaae u Tab.2.
Tabela2
i'iazivnamjera VriiednosL
folerancijeu Umza IT tvalitet
mm I L 1 4 l 6 E 9
I t -.3 08 t.z 2 3 4 6 It.| l4 ZJ
3-6 I It 2.' 4 t I 12 l8 30
6-10 I t.5 z, 4 6 I l5 ?? 36
l0-18 t.? 2 3 t E It IE 27 43
lrj - 30 1.5 2.5 4 6 9 '13 2t 33 12
3 0 - 50 t.t 2.J 4 7 il l6 2J 3e 62
5 0 - 80 ) 3 t 8 13 l9 'i0, 16 74
E0- 120 7..1 4 6 l0 ll ?z 3] t4 67
1 2 0- 1 8 0 3.5 l 6 t2 l8 ZJ 40 53 r00
lEo- 250 4.) 7 r0 l4 ?0 29 {6 7?, llt
?50- 3t1 6 I t2 l6 ?3 32 52 st r30
3 l t - { 00 7 9 l3 IE ?1 -10 J7 E9 140
400- :0tr I t0 l5 20 27 40 63 97 rir
100--630 I il l6 z? 30 44 7tt I ltt , l7 j'
 'I
I
l0 - I

2. t z E o n r o L f , R A l f cIJA
2-1. Tolenncijc oblitr i poloeeietod zupcrnite
:

Kodzupcanitasevrijednosttoleranciiaodabireiz tabelakojeslilede,a oa osoovuoz-

iti -fEEl

tolerancifakodzupl'anilia
Sl. 13 OznaEe

TR - Tolerancijaradiialnih bacanja(radiialni udar) na prrrmjerupreko glavezuba

da ili na promieruposebnekontrolne ploheodabirese premaTab3

Tab.3
Kvalitet DoarolienoradiialnobacanjeTR u flm oa promierudu
zupC. .t0 50-E0$0-120 r20-200200-32A t 00-800s00-12)0
3 20-500 l2]0-2000
6 t7 l l zo ?z 21 3Z 3E 44 J2
20 21 32 ' 36 42 50 60 77 E'
E 32 40 t0 t) 6l EO r00 110 r30
9 50 60 80 90 105 120 160 180 ?10

Opesta: Kadse promier preto glavezupCanitado koristi kao haeaza tootrolu radi-
jalnog bacaniaTR (akou tu wrhu nife obradenaposebnakontrolna ploha,obiCnoSi-
rinc 10mm), tai sepromjer izvodi,u pravilu, satoleranciiomkvalitetezupCanika,a u
Coleranci;skompolju h. Na pr. zatvalilet zupCanika7 se promier d" izvodisa b7 , za
kvalitet 8 sa h8. itd.
 - ll -

TA - TolerancijaaksiialnogbacaajavjencazupCaoikakarlon sluti kaooslonac\baza)

pri aradi ozublienia. U tabelisu dane vriiednosti dopusrenihbacaniasvedene
na promjer d '= 100mm. Kadsebacaoiamjere na promjerud. tablicre vriiedno-
sti iz Tab. ,{ treba pomnotiti sad/ 100.

Tab.{
Do3lglienoaksiialnobacanjeTt u umzaSir:nuzupeanita

4
6
IO
l6

L} Tolerancija
cilindriCnosti otvoraglavinesemo2egdatrrati
utrutargranica
T C=(e 3r - tt8 )T 0
gdjeje saT0 oznot'enabrojdanavrijednostSirioe toler-anciiskog
poljaotvora
Npr za u60H7 ie SirinaT0 - J0 Um,te sedozvoljenootlstupan
je ahs.bacanja
odabireunutar TC= (0 30= 9 - 74 um,
3 - 0.S.f
VrijednostosnovnetoleranciieT0 ie danau Tah Z

Toleranciiaaksijalnogbacanja osloneplohe glavine zup6anikana vratilo. iste

vrijednostise koristei za puZnokolo,kaoi za oslonuplrrhuvratila (ogrlicu).kad
sena niu oslanjazupCanik,
sl. l.{ Vrijednostisu daneu Tah 5

VrijednostiTD se ne toristeza osloncevaljnih he?nievatVidieri taehuZ.Z

sl t4
 :-

- t2-
Trb.l
Kvali!et Doa'. eksiidni uderfDu Uo oa proojonr
zttpc. ()0 J0 - r 0 r t0
6 m 30 30
7 20 30 s
t 30 .() ,0
9 30 {) t0

<l. Kad
Tablitne vriisdnostizaTDvriicdo zaodnost/d (SirinaanpC'/promier)
ztJ0%
ie l/d >I gorniesevriiednostiuvodavaiu

TE- Toleraociig okomitostisemo2coa Cconoigtohi glavioe i pripadaiudoiplohi vra-

tila koristiti umjestoaksiialaogudaraTD i odabirese prernaTab.6. 0eaakese
postavliaiuprons st. 11.
v

sl,It

v Tab.6
KvalitstzupCanila 5 7 ir 9
odstlpaoiofE
Doery, n3 rr.t nt

glave
TF - Toteranciiatoakciiatno$.iosi cilindritlo plohotoiu tvori pronier preto
zup6aoila,pulnog viite ili kols odabiresc prtna Tab.7,ovisaoo oodtlu:

Ta,b.7
Moduln u no <2 2-J )5
Toloraociiarf 0.05n 0.0{n 0.03n

i radiialnog bacanja
Oprstrr Umiosrotoalsiielnosti boljei9 lgristiti vriiednosn
TR,ier ie toaksiialnostteshoniorliivavelidina.
_.-..: _i
, -: ::,1 -
t--
,:
_ 13_

TQ- Tolonociia paralctoos,iploha U ll * tod ciliodricoih i tonicnih arpcanita

motoodrbreti uoutar gnroica l0 - .10Uo. TldE icdaa od boGoihploha oora biti
(tohnolo3to)baza.

Priricri oartttyraia

I TmlA

KvrlitotzupCanits7
\
H tnnntA
\

f$
€
R
a \ I-]

\\N A

vnffi
I nntA
Sl.15 PrimieroznaCavanie
cilindriCnoganpCanita

17 &nate tod toniC-

nogzup0anita
c

(Ako nemo x )
 - l.t-

ht_ u

e
Sl. lt Prirnier ozoaCaveoia
putnogviita

iti *Flflf4
e

SI.19 Prinier ozaaCcvroiapu2oogtola

l:r" _.' '

It

't
 -F

_ l)

2.2. Iolcrtaciic oblitr i;olorrjt tod vnrih

0pdiprimjer oznrcavaaia
ovih tolerenciianavrstilu danie na sl.20.

d.

Sl. 20 Oznakena vratilu

Tf i TL - Tolerancijediielovavratila koii sluzetao rutavci tmiestomonra;ze valinih

leta,ievil oviseo klasi toCnostiodabranih valinih le2aieva. KlasatoCnosti
propisuje tolerancije naliieganjavanjstog i unutarnjeg prestcnai tocnost
hoda(radiialno i atsijalno bacanie)letaia.
StaodardDIN 620porednormelnih (0) toleranciia omoguduieiebori su2e-
nih toleranciia klaseP6,pt i p4.
Vrijednostdozvoljenihradijalnih i atsijalnih bacauiaoslonih ploha le1xia
vidljiva je iz lab, E.

-
Tab
Klasatolerancije DozvolienooGtupanje Tf i TL
__
le2aia \f uobodno opdr.
Normalna(0) O5IT4 0.5lT t IT{
P6 0.5rT3 0.t lT { IT3
P, 0.trr 2 0.5lT 3 IT2
P{ 0.) IT I 0.t IT 2 ITI

TX i TI{ - Tolerancijeparalelnostii simetricnostiutoraza uloznopero - klin.

Ako fe neophodno,kod utorata,uLozno pero (klin) se propisuiudozvolfena
odstupaniaod paralenostr(//) na du2iniutora (TI) i dozvollena.nesimet-
ricnost(*) bokovautora(Tl{),premaoznakama na st.2l i rab 9. '' '
 l6

sr.21

l'ab. 9
Srina ut,rra Dr:zvolleno')dstllpanleu iJm
mm Ttl Tlr
3- 6 /-/. Y
C b - lr.! tq
L' i i.r
1l.r- l5 II

t1- jri 3rl l2il

l'lt 'tolerancijalioaksiiatnosti
cihndriCnih povrsina vratilirna ktije'naliiezecilin
dritnr zup(anikili puZnokolo moZesekrlnstitrumiestriradiialnogbacanja TS
ali je zbogteskocamicrenian e p rc p o t ' u t liiv aB o t icie k riris t it it o le ra n c ijuT S
Vri jedn'rsrirul.TP seodabirupremaTab lfl

l'aL' I tt
Vrsta zuofaniha ToleranciiaTP za kralitct zupCaoika
6 T it i Y

c Cilindricnii LoniCnr
Pu2naft,ola
l1' :i l'l 4
IT)
IT5
IT5

TS Toleranciiaradijalnogtracaojacilindrienih i oZlietrljenihkraieva vralila, haoi

jih dijelovavratila na kolanaliieZuzupCaniciOvesu vriied-
cilindri(nih srediSn
nosti ovisneo obodno.ibrzrni na promatraoompromjeru vratila i danesu u T. I l.

T a b l1
0 b o d n a t rrz in irv u m, / s
.z I z-o I o-ri' | 'r,'
Dozv radiialncrlracanieTS Z Ttt I 4 Trj I Ttt r_r7T0

poliapr0ora[ranoS
T0 ie Yecpt'UesponinIanaSfina tolerancijskQg pronriera
Vidi Tah 2
 _I

-1 7 -

TU - Tolonacija radiiataogbacanja vndila na nicstu natijegaaia osovinstc rEdiiat-

ne brtve (Siomoriag). Yriiodno*ovisiobrzioivrtnie (bnoiuokrotaia)vratila
i dane.io u Trb. 12.

T$.12
Brziaa vrtaio I u otrlnia
( J00 t00-1000| lm0-tJ00tt00 - 3000
Doar,radiialnobocanioTII u Uo 100 70 t0 20

Pririor ozlltryrajr vrdih vidliiv ie otsl.ll.

.,U

J _i
r_4J
.
l*_

sI.22

J 2.3. Tolorenciio pteteir ted rolcaicr

TZ- Doroljena radijalaa i rbiiafsa bacaaiatodklinrstihicilindritnihrcmenica

ovirc o nrzivaon promiont rcmonice.Kodtlinrstih je to srednii pronior dn o
kodciliodricnih prooier d prcoa sl.23. Vriiednostitoleraociiasu u T8b,13,

sl.2 3

j)
r
-1 8 -

T,sb,
Naeivnipromjer ToleraacijaTZ u Un za upremena
rnrr Plosoati f,litasti
..'ir.:{ :'\;,60:,1?0-; ,,r':,:{0 ,.*€',g
tffi;'",,
120- 260 50 r20
260- 400 '60 160

Za remenice zuptastih remenase ovisnoo promjeru preto glavezubarl" mogu

uzetidozvoljenaodstupaojatra viietrcu premaTab.l4

Tab.1{
Prornjerdu Do z v o lje n o h a c a n je u mm
€D
nm Radiialno Atsiialao
( 100 0.13 0 ,0 r
100 200 0 13 0 001da
200- 250 0 .13. 0.0005
( da- 2{ r 0) 0.001da
'?)tJ u 13' 0 000t(da- 2u0) {t ?7 * 0.00$ (da-z)0)

Prinjer rencnice

st 2{

\.'.
 - 19-

2.{. Tolennciie pololrie distentnih prstcne i potlopece

TG- Toleranciiaokonitostiosloneplohe, U literaturi senetaduniestodon'oljeoih ;

r.y,,,r odstupaniaaksiialnogbagqniaTl.ggrlice vratila na trojusoaasleoja val igi Leza;i .l

koristi odstupanieod okomitostt,epovrSinepremaosi vratila. Ovaseotomitost.

i
moZeistoristiti tod proraCuoa
dozvoljeaihodstupan ja prst€nova.Bolieje koris-
titi tolerauciiuTL ilznakeoznaCavanjatoleranciieTGdanesuoa sI.25avrijed-
nostiu Tab lJ

"-.tt

sl 25

Tab.l)
Tip Ilozvoljenoodstupanje
TGzaklasutolerancijeletaja
lelaia Normalna(0) P6 P) P4
K ugliCni IT 6 IT5 IT4 IT3
I'
Yatjkasti IT ' IT{ IT3 n2

TE - Tolerancija okomitostidistaotnogili labiriatnog prstenaie pokaeatraoa sl, 25 a

odredujeseprema

TE =

gdje ie TJ dozvoljenoods[upanjeparalelnostioslonih Ceonihploha distantnih

prstcna. VriiednostTJse uzimaza jedanIT kvalitet viSi od usvoiene vrijednosti
TG premTab.15. Npr. ako ieza ugradeni valikasti lezaj nrrrmalnih toleraacija
odabranodon'oljenoodstupanje
TG sa l't1z'd, promjer do.,ondasezaugradeni
prsteo odabireneparalelnostplohaTJ sa IT a. Oznakesu vidliive na sl 26.
 -20 -

sl.26

TY ' Dozvoljena raelikau okomitosti

Ceone ploheP (sl.27) glavine(zupcaoif,a,
reme-
nice i sl.) i otvoraglavinepromierad seodr-edujeprema

TY = D/dv (Tcl0.s5)2
- TJz

gdjeie TJtoleranciiaparalelnosti
Ceooihplohadistantnogprsteoaopisaaapriie

st z7

\tt
TX - kod ugradn ie lalaia u kudiStese,'pored dozroljenog odstupaaiatoahsiialnosti ili
radijalnog bacaaia cilindriCne plohe, pooetad !trora prqpisati i odstupaojeod
okomitostiosloneplohe 3 otvora kudi$taprerra osi samogotvsra, sl, 26,Qdabirese
premaTab.16.

sl 28

:.-''
 -2r -

Tab,16
Tip Donroljeno
odstupanjeTllatlasu toleranciie letaia
letaia Normalna(0) P6 P' P.t
KugliCni IT 8 n6 IT' TT4 I

Valikasti IT 6 IT' IT{ n3

DiielovikuciStakoii slule kao osloneplohe poklopacamogu inati toleraociju

okomitostiodredieauprema

T=D frD

Ovdfese toleranciieTl i T2 odnosenaelementI i?na sI.29,aobiCnose odabiru

prema:
T1 - dorvolienaneparalelnostoslonihploha elemenlaI (poklopca)se odabireza 2
(dva) IT stupnjakvalitenijainiZi broil) od uwolene vrijednostitoleranciieTX.

T2 - dozvoijena neparalelnost ploha elementa 2 (<listantniprsten) se odabire za 3

(tri) IT stupnjaviSegkvalitetaod uwojene vrijednosri TX.

sl.2e

L
o
>
o o
0 tx
N

E E
o
a a :x
o
N
2R
E)(
.t
N
o9
R st >X z
o
6 X o

flE - X
o

i eEe
N N
o
o N d

*
o z
oE I

R R c

iz ili TE
E .E
6
X x
5 ' stt . q€
:J
E
o
: -b ;: 5> !( l
5 O.: & ;
it
N
*l
c.l

i$ii
I
2
o
o c
X t
0 o
J :
e I o
.t o
\ ; .{ 3 NI

i'r-B N 'l o

N )
t- n
c x €
o
o
o o
r l sl
t.l
-t ,l X
q I
i'5 o
:l -1
I
\ ll, X
o $l
<; o
I ! 9
\ 9
ol $
Y
*l
oll lI l
N
o
*
o
o
-t'
||t
tttl
l z
c a
o 3l €1r'1='1;l
-l
I z E
o
,l sl rl 5 z
11:l 5
NI

--l .t I a
!
o
ool o
I -l lr li c!l
9l c :l
.I 501 !
I lf al
ot . z rl6
l<

i l q * t" El 9l -l ;z + + 4 LC
ooo
6 !A
I
I
€i N

I
E I d
I "lt - lz I c
6 t" Ilx '6
.=$ !li; ! ti;

;l#
I
iz t
.]o
j
N o
o
a 1,9 o!
f-i c olo l
9lo o €d

9i ?r o o FA ?!
o
gi .e lo : o
:
I
D o a o g9 Yz o
o1
!( o- lo c
o I I o Is
I
:-
o!
=l
d!
,5 !
'!
IF
I
lnuulrll./t
Oa ,1
!
JI
!l

et
!

4
t
c
z
ro

l- 5ri c
t
PI
tr
o

A,*l U

3Wi
N o
!l{
f=
o

i,E€i;;:;iilfg E
f g
?li;iiiEii$!rE€
o\:
! Y" I 'i>
E r-+d !*
<E
e€ .B Jt

c
;
o
o o

{{;fii,iiliii!gg
o:
fl

oo

+"h
?. = a7
6iN CE

w
r\
x
'E
-et ZY
$ . 9 E"?o o{ :]=
*: ' oo
rro !=
€-.s.3v .33 €_Y: E'}

iiti:iiiig itFi r
{c=

iiiirr€€i
eE
6 E@ F ,5 !rt
368
-!
IX 6
!x
*
* "S
3< 4

E- EE € 't
3€ o
o

F6
46
eiT
gd g

if=ii€iiEa,$rE€filii !: i
{ffi u q
;!
( .=d
:f9-
o - _3 o
. gx

tlffi *cf i0

iiiEtiiifEi3iiiE
E

3E
i i,
FO

!
g
t _E t
iN
sX EA€
Y ': c
E E
o o \i
N I
@
c{