STATIK –MUKAVEMET

1. Giriş ve ana ilkeler, Vektörler ve

kuvvetler, Maddesel noktaların
statiği

Yrd. Doç. Dr. NURHAYAT DEĞİRMENCİ

 İÇİNDEKİLER (STATİK)
1. Giriş ve ana ilkeler, Vektörler ve kuvvetler
2. Rijit cisimler. Eşdeğer kuvvet sistemleri

3. Rijit cisimlerin dengesi, Denge denklemleri, Serbest cisim

diyagramı

4. Ağırlık merkezleri,

5. Atalet momentleri

6. Düzlem ve uzay kafes sistemler

7.Uygulamalar
 İÇİNDEKİLER (MUKAVEMET)

1. Mukavemetin Konusu Ve Amacı,

2. Mukavemetin Prensipleri,
3. İç kuvvet, iç kuvvet bileşenleri, kesit tesirleri (zorları)
4. Gerilme
5. Şekil değiştirme
6. Gerilme – şekil değiştirme bağıntıları

7. Şekil değiştirme enerjisi

 1.GİRİŞ
MEKANİK
Mekaniğin bir dalı olan statiği daha iyi anlayabilmek için
öncelikle mekaniği ve ona bağlı konuları hızlı bir şekilde
gözden geçirmekte yarar vardır.

MEKANİK: Mekanik, kuvvetlerin etkisi altında cisimlerin denge

ve hareket şartlarını anlatan ve inceleyen bilim dalıdır.
Mekanik üç kısma ayrılabilir:

1.Rijit cisimler mekaniği: Şekil değiştirmeyen cisimler mekaniği:

a. Statik : Dengede bulunan cisimleri inceleyen bilim dalıdır.
b. Dinamik: Hareket halindeki cisimleri inceleyen bilim dalıdır.

2. Şekil değiştiren cisimlerin mekaniği

a. Mukavemet

3. Akışkanlar mekaniği
a. Sıkışabilen
b. Sıkışamayan
 STATİĞİN KONUSU

 STATİK:
Uzayda, kuvvetler etkisi altındaki cisimlerin
denge koşullarını inceler.
Yukarıdaki tanımdan da açıkça görüldüğü
üzere statikte üç ana kavram vardır;
1. Kuvvet,
2. Uzay,
3. Cisim.
 ÖNEMLİ KAVRAMLAR
Uzay: Fiziksel olayların meydana geldiği geometrik bir bölgedir.
İncelenen problemin türüne göre uzay bir boyutlu, iki
boyutlu ve üç boyutlu olabilir.

Kuvvet: Hareketin nedeni olarak düşünülen fiziksel etkenin

matematik modelidir. Bir kuvvet uygulama noktası,
doğrultusu, yönü ve şiddeti ile bir bütündür. Bu özelliklere
sahip büyüklüklerin vektörel büyüklükler olduğu
matematikten bilinmektedir.

Cisim: Fiziksel olayın etkilerinin ölçüldüğü geometrik bölgeye

verilen addır. Statikte cisimler aşağıda verilen iki ana
idealleştirmeyle tanımlanırlar:
1. Maddesel Nokta (Parçacık)
2. Rijid Cisim
 STATİĞİN KONUSU

1. Maddesel nokta (Parçacık): İncelenen statik problemin

karakteri nedeniyle boyutları ihmal edilebilecek mertebede
küçük olan cisme verilen addır. Maddesel nokta olarak
dikkate alınabilen cismin kütlesi bir noktada toplanmış olarak
kabul edilir.

2. Rijit cisim: Kuvvetler etkisinde boyutları değişmediği kabul

edilen, diğer bir deyimle herhangi iki noktası arasındaki
uzaklık daima sabit kalan, çok sayıda maddesel noktanın
bileşimi olan ideal bir cisimdir. Çeşitli etkiler altında katı
cisimlerin boyutlarındaki değişme küçük olduğunda, boyut
değişimiyle ilgilenilmeyen durumlarda yapılan bir kabul olup,
bu kabul işlemlerde çok büyük kolaylıklar sağlar.
 BİRİM SİSTEMLERİ
Üç temel birim vardır. Diğer birimler bu üç temel birimden
türetilmiştir. Bunlar; Uzunluk (L), Zaman (T), Kütle (M).
 MEKANİĞİN İDEALLEŞTİRMELERİ
(YAPTIĞI KABULLER):

1. Süreklilik: Ele alınan cismin atom ve molekülleri

arasında sanki boşluk yokmuş gibi bütün hacmin boşluk
kalmayacak şekilde bu malzeme ile dolu olduğunu kabul
eder.
2. Rijid Cisim: Kuvvet etkisinde cismin geometrisinde
oluşan küçük değişiklikler ihmal edilerek sanki hiç
geometride değişiklik yokmuş gibi hesaplar yapılır.
3. Nokta Kuvvet: Cisme etkiyen sonlu bir kuvvet cisimde
lokal (yerel) şekil değiştirmeye yol açar. Bu yerel yer
değiştirme ihmal edilir. Bir cisim üzerine tesir eden bir
kuvvetin tatbik noktası, cisim üzerinde öyle bir noktadır
ki kuvvet bu noktada toplanmış farz edilir.
4. Parçacık: Kütlesi olan fakat hacimsel boyutları sıfır
olarak kabul edilen cisme parçacık denir.
 MEKANİĞİN KANUNLARI
Newton’un Üç Temel Kanunu: (Sir Isaac Newton, 17.yy )

Birinci Kanun: Her cisim üzerine bir kuvvet etki etmedikçe, önceki
durağan konumunu yada sabit hızlı düzgün doğrusal hareketini
sürdürür.

İkinci Kanun: Hızın değişimi, cisme etki eden kuvvetle doğru orantılı
ve bu kuvvet yönündedir.

Üçüncü Kanun: Her etkiye karşı bir tepki vardır. Bu tepki, etkiye eşit
ve zıt yönde, uygulama noktasına diktir.

Newton’un Çekim Kanunu: İki cisim birbirlerini kütlelerinin çarpımı ile

doğru orantılı, uzaklıklarının karesi ile ters orantılı ve bunları
birleştiren doğrultuda çekerler.
Mm
FG 2
m, M: cisimlerin kütleleri r
r : iki maddesel nokta (cisim) arasındaki uzaklık
G : Evrensel çekim sabiti.
Newton’un Birinci Kanunu: Her cisim üzerine bir kuvvet etki
etmedikçe, önceki durağan konumunu yada sabit hızlı düzgün
doğrusal hareketini sürdürür. Baslangıça durağan halde olan
veya sabit hızla bir doğru boyunca hareket eden bir parçacık,
dengelenmemiş bir kuvvet etki etmedikçe bu durumunu korur
Newton’un İkinci Kanunu: Hızın değişimi, cisme etki eden kuvvetle
doğru orantılı ve bu kuvvet yönündedir.Üzerine dengelenmemis
bir F kuvvetinin etkidiği bir parçacık, kuvvetle aynı doğrultuda
ve büyüklüğü kuvvetle doğru orantılı olan bir a ivmesi kazanır.
F kuvveti m kütleli bir parçacığa uygulanıyorsa, bu kanun şöyle
ifade edilir:
F=ma
Newton’un 3. Kanunu: Her etkiye karşı bir tepki vardır. Bu tepki,
etkiye eşit ve zıt yönde, uygulama noktasına diktir. İki parçacık
arasındaki karsılıklı etki ve tepki kuvvetleri esittir, ters isaretlidir
ve aynı doğrultudadır (aynı tesir çizgisi üzerindedir).

Şekildeki top bir düzlem üzerinde durmaktadır. Düzlemde, yani

x,y doğrultularında top harekete karşı serbest olduğu halde
düşey doğrultuda (z yönünde) hareket serbestliği yoktur. Bu
kanuna göre düzlemin topa gösterdiği tepki kuvveti R=W dir.
Newton’un Çekim kanunu: Kütleleri M ve m olan iki maddesel
nokta karşılıklı olarak eşit ve zıt yönlü F ve –F kuvvetleri ile
şekilde görüldüğü gibi birbirini çeker. Cisimler arasındaki bu
çekime Newton’un gravitasyon kanunu denir ve aşağıdaki
formülle izah edilir.

İki parçacık arasındaki karsılıklı çekim:

F= iki parçaık arasındaki çekim kuvveti

G= evrensel çekim sabiti
G= 66.73(10-12) m3/(kg.s2)
M,m = her bir parçacığın kütlesi
r = iki parçacığın merkezleri arasındaki
uzaklık
Gravitasyonal kuvvetler, her cisim çifti arasında mevcuttur.
Yeryüzü üzerinde, ölçülebilen tek gravitasyonal kuvvet, yerin
çekiminden ileri gelen kuvvettir, g ivmesi,

Yeryüzüne göre g’nin değeri, ekvatorda 9.78 m/s2, 450 lik

enlemde 9.81 m/s2 ve kutuplarda 9.83 m/s2 olarak
bulunmuştur.Çoğu mühendislik problemlerinde, g’nin değeri
9.81 m/s2 olarak almak uygundur. Bir cismin kütlesini, genel
çekim kanunuyla hesaplamak mümkündür. Cismin ağırlığının
değeri, W ise ve cisim g ivmesi ile düştüğüne göre
 STATİĞİN İLKELERİ

Statik dört temel ilkeye dayanır:Bunlar,

1. Kuvvetlerin toplanmasında paralelkenar ilkesi,

2. Denge ilkesi,
3. Süperpozisyon ilkesi,
4. Etki-tepki ilkesi.
 STATİĞİN TEMEL İLKELERİ
Paralelkenar Kanunu: Bir maddesel noktaya etkiyen iki
kuvvetin yerine bir tek kuvvet koymak mümkündür;
bileşke adı verilen bu kuvvet, kenarları verilen kuvvetlere
eşit bir paralelkenarın köşegenini çizerek elde edilir.
Bileşke kuvvet göz önüne alınan iki kuvvetin vektörel
toplamıdır,
STATİĞİN İLKELERİ
Bunun tersi de doğrudur: bir kuvvet yerine doğrultuları belli iki kuvvet
alınabilir. Bu kuvvetlere “bilesenler” adı verilir.

R = F 1 + F2

Tersine olarak paralelkenar ilkesi, verilen bir kuvveti

verilen iki doğrultuda belli iki kuvvete (bileşenlerine)
ayırmak için de kullanılabilir.
STATİĞİN İLKELERİ

Denge ilkesi: Bir rijit cisme etkiyen iki kuvvetin dengede

olabilmeleri için tesir çizgilerinin aynı, şiddetlerinin eşit ve
yönlerinin zıt olması gerekir. Örneğin F1 = − F2 ise şekildeki
kuvvetler dengede olurlar,
 STATİĞİN İLKELERİ
Süperpozisyon ilkesi: Bir rijit cisim,bir takım kuvvetlerin etkisi
altında dengede ise, aralarında dengede olan diğer birtakım
kuvvetlerin eklenmesi veya ıkarılması ile cismin dengesi
bozulmaz.

İkinci ve üçüncü ilke birleştirilerek, rijit cisim statiğinde kuvvetin bir kayan
vektör olduğu, yani aynı tesir çizgisi üzerinde, aynı şiddet, doğrultu ve
yönde başka bir noktaya etkiyen bir kuvvet olarak göz önüne alınabileceği
görülebilir.
STATİĞİN İLKELERİ

Etki tepki ilkesi: Birbirlerine değen iki cismin değme

noktalarında etki ve tepki kuvvetleri aynı şiddette, aynı tesir
çizgisi üzerinde ve zıt yöndedirler.
Statiğin dayandığı temel ilkelerden şu sonuçlar çıkartılabilir

 Üç kuvvet etkisindeki bir cismin dengede olabilmesi için

bu üç kuvvetin aynı noktada kesişmesi gerekir.

 Kuvvet kayan bir vektördür. Yani doğrultu ve ya

değismemek sartıyla kuvvet kaydırılabilir
STATİĞİN İLKELERİ

Üç vektörün etki ettiği bir cismin dengede olabilmesi

için bu üç vektörün “kapalı kuvvetler üçgeni”
oluşturması gerekir. Maddesel nokta üçten fazla
kuvvetin etkisinde dengede ise problem grafik
yoldan bir kuvvetler çokgeni çizerek çözülebilir.
Statiğin Problemleri ve Yöntemi

Statik problemlerinde aşağıdaki gibi üç durumla

karşılaşılabilir:

1. Bileşke aranması: Kuvvetler sisteminde kuvvetlerin sayısını

azaltmak hesaplarda önemli kolaylıklar sağlar. Eğer kuvvetler
sistemi bir tek kuvvete indirgenebilirse bu kuvvet aranan
bileşke olur.

2. Bileşenlere ayırma: Bazı durumlarda bir kuvvetin kendisi yerine

belirli doğrultulardaki bileşenlerinin kullanılması daha
elverişli olabilir. Bu durumda bileşenlere ayırma problemi ile
karşılaşılabilir.

3. Denge problemi: Kuvvetler sisteminin dengede olması için

sağlaması gereken koşulların incelenmesidir.
 Statik problemleri incelenirken, problemdeki cisimlerin hepsi
için, her birine etkiyen kuvvetleri açıkça gösteren ayrı ayrı
diyagramlar çizilmelidir.

Dengesi incelenecek olan sistemin ya da cismin üzerine etkiyen

bütün kuvvetlerin gösterildiği diyagramlara serbest cisim
diyagramları (SCD) denir. Bu diyagramların elde edilebilmesi
için,

a) incelenecek olan cisim bağlarından ve diğer cisimlerden ayrılır,

b) bağlardan ve diğer cisimlerden ayrılan cismin serbest cismi
üzerine uygulanan kuvvetler gösterilir,
c) serbest cisim birkaç parçadan oluşuyorsa, tüm cismin SCD da,
bu parçaların
birbirlerine uyguladığı kuvvetler göz önüne alınmamalıdır,
d) bilinen dış kuvvetler şiddet ve doğrultularıyla SCD da çizilir,
e) bağ kuvvetleri (mesnet tepkileri veya mesnet reaksiyonları) de,
bağın özelliğine göre SCD da cisim üzerine etkitilir.
 BAĞ (MESNET)
Cismin herhangi bir doğrultudaki serbest
hareketine mani olan şeye bağ denir. Örneğin,
yatay bir düzlem üzerinde duran top, düzlem
boyunca harekete karşı serbest olduğu halde,
düşey olarak aşağıya doğru hareket edemez.
 MESNET (BAĞ) TEPKİLERİ
Bir takım dış kuvvetlerin etkisine maruz olan ve
harekete karşı tamamıyla serbest olmayan bir cisim
mesnet noktalarında bir takım basınçlar meydana
getirir.
Bir mesnet üzerindeki herhangi bir basınç, mesnetten
eşit fakat zıt yönlü bir basıncın doğmasına sebep
olur, öyle ki tesir ve zıt tesir (reaksiyon) eşit fakat zıt
yönlü iki kuvvettirler.
Bağlı cisme etkiyen iki cins kuvvet:
Aktif kuvvetler (verilen kuvvetler): Yerçekimi kuvveti
( W, Q) vb.
Mesnetler yerine konulan zıt tesir kuvvetleri (veya
reaksiyon kuvvetleri) gelir ki yukarıdaki şekilde
gösterilen Ra, Rb kuvvetleri bu çeşit kuvvetlerdir.
 SERBEST CİSİM DİYAGRAMI (SCD)

Cisimlerin mesnetlerinden izole edilip kendilerine

etkiyen aktif kuvvetlerle, reaksiyon kuvvetlerinin
bir arada gösterildiği krokilere serbest cisim
diyagramı adı verilir.

Bir cismin dengede olduğunu söyleyebilmek için

yalnız aktif kuvvetlerin dengede olması kafi
gelmez. Aktif ve reaksiyon kuvvetlerinin hep
birlikte denge koşullarını sağlaması gerekir.
 KUVVETLER
Kuvvetleri düzlemde ve uzayda olmak üzere,

1. Düzlemde kuvvetler,
 Düzlemde bir noktada kesişen kuvvetler,
 Düzlemde paralel kuvvetler,
 Düzlemde genel kuvvetler hali,

2. Uzayda kuvvetler,
 Uzayda bir noktada kesişen kuvvetler,
 Uzayda paralel kuvvetler,
 Uzayda genel kuvvetler hali.
 Kuvvet
Kuvvet: Genel olarak, bir cismin
diğerine uyguladığı “itme”veya
çekme olarak düşünülebilinir. Bu
etkilesim, cisimler birbirine temas
ederken veya cisimler fiziksel olarak
ayrı iken belirli bir mesafe üzerinden
gerçeklesebilir.
Kuvvet, uygulama noktası (etki
noktası), siddeti, doğrultusu ve
yönü ile karakterize edilir. Bu
özellikleri ile kuvvet vektörel bir
büyüklüktür.

•Kuvveti; doğrudan ve dolaylı

kuvvetler, iç ve dıs kuvvetler,
yüzeye ya da hacme yayılı kuvvetler
olarak sınıflandırabiliriz.
KUVVET SİSTEMLERİ
KUVVET SİSTEMLERİ
 VEKTÖRLER
Mekanik olayları ölçmekte ya da değerlendirmekte kullanılan
matematiksel büyüklükler

Skaler büyüklük: Sadece bir sayısal değeri tanımlamakta kullanılır,

pozitif veya negatif olabilir. Kütle, hacim ve uzunluk statikte
sıkça kullanılan skalerlerdir.

Vektörel büyüklük: Siddet, doğrultu ve yön ile belirtilen fiziksel bir

büyüklüktür. Kuvvet, moment, konum vektörel birer
büyüklüktür. Vektör, yönlenmis bir doğru parçasıyla temsil
edilir.
 VEKTÖRLER
Vektörel büyüklükler: Hız, ivme ve kuvvet gibi hem
yönü, hem doğrultusu, hem de şiddeti olan
büyüklüklere vektör adı verilir Örneğin kuvvet bir
vektörel büyüklüktür.
 Bir F vektörünün şiddeti F ya da F ile simgelenir.
Vektör doğrultusunu bir doğru, yönünü de bir ok
belirler, Şekil 2.1.

Şekil 2.1 deki vektör doğrultusu üzerindeki iki A(XA,

YA) B (XB, YB) iki nokta olup, bu noktalar
koordinatlarıyla verilmişlerdir; dolayısıyla vektörün
doğrultusu belirlidir.

Vektörler harfin üzerine kısa bir ok çizilerek gösterilir

 VEKTÖRLER

Vektörleri aşağıdaki şekilde gruplayabiliriz:

Sabit vektör,
Serbest vektör,
Kayan vektör,
Birim vektör
Eşit vektörler,
Negatif vektör,
Sabit vektör: Uygulama noktası sabit olan vektör.
Mukavemette sabit vektörler kullanılır .

Serbest vektör: Yönü ve şiddeti korunmak şartı ile

uzayda serbestçe hareket ettirilebilen vektörler.

Kayan vektör: Aynı doğrultu üzerinde olmak koşulu

ile istenilen noktaya uygulanabilir. Statikteki
kuvvetler kayan vektörlerdir. Statikte kuvvetlerin
kayan vektörler olduğu süperpozisyon ve denge
ilkeleri yardımıyla gösterilebilir.
Eşit vektörler:aynı yön
ve büyüklükte olan
vektörlerdir.

Negatif vektör:verilen
bir vektörle aynı
büyüklükte ama ters
yönde olan vektördür
Şekil 2.2a da, A noktasına etkiyen F kuvveti ele alınsın. Denge
ilkesinden cisim içerisindeki bir B noktasına F kuvveti ile aynı
tesir çizgisi üzerinde olan, yönleri ters, şiddetleri F olan iki
kuvvet yerleştirilebilir, Şekil 2.2b. Süperpozisyon ilkesi
kullanılarak A noktasındaki F kuvveti ile B noktasındaki − F
kuvveti kaldırılabilir.
Sonuç olarak A noktasına etkiyen F kuvveti cisim üzerindeki B
noktasına taşınmış olur, Şekil 2.2c.
 VEKTÖRLER
Sabit vektör: Uygulama noktası sabit olan vektör. Mukavemette
sabit vektörler kullanılır.
Birim vektör: Şiddeti 1 birim olan vektördür. Bu vektörler burada λ
simgesi ile gösterilecek olup, boyları, yani şiddetleri birim olan
vektörlerdir,
 1
 VEKTÖRLER

Vektörler, şiddeti, doğrultusu ve yönü bulunan,

paralelkenar kanununa göre toplanan matematik
ifadeler olarak tanımlanır. Bazı ifadelerin şiddeti ve
doğrultusu vardır ve okla gösterilebildiği halde
vektör sayılamazlar. Böyle ifadelerden bir kısmı
rijid cismin sonlu dönmeleridir.
 VEKTÖRLER
Kütle, uzunluk, zaman, bir cismin yoğunluğu ve
herhangi bir sayı gibi sadece büyüklüğü olan
ifadelere skaler denmekte olup, mekanikte en sade
ifadeler skalerlerdir. Mekanik problemlerin
incelenmesinde skaler tanımı yeterli olmayıp, buna
ek olarak vektör tanımına ihtiyaç vardır.
 VEKTÖREL İŞLEMLER
Vektörleri bir sabit ile çarpma: A noktasına
uygulanmış bir F vektörü örneğin a>1 gibi bir sabit ile
çarpılırsa,
 VEKTÖREL İŞLEMLER:
vektörlerin toplanması

Paralelkenar ilkesi: Vektörler bu ilke ile toplanırlar.

Şekil 2.5. Bu ilkenin matematik gösterimi
Vektörlerin Toplanması  Vektörleri toplamak için
paralelkenar kuralı

 Vektörleri toplamak için

üçgen kuralı

 Kosinüs kuralı,

R2=P2 +Q2-2PQ CosB

 Sinüs kuralı,

SinA/Q=SinB/R=SinC/A
vektörlerin toplanması
Üçgen ilkesi: F1 ve F2 vektörlerini birbirinin ucuna
ekleyerek bileşkeyi bulmak mümkündür.

Not: Vektör toplamı komutatif’tir,

vektörler herhangi bir sırada
toplanabilir.

F1 ve F2 vektörlerini paralelkenar ilkesinin özel bir uygulaması

olan “üçgen ilkesi”ne göre de toplayabiliriz. F1 vektörünün
ucuna ve F2 vektörü eklenir, ve F1’in başlangıcı ile ve F2 ’nin
ucu birleştirilir ve R bileşke vektör elde edilir.
Vektörlerin Toplanması  Vektör toplanması
değiştirilebilir
özelliktedir,
 P +Q=Q+P

 Vektörleri çıkarmak
Vektörlerin Toplanması

 Üç veya daha fazla

vektörün toplanması
üçgen kuralının tekrar
uygulanmasından
ibarettir.
 Üç veya daha fazla
vektörün toplanması
için poligon kuralı
Vektörlerin  Vektör toplama işlemi
Toplanması birleşme özelliğine
sahiptir.

P +Q +S=(P+Q) +S= P +(Q +S )

 Bir vektörün bir skaler ile

çarpılması
Birden Fazla Eşzamanlı Kuvvetin Bileşkesi
Eşzamanlı kuvvetler: Hepsi
aynı noktaya etki
eden kuvvetlerin tamamı.
Bir parçacığa etki eden
eşzamanlı kuvvetlerin
tamamı, bu kuvvetleri
vektörel toplamı olan tek
bir bileşke kuvvet ile
değiştirilebilir.
Birden Fazla Eşzamanlı Kuvvetin Bileşkesi

Vektör kuvvet bileşenleri:

toplamları tek bir kuvvet
gibi aynı etkiyi yapan iki
veya daha fazla kuvvet.
 Vektörlerin Toplamı
A ve B vektörü aynı etki çizgisine sahipse paralelkenar kuralı cebirsel
(skaler) toplama indirgenir.

(şiddetlerin toplamı)
 Vektör Çıkarması

A ve B vektörlerinin çıkarılması için paralelkenar veya üçgen kuralı

kullanılabilir. A ve B vektörleri arasındaki fark bileske vektörü:
Bir Kuvvetin Dikdörtgensel Bileşenleri: Birim Vektörler
Verilen bir kuvvet birbirine
dik iki bileşene ayrılabilir. Bu
durumda elde edilecek
paralelkenar bir dikdörtgen
olacaktır.
Bileşenler ise dikdörtgensel
vektör bileşenleri olarak
adlandırılır ve

Fx , Fy ile gösterilir.

F= Fx +Fy
Bir Kuvvetin Dikdörtgensel Bileşenleri: Birim
Vektörler

Burada pozitif x ve y
eksenleri üzerinde ve
birim büyüklükte iki
vektör tanımlanacaktır.
Bu vektörlere birim
vektörler denir ve sırasıyla
ve olarak gösterilir
Bir Kuvvetin Dikdörtgensel Vektör bileşenleri skaler
Bileşenleri: Birim Vektörler büyüklükleriyle birim
vektörlerinin çarpımı
şeklinde ifade edilebilirler.

Fx ve Fy , ‘ in skaler
bileşenleri F olarak
adlandırılır.
Birim vektörlerden oluşturulması mümkün olan çiftlerin vektörel
çarpımları şöyledir:
Kuvvetlerin x ve y Bileşenleri İle Toplanması
3 veya daha fazla
eşzamanlı kuvvetin
bileşkesi
bulunmak istenirse,
R =P+ Q+ S
(Her bir kuvveti
dikdörtensel bileşenlerine
ayırınız.
Rxi+ R y j= P x i +Py j + Q x i
+Qy j + S x i +Sy j
Rxi+ R y j= (P x+ Q x +S x)i+
(P y+ Q y +S y)i
Kuvvetlerin x ve y Bileşenleri
İle Toplanması

Bir Parçacığın Dengesi

Bir parçacığa etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfıra eşit

ise bu parçacık dengededir.

Newton’un Birinci Kanunu: Eğer bir parçacığa etki

eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır ise parçacık hareketsiz
kalır veya sabit bir hızla doğrusal hareketine devam
eder.
Bir Parçacığın Dengesi

İki kuvvetin etkisindeki

parçacık:
- aynı skaler büyüklük
- Aynı etki doğrultusu
- Ters yön
Bir Parçacığın Dengesi

Üç veya daha fazla

kuvvetin etkisindeki
parçacık:
- Grafik çözümü kapalı bir
poligon oluşturur.
- Cebirsel çözüm
R= F =0
 Fx =0 ,  Fy =0
Uzaydaki Bir Kuvvetin Dikdörtgensel
Bileşenleri

F vektörü OBAC
düzleminde
bulunmaktadır.
Uzaydaki Bir Kuvvetin
Dikdörtgensel Bileşenleri

F vektörünü yatay ve
dikey bileşenlerine
Ayırınız.
Fy = F cosθ y
Fh = F sinθ y
Uzaydaki Bir Kuvvetin Dikdörtgensel Bileşenleri

Fh vektörünü
dikdörtgensel
Bileşenlerine ayırınız.
Uzaydaki Bir Kuvvetin Dikdörtgensel
Bileşenleri
 F=F (cosθxİ+ cosθyj+ cosθzk)
F=F
= cosθxİ+ cosθyj+ cosθzk
 ,F vektörünün etki çizgisi üzerinde yer alan bir birim
vektördür ve cosθx, cosθy, cosθz ise vektörünün yön
kosinüsleridir.
Uzaydaki Bir Kuvvetin Dikdörtgensel
Bileşenleri
Bir kuvvetin yönü iki uç noktasının
pozisyonlarıyla tanımlanır

dx=X2-X1
d ,M ve N noktalarını birleştiren vektör

d=dxi+ dy j +dx k dx=X2-X1 dy=y2-y1 dz=z2-z1

Uzayda Bileşke Kuvvetleri Tanımlamak
x, y, ve z dikdörtgensel bileşenlerini kullanarak bileşkeleri
belirlemek
İşlem adımları:
1. Her bir kuvvet vektörünü birim vektörleri kullanarak yazınız.
2. Bileşke kuvvet vektörünün x bileşenini bulmak için bütün x
bileşenlerini toplayınız.
örneğin, Rx = ΣFx
3. Bileşke kuvvet vektörünün y bileşenini bulmak için bütün y
bileşenlerini toplayınız.
örneğin, Ry = ΣFy
4. Bileşke kuvvet vektörünün z bileşenini bulmak için bütün z
bileşenlerini toplayınız.
örneğin, Rz = ΣFz

5. Sonucu şu şekilde ifade ediniz:R= Rx i+ Ry j +Rz k

Uzaydaki Bir Parçacığın Dengesi

Parçacığın uzaydaki dengesi

Eğer bir cisim dengede ise ve eğer problem üç boyutlu
uzayda ifade ediliyorsa o zaman ΣF= 0 ilişkisi şu şekilde
ifade edilebilir:
ΣFx = 0
ΣFy = 0
ΣFz = 0
 Kuvvetlerin Vektörel Toplamı
Kuvvetler, belli bir büyüklük, doğrultu ve yöne sahiptir ve vektörel bir
büyüklük olduğu için paralelkenar kuralına göre toplanır.
Statikteki iki genel problem:
– Bileşenlerden bileşke kuvvet bulmak
– Bilinen bir kuvveti bileşenlerine ayırmak
 Bir kuvvetin bileşenlerine ayrılması

Bir noktaya etkiyen bir tek vektör yerine aynı etkiyi yapacak iki
veya daha fazla vektör koymak mümkündür.Bunlara vektörün
bilesenleri denir. Bu bilesenleri bulabilmek için:

– İki bilesenden düzlemde biri, uzayda ise üç bilesenden ikisi

bilinmelidir.
– Bilesenlerin tesir çizgileri bilinmelidir.
 Analizde izlenecek yol
 Paralelkenar kuralı
 Trigonometri

Bileşke vektörün bulunması: Grafik

çözüm:(Paralelkenar kuralı)

Bileşke vektörün bulunması:Trigonometri:

Sinus Kuralı:

Cosinus Kuralı:
Örnek Problem: Şekildeki kanca F1 ve
F2 kuvvetlerine maruzdur. Bileşke
kuvvetin büyüklük ve doğrultusu
belirleyiniz.
Çözüm: Grafik Yöntem
Paralelkenar Yöntemi Açılar;

Açı COA = 90 -15-10 = 65o

Açı OAB = 180 -65= 115o
Çözüm:Trigonometrik yöntemi; cosinus kuralı ile
Ödev: Şekildeki kuvvetlerin bileşkesini ve
doğrultusunu bulunuz.
Ödev: Eğer şekildeki sistemde bileşke
kuvvet dikey ve aşağı yönde 1000N ise
(a) θ=30 derece iken
(b) F2 minimum iken F1 ve F2 nin
uzunluklarını bulunuz.
 Düzlemsel kuvvetlerin toplanması
(Kartezyen Koordinatlar)
Eğer bir kuvvet x ve y eksenlerindeki bilesenlerine ayrılırsa, bu
bilesenlere “kartezyen bilesenler” denir.x ve y eksenleri pozitif
ve negatif yönler belirttiklerinden, bir kuvvetin dik bilesenlerinin
büyüklüğü ve yönü cebirsel skalerlerle ifade edilebilir.

Skaler gösterim

Fx=F Cos

Fy=F Sin 
Vektörlerin Kartezyen Koordinatlarına Ayrılması (x, y, z)

Bir kuvvetin bilesenleri, kartezyen birim vektörler cinsinden ifade

edilebilir. x ve y eksenlerinin doğrultularını belirtmek için
sırasıyla i ve j kartezyen birim vektörleri kullanılır. Bu vektörler,
boyutsuz birim uzunluktadır ve yönleri (ok ucu), pozitif veya
negatif x ve y eksenini isaret etmesine bağlı olarak, artı veya eksi
isareti ile gösterilir.
 Aynı düzlemdeki kuvvetlerin bileskeleri

Bir kuvvetin bilesenlerini göstermede kullanılan iki yöntem de çok

sayıda düzlemsel kuvvetin bileskesini belirlemek için de
kullanılabilir. Bunun için, her bir kuvvet önce x ve y bilesenlerine
ayrılır ve sonra karsılıklı bilesenler aynı doğru üzerinde
bulunduklarından skaler cebir kullanılarak toplanır.
Vektörlerin Kartezyen Koordinatlarına Ayrılması (x, y, z)
 İkiden fazla kuvvetin toplanması
Herhangi bir sayıda düzlemsel kuvvetin bileskesinin x ve y bilesenleri,
bütün kuvvetlerin x ve y bilesenlerinin cebirsel toplamıyla bulunabilir.
Bileskenin bilesenleri belirlendikten sonra, sekildeki gibi, x ve y
eksenleri boyunca çizilebilir. Bileske kuvvet vektör toplamından
belirlenebilir. Bileskenin büyüklüğü ve yönü ise su sekilde
bulunabilir.
Örnek Problem: Şekilde verilen kuvvetlerin vektör olarak x ve y
bileşenlerini gösteriniz ve yazınız
Vektörel olarak:
 Ödev: Bir reklam levhası aşağıya doğru indirilirken sallanmasını
önlemek için A noktasından iki kablo ile desteklenmektedir. Eğer
P değeri 300N ise trigonometriyi kullanarak aşağıda sorulanları
bulunuz:
a) Eğer A noktasına etki eden iki kuvvetin bileşkesinin (R) dik olması
gerekiyorsa gerekli olan α açısını
hesaplayınız.
b) Bileşke kuvvetin değerini (R) hesaplayınız
Problem: A ve B yapı
elemanları şekilde görüldüğü
gibi bir konsola
civatalanmıştır. Her iki
elemanın da baskı altında
olduğu ve A elemanındaki
kuvvetin 15 kN, B
elemanındaki kuvvetin de 10
kN olduğu düşünülürse A ve
B elemanlarına uygulanan
kuvvetlerin bileşkesinin
büyüklüğünü ve
doğrultusunu trigonometrik
yöntem ile bulunuz
Problem: 200 N’ luk kuvvet a-a’
ve b-b’ doğruları üzerindeki
bileşenlerine ayrılacaktır.
a) b-b’ doğrusu üzerindeki
bileşen 120 N ise α açısını
trigonometrik olarak
hesaplayınız.
b) a-a’ doğrusu üzerindeki
bileşenin değeri nedir?
Problem:üç
kuvvetin
bileşkesinin
büyüklüğünü
ve yönünü
bulunuz.
Problem:üç
kuvvetin
bileşkesinin
büyüklüğünü
ve yönünü
bulunuz.
Problem α = 55° ise AC çubuğunda ve BC halatında meydana
gelen kuvvetleri hesaplayınız.
Problem: P ve Q kuvvetleri bir uçak parça bağlantısına etki
etmektedirler.Bağlantının dengede olduğunu, P = 2.5 kN ve Q =
3.5 kN olduğunu biliyorsak A ve B çubuklarında etkili olan
kuvvetlerin büyüklüklerini
bulunuz.
Problem:Eğer P = 400 N ve Q
= 300 N ise her iki kuvvetin
bileşkesinin skaler
büyüklüğünü ve yönünü
bulunuz.
Problem:Balonu
yerinde tutmak için
üç adet kablo
kullanılmaktadır. Eğer
AB kablosunda
oluşan kuvvet çekme
şeklinde ise ve
büyüklüğü 259 N ise
balon tarafından A
noktasına etki eden
dikey P kuvvetini
bulunuz