Leksion NR 3

Kollonat e holla (slender colums)
Hyrje
1-1 C’jane kollonat dhe si grupohen
 C’jane kollonat?
Kollonat jane elementet vertikale te nje strukture te cilet transmetojne ngarkesen e marre nga
katet e siperme ne katet e poshtme e me pas ne toke nepermjet themelit. Per kete arsye ato jane
kryesisht elemente qe punojne ne shtypje, ndonese mund te jene ne pozicione te tilla qe duhet te
perballojne forcat perkulese per shkak te vazhdimesise se struktures. Keto momente zakonisht
veprojne ne dy drejtime ortogonale. Normalisht momenti ne nje nga dy drejtimet eshte
domethenes dhe armimi i kollones mund te merret ne menyre te sigurte nga perdorimi i analizes
nje aksiale.
Duke qene se kollonat jane element qe punojne ne shtypje, demtimi i nje kollone ne nje zone
kritike mund te shkaktoje kolapsin e kateve fqinje si dhe shembjen perfundimtare te gjithe
struktures.
Shume kujdes duhet ti kushtojme fazes se projektimit te kollonave duke lene nje rezerve me te
madhe ne aftesi mbajtese se sa ne rastin e trareve dhe elementeve te tjere strukturor horizontal,
vecanerisht per arsyen qe nga demtimi nga shtypja ka demtime pak te dukshme.
Projektimi i kollonave varet nga gjendja e fundit kufitare; spostimet dhe plasaritjet gjate fazes se
shfrytezimit zakonisht nuk perbejne nje problem, por sidoqofte detajimet e sakta te armimeve
dhe shtresa mbrojtese e duhur jane te rendesishme.
 Tipet e kollonave
Kollonat i klasifikojme ne kater grupe kryesore ne baze te karakteristikave te meposhtme:
1. Formes se seksionit terthor
2. Vendosjes dhe tipit te armatures se celikut
3. Pozicionit te ngarkeses ne seksion
4. Gjatesise se kollones ne raport me permasat e seksionit tethor.
5. Sipas menyres se lidhjes ne konstruksion (te lidhura dhe te palidhura)
Ne baze te formes dhe pozicionit te armatures formohen tre grupe kolonash te tregura ne fig 9.1
1
Grupi i pare: Kollona katrore ose drejtkendeshe te armuara me shufra gjatesore dhe stafa te
zakonshme.
Ndryshe quhen edhe kollona te lidhura (tied coloumns) sepse shufrat gjatesore jane lidhur bashke
me stafat ne intervale te caktuara.
Grupi i dyte: Kollona spirale te armuara me armature celiku gjatesore dhe stafa spirale.
Grupi i trete: Kollona te perbera ku pervec armatures gjatesore prej shufrash elastike kemi dhe
armature te shtanget. Profilet e celikut mund te vendosen ne pjesen e betonit qe eshte e rrethuar
nga armatura e zakonshme.
Megjithese kollonat e grupit te pare jane me te perdorshmet per shkak te kostos se ulet te
ndertimit te tyre, edhe dy tipet e tjera te kollonave jane gjithashtu te perdorshme kur ne na
nevojitet te rrisim duktilitetin, sikurse mund te ndodhi ne zonat sizmike. Aftesia e nje kollone
spirale per te mbajtur ngarkese maksimale kur deformimet jane te tejkaluara parandalon
kolapsin e plote te struktures perpara se te ndodhe rishperndarja e plote e momenteve dhe e
sforcimeve.
Fig 9.2 tregon rritjen e madhe te duktilitetit ndaj efektit shtrengues te stafave spirale.
2
Ne baze te pozicionit te ngarkeses perkundrejt seksionit, kollonat mund te grupohen ne dy grupe:

Grupi i pare: Kollona shtypje qendrore sic tregohet ne fig 9.3
Grupi i dyte: Kollona ne shtypje jashteqendrore.
Kollona e ngarkuar ne shtypje qendrore sic tregohet ne Fig. 9.3 nuk mban moment. Megjithate
ne praktike te gjitha kollonat duhet te projektohen per nje jashteqendersi te paparishikuar ose
aksidentale qe i detyrohet defekteve ne drejtimin vertikal te kallepeve ose te montimit.
Kollonat ne shtypje jashteqendrore (fig 9.3.c) i nenshtrohen edhe veprimit te momentit pervec
veprimit te forces aksiale. Momenti mund te ekuivalentohet me nje force P dhe nje
jashteqendersi ‘e’ sic tregohet ne figuren 9.3.b dhe c. Momenti mund te jete njeaksial, kjo
pershembull ne rastin e nje kollone te jashtme qe ndodhet ne ramen e nje ndertese shumekateshe
ose kur dy panele ngjitur nuk jane njelloj te ngarkuar si ne rastin e kollonave A dhe B ne fig 9.4.
Nje kollone konsiderohet e ngarkuar biaksialisht kur perkulja ndodh perkundrejt dy akseve X
dhe Y, si ne rastin e kollones C qe ndodhet ne qoshe.(fig 9.4.b)
3
4
Shkaterrimi nje kollone mund te ndodhe si rezultat i prishjes se materialit (nga kalimi ne
rrjedhshmeri i armatures se celikut ne zonen e terhequr ose nga thermimi i betonit ne zonen e
shtypur), ose nga humbja e qendrueshmerise se stuktures.
Nese nje kollone shkaterrohet per shkak shkaterrimit te materialit, ajo klasifikohet si nje kollone
e shkurter ose e quajtur ndryshe, nje kollone jo e perkulshme. Duke u rritur gjatesia e nje
kollone, mundesia qe shkaterrimi te ndodhe nga perkulja rritet. Prandaj kalimi nga kollona te
shkurta (ku shkaterrimi vjen prej materialit) ne kollona te gjata (ku shkaterrimi vjen prej
perkuljes) eshte percaktuar me raportin e gjatesise efektive k*lu me rrezen e inercise r. Lartesia
lu eshte gjatesia e gjeometrike per kollonen, ndersa k eshte nje koeficient qe varet nga kushtet e
lidhjes se skajeve te kollones dhe nga fakti qe nese ajo eshte apo jo e e pajisur me lidhje. Per
shembull ne rastin e nje kollone qe nuk ka lidhje te tjera ne se raporti k*lu/r eshte me i vogel
ose i barabarte me 22, nje kollone e tille klasifikohet si kollone e shkurter, ne perputhje me
kriteret e ngarkesave te kodit ACI. Ne rast te kundert kollona do te klasifikohet si nje kollone e
perkulshme ose kollone e holle. Raporti k*lu/r quhet ndyshe edhe raporti i perkulshmerise.
1-2 Perkufizimi i nje kollone te holle
Nje kollone me te dyja lidhjet cerniere dhe nen veprimin e nje ngarkese me jashteqendersi
tregohet ne fig.12.1a. Vlerat e momenteve ne fund te kollones kane vleren:
M = P*e (12-1)
Kur veprojne forcat P, kollona deformohet anash, me nje vlere  , sic tregohet edhe ne figure. Qe
te kemi ekuiliber, momenti i brendshem ne mes te lartesise duhet te jete:
M e
 P  e    (12-2)
Deformimi rrit momentin per te cilin duhet te projektohet kollona. Ne kollonen simetrike te
treguar ne figure, momenti maksimal ndodh ne gjysem te lartesise, aty ku ndodh deformimi
maksimal.
Figura 12-2 tregon nje diagame interaksioni per nje kollone b/a. Kjo diagrame jep kombinimet e
ngarkeses aksiale dhe momentit qe nevojiten per shkaktimin e humbjes se soliditetit te seksionit
terthor te nje kollone te shkurter ose te humbjes se qendrueshmerise se nje kollone te
perkulshme. Vija radiale e nderprere O-A tregon forcen normale dhe momentin kufitar ne nje
kollone te shkurter qe paraqitet dhe ne fig 12-1. Meqe kjo ngarkese vepron ne nje jashteqendersi
konstante, e, momenti M e , eshte nje funksion linear i P, dhe jepet nga ekuacioni (12-1). Vija e
plote e kurbezuar O-B tregon momentin M C
ne gjysem te lartesise se kollones te dhene nga
ekuacioni (12-2). Ne cfardo ngarkese te dhene P, momenti ne gjysem te lartesise eshte i
barabarte me shumen e momentit ne fund, P  e dhe te momentit per efekt te deformimit P   .
Humbja e soliditetit ndodh kur kurba O-B nderpret kurben e interaksionit M-N per seksionin
terthor. Ne kete menyre forca normale dhe momenti ne castin e humbjes se soliditetit jane te
percaktuara nga pika B ne Fig. 12-2. Per arsye te rritjes se momentit per shkak deformimeve,
5
madhesia e forces normale eshte reduktuar nga NA ne NB. Ky reduktim i forces normale aksiale
ndodh per efekt te perkulshmerise se kollones.
Nje kollone e perkulshme (slender) percaktohet si nje kollone qe ka nje reduktim te kapacitetit te
saj mbajtes per shkak te rritjes se momentit, qe vjen si rezultat i deformimeve te kollones.
6
Perkulja e nje kollone elastike te ngarkuar me nje ngarkese aksiale

Figura 12-3 ilustron tre gjendjet e ekuilibrit. Nqs sferes ne Fig 12-3a i jepet nje goditje dhe me
pas lihet e lire, ajo do te rikthehet ne pozicionin fillestar. Ky eshte ekuilibri i qendrueshem. Nqs
sferes ne Fig 12-3c i jepet nje goditje dhe me pas lihet e lire, ajo do te rrezohet dhe do te shkoje
ne fund te pjerresise. Ky eshte ekuilibri i paqendrueshem. Gjendja midis ekuilibrit te
qendrueshem dhe atij te paqendrueshem eshte ekuilibri neutral i cili eshte ilustuar ne Fig. 12-3b.
Ketu sfera do te qendoje ne pozicionin e zhvendosur. Gjendje te tilla, te ngjashme ekuilibri
ekzistojne edhe per kollonen te ngarkuar me ngarkese aksiale si ajo qe tregohet ne Fig 12-4a.
N.q.s kollona rikthehet ne pozicionin e saj fillestar, kur ajo eshte e deformuar anash ne gjysem te
lartesise dhe me pas lihet e lire, ajo eshte ne gjendje ekuilibri te qendrueshem; e keshtu vazhdon.
Fig 12-4a tregon nje pjese te kollones qe eshte ne gjendje ekuilibri neutral.
Ekuacioni diferencal per kollonen e mberthyer ne skaje me cerniera eshte:
2
EI d   Py
y
2
(12-3)
dx
Ne 1744, Leonhard Euler zgjidhi ekuacionin( 12-3 ) dhe mori zgjidhjen:
 n
2 2
EI
Pe  2
(12-4)
l
ku:
EI- shtangesia e kollones
l- gjatesia e kollones
n- numri i gjysme valeve sinusoidale ne gjatesine e kollones
Rastet me n=1, 2 dhe 3 jane ilustruar ne Fig. 12-4c. Vlera me e vogel e ngarkeses P, do te ndodhe
me n=1.0. Kjo jep ate qe quhet ngarkesa kritike (perkulese) e Eulerit:
P 
2
EI
e 2
(12-5)
l
Nje kollone e tille eshte treguar ne Fig. 12-5a. Nqs kjo kollone do ta kishte te pamundur per te
spostuar anash ne gjysem te lartesise, sic tregohet ne Fig. 12-5b, ajo do te perkulej me n=2 dhe
ngarkesa perkulese do te ishte:
2
2 2
EI
P 
cr 2
(12-6)
l
e cila eshte kater here ngarkesa kritike e te njejtes kollone, pa lidhjen ne gjysem te lartesise.
Nje tjeter menyre trajtimi perfshin konceptin e gjatesise efektive te kollones.
Gjatesia efektive eshte gjatesia e nje kollone me te dyja lidhjet cerniere, e cila ka te njejten
ngarkese perkulese si kollona e marre ne shqyrtim. Keshtu kollona ne Fig. 12-5c ka te njejten
ngarkese perkulese si ajo e kollones ne Fig. 12-5b. Gjatesia efektive e kollones ne kete rast eshte
7
l/2, ku l/2 eshte gjatesia e cdo gjysme gjatesie vale sinusoidale ne formen e deformuar te
kollones ne Fig. 12-5b.
Gjatesia efektive k*l, eshte e njevlershme me l/n. Faktori i gjatesise efektive te kollones eshte
k=1/n. Ekuacioni (12-4) ne menyre te pergjithshme shkruhet:
P  kl
2
EI
C 2
(12-7)
Kater raste te idealizuara jane paraqitur ne Fig. 12-6, sebashku me gjatesite korresponduese
efektive kl. Ramat a dhe b nuk e kane te lejuar te zhvendosen horizontalisht. Ato jane te pajisura
me lidhje horizontale qe i pengojne zhvendosjet. Ramat c dhe d jane te lira per tu zhvendosur
anash kur ato perkulen. Ato quhen rama te pamberthyera ose te lekundshme. Ngarkesat kritike
te kollonave te treguara ne Fig. 12-6 jane ne raportin 1:4:1:1/4.
8
Keshtu eshte vene re se cernierat kundrejt momentit fundor dhe zhvendosjes anesore kane nje
efekt me te madh ne perkuljen e nje kollone elastike qe ndodhet nen veprimin e nje ngarkese
aksiale. Ne strukturat aktuale, me lidhje inkastrim, (absolutisht te ngurta) sic jane ato te treguara
ne Fig. 12-6b deri tek Fig. 12-6d rralle mund te ndeshen. Per kete diskutohet me vone ne kete
kapitull.
Kollonat e holla ne struktura

Kolonat me te dyja lidhjet cerniere gjenden rralle ne strukturat prej betoni te derdhura ne vend,
por mund te ndodhin ne strukturat e parapregatitura. Nganjehere, keto mund te jene te holla, si
p.sh: kollona qe kapen poshte ne plintat b/a.
Shumica e strukturave te ndertimeve prej betoni te armuar jane rama te lidhura, ku lidhja
realizohet nepermjet mureve prej betoni te armuar dhe nukleve b/a te ashensoreve, te cilat kane
nje shtangesi te konsiderueshme ne krahasim me ate te vete kollones (Fig. 10-4 deri 10-15).
Kryesisht, ramat e palidhura takohen ne pjesen e siperme te ndertimeve te larta, ku per arsye te
ndryshme berthama e ashensorit ose diafragmat b/a mund te jene nderprere ne katet e fundit te
nderteses, ose ne ndertesa industriale te cilat kane hapsira ne te cilat levizin vinc-urat.
Shumica e kollonave te ndertesave hyjne ne grupin e kollonave te shkurtra. Perjashtime ndodhin
ne ndertesa industriale ose ndertesa qe kane kat perdhe te larte per arsye te funksionimit
arkitektonik.
9
1-3 Sjellja dhe analiza e kollonave me te dyja lidhjet cerniere
Spostimi anesor i nje kollone te holle shkakton nje rritje te momentit ne kollone, sic paraqitet dhe
ne Fig. 12-1 dhe 12-2. Ky moment i rritur do te shkaktoje nje rritje te spostimeve, i cili nga ana e
vet sjell nje rritje te momenteve. Si rezultat, vija O-B ne kurben e interaksionit e treguar ne Fig.
12-2 eshte jolineare. Nqs ngarkesa aksiale eshte nen ngarkesen kritike, procesi do te konvergjoje
ne nje situate te qendrueshme. Nqs ngarkesa eshte me e medhe se sa ngarkesa kritike, nuk do te
kemi situate te qendrueshme. Ky eshte quajtur si proces i rendit te dyte, qe ne castin kur eshte
pershkruar nga nje ekuacion diferencial i rendit te dyte(12-3).
Nqs ne nje analize e rendit te pare, ekuacionet e ekuilibrit jane perfituar duke supozuar se
spostimet kane nje efekt te neglizhueshem ne forcat e brendshme te elementeve. Ne nje analize
te rendit te dyte, ekuacionet e ekuilibrit e marrin ne konsiderate formen e deformuar te
struktures. Joqendrueshmeria mund te shqyrtohet duke perdorur analizen e rendit te dyte, sepse
eshte ekuilibri i struktures se deformuar qe e shkakton joqendrueshmerine. Megjithate per faktin
se shume llogaritje inxhinierike dhe programe kompjuterike jane bazuar ne analizen e rendit te
pare, jane nxjerre formula llogaritese per te ndryshuar rezultatin e analizes se rendit te pare ne
menyre qe te marrin parasysh efektet e rendit te dyte.
Koment mbi spostimet

Komenti ne kete material perdor  per t’iu referuar spostimit te vete kollones. Fig. 12-1a.
Momenti ne kollone per shkak te spostimit ne kete figure eshte P   . Ne rama me nyje te
spostueshme, nyja ne maje te kollones spostohet ne menyre relative kundrejt nyjes se poshtme,
sic tregohet ne Fig.12-30a. Kjo do te trajtohet me poshte. Ky spostim eshte quajtur si  ,
momenti ndaj nyjes eshte P   . Ne duhet te bejme diferencimin me δ, i cili eshte per shkak te
spostimeve relative te kollones ndaj vijes qe bashkon fundet e kollones dhe  , i cili eshte
spostimi anesor i nyjeve te rames ndaj pozicionit te tyre fillestar.
Humbja e qendrueshmerise se materialit si dhe humbja e stabilitetit

Kurbat e interaksionit M-N ne Fig. 12-8 jane paraqitur per kollona me tre gjatesi te ndryshme te
ngarkuara (sic tregohet ne Fig. 12-1) me te njejten jashteqendersi, e. Kurba O-A i takon nje
kollone te shkurter e cila eshte praktikisht vija P  e . Per nje kollone me gjatesi te moderuar, vija
O-B, spostimet behen domethenese, duke zvogeluar aftesine mbajtese te kollones. Kjo kollone e
shkaterrohet kur kemi intersektim te vijes O-B me kurben e interaksionit ne piken B. Kjo gje
quhet humbje e rezistences se materialit dhe ky tip shkaterrimi eshte me i pritshmi ne kollonat e
ramave te pajisura me lidhje. Nqs nje kollone shume e holle do te ngarkohej me nje ngarkese
aksiale te aplikuar me nje jashteqendersi konstante, e, e cila mund te rrise deformimin relativ  ,
atehere vlera e M P arrin infinitin ose behet negative. Kur kjo gje ndodh kollona behet e
paqendrueshme, pra kollona humb qendrueshmerine e saj. Ky lloj shkaterrimi njihet si humbja e
10
qendrueshmerise ose shkaterrim nga qendrueshmeria dhe ndodh per kollonat shume te holla te
ramave te lidhura dhe per kollonat e holla te ramave te palidhura.
Kurbat e interaksionit per kollonat e holla

Ne diskutimin mbi efektet e variablave ne humbjen e qendrueshmerise se kollones, shpesh here
eshte me e leverdisshme te perdoren kurbat e interaksionit per kollonat e holla. Vija O-B1 ne Fig.
12-9a tregon kurben ngarkese-moment maksimal per nje kollone me raport l h  30 dhe me nje
jashteqendersi te dhene, e . Kjo kollone e humb qendrueshmerine kur kurba O-B1 e nderpret
1
kurben e interaksionit ne piken B . Ne momentin e humbjes se aftesise mbajtese, forca normale

1
dhe momenti ne kollone jane dhene nga pika A . Nqs ky proces do te perseritet disa here, ne do
1
te marrim kurben e interaksionit per kollonen e holle e treguar nga vija e nderprere qe kalon ne
A1 , A2 e me radhe ne pikat e tjera. Kurba te tilla tregojne forcat normale dhe momentin
maksimal te fundit(kufitar) qe shkaktojne shkaterrimin e nje kollone te holle. Nje grup kurbash
interaksioni te nje kollone te holle jepet ne Fig. 12-9b per kollona me te njejtin seksion terthor
por me raport te ndryshem te perkulshmerise.
11
Ritja e momentit per kollonen me te dy lidhjet cerniere dhe te ngarkuar simetrikisht

Kollona nga Fig. 12-1 eshte treguar ne Fig. 12-10a. Nen veprimin e momentit fundor, M 0 , ajo
do te deformohet me nje madhesi  0
. Kjo do te quhet si spostim i rendit te pare. Kur veprojne
ngarkesat aksiale P, spostimi rritet deri ne nje madhesi  a
. Spostimi final ne mes te hapesires se
traut eshte :    0   a . Ky spostim total do te quhet si spostim i rendit te dyte. Do te supozohet
se forma e deformuar arrin nje gjysme vale sinusoidale. Diagama e momentit fillestar, M 0
,
eshte treguar ne Fig. 12-10b, ndersa momentet sekondare, P , jane te treguara ne Fig. 12-10c.
Qe ne castin kur forma e deformuar eshte supozuar se eshte nje vale sinusoidale, diagrama e
momentit P   eshte gjithashtu nje vale sinusoidale. Perdorim metoden e produktit te epjurave
dhe duke pare se forma e deformuar eshte simetrike, spostimi  a eshte llogaritur duke marre
gjysmen e diagrames se momenteve pjestuar me EI, e treguar me vijen e nderprere ne Fig. 12-
10c. Siperfaqja e kesaj pjese eshte:
siperfaqja    0   a  *
P l 2
 EI 2 
12
dhe qendra e diagames se momentit te rendit te dyte eshte vendosur ne distancen l  nga skaji.

2 2
Ky ekuacion mund te thjeshtohet duke zevendesuar EI l me P E , ngarkesen perkulese te
Eulerit per nje kollone me te dyja lidhjet cerniere. Keshtu:
2
P
 0   EI     l 2  l 
*  
2    

Pl
   

0 a 2 0 a
EI

2 2
Ky ekuacion mud te thjeshtohet duke zevendesuar EI l nga P E
, ngarkesa perkulese e
Eulerit per nje kollone me te dyja lidhjet cerniere. Prandaj:
 a
    P P
0 a E
Nga veprimet marrim:

 P PE 
 a  0  1  P P 

 E
Meqe spostimi final  , eshte shuma e  0

dhe  a
, ai do te vijoje si me poshte:
 P PE 
    0 a

1 P

PE 

ose
   0
1 P P E
13
Ky ekuacion tregon se spostimi i rendit te dyte ,  , rritet si rritja e P P E

qe arrin vleren infinit
kur P  PE .
Momenti perkules maksimal eshte
Mc = M0 + Pδ
Ketu : Mc - eshte momenti i rendit te dyte dhe M 0 - eshte momenti i rendit te pare. Duke
zevendesuar (12-8) merret:
P 0
M  M0 (12-9)
C
1 P P E
Per diagamen e momentit te treguar ne Fig. 12-10b,

2
 0
M l 0
(12-10)
8EI
Duke zevendesuar kete si dhe P P 
2 2
E
EI l ne (12-9) merret:
 M 1  0.23 P P 
0 E
(12-11)
M C
1 P P E
Koeficenti 0.23 eshte nje funksion i formes se diagrames se momentit [12-3]. Per shembull, ai do
te behet -0.38 per nje diagame momenti trekendeshe me vlere M 0 ne njerin fund te kollones
dhe zero ne anen tjeter. Ai do te behet -0.18 per kollona me momente te barabarta me shenja te
kunderta.
Ne kodin ACI, termi

1 0.23 P PE  jepet variabel sepse faktori 0.23, varion si nje funksion i
diagrames se momentit , per P =0.25 deri ne -0.18, termi

1  C P P  varion nga 1.06 deri
E
P E
ne 0.96, dhe shprehja (12-11) jepet ne menyre esenciale si :

M C
  M ns 0
(12-12)
Ku:  ns
- quhet zmadhuesi i momentit ne rama me nyje fikse dhe jepet si:
1
 ns

1  P Pcr
(12-13)
Ku: P cr
- jepet nga ekuacioni (12-6) dhe eshte njelloj si P E
per nje kollone me te dyja lidhjet
cerniere. Ekuacioni (12-13) nenvlereson zmadhuesin e momentit per kollona te ngarkuara me
momente te barabarta fundore, por i afrohet te vertetes kur momentet fundore nuk jane te
barabarta.
14
Momentet P   dhe momentet P  

Dy tipe te ndyshme momentesh te rendit te dyte veprojne ne kollonat e rames:
1. Momentet P   . Kjo rezulton nga spostimet,  , i aksit te kollones, te treguar ne
Fig.12-1,12-11 dhe 12-13. Efekti i perkulshmerise ne kollonat me te dy lidhjet cerniere dhe
ne rama me nyje te paspostueshme rezulton nga efekti P   .
2. Momentet P   . Kjo rezulton nga spostimi anesor,  , i nyjeve te tra-kollone nga
pozicioni i tyre fillestar, sic tregohet ne Fig. 12-30 dhe 12-31. Efekti i perkulshmerise ne
ramat me nyje te spostueshme rezulton nga momentet P   , sic do te trajtohet edhe ne
temen 12-5.
Efekti i momenteve jo te barabarta fundore ne aftesine mbajtese te nje kollone te holle
Deri tani ne kemi marre ne konsiderate vetem kollonat me te dyja lidhjet cerniere qe i
nenshtrohen momenteve te barabarta ne te dy skajet. Ky eshte nje rast shume special per te cilin,
momenti maksimal spostues P ndodh ne nje seksion ku ngarkesa e aplikuar, Pe , eshte
gjithashtu maksimale. Si rezultat kjo shtese momenti mund te shtohet direkt, sic ndodh ne
Fig.12-1 dhe 12-2.
Ne rastet e pazakonta, jashteqendersite fundore, e M

1 1
P dhe e M
2 2
P nuk jane te
barabarta dhe keshtu ato japin diagama momentesh sic tregohen ne Fig. 12-11b dhe c (pjesa
epjures e hijezuar) per kollonen e treguar ne Fig. 12-11a. Vlera maksimale e  ndodh midis
skajeve te kollones ndersa maksimumi i jashteqendersise, e, ne nje nga skajet e kollones. Si
15
rezultat e
max
dhe  max
nuk mund te mblidhen direkt. Ekzistojne dy raste te ndryshme. Per nje
kollone te holle me nje jashteqendersi te vogel fundore, shuma maksimale e ( e  )mund te
ndodhe midis skajeve te kollones sic tregohet ne Fig. 12-11b. Per nje kollone te holle ose nje
kollone me jashteqendersi te madhe, maksimumi i shumes se e  do te ndodhe ne nje nga
skajet e kollones, sic tregohet ne Fig. 12-11c.
Keto dy tipe sjelljesh mund te verehen ne kurbat e interaksionit te kollonave te holla te treguara
ne Fig. 12-9b dhe 12-12. Per e1  e2 (Fig. 12-9b) diagrama e interaksionit per rastin kur
l h  20 tregon nje reduktim te aftesise mbajtese gjate te gjithe vargut te jashteqendersive. Per
momentet e aplikuara vetem ne nje skaj ( e1 e 2
 0 . Fig. 12-12a), maksimumi e  ndodh
midis skajeve te kollones per jashteqendersi te vogla dhe ne njerin skaj per jashteqendersi te
medha. Ne rastet e mevonshme, nuk ka efekt perkulshmerie dhe kollona mund te konsiderohet si
“kollone e shkurter” sipas perkufizimit te dhene ne piken 1-2.
Ne rastin e kurbes se kundert me e1 e2  1 , raporti i nje kollone te holle eshte akoma me i
vogel, keshtu qe nje kollone me l h  20 qe i nenshtrohet nje kurbe te ndryshueshme, nuk ka
efekte perkulshmerie per shumicen e jashteqendersive, sic tregohet ne Fig. 12-12b. Ne ngarkesa
te vogla, forma e deformuar per nje kollone te tille eshte nje forme josimetrike S. Sikurse humbja
e qendueshmerise afron, kollona tenton te hapet, duke levizur nga forma e spostuar josimetrike
drejt nje forme me nje kurbe te vetme. Kjo rezulton nga mungesa e pashmangshme e
uniformitetit pergjate gjatesise se kollones.
Ne proceduren e projektimit te zmadhimit te momentit, kollona qe eshte nen veprimin e
momenteve skajore jo te barabarta, te treguara ne Fig. 12-13a eshte zevendesuar me nje kollone
te ngjashme qe eshte nen veprimin e momenteve te barabarta C m M 2 ne te dy skajet sic
tregohet ne Fig. 12-13b. Momentet C M
m 2
jane zgjedhur qe maksimumi i momentit te
zmadhuar eshte i njejti ne te dy kollonat.
C m
 0.6  0.4 M 1  0.4 (12-14)
M 2
16
17
Ne ekuacionin (12-14) M1 dhe M2 eshte momenti me i madh dhe me vogel ne fundin e

kollones, respektivisht te llogaritur me nje analize elastike te rendit te pare. Shenja per raportin e
M1/M2 eshte treguar ne Fig. 12-13c. Nqs M1 dhe M2 veprojne ne menyre te tille qe i shkaktojne
kollones nje kurbezim te vetem, sic tregohet ne Fig. 12-13c M1/M2 merret pozitive. Nqs M1 dhe
M2 vepronje ne menyre te tille qe i shkaktojne kollones nje kurbezim te dyfishte me nje pike me
moment zero midis skajeve sic tregohet ne Fig. 12-13d, M1/M2 merret negative. Ekuacioni (12-
14) aplikohet vetem per kollonat e varura ose ne kollonat e ramave te lidhura, te ngarkuara me
ngarkesa aksiale dhe momente ne nyje. Ne te gjitha rastet e tjera duke perfshire edhe kollonat qe
i nenshtrohen ngarkesave transversale ndermjet skajeve te tyre dhe kollonave te ngarkuara ne
menyre aksiale (pra ska moment) Cm, merret e barabarte me 1.0. Termi Cm nuk eshte pershire ne
ekuacionin per zmadhuesin e momentit per rama te palidhura.
Shtangesia e kollonave,EI
Llogaritja e ngarkeses kritike, Pcr nepermjet (12-6) perfshin perdorimin e shtangesise se
perkuljes, EI te kollones. Vlera EI e zgjedhur per nje seksion te dhene te kollones, nivelin e
ngarkeses aksiale dhe perkulshmerine, duhet te jete e perafert me EI e kollones ne castin e
humbjes se aftesise mbajtese duke marre parasysh tipin e humbjes se aftesise mbajtese (humbje
nga shkaterrimi i materialit apo humbje e stabilitetit) si dhe efektin e plasaritjes, deformkohes
dhe jo linearitetin e kurbes sforcim-deformim ne castin e humbjes se aftesise mbajtese.
Figura 12-14 tregon kurben kurbature-moment perkules per tre nivele te ndryshme te ngarkeses,
per nje prerje terthore tipike te kollones ( Pb eshte ngarkesa e balancuar e humbjes se
qendrueshmerise). Korda qe bashkon skajet e kurbes ka nje pjerresi M/Φ = EI.
18
Vlera e EI varet nga zgjedhja e kordes. Ne nje humbje te aftesise mbajtese nga shkaterrimi i
materialit, kjo ndodh kur seksioni arrin kapacitetin maksimal mbajtes (pika B ne Fig. 12-8). Per
nje rast te tille vija radiale e duhur duhet te nderprese fundin e diagrames se kurbes se momentit,
sic eshte treguar per rastin P = Pb (ngarkesa e balancuar) ne Fig. 12-14. Nga ana tjeter humbja e
stabilitetit ndodh perpara se sa prerja terthore e seksionit te humbase aftesine mbajtese (pika C ne
Fig. 12-8). Kjo i korrespondon nje vije me nje pjerresi me te madhe ne Fig. 12-14 dhe keshtu nje
vlere me te madhe te EI. Bashkesia e vijave radiale qe mund te vizatohen ne Fig.12-14 sugjeron
se nuk ka vlere gjithperfshirese te EI per kollonat e holla prej betoni.
Vlerat e projektimit te EI per llogaritjen e ngarkesave kritike te kollonave individuale

Ne temen (seksionin) 10.12.1 te kodit ACI jepen ekuacionet e meposhtme per llogaritjen e EI, ne
percaktimin e ngarkeses kritike te nje kollone individuale:
0.2 E C I g  E S I se
EI  (12-15)
1 
d
0.40 E C I g
EI  (12-16)
1 
d
Ne te dy ekuacionet,
EC , E S - eshte moduli i elasticitetit, respektivisht, i betonit dhe i celikut
I g
- eshte momenti inercise bruto i seksionit te betonit kundrejt aksit te tij qendror duke
neglizhuar armaturen e celikut
I se - eshte momenti i inercise se armatures se celikut kundrejt aksit qendror te seksionit te
betonit
 
Termi 1   reflekton efektin e deformkohes ne spostimet e kollones dhe eshte trajtuar me
d
vone.
Ekuacioni (12-15) eshte me i “sakte” se sa (12-16) por eshte me i veshtire per tu perdorur,
ngaqe I se , nuk dihet deri ne momentin qe zgjidhet armatura e celikut. Megjithate ai mund te
rishkruhet ne nje forme me te perdorshme. Termi I se
ne (12-15) mund te rishkruhet si :
C  I
2
I se g
(12-17)
t
ku:
C – eshte konstante qe varet nga menyra e vendosjes se armatures
 - eshte koeficienti total i armimit te prerjes terthore
t
 - eshte raporti i distances ndermjet qendrave te shufrave me te larguara me lartesine e

seksionit te kollones (ilustruar ne Tabelen 12-1).
Vlerat e C jane dhene ne tabelen 12-1. Duke zevendesuar (12-17) tek (12-15), pasi kryejme
thjeshtimet marrim:
19
 C   E S 
2

E I
EI   0.2 
C g t
 (12-18)
1   EC  
d 
Me kete formule eshte e mundur te vleresohet EI, pa ditur pozicionin e sakte te armatures, duke
zgjedhur nje koeficient armimi  , te vleresohet  duke u nisur nga dimensionet e kollones, si
t
dhe duke perdorur vleren e pershtatshme te C ne Tabelen 12-1. Per rastet e zakonshme ku
armatura vendoset ne te kater faqet dhe   0.75, kemi kalimin ne ekuacionin e meposhtem:

E I 1.2  E S 
EI   0.2 
C g t  (12-19)
1  
EC 
d 
Ky ekuacion mund te perdoret per projektimin paraprak te kollones.
20
Efekti i ngarkesave me veprim te gjate ne kollonat me te dy lidhjet cerniere.

Deri ne kete pike diskutimi ka qene i kufizuar ne humbjen e qendrueshmerise se kollonave nga
veprimi i ngarkesave me veprim te shkurter. Nga ana tjeter kollonat ne struktura i nenshtrohen
veprimit te ngarkesave te perhershme dhe ndonjehere atyre te perkohshme me veprim te gjate.
Deformkoha e betonit nen ngarkesat me veprim te gjate rrit, spostimet e kollones duke rritur
keshtu momentin M= P x (e + δ), e duke dobesuar kollonen. Kurba e nderveprimit force
normale-momentit ne Fig. 12-2 mund te vizatohet perseri sic tregohet ne Fig. 12-15, per kollona
qe i nenshtrohen ngarkesave me veprim te gjate.
Efekti i historise se ngarkimit

Ne Fig. 12-15a, kollona eshte ngarkuar me shpejtesi me ngarkesen e sherbimit(vija O-A).
Ngarkesa e sherbimit vepron per disa vjet, kohe gjate te ciles spostimet nga shkarja dhe efektet e
rendit te dyte, rrisin momentin sic tregohet ne vijen A-B. Perfundimisht kollona eshte ngarkuar
me shpejtesi per te humbur aftesine mbajtese sic tregohet ne vijen BC. Ngarkesa e humbjes se
aftesise mbajtese korrespondon me piken C. Nqs kollona eshte ngarkuar menjehere per te
humbur soliditetin pa castin kohor te ngarkeses se sherbimit, kurba e ngarkese-momentit do ti
ngjaje vijes O-A-D, me humbjen e aftesise mbajtese qe korrespondon me piken D. Efekti i
ngarkesave me veprim te gjate ka qene per te rritur spostimin ne gjysem te lartesise dhe
momentin, duke sjellle nje zvogelim ne ngarkesen qe sjelle humbjen e aftesise mbajtese nga D ne
C. Ne vijen e mbingarkimit (vija BC) spostimet e kollones jane te varura nga EI korresponduese
per ngarkesat me veprim te menjehershem.
Ndikimi deformkohes ne qendrueshmeri

Tipi i dyte i sjelljes se kollones nen ndikimin e ngarkesave me veprim te gjate quhet ndikim i
deformkohes ne qendrueshmeri. Ketu sic tregohet ne Fig. 12-15b. Spostime te kollones
vazhdojne te rriten nen veprimin e ngarkesave me veprim te gjate duke shkaktuar humbjen e
soliditetit nga ngarkesat me veprim te gjate.
Kjo ndodh vetem nen ndikimin e ngarkesave me kohe te gjate veprimi shume te medha, me te
medha se sa 70% e kapacitetit te kolones per ngarkesa me kohe te shkurter veprimi, te paraqitur
me piken D.
21
Meqe ngarkesa me kohe te gjate veprimi rralle do te tejkaloje koeficentin zvogelues te aftesise
mbajtese  i pjestuar me koeficentin faktorit te ngarkeses se perhershme 0.65/1.2=0.54 (per
kollona te lidhura), pra ato ne shumicen e rasteve jane 0.52 e kapacitetit te kolones, ky tip
humbje qendrueshmerie nuk eshte i percaktuar specifikisht ne procedurat e projektimit te kodit
ACI.
Dy procedura te ndryshme projektimi perdoren gjeresisht per te marre parasysh efektin
deformkohes. Ne proceduren me modul te reduktuar [12-1], [12-7],[12-8], vlera e E per te
llogaritur Pcr, eshte zvogeluar qe te jape ngarkesen e sakte te humbjes se aftesise mbajtese. Kjo
procedure paraqitet nga vija e thyer O-C ne Fig. 12-15a.
Procedura e dyte e zevendeson kollonen e ngarkuar me nje jashteqendersi, e, me nje kollone te
ngarkuar me nje jashteqendersi , e   0,cr ku,  0,cr eshte spostimi qe do te mbetej ne kollonen ne
Fig. 12-15a nese ajo do te rishkarkohej pasi te arrinte piken B.[12-9]
Procedura e zmadhimit te momentit ne kodin ACI perdor proceduren e modulit te reduktuar.
Vlera e EI eshte reduktuar duke pjesetuar me nga 1   d
, sic tregohet ne (12-15) dhe (12-16) ku,
per kollona me lidhje cerniere,  d

- percaktohet si raporti i ngarkeses aksiale per nje kohe te
22
gjate veprimi ndaj ngarkeses totale aksiale qe vepron ne kollone. Ne nje kollone te armuar lehte,
deformkoha e betonit zakonisht shkakton nje rritje domethenese te sforcimeve ne armature,
keshtu qe armatura ne zonen e shtypur kalon ne rjedhshmeri per nje ngarkese me te vogel se sa
do te ndodhte ne rastin e nje ngarkese me veprim te shkurter. Ky efekt merret parasysh ne
menyre empirike ne ekuacionin 12-15 duke pjesetuar te dy madhesite e meposhtme : EcIg dhe
EsIse me koeficientin 1 + β.
Seksioni 2.1 ne kodin ACI jep percaktimin per βdns dhe varesine per βds, qe kryesisht eshte ne
varesi te faktit nese rama me nyje te spostueshme apo jo. Qe te jete e qendrueshme, nje kollone
me te dyja lidhjet cerniere, ajo duhet te ndodhet ne nje strukture qe kufizon zhvendosjet ne te dy
skajet e kollones. Pervec kesaj ajo nuk rrit momentet ne skajet e kollonave nese struktura do te
kete spostime anesore. Ne te vertete nje kollone me te dyja lidhjet cerniere eshte gjithmone nje
kollone e paspostueshme. Per kollona ne rama jo te spostueshme, seksioni 10.10.6.2 i kodit ACI,
percakton βdns si raport i faktorit force maksimale aksiale me kohe te gjate veprimi ndaj faktorit
force totale aksiale. Ky percaktim aplikohet per kollona me te dyja lidhjet cerniere.
Raporti kufitar i perkulshmerise per kollonat e perkulshme

Shumica e kollonave ne struktura jane zakonisht te shkurtra dhe te lidhura ne menyre te tille qe
mos te ndikohen nga efektet e perkulshmerise. Per te shmangur kontrollin nga efektet e
perkulshmerise, seksioni 10.12.2 i kodit ACI lejon qe efekti i perkulshmerise te mos merret
parasysh ne rastet e kollonave te varura si dhe te kollonave ne rama jo te spostueshme nese :
k lu
34  12 M 1 (12-20)
r M2
Ne ekuacionin (12-20),
k – i referohet faktorit te gjatesite efektive, i cili eshte 1.0 per nje kollone me te dy lidhjet
cerniere,
l u
- eshte gjatesia gjeometrike e kollones,
r - eshte rrezja e inercise e cila meret 0.3h per seksione drejtkendore dhe 0.25d per seksione
rrethore(seksioni 10.11.2 kodi ACI). Per forma te tjera, vlera e r mund te llogaritet me ane te
siperfaqes dhe momentit te inercise se seksionit. Nga perkufizimi , r  I A . Shenja per
raportin M 1
eshte dhene ne Fig. 12-13.
M 2
Kollonat me te dyja lidhjet cerniere te cilat kane raportin e perkulshmerise me te vogel se sa

krahu i djathte i ekuacionit (12-20) duhet te kene nje aftesi mbajtese (te kollonave te perkulshme)
e cila eshe 95% ose me shume e aftesise mbajtese te kollonave te shkurtra.
23
Permbledhje e procedures se projektimit me moment zmadhues te kodit ACI

Nje kollone me te dyja lidhjet cerniere duhet te jete e lidhur nga nje rame ose nga nje strukture
tjeter qe te mbetet stabel. Prandaj ajo do te projektohet sic pershkruhet ne seksionin 10.11 te
kodit ACI ”Momentet e zmadhuara-rregulla te pergjithshme” dhe seksioni 10.12, ”Momentet e
zmadhuara –Ramat te paspostueshme”, te cilat japin rregullat e meposhtme:
1.Gjatesia e kollones. Lartesia gjeometrike l u
- eshte distanca e paster ndermjet elementeve te
afte per te dhene ndihmese anesore (Seksioni 10.11.3.1 kodi ACI). Ne rastin e nje kollone me
te dyja lidhjet cerniere, l u
- eshte distanca midis skajeve te lira te kollones.
2.Gjatesia efektive. Per nje kollone me te dyja lidhjet cerniere, faktori efektiv i gjatesise k-
eshte 1.0(seksioni 10.11.2 kodi ACI), per kollona me nyje te paspostueshme. Procedura e
llogaritjes se faktorit k per kollona me nyje te spostueshme apo te paspostueshme jepen ne
seksionin 12-4.
3.Rrezja e inercise. Per nje seksion drejtkendor r  0.3h , ndersa per nje seksion rrethor
r  0.25d (shih seksioni 10.11.2 kodi ACI). Per seksione te tjera r mund te llogaritet
nepermjet siperfaqes dhe momentit te inercise se seksionit me formulen: r  I A
g g
.
4.Marrja parasysh e efektit te perkulshmerise. Per nje kollone me te dyja lidhjet cerniere
seksioni 10.12.2 i kodit ACI lejon qe perkulshmeria te shperfillet nese l u kenaq ekuacionin
k
r
(12-20) . Shenja per raportin M 1

eshte dhene ne Fig. 12-13. Seksioni 10.11.5 i kodit ACI jep
M 2
k lu
kufirin e siperm te  100 per kollona te projektuara sipas seksioneve 10.11 deri tek 10.13
r
te kodit ACI.
5.Momenti minimal. Seksioni 10.12.3.2 i kodit ACI kerkon qe moment maksimal skajor ne
kollone , M 2 , nuk duhet te merret me pak se sa :
M 2,min
 PU (1.5  0.03h) (12-21)
ku 1.5 dhe h jane ne mm. Kur M 2
eshte me i vogel se sa M 2,min
, C m ose do te meret i
barabarte me 1.0 ose do te vleresohet nepermjet momenteve aktuale skajore.
6.Ekuacioni i momentit – zmadhues. Seksioni 10.12.3 i kodit ACI thekson se kollonat duhet
duhet te projektohen per ngarkesen aksiale , PU , dhe momentin zmadhues , M C , te percaktuar
si
M  M C ns 2
(12-22)
Indeksi ns – i referohet josposimit (nonsway). Momenti M 2
- eshte percaktuar si momenti me i
madh skajor qe vepron ne kollone. Seksioni 10.12.3 i kodit ACI percakton  ns , si :
24
C
 ns
 m
 1.0 (12-23)
1 P U
(0.75 PC )
ku:
C m
 0.6  0.4 M 1  0.4 (12-14)
M 2
 EI
2
P  C 2
(12-24)
(k l u)
Dhe
0.2 E C I g  E S I SC
EI  (12-15)
1 
d
Ose:
0.40 E C I g
EI  (12-16)
1 
d
Ekuacioni (12-23) eshte ekuacioni (12-13) i rishkruar per te perfshire faktorin e momentit
ekuivalent, C m
, dhe per te perfshire faktorin e zvogelimit te aftesise mbajtese  m
, i marre i
barabarte me 0.75 per te gjitha kollonat e perkulshme. Numri 0.75 eshte perdorur ne ekuacionin
(12-23) ne vend te simbolit  per te shmangur ngaterresat me faktorin  , i perdorur ne
projektimin e seksionit terthor te kollonave, i cili eshte =0.7 per kollona e zakonshme dhe 0.75
per kollona spirale.
Nese vlera e llogaritur e  ns
eshte me e vogel se sa 1.0, momenti maksimal ndodh ne fund te
kollones. Ne kete rast  ns
eshte vendosur e barabarte me 1.0
25
1-4 Sjellja e kollonave te mberthyera ne rama te paspostueshme

Efekti i mberthimeve te skajeve ne ramat e mberthyera
Nje rame e pacaktuar eshte treguar ne Fig. 12-18a. Nje ngarkese P dhe nje moment jo i balancuar
Mext veprojne ne nyjen e cdo fundi kollone. Momenti Mext eshte ekuilibruar nga momenti Mc ne
kollone dhe momenti Mb ne tra, sic tregohet ne Fig. 12-18b.
Nga shperndarja e momenteve ,

 KC 
M C    M ext
 (12-25)
 KC Kb 
Ku : Kc dhe Kb jane shtangesite ne perkulje te kollones dhe te traut, respektivisht ne nyjen e
siperme. Si rrjedhim Kc perfaqson momentin e nevojshem per te perkulur fundin e kollones me
nje kend njesi. Termi ne kllapa ne ekuacionin (12-25) eshte faktori i shperndarjes per kollonen.
Momenti total ,Mmax, ne kollone ne gjysme te lartesise eshte :
Mmax = Mc + Pδ (12-26)
Sic eshte diskutuar edhe me pare, kombinimi i momenteve Pδ dhe Me sjell rritjen e nje spostimi
total me te madh dhe keshtu nje rrotullim me te madh ne fundet e kollonave qe do te ishte rasti
n.q.s vepron vetem Mc. Si rezultat nje efekt i forces aksiale eshte te zvogeloje shtangesine e
kollones ,Kc. Kur kjo ndodh, (12-25) tregon se fraksioni i Mext i shenuar me pika, redukton
keshtu Me.
Veprimi inelastik ne kollone tenton te pershpejtoje kete zvogelim ne shtangesine e kollones,
duke zvogeluar perseri momentin qe vepron ne skajet e kollones. Nga ana tjeter, nje zvogelim ne
shtangesine e traut, Kb per shkak te plasaritjes ose veprimit inelastik ne tra do te rishperndaje
momentin perseri ne kollone.
26
Kjo eshte ilustruar ne Fig. 12-19 e cila tregon ramen R2, e provuar nga Furlong dhe Ferguson.
Kolona ne kete rame ka l h  20 ( k l u r  57 ) dhe nje raport jashteqendersie fillestare
e h  0.106 . Ngarkesa e perkul kollonen ne nje kurbe te vetme simetrike. Shkaterrimi ndodh
tek seksioni A, ne gjysme te lartesise te nje prej kollonave. Ne Fig. 12.19b kurbat e interaksionit
force normale-moment jane paraqitur per seksionin A dhe per seksionin B qe ndodhen ne nje
prej skajeve te kollones. Momenti ne seksionin B korrenspondon me momentin Mc ne (12-26)
dhe Fig. 12-18. Megjithese ngarkesat P dhe βP ishin te aplikuara ne menyre proporcionale,
variacioni ne momentin ne B nuk eshte linear, sepse Kc zvogelohet ndersa ngarkesa aksiale rritet.
Ndersa momenti ne skajet e kollonave zvogelohet, momentet ne gjysme te hapesires se trareve
duhet te rriten qe te ruhet ekuilibri.
Momenti ne A, seksioni ku ndodh shkaterrimi, eshte i barabarte me shumen e momentit ne

seksionin B dhe momentit per shkak te spostimit te kollones, P .
Figurat 12-20 deri tek 12-22 vene ne dukje spostimet dhe momentet ne kollonat e perkulshme ne
ramat e shtrenguara nen veprimin e ngarkesave rritese. Keto jane bazuar ne analizen inelastike te
Cranston-it per kolona b/a me mberthime elastike.
Figura 12-20 ilustron sjelljen e nje kollone te lidhur me nje raport perkulshmerie
l h  15 ( k l u r  33 ), me mberthime te njejta dhe te ngarkuara me nje ngarkese aksiale , P, dhe
nje moment te jashtem M=1.5P *h te aplikuar ne nyje. Nje analize e rendit te pare tregon se
27
momentet ne kollone, jane 0.25Pxh, sic tregohet nga vija e nderprere O-A ne Fig. 12-20d. Ndersa
ngarkesat rriten, kollona spostohet sic tregohet ne Fig. 12-20b. Diagramat e momentit ne kollone
ne kater fazat e ngjashme jane treguar ne pjesen c. Momenti maksimal ne gjysme te lartesise
ndodh ne ngarkesen e fazes 3. Rritja e spostimit nga 3 ne 4 (Fig. 12-20 b) ishte me shume se sa
kompesimi nga zvogelimi i momenteve skajore (Fig. 12-20c). Figura 12-20d jep gjurmen e
kurbave te interaksionit ngarkese normale-moment ne seksionet ne gjysme te lartesise (vija e
mesit) si dhe ne skaje (vija e shenuar M e ). Momenti total ne gjysme te lartesise eshte shuma e
M e
dhe P .
Per shkak se momentet e skajeve zvogelohen me shpejt se sa momentet P rriten, vija ngarkese-
moment per seksionin ne gjysme te lartesise merr nje kurbezim te drejtuar per lart. Ngarkesa per
te cilen ndodh shkaterrimi, pika 4 ne Fig. 12.20d eshte me e madhe se sa ngarkesa per te cilen
ndodh shkaterrimi kur nuk e marrim parasysh efektin e perkulshmerise, pika A. Kjo kollone u
forcua nga efekti i perkulshmerise, sepse traret kishin kapacitet mjaftueshem per ti rezistuar
momenteve shtese skajore dhe lejojne momentet te ndyshojne shenjat qe ishin rishperndare nga
kollona tek traret.
Figura 12-21 eshte nje pamje e ngjashme per nje kollone te te lidhur (tied coloumn) me nje
raport perkulshmerie l h  40 ( k l u r  88 ). Nje kollone e tille do i ngjante kollonave ne Fig.
12-7. Ne castin e shkaterrimit, spostimi i kollones arrin 60% te lartesise se seksionit terthor te
28
kollones, sic tregohet ne Fig. 12-21b. Momentet ne skajet e kollonave zvogelohen, duke arritur
zeron ne fazen e ngarkimit 2 dhe pastaj behen negative. Ky zvogelim ne momentet skajore ishte
me i madh se kompensimi nga momentet P per shkak te spostimeve. Kurbat ngarkese-moment
per skajet e kollones dhe per seksionin ne gjysme te lartesise jane treguar ne Fig. 12-21d.
Sjellja e treguar ne Fig. 12-20 dhe 12-21 eshte tipike per kolona b/a qe perkulen me nje kurbature
te vetme ( M 1
 0 ). Ne kollona te tilla, te dyja momentet skajore zvogelohen ndersa P rritet,
M 2
ndoshta duke ndyshuar shenje. Momentet maksimale ne kollone mund te zvogelohen ose te rriten
duke u ndikuar (varur) nga zvogelimi relativ ne momentet skajore krahasuar me momentet P .
Ne secilin rast traret duhet tu rezistojne momenteve te cilat mund te jene ne menyre te
konsiderueshne te ndryshme nga ato qe kane rezultuar nga metoda e analizes se rendit te pare,
si p.sh metoda e shperndarjes se momenteve.
Per kollonat te ngarkuara me kurbezim te dyfishte ( M 1

 0 ), sjellja eshte e ndryshme, sikunder
M 2
ilustrohet ne Fig. 12-22. Duke supozuar se momenti skajor me i madh ne pjesen e siperme te
kollones, M 2 , eshte pozitive dhe me i vogli, M 1 , eshte negative, do te vihet re se te dy
momentet skajore behen me shume negative, ashtu sic ndodhte ne Fig.12-21. Ndryshimi
megjithate eshte se M 2 , zvogelohet dhe behet perfundimisht negativ, ndersa M 1 behet akoma
me shume negativ. Ne castin e shkaterrimit te kollones ne Fig. 12-22, momenti negativ ne pjesen
e fundit te kollones eshte pak e shume sa momenti maksimal pozitiv.
29
30
Efekti i ngarkesave te perhershme mbi kollonat ne ramat e mberthyera

Studiojme nje rame te ngjashme me ramen F2 te treguar ne Fig. 12-19, e cila eshte e ngarkuar me
shpejtesi per nivelin e ngarkesave te sherbimit, ajo eshte mbajtur per kete nivel ngarkesash per
vite me rradhe, dhe me pas eshte ngarkuar me shpejtesi per shkaterrimin. N.q.s kollonat jane te
perkulshme, do te pritej sjellja e treguar ne Fig. 12-23a. Pergjate periudhes se ngarkesave te
perhereshme, spostimet nga deformkoha shkaktojne nje zvogelim te shtangesise se kollones Kc e
cila con nje zvogelim te momenteve skajore te kollones (ne seksioni B), sic tregohet ne
Fig.12-23a me vijen horizontale C-D, dhe nje rritje korrensponduese te momentit ne gjysme te
hapesires se trareve. Ne te njejten kohe megjithate, momenti Pδ rritet per shkak te rritjes se
spostimeve. Ne fund te periudhes se ngarkesave te perhershme momenti skajor tregohet nga
distanca E-D ne Fig. 12-23a, ndersa momenti total Pδ ne gjysme te lartesise tregohet nga vija D-
G. Shkaterrimi i nje kollone te tille ndodh kur vija ngarkese-moment nderpret diagramen e
interaksionit ne piken H. Shkaterrimi mund te rezultoje gjithashtu nga ndryshimi i shenjes se
momenteve skajore, te treguar nga J ne Fig. 12-23a, nese mberthimet nuk jane ne gjendje ti
rezistojne momentit te ndryshueshem. Vijat e nderprera tregojne kurben ngarkese-moment per
seksionin e skajeve dhe ate ne gjysme te lartesise te nje kollone te ngarkuar per shkaterrim nga
ngarkesat per nje kohe te shkurter. Zvogelimi ne ngarkese nga K tek H eshte per shkak te efektit
te deformkohes.
Per nje kollone te shkurter ne nje rame te ngjashme, zvogelimi ne momentin skajor per shkak te
deformkohes mund te jete me i madh se sa rritja ne momentin Pδ, duke rezultuar ne nje forcim te
kollones, sic ilustrohet ne Fig. 12-23b. Megjithese kapaciteti i forces normale te kollones eshte
rritur, momentet ne gjysme te hapesires se traut jane rritur, keto te fundit mund te shkaktojne
shkaterrimin e rames.
Zvogelimi i momenteve skajore te kollones per shkak te deformkohes zvogelon ndjeshem
rrezikun e humbjes se qendrueshmerise nga deformkoha (Fig. 12-15b) te kollonave te ramave te
mberthyera.
1-5. Projektimi i kollonave ne rama te paspostueshme

Kjo pjese trajton kollonat ne rama te vazhduara me deformime te kufizuara ne dy drejtime. Se
pari, ramat jane “te paspostueshme” ose “te shtrenguara” keshtu qe spostimi horizontal i nje prej
skajeve te kollones ne krahasim me skajin tjeter eshte i penguar ose te pakten i kufizuar, prej
mureve ose elementeve te tjere shtrengues. Se dyti, kollonat iu jane bashkangjitur trareve te cilet
pengojne rrotullimin e skajeve te kollones.
31
Kjo pjese trajton kryesisht faktin se si mberthimet rrotulluese te krijuara nga traret merren
parasysh per projektimin.
Projektimi i perafruar per efektin e mberthimeve skajore ne rama te paspostueshme

Figura 12-24a tregon nje kollone te mberthyer ne nje rame. Vija e plote e kurbezuar ne Fig. 12-
24b eshte diagram e momentit (duke perfshire efektin e perkulshmerise) per kete kollone ne
momntin e shkaterrimit (e ngjashme me Fig. 12-20c ose 12-21c). Duke u bazuar ne kete, ajo
eshte diagama korrensponduse e momentit te rendit te pare per te njejtin nivel ngarkimi. Ne
projektim eshte me leverdi te zevendesojme kollonen e mberthyer me nje kollone ekuivalente me
skaje te lira me gjatesi l i , distanca midis pikave ne diagramen e momentit te rendit te dyte ku
momentet jane te barabarta me momentet skajore te momentet e rendit te pare (Fig. 12-24c).
32
Kjo kollone ekuivalente me cerniera projektohet me vone per ngarkesen aksiale P, dhe momentet
skajore , M2, nga analiza e rendit te pare.
Fatkeqesisht, gjatesia l i , eshte e veshtire per tu llogaritur. Ne te gjitha kodet e reja te betonit dhe
celikut, supozimi empirik eshte bere qe, l,
i
te merret e barabarte me gjatesine efektive per
perkuljen elastike, kl . Saktesia e ketij supozimi eshte eshte trajtuar ne [12-14], e cila del ne
perfundimin se kl , nenvlereson pak, l i , per nje kollone elastike te mberthyer ne menyre elastike.
Koncepti i gjatesise efektive eshte trajtuar me pare ne kete kapitull per kater raste te idealizuara
te treguara ne Fig. 12-6. Kur nje kollone me te dyja lidhjet cerniere perkulet, forma e saj e
deformimit eshte nje gjysme vale sinusoidale sic tregohet ne Fig. 12-6a. Gjatesia efektive e nje
kollone te mberthyer merret e barabarte me gjatesine e plote te nje gjysme vale sinusoidale ne
formen e deformuar.
Figurat 12-6b deri tek d jane vizatuar duke supozuar mberthime me te vertete te fiksuara. Ky
kusht rralle ose ndonjehere ekziston ne te vertete. Ne ndertesa, kollonat jane te shtrenguara nga
traret ose themelet te cilet gjithmone lejojne pak rrotullim ne skajet e kollonave. Keshtu te tri
rastet e marra ne konsiderate ne Fig. 12-6 ne te vertete do te spostohen sic tregohet ne Fig. 12-25,
dhe gjatesia efektive do te jete me e madhe se sa vlerat per skajet plotesisht te fiksuara. Vlera
33
aktuale e, k, per nje kollone elastike eshte nje funksion i shtangesive relative,  , te trareve dhe
kollonave ne secilin skaj te kollones ku,  eshte :

 E I l 
 E I l 
C C C
(12-27a)
b b b
Ku: indeksi b dhe c i referohet perkatesisht b-traut (beam); c-kollona (coloumn), ndersa gjatesite
l b dhe l c maten qendrat e nyjeve. Kjo shenje mbedhjeje ne numerues i referohet te gjithe
elementeve te shtypur qe takohen ne nje nyje; shenja e mbedhjejes ne emerues i referohet te
gjithe trareve apo elementeve te tjere shtrengues ne nyje.
Nese ,   0 ne nje nga skajet e kollones, kollona eshte plotesisht e inkastruar ne ate skaj. Ne
menyre te ngjashme    tregon nje cerniere perfekte. Keshtu ndersa  arrin zeron tek te dyja
skajet e kollones ne nje rame te mberthyer, k, arrin vleren 0.5, pra vleren per nje kollone me
skaje te inkastruara. Ne menyre te ngjashme kur  arrin infinitin ne te dyja skajet e nje kolone te
mberthyer, k, arrin vleren 1.0, vleren e nje kollone me te dy lidhjet cerniere. Kjo eshte ilustruar
ne Tabelen 12-2. Vlera per kollona qe jane plotesisht te inkastruara ne te dy skajet eshte 0.5, qe
gjendet ne pjesen majtas – poshte ne tabele. Vlera per kollona qe jane me te dy lidhjet cerniere
eshte 1.0, qe gjendet ne pjesen djathtas – lart ne tabele.
Ne struktura praktike, nuk ka elemente te tille si skaje plotesisht te fiksuar apo plotesisht te lire.
Limitet e siperme dhe te poshtme te arsyeshme te  jane 20 dhe 0.2. Per kollona ne rama te
paspostueshme, k, nuk duhet te merret kurre me pak se sa 0.6. Ne rama te spostueshme, k, nuk
duhet te merret kurre me pak se sa 1.2 per kollona te mberthyera ne te dy skajet.
34
Llogaritja e k nga tabelat

Tabelat 12 – 2 mund te perdoren per te marre vlerat e k per projektimin e ramave te mberthyera.
Zonat e hijezuara i perkasin njeres ose te dyja skajeve plotesisht te fiksuara. Qe nga momenti qe
nje rast i tille, rralle, ne qofte se ndodh ndonjehere ne praktike, kjo pjese e tabeles nuk duhet te
perdoret. Kollona dhe rrjeshti te emertuara “cerniere perfekte”, “elastike”, e deri tek “inkastrim”
paraqesin nje vlere te mberthimit skajor. Per shkak se vlerat e k per rama te spostueshme variojne
shume, nje tabele e ngjashme nuk jepet per te tilla rama.
35
Llogaritja e k nga monogramat

Monogramat e dhena ne Fig. 12 – 26 perdoren gjithashtu per te llogaritur k. Per te perdorur keto
monograma  , eshte llogaritur per te dyja skajet e kollones, nga (12 – 27), ndersa vlera e duhur
e k gjendet nga nderprerja e vijes qe eshte emertuar k me vijen qe formohet nga bashkimi i
vlerave te  te te dy skajeve te kollones. Llogaritja e  do te trajtohet me vone.
Monogramat ne Fig. 12 – 26 jane nxjerre nga [12-15], [12-16], duke konsideruar nje kollone te
brendshme tipike ne nje rame pafundesisht te larte dhe pafundesisht te gjere, tek e cila te gjitha
kollonat kane te njejtin seksion terthor dhe gjatesi sikurse ndodh me te gjithe traret. Ngarkesa te
barabarta jane aplikuar ne krye te cdo kollone, ndersa traret qendrojne te pangarkuar. Te gjitha
kollonat supozohet te perkulen ne te njejtin moment. Si rezultat i ketij supozimi shume te
idealizuar dhe mjaftueshem jo real, monogramat tentojne te nenvleresojne vleren e gjatesise
efektive, koeficentin k per rama elastike te dimensioneve praktike deri ne 15%. Kjo me vone con
ne nenvleresimin e momentit zmadhues, M C .
Vlera praktike me e vogel per k ne nje rame te spostueshme eshte rreth 1,2. Kur nga
monogramat merren vlera me te vogla eshte mire qe te punohet me vleren 1,2.
36
Ekuacionet per k
Ekuacionet e perafruar per k jane paraqitur ne seksionin R10.12.1 te kodit ACI.
Shenim: Ekuacionet jane nxjerre per te dhene nje vlere te perafruar te koeficentit te gjatesise
efektive.
Llogaritja e Ψ, ramat kollone-tra

Raporti i shtangesise, Ψ, eshte llogaritur nepermjet (12 – 27). Vlerat e E IC C
dhe EI b b
duhet
te jene reale per fazen e ngarkimit menjehere perpara humbjes se qendrueshmerise se kollones.
Pergjithesisht ne fazen e ngarkimit, traret jane te plasaritur gjeresisht dhe kollonat jane te
paplasaritura ose jane lehtesisht te plasaritura. Teorikisht, vlerat e EI, duhet te reflektojne
shkallen e plasaritjes si dhe perforcimin e pranishem, aktual. Kjo nuk eshte praktike, megjithate,
meqe ky informacion nuk dihet ne kete faze te projektimit, Seksionet 10.12.1 dhe 10.13.1 te
kodit ACI konstatojne se llogaritja e k duhet te bazohet tek nje Ψ, e cila nga ana e vet bazohet tek
vlerat e E dhe I te dhena ne seksionin 10.11.1 te kodit ACI. Kur llogarisim Ψ,  d
mund te
merret e barabarte me zero.
Ne llogaritjen e I b per nje tra T,2 gjeresia e pllakes mund te merret sic e ka dhene percaktimi
i Sekionit 8.10.2 ose 8.10.3 i kodit ACI. Per raportet e perbashketa te trashesise se pllakes me
lartesine e pergjithshme, h, dhe gjeresise se pllakes me gjeresine e brinjes, bw , momenti i
inercise bruto,
I , eshte perafersisht dyfishi i momentit te inercise se nje seksioni drejtkendor
g
me dimensione b dhe h. w
Ne projektimin e strukturave prej celiku, termi, Ψ varion ne funksion te efekteve te mberthimit

te te dy skajeve te trareve, sic shprehet ne ekuacionin :
 E I l 
 C b E I l 
 C C C
(12-27b)
b b b
Ku: C b
- merr parasysh shkallen e mberthimit te fundeve te trareve te cilet jane lidhur me skajet
e kollonave. Monagrama per kollona te paspostueshme eshte marre per nje rame ne te cilen traret
jane deformuar ne nje kurbezim te vetem, me momente te barabarta por me shenja te kunderta ne
fundet e trareve. Ne nje rast te tille, C b  1.0 . N.q.s fundi i traut eshte cerniere perfekte ose
inkastrim atehere trau eshte me i shtanget se sa eshte supozuar ne llogaritjen e Ψ ne ekuacionin
(12-27b). Kur kushtet e fundeve te trareve njihen ne menyre definitive, ose kur mund te behet nje
vleresim konservativ, vlera C b mund te percaktohet teorikisht. Ne rast te kundert ajo merret e
barabarte me 1.5 nese fundi i traut eshte cerniere perfekte dhe merret e barabarte me 2.0 kur
fundi i traut eshte i inkastruar. Keto vlera te C b zvogelojne Ψ dhe keshtu zvogelojne edhe k. Kjo
nga ana e vet rrit ngarkesen kritike te kollones.
37
Marrja e monogrames per kollona ne rama te spostueshme supozon se traret jane deformuar
me madhesi te barabarta ne secilin fund. Traret me lidhje cerniere perfekte ne skaje, qe ndodhen
ne rama te spostueshme, kane nje shtangesi me te vogel se sa ajo e supozuar. Per kete rast ,
Cb  0.5 .
Megjithate, per arsye te perafrimeve te medha implicite ne marrjen e monogramave, ne do te
marrim Cb  1.0 ne te gjitha rastet.
Meqenese cernierat perfekte nuk jane kurre plotesisht pa ferkim, vlera e Ψ= 10 eshte shpesh e
perdorur per skaje qe konsiderohen cerniera perfekte, ne vend te Ψ= ∞.
Llogaritja e Ψ, nyjet kollone – themel

Vlera e Ψ ne skajin e poshtem te kollones, e cila mbahet nga themeli, mund te llogaritet nga
shprehja e paraqitur ne manualin e projektimit PCI [12-17]. Ekuacioni (12 – 27) mund te
rishkruhet si:

K C
(12-28)
K b
Ku: K c
dhe K b
jane shuma e shtangesive ne perkulje te kollonave dhe elementeve
shtrengues (trareve) ne nje nyje. Ne nje nyje kollone-themel K c
 4 EC I C l C
per nje
kollone te shtrenguar me lidhje cerniere ne skajin e siperm, K b
eshte zevendesuar me
shtangesine rrotulluese te themelit dhe tokes qe merret e barabarte me:
M
Kf  (12-29)
 f
Ku: M - eshte momenti i aplikuar ne themel ndersa  f

- rrotullimi i themelit. Sforcimi nen
themel eshte shuma e   P A , e cila shkakton nje vendosje uniforme ne renie, dhe   M y I ,
e cila shkakton nje rrotullim. Rrotullimi  f eshte:

y f
 (12-30)
Ku: y - eshte distanca nga qendra e siperfaqes se themelit dhe Δ – eshte zhvendosja e kesaj pike
ne lidhje me zhvendosjen e qendres se siperfaqes se themelit. Nese k s eshte koeficenti i reagimit
te dheut nen themel percaktuar si sforcimi i domosdoshem per te shtypur dheun me nje njesi
( k S    ),atehere  f
 M 1
   
y
f
k S
y I f k S
y
Duke zevendesuar kete te fundit ne (12–29) marrim
38
K f
 I f kS (12–31)
Ku: I f - eshte momenti i inercise se siperfaqes se kontaktit ndermjet fundit te themelit dhe tokes,
k S
- eshte koeficenti i reaksionit te dheut, i cili mund te merret nga nje grafik i vecante ne
funksion te presionit te lejuar te tokes. Keshtu vlerat e Ψ tek nje nyje qe bashkon kollonen me
themelin per nje kollone te mberthyer ne skajin e siperm eshte:
  EC I C l C
4
(12-32)
I k f S
Perkufizimi i ramave te spostueshme dhe te paspostueshme

Diskutimet paraprake per sjelljen e kollones dhe koeficentet e gjatesise efektive ishin bazuar ne
supozimin se ramat mund te ndahen ne rama “plotesisht te mberthyera” dhe ne rama “plotesisht
te pamberthyera”. Nje kollone mund te konsiderohet si e “mberthyer” ose “ e paspostueshme” ne
nje drejtim te dhene nese qendeshmeria anesore e struktures si nje e tere eshte e siguruar nga
muret, elementet mberthyes ose nga projektimi kontraforcave per ti rezistuar te gjitha forcave
anesore ne ate drejtim. Nje kollone eshte plotesisht e “e pamberthyer” ose “e lire per tu spostuar”
ne nje plan te dhene kur e gjithe rezistenca ndaj ngarkesave anesore vjen nga perkulja e
kollonave.
Ne aktualitet, nuk ka nje gje te tille si p.sh: rame“plotesisht e mberthyer” dhe nuk ka nje ndarje te
prere ndermjet ramave te mberthyera dhe te pamberthyera. Disa rama jane dallueshem te
pamberthyera, si p.sh ramat e treguar ne Fig. 12 – 25b dhe c. Rama te tjera jane te lidhura me
mure b/a, nukle b/a te ashensoreve e keshtu me rradhe, te cilat kufizojne ne menyre te qarte
levizjet anesore te rames, sic tregohet ne Fig. 12 – 25a. Meqenese nuk ka mur te tille qe te jete
plotesisht rrigjid, gjithmone do te kete disa levizje anesore ne nje rame te mberthyer, dhe keshtu
disa momente P do te rezultojne nga deformimet anesore.
Per qellimet e projektimit, nje kat ose nje rame mund te konsiderohet “e paspostueshme” nqs
zhvendosjet horizontale nuk e zvogelojne ne menyre te ndjeshme kapacitetin vertikal mbajtes se
struktures. Qe ne momentin qe procedura e projektimit me momente zmadhuese ne kodin ACI
merr parasysh efektin e perkulshmerise nepermjet momenteve zmadhuese, kete kriter mund ta
riformulojme si ne vijim: nje rame mund te konsiderohet si “e paspostueshme” nese momentet
P ndaj deformimeve anesore jane te vogla krahasuar me momentet e rendit te pare ndaj
ngarkesave anesore. Seksioni 10.11.4.1 i kodit ACI i lejon projektuesve te marrin nje rame te
paspostueshme nese rritja e momenteve ne skajet e kollones ndaj efekteve te rendit te dyte nuk
kalon 5% te vleres se momenteve te rendit te pare. Kjo prove duhet te kryhet ne skajin e kollones
ku edhe momenti zmadhues skajor eshte me i madhi.
Ne menyre alternative Seksioni 10.11.4.2 i kodit ACI i lejon projektuesit ta marrin nje kat ose
nje rame te paspostueshme nese:
39
Q
P U O
(12-33)
V l
U C
eshte me i vogel apo i barabarte me 0.05, ku Q eshte indeksi i qendrueshmerise,  P eshte U
ngarkesa vertikale totale ne te gjitha kollonat dhe muret ne katin e marre ne shqyrtim, V eshte U
forca prerese ne katin ku jemi per shkak te ngarkesave anesore,  eshte deformimi relativ i
O
rendit te pare ndermjet tavanit dhe dyshemese se atij kati per shkak te V (interstory drift) dhe
U
l eshte lartesia e katit e matur nga qendra ne qender te nyjeve siper dhe poshte katit. Ky
C
koncept, i cili eshte i shpjeguar dhe trajtuar me gjere ne Seksionin 12 – 6, rezulton deri ne nje
fare mase i ngjashem me ate te Seksionit 10.11.4.1 te kodit ACI. Ai ishte paraqitur fillimisht ne
[12 – 18] dhe [12 – 19] dhe eshte trajtuar perseri ne [12 – 20].
Seksioni komentues R10.11.4 i kodit ACI sugjeron qe shpesh prove qe nje kat eshte apo jo i
spostueshem mund te behet nga konstatimet, duke krahasuar shtangesine totale anesore te te
gjitha kollonave ne nje kat me ate te elementeve mberthyes ne kat, si p.sh muret b/a. Nje tjeter
koment ne kete seksion eshte se nje kat mund te jete i paspostueshem ( i mberthyer) nese shuma
e shtangesive anesore K l
, per elementet mberthyes (mure, nukle) e kalon gjashte here K l
per kollonat ne drejtimin e marre ne konsiderate. Shtangesia anesore e nje kollone apo nje
elementi mberthyes eshte K l
 V  , ku V - eshte forca prerese ne element dhe Δ - eshte
zhvendosja relative anesore e skajeve te kollones per shkak te forces prerese.
1-6 Sjellja e kollonave te mberthyera ne rama te spostueshme

Statika e ramave te spostueshme
Nje rame e pamberthyer eshte ajo qe varet nga momentet ne kollone per ti rezistuar forcave
anesore dhe deformimet anesore. Nje rame e tille eshte treguar ne Fig. 12-30. Shuma e
momenteve ne kulmet dhe fundet e te gjitha kollonave duhet te ekuilibroje momentin e aplikuar
anesor, Vl, plus momentin per shkak te ngarkesave vertikale,  P . Keshtu,
 M kulm

 M fund  Vl   P (12-35)
Duhet te vihet re se te dy kollonat jane deformuar anash me te njejten vlere Δ. Per kete arsye,
nuk eshte e mundur qe te konsiderojme kollone te pavarura ne nje rame te pamberthyer.N.q.s nje
rame e spostueshme perfshin disa kollona me te dyja lidhjet cerniere, sic mund te ndodhe ne
rastin e nje ndertese b/a te parapregatitur, ngarkesat vertikale ne kollonat me te dyja lidhjet
cerniere jane perfshire ne  P ne (12-33) dhe (12-35). Te tilla kollona jane percaktuar si
kollona te pjerrta sepse stabiliteti i tyre varet nga rama. Diagrama e momentit V-l per shkak te
ngarkesave anesore eshte treguar ne Fig. 12-30b, ndersa ajo per shkak te momenteve P-δ ne Fig.
12-30c. Mund te shihet se keto jane direkt shtese sepse momentet anesore maksimale dhe
momentet maksimale P-Δ ndodhin ne skajet e kollones. Per shkak se momentet anesore
40
maksimale dhe momentet maksimale P-Δ ndodhin ne skajet e kollones dhe keshtu mund te
shtohen direkt, faktori i momentit ekuivalent, C m
, i dhene nga (12-14) nuk aplikohet per
kollona te spostueshme. Nga ana tjeter,(12-11) transformohet
 M 1  0.18 P P 
0 E
(12-36)
M C
1 P P E
Termi ne kllapa ne (12-11) ka qene lene jashte ne ekuacionin e momentit zmadhues ne kodin
ACI sepse ndryshimi ne zmadhim nuk eshte domethenes.
Eshte gjithashtu e rendesishme te theksojme se nese cernierat do te formoheshin ne fundet e
trareve te rames sic tregohet ne Fig. 12-30d, rama do te ishte jostable. Keshtu traret duhet tu
rezistojne momentit zmadhues te plote skajor nga kollonat qe rama te mbetet stabel.
Ngarkesat qe shkaktojne spostimin jane rralle ngarkesat e perhershme ndonese keto raste mund
te skematizohen si nje rame qe i reziston reaksioneve horizontale nga nje cati ne forme harku ose
nje rame qe i reziston veprimeve anesore te tokes. N.q.s nje ngarkese e perhershme vepron ne nje
rame te pamberthyer, deformimet do te rriten me kalimin e kohes duke cuar keshtu direkt ne nje
rritje te momentit P - Δ. Ky proces eshte shume i ndjeshem ndaj ndryshimeve te vogla te
materialit dhe ngarkesave. Si rezultat, strukturat qe jane nen veprimin e ngarkesave anesore te
41
perhershme duhet gjithmone te jene te mberthyera. Ne te vertete ramat e mberthyera kudo qe

eshte e mundur, pa marre parasysh ngarkesa anesore eshte e perhershme apo e perkohshme.
Momentet M NS
dhe M S
Dy tipe momentesh ndeshen ne rama:

1.momente per shkak te ngarkesave qe nuk shkaktojne spostim te ndjeshem, M NS
2.momente per shkak te ngarkesave qe shkaktojne spostim te ndjeshem, M S
Efektet e perkulshmerise te ketyre dy tipe momentesh konsiderohen te ndare ne procesin e

projektimit te dhene ne kodin ACI sepse secili zmadhohet ndryshe, sic dhe kollona individuale
spostohet dhe sic e gjithe rama spostohet. Momentet e kollones qe shkaktojne spostim jo te
ndjeshem zmadhohen kur e gjithe kollona deformohet me nje madhesi δ, ne lidhje me aksin e saj
te drejte fillestar, i tille qe momentet ne pikat pergjate gjatesise se kollones tejkalojne ato te
skajeve. Ne Seksionin 12-2, kjo perkufizohet si efekti i qendrueshmerise se elementit ose efekti
P-δ, ku rasti me δ me te vogel i referohet deformimeve relative te kordes qe bashkon dy skajet e
kollones.
Ne anen tjeter, momentet e kollones per shkak te ngarkesave anesore mund te shkaktojne
spostim te ndjeshem. Ato zmadhohen nga momentet P-Δ qe rezultojne nga deformimet e
spostimit, Δ, ne nyjet e rames, sikurse tregohet ne (12-35). Kjo eshte perkufizuar si efekti P-Δ
ose efekti i spostimeve anesore.
Seksioni 10.1 i ACI e percakton momentin jospostues, M NS , si moment skajor ne nje kollone
per shkak te ngarkesave qe shkaktojne spostime jo te ndjeshme, sikunder llogaritet nga analiza
elastike e rendit te pare. Keto momente rezultojne nga forcat e rendeses. Komentet e kodeve ACI
(1977 deri 1989)percaktojne si “spostim jo te ndjeshem” te qenit e nje deformimi anesor me
vlere Δ/l ≤ 1/1500 e lartesise se katit. Forcat e rendeses do te shkaktojne deformime te vogla, me
perjashtim te rastit te ramave simetrike te ngarkuara ne menyre simetrike. Momenti i
spostueshem, M S , eshte percaktuar ne kodet ACI (1977 deri 1989) si moment skajor ne nje
kollone per shkak te ngarkesave te cilat shkaktojne spostim te ndjeshem, llogaritur me analize
elastike te rendit te pare per nje rame. Keto momente rezultojne nga ngarkesat anesore ose ne
disa raste nga forcat e medha jo simetrike te rendeses ose nga forcat e rendeses ne rama shume jo
simetrike.
Duke trajtuar momentet P-δ dhe P-Δ te ndare, kjo lehteson projektimin. Momenti jo spostues
shpesh rezulton nga nje seri ngarkesash model.
42
1-7 Llogaritja e momenteve ne ramat e spostueshme duke perdorur analizen e rendit te

dyte
Analiza e rendit te pare dhe te rendit te dyte

Nje analize rame e rendit te pare eshte ajo ku efekti i deformimeve anesore ne momentet
perkulese, forcat aksiale dhe deformimeve anesore nuk merret parasysh. Momentet dhe
deformimet qe rezultojne varen ne menyre lineare nga ngarkesat. Ne nje analize rame e rendit te
dyte, efekti i deformimeve ne momente dhe keshtu me rradhe merret parasysh. Momentet dhe
deformimet qe rezultojne perfshijne efektet e perkulshmerise dhe keshtu jane jolineare ne lidhje
me ngarkesat. Meqe momentet ndikohen direkt nga deformimet anesore sic tregohet ne (12-35),
eshte e rendesishme qe shtangesite, EI, te perdorura ne analize te jene perfaqsuese te fazes
menjehere para asaj te fundit.
Analiza e rendit te dyte

Niveli i ngarkeses per analizen
Ne nje analize te rendit te dyte, momentet e kollones dhe deformimet anesore te rames rriten me
shpejt se sa ngarkesat. Keshtu eshte e nevojshme te llogarisim efektet e rendit te dyte ne nivelin e
ngarkeses. Duke perdorur koeficentet e ngarkesave te kodit ACI dhe duke supozuar se
deformimet e spostueshme rezultojne nga era, analiza do te kryhet per dy kombinimet e
meposhtme:
U  0.75(1.4D  1.7 L)  (1.6W ose 1.0E)
Nese drejtimi i eres nuk eshte i perfshire, atehere koeficenti i ngarkeses per eren ndryshon ne 1.3
dhe,
U  1.05D  1.275L  1.3W
U  0.9D  1.3W
Sic do te trajtohet me vone, eshte gjithashtu e nevojshme te kontrollohet per perkulje anesore nen
kombinimin e ngarkesave qe eshte i limituar ne forcat e rendeses:
U  1.4D  1.7 L
Faktori i zvogelimit te aftesise mbajtese

Termi 0.75 ne emeruesin e (12-23) eshte faktori i zvogelimit te shtangesise anesore,  K
, e cila
eshte pergjegjese per ndryshueshmerine e ngarkeses kritike, P C
, dhe per ndryshueshmerine e
supozuar ne llogaritjen e momentit-zmadhues. Ky faktor con ne rritjen e momenteve –
zmadhuese. Nje faktor i ngjashem por me i madh i zvogelimit te aftesise mbajtese shfaqet nga
analizen e rendit te dyte. Dy gjera kombinohen per te lejuar perdorimin e nje vlere te,  K , me
te madhe se 0.75 kur kryhet nje analize e rendit te dyte. Se pari, moduli i elasticitetit, E C
, i
'
perdorur ne analizen e rames eshte bazuar ne nje analize te caktuar, f C
, megjithese deformimet
43
jane nje funksion i E C

qe vlen per rezistencen mesatare te betonit, qe eshte nje rezistence betoni
'
4 deri 10 MPa me e madhe se f C
. Se dyti analiza e rendit te dyte eshte nje prezantim me i mire
i sjelljes se rames se sa zmadhuesi i spostimit i dhenen ne (12-41). Momenti i inercise i dhene ne
Seksionin 10.11.1 te kodit ACI ka qene shumezuar me 0.875, i cili, kur kombinohet me vleren e
nenvleresuar te E C , con ne mbivleresim te deformimeve te rendit te dyte, ne nje shkalle nga 20
ne 25%, duke i korresponduar nje vlere implicite per  K
me shifren 0.80 deri 0.85 ne
projektimin e bazuar ne analizen e rendit te dyte.
Shtangesia e elementeve
Gjendja e fundit kufitare. Shtangesite e nevojshme per llogaritjet e rezistences duhet te
vleresojne deformimet anesore ne nivelin e ngarkimit. Ato duhet te jene te thjeshta per tu
aplikuar sepse nje rame konsiston ne shume seksione terthore, me raporte perforcimi te
ndryshme dhe me shkalle te ndryshme plasaritjeje. Vec kesaj bashkesia e perforcimit dhe
shperndarja nuk njihen ne momentin qe po kryhet analiza. Duke perdorur studimet mbi
shtangesite ne perkulje te trareve me zona te plasaritura ose jo te plasaritura, Macgregor dhe
Hage[12-20] rekomandojne qe shtangesia e traut te merret 0.4 EC I g gjate kryerjes se nje
analize te rendit te dyte. Ne Seksionin 10.11.1 te kodit ACI kjo vlere ka qene shumezuar me nje
faktor te zvogelimit te aftesise mbajtese =0.875, duke dhene I  0.35 I g .
Dy nivele sjelljeje duhet te dallohen ne perzgjedhjen e EI te kollones. Deformimet anesore te
rames jane te ndikuara nga shtangesite e te gjithe elementeve ne rame dhe nga shkalla e
ndryshme e plasaritjes se ketyre elemeteve. Keshtu, EI, e perdorur ne analizen e rames duhet te
jete nje vlere mesatare. Ne anen tjeter ne projektimin e nje kollone individuale ne nje rame ne
perputhje me (12-23), vlera e EI e perdorur ne llogaritjen e  ns
duhet te jete per ate kollone. Kjo
EI reflekton mundesine e madhe qe nje kollone e vecante do te jete me shume e plasaritur, ose
me e dobet se sa mesatarja e pergjithshme, keshtu kjo EI do te tentoje te jete me e vogel se sa
mesatarja e EI per te gjitha kollonat qe veprojne bashke. Referencat rekomandojne perdorimin e
EI  0.8 EC I g ne kryerjen e analizes se rendit te dyte. Seksioni 10.11.1 i kodit ACI jep kete
vlere te shumezuar me 0.875, ose EI  0.70 EC I g per kete qellim. Nga ana tjeter ne llogaritjen e
momentit zmadhues  ns dhe  s
, nga (12-23) dhe (12-41), EI duhet te merret sic jepet ne (12-
15) ose (12-16).
Vlera e EI per muret b/a mund te merret e barabarte me ate te trareve ne ato pjese te struktures ku
muri eshte plasaritur nga perkulja ose forca prerese dhe e barabarte me ate te kollones kur muri
eshte i paplasaritur. Nese momentet dhe forcat prerese nga nje analize e bazuar ne
EI  0.70 EC I g per muret tregon se nje pjese e murit do te plasaritet per shkak te sforcimeve qe
44
arrijne modulin e thyerjes e murit te betonit, analiza duhet te perseritet me EI  0.35 EC I g per
pjeset e plasaritura te murit.
Gjendja kufitare e sherbimit. Momentet e inercise te dhena ne Seksionin 10.11.1 te kodit ACI
jane per gjendjen e fundit kufitare. Ne ngarkesat e sherbimit, elementet jane plasaritur me pak se
sa ata jane ne gjendjen kufitare. Ne logaritjen e deformimeve ne gjendjen e sherbimit, vlerat e I
duhet te jene perfaqsuese te shkalles se plasaritjes ne fazen e ngarkesave te sherbimit. Komenti
R10.11.1 sugjeron qe I ne fazen e ngarkesave te sherbimit mund te merret 1/0.70=1.43 here
vleren e dhene ne Seksionin 10.11.1 te kodit ACI. Kjo reflekton shkallen e ulet te plasaritjeve te
kollonave dhe mureve ne fazen e ngarkesave te sherbimit.
Rrotullimet e themelit.Rrotullimet e themelit sebashku me momentet skajore te kollones

reduktojne mberthimin ne themel dhe cojne keshtu ne deformime me te medha. Keto jane
vecanerisht domethenese ne rastin e mureve b/a ose kollonave te medha, te cilat iu rezistojne nje
pjese me te madhe te ngarkeses anesore. Efekti i rrotullimeve te themelit mund te perfshihet ne
analize duke modeluar cdo themel ne nje tra ekuivalent qe ka shtangesine e dhene nga (12-32).
Efekti i ngarkesave te qendrueshme

Ngarkesat qe shkaktojne spostime te ndjeshme anesore jane pergjithesisht ngarkesa me veprim te
shkurter, si p.sh era ose termeti dhe si rezultat nuk shkaktojne deformkohe. Ne rastin me te keq
kur ngarkesat e qendrueshme anesore veprojne mbi nje strukture te mberthyer, vlerat e EI te
perdorura ne analizen e rames duhet te reduktohen. Seksioni 10.11.1 I kodit ACI, thekson se ne
nje rast te tille, I duhet te pjesetohet me (1   ) , ku per kete rast,  eshte percaktuar me
d d
Seksionin 10.0 te kodit ACI si me poshte:

forca max me kohetegjat e e shperndare ne nje kat
 (12-34b)
d forca totale e shperndare ne ate kat
Metodat e analizes se rendit te dyte

Analiza iterative P-Δ
Kur nje rame spostohet ne menyre anesore nen veprimin e ngarkesave vertikale dhe horizontale,
sic tregohet ne Fig.12-30 dhe 12-31, momentet skajore te kollones duhet te ekuilibrojne
ngarkesat horizontale dhe nje moment te barabarte me (ΣP)Δ : qe eshte,
 M kulm

 M fund  V l C   P (12-35)
45
Ku: Δ – eshte deformimi relativ anesor i tavanit te katit ne lidhje me dyshemene e katit. Momenti
ΣPΔ ne nje kat te dhene mund te perfaqesohet nga forcat prerese, (ΣP)Δ/ l C ,ku: l C
– eshte
lartesia e katit,sic tregohet ne Fig.12-31b. Keto forca japin nje moment me krah te kundert te
(ΣPδ/ l C )/( l C )=( ΣP)Δ. Fig. 12-31c tregon forcat e katit ne dy kate te ndryshme. Shuma
algjebrike e forcave te katit nga kollonat mbi dhe nen nje dysheme te dhene con ne lindjen e nje
force spostuese qe vepron ne ate kat. Ne dyshemene e j-te, forca spostutese eshte:
 P   P 
forca sposptuese j   i i j j
(12-37)
l i l j
46
Ku: nje moment pozitiv P l dhe nje force spostuese positive, te dyja i korrenspondojne forcave
qe mund te kthejne strukturen ne te njejten drejtim qe do ta conte edhe ngarkesa e eres. Forcat
spostuese iu shtohen forcave te aplikuara anesore ne secilin nivel dyshemeje, dhe struktura
analizohet perseri, duke dhene deformime anesore te reja dhe momente me te medha ne kollone.
N.q.s deformimet rriten me shume se 2.5 %, forcat e reja (ΣP)Δ/ l dhe forcat spostuese jane te
llogaritura dhe struktura eshte analizuar perseri per shumen e ngarkesave te aplikuara anesore
dhe forcave te reja spostuese.Ky proces vazhdon deri sa te arrihet konvergjenca.
Ne shkeputjen (jo vazhdueshmerine) e shtangesise se nderteses ose ne shkeputjen (jo
vazhdueshmerine) e ngarkesave te aplikuara, forca spostuese mund te jete negative. Ne nje rast te
tille, ajo vepron ne drejtimin e kundert me ate qe tregohet ne Fig. 12-31c.
Idealja do te ishte qe ketij procesi ti behej nje rregullim. Megjithese diagrama e momentit P-Δ
per nje kollone te dhene eshte e njejta forme si kollona e deformuar, sic tregohet ne Fig. 12-30c,
diagrama e momentit per shkak te forcave P l eshte nje diagame vijedrejte, e ngjashme me
momentet Hl te treguara ne Fig. 12-30b, krahasuar me diagamen e momentit te kurbezuar. Si
rezultat, siperfaqja reale e diagrames se momentit P-Δ eshte me e madhe se sa diagrama e
momentit vijedrejte. Ajo mund te tregohet nga teoremat e siperfaqes se momentit, keshtu qe
deformimet per shkak te diagrames reale do te jene me te medha se sa ato per shkak te forcave
P l . Rritja ne deformime varion nga zero per nje kollone shume te shtanget me trare mberthyes
shume flexibel, ne 22 % per nje kollone qe eshte plotesisht e inkastruar ndaj rrotullimeve ne
secilin skaj. Nje vlere mesatare e aryeshme eshte rreth 15 %. Deformimi i rritur mund te merret
parasysh duke marre forcen prerese te katit si :   P  l , ku: γ – eshte koeficenti i flexibilitetit
qe varion nga 1.0 ne 1.22 dhe mund te merret i barabarte me 1.15 per rama praktike. Fatkeqesisht
shumica e programeve komerciale te analizes se rendit te dyte nuk e perfshijne kete korrigjim.
Per kete arsye ne duhet te perfshijme γ gjithashtu.
Analiza direkte P-Δ per rama te spostueshme

Procedura e llogaritjes iterative e pershkruar ne seksionin e meparshem, mund te pershkruhet
matematikisht si nje seri infinite. Shuma e termave ne kete seri jep deformimin e rendit te dyte:
 
1    P  / V l 
O
(12-38)
U O U C
Ku:
V U
- eshte forca prerese ne nje kat per shkak te ngarkeses se eres qe vepron ne rame mbi katin e
marre ne shqyrtim
l - eshte lartesia e katit
U
 P - eshte ngarkesa totale aksiale ne te gjitha kollonat ne kat

U
  1,15
47
 O
- eshte deformimi i rendit te pare ne kreun e katit ne lidhje me dyshemene e katit,per shkak
te forces prerese te katit, V U
 - eshte deformimi i rendit te dyte

Te dyja  dhe  i referohen deformimeve anesore te kreut te katit ne lidhje me dyshemene e
O
katit.
Qe ne castin kur momentet ne rame jane ne menyre direkte proporcionale me
deformimet,momentet e rendit te dyte jane:
M  S M S  M
1    P  / V l 
O
(12-39)
U O U C
Ku: M O
dhe M jane momentet respektivisht te rendit te pare dhe te te dyte.
Seksioni 10.11.4.2 i kodit ACI percakton indeksin e stablitetit per nje kat si:
Q
P  U O
(12-33)
V l U C
Duke zevendesuar kete ne (12-39) dhe duke neglizhuar koeficentin e flexibilitetit γ jep:
M
 M
S S

1 Q
S
MS (12-40)
48
Bllok skeme per llogaritjen e kollonave te holla sipas kodit ACI.
49
1-8 TRAJTIMI QE I BEN EUROCODE PROBLEMIT
Projektimi per efekt te perkulshmerise
Te dhena te pergjithshme
Pasi kemi arritur ne konkluzionin se kollona e nje strukture kerkon te projektohet per efekt te
perkulshmerise, problemi me i madh qe mbetet eshte se si do te behet kjo. Vazhdimi i ketij
materiali do te perqendrohet ne kete problem.
EN 1992-1-1siguron kater pika kyce:
(1) Nje metode e pergjithshme e bazuar ne analizen jolineare te struktures duke perfshire
jolinearitetin gjeometrik. Kjo qasje do te kerkoje nje program te pershtatshem
kompjuterik dhe nuk do te merret parasysh me tej ketu.
(2) Nje analize e rendit te dyte e bazuar ne shtangesine nominale te kollones ose struktures.
Kjo mund te behet duke perdorur software me pak te sofistikuara se sa ato te pikes 1, por
akoma nevojiten njohuri per zonat e perforcimit. Prandaj ajo mund te perdoret vetem si
nje kontroll.
(3) Faktori i metodes se rritjes se momentit. Ne kete metode momenti i projektimit qe

perfshin efektet e rendit te dyte eshte marre nga prodhimi i momentit te rendit te pare me
nje faktor. Kjo metode do te diskutohet me me detaje me poshte.
(4) Metoda nominale e kurbezimit. Ne kete metode nje vleresim eshte bere per spostimin
perfundimtar dhe nga kjo nje vleresim per momentin e rendit te dyte i cili i eshte shtuar
momentit te rendit te pare. Kjo eshte ne princip metoda e perdorur se fundmi ne BS 8110,
dhe duhet te jete e njohur per projektuesit e Britanise se madhe. Metoda do te trajtohet ne
detaje me poshte.
Momentet e rendit te pare
Te dyjave metodave , si metodes se rritjes se momentit ashtu edhe metodes se kurbezimit

nominal iu nevojitet nje vleresim i momentit te rendit te pare ne gjysmen e lartesise se kollones,
meqe kjo eshte nje pike ku momenti i rendit te dyte do te kete vleren maksimale. Te dy metodat
perdorin te njejten metode per vleresimin e momentit te rendit te pare, e cila eshte e meposhtmja.
Analizat klasike per humbjen e qendrueshmerise zakonisht marrin parasysh deformimet e nje
kollone te kapur me cerniera ne skaje, por ky nuk eshte konfiguracioni normal i nje kollone ne
nje ndertese. Nje kollone e zakonshme monolite ne nje strukture ne skajin e siperm dhe ne fund
te saj do te deformohet,dhe do te jete subjekt i momenteve si ato te treguara ne menyre skematike
ne Fig. 7.3. Do te verehet se seksioni i kollones midis pikave te infleksionit ne fazen finale te
50
kollones mund te konsiderohet te jete nje kollone e lidhur me cerniera ekuivalent me te, per te
cilen analiza eshte realizuar. Distanca midis pikave te infleksionit eshte gjatesia efektive e
kollones. Vleresimi i kesaj gjatesie eshte shpjeguar me pare. Momenti maksimal kundrejt
spostimeve do te shihet se arrihet ne gjysmen e lartesise efektive te kollones. Kjo do te jete
normalisht diku tek gjysma e lartesise reale te kollones. Me qarte momenti total i cili eshte objekt
veprimi ne seksionin kritik, eshte i perbere nga momenti maksimal per shkak te spostimeve plus
momentin e rendit te pare ne kete lartesi plus ndonje tolerance per shkak te efekteve aksidentale.
Nje vleresim i arsyeshem per momentin e rendit te pare afer gjysmes se lartesise se kollones
jepet nga:
Ska spostim
Pikat ku ndryshon a Ma=N x a Gjatesia efektive

lakimi
Forma e spostuar Momenti per shkak te spostimeve Diagrama totale e momentit
Momenti i rendit te pare
Fig. 7.3 Momentet dhe deformimet e nje kollone te lidhur,te izoluar
M oe
 0.6 M max  0.4 M min (D7 . 10)
ku: M max
dhe M min
jane respektivisht vlera me e mdhe dhe me e vogel numerike e momentit
fundor. Kjo marrdhenie e shkruar ne terma te jashteqendersise, eshte pershire ne EN 1992-1-1
(pika 5.8.8.2) sebashku me disa limite te metejshme mbrojtese qe momenti te mos jete me i
vogel se sa 0.4 M max .
Te gjitha metodat kerkojne qe shmangiet aksidentale te merren parasysh. Kjo eshte e lejuar per
jashteqendersite aksidentale te ngarkeses aksiale te nje kollone te izoluar ose duke marre
parasysh inklinimin aksidental nga vertikalja per nje strukture te lekundshme. Pika 5.2 percakton
inklinimet aksidentale si nje kend  i
ne radian:
  
i
h m
200
(D7 . 11)
51
2
ku:  h
- eshte faktori reduktues per lartesine (  2 / 3 
L
 1 ),  m - eshte faktori reduktues per
numrin e elementeve(  0.51  1m ), L – eshte gjatesia e elementit ose lartesia e nderteses dhe
m- eshte numri i elementeve vertikale qe ndikojne ne efektin total.
Per nje element te izoluar si p.sh nje kollone mberthyer, L eshte gjatesia aktuale e kollones, si
dhe m=1. Ne kete rrethane efekti mund te konsiderohet se meret nga nje jashteqendersi shtese
(plotesuese) ne gjysem te lartesise e njevlershme me  i l o .

2
Kjo mund gjithmone te jete supozuar, te jete e barabarte me l o

400 ,duke rezultuar ne nje
moment te tille:
M N li Ed o
400
Nga fig 5.1a2 ne EN 1992-1-1 eshte e qarte se momenti aksidental ka vlere maksimale ne gjysem
te lartesise se kollones. Momenti aksidental nuk duhet ti shtohet M max dhe /ose M min por
duhet ti shtohet M Oe
. Keshtu,
M OEd
 M Oe  M i
Metoda e rritjes se momentit
Ne pamje te pare kjo duket nje metode e lehte. Por studime te detajuara tregojne se aktualisht ajo
eshte mjaft komplekse per tu aplikuar. Per shmangien e aplikimit eshte ndertuar nje bllok
skeme(Fig.7.4), e cila eshte pak e lehtesuar ne krahasim me pershkrimin e plote qe eshte ndertuar
ne menyre specifike per kollonat me kurbezim te dyfishte. Te tilla jane kollonat ku momenti ne
njerin skaj eshte ose zero ose ka shenje te kundert me ate te skajit tjeter. Shenimet e perdorura ne
Fig e meposhtme (e cila jep nje grafik ku permblidhet metoda) jane ato qe jane perdorur ne
kod,por per lehtesi shpjegohen me poshte:
A C
- siperfaqja e prerjes terthore te betonit
52
A S
- siperfaqja totale e armatures
E - moduli i elasticitetit nominal i kollones
E cd
- moduli i elasticitetit te betonit qe perdoret per projektim
I - momenti i inercise nominal i siperfaqes se seksionit kundrejt aksit te perkuljes
I C
- momenti i inercise i seksionit terthor te betonit
I S
- momenti i inercise i siperfaqes se armatures kundrejt qendres se seksionit te betonit
k - koeficenti i aftesise mbajtese te betonit

1
k 2
- forca aksiale dhe koeficenti i perkulshmerise
k c
- koeficenti i efektit te shkarjes
k S
- koeficenti i kontributit te armatures
l O
- gjatesia efektive e kollones
M 01
- momenti me i vogel ne vlere numerike, fundor nga analiza e rendit te pare
M 02
- momenti me i madh ne vlere numerike, fundor nga analiza e rendit te pare
M 0 Ed
- momenti i projektimit te rendit te pare ne gjysem te lartesise se kollones
M 0 qp
- momenti i projektimit i rendit te pare nga veprimi i nje kombinimi te nje ngarkese
pothuaj uniforme (i cili gjithashtu ndodhet ne rreth gjysmen e lartesise se kollones)
M Ed
- momenti i projektimit final
- ngarkesa perkulese e bazuar ne shtangesine nominale (=  EI

2 2
N B l 0
)
N Ed
- forca aksiale e projektimit perfundimtar
ν- forca aksiale e normalizuar(= N Ed A f

C
)
cd
53
 , t 0  - koeficenti i tkurjes perfundimtare te betonit i ngarkuar ne castin t 

0
 eff
- koeficenti i tkurjes efektive
 - raporti i perkulshmerise
 - koeficienti armimit (= As A C
)
Hapat e ndryshme ne tabela jane emertuar me numra nga 1 tek 8, dhe shenimet jane dhene me
poshte:
(1) Koeficenti i deformkohes mund te merret ne piken 3.1.1 ne EN 1992-1-1.
(2) Kjo siguron nje thjeshtim te disa rasteve ku deformkoha nuk ka gjasa te kete nje efekt
domethenes ne sjellje.
(3) Supozimi eshte bere qe deformkoha ndodh nen veprimin e ngarkesave thuajse te
perhershme dhe se efekti ne deformkohe nga ngarkesa shtese mbi ngarkesen thuajse te
perhershme eshte relativisht afatshkurter. Kjo mund te verehet se ne kollonat e
brendshme ne rama me hapesire uniforme, ngarkesa thuajse e perhershme nuk ka gjasa qe
te prodhoje moment domethenes, dhe keshtu M 0 Eqp do te shkoje drejt zeros, duke
rezultuar ne  afer zeros.

eff
(4) Kjo lejon nje thjeshtim ne llogaritjen e shtangesise efektive ku perqindja e armimit e
kalon 1%. Nje qasje e arsyeshme mundt te jete: te supozohet se perqindja e armimit do te
kaloje 1% dhe te perdoret rruga e thjeshtuar, me nje kontroll ne fund te procedures se
projektimit qe ky eshte ne te vertete rasti.
(5) k 1
dhe k 2
ne menyre jodirekte marrin parasysh plasaritjet.
(6) EI eshte shangesia efektive per seksionin e kollones
(7) Formula ka si qellim te jape nje vleresim te momentit rreth gjysmes se larteise se
kollones, ku momenti shtese per shkak te spostimeve do te jete maksimal,
M 02
 M 01
. Ne vleresimin e formules, momentet duhet te jepen me shenjen e tyre te
sakte algjebrike.
(8) Faktori 8 ne emeruesin e shprehjes eshte i sakte per kollona me kurbezim te dyfishte .
Vlera te ndryshme jane dhene ne ne piken 3.1.1 ne EN 1992-1-1 per forma te tjera te
diagmes se momentit perkules. Kerkesa perfundimtare qe M Ed nuk duhet te jete jo me
54
pak se momenti i rendit te pare numerikisht me i madh, nuk eshte perfshire ne kod, por
do te duket pa sens nese momenti perfundimtar i projektimit per nje kollone te
perkulshme ishte me i vogel se momenti qe do te perdorej nese kollone do te ishte e
shkurter. Nje tjeter menyre e te marrit parasysh te kesaj eshte qe: nese kolona do te ishte,
le te themi me e shtanget se sa ishte supozuar dhe perkulja nuk ndodh, atehere do te ishte
momenti ne fund ai qe do te ishte kritik dhe jo momenti ne gjysem te lartesise.
Veshtiresia me kete metode te percaktimit te momenteve ne nje kollone te perkulshme eshte se,
megjithese perpjekjet e konsiderueshme jane bere per ne saktesimin e kesaj metode per te dhene
rezultate te ngjashme me metoda te tjera, ajo siguron nje pamje jo te qarte te te sjelljes aktuale.
Ne kete aspekt metoda e kurbezimit nominal eshte ne menyre te konsiderueshme superiore.
7.3.4. Metoda e kurbezimit nominal
Kjo metode eshte percaktuar ne EN 1992-1-1 ne piken 5.8.8.
Nqs nje analize jolinare rigoroze eshte kryer per nje kollone te perkulshme, ajo do te rezultoje ne
nje kurbe ngarkese-spostim, te nje forme te ngjashme me ate te kurbes ne Fig. 7.5, qe varet nga
raporti i perkulshmerise. Qellimi i nje analize rigoroze eshte te llogarise kurba te tilla, dhe keshtu
te gjeje kapacitetin maksimal mbajtes. Metoda ideale e thjeshtuar do te synoje te krijoje kete
ngarkese kufitare, ose dicka te ngjashme me te, ne nje llogaritje te vetme pa pasur nevojen te
llogarise pergjigjen e plote ngarkese-spostim. Ajo cfare synon te beje metoda ne EN 1992-1-1
eshte te parashikoje spostimin ne te cilin fillon demtimi i betonit (p.sh.kur deformimi maksimal
shtypes= eu ). Do te shihet ne Fig. 7.5 qe, nese kjo pike mund te krijohet, atehere ajo ose do ti
korrenspondoje ngarkeses aktuale kufitare ose nje vleresimi konservator te ngarkeses kufitare.
Prandaj nje metode e tille do te jape ne princip nje vlere kufi me te vogel se sa aftesia mbajtese.
Llogaritja e spostimit kufitar eshte kryhet si me poshte per nje kollone te mberthyer me cerniera
:
(1) Vleresimi i kurbes kufitare te seksionit. Per nje seksion te balancuar deformimi ne fibren
me te shtypur te betonit eshte 0.0035, ndersa deformimi ne armature e terhequr jepet nga
f yd E S
. Nga kjo kurba mund te shkruhet si:
1 r0  f yd E / 0.45d
S
(D7.12)
Per ngarkesa aksiale mbi piken e balancuar, kurba do te jete me e vogel se kjo, sic edhe do
te shihet edhe ne Fig. 7.6. Per te lejuar kete, kurba e balancuar eshte shumezuar me nje
faktor k r , ku:
k  n  n/n  n   1
r 0 u bal
55
nu
 1  AS f A f C
(D7.13)
yd cd
n bal
- eshte kapaciteti mbajtes i projektimit i nje seksioni te balancuar. Per nje seksion
drejtkendor, te armuar simetrikisht kjo mund te merret 0.4.
Do te shihet qe per nje seksion te balancuar , k r

 1 , dhe se k r
tenton drejt zeros kur ngarkesa
arrin kapacitetin mbajtes aksial te seksionit. Kjo qasje siguron nje vleresim te perafert te kurbes
kufitare. Nje metode me e mire mund te jete te percaktojme k r
si  u
x , ndonese kjo nuk mund
te jete edhe aq e leverdisshme nga ana praktike.
Figurat 7.7 dhe 7.8 mund te perdoren per te marre vlerat e k r

per seksione drejtkendor, te
armuar simetrikisht.
Kurba ne seksionin kritik gjithashtu mund te rritet prej deformkohes. Kjo eshte e lejuar per
shumezimin e kurbes me nje faktor k  , ku
k  1  0.35 f ck
200   150   ef
(D7.14)
PLASARITJA E BETONIT
NGARKESA KUFI
ET
UL
IE
NGARKESA KUFI
ER
NGARKESA
E
RT
SH
LA
UL
E
RK
I
ER
PE
M
SH
UL PLASARITJA E BETONIT
ERK
P
DEFORMACIONI
Fig. 7.5 Kurba ngarkese-moment per kollona me perkulshmeri te ndryshme
56
0.002
1/R = 0
0.002 0.0027

NGARKESA AKSIALE 0.0035
< 0.002
0.0035
 1/R = 0.0055/D
0.002
MOMENTI
Fig. 7.6 Variacionet ne kurben interaksionit te nje kollone ne nivele te ndryshme te ngarkeses
(2) Llogaritja e spostimit kufitar. Kjo mund te behet duke supozuar se kollona spostohet ne
formen e nje kurbe sinusoidale. Keshtu, nqs eshte supozuar se kurba eshte proporcionale
me momentin, i cili eshte i barabarte me prodhimin e spostimit dhe ngarkeses aksiale, ne
mund te shkruajme:
a    1 r sin  x  l dx
0
 l 0 1 r sin  x
2
 l / 
0
2
ne gjysme te lartesise , x l 0
 0.5 dhe keshtu afersisht kemi,
a  0.11 r l 0
2
Spostimi kufitar ne gjysme te lartesise se kollones keshtu mund te llogaritet. Nje njeren ane
vleresimi ka gjasa te jete konservative, qe prej marrjes se nje variacioni sinusoidal te kurbes mbi
lartesine e kollones gjithashtu do te jete konservative per shkak te sjelljes jo lineare te betonit.
Nga ana tjeter pak nga ky konservatorizem do te kundrabalancohet nga koeficenti k r
, duke
dhene vleresim jo konservativ te kurbes ne disa raste.
Ne EN 1992-1-1, spostimi eshte, per komoditet, i dhene si nje jashteqendersi dhe keshtu
 0.11 r l 0
2
e 2
(D7.15)
ku e 2
- eshte jashteqendersia e rendit te dyte.
57
(3) Percaktimi i momentit te projektimit ne strukture. Kjo pjese sqarohet ne piken 7.3.2.
Momenti i projektimit jepet nga:
M Ed
 M 0 Ed  M 2 ku : M 2
 N Ed e2
Do te shihet ne Fig. 7.3 qe pervec momentit te modifikuar nga spostimet ne afersi te gjysmes te
lartesise se kollones, edhe momentet skajore jane gjithashtu te prekura. Momenti skajor
numerikisht me i madh do te reduktohet ndersa momenti skajor numerikisht me i vogel do te
rritet. Keshtu ne menyre rigoroze jane tre kushte te mundshme te cilat duhet te merren parasysh
ne percaktimin e kushteve kritike per projektimin e seksionit:
(1) Momenti skajor numerikisht me i madh duke supozuar se nuk ndodh spostimi. Ne
shumicen e kolonave te nje perkulshmerie mesatare, ky eshte kushti kritik i projektimit
dhe ndonese spostimi ndikon tek momenti ne gjysme te lartesise, ai nuk ndikon ne
projektim.
(2) Momenti ne gjysme te lartesise i lejuar per spostimin kufitar.
(3) Momenti skajor numerkisht me i vogel i rritur nga efekti i spostimeve. Rritja do te jete
me e vogel se sa korrensponduesja ne gjysme te lartesise per jashteqendersine e rendit te
dyte. Kodi UK.BS 8110, supozon se momenti i rendit te dyte ne kete pike te fundit te
kolones eshte i barabarte me gjysmen e momentit te rendit te dyte ne gjysme te lartesise.
EN 1992-1-1 nuk kerkon nje kontroll ne kete pike, dhe ne fakt ajo eshte rralle kritike.
Disa vlera raportesh qe duhet ti kemi parasysh nese duam te projektojme me kete kod:
(a) Strukturat pa elemente mberthyes

Ramat e strukturave pa elemente mberthyes mund te meren si te paspostueshme kur cdonjera nga
kollonat ne nje kat te dhene qe mban nje force alsiale mesatare rreth N a
 (0.7 F V
) /(numrin
f
e kollonave) kane nje raport hollshmerie me te vogel ose te barabarte me vleren me te madhe te λ
te dhena me poshte:
λ = 25
λ = 15 N SD A f C CD

ku: λ – eshte raporti midis :gjatesia efektive e kollones/rrezen e inercise dhe A C
eshte siperfaqja
e seksionit terthor te kollones.
E gjithe struktura (e spostueshme)
58
Ramat me shtangesi perafersisht te barabarta te trareve dhe kollonave, te cilat nuk kenaqin
kushtet e jospostimit, por kane nje raport mesatar te perkulshmerise me te vogel se sa vlera me e
madhe e λ nga dy vlerat qe jepen me poshte (te λ), konsiderohen te jene te spostueshme:
λ = 50
λ = 25 N SD A f
C CD

Elementet individual (ndertesa te sposotueshme dhe te paspostueshme)

Kollonat e izoluara ne ndertesa,qofte te spostueshme ose jo,konsiderohet qe nk kane nevoje te
projektohen per efekte e rendit te dyte nese raporti i tyre i hollshmerise λ eshte mei i vogel se sa
vlera me e madhe e λ nga dy vlerat qe jepen me poshte (te λ):
λ = 25
λ = 15 N SD A f
C CD

Elementet individual (ndertesa te paspostueshme)
Efektet e rendit te dyte mund te neglizhohen ne kolona te izoluara ne rama te paspostueshme kur
raporti i tyre i perkulshmerise λ eshte brenda vleres se llogaritur nga shprehja ,
  252  M KULM M FUND , ku:
M KULM
 M FUND
(Fig. 6.2); shenjat e M KULM
dhe M FUND jane pozitive nese jane ne
drejtimin e ores.
59
Rapoti i perkulshmerise se kollonave

Rapoti i perkulshmerise se nje kollone varet nga menyra se si ajo eshte mberthyer ne skajet e saj
dhe nga dimensionet e seksionit terthor. Gjatesia efektive dhe rrezja e inercise te kollones kane
nevoje te percaktohen ne kete kontekst.
Gjatesia efektive
Gjatesia efektive l O varet nga shkalla e mberthimit te nyjeve qe traret dhe kollonat e vazhduara
sigurojne ne secilin skaj te gjatesise se kollones te marre ne shqyrtim. Keshtu koeficentet e
raportit kollone/tra, K KULM dhe K FUND ne maje dhe fundin e kollones jane vleresuar nga
shprehja:
K KULM
( K FUND)   I l  /   I l
C C b b ,ef

Ku: l C
- eshte gjatesia e kollones e matur ndermjet qendrave te nyjeve te saj, l b,ef
- eshte
hapesira drite efektive e traut, e cila merr parasysh mberthimin e traut ne skajin tjeter te tij duke
specifikuar vleren e duhur te koeficentit  :
  1.0 skaji tjeter i traut eshte plotesisht i inkastruar ose ka nje mbeshtetje te brendshme te
vazhduar
  0.5 skaji tjeter i traut eshte cerniere ose nje mbeshtetje e thjeshte
 0 trau eshte konsol me skajin tjeter te lire

I C
- eshte momenti i inercise se kollones, dhe I b - eshte momenti i inercise se traut.
Gjatesia efektive l O
ne funksion te l C
mund te meret nga marredhenia: l O
 l C   , ku vlera e
 per rama te spostueshme dhe te paspostueshme merret nga Fig. 6.3 duke perdorur vlerat e
K KULM
dhe K FUND .
60
Rrezja e inercise
Rrezja e inercise r  I A  ku: A
C C C
- eshte siperfaqja e seksioni terthor te kollones. Per
kollona drejtkendeshe me gjeresi b, dhe lartesi h, ku h dhe b jane respektivisht permasa me e
madhe dhe me e voge e seksionit terthor, rrezet do te ishin: r madhe
 h 12 dhe r vogel
 b 12 .
Per kollona rrethore me diameter, D, rrezja do te ishte r rrethit
D 4
Hapat e projektimit
1.Rezultatet e analizes lineare elastike
Momentet perkulese ne te dy skajet e kollones, dhe forca korrensponduese aksiale jane perftuar
nga nje anaize lineare elastike per kombinimin me te disfavorshem.
61
2.Lejueshmeria per difektet e struktures

Momentet perkulese shtese te cilat iu shtohen atyre te marra nga analiza jane te lejuara per tu
kujdesur per pasaktesite e dimensioneve ne pozicionin dhe vijen e veprimit te forces aksiale ne
strukture(Fig. 6.4) Si pasoje e pasaktesive ne konstruksion, struktura duhet te projektohet per te
mbajtur ngarkesa horizontale shtese:
F Hi
  V ku:
V  1 100 h tot

V - eshte ngarkesa totale aksiale mbi katin e i-te;
  1.0 kur ekzistojne elementet mberthyes,ne te kundert   1 1 numrin e kollonave /2

kur ane prezente vetem kollonat;   0.0025 kur efektet e rendit te dyte nuk merren parasysh,
dhe   0.005
kur efektet e rendit te dyte merren parasysh.
(a) Rasti pa elemente mberthyes
Momenti perkules per shka te pasaktesive eshte:
M 1MP
  N SD lO 2
(a) Rasti me elemente mberthyes
Efekti i pasaktesive ne elementet mberthyes eshte normalisht i vogel por megjithate mund
temerret parasysh ne analizen lineare elastike duke perfshire ne analize forcat shtese horizontale
te katit F HM te dhena nga:
F HM
 N SD( MBI DYSHEME)

 N SD( NEN DYSHEME  2
Efektet e rendit te dyte

Ne ramat e spostueshme, kollonat me raport perkulshmerie brenda vlerave te specifikuara be
seksionet 6.2.2 dhe 6.2.3, dhe ne ramat e paspostueshme, kollonat me raport perkulshmerie mbi
vlerat e percaktuara ne seksinin 6.2.4, duhet te projektohen duke shtuar efektet e rendit te dyte.
Efekti i momentit P-Δ, M S vleresohet sic vijon:
M S
 N SD 
Ku:   k1 (l O) / (10R)
2
Ketu  - eshte deformimi qe shkakton efektin P-Δ, 1/R eshte rrezja e kurbatures ne seksion e
deformimit  dhe
k   20  0.75
1
per 15    35
62
k 1 1
per   35
Shenim: d dhe  O
jane lartesia korrensponduese dhe rapori i perkulshmerise ne drejtimet
kryesor dhe dytesor, R jepet nga
1/R = 2k 2 f yk

1.15 / 0.9 E S d O 
me k 2
1
Nje vlere me e sakte eshte dhene me poshte :
k 2

 0.567 AC f  AS f 
1.15  N SD / 
0.567 A 
CK YK
C f CK
 AS f YK

1.15  0.4 AC f CK
1.5
63
Momenti i projektimit te kollones

Kollonat per te cilat efektet e rendit te dyte nuk merren parasysh jane gjithmone te projektuara
per momentin me te madh nga analiza elastike plastike plus momentin nga pasaktesite. Kur,
megjithate efektet e rendit te dyte jane domethenese, kollona duhet te projektohet per mometin
maksimal ne seksionin,ku efekti P-Δ eshte me i madh,sic ilustrohet ne Fig. 6.5.
Momenti i projektimit eshte vlera korrenspoduese nga shprehja e meposhtme,duke vene re se
P  M S
0.4 M KULM  P ose M KULM
nese eshte me i madh
M KULM
 P
0.6M KULM
 0.4 M FUND  P ose M KULM
nese eshte me i madh
Me poshte po paraqesim dy bllok skema per llogaritjen e kollonave sipas EC2.
64
Fig. 6.6 Nje bllok skeme per projektimin e kollonave ne nje strukture te plote
65
Fig 6.7 Nje bllok skeme per llogaritjen e kollonave ose te elementeve te izoluar
66
1-9 TRAJTIMI I PROBLEMIT ME ANE TE KTP
Kushti teknik shqipetar ben llogaritjen e kollonave duke i ndare ato ne dy grupe,ato qe punojne
ne shtypje jashteqendrore me jashteqendersi te rastit dhe ato qe punojne ne shtypje +perkulje(me
nje force te aplikuar me nje jashteqendersi eO
).
Ndikimi i perkuljes gjatesore ne uljen e aftesise mbajtese
Perkuljen KTP e merr parasysh me ane te raportit lo/i ku:
lo - eshte gjatesia e llogaritjes se elementit qe merret ne KTP-N.30-91
i - eshte rrezja e inercise e prerjes terthore ne planin e veprimit te momentit.
Per elemente te perkulshem lo/i >14 te cilet punojne ne shtypje jashteqendrore me nje
jashteqendersi te llogaritur e O
,do kemi nje rritje te jashteqendersise fillestare te N,e cila do te
sjelle uljen e aftesise mbajtese.Kjo per arsyen qe rritet momenti ne etapen e shfrytezimit prej
forces normale.Ky fenomen ne KTP merret parasysh me ane te nje koeficenti nepermjet
koeficentit η  1.0,pra ne kemi nevoje per nje madhesi= e
O
x η.
Vlera e η percaktohet me formulen e meposhtme:
1
η=
N
1
N crc
ku: N - eshte forca e jashtme qe vepron ne kollone

N CRC
- eshte forca kritike e cila gjendet me ane te nje formule tjeter qe po e japim me
poshte:
 
E b  I  0.11 
N crc  6.4 2    0.1  
 I S
lO  t  0.1    
67
Kjo formule merr parasysh disa karakteristika te b/a si p.sh: ndikimin e siperfaqes se betonit dhe
te armatures,vetite plastike te betonit te shtypur,plasaritjet ne zonen e terhequr si dhe ndikim e
ngarkesave me veprim te gjate ne shtangesine e lementit ne etapen e gjendjes kufitare te grupit te
pare.
Kuptimi i madhesive qe ndodhen ne formulen e N CRC
.
E b
- eshte moduli fillestar i elasticitetit te betonit
lo - eshte gjatesia e llogaritjes se elementit
I S - moment i inercise se armatures kundrejt qendres se betonit
 - eshte raporti i moduleve te elasticitetit te betonit dhe celikut = E S
E B
e
 - eshte nje madhesi qe ka vleren =
h
O
dhe duhet te jete gjithmone me e madhe se sa  min
=
0.5  0.01 l O  0.01 Rb

h

 t  1  MM 1 ku : β – eshte koeficent i cili per betonin e rende merret =1
M 1 - perfaqson momentin nga ngarkesat me veprim te gjate( ng. e perhershme + ng. e
perkohshme me veprim te gjate)
M - perfason momentin e llogaritjes nga te gjitha ngarkesat
Duhet ti kushtojme kujdes rastit kur N > N CRC ,cka tregon se permasat e seksionit nuk jane te
mjaftueshme per te perballuar ngarkesen e jashtme.
Koeficenti η merret si me poshte:
- per elemente me raport lo/i  14 η=1.0
- per elemente me raport lo/i  14 η duhet te llogaritet
68
1-10 APLIKACIONE
Llogarisni siperfaqen e armimit te nevojshme dhe momentin kufitar te projektimit per kollonen e
meposhtme.Kollona ndodhet ne nje rame te mberthyer.Supozohet se shtangesite e trareve dhe
kollonave qe kryqezohen ne kollonen e marre ne shqyrtim kane te njejten vlere te L/EI si te
kollones.Supozohet se kollona eshte ngarkuar per 30 dite,duke dhene nje koeficent te
deformkohes  eff
=0.87.
Zgjidhje:
1.Llogarisim gjatesine efektive

Nga ekuacioni (5.15) i kodit, K 1 dhe K 2 =0.75,keshtu gjatesia efektive eshte:
0.81x7.0=5.67m
2.Llogarisim raportin e perkulshmerise

Raporti i perkulshmerise = gjatesi efektive / rrezen e inercise
= 5670 / (0.2887 x 300) = 65.5
69
3.Llogarisim limitin e perkulshmerise

Kodi jep ekuacionin:
 min
 20 ABC n
A  1 (1  0.2 )  1 (1  0.2 * 0.87)  0.85
eff
B, do te supozohet si e barabarte me 1.1 sic e rekomandon kodi,per shkak se nuk e njohim

siperfaqen e armimit.
r m   40 80  0.5 duke dhene keshtu C = 2.2.
n  1500 x1000 (300 x20)  0.83 dhe keshtu:
2
 min
 20 ABC n  20 x0.85x1.1x2.2 0.83  45.15
Kollona eshte e holle sepse raporti i perkulshmerise e tejkalon  lim
,ne kete menyre nevojiten
permasa specifike te domosdoshme qe kane te bejne me hollshmerine.
4.Llogarisim M OEd
M OEd
eshte vlera me e madhe nga:
0.6 x 80 - 0.4 x 50 = 28
Ose
0.4 x 80 = 32
Keshtu M e = 32.Jashteqendersia aksidentale eshte
e li o
400  5670 400  14.2
ndersa momenti aksidental eshte
1500 x14.2 1000 kNm  21.3 kNm
Ne kete menyre momenti total i rendit te pare te projektimit eshte
32+21.3 = 53.3 kNm
Projektimi do te behet duke perdorur metoden e kurbezimit nominal.
5.Llogarisim jashteqendersine e rendit te dyte, e 2

:
Jashteqendersia kufitare ne gjysme te lartesise eshte :
0.1l O K r K  ( yd 0.45d )
2
Nga ekuacioni (5.37) ne kodin EN 1992-1-1 do te gjendet se K   1.06 .Per nje perforcim 500
N/mm2,
 yd
 500 (1.15x200000)  0.00217
Ng te dhenat e figures shihet se :
d  300  50  250mm
70
Jashteqendersisa jepet keshtu nga

*1.06 (0.45 * 250 *10)  65.8 K r mm
2
0.00217 5670 K r
Kjo jep momentin e rendit te dyte si:

65.8 *1500 * K r 1000 kNm  98.7 K r kNm
Nje vlere per K r
mund te gjendet ne Fig. 7.7 duke perseritur disa prova
N bh f  1500 x1000 (300 x300 x300  0.56
ck
Nje vleresim i pare per momentin mund te merret nga supozimi qe K r

=1.Kjo jep
 (53.5  98.7) x10 (300 x30)  0.19

2 6 3
M bh f ck
Nga Fig. 7.7 kjo jep nje vlere te K r

=0.73.Kjo con ne nje moment total te modifikuar me vlere:
 (53.5  0.73  98.7) x10 (300 x30)  0.155

2 6 3
M bh f ck
Nga Fig. 7.7 kjo con ne nje vleresim te dyte te K r

me 0.69 dhe nje vlere te modifikuar te
 0.15 .Kjo eshte mjaft afer rezultateve te meparshme per te sugjeruar se ky eshte
2
M bh f ck
nje supozim i arsyeshem i K r

.
h  0.2
1
Fig. 7.7Vlerat e K R
per d
71
Figura 5.9 mund te perdoret tani per te marre nje vlere te  f f  0.51 me nje siperfaqe
yk ck
armimi te barabarte me 2754 mm2.

6.Llogarisim EI dhe ngarkesen perkulese N B
:
EI  K 1 K 2 Ecd I c (1   )  E S I E
eff
K  ( f 20 )  (30 20)  1.22

1 ck
K  n 170  0.56 * 65.5 170  0.216

2
E  E 1.2  32 000 1.2  26 700 N mm2

cd cm
I  b h 12  300 12  675 *10 mm4

3 4 6
C
Duke perdorur siperfaqen e armimit te llogaritur nga metoda e kurbezimit nominal, I S

mund te
llogaritet si :
1* 2754 *100 2  27.5x10 mm4
2 6
Ngarkesa perkulese mund te llogaritet tanime si:

  EI l   1.22 * 0.216 * 26700 * 675 *10 
2 2
(1  0.87)  200000 * 27.5 *10
2 6 6 2
N B O
(5670 *1000)
 2468 kN
7.Llogarisim momentin e projektimit
Moment i projektimit jepet nga:
M Ed

 M OEd 1   ( N B N Ed
 1) 
ku:    8 .Keshtu,
2
M Ed

 53.3 1   8 (2468 1500  1)  155 kNm
2

72
Projektimi i kollones sipas KTP

Te dhena:b=30 cm,h=30 cm,a’=5 cm,l=850 cm,N=150 000 daN , M=8 000 daNm
daNm,M1=4800 daNm,betoni eshte i klases B-30 me Rb=250 daN/cm2 dhe armatura ç -31s me
Rs=2700 daN/cm2.
Zgjidhje:
Percaktojme fillimisht gjatesine llogaritese l O

e cila meqe skema per kollonen tone eshte
inkastrim-inkastrim do gjendet:
l O
 l * 0.5  850 * 0.5  425 cm
Kontrollojme raportin
l O
.
i
l 425
O

 47.22  14 (pra η duhet llogaritur)
i 9
Ku: i – eshte rrezja e inercise se seksionit e cila per seksione drejtkendore merret e barabarte me :
i = 0.3h=0.3*30=9 cm.
Percaktojme jashteqendersine e O
:
M 800000
e O
   5.33 cm
N 150000
Percaktojme koeficentin e perkuljes gjatesore η.
1
η= ku:
N
1
N crc
 
E b  I  0.11 
N crc  6.4 2    0.1  
 I S
lO  t  0.1    
Per betonin tone te klase B-30 ne tabelen 1.3 fq 29 marrim Eb=306000 daN/cm2.
Me poshte jepet llogaritja e madhesive te tjera:
 I
bh
3

   67500cm4
30 30
3
12 12
  eO 
5.33
  0.18 kushti: δ nuk duhet te jete me e vogel se sa nje vlere δ min
h 30
 M1 1  4800
 t  1   1  1.6 (β=1)
M 8000
73
  E S

2100000
 6.86
E b
306000
Ndersa :δ min = 0.5  0.01

l O
 0.01 Rb  0.5  0.01
425
 0.01 * 25  0.1083
h 30
Pra δ > δ min.
2
h 
I  A  a  (ekuc 1)
2 
S S
A S
qe na nevojitet ne ekuacionin 1 e llogarisim duke u nisur nga kushti qe η=1.Per kete na
duhen madhesite ndihmese:
- madhesia ‘e’
h 30
e  eO   a  5.33 *1   5  15.33cm
2 2
- madhesia ‘ω’
  0.85  0.008 Rb  0.85  0.008 * 25  0.65 ku: R (MPa)
b
- madhesia ‘  y
’


0.65
   0.4609
y     0.65 
2   2  
 1.1   1.1 
- madhesia ‘ AO, y ’
A
O, y y
 y

  1  0.5  0.46091  0.5 * 0.4609  0.355
Tani per (η=1) llogaris siperfaqes e armatures ne zonen e shtypur:

Ne  AO, y b h o
2
R 
150000 *15.33  0.355 * 30 * 25 160  22.86
2
2
R h  a 
b
A SC '
2700(25  5) cm
S O
- llogaris ‘ AS ’
74
 bh R Y O b
N
 
0.4609 * 30 * 25 * 250  150000
 22.86   0 cm
2
A S A SC
R S
2700
Per A S
pranoj minimumin konstruktiv,d.m.th 2Ф16(mm) me nje siperfaqe A S
=4.08 cm2
Te gjitha vlerat e llogaritura i zevendesojme tek ekuacionin i N crc
,kemi llogaritur
edhe I S  1632 cm4 me ane te ekuacionit nr.1.
306000  67500  0.11  
N  6.4 2    0.1  6.86 *1632  344 680 daN
425  1.6  0.1  0.18  
crc
N crc
> N pra nuk kemi nevoje te ndryshojme permasat e seksionit, pasi ai eshte i afte ti rezistoje
vleres se forces N.
Vlera e madhesise η eshte:
1 1
η=   1.76
1
N  150000 
1  
N crc  344680 
vlera e ‘e’ per η=1.76 eshte:

h 30
e  eO 
 a  5.33 *1.76   5  19.38
2 2
Se fundi llogarisim siperfaqet perfundimtare te armaturave: AS dhe ASC .

Ne  AO, y b h o
2
R 
150000 *19.38  0.355 * 30 * 25 250  23.01 cm2
2
R h 
b
A SC
a
'
2700(25  5)
S O
dhe A: S
 bh R Y O b
N
 
0.4609 * 30 * 25 * 250  150000
 23.01   0 cm
2
A S A SC
R S
2700
Marrim konstruktivisht :
 0.2
  * 30 * 30  1.8 cm2 por jo me pak se 2Ф16(mm)
1, min
A S
100 A b
100
75
ku:  =0,2 % per elementet me 35 

l O
 83 Ne rastin tone:
l O

425
 47,22 P
1, min i i 9
Pra per A S
do te pranojme min konstrultiv prej 4,08 cm2.
Llogaritja e momentit te projektimit sipas ACI

Per kete duhet te logarisi koeficentin C m ,te zmadhimit te momentit:
C m
 0.6  0.4 M 1  0.4
M 2
Ku: M 1
- eshte momenti ne skajin e poshtem te kollones
M 2
- eshte moemnti ne skajin e siperm te kollones
 0.6  0.4 M 1  0.4  0,6  0,4

40
Pra C m
 1,4  0,4
M 2
80
Mw kete vlere do shumezojme momentin fillestar te dhene.
1-11 KONKLUZIONE
Ne trajtimin qe iu bejme kollonave te holla me disa kushte,shohim se midis tyre ka ndryshime, te
cilat bejne te mundur qe ne te kuptojme sigurine e tyre ne projektim ne lidhje me ceshtjen qe
kemi ne trajtim.
Keshtu mund te themi se p.sh :KTP e merr parasysh efektin e perkulshmerise ne kollona
nepermjet koeficentit η
1
η= ku:
N
1
N crc
 
E b  I  0.11 
N crc  6.4   0.1    0.1  
 I S 
2

lO  t 
i cili eshte funksion i modulit fillestar te elasticitetit te betonit, gjatesise se llogaritjes se
elementit,momentit te inercise se armatures kundrejt qendres se betonit,raportit te moduleve te
elasticitetit te betonit dhe celikut ,dhe madhesise qe ka vleren =

e O
dhe duhet te jete gjithmone
h
me e madhe se  min
.
76
KTP nuk i merr parasysh ne llogaritjen per efekt te perkulshmerise momentet ne skajet e
kollones(kulm,fund).
KTP e pranon shtangesine elementeve si te plote,ndryshe nga EC2 dhe ACI te cilat japin vlera te
mirepercaktuara per kete qellim.
KTP nuk merr parasysh ne llogaritje faktin qe kollona eshte apo jo e pajisur me lidhje anesore qe
do ti pengonin spostimin kollones.
KTP jep nje moment projektimi me te vogel se sa metodat e tjera,cka i sjell ketij kushti uljen e
sigurise ne projektimin e kollonave per efekt te perkulshmerise.
EC2 dhe ACI qe ne fillim te llogaritjeve(per gjatesine efektive) marrin parasysh menyren e
mberthimit te kollones dhe faktin nese ajo eshte apo jo e pajisur me lidhje qe do ti pengonin
spostimin. Keshtu edhe raportet e hollshmerise EC2 i jep ne funksion te llojit te struktures.P.sh
strukturat pa elemente mberthyes kane nje raport perkulshmerie me te vogel ose te barabarte me
vleren me te madhe te λ te dhena me poshte:
λ = 25
λ = 15 N SD A f
C CD

EC2 dhe ACI marrin parasysh momentet ne nyje,kjo per te vleresuar rastin kur efektet e rendit
te dyte jane ose jo domethenese per kollonen,p.sh efektet e perkulshmerise nuk do te merren
parasysh nese rapoti i perkulshmerise eshte brenda vleres se meposhtme:
  252  M KULM M FUND


gjithashtu marrja parasysh e momenteve te skajeve ndikon dhe ne kurben e interaksionit te nje
kollone te holle si p.sh ndikimi ne uljen e aftesise mbajtese qe do te reflektohet ne kurben e
interaksionit.
77
Vleren e momenteve te skajeve e marrim parasysh me ane te koeficentit te C m

ne metoden e
zmadhimit te momentit.
C m
 0.6  0.4 M 1  0.4
M 2
Raportin kufitar te perkulshmerise e japin ne funksin te momenteve te skajeve.
k lu
 34  12 M 1 :
r M 2
EC2 dhe ACI japin vlera te caktuara per shtangesite e kollonave EI dhe trareve ,si dhe vlera
limite per shtangesite relative te trareve dhe kollonave ne njerin skaj te kollones

 E I l 
 E I l 
C C C
b b b
Kjo shenje mbedhjeje ne numerues i referohet te gjithe elementeve te shtypur qe takohen ne nje
nyje; shenja e mbedhjejes ne emerues i referohet te gjithe trareve apo elementeve te tjere
shtrengues ne nyje. Limitet e siperme dhe te poshtme te arsyeshme te  jane 20 dhe 0.2.
EC2 jep nje moment projektimi gati dy here me te madh se sa KTP,pra do te kemi nje siperfaqe
me te perforcuar,d.m.th me te sigurte.
78
EC2 dhe ACI bejne uljen e kapacitetit mbajtes dhe rrisin momentin e projektimit.
Krahasimi i vlerave te momenteve te kollones se marre ne shqyrtim
M Mperk (nga secili kusht) Mp/M % e ndrysh

KTP 80 kN 140,8 kN 1,76 1
EC2 80 kN 155 kN 2 1,14
ACI 80 kN 145 kN 1,81 1,03
Pra veme re se nga llogaritjet vleren me te vogel te momentit te projektimit e jep KTP. EC2 jep
nje vlere momenti 1,14 here me te madhe se momenti i dhene nga KTP.ACI jep nje moment 1,03
here me te madh se sa KTP.Ja perse KTP ka nje perqindje me te ulet sigurie se dy te tjeret.Pra ne
kete lloj projektimi(ate te kollonave per efekt te perkelshmerise) kushti yne ka nje rezerve me te
vogel.
79
Literatura:
1.James .G.MacGregor and James.K.Wight REINFORCED CONCRETE Mechanics and design
2.Edward.G.Navy REINFORCED CONCRETE (A Fundamental approach)
3.D.Beckett and A.Alexandrou Intoduction to EC2
4.R.S.Narayanan and A.Beeby Designers’ Guide to EN 1992-1-2
5.Nikolla Verdha dhe Gezim Mukli Konstruksione prej betoni te armuar
6.Reynolds’s Reinforced Concrete Designers’s Hanbook 11 TH EDITION
7. Bhatt.p;MacGinley,T.J;Choo,B.s Reinforced Concrete Design and Examples
8. Design Aids For EC2
9. Professor Russell Bridge Dr Andrew Wheeler Advanced Design of Coloumns ( Centre for
Construction Technology and Research University of Western Sydney )
10. R S Narayanan and C H Goodchild Concise Eurocode 2
11.W.H.Mosley;R.Hulse;J.H.Bungey REINFORCED CONCRETE Design to EC2
80

Leksion NR 3

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Leksion NR 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kollonat e holla (slender colums)

Ne baze te pozicionit te ngarkeses perkundrejt seksionit, kollonat mund te grupohen ne dy grupe:

1-2 Perkufizimi i nje kollone te holle

Perkulja e nje kollone elastike te ngarkuar me nje ngarkese aksiale

Kollonat e holla ne struktura

1-3 Sjellja dhe analiza e kollonave me te dyja lidhjet cerniere

Koment mbi spostimet

Humbja e qendrueshmerise se materialit si dhe humbja e stabilitetit

Kurbat e interaksionit per kollonat e holla

kurben e interaksionit ne piken B . Ne momentin e humbjes se aftesise mbajtese, forca normale

Ritja e momentit per kollonen me te dy lidhjet cerniere dhe te ngarkuar simetrikisht

Nga veprimet marrim:

Meqe spostimi final  , eshte shuma e  0

Ky ekuacion tregon se spostimi i rendit te dyte ,  , rritet si rritja e P P E

Per diagamen e momentit te treguar ne Fig. 12-10b,

Ne kodin ACI, termi

diagrames se momentit , per P =0.25 deri ne -0.18, termi

ne 0.96, dhe shprehja (12-11) jepet ne menyre esenciale si :

Momentet P   dhe momentet P  

Ne rastet e pazakonta, jashteqendersite fundore, e M

Ne ekuacionin (12-14) M1 dhe M2 eshte momenti me i madh dhe me vogel ne fundin e

Vlerat e projektimit te EI per llogaritjen e ngarkesave kritike te kollonave individuale

 - eshte raporti i distances ndermjet qendrave te shufrave me te larguara me lartesine e

Ky ekuacion mund te perdoret per projektimin paraprak te kollones.

Efekti i ngarkesave me veprim te gjate ne kollonat me te dy lidhjet cerniere.

Efekti i historise se ngarkimit

Ndikimi deformkohes ne qendrueshmeri

per kollona me lidhje cerniere,  d

Raporti kufitar i perkulshmerise per kollonat e perkulshme

Kollonat me te dyja lidhjet cerniere te cilat kane raportin e perkulshmerise me te vogel se sa

Permbledhje e procedures se projektimit me moment zmadhues te kodit ACI

(12-20) . Shenja per raportin M 1

1-4 Sjellja e kollonave te mberthyera ne rama te paspostueshme

Nga shperndarja e momenteve ,

Momenti ne A, seksioni ku ndodh shkaterrimi, eshte i barabarte me shumen e momentit ne

Per kollonat te ngarkuara me kurbezim te dyfishte ( M 1

Efekti i ngarkesave te perhershme mbi kollonat ne ramat e mberthyera

1-5. Projektimi i kollonave ne rama te paspostueshme

Projektimi i perafruar per efektin e mberthimeve skajore ne rama te paspostueshme

Llogaritja e k nga tabelat

Llogaritja e k nga monogramat

Llogaritja e Ψ, ramat kollone-tra

Ne projektimin e strukturave prej celiku, termi, Ψ varion ne funksion te efekteve te mberthimit

Llogaritja e Ψ, nyjet kollone – themel

Ku: M - eshte momenti i aplikuar ne themel ndersa  f

Perkufizimi i ramave te spostueshme dhe te paspostueshme

eshte me i vogel apo i barabarte me 0.05, ku Q eshte indeksi i qendrueshmerise,  P eshte U

1-6 Sjellja e kollonave te mberthyera ne rama te spostueshme

perhershme duhet gjithmone te jene te mberthyera. Ne te vertete ramat e mberthyera kudo qe

Dy tipe momentesh ndeshen ne rama:

2.momente per shkak te ngarkesave qe shkaktojne spostim te ndjeshem, M S

Efektet e perkulshmerise te ketyre dy tipe momentesh konsiderohen te ndare ne procesin e

1-7 Llogaritja e momenteve ne ramat e spostueshme duke perdorur analizen e rendit te

Analiza e rendit te pare dhe te rendit te dyte

Analiza e rendit te dyte

Faktori i zvogelimit te aftesise mbajtese

jane nje funksion i E C

Rrotullimet e themelit.Rrotullimet e themelit sebashku me momentet skajore te kollones

Efekti i ngarkesave te qendrueshme

Seksionin 10.0 te kodit ACI si me poshte:

Metodat e analizes se rendit te dyte

Analiza direkte P-Δ per rama te spostueshme

 P - eshte ngarkesa totale aksiale ne te gjitha kollonat ne kat

 - eshte deformimi i rendit te dyte