4 ΘΕΜΑΤΑ

ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΚΟΙΝΟΥ ΙΟΝΤΟΣ

1) Σε ποιες από τις παρακάτω περιπτώσεις υπάρχει επίδραση κοινού ιόντος;

α) διάλυμα NaCl – HCl β) διάλυμα CH3COOH – CH3COONa
γ) διάλυμα NaHSO4 – H2SO4 δ) διάλυμα NaF – HCOOH

Απάντηση
Για να έχουμε ΕΚΙ πρέπει να έχουμε έναν ασθενή ηλεκτρολύτη και ένα άλλο ηλεκτρολύτη (ισχυρό
ή ασθενή) ο οποίος με τη διάσταση ή τον ιοντισμό του δίνει κοινό ιόν με τον πρώτο ηλεκτρολύτη.
Στην περίπτωση α) δεν υπάρχει ΕΚΙ διότι και οι δύο ηλεκτρολύτες είναι ισχυροί.
Στην περίπτωση β) υπάρχει ΕΚΙ με κοινό ιόν το CH3COO- το οποίο υπάρχει στον ιοντισμό του οξέος:
CH3COOH H2O CH3COO H3O και στη διάσταση του άλατος:
CH3COONa CH3COO Na .
Στην περίπτωση γ) δεν υπάρχει ΕΚΙ διότι ο πρώτος ιοντισμός του H2SO4 είναι πλήρης:
H2SO4 H2O HSO4 H3O
Και ο δεύτερος είναι μερικός:
HSO4 H2O SO42 H3O
Για να έχουμε ΕΚΙ πρέπει ο δεύτερος ηλεκτρολύτης να δίνει είτε ιόντα SO42- είτε ιόντα Η3Ο+.
Στην περίπτωση δ) υπάρχει ΕΚΙ. Τα ανιόντα F- και HCOO- που προκύπτουν από τις διαστάσεις των
αλάτων αντιδρούν με το νερό:
F H2O HF OH και HCOO H2O HCOOH OH
και υπάρχει αμοιβαία ΕΚΙ των ιόντων ΟΗ-.

2) Σε ποιο από τα παρακάτω υδατικά διαλύματα ο βαθμός του ασθενούς οξέος ΗΑ είναι ο μικρό-
τερος;
α) ΗΑ 0,1 Μ β) HA 0,1 M – HCl 0,1 M
γ) ΗΑ 0,2 Μ – ΗBr 0,1 M δ) ΗΑ 0,1 Μ – NaA 0,2 M
Θεωρήστε ότι ισχύουν οι γνωστές προσεγγίσεις.

Απάντηση
Στα διαλύματα β) , γ) και δ) υπάρχει ΕΚΙ οπότε ο βαθμός ιοντισμού του ΗΑ θα είναι μικρότερος απ’
ότι στο διάλυμα α) όπου το οξύ ΗΑ είναι μόνο του.
Στο διάλυμα β) έχουμε από τον ιοντισμό του HCl: HCl H 2O Cl H 3O
0,1M 0,1M
και στην κατάσταση ισορροπίας του ιοντισμού του ΗΑ έχουμε ΕΚΙ των Η3Ο+:
HA H 2O A H 3O
0,1 x x 0,1 x
Θεωρούμε τις προσεγγίσεις 0,1 x 0,1 και 0,1 x 0,1 .
x
Ο βαθμός ιοντισμού του ΗΑ είναι α οπότε από τη σταθερά ιοντισμού του ΗΑ έχουμε:
0,1
x 0,1 Ka
Ka αβ) (1)
0,1 0,1
Εργαζόμενοι με τον ίδιο τρόπο στο διάλυμα γ) θα έχουμε:

1
 Ka
α γ) (2)
0,1
Στο διάλυμα δ) το άλας διίστανται: NaA Na A
0, 2M 0, 2M
Τα ιόντα Α επιδρούν στον ιοντισμό του ΗΑ:
-

HA H 2O A H 3O
0,1 y 0, 2 y y
Ka
Κάνουμε τις προσεγγίσεις 0,1 y y και 0, 2 y 0, 2 . Είναι α δ) οπότε:
0,1
y 0, 2 Ka
Ka αδ) (3)
0,1 0, 2
Από τις σχέσεις (1), (2) και (3) συμπεραίνουμε ότι ο μικρότερος βαθμός ιοντισμού του ΗΑ είναι στο
διάλυμα της περίπτωσης δ).
Παρατήρηση
Εφόσον ισχύουν οι γνωστές προσεγγίσεις ο βαθμός ιοντισμού του ΗΑ είναι ανεξάρτητος από τη
συγκέντρωση του. Εξαρτάται από τη συγκέντρωση του κοινού ιόντος και μάλιστα είναι αντιστρόφως
ανάλογος με αυτήν.

3) Υδατικό διάλυμα (Δ1) όγκου 200 mL του οξέος ΗΑ έχει pH = 3.

Στο διάλυμα αυτό προσθέτουμε n mol άλατος NaA, χωρίς μεταβολή του όγκου οπότε προκύπτει
διάλυμα Δ2 το οποίο έχει pH = 5.
α) Να εξηγήσετε γιατί το οξύ ΗΑ είναι ασθενές οξύ.
β) Να βρείτε την ποσότητα n mol του άλατος.
γ) Για να εξουδετερωθεί πλήρως η ποσότητα του οξέος ΗΑ στο διάλυμα (Δ2) απαιτούνται
200 mL υδατικού διαλύματος NaΟΗ 0,1 Μ οπότε προκύπτει διάλυμα (Δ3). Να βρείτε:
i) τη συγκέντρωση του διαλύματος Δ1,
ii) τη σταθερά ιοντισμού του οξέος ΗΑ,
iii) το pH του διαλύματος Δ3.
 Η θερμοκρασία είναι 25ο όπου Kw = 10-14.
 Ισχύουν οι γνωστές προσεγγίσεις.

Απάντηση
α) Η αύξηση του pH οφείλεται στην επίδραση του κοινού ιόντος Α- στην ισορροπία ιοντισμού του
ΗΑ. Αν το ΗΑ ήταν ισχυρό οξύ τότε δεν θα υπήρχε ΕΚΙ και το pH του διαλύματος δεν θα
άλλαζε.
β) Στο διάλυμα Δ1 από τον ιοντισμό του ΗΑ έχουμε:
HA H 2O A H 3O
C1 x x x
Θεωρούμε την προσέγγιση C1 x C1 και είναι x [H3O ] 10 3 M , οπότε:
x2 10 6
Ka Ka (1)
C1 C1
Με την προσθήκη του NaA στο διάλυμα αυτό θα έχει συγκέντρωση C2 η οποία θα είναι ίση με
τη συγκέντρωση των ιόντων Α-. Θεωρώντας το διάλυμα ρυθμιστικό θα έχουμε ότι:
C [H3O ] C2 10 5 C2
[H3O ] K a 1 Ka Ka (2)
C2 C1 C1

2
 n
Από τις (1) και (2) προκύπτει ότι 10 5 C2 10 6
C2 0,1M
0,1M n 0, 02mol
0, 2L
Οπότε η ποσότητα του άλατος NaA που προστέθηκε είναι 0,02 mol.
γ) i) Η ποσότητα του NaOH που προστέθηκε είναι n NaOH 0,1M 0, 2L 0,02mol .
Από τη στοιχειομετρία της εξουδετέρωσης: HA NaOH NaA H2O έχουμε ότι η πο-
σότητα του οξέος ΗΑ στο διάλυμα Δ2 είναι ίση με 0,02 mol. Η ίδια ποσότητα υπάρχει και
0, 02mol
στο Δ1 οπότε C1 0,1M .
0, 2L
ii) Από τη σχέση (1) προκύπτει ότι K a 10 5 .
iii) Από την αντίδραση εξουδετέρωσης σχηματίστηκαν 0,02 mol NaA.
Υπήρχαν όμως ήδη 0,02 mol NaA οπότε η συγκέντρωση του NaA στο διάλυμα Δ3 είναι:
0, 04mol
C 0,1M . Το άλας διίστανται: NaA Na A
0, 4L 0,1M 0,1M
Τα ιόντα Α- αντιδρούν με το νερό:
A H 2O HA OH
0,1 z z z
Θεωρούμε την προσέγγιση 0,1 z 0,1 και είναι K b(A )
10 9 , οπότε:

9 z2
Kb 10 z [OH ] 10 5 m pOH 5 pH 9
0,1

4) Υδατικό διάλυμα περιέχει ΝΗ3 ( K b1 2 10 5 ) και CH3NH2 ( K b2 4 10 4 ) έχει pH = 2.

Να βρείτε τους βαθμούς ιοντισμού των δύο βάσεων στο διάλυμα.
Θεωρήστε ότι ισχύουν οι γνωστές προσεγγίσεις.
Απάντηση
Έστω C1 η συγκέντρωση της ΝΗ3 και C2 η συγκέντρωση της CH3NH2.
Στην περίπτωση της ΝΗ3 και στην κατάσταση ισορροπίας έχουμε:
NH3 H2O NH 4 OH
C1 x x 10 2
Θεωρούμε ότι C1 x C1 και είναι x α1 C1 , οπότε:
α1 C1 10 2

K b1 α1 2 10 3

C1
Αν εργαστούμε με τον ίδιο τρόπο για τη μεθυλαμίνη τότε θα έχουμε:
α 2 C2 10 2
K b2 α 2 5 10 2
C2