Mga halimbawa ng Dula sa Panahong bago dumating ang mga Kastila:

Wayang Orang at Wayang Purwa Ng mga Bisaya - Ito ay tumutukoy

sa pagmamalupit ng mga Sultan sa kanilang aliping mga babae.
Embayoka at Sayatan ng mga Muslim sa Julo at Lanao – Dulang
pagtutula kahawig ng Balagtasan ng mga Tagalog. Kinapapalooban ng
sayawan at awitan.
Bulong – Ginagawa o ginaganap sa tunay na buhay kaugnay sa
pananampalataya, pamahiin o paniniwala at panggagamot.

Panahon ng Kastila
Tatlong uri ng Dula:
 Pantahanan – Isinasagawa sa tahanan.
Hal. Pamamanhikan
 Panlansangan – Isinasagawa sa langsangan.
Hal. Panunuluyan atbp.
 Pantanghalan – Isinasagawa sa loob ng tanghalan.
Paksa ng mga Dulang ipinapalabas:
 Pangkagandahang-asal
 Pangwika
 Panrelihiyon
Halimbawa ng dula sa Panahon ng Kastila:
 Duplo – Isang tulang patnigan na ang pinapaksa at tungkol sa
nawawalang ibon ng Hari. Ito ay kalimitang isinasagawa sa
malawak na bakuran kung may namatayan sa isang Nayon.
 Karagatan – Isinasagawa rin ito tuwing may namatayan sa Nayon.
Itp’y hango sa alamat ng Prinsesang naghulog ng singsing sa gitna
ng dagat at ang sinumang binatang makhanap nito ay kaniyang
papakasalan.
 Panunuluyan – Prusisyong ginaganap tuwing bisperas ng Pasko.
Ito ay paghahanap ng bahay na matutuluyan ng Mahal na Birhen
sa pagsilang kay Hesukristo.
 Tibag – Pagsasadula ng paghahanap ng Krus na pinagpakuan kat
Kristo nina Reyna Elena at Prinsipe Constantino. Ginaganap
tuwing Mayo sa mga lalawigan ng Bulacan, Nueva Ecija, Bataan,
at Rizal.
 Panubong – Mahabang tulang paawit bilang handog at
pagpaparangal sa isang dalagang may kaarawan. Ito;y laganap sa
Marinduque, mula ito sa salitang Tagalog na “pamutong” na ang
ibig sabihin ay lalagyan ng putong o korona ng mga bulaklak ang
dalagang may kaarawan, nahahati ito sa tatlong bahagi.
 Karilyo – Dulang ang mga nagsisiganap ay mga tau-tauhang
karton. Pinapagalaw ang mga ito sa pamamagitan ng mga
nakataling pising hawak ng mga tao sa itaas ng tanghalan. Ang
mga taong nagsasalita ay nasa likod ng telon. Madilim kung
palabasin ito sapagkat ang nakikita lamang ng mga tao ay
kanilang mga anino.
 Cenakulo – Isang dulang naglalarawan ng buong buhay hanggang
sa muling pagkabuhay ng ating Panginoong Hesukristo. Ang
usapan ay Patula. Sinulat ng Paring Pilipino. Ang Pasig, Morong at
Pasay ang mga kilalang pook na pinagtatanghalan nito.
 Moro-moro – Paglalaban ng mga Muslim at mga Pilipinong
Kristiyano. May magaganda at makukulay na kasuotan. Ang
usapan ditto ay Patula at karaniwan ay totoong mataas ang tono
ng mga nagsasalita, lagging may taga-dikta sa mga nag-uusap
sapagkat hindi totoong naisasaulo ng mga gumaganap ang
kanilang paepl. Mas magara at maganda ang pagpapalabas nito sa
Bisaya.
 Panahon ng Amerikano

Isang bagong pangkat ng mananakop ang nagdala ng mga pagbabago sa

panitikan ng Pilipinas. Ipinakilala ang mga bagong anyo ng literature gaya ng
malayang taludturan (sa mga tula), maikling kwento at mapamunang sanaysay
(critical essay). Ang impluwensya ng mga Amerikanong mananakop ay nanatili
kaalinsabay ng pagtatalaga sa Ingles bilang wikang ginagamit sa lahat ng
paaralan sa bansa gayundin ng paglinang sa masining na kamalayan ng mga
manunulat batay sa modernong panitikan dala ng mga mananakop.
Maliwanag ng ambag ng panahong ito ang pelikula. Sa kauna-unahang
pagkakataon ay nakapanonood ang mga Pinoy ng mga larawang gumagalaw.
Binigyang-daan ng imbensyong ito ang pag-ungos ng kulturang popular.
Ditto unang kinilala ang Dula o Drama. Sa unang bahagi ng ika-20 siglo
ang mga dula’y tungkol sa Makabayan subalit noong 1920 ang karamihan sa
Dulaan ay nagupo mula sa Makabayan napalitan ito ng mga Makatotohanan
at Maromansa. Sa panahong ding ito pinanghina ang Moro-moro ng Sarswela
subalit di rin ito tumagal ng mahabang panahon at ito’y naigupo naman ng
bodabil, Burlesque at sine na dala rin ng mga dayuhan.
Halimbawa ng Dula sa Panahon ng Amerikano:
Sarswela – Dulang musical o isang melodramang may 3 yugto na ang
mga paksa ay tungkol sa pag-ibig, panibugho, paghihiganti, pagkasuklam at
iba’t-ibang masidhing damdamin.1844 ng ipalaganap ni Narciso Claveria
(Governador ng Pilipinas) ang komedya.
Unang tatlong komedyang ipinalabas:
 La Conjuracion de Venecia
 La Bata de Cobra
 La Reduma
Noong 1852, may tatlong komedyang itinanghal rin ng samahang Lopez at
Asiya
 Isabel La Catolica
 Diego Corrientes
 El Trio Camilletas
Dalawang Bahagi ng taong nakapaloob sa Dula
a. Impersaryo – Nag-aayos, pumipili sa mga magtatanghal sa palabas.
Kinabibilangan ito nina Severino Reyes at Hermogenes Ilagan na
nagtatag ng Compania Ilagan.
b. Manunulat – Mga tagapagsulat ng mga dula.
Mga manunulat ng Sarswela

Severino Reyes
 ipinanganak sa Sta Cruz, Maynila noong Pebrero 12, 1861. Ikalima
sa mga anak nina Rufino Reyes at Andrea Rivero.
 Mas kilala sa tawag na Don Binoy.
 Nakasulat siya ng humigit 40 na dula
 May-akda ng “Mga Kwento ni Lola Basyang”
 Maituturing ding Ama ng Dulang Filipino
 Naging manunulat ng Liwayway
 Nagtatag ng unang samahan sa dula, “Gran Compania de Zarzuela
Taga”
 Nagpakilala ng walang katarungang paglilitis kay Rizal.
Kanyang mga naisulat na dula:
 Walang sugat
 Ang kalupi
 R.I.P
 Cablegrama Fatal (1903)
 Puso ng Isang Pilipina (1919)
 Bagong Fausto
 Filotea, o Ang Pag-aasawa ni San Pedro
 Opera Italiana
 San Lazaro
 Aurelio Tolentino
 Kapampangang kapanahon nina Don Binoy at Patricio Mariano
 Mas kahanga-hanga kumpara kina Don Binoy dahil sumulat siya
gamit ang ibang wika.
 Sumama sa paghihimagsik ng mga Pilipino kung kaya ilang ulit
syang nabilanggo.
 Siya rin ang pumulot sa salitang “Dula” mula sa Bisaya at ginamit
ito sa Tagalog sa kahulugang “Drama”
 Ang kanyang Dula ay lipos ng diwang Makabayan at
panunuligsang Panlipunan.
Ang kanyang mga tanyag na Dula:
a. Sumpaan – 3 yugto
b. Filipinas at Espanya – 2 yugto
c. Rizal y los Dioses – Operang Tagalog nap uno ng mga sagisag na bansa.
d. Sinukuan – 3 yugto at pampulitika
e. Ang Makata – 1 yugto
f. La Rosa – 1 yugto
g. Manood Kayo – Awit at mga pangyayaring pinag-ugnay sa 3 yugto.
h. Bagong Kristo – Panlipunan
i. Luhang Tagalog – Pangkasaysayan at pinalagay na kanyang obra
maestra
 j. Kahapon, Ngayon, Bukas – 3 yugto, may himig paghihimagsik, protesta
sa pamamalakad ng mga Amerikano at dahilan ng kanyang
pagkabilanggo.

Hermogenes Ilagan
 Isinilang si Hermogenes Ilagan sa Bigaa, Bulacan. Nag-aaral siya
sa Ateneo de Manila.
 Siya ang ninuno ng mga Ilagan na kinilala sa larangan ng
pagtatanghal sa radio, at pelikula.
 Kinilala sa tawag na “Ka Muning”
Mga Dulang isinulat:
a. Dalagang Bukid – Dulang nagpabantog sa kanya na tungkol sa isang
taga bukid na si Angelita.
b. Dalawang Hangal
c. Lucha Electoral
d. Despoes de Dios, el Dinero
e. Biyaya ng Pag-ibig
 Julian Cruz Balmaceda
 Isinilang sa Orion, Bataan noong Enero 28, 1895. Nag-aral siya sa
Colegio de San Juan de Letran. Nagtapos siya ng dalawang taong
pag-aaral ng Batas sa Escuela de Derecho.
 Sa gulang na 12 siay ay nagging taga sulat ng mga liham ng pag-
ibig sa Udyong, Bataan.
 Nagging sarhento sa gulang na 13 sa Bacood, Cavite.
 Mambabalarila, mananaysay, makata, manunuring pampanitikan,
kuwentista, mangangat-hang-buhay at higit sa lahat mandudula.
 Patnugot ng Surian ng Wikang Pambansa
Mga Akda o Tanyag na Dula
a. Sugat ng Puso – Kinatha niya sa gulang na 14 na taon
b. Ang Piso ni Anita – Nagkamit ng unang gantimpala sa Bureau of Posts.
Ito ay hinggil sa pagtitipid, isang drama musical na may 3 yugto.
c. Sa Bunganga ng Pating – Panunuligsa sa mga usurer. Ito rin ang
nagdala sa kanya ng karangalan at kabantugan.
d. Budhi ng Mangagawa
e. Dugo ng Aking Ama
f. Kaaway na Lihim
g. Dahil sa Anak – Isa sa pinakapinaggigiliwang tula

Patricio Mariano
 Naglingkod sa Senado ng Pilipinas kung kaya’t tinalikuran ang
kanyang pag-ibig ang pagsusulat
 Ang kanyang istilo ay maromansa at puno ng simbolismo
 1901-1934 nakasulat siya ng 45 na tula.
Mga akda na kanyang nasulat:
a. Ang ng Dagat – 1922, 3 yugto, obra maestra at naipasok sa karanasang
personal bilang manghihimagsik, mamamahayag at pendula.
b. Lakambini – Trahedya, 3 yugto, salaysaying batay sa unang pagsapit ng
mga Kastila sa Maynila at ipinapalagay ding kanyang obra maestra.
c. Tulisan
d. Buhay Dapo
e. Luha’t Dugo
f. Ang Dalawang Pag-ibig
g. Ang Unang Binhi
h. Deni
i. Ang Pakakak
j. Silanganan
k. Ako’y Iyo Rin
l. Si Mayumo
 Panahon ng Hapon
Sanligang kasaysayan

 Binomba ang Pearl Harbor, pati na rin ang Pilipinas

 Madaling nasakop ang Pilipinas
 Nasa ilalim ng mga Hapones ang Pilipinas mula sa 1941-1945
 Paksa ng mga akdang pampanitikan ay Buhay Lalawigan.
 Nagging mapalad ang panitikan dahil kay Kinichi Isikawa
 Tinuring na Gintong Panahon ang panitikang Pilipino.
 Unang maikling kwento na nalimbag sa panahong ito ay Lupang
Tinubuan ni Narciso Reyes. Nag kamit ng unang gantimpala noong
1945.
 Ang mga mabubuting dula ay ipinapalabas sa Avenue Theater at Life
Theater.
Mga uri ng Akda:
 Pugo at Tugo (mga artista)
 Sino Ba Kayo? Ni Julian Balmaceda (Alpahol)
 Pitong Taon ni Fidel Sicam
Dalawang Teatro na naglabasan sa panahong ito:
a. Avenue Theater
b. Manila Grand Opera Theater
Mga manunulat:
a. Jose Ma. Hernandez – Panday Pira
b. Jose Villa Panganiban – Utak Habang Panahon
c. Wilfredo Guerrero
d. Clodualdo del Mundo at Mateo Cruz – Sumulat ng Bulaga noong
Pebrero 23, 1945.
 Bagong Panahon
Muling sumigla ang panitikang Pilipino ng tuparin ni McArthur ang kanyang
pangako at natalo ang mga Hapon. Nagkaroon ng iba’t-ibang patimpalak sa
larangan ng pagsusulat gaya ng mga sumusunod:
 Palanca Memorial Award ni Pil. & English Lit.
 Gawad ni Balagtas Award
 Republic Cultural Award
 Taunang Gawad na Surian ng Wikang Pambansa