Panitikan sa

Panahon ng
Kastila
 Panitikan sa Panahon ng Kastila
Yugto sa Panahon ng Kastila
Kaligirang kasaysayan
Pagbabagong naganap sa panahon ng kastila
Mga naging impluwensya ng kastila sa panitikang Filipino
Mga Nangungunang Intelektual na propagandista.
Mga Unang Aklat sa panahon ng kastila
Mga Akdang pang wika.
Mga uri ng tulang nalimbag sa panahon ng kastila.
Mga uri ng dula sa Panahon ng kastila
Nobela sa panahon ng kastila.
Mga halimbawa ng sanaysay sa panahon ng kastila
Mga manunulat at makata sa panahon ng kastila.
 Yugto Sa Panahon ng
Kastila
Panitikan sa Panahon ng Kilusang
Propaganda.
Panitikan sa Panahon ng
Himagsikan
 Kaligirang Kasaysayan
1.Nagsimula ang panitikan ng mga kastila sa Pilipinas sa
Pangunguna ni Gob. Hen. Miguel Lopez de Legazpi noong
1565.
2.Nasakop ang Pilipinas sa higit tatlong daang taon at
natapos lamang noong dumating na ang mga Amerikano.
3.Higit na Binibigyang pansin ang adhikaing 3G na ang ibig
sabihin ay Glory, Gold at God.
4.Naging sentro ng Panitikan ay patungkol lahat sa relihiyon
at pag-ibig sa Panginoon.
 Pagbabagong Naganap sa
panahon ng kastila.
1. Mapalaganap ang katolisismo sa buongbansa, mapaunlad
ang negosyo at makilala sa buong mundo.
2. Si Ruy Lopez de Villalobosang nag bigay ng pangalang
Felipinas bilang parangal kay King Philip II.
3. Nagkaroon ng apelyido sa panukala ni Gob. Narcisi Claveria.
4. Nagpanukala ng bagong halaman sa Pilipinas si Gob. Jose
Basco.
5. Nagkaroon ng Fiesta bilang papuri sa Santo Papa at Diyos.
6. Nagbigay ng libangan tulad ng sabong , karera ng kabayo, at
mga dulang bayan.
 Mga naging
IMPLUWENSYA ng
Kastila sa Panitikang
Filipino.
Lagrimas, Kayle Alexandriane R.
BSBA MM E2020
 Mga Impluwensya ng Kastila sa Panitikang
Filipino
1. Ang ALIBATA na ipinagmamalaki kauna-unahang
abakadang Filipino.

2. Ang pag kakaturo ng Doctrina Cristiana na kinasasaligan

ng mga gawang makarelihiyon.

3. Ang wikang Kastila na naging wika ng Panitikan nang

panahong yaon.

4. Ang pag kakadala ng mga alamat ng Europa at

Tradisyong Europeo rito na naging bahagi ng Panitikang
Filipino tulad ng awit, korido, moromoro at iba pa.
 Mga Impluwensya ng Kastila sa Panitikang
Filipino
5. Ang pag kakasinop at pag kakasalin ng makalumang
panitikan sa Tagalog at sa ibang wikain.

6. Ang pag kakalathala ng iba’t ibang aklat pambalarila sa

wikaing Filipino tulad sa Tagalog, Ilokano, at Bisaya.

7. Ang pag kakaroon ng makarelihiyong himig ng mga

lathain ng mga panahong yaon.
Mga nangunang
intelektwal na
propagandista
Lagrimas, Kayle Alexandriane R.
BSBA MM E2020
Mga nangunang intelektwal na
propagandista:

•PAMBANSANG BAYANI

•May sagisag na “Laong Laan” at

“Dimasalang”
•May akda ng “EL FILIBUSTERISMO”
at “NOLI ME TANGERE”.
Mga nangunang intelektwal na
propagandista:

•PREDIKADOR NG MASA
-Itinatag ang “Diyaryong tagalog” noong 1882, na
pinaglathalaan niya ng mga puna at pansin sa hindi
mabuting pamamalakad ng pamahalang Kastila.

GRACIANO LOPEZ
JAENA

•Nag tatag ng pahayagang “La Solidaridad.”

•May akda ng “ANG FRAY BOTOD” at “LA HIJA DEL

PRAILE at ang EVERYTHING IS HAMBUG”.
 Mga uri ng Tulang
nalimbag sa panahon
ng kastila
Paraon, Roniel
BSBA MM E2020
• Dung-aw - Ang Dung-aw ay isang makalumang tula ng mga
ilokano at mga igorot.
• Kantahing Bayan - Ang mga kantahing bayan ay totoong
laganap sa pilipinas.
• Metrikal Romance (Tulasinta) - Ito ay tulang pasalaysay na
mahirap makilala ang ang kaibahan sa epiko.
• Ang Corrido - Ayon kay Trinidad P. H. Tavera ang salitang
corrido ay nanggaling sa salitang "currido" ng Mehiko na
nanggaling naman sa kastila. Ang salitang "currido" ay
nangangahulugan ng kasalukuyang mga balita sa mehiko.
• Ang awit - Ang "corrido" at ang awit ay magkatulad ng paksa.
Ang pagkakaiba lamang ay ang awit ay binubuo ng 12 pantig
bawat taludtod samantalang ang corrido ay 8 pantig lamang.
• Dalit - ang dali ay isang uri ng tulang liriko na karaniwan ay
pangrelihiyon. Isinusulat ito para sa layunin ng papuri,
pagsamba, o panalangin, at karaniwang pinaparating sa
diyos, sa isang kilalang tao o maliwanag na ehemplo. ito rin
ay may kahalong pilosopiya sa buhay.
• Epiko - ito ay isang uri ng pasalaysay na kung saan
ikinukwento ang isang seryosong paksa na mayroon detalye
ng kabayanihang gawa at mga makabuluhang kaganapan sa
isang kultura o bansa.
• Balagtasan - Sa isang pulong na dinadaluhan ng mga
makata sa instituto de mujeres sumilang ang uring ito ng
panulaang tagalog.
Mga Uri ng Dula
sa panahon ng
kastila
Ramos, Frexy Mae
BSBA MM E2020
Ano ang Dula?
-Ito ay hango sa salitang Griyego na “drama”
na nangangahulugang gawin o ikilos.
-Anglayunin ng dula ay makapag bigay aliw
sa mga manonood.
- Sinasabi ring ang dula ay isang uri ng sining
na may layuning magbigay ng makabuluhang
mensahe sa manonood.
dula sa panahon ng kastila
Ang pagdating ng mga Ang dula sa ating bansa ay
kastila sa pilipinas ang kasintanda ng kasaysayan ng
nagbigay ng panibagong pilipinas. Bahagi na ito ng ating
sangkap sa mgakatutubong tradisyon.Ngunit iisa ang
dula. Ang mga dulang kagaya layunin ng mga mandudula;
ng komedya ay ang aliwin ang mga
naimpluwensyahan ng mga mamamayang Pilipino at higit
kastila upang mapalaganap pa sa lahat, bigyang buhay ang
ang kristiyanismo sa mga pangyayari sa kanilang
kapuluan. buhay
 Ang Duplo
-Ang duplo’y isang madulang pagtatalong
patula. Ito’y karaniwang ginaganap sa
isangmaluwag na bakuran ng namatayan.
-Dito’y inaanyayahan ang
lahat na magagaling na duplero o makata.
May hihiranging isang matandang mahusay ding tumula na siyang
gaganap na hari. May mga hilera ng mga upuang uupuan ng mga bilyaka
mga babae at sa tapat naman ay uupo angmga lalaki, mga bilyako. Ang
hari ay gagamit ng sinelas o kotso sa kanyang pagtawag ng pansin ng
mga nanonood karaniwan ay sinisimulan sa pagdarasal ng “Ama Namin”
ang laro. Ang hari ngayon ang magsasabing may nawala siyang kulasisi
o ibon at may magtuturong bilyako sa isang bilyakang siyang nagnakaw.
Mayroon naming magtatanggol sa bilyaka at ditto magsisimula ang
pagtatalo. Sa pangangatuwiran, ang bawa’t panig ay binabanggit na ng
lahat ng bagay sa daigdig. Pag natalo ang nagtanggol sa bilyaka, ang
bilyaka ay papaluin ng berdugo sakamay ng kotso
 Ang Karagatan
-Ang larong ito’y ipinalalabas bilang pang-aliw sa mga naulila.
-Ginaganap ito sa ika-30 arawna pagkamatay at unang taon ng
kamatayan.
-Maaari rin itong ganapin sa buong panahon ng pagdarasal para
sa kaluluwa ng namatay, mula sa una hanggang ika-9 na araw at
sa unang taonng kamatayan. Patula kung bigkasin ang mga
pananalita
Sa Katagalugan, ang karagatan ay nababatay sa isang alamat
tungkol sa singsing ng isang dalaga. Nahulog sa dagat ang singsing
at ang binatang makakakuha nito ay magiging mapalad sa pag-ibig
ng dalaga. May isang magpapasimuno upang masimulan ang laro.
Isang tabong mayguhit na puti ang paiikutin. Ang binatang
matatapatan ng guhat na puti ay mauunang lulusong sadagat upang
hanapin ang singsing ng dalaga. Magkakaroon ng pagtatalong
patula. Ang binatang nagtagumpay ay ikakasal kunwari sa dalaga.
May mga pagkakataong walang binatang nagtatagumpay at natatalo
ng dalaga ang kabinataan. Sa ganitong pangyayari, ang mga
binatang natalo ay ipalalagay na nalunod sa dagat
 Tibag
- Ang tibag ay ang pagsasadula ng paghahanap ng krus sa
pinagpakuan kay Kristo nina ReynaElena at Prinsipe
Constantino.
- Ang dulang ito’y ginaganap kung buwan ng Mayo sa mga
lalawigan ng Bulakan, Nueva Ecija, Bataan, Rizal at
nanggaling sa pagtibag ng mga bundok sa paghahanap ng krus
ni Reyna Elena at Prinsipe Constantino.
 Kurilyo
-ito’y isang dulang ang mga magsisiganap ay mga tau
tauhang karton. Pinagagalaw ang mga ito sa pmamagitan
ng mga nakataling pising hawak ng mga tao sa itaas ng
tanghalan. Ang mga taong nagsasalita ay nasa likod ng
telon. Madilim kung palabasin ang karilyo sapagka’t ang
nakikita lamang ng mga tao’y ang kanilang mga anino.
-Ang mga pangyayari’y galing sa mga awit at kurido o sa
mga dulang panrelihiyon.
 Cenaculo
-Ang cenaculo’y isang dulang naglalarawan ng buong buhay
hanggang sa muling pag kabuhay ng ating Panginoong
Hesukristo. Ito rin ang Pasyon.
-Ang usapan ay patula rin. Dalawa ang uri ng Cenaculo isa ay
ang hablada na ang usapan ay hindi inaawit kung hindi patula.
Ang isa naman ay iyong “Cantada”. Ito’y inaawit na tulad ng
Pasyon.
-Ang berso ng cenaculo ay karaniwang tigwawalong pantig.
Ang cantada, kung pinalalabas ay inaabot sa 3
gabi,samantalang ang hablada ay isang gabi lamang
 Moro-Moro

- Ang Moro-Moro ay nagsimula noong ika-17 daang taon,

nang ang mga Pilipinong Kristiyano at mga Pilipinong
Muslim ay madalas magsagupa sa paglalaban.
- Ang paksa ng Moro-Moro ay lagging paglalabanan ng
mga Muslim at mga Pilipinong Kristiyano atlagi naming
nagwawakas sa tagumpay ng mga Kristiyano.
-Ang kasuotan ay magaganda at makukulay.
 Santacruzqan

-Ang Santacruzan ay isang prusisyon na isinasagawa sa

huling bahagi ng pagdiriwang ngFlores de Mayo.
-Isinasalarawan nito an paghahanap sa Banal na Krus ni
Reyna Elena, ang ina niConstantino.
-May ilang personalidad sa industriya ng pelikula at
telebisyon ang lumalahok saganitong pagdiriwang at
kadalasan ay nagiging tampok sa sagala bilang reyna at
konsorte.
 Panunuluyan
- Ang Panunuluyan ay isang kaugaliang Kristiyano ng mga
Filipino na nagtatanghal ngmasalimuot na paglalakbay nina
Santo Jose at Birheng Maria mula sa Nazareth patungong
Bethlehem upang maghanap ng matutuluyan na
mapagsisilangan kay Hesukristo. -Ito ay hango sasalitang-
ugat na “tuloy” na isang magiliw na pag-anyaya o
pagpapatuloy ng panauhin sa loob ng tahanan
 Nobela
sa panahon ng
kastila
Ramos, Frexy Mae
BSBA MM E2020
 Nobela sa Panahon Ng Kastila

-Ang nobelang Tagalog ay iniluwal sa panahon ng mga

Amerikano. Ito ay pinatutunayang produkto na labas sa
panahon ng pananakop ng mga kastila bagamat
napakayaman sa impluwensiya ng nasabing panahon.
Walang maituturing na nobelang masining at
makabuluhanna nasulat noong panahon ng Kastila maliban
sa NOLI at EL FILI ni Rizal na nasa wikang Kastila.
 Nobela sa Panahon Ng Kastila
 Ang Noli me Tangere at El Filbusterismo ni Jose Rizal na ang paksa ay tungkol sa
Himagsikan.

 Doctrina Christiana ni Padre Juan de Placencia at Padre Domingo Nieva na tungkol sa

relihiyon.

 Urbana at Felisa ni Padre Modesto de Castro na tungkol kagandahang asal at relihiyon.

 Barlaan at Josaphat ni Padre Antonio de Borja na tungkol sa relihiyon.

 Ang Bandido ng Pilipinas ni Graciano- Lopez Jaena na tungkol sa paghihimagsik.

 Ang kawalan marahil ng mga naipalimbag, naipalathala, o maaaring
naisulat na nobela noong panahon ng Kastila ay maipaliliwanag sa
mga sumusunod na dahilan:

• Malaking halaga ang kaugnay na gagastahin sa pagpapalimbag;

• Ang mga manunulat o maging ang karaniwang mamamayan ay walang layang maglahad
ng kanilang damdamin at kaisipan dahil sa kahigpitan ng sensura

• Namalasak ang mga sanaysay at panunuligsa na ibinunga ng Kilusang Propaganda at

siyang mga inilathala sa Pahayagang La Solidaridad.
 2 URI NG NOBELA SA PANAHON
NG KASTILA
1. Nobelang Pangrelihiyon - nagbibigay diin sa kabutihang-asal

2.Nobelang Mapaghimagsik - nagbibigay diin sa kalayaan,

reporma, pagbabago, at diwang nasyonalismo
 “Noli Me Tangere” At “El Filibusterismo”
Ni: Jose Rizal

-Ang Noli Me Tangere ay isang nobelang isinulat ni Jose Rizal,

at inilathala noong 1887,sa Europa.
-Hango sa Latin ang pamagat nito at "huwag mo akong salingin"
ang ibig sabihin nito,kinuha ito ni Rizal sa ebanghelyo ni Juan:
20: 13-17 sa Bibliya na tumutukoy kung paano pinagsusuot ng
mga patalastas ang mga may ketong upang lubayan sila ng mga
nakaka salubong nila.
-Mas madalas itong tinatawag na Noli; at ang satin sa Ingles nito
ay Social Cancer. Sinundan ito ng El Filibusterismo, isa pang
nobela ni Jose Rizal na tungkol sa paghihimagsik
 “Noli Me Tangere” At “El Filibusterismo”
Ni: Jose Rizal

-Ang nobelang El filibusterismo (literal na "Ang

Pilibusterismo") o Ang Paghahari ngKasakiman ay ang
pangalawang nobelang isinulat ng pambansang bayani ng
Pilipinas na si JoseRizal, na kaniyang buong pusong inialay sa
tatlong paring martir na lalong kilala sa bansag naGomburza o
Gomez, Burgos, at Zamora.
-Ito ang karugtong sa Noli Me Tangere at tulad sa Noli, nagdanas
si Rizal ng hirap habang sinusulat ito at, tulad din nito, nakasulat
ito sa Kastila.
-Sinimulan niya ang akda noong Oktubre ng 1887 habang
nagpapraktis ng medisina sa Calamba
SANAYSAY SA
PANAHON NG
KASTILA
Salvador, John David
BSBA MM E2020
Nang nasakop ng mga Espanyol ang Pilipinas, nagsikap ang
mananakop,sa tulong ng mga pari na magsulat ng mga sanaysay ukol
sa relihiyon at wika na maaring ituro sa mga katutubo. Ilan sa mga
ito ay ang Declaracion de los mandamientos de la ley de dios,
isang paliwanag ukol sa Sampung Utos at ang Arte Y Reglas De Las
Lengua Tagala na nagsaad ng mga batas sa pagsulat at pagsasalita
ng wika Tagalog.

Maitututing na unang sanaysay na sinulat ng isang Pilipino ay ang

Librong Pag-aralan nang manga Tagalog nang Unicang Castilani
Tomas Pinpin. Dito ay sunod-sunod nang natuto ang mga tao ng mga
prosa, tulad ng apuntes(memoirs) at informes (accounts). Kahit na
pangpersonal lang ang mga ito kadalasan, mababasa din dito
angilang mga isyu sa pulitika, relihiyon at ekonomiya. Sa pagsisimula
ng Samahang Repormista, nagsimula ang mga manunulat
namagsulat ng mga sanaysay na naglalabas ng mga pang-aabuso ng
mga mananakop, at humihiling sa mga Pilipino na kumilos laban dito.
 HALIMBAWA NG SANAYSAY NANG PANAHON
NG KASTILA
Mula kay Jose Rizal:

1. Sobre la Indolenicia de los Filipinos (Hinggil sa Katamaran ng mga

Pilipino)- isang malalim na pagsusuri ng mga dahialan ng palasak na sabing
ang mga Pilipino ay tamad, isang bukas at tapat na paglalahad ng
katotohanan.

2. Filipinas Dentro de Cien Anos (Ang Pilipinas sa Loob ng Sandaang

Taon)- isang sanaysay na panghuhula sa maaring maganap sa Pilipinas sa loob
ng sandaang taon. Ito ay may lamang hula na ang interes ng Europa sa
Pilipinas ay mababawasan, samantalang ang impluwensiya ng Estados Unidos
ay tahasang mararamdaman. Nagkatotoo ito dahil natupad ang kanyang hula.
 MGA HALIMBAWA NG SANAYSAY NANG
PANAHON NG KASTILA

 Mula kay Marcelo H. del Pilar:

- Ang Cadaquilaan nang Dios - isang sanaysay na

tumutuligsa sa mga prayle at nagpapakilala ng matibay na
pananlig niya sa Diyos, sa kanyang kadakilaan dahil sa
mga biyayang dulot ng kalikasan na ipinagkaloob niya sa
atin.  
 MGA HALIMBAWA NG SANAYSAY NANG
PANAHON NG KASTILA
• Mula kay Graciano Lopez Jaena:

Fray Botod - ititnutulad ang mga prayle sa mga payat na lamok na

nang dumating sa Pilipinas ay tumaba sa kakakain ng mga papaya’t
saging. Ito ay tumutuligsa sa moralidad, kamangmangan,
kayabangan at pagmamalabis ng mga prayle
 MGA HALIMBAWA NG SANAYSAY NANG
PANAHON NG KASTILA
 Mula kay Andres Bonifacio:

Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog - itoý isang paglalagom ng

kasaysayan ng Pilipinas bago dumating ang mga Kastila, ang
pakikipagkomersiyo sa Hapon, Tsina at mga ibang kalapit-bansa at
ang kalayaan ng Pilipino sa pamamahala ng kanyang bansa.
Isinalaysay na ang pagdating ng mga Kastila mga Kastila ang
nagpabago sa ang nagpabago sa pamumuhay ng mga pamumuhay
ng mga Pilipino. Pilipino.
• Mula kay Emilio Jacinto:
Liwanag at Dilim - itoý katipunan ng mga sanaysay na may iba’t
ibang paksang may kinalaman sa mga karapatan ng tao katulad ng
mga sumusunod:
 Ning at Liwanag
 Ang tao’y magkakapantay
 Kalayaan
 Ang Pag-ibig
 Ang Bayan at ang mga Pinuno
 Ang Gumawa
 Ang Maling Pananampalataya
MGA MANUNULAT
AT MAKATA SA
PANAHON NG
KASTILA
Salvador, John David
BSBA MM E2020
 Fernando Bagongbanta
Isa sa mga unang makatang Tagalog ay si Fernando Bagongbanta na
taga Abucay, Bataan. Siya ang tumulong kay Padre Blancas de San
Jose sa pagpapalimbag ng Artes y Reglas. Ang tula niyang
natuklasan ng mga mananaliksik ay ang “Salamat nang Walang
Hanggan.” Ito’y nasusulat sa Tagalog at Kastila. Isa pang halimbawa
ng tula ni Fernando Bagong banta ay ang kanyang parangal kay
Padre Blancas de San Jose. Narito ang panimulang mga taludtod:
gracias se den sempiternas  
sa nagpasilang nang tala
al que hizo salir la Estrella nacapagpanao nang dilim
que destierre la tinieblas
 sa lahat na bayan natin
de todo esta nuestra nuestra tierra. tierra.
 Cecilio Apostol

• Si Cecilio Cecilio Apostol ay isang pangunahing makata, mananaysay, tagasalin, at editor sa

wikang Español. Noong 1899, sumama siya sa La Independencia na itinatag ni Antonio Luna.
 Nakapagsulat  Nakapagsulat siya sa mga pahayagang pahayagang nasyonalistiko tulad ng La
Patria, La Fraternidad  Fraternidad , La  Democracia, El Renacimiento, at La Union.
• Ang ilan sa mga una niyang tula gaya ng “El tenor de los Mares Indicos” ay lumabas sa El
Comercio Comercio noong 1895. Ang mga tanyag niyang katha ay mayroong temang
patriyotiko gaya ng “Los martires anonimos de la patria,” “Al Yankee,” at “Rizal” noong 1899.
Nagkamit ng gantimpala mula sa Club Internacional ang kaniyang mahabàng tula na “Mi
raza.” Ang kaniyang “A Emilio Jacinto” ay nanalo sa isang patimpalak para sa naturang bayani
noong 1914 hábang ang kaniyang “Sobre el pinto” ang pinag-ugatan ng bansag na Dakilang
Lumpo kay Apolinario Mabini. Isinalin niya sa iba’t ibang wika ang ilang kathang Filipino,
tulad ng Dekalogo ni Andres Bonifacio sa wikang Pranses at ng epikong Lam-ang sa wikang
Español. Tinipon ang kaniyang mga tula sa librong Pentelicas na inilabas noong 1940s.
 Padre Francisco de Buencochillo

Isang paring Agustino, si Padre Francisco de Buencochillo, ang

unang paring Kastilang siyang nag-aral ng panulaang Tagalog. Ang
kanyang sinulat na ito’y ang “Ang Arte Poetico Tagala”. Natagpuan
ito ni Wenceslao Retana at ipinalim bag sa Madrid noong 1896. Sa
akdang ito’y inilahad ni Padre Buencochillo ang sining n ito’y
inilahad ni Padre Buencochillo ang sining ng pantigan at aliw
pantigan at aliw-iw ng tulang Tagalog.
 Pedro Suarez Ossorio

Isang Filipino na nagmula sa Ermita, Maynila. Siya ay isa sa mga unang makatang
ladino na nagsulat at naglathala ng tula. Ang kanyang tula na pinamagatang, "Salamat
Nang Ualang Hoyang" ay nalathala sa aklat na "Explicacion de la doctrina christiana en
lengua tagala" (1627) ni Padre Alonzo de Santa Ana. Ginamitan niya ito ng anyong dalit,
o may sukat na wawaluhin at ng panawagan bilang isang estratehiyang panretorika.
 Ngunit bilang isan  Ngunit bilang isang tulang g tulang papuri sa papuri sa libro ng
libro ng isang misyonero, ta isang misyonero, taglay ng glay ng pagtula ni pagtula ni
Ossorio ang Ossorio ang kalatas at paraan ng pahayag na inumpisahan ni Fernando
Bagongbanta. Tigib ito ng lantarang  paghanga  paghanga sa ginawa ni Alonzo de Santa
Ana at ng adhikang adhikang ipabása ipabása ito sa mga Tagalog Tagalog upang
maging mabuting Kristiyano.  Dito sa bayan nang lumbay. Ikinompara niya ang libro
ng padre sa isang sandata laban sa kasamaan, sa isang daong laban sa bagyo’t
kapahamak an, sa isang paraluman na nagbibigay ng wastong landas, sa isang
dulangan ng banal na pagkain. Sa ganitong paraan, maaaring tingnan ngayon ang tula
ni Osorio na tagapagbandila ng “bihag na kamalayan” at tagapagsimula ng tulang hitik
sa matatamis na talinghaga ng paghanga.
 Tomas Pinpin
Itinuturing na "Ama ng Paglilimbag" dahil siya ang unang nakilala na manlilimbag noong
ipinasok ng mga Espanyol sa Pilipinas ang imprenta. Siya ay isang makatang ladino at
makikita ito sa kanyang libro na pinamagatang, "Librong pagaaralan nang manga Tagalog
nang uicang Castila" (1610). Ito ang unang aklat n Castila" (1610). Ito ang unang aklat na
inilimbag a a inilimbag at isinulat ng isang Filipino. t isinulat ng isang Filipino. Bukod dito,
ipinangalan din sa kaniya ang paglilimbag sa Vocabulario Tagalog (1613) ni Fray Pedro de
San Buenaventura, Relacion Verdadero del Insigne y excelente Martyrio(1623) ni Fray
Melchor de Manzano, Virgen San Mariano (1623) ni Fray Juan de los Angeles, Relacion de
 Martirio (1625) di-kilala ang awtor, Relacion  Relacion Verdadero Verdadero y Breve de la
Persecucion Persecucion y martyrios(1625) ni Fray Diego de San Francisco, at marami pang
iba. Bukod sa mahusay na tagaukit ay kailangang mahusay siyá sa wikang Español upang
mapagkatiwalan ng gayong trabaho. Ngunit higit pa rito, si Pinpin ay isang makatang
ladíno, ibig sabihin, nakatutula sa wikang katutubo at sa wika ng mananakop na mga
Español. Ipinakita niya ito sa kaniyang aklat na Librong pagaaralan nang manga Tagalog
nang uicang Castila(1610), ang unang limbag na aklat na sinulat ng isang Filipino. Tulad
ng pamagat, may layuning magturo ng wikang Español ang aklat. Ngunit isang kahali-
halinang bahagi nitó ang mga tila awit na ehersisyo sa talahulugang Tagalog at Español.
Ang totoo, nilimbag ang aklat ni Pinpin ng kaniyang kapuwa manlilimbag na si Diego
Talaghay.
 Fernando Marie Guerrero

Si Fernando Maria Guerrero ay kilala rin sa mga sagisag-panulat sagisag-

panulat na Artistipo, Artistipo, Augusto, Augusto, Belisario, Rosas, Bellik- en,
Efrain, Erasmo, Ferdy, Flavio Graco, Florestain, Flo risel, Fluvio Gil, Gil
Rosas, Hector, Isagani, Kiko Kuku, Lakan-Dula, Luciano, O’Fredann, Oscar,
Othello, Ra- dames, Romeo, Tristan, at Virgilio. Siyá ay isang makata,
mananaysay, abogado at poligloto na naging mahalagang bahagi ng
ginintuang panahon ng panitikang Español sa Filipinas mula 1890 hanggang
hanggang 1940. Tinagurian siyang Prince of Philippine Lyric Poetry. Siyá
ang El Maestro sa henerasyong iyon ng mga makatang Filipino na tumugon
sa kolonyalismong Americano sa pagsulat ng mga nasyonalistiko ng tula sa
wikang Español. Kahit dalubhasa sa wikang Español, naniniwala siyá na ang
panitikang Filipino ay maisusulat lámang sa wikang pambansa. Ang kaniyang
mga tula ay inilathala sa dalawang koleksiyon: Crisalidas noong 1914 at ang
postumong Aves y flores noong 1971.
 Jesus Balmori

Itinuturing na isa sa pangunahing makata ng Filipinas sa wikang Español, halos

buong  búhay ni Jesus ni Jesus Balmori Balmori ay nagugol sa pagsusulat. Kilala
din siyá sa alyas na “Batikuling” na ginamit sa pagsulat ng kolum na “Vida
Manileña” sa La Vanguardia Vanguardia na nagtatanghal sa buhay Filipino sa
nakatatawang paraan bago magkadigma. Tugatog ng tagumpay niya bilang makata
ang pagwawagi ng kaniyang koleksiyong Mi Casa de Nipa ng unang gantimpala sa
timpalak  pampanitikan ng Komonwelt noong 1938.  Noong 1904, sa gulang na 17
taon, inilathala inilathala niya ang kaniyang kaniyang unang aklat ng tula,
ang Rimas Malayas Malayas. Sa isang timpalak sa pagdiriwang ng Araw ni Rizal, ang
kaniyang tatlong lahok na may magkakaibang sagisag ay nagwagi ng una, ikalawa,
at ikatlong gantimpala. Noong 1908, ang kaniyang tulang “Gloria” ay nagtamo ng
unang gantimpala sa timpalak ng El Renacimiento. Sumulat din siyá ng mga nobela,
ang Bancarrota  Bancarrota de Almas, Se Deshojo la Flor , at Pajaros de  Pajaros de
Fuego. Natapos ang ikatlong nabanggit sa panahon ng pananakop na Hapones. Sa
panahon ding ito itinanghal ang ilang dula niya sa Espanyol.