Finansal (Mali) Tablolar

Analizi
DİKEY ANALİZ

1
YÜZDE YÖNTEMİ ÎLE ANALİZ (DİKEY ANALİZ)
 Mali tablolarda yer alan hesap kalemlerinin, içinde
bu­lundukları toplamlara oranlarının hesaplanarak analiz
edil­mesine dikey analiz, diğer bir ifadeyle yüzde yöntemi ile
analiz denir.
 Dikey analiz tekniği yardımıyla, incelenen dönemin oranlan
analiz edilebileceği gibi, bu oranlarla önceki dönemlerin
oranlan veya sektör ortalama oranları karşılaştırarak da
yapılabilir.
 Bir işletmenin mali durumu ve faaliyet sonuçlan ile ilgili tam bir
fikir edinebilmek için, onun faaliyette bulunduğu endüstri
ko­lundaki diğer işletmelerle de karşılaştırılması gerekir. Farklı
yıl­lara ait verilerle oluşturulan karşılaştırmalı tablolar bu
imkanı vermez. İşletmeler arası karşılaştırma yapılabilmesi
için maki tabloların müşterek esasa indirgenmesi, bir başka
deyişle mali tablo kalemlerinin yüzdelerle ifade edilmesi
gerekir. Bu yöntemde her tablo kalemi yüzde ile ifade
edildiğinde tabloların anlatılması ve anlaşılması daha kolay
hale gelir.
2
YÜZDE YÖNTEMİ ÎLE ANALİZ KULLANIM AMACI

 Yüzde yöntemi ile analiz tekniği, bir işletmenin finansal

du­rumunu ve faaliyet sonuçlarını incelemek amacıyla
kullanır. Yüzde yöntemi ile analiz daha çok tek bir döneme
ilişkin bilanço ve gelir tablosuna uygulandığından statik bir
analiz türüdür. Ancak istenirse yüzde yöntemine göre
hazırlanmış birden fazla döneme ilişkin mali tabloların
karşılaştırılması veya aynı sektördeki diğer işletmelerle
karşılaştırmak için kullanıldığında dinamik analiz ya­pılmış
olur. Bu analiz tekniğinin uygulanması sırasında, mali
tab­loların varlık ve kaynak yapılarında yer alan her bir
kalemin varlık ve kaynak yapısı toplamı içindeki yüzde oranı
belirlenir. Böylece hem aynı işletmenin farklı dönemlerine
ilişkin mali tablolarında yer alan kalemlerin, toplam içerisindeki
oransal paylan saptanır, hem de aynı sektördeki çalışmalarını
sürdüren işletmelerin mali tab­loları ile karşılaştırmalar yapma
olanağı sağlar.
3
YÜZDE YÖNTEMİ ÎLE ANALİZ KULLANIM AMACI

 Dikey analiz tekniği bilançoda uygulandığında, bilançoda

yer alan hesap kalemlerinin içinde bulunduğu hesap
grubu, hesap sınıfı ve aktif veya pasif toplamları içindeki
yüzdelik oranı diğer bir ifadeyle ağırlığı belirlenir. Bu
şekilde tespit edilen oranları, iş­letmenin içinde
bulunduğu sektördeki ortalamalar veya diğer fir­malara
ait mali tabloların analizi sonucunda bulunan oranlarla
mukayese edilerek yorumlanır.
 Yüze indirgenmiş tablolar hazırlandıktan sonra, her
kalemin kendi grup toplamı ve genel toplam içindeki
ağırlığının uygun olup olmadığı incelenir. Hesaplanan
oranlar geçmiş dönem ve­rileri ve rakip işletmenin verileri
ile mukayese edilebilir. Böylece işletmenin durumu ve
genişleme yönü analiz edilmiş olur.

4
YÜZDE YÖNTEMİ ÎLE ANALİZ (DİKEY ANALİZ)

 Bilindiği gibi bilançoyu oluşturan hesaplar

öncelikle aktifin veya pasifin bir kalemi, sonrada
aktif veya pasifte yer alan grup­lardan birinin
kalemi durumundadır. Bu açıdan bir bilançonun
yüzdelerle gösterilmesinin temeli, aktif ve pasif
toplamlarının 100 kabul edilerek her aktif
kalemin aktif toplamına, her pasif ka­lemin pasif
toplamına cian oram hesaplanır. Aynı şeklide
grup toplamlarına göre de yüzdeleri saptanır.
Bunun için her grup toplamı ayrı ayrı 100 kabul
edilerek, grubu oluşturan kalemlerin kendi grup
toplamlarına oranı saptanır.

5
YÜZDE YÖNTEMİ ÎLE ANALİZ (DİKEY ANALİZ)

 Bilançoda yer alan bilanço kalemlerinin yüzde değerlerinin

saptanmasını şu şekilde formüle edebiliriz:
Bilanço Toplamına Göre Yüzde= Bilanço Kaleminin Mutlak Değeri x 100
Aktif (Pasif ) Toplamı
Grup Toplamına Göre Yüzde= Grup İçindeki Kalemin Mutlak Değeri x 100
Grup Toplamı
 İndirimleri olan bilanço kalemleri gerek grup gerekse aktif
veya pasif toplamlarına net değerleri ile dikkate alınırlar.
Başka bir anlatım biçimi ile dikey yüzdeleri net değer
üzerinden he­saplanmasını gerektirir. Ancak öz kaynaklar
grubunun indirim kalemi olan "dönem net zararı" grup ve
pasif toplamlarına oranı saptanır fakat yüzdesi parantez
içinde gösterilir.
6
 YÜZDE YÖNTEMİ ÎLE ANALİZ (DİKEY ANALİZ)

Yapılan açıklamaları aşağıdaki şekilde örneklendirerek açıklayalım,

D1 % D2 %
AKTİF
Dönen Varlıklar 55.800 42,2 65.600 50,2
Duran Varlıklar 62.800 57,8 65.200 49,8
Aktif Toplamı 108.600 100,0 130.800 100,0
PASİF
Kısa Vadeli Borçlar 44.400 40,9 49.800 38,1
Uzun Vadeli Borçlar 17.000 15,6 14.800 11,3
Öz sermaye 47.200 43,5 66.200 50,6
Pasif Toplamı 108.600 100,0 130.800 100,0

7
YÜZDE YÖNTEMİ ÎLE ANALİZ (DİKEY ANALİZ)

 Dikey yüzdelerle ifade edilmiş yukarıdaki örnek bilançoda D1 ve D2

ile gösterilen tablo kalemleri iki farklı işletmeye ait rakamlar şeklinde
verilmiş ise bu iki işletmenin karşılaştırılması kolaylaştırılmıştır.
Birinci işletmede dönen varlıklar aktif toplamının % 42,2' sini
oluşturuyorken, ikinci işletmede %50,2'sini oluş­turmaktadır. Duran
varlıklar %57,8‘İni, ikinci işletmede ise %49,8'ini oluşturmaktadır,
Birinci işletmenin duran varlık payı daha fazladır.
 Kısa vadeli borçlar, toplam kaynakların birinci işletmede %40,9'u,
ikinci işletmede ise %38,1'ini oluşturmakta, uzun vadeli borçlar için
bu oranlar %15,6 ve %11,3 olarak gözükmektedir. Öz sermayenin
toplam kaynaklar içindeki nispi payı birinci işletmede %43,5 ikinci
işletmede %50,6 oranındadır. Birinci işletmede yabancı kaynakların
toplam olarak nispi payının daha yüksek olması, birinci işletmenin
ikinci işletmeye göre mali yapısının daha güçsüz olduğu şeklinde
yorumlanabilir.

8
YÜZDE YÖNTEMİ ÎLE ANALİZ (DİKEY ANALİZ)

 Dikey yüzde yöntemi genellikle, iki farklı

işletmenin kar­şılaştırılması için kullanılır. Ancak
yöntem aynı işletmenin farklı yıllarına ait verilerin
karşılaştırılması içinde kullanılır. Yukarıdaki
örnekte D1 ve D2 ile ifade edilen sütunlar aynı
işletmenin birbirini izleyen iki yıla ait verilerini
ifade ediyor olsaydı, o zaman işletmenin ikinci
yılda birinci yıla göre daha karlı bir yıl geçirdiği
şeklinde bir karşılaştırma yapmak gerekecekti.

9
YÜZDE YÖNTEMİ ÎLE ANALİZ (DİKEY ANALİZ)

Sonuç:
Sadece dikey yüzdeler tekniğine
dayanarak yada diğer tekniklerden sadece
herhangi birini kullanarak yorum yapmak
mümkün olmaz. Genellikle bütün
tekniklerin kullanılması suretiyle elde
edilen veriler birlikte değerlendirilmek
suretiyle bir yargıya varılmaya çalışılır.

10