23.06.

2019

FİNANSAL YÖNETİM –I-

KAYNAKLAR:

1. Prof.Dr. Güven SAYILGAN, Soru ve

Cevaplarıyla İşletme Finansmanı (7. BASKI),
Siyasal Kitabevi, Ankara

2. Prof.Dr. Cudi Tuncer GÜRSOY, Finansal

Yönetim İlkeleri (2. bası),Beta Yay., İst.

www.borsaistanbul.com, www.kap.org.tr
www.tspb.org.tr www.kgk.gov.tr
http://eds.pau.edu.tr

dkok@pau.edu.tr

DÖNEM ÖDEV İÇİN EDS’YE BAKINIZ…

Finansal Yönetim –Temel Kavramlar

• Finansal Karar? Diğer İşletme Fonksiyonlarıyla
Bağlantısı…
• Nakit Esası; Muhasebe-Finans İlişkisi veya Ayrımı
• Nakit Akışı? Amortismanlar…
• Vergi? Borcun Vergi Kalkanı…
• Firma Değerini mi, Kârı mı maksimize edelim?
• Finansal Yönetim; fon kaynağı ve kullanımı;
finansman, yatırım ve kâr dağıtım kararları
• Modern Finansman Anlayışı….
• Bir işletmenin, finansal varlığın, bir şirketin
değerini ne belirler?

Finansal Yönetim -1-/Hafta2

-Finansal Tablolar Analizi-

• BU SLAYT SUNUMU, DERS KİTABI OLARAK OKUTULAN

• Prof.Dr. Güven SAYILGAN’ın SORU VE CEVAPLARIYLA
İŞLETME FİNANSMANI KİTABI (6.bası) ile
• Prof.Dr. Cudi Tuncer GÜRSOY’ın Finansal Yönetim
İlkeleri (2. bası) kitaplarından derlenerek
hazırlanmıştır….

1
 23.06.2019

Finansal Tablolar Analizi-1

Bir işletmede, finansal planlama ve kontrol

faaliyetlerinin yapılması için finansal
tabloların analizi gerekir.

Finansal tablolarda yer alan çeşitli hesaplar

arasındaki ilişkilerin, ilgili hesap tutarları
üzerinden yapılan matematiksel işlemler
aracılığı ile ortaya konulmasıdır.

Finansal Tablolar Analizi-2

Bu ilişkiler; yüzdeler, trend yüzdeleri,

oranlar, dönüş hızı oranları aracılığı
ile ortaya konulur.

Hesaplamalar sonucunda elde edilen

bulgular yorumlanır ve işletme ile ilgili
anlamlı sonuçlara ulaşılmaya çalışılır.

Finansal Analiz Nedir?

• Tanım: Finansal analiz, bilanço ve gelir tablosunda
yer alan oldukça hacimli bir rakamlar kümesinden,
anlamlı FİNANSAL ORANLAR oluşturmak suretiyle
özet bilgiler çıkarma işlemidir.

• Temel Soru: Finansal analize başlarken sorulması

gerekli soru “şirket hakkında ne bilmek
istiyorum?” sorusudur.

• Şirket hakkında ne bilmek istediğiniz büyük ölçüde

şirketle olan çıkar ilişkinizin türüne bağlıdır.

2
 23.06.2019

Bu yorumlar veya değerlendirmeler, dört temel

durum esas alınarak yapılmaktadır:

a) Likidite durumu,
b) Faaliyet etkinliği (verimlilik) durumu,
c) Finansal (mali) durum,
d) Karlılık durumu’dur.

Bu dört temel duruma ek olarak BORSA

PERFORMANS (PAZAR DEĞERİ) ORANLARI DA
DİKKATE ALINMALIDIR

Finansal Oranlar (Rasyolar)

• Likidite Oranları: İşletme, vadesi gelen kısa süreli
borçlarını ödeyebilir durumda mıdır?

• Varlık Kullanımı Etkinliği Oranları: İşletme

varlıklarını etkin biçimde kullanmakta mıdır?

• Kârlılık Oranları: İşletmenin ne ölçüde kârlıdır?

• Finansal Kaldıraç (Borçlanma) Oranları: Firmanın

mevcut borç yükü ne kadardır?

• Pazar Değerleri ve Oranları: Piyasa işletmenin

performansını nasıl değerlendiriyor?

Analizde Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler-1

Yeterli düzeyde muhasebe kuramı ve muhasebe

uygulamaları

ilgili dönem veya dönemlerdeki ekonomik ve sektörel

koşullar, işletmenin kendisine özgü ve finansal tablolarda
açık bir şekilde ifade edilmeyen veya edilemeyen özel
koşullar;

işletme tarafından uygulanan işletme, muhasebe yöntem

ve politikaları

finansal verilerin elde edildiği finansal tabloların doğruluğu

3
 23.06.2019

FİNANSAL TABLO ANALİZİNİN ÖN KOŞULLARI

DOLAYLI ÖN KOŞULLAR
DOLAYSIZ ÖN KOŞULLAR

EKONOMİK ORTAM
TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ

SEKTÖREL ORTAM
STANDART ORANLAR

YÖNETSEL ÖZELLİKLER TARİHİ STANDART ORANLAR

SEKTÖR VEYA SANAYİ STANDART

ORANLARI

İDEAL VEYA HEDEF STANDART

ORANLAR

BÜTÇE STANDART ORANLAR

FİNANSAL ANALİZ TÜRLERİ

Analizde Kullanılan Finansal Verilerin Çeşitliliğine veya

Analizinin Kimin İçin Yapıldığına Göre
• İç Analiz - Dış Analiz
Analizde Kullanılacak Finansal Tabloların Kapsamına Göre
• Statik Analiz (Dikey yüzdeler)
•Dinamik Analiz (Trend, Eğilim Yüzdeleri)

Finansal Tablolar Analizinin Yapılma Amacına Göre

• Yönetim Analizleri
• Kredi Analizleri
• Yatırım Analizleri

 TEK DÜZEN HESAP

PLANINA GÖRE TMS’YE GÖRE
1. Temel Finansal Tablolar  Finansal Durum Tablosu
 Bilanço (Bilanço)
 Gelir Tablosu  Kâr-Zarar Tablosu
 (Gelir Tablosu)
2. Ek Finansal Tablolar  Nakit Akış Tablosu
 Fon Akış Tablosu  Özkaynak değişimler
 Nakit Akış Tablosu tablosu
 Kar Dağıtım Tablosu  Dipnotlar ve diğer
 Özkaynaklar Değişim açıklayıcı notlar
Tablosu
 Net İşletme
Sermayesi Değişim
Tablosu

4
 23.06.2019

Finansal Tabloların Analizi - TEKNİKLER

Oran (Rasyo) Analizi

Karşılaştırmalı (Mukayeseli) Tablolar Analizi

Dikey Yüzdeler Tekniği

“Eğilim (Trend) Yüzdeleri” Tekniği

Oran (Rasyo) Analizi

 Finansal tablolar analizinde önemli olan işletmenin
temel ekonomik ve finansal durumu ile faaliyet
sonuçlarının değerlendirilmesidir.
 Bu değerlendirmeler beş temel durum esas alınarak
yapılmaktadır.

1. LİKİDİTE ORANLARI
2. FAALİYET ETKİNLİĞİ (DEVİR HIZI- VERİMLİLİK)
ORANLARI
3. FİNANSAL (MALİ) YAPI ORANLARI
4. KARLILIK ORANLARI
5. BORSA PERFORMANS (PAZAR DEĞERİ) ORANLARI

Likidite Oranları

Likidite oranları, değişik açılardan işletmenin

kısa vadeli borçlarını ödeyebilme yeterliliğini
ölçmek amacı ile hesaplanan oranlardır.

15

5
 23.06.2019

LİKİDİTE ORANLARI
1. Cari Oran
2. Likidite Oranı (Asit-Test, Quick,Çabuk)
3. Nakit Oranı (Hazır Değerler Oranı)
4. Stok Bağımlılık Oranı
5. Faiz Karşılama Oranı
6. Sabit Yükümlülükleri Karşılama Oranı
7. Net Çalışma Sermayesi
8. Net Çalışma Sermayesi Oranı

16

1. Likidite Oranları -


1. Likidite Oranları -Devam

(6)

(7)

(8)

6
 23.06.2019

Sektör Karşılaştırmaları
Arçelik A.Ş. Metal Eşya
Araç Gereç
Sektörü Ort.
Cari Oran 2,20
Asit Test Oranı 1,10

Nakit Oran 0,35

Net Çalışma Sermayesi 0,35
Oranı

LİKİDİTE ORANLARI
1. Cari Oran
2. Likidite Oranı (Asit-Test, Quick,Çabuk)
3. Nakit Oranı (Hazır Değerler Oranı)
4. Stok Bağımlılık Oranı
5. Faiz Karşılama Oranı
6. Sabit Yükümlülükleri Karşılama Oranı
7. Net Çalışma Sermayesi
8. Net Çalışma Sermayesi Oranı

20

Cari Oran (İşletme Sermayesi Oranı- Banker Oranı )

 Cari oran, ülkemizde enflasyon ve
daha çok KVB’ye yönelindiğinden
düşük çıkar…
 YORUMLARKEN;
Neden yüksek?
 Faaliyet sonucu oluşan kaynakla duran varlık yatırımı
yapılmıyorsa…
 Duran varlık satışı (ama kapasite de düşer)

 Endüstri kolu (gıda ile metal sanayii)

 Sermaye artışı (hissedar karlılığı düşer ve kontrol azalır
 KVB ödeme
 Dönen varlık yapısı ve dağılımı
 UVB borçlanmak (ancak kaynak duran varlık yatırımı
 Dönen varlıkların gerçek değerleri
yerine borç ödemesinde kullanılırsa kötü
 Değerlerdeki değişme olasılığı
Neden düşük?
 Satınalma ve satış koşulları
Olağan faaliyet zararı
 Stok ve Alacak devir hızları
Nakdi kâr dağıtımı
 Alacakların senetli-senetsiz oluşu
Sermaye azaltımı
 KVB vadeleri
Eğer KVB değişim oranı Dönen varlık değişim oranından
 Bankalararası ilişkiler
büyükse Net işletme sermayesi artsa bile cari oran
 Rekabet koşulları
düşer…
 Son yıllarda eğilim ….

7
 23.06.2019

2. Faaliyet -Varlık Kullanım Etkinliği

(Verimlilik) Oranları
 Faaliyet etkinliği (verimlilik) oranları, işletmenin
bir dönem içinde yürüttüğü faaliyetlerin başarısını
ölçmek için hesaplanan oranlardır.
 Temel olarak ‘net satışlar’a göre belirlenen devir
(dönüş) hızları aracılığı ile hesaplanırlar.
 Formülün payındaki gelir tablosu kalemi ‘bir
dönem’i ifade ettiğinden payda kısmında da
‘ortalama değerler’ kullanılır
 Bir dönemde alacak, stok vb. varlıklarını KAÇ
KEZ döndürebildiği bilgisini verir….

22

Bazı Faaliyet Etkinliği (Verimlilik) Oranları

(Devir Hızı Oranları)
1. Alacak Devir Hızı
2. Ortalama Tahsilat (Alacak Devir) Süresi
3. Stok Devir Hızı
4. Stok Devir (Ortalama Stokta Kalma)
Süresi
5. Borç Devir Hızı
6. Ortalama Ödeme (Borç Devir) Süresi
7. Nakit Dönüş Süresi (Net Ticaret Süresi )
8. Aktif Devir Hızı Oranı
9. Maddi Duran Varlık Devir Hızı
23

İşletmelerde Nakit Döngüsü

Etkin Nakit Döngüsü

Stratejileri…

 SDH’yi yüksek tut, yani

SDS’yi kısalt. Ancak
stoksuz kalma
 ADH’yi yüksek tut; yani
ADS’yi kısalt . Ancak sıkı
politika müşteri kaçırır…
 Ödemeleri geciktir; BDH’yi
düşür, yani BDS’yi uzat .
Ancak temerrüde düşme,
kredi notunu düşürme.
Gecikme, iskontodan
yararlanmayı da önler,
unutma!..

8
 23.06.2019

Faaliyet Oranları –Devam

MDV Devir Hızı yüksekse MDV kullanımı etkindir, boş kapasite yoktur ancak çok
yüksekse yetersiz MDV’ye de işaret eder; karar için amortisman düzeylerine
bakılmalı…
Aktif Devir Hızı yüksekse risk düşüktür, düşükse atıl kaynak vardır; değerlendirirken
«yeniden değerleme» durumu dikkate alınmalı …
NİS Devir hızı yüksekse olumludur, ancak çok yüksekse işletme sermayesi
yetersizliğine de işarettir.. Düşükse aşırı işletme sermayesi yatırımına, SDH ve ADH
düşüklüğüne işarettir…

Sektör Karşılaştırmaları
Arçelik Metal Eşya
A.Ş. Araç Gereç
Sektörü Ort.

Aktif Devir Hızı 1,2

M.D.V. Devir Hızı 3,8
Alacak Devir Hızı 10
Alacak Tahsilat Süresi 37 gün
Stok Devir Hızı 3
Stok Tüketim Süresi 122 gün

Bazı Faaliyet Etkinliği (Verimlilik) Oranları

(Devir Hızı Oranları)
1. Alacak Devir Hızı
2. Ortalama Tahsilat (Alacak Devir) Süresi
3. Stok Devir Hızı
4. Stok Devir (Ortalama Stokta Kalma)
Süresi
5. Borç Devir Hızı
6. Ortalama Ödeme (Borç Devir) Süresi
7. Nakit Dönüş Süresi (Net Ticaret Süresi )
8. Aktif Devir Hızı Oranı
9. Maddi Duran Varlık Devir Hızı
27

9
 23.06.2019

DEVİR HIZI ORANLARI; Yorumlar…….

ADH yüksekse,
 tahsilat politikası etkindir; aynı satış
düzeyinde daha az finansman ihtiyacına ve
işletme sermayesinin daha az düzeyde
alacaklara bağlandığına işarettir
 Sıkı kredili satış şartları (Ancak bu durumda
karlılık da azalır)
 ADH düşükse;
 Tahsilat politikası etkin değil;
 gevşek satış şartları (bu durumda şüpheli
alacak düzeyleri artar)
 Finansman ihtiyacı artar; daha yüksek cari  Emniyet stoku gerekenden çok…
oran ve likidite oranı istenir…
SDH Yüksekse;
 Oran satışlar peşinse nakite, kredili ise
alacağa dönüş hızını gösterir…
 Stoklar etkin yönetiliyor; aynı satış hacmine  Peşin alımların az olduğu
daha az stokla ulaşılabiliyor.
 Diğer şartlar sabitken kârı artırır;
 Daha etkin bir rekabet imkanı
doğduğundan, kâr marjı düşüşlerine rağmen
karlılık artırılabilir.
 Ancak bazen tersi olur; üretim maliyetleri
satış hacminden daha çok artarsa karlılık
azalır.
 Yükseklik sebebi maliyetlerse (pay tarafı)
kötü ; sebep stok düşüklüğü ise (payda
tarafı) yetersiz stok sorunu
SDH Düşükse;
 Üretim-pazarlama kopuk.
 Spekülatif stok ya da stok değerini yüksek
gösteren yöntem söz konusu
BDH Yüksekse;
 Sermaye içinde banka kredisi payı yüksektir;
azaltmak gerekir…
BDH Düşükse ;
 Vadesi gelen borcun ödenmemesinin
sonucu…
 Eğer ödeme sorunu yoksa, olumlu manada
fon kullanım etkinliğine işarettir…

3. Finansal Yapı (Kaldıraç) Oranları

• İşletmenin finansal yapısının (mali bünyesinin) saptanması amacıyla

hesaplanır…

• İşletmenin yatırımlarının hangi kaynaklarla ve ne oranda finanse edildiği,

kullanılan kaynakların birbirlerine göre ağırlıkları (oranları) belirlenmeye

çalışılır.

• Bu oranlar işletmenin temel finansman politikası hakkında bilgi verir;

• Ölçülü bir finansal yapı var mı?

• Firmaya orta ve uzun vadeli kredi verenler için yeterli bir emniyet payı var

mı?

• Bir zarar durumunda uzun süreli yükümlülükler yerine getirilebilir mi?

3. Finansal Yapı (Kaldıraç) Oranları

Toplam Özkaynaklar/Toplam Pasif oranı ne kadardır????? = 1- Kaldıraç Oranı

Finansal Kaldıraç Oranı Yüksekse;

1. Oranın ……… olması, işletmenin kaynaklarının ………………. borçlanarak sağlandığını
gösterir. Oran arttıkça finansal risk artar.
2. Spekülatif türden finansman söz konusu; kredi verenlerin emniyet marjı dar; işletmenin
faiz ve anapara ödememe riski var…
3. Olumlu anlamda; az bir sermaye ile çok geniş kaynaklara egemen olunur…
4. Olağan Faaliyetlerden Sağlanan Kâr sermaye maliyetinden büyükse özkaynak karlılığı
yükselebilir
5. VFÖK /Aktif oranı (ekonomik rantabilite) ortalama yabancı kaynak maliyetinden yüksekse
özkaynak karlılığı artırılabilir.
6. Ancak bu oran fazla artırılamaz; sınır vardır; çünkü ortaklar ve kredi verenler, bunu sınırlar
7. Ülkemizde özkaynak sağlama zorlukları nedeniyle bu oran, olması gerekenden yüksektir
8. Satışları istikrarlı, hammadde fiyatları durağan, likidite yeterli ve varlık dağılımı uygunsa
bu oran da yüksektir…
Yüksekse; uzun süreli yükümlülükleri yerine getirememe olasılığı zayıf; yani kredi
verenler için iyi bir sinyal…

10
 23.06.2019

3. Finansal Yapı (Kaldıraç) Oranları- Devamı-….

İşletme için özsermayenin iki temel fonksiyonu var; ‘varlıklar için kaynak olmak’ ve
‘alacaklılara karşı güvence’ ….
toplam aktifin ne oranda özkaynakla finanse edildiğini gösterir. Oranın azalması, özkaynak
merkezli, artması ise işletmenin borç ağırlıklı yapıya yöneldiğini gösterir. Oran düşükse
finansal risk azdır….
Çarpan yüksekse;
1. Kredi verenler açısından emniyet payı yüksektir.
2. Daha düşük maliyetli olan yabancı kaynaktan yararlanılmadığını da gösterir. Böylece
finansal kaldıraçtan yararlanılarak özsermaye karlılığının artırılması sağlanabilirdi.
Kriz dönemlerinde özkaynakla mı borçla mı finansman avantajlı?….
Varlıkların ne kadarı KVB ile finanse ediliyor?
Finansta vade uyumu esas; KVB, duran varlık finansmanında kullanılmasa iyi olur…
Yüksekse; risk artar ancak ülkemizde yüksek olmasının başka nedenleri de var; yoğun KVB
kullanımı, enflasyon… emek –yoğun işletmelerde oran yüksektir…

3. Finansal Yapı (Kaldıraç) Oranları

Oran düşükse ödenmiş sermaye dışındaki özkaynak kalemlerinin tutarı yüksektir... Bu

durum, işletmenin özkaynaklarının yüksek oranda otofinansman niteliğindeki
kaynaklardan oluştuğunu gösterir.
Borçlanma katsayısı olarak da bilinir; yüksekse faiz yükü fazla, emniyet payı da
düşüktür. İş riski düşük olan şirketlerde yüksek olmasında sakınca yok….
Oranın >1 olması, kredi verenlerin firma sahiplerine kıyasla o firmaya daha çok yatırım
yaptıklarını gösterir. Çok çok genel bir kural: oran >2 ise tehlikeli….
Ticaret işletmelerinde düşük, sanayi işletmelerinde yüksektir… satışlar istikrarlı ise
yüksek olması sakıncalı değil…

Sektör Karşılaştırmaları

ARÇELİK Metal Eşya

A.Ş. Araç Gereç
Sektörü Ort.
Finansal Kaldıraç 0.40
Borç / Özkaynak Oranı 0.67
UVB Oranı 0.10

11
 23.06.2019

4. Kârlılık Oranları
• Temel soru: Kâr yeterli
düzeyde mi? • Oranlar değerlendirilirken;
• İstisnaları var olmakla 1. Sermayenin alternatif
birlikte genel olarak kullanımından sağlanacak gelir
herhangi bir varlık veya (fırsat maliyeti)
kaynağın karlılığı, ilgili varlık 2. Genel ekonomik şartlar
ya da kaynağın kârdan 3. Sektörde rakiplerin kârlılıkları
aldığı payı ifade eder. 4. Geçmiş döneme göz atmalı
• Genel formülü ; ‘Kâr
Kalemi Tutarı /İlgili Hesap
Kalemi Tutarı’ şeklindedir.
• Dikey Yüzde Analizi
uygulanmış gelir tablosu
var ise, bu oranların ayrıca
hesaplanmasına gerek
yoktur.

Kârlılık Oranları
• SATIŞLARA GÖRE • YATIRIMA GÖRE
ORANLAR ORANLAR

1. Brüt Kâr Marjı 1. Özsermaye Kârlılığı

(Mali Rantabilite)

2. Net Faaliyet Kâr Marjı

2. Aktif Kârlılığı
(İş Hacmi Rantabilitesi)
3. VFÖK /Aktif
3. Net Kâr Marjı (Ekonomik Rantabilite)

4. Kârlılık Oranları – Satışlara Göre

Pay ile payda farkının faaliyet giderleri , finansman giderleri ve diğer

giderleri karşılayıp sahiplere de yetecek kadar kâr sağlayacak
düzeyde olması gerekir…
NEDEN YÜKSELİR?
1. Maliyet sabitken satış fiyatı artışları
2. Satış fiyatı sabitken maliyet düşüşleri
3. Satış fiyatı maliyetlerden hızlı artarsa
4. Maliyet satış fiyatlarından daha hızlı düşerse
5. Satış hacmi bileşenlerinin değişmesi ile brüt kâr oranları yüksek
olan malların firmanın satış hacmindeki paylarının artışı
6. FİFO-LİFO; finansman ve yönetim giderlerinden üretilen malın
maliyetine pay verilmesi (FİFO)

12
 23.06.2019

4. Kârlılık Oranları – Satışlara Göre

• Net Faaliyet Kâr Marjı sektörün sermaye yoğunluğundan büyük

ölçüde etkilenir; otomotiv, demir-çelik vb. sermaye-yoğun
sektörlerde satışların varlıklara oranı (aktif devir hızı) düşüktür.
Dolayısıyla varlıklara oranla makul bir kar düzeyini yakalamak için
satışların karlılığı yüksek olmalıdır.
• Büyük varlık yatırımı gerektirmeyen (gıda, perakende vb…)
işlerde ise karlılık düşük olur. Ancak varlık devir hızı yüksek
olduğu için yine varlıkların karlılığı istenen düzeye çıkar. Halk
dilinde bu olaya «sürümden kazanma» denir.

4. Kârlılık Oranları – Satışlara Göre

• Net kâr marjı; küçük kâr marjlarıyla çalışan firmaların

varlıklarına ve özsermayelerine göre yeterli oranda kar
yapabilmeleri için satışlarını artırarak yüksek
satışlar/varlıklar (aktif devir hızı) oranına ulaşmaları
gerekir.
• Net faaliyet karı/satışlar oranı ile net kâr marjı oranı
arasındaki büyük fark, şirketin büyük oranda finansman
gideri ve vergi yükünün olduğuna işarettir.
Örnek işletmede NKM....., NFKM ise ………idi: Yorum????

4. Kârlılık Oranları (Yatırım Yönlü)

Ortaklardan sağlanan bir birim sermayeye düşen kârı gösterir;

kâr ile firma sahiplerinin sağladığı sermaye ilişkisini gösterir.

Bu oran aslında Net Kâr Marjı ile Özkaynak Devir Hızı olmak
üzere iki ayrı oranın fonksiyonudur; bu durumda kârlılığı artırmak
için net kâr marjını ve devir hızını artırmalı… (DUPONT…..)

 Aynı orana, Aktif Kârlılığı ile Özsermaye Çarpanının bir

fonksiyonu şeklinde de bakılabilir; bu durumda özkaynak kârlılığı
varlık karlılığını artırıp finansal yapı değiştirilerek de artırılabilir
(DUPONT…..)

13
 23.06.2019

4. Kârlılık Oranları (Yatırım Yönlü- Aktif Kârlılığı)

 Varlıklar ne ölçüde verimli?

 Aslında Net Kâr Marjı ile Aktif Devir Hızının bir fonksiyonudur..

 Finansmanı yıllar itibariyle farklılaşan işletmelerde (net kâr faiz sonrası

kâr olduğundan) dikkatli yorumlanmalı; örneğin fazla borç kullanan
firmalarda daha çok özkaynakla finansmana yönelen işletmelere oranla
düşük çıkar….

 Oranın yorumu finansman şekline göre değişir; paydaki ‘net kâr’ sadece
özkaynakla sağlanan kârı gösterirken paydada hem özkaynakla hem
yabancı kaynakla finanse edilmiş ‘varlıklar’ın olması, bu oranının
tutarlılığını kısmen zedeler…

 Mali rantabilite > Aktif Kârlılığı ise işletme borcun kaldıraç gücünden
faydalanıyordur…

4. Kârlılık Oranları (Yatırım Yönlü-

Ekonomik Rantabilite)

‘Temel Kazanma Gücü’ de denir. Bu oran firmaların nasıl finanse

edildiğine bakılmaksızın aktif karlılığını gösterir. Yani finansman
şeklinden bağımsız şekilde yatırım-kârlılık ilişkisini kurar.

Ancak finansman maliyetleri üretilen malın veya duran varlıkların

maliyetine eklenmişse oranın anlamı azalır...

Sektör Karşılaştırmaları
X A.Ş. GıdaMetal
Eşya Araç
Gereç
Sektörü Ort.
Sektörü
Net Kâr Marjı % 15
Faaliyet Kâr Marjı % 28
Brüt Kâr Marjı % 50
Özkaynak Karlılığı % 25
Toplam Aktif Kârlılığı % 12

14
 23.06.2019

Kârlılık Oranları
• SATIŞLARA GÖRE • YATIRIMA GÖRE
ORANLAR ORANLAR

1. Brüt Kâr Marjı 1. Özsermaye Kârlılığı

(Mali Rantabilite)
2. Net Faaliyet Kâr Marjı
(İş Hacmi Rantabilitesi)
2. Aktif Kârlılığı
3. Olağan Kâr Marjı
3. VFÖK /Aktif
4. Net Kâr Marjı (Ekonomik Rantabilite)

5. PİYASA (PAZAR) DEĞERİ ORANLARI

Dipnot ve Referanslar-32

5. Pazar Değeri Oranları – FKO

• Hisse Fiyatı = 14,37 TL
• Yükümlülüklerin Pazar Fiyatı = 20.149.199 TL
• Varlıkların Yerine Koyma Değeri = 28.368.361 TL
• Ağırlıklı ortalama hisse adeti 67.572.820, 5

• Bir hisse senedinin (veya payın) kazancının kaç katına satıldığını

gösterir.
• Sermaye sahiplerinin sermayelerini yatırdıkları hisse senetlerinden
bekledikleri getirinin ölçütüdür.
• Yatırımcının 1 birim dönem net kârı için ödemeye hazır olduğu
fiyattır.
• Oranın yüksekliği, pay (hisse) başına kârlar düşükken bile fiyatın
yüksek olduğunu gösterir. Bu da şirketin otofinansmana yöneldiği,
büyüme potansiyeli taşıdığı veya yatırımcının ilgili şirketin beklenen
nakit akışını beklenenden daha düşük oranlarda iskonto ettiği
anlamına gelir.

15
 23.06.2019

5. Pazar Değeri Oranları – KDO

• Hisse Fiyatı = 14,37 TL
• Yükümlülüklerin Pazar Fiyatı = 20.149.199 TL
• Varlıkların Yerine Koyma Değeri = 28.368.361 TL
• Ağırlıklı ortalama hisse adeti 67.572.820, 5

• İşletmenin net dönem karından ne kadarının adi hisselere temettü

olarak dağıtıldığını gösterir.
• Elde edilen oran, gelecek dönemlere ilişkin beklentileri barındırır.
• Gelişme aşamasındaki işletmelerde oranın düşük olması, olgunluk
dönemindeki işletmelerde görece yüksek olması beklenir.

5. Pazar Değeri Oranları – PD/DD

• Hisse Fiyatı = 14,37 TL
• Yükümlülüklerin Pazar Fiyatı = 20.149.199 TL
• Varlıkların Yerine Koyma Değeri = 28.368.361 TL
• Ağırlıklı ortalama hisse adeti 67.572.820, 5

• Defter değeri, şirket varlıklarının defterdeki kayıtlı net değerinden

bütün borçlar ve imtiyazlı hisse senetlerinin değeri düşüldükten
sonraki kısmın hisse senedi sayısına bölünmesi ile bulunan
değerdir.

• İyi yönetilen bir işletmede piyasa değerinin defter değerinden

yüksek olması beklenir. Değerin düşük olması, dağıtılmamış
karların verimli kullanılmadığının işareti olabilir.

5. Pazar Değeri Oranları – Tobin’s Q

• Hisse Fiyatı = 14,37 TL
• Yükümlülüklerin Pazar Fiyatı = 20.149.199 TL
• Varlıkların Yerine Koyma Değeri = 28.368.361 TL
• Ağırlıklı ortalama hisse adeti 67.572.820, 5

• Bu oranın PD/DD’den iki önemli farkı var;

• 1. pay ya da hisse sadece hisse senetlerinin değil, bütün bir şirketin
finansal yükümlülüklerinin de pazar değeridir.
• 2. paydada varlıkların defter değeri değil, yerine yenisini koyma
değeri yer alır.
• Bu oran 1 TL’lik ilave yatırımın getirisi hakkında finansal piyasaların
öngörüsünü temsil eder.
• Oran >1 ise yatırımların maliyeti üzerinde getiri sağlayacağı tahmin
edilir ve yatırım hacminde artış beklenir.

16
 23.06.2019

Sektör Karşılaştırmaları

X A.Ş. Metal Eşya

Fiyat-Kazanç Oranı 4,20

Kâr Dağıtım Oranı 0.60
Pazar / Defter Oranı 1,35
Tobin Q Oranı 1,03

Doç. Dr. Alövsat

Müslümov

DU PONT KONTROL ŞEMASI-

İKİLİ VERSİYONLAR
(Yatırım Yönlü Kârlılık- Mâli Rantabilite)
Dönem Net Kârı
Özsermaye Karlılığı =
(Mali Rantabilite) Öszermaye

Bu oran aslında Net Kâr Marjı ile Özkaynak Devir Hızı olmak
üzere iki ayrı oranın fonksiyonudur; bu durumda kârlılığı artırmak
için net kâr marjını ve devir hızını artırmalı… (DUPONT…..)

 Aynı orana, Aktif Kârlılığı ile Özsermaye Çarpanının bir

fonksiyonu şeklinde de bakılabilir; bu durumda özkaynak kârlılığı
varlık karlılığını artırıp finansal yapı değiştirilerek de artırılabilir
(DUPONT…..)

Du Pont Kontrol Şeması

ÜÇLÜ VERSİYON
1)
X X

• Finansal tablodaki çok sayıda veri üzerinden hesaplanan oranın

birbirleriyle ilişkilerini ortaya koyan ve sonuçta bu oranların
özkaynak karlılığı üzerine etkisini gösteren bir şemadır.
• Ulaşılan oranın büyüklüğü, işletmenin borçlanma derecesinin
yüksek olduğunu gösterir. Ancak borçların faizlerini
ödeyememe riski göz önüne alınmalı ve firmalar optimum
borçlanma düzeyi arayışında olmalılar………

17
 23.06.2019

Dış kaynak ihtiyacı – büyüme ilişkisi temelli

birkaç nokta…..
• Tespit edilen …………….TL’lik kaynak ihtiyacı nasıl, nereden, hangi
şartlarda sağlanacak?????
• Satışlar ve varlıklardaki beklenen büyüme oranı ne kadar
yüksekse dış kaynak ihtiyacı o kadar fazla olur….
• Firmanın finanslama politikası veri kabul edilerek bu finanslama
politikasıyla ne kadar büyüyebileceği belirlenebilir mi?
• İç büyüme oranı; bir firmanın hiç dış kaynak kullanmaksızın
sadece dağıtılmamış kârlarla gerçekleştirebileceği büyüme
oranı…
• Sürdürülebilir büyüme oranı; sermaye artırımı yapmamak
koşuluyla, mevcut borç/sermaye oranını koruyacak şekilde
borçlanarak gerçekleştirilebilecek en yüksek büyüme oranıdır….

İç(sel) büyüme oranı

• İç büyüme oranı: Aktif Karlılık Oranı * Dağıtılmayan Kârlar Oranı

• Bizim örneğimizde içsel büyüme oranı: …………….

• Yorumlayalım….

• ÖRNEK FİRMAMIZ, % ………… ORANINDA KENDİ OLANAKLARI İLE (DIŞ KAYNAK

KULLANMAKSIZIN) YANİ OTOFİNANSMANLA BÜYÜYEBİLİR. BU ORANIN
YUKARISINDA HEDEFLENEN HER BÜYÜME ORANI İÇİN DIŞ KAYNAK (BORÇ)
BULUNMAK DURUMUNDADIR….

• FORMÜLASYONA YAKINDAN BAKILDIĞINDA (DU PONT); BİR İŞLETMENİN KENDİ

İMKANLARI İLE BÜYÜMESİ İÇİN KAR MARJINI ARTIRMASI, AKTİF DEVİR HIZINI
ARTIRMASI VE KARININ ÖNEMLİ BİR KISMINI DAĞITMAYARAK OTOFİNANSMANDA
KULLANMASI GEREKTİĞİ GÖRÜLECEKTİR….

Sürdürülebilir büyüme oranı;

Örnek işletmemizde bu oran; ……

Yorumlayalım;

Örnek işletmemiz, finansal kaldıraç oranını (borç/özsermaye)

değiştirmeksizin en yüksek % ……….. oranında büyüme imkanına
sahiptir. Bu oranın üzerindeki her büyüme oranı için finansal kaldıraç
düzeyini etkileyecek değişimlere ihtiyaç var…

Sürdürülebilir büyüme oranının üstünde bir hedef belirleyen bir işletme

bunun ancak bedelli hisse senedi satışıyla mümkün olacağını bilmeli….

18
 23.06.2019

Diğer Analiz Teknikleri…

Karşılaştırmalı (Mukayeseli) Tablolar
Analizi (yatay)

Dikey Yüzdeler Tekniği

“Eğilim (Trend) Yüzdeleri” Tekniği

Dikey Analiz…
 şirketin bilânço ve gelir tablosu kalemlerinin yüzdesel olarak
ifade edilmesidir.
 Bu yöntemde, şirketin bilânçosundaki toplam varlıklar 100
olarak kabul edilir ve her bir varlık kalemi toplam varlıkların
yüzdesi olarak ifade edilir.
 Şirketin gelir tablosunda ise net satışlar net satışlar kalemi 100
kabul edilir ve diğer gelir tablosu kalemlerinin net satışlara
oranları bulunur.
 Aslında oran analizinde açıkladığımız kâr marjları ile aynı
sonucu verir. Kâr marjı oranları gelir tablosunun satışların
yüzdesi olarak ifade edilmiş halidir.

Karşılaştırmalı (Mukayeseli) Tablolar Analizi

(yatay analiz)
 Bir şirketin farklı tarihlerde düzenlenmiş finansal
tablolarında yer alan kalemlerde görülen değişikliklerin
incelenip yorumlanması esasına dayanır.
 Bu analiz, belirli bir tarihte düzenlenmiş finansal
tablolarda yer alan kalemler arasındaki ilişkiyi değil, bu
kalemlerin zaman içinde göstermiş olduğu artış veya
azalışları inceler.

 Bu analizi gerçekleştirmek için belirli bir yıl baz alınır ve

finansal tabloların o seçilen yıllarına ait tüm kalemler
100 olarak ifade edilir. Daha sonraki yıllar artış
yüzdelerine göre yatay tablolar hazırlanır.

19
 23.06.2019

Örnekler
• Cari oran:0.75
• Borç oranı: 0.80
• Stok devir hızı:5
KVYK
• Alacak devir hızı:10 Kasa 224.000 KVYK
• Aktif Devir Hızı:1.60
• Brüt kar marjı: 0.40 UVYK 350.000
• Net kâr marjı: 0.10

Yukarıdaki bilgilerden
hareketle ilgili bilanço Ticari Alacaklar
ÖZKAYNAKLAR
kalemlerini
tamamlayınız; SMM, Stoklar
Satışlar ve Net Kâr
değerlerini tespit ediniz. Dönen Varlık Top

Duran Varlık Top

AKTİF TOPLAM PASİF TOPLAM 1.750.000

Örnek…
15.000.000
Satışlar TL
Brüt Kâr Marjı %20
Stokların Dönme Çabukluğu 8
Alacakların Dönme
Çabukluğu 12
Cari Oran 2
Asit Test Oranı 1.25
Toplam Borç / Toplam Varlık 0.40

Kasa ? Kısa Süreli Borçlar ?

Alacaklar ? Uzun Süreli Borçlar ?

Stoklar ? Özsermaye ?

Duran Varlıklar ?
Varlık Toplamı 10.000.000 TL Pasif Toplamı 10.000.000 TL

20
 23.06.2019

3. G Halı A.Ş.’nin dönen varlıkları 420.000 TL, cari pasifleri de

150.000 TL’dir.

Şirket kısa vadeli banka borcu alarak iplik stoğu yapmak

istemektedir; ancak banka ile yapılacak anlaşma gereği şirketin cari
oranının en az 2 olması gerekmektedir.
Bu durumda şirket, bankadan en fazla ne kadar borç alabilecektir?

• 5, 6 ve 7. soruları aşağıdaki verilere göre

cevaplandırınız: ATA A.Ş.’nin bazı finansal verileri:
• Hazır Değerler : 2.000
• Uzun Vadeli Borçlar : 14.000
• Alacaklar : 6.000
• Stoklar : 8.000
• Duran Varlıklar : 20.000
• Cari Oran : 1,6

5. Bu bilgilere göre, (X) Şirketinin kısa vadeli borçları ne

kadardır?
6. Yukarıdaki bilgilere göre, (X) Şirketinin öz sermayesi ne
kadardır?
7. Yukarıdaki bilgilere göre, ATA A.Ş.’nin asit-test oranı ne
kadardır?

21
 23.06.2019

8. Cari oranı 4, kısa vadeli borçları 100.000 TL ve

asit-test oranı 2,5 olan bir şirketin stokları kaç
milyon TL’dir?

22