Βαρβάκειο Πρότυπο Γυμνάσιο

Καθηγήτρια: Μαίρη Μπελογιάννη

Μάθημα: Νεοελληνική Γλώσσα Γ’ Γυμνασίου (περίοδος: 30/3 – 3/4/2020)

Αγαπητά μου παιδιά

3η εβδομάδα διαδικτυακού μαθήματος.

Θα ξεκινήσω με μια ενδεικτική περίληψη που αφορά στο άρθρο της Τασούλας Καραϊσκάκη, για
να κάνετε τον έλεγχο του κειμένου σας μόνοι σας.

Όπως θα δείτε, η περίληψη είναι μια παράγραφος (μια παράγραφος πρέπει να είναι πάντα η
περίληψη ενός κειμένου, ακόμα κι αν πρόκειται για περίληψη βιβλίου). Επίσης, έχω
χρησιμοποιήσει παθητική σύνταξη σε όλο το κείμενό μου (αυτή επέλεξα από την αρχή και
συνέχισα μέχρι το τέλος). Προσέξτε τα ρήματα που έχω χρησιμοποιήσει (τα έχω σκοπίμως
υπογραμμίσει, για να σας βοηθήσω). Τέλος, προσέξτε τις συνδετικές λέξεις.

Μετά την ενδεικτική περίληψη, θα ακολουθήσουν κανόνες για το πώς γράφουμε μια περίληψη.
Τους κανόνες αυτούς θα ήθελα να τους μελετήσετε προσεκτικά, για να είστε σε θέση να
ανταποκριθείτε καλύτερα την επόμενη φορά που θα έχετε ως άσκηση την περίληψη ενός
κειμένου.

Το καφενείο μετακόμισε στο Ίντερνετ, άρθρο στην εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (9/2/2020)

Περίληψη

Το άρθρο της Τασούλας Καραϊσκάκη πραγματεύεται τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες του

ελληνικού διαδικτύου. Η αρθρογράφος αξιοποιεί τα πορίσματα έρευνας του Εθνικού Κέντρου
Κοινωνικών Ερευνών, τα οποία καταδεικνύουν πως η ελληνική ψηφιακή κοινωνία είναι
ανώριμη και ευάλωτη. Η χρήση του Διαδικτύου από τους Έλληνες είναι μη ορθολογική.
Δημιουργούνται, λόγω και της αλγοριθμικής φύσης του Διαδικτύου, παράλληλοι «κόσμοι» που
δεν συνομιλούν μεταξύ τους. Ο κάθε «κόσμος» αποτελείται από ανθρώπους που επικοινωνούν
μόνο μεταξύ τους, αυτοθαυμάζονται και επιζητούν επιβεβαίωση. Για εκείνον που δεν συμφωνεί,
η έξοδος είναι μονόδρομος. Έτσι όμως κλυδωνίζεται η φιλελεύθερη δημοκρατία, η οποία
στηρίζεται στον διάλογο. Υποστηρίζεται, επίσης, ότι οι παλαιές κοινωνικές ψηφιακές ανισότητες
βαθαίνουν, ταυτόχρονα όμως δημιουργούνται και νέες, καθώς μόνο ένα μικρό ποσοστό χρηστών
αξιοποιεί το Διαδίκτυο για έρευνα, πειραματισμό, καινοτομία, εξωστρέφεια. Οι περισσότεροι το
χρησιμοποιούν, κυρίως, για επικοινωνία και ψυχαγωγία, με την τελευταία να ξεφεύγει από το
μέτρο. Επισημαίνεται πως σε μια εποχή στην οποία όλα είναι πλέον ρευστά, είναι επιτακτική
ανάγκη να διαμορφωθεί ένα οικοσύστημα ψηφιακών μετα-δεξιοτήτων το οποίο θα
επικαιροποιείται διαρκώς, ώστε να μην εντείνεται το ψηφιακό χάσμα. Τονίζεται πως απαιτείται
ψυχραιμία και επαγρύπνηση για να μην επιτρέπεται η χειραγώγηση ακόμα και των
συναισθημάτων από εκείνους που έχουν τη δύναμη να το κάνουν. Τέλος, διατυπώνεται η άποψη
πως προκειμένου όλοι οι πολίτες να απολαμβάνουν τα οφέλη του Διαδικτύου, πρέπει να
ξεπεραστούν νοοτροπίες και καταστάσεις του παρελθόντος.

Θεωρία για την περίληψη

Σύνθεση της περίληψης

Για να συντάξουμε την περίληψη ενός κειμένου (πύκνωση κειμένου), ακολουθούμε την εξής
μεθοδολογία, ξεκινώντας από το γενικό προς το ειδικό.

Βήμα 1 ο: επεξεργασία του ευρύτερου κειμένου

Βήμα 2 ο: επεξεργασία ανά παράγραφο

Βήμα 3 ο: σύνθεση της περίληψης

Πώς γράφουμε περίληψη

Α. Περιεχόμενο

1. Στην αρχή της περίληψης γράφουμε το θέμα του κειμένου και τη βασική θέση του
συγγραφέα.

2. Στη συνέχεια παρουσιάζουμε με λογική σύνδεση και διάταξη τις σημαντικότερες ιδέες κάθε
παραγράφου. Αν μια ιδέα εμπεριέχεται σε περισσότερες από μία παραγράφους παρουσιάζουμε
τα κύρια σημεία της ενιαία.

Β. Γλώσσα/Έκφραση/ύφος

1. Χρησιμοποιούμε συνώνυμα και ταυτόσημους όρους για την απόδοση του περιεχομένου του
κειμένου, αποφεύγοντας την αντιγραφή αυτούσιων περιόδων από αυτό. Σε περίπτωση χρήσης
κάποιου ειδικού λεξιλογίου/επιστημονικών όρων του κειμένου, οι λέξεις αυτές μπορούν να
δίνονται μέσα σε εισαγωγικά.

2. Επιλέγουμε ενεργητική σύνταξη (τονίζεται το υποκείμενο) ή παθητική (τονίζεται το

γεγονός/αποτέλεσμα της ενέργειας του υποκειμένου), η οποία συνήθως ενδείκνυται.

3. Μετατρέπουμε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο και αποδίδουμε το διάλογο σε τρίτο πρόσωπο.
4. Χρησιμοποιούμε μονολεκτικούς τύπους αντί περιφραστικών, π.χ. η εξάρτηση του ενός από
τον άλλο – αλληλεξάρτηση.

5. Επιλέγουμε μετοχές έναντι δευτερευουσών προτάσεων, ονοματικά σύνολα αντί ρηματικών

για συντομία του λόγου, χρησιμοποιώντας ασύνδετο σχήμα και παρατακτική κυρίως σύνδεση.

6. Υιοθετούμε κατάλληλο ύφος (σοβαρό, επίσημο, οικείο κ.ά) με πληροφοριακό χαρακτήρα

ανάλογα με το επικοινωνιακό πλαίσιο, δηλαδή τον δέκτη στον οποίο απευθυνόμαστε.

Γ. Δομή

1. Διατυπώνουμε τις περιόδους με λογική σύνδεση ή χρονολογική σειρά.

2. Προσπαθούμε να εξασφαλίσουμε τη συνοχή των περιόδων και τη συνεκτικότητα ώστε το

κείμενο να μην αποτελεί παράθεση ασύνδετων λογικά απόψεων.

Τρόποι εξασφάλισης της συνοχής ενός κειμένου

1. Διαρθρωτικές φράσεις ή λέξεις που δηλώνουν χρόνο, αντίθεση ή αλλαγή οπτικής γωνίας,
φυσική συνοχή, αποτέλεσμα κ.ά. όπως: αρχικά, στη συνέχεια, παράλληλα, από την άλλη
πλευρά, πρώτο, δεύτερο κ.ά.
2. Επανάληψη λέξεων της προηγούμενης περιόδου ή χρήση συνωνύμων, π.χ. εκπαίδευση,
παιδεία, αγωγή, σχολείο κλπ.
3. Αντωνυμίες ή προσδιοριστικές λέξεις/φράσεις, όπως: αυτός, αυτή, αυτό το γεγονός κ.ά.
4. Φράσεις που καταδεικνύουν τη λογική σχέση μεταξύ των περιόδων: η παραπάνω αιτία
οδηγεί αναπόφευκτα, … ως αποτέλεσμα των παραπάνω …, το γεγονός αυτό έχει ως
συνέπεια …
Σφάλματα στη σύνθεση της περίληψης

1. Η αντιγραφή αυτούσιων φράσεων ή περιόδων του κειμένου.

2. Η μίμηση του ύφους του συγγραφέα.
3. Ο σχολιασμός και η αξιολόγηση των θέσεων του συγγραφέα.
4. Η χρήση στατιστικών στοιχείων, παραδειγμάτων και ειδικών αναφορών.
5. Η χρήση βραχυγραφιών, αρκτικόλεξων, αποσιωπητικών.
6. Η γενίκευση που δεν επισημαίνει τις βασικές ιδέες του κειμένου.
Παραδείγματα έναρξης της περίληψης

Ενεργητική σύνταξη: α. Ο συγγραφές/συντάκτης του άρθρου/κειμένου/

επισημαίνει/διαπιστώνει/τονίζει/υποστηρίζει/προτείνει/παρουσιάζει/διευκρινίζει/

διατυπώνει

β. Το θέμα/ζήτημα/πρόβλημα που απασχολεί/προβληματίζει/ανησυχεί τον συγγραφέα είναι…

γ. Στο συγκεκριμένο κείμενο ο συγγραφέας πραγματεύεται/προσεγγίζει/διατυπώνει την
άπψη/προβάλλει την άποψή του …

Παθητική σύνταξη: α. Το κείμενο/άρθρο αναφέρεται/πραγματεύεται…,

β. Σύμφωνα με το κείμενο/άρθρο

διατυπώνεται/προβάλλεται/παρουσιάζεται/επισημαίνεται/διαπιστώνεται/διευκρινίζεται…

γ. Στο συγκεκριμένο κείμενο/άρθρο

διατυπώνεται/αναλύεται/αντικρούεται/ερμηνεύεται/τονίζεται η άποψη ότι…

Για το Ρεπορτάζ

Για να εντρυφήσετε καλύτερα στο ρεπορτάζ (θυμίζω πως σύμφωνα με το http://www.greek-

language.gr , «το ρεπορτάζ με τα επιμέρους είδη του (πολιτικό, κοινωνικό κ.λ.π.) αποτελεί
«δημοσιογραφία πεδίου», προϋποθέτει αυτοψία και έρευνα του ρεπόρτερ και είναι κείμενο πιο
προσωπικό και πιο διεισδυτικό όσον αφορά τις συμπεριφορές ή τα κίνητρα των δρώντων
προσώπων), μπορείτε να μελετήσετε το παρακάτω ρεπορτάζ που υπογράφει ο δημοσιογράφος
Τζωρτζ Λ. Στηηρ, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The New York Times στις 28/04/1937 και
αφορά την καταστροφή της ισπανικής πόλης Γκερνίκα κατά τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο.

The New York Times

28/04/1937

Η τραγωδία της Γκερνίκα. Ισοπεδώθηκε ιστορική βασκική πόλη, στασιαστές πιλότοι

πυροβολούν πολίτες.

Η Γκερνίκα, ο παλαιότερος οικισμός των Βάσκων και επίκεντρο της πολιτιστικής τους
παράδοσης, ισοπεδώθηκε τελείως χθες το απόγευμα από αεροπορικές επιθέσεις των
στασιαστών. Ο βομβαρδισμός αυτής της πόλης που βρίσκεται πίσω από τις γραμμές του
μετώπου, κράτησε ακριβώς τρεις ώρες και ένα τέταρτο, κατά τη διάρκεια των οποίων ένα ισχυρό
σμήνος αεροπλάνων, αποτελούμενο από τρία γερμανικά μοντέλα, τα βομβαρδιστικά Γιούνκερ
και Χάινκελ, δεν έπαψαν να ρίχνουν βόμβες των χιλίων λιβρών (453,6 kg) στο χωριό και
επιπλέον, πάνω από 3.000 εμπρηστικά βλήματα αλουμινίου των δύο λιβρών (0,907 kg). Εν τω
μεταξύ, τα καταδρομικά υπερίπταντο του κέντρου της πόλης για να πυροβολούν τους πολίτες
που έτρεχαν να βρουν καταφύγιο στους αγρούς. Πολύ σύντομα, όλη η Γκερνίκα ήταν στις
φλόγες, εκτός από τον ιστορικό Οίκο της Διοίκησης με τα πλούσια αρχεία του για τη βασκική
φυλή, όπου συνεδρίαζε το παλιό βασκικό κοινοβούλιο. Η περίφημη βελανιδιά της Γκερνίκα, το
γέρικο και ξερό κούτσουρο των 600 ετών και τα νέα του βλαστάρια, αυτού του αιώνα, έμειναν
άθικτα. Εδώ, οι βασιλείς της Ισπανίας έδιναν όρκο να σεβαστούν τα δημοκρατικά δικαιώματα
της Βιθκάγια. Ούτε ο ιερός ναός της Αγίας Μαρίας υπέστη ζημιές, εκτός από μια ωραιότατη
συνοδική αίθουσα που επλήγη από εμπρηστική βόμβα.

Στις 2 τα ξημερώματα σήμερα, όταν επισκέφτηκα την πόλη, καιγόταν απ’ άκρου εις άκρον και
προσέφερε ένα φρικτό θέαμα. Το αποτέλεσμα της φωτιάς μπορούσε ένα γίνει ορατό από τα
σύννεφα καπνού που υψώνονταν πάνω απ’ τα βουνά, σε μια απόσταση 10 μιλίων (16 km). Όλη
τη νύχτα τα σπίτια γκρεμίζονταν, μέχρι που οι δρόμοι μετατράπηκαν σε τεράστιους σωρούς
άλικων αδιαπέραστων ερειπίων. Πολλοί από τους επιζήσαντες πολίτες πήραν τον μακρύ δρόμο
από την Γκερνίκα για το Μπιλμπάο, σε παλιά κάρα με συμπαγείς τροχούς, που έσερναν βασικά
βόδια.

[…] Με βάση τον τρόπο εκτέλεσης και την κλίμακα της καταστροφής που προκλήθηκε, όπως
και λόγω της επιλογής του στόχου, σαν τον βομβαρδισμό της Γκερνίκα δεν υπάρχει άλλος στην
στρατιωτική ιστορία, Η Γκερνίκα δεν ήταν στρατιωτικός στόχος. Ένα εργοστάσιο παραγωγής
υλικού έξω από την πόλη έμεινε ανέπαφο. Το ίδιο και δυο στρατώνες που βρίσκονται σε κάποια
απόσταση από την πόλη. Η πόλη βρίσκεται μακριά από τα μέτωπα. Κατά πως φαίνεται, σκοπός
του βομβαρδισμού ήταν η καταρράκωση του ηθικού των πολιτών και η εκ βάθρων εξαφάνιση
της βασκικής φυλής. Όλα τα γεγονότα επιβεβαιώνουν αυτή την εκτίμηση, αρχής γενομένης από
την ημέρα που εκτελέστηκε αυτή η επιχείρηση.

ΤΖΩΡΤΖ Λ. ΣΤΗΗΡ

Ερωτήσεις

1/ Ο συγγραφέας του κειμένου εκφράζει την άποψη ότι σκοπός του βομβαρδισμού της Γκερνίκα
ήταν «η εκ βάθρων εξαφάνιση της βασκικής φυλής». Βασιζόμενος σε ποια στοιχεία του
βομβαρδισμού καταλήγει στην άποψη αυτή;

2/ Το κείμενο αποτελεί ρεπορτάζ. Ποια στοιχεία του κειμένου το επιβεβαιώνουν;

3/ Μελετήστε το κείμενο 5 (ΒΜ, σελ. 93). Σύμφωνα με τον συγγραφέα, πώς αποτυπώνει ο
Πάμπλο Πικάσο τον ανθρώπινο πόνο στο έργο του «Γκουέρνικα»; Εντοπίστε φράσεις στο
κείμενο και στη συνέχεια γράψτε τις στο τετράδιό σας.

4/ Εσείς πώς θα περιγράφατε την «Γκουέρνικα» σε έναν φίλο/η σας που δεν έχει δει τον πίνακα;
Συνοδέψτε την περιγραφή σας με αναφορά στα συναισθήματα που σας δημιουργεί.
Ο Πικάσο την ώρα που ζωγραφίζει τη «Γκουέρνικα»