Kum Konisi Metodu

KUM KONİSİ METODU :                                          

Bu metot, zeminlerin birim ağırlıklarının yerinde tayini kapsar. Burada tanımlanan kum konisinin çapı 15.24 cm
(6") olup, en büyük dane boyutu 50 mm (2") ve daha küçük olan zeminler için uygundur. (Not
1)                          
3.1 - DENEYDE KULLANILAN ALETLER;                                                                              
3.1.1 — Kum Konisi: 4 litrelik cam bir kap ve buna bağlanabilen, arasında
vana tertibatı bulunan biri küçük, diğeri büyük iki melal Huniden ibarettir. Vana üzerinde vanayı tamamen açık
veya kapalı durumda tutabilecek bir düzenek mevcuttur. Alet Şekil - 43'de gösterilen özelliklere uygun
olmalıdır. Bu cihaz dolu olduğunda yaklaşık 3 dm3 hacmindeki deney çukurları için kullanılabilir. Şekil 43'de
gösterilen taban plakasının kullanılması zorunlu değildir. Bu plakanın kullanılması, aletin düz
durmasını zorlaştırır, fakat daha büyük deney çukurlarının açılmasına olanak verir, yumuşak zeminlerde cihaza
daha sağlam bir temel sağlar ve deney çukurundan kaba alınan malzeme kaybını azaltır.
3.1.2 — Kum : 0.85 mm (No: 20) elekten geçip 0.59 mm (No: 30) elek üze rinde kalan temiz, kuru ve
serbestçe akabilen, çimentolaşmamış temiz kum kullanılabilir. Deneyden önce bu kumun gevsek birim
ağırlığı bulunmalıdır. Bunun için yapılan birkaç deneyin sonucunda bulunan gevşek birim ağırlıklar arasında ki
fark % 1 'den fazla olmamalıdır.
3.1.3 — Teraziler: 10 kg kapasiteli, 1 g duyarlı ve 1500 g kapasiteli, 0.1 g duyarlı iki terazi. 
3.1.4 — Kurutma Aletleri: 110+5°C sıcaklığa ayarlanabilen termostatik kontrollü fırın veya arazide
kullanılabilen ocaklar.
3.1.5 — Diğer Aletler:
Çukur açmak için küçük kazma, keski, kaşık, rutubet, numunelerini kurutmak için uygun bir kap veya tava,
acılan çukurdan rutubet numunesi birim ağırlık numunesi ve kumu almak için uygun kapaklı kaplar, suyun
sıcaklığını ölçmek için termometre, boyacı tipi küçük fırça, v.b.
3.2 —DENEYİN YAPILIŞI:                                                                                                 
3.2.1 — Vananın Üst Kısmında Kalan Huni ve Bağlantı Borusu Dahil Olmak Üzere
Cam Kabın Hacminin  (V)  Bulunması:
Komple alet tartılır, ve tartım (W1)olarak kaydedilir. Daha sonra alet huni kısmı yukarıya gelecek şekilde
yerleştirilir vana açılır ve su doldurulur. Su tamamen dolduktan sonra vana kapatılır ve fazla su alınarak su
dolu aletin ağırlığı kaydedilir. Bu arada yoğunluk düzeltilmesi yapmak üzere suyun sıcaklığı ölçülür.
Aynı işlem en az üç kere tekrarlanır. Sonunda Tablo - 14 yardımı ile alet içerisindeki suyun ağırlığı (G)
düzeltme yapılarak cm3 olarak hacme dönüştürülür. Üç deney ortalaması alınarak hacim hesaplanır. Bu
hesaplar sonucunda bulunan hacimler arasında en çok 3 cm3 sapma olmalıdır. Ayrıca cam kap ve
bağlantısı aynıpozisyonda olduğu sürece yukarıda hesaplanan hacim sabittir. Bu parçalar birbirinden
ayrılacak olursa yeniden bağlandıklarında aynı pozisyona getirilebilmeleri için bir işaret konmalıdır,
3.2.2 — Deneyde Kullanılacak Kumun Gevşek pirim Ağırlığının Bulunması:
Alet sağlam bir zemin üzerine dik olarak yerleştirilerek vana kapatılır ve huni kum ile doldurulur. Daha
sonra vana açılarak cam kap ve vananın altında kalan
Kısım tamamen doldurulur. Bu işlem sırasında, kumun döküldüğü huni devamlı olarak yarı yarıya dolu olmalıdır.
Kum tamamen dolunca vana kapatılır ve fazla kum boşaltılır. Alet kum ile birlikte tartılır ve bu tartımdan
boş alet ağırlığı (W1) çıkartılarak net kum ağırlığı bulunur.
Deney sırasında titreşim, kumun gevşek birim ağırlığının artmasına sebep olabilir ve bundan dolayı deneyin
duyarlılığıazalabilir. Ayrıca, kumun gevşek birim ağırlığının tayini ve arazide kullanılması arasında fazla zaman
aralığı olursa, kumun rutubetindeki değişim nedeni ile birim ağırlığında bir farklılık olabileceği unutulmamalıdır.
Kumun gevşek birim ağılırlığı arazi deneyi sırasında açılacak en büyük çukur hacmine yakın hacimdeki bir kap kullanılarak
ta bulunabilir. Burada izlenecek yol, tepsi metodunda anlatılan, kumun gevşek ağırlığının bulunması gibidir. Bu
işlem uygulandığında bulunan gevşek birim ağırlık, kum konisi kullanılarak bulunan gevşek birim ağırlığa eşit olmalıdır.
3.2.3— Aletin Hunisini Doldurmak İçin Gerekli Kumun Ağırlığının Bulunması : 
Alet kum ile doldurularak tartılır, sonra huni kısmı aşağıda olmak üzere düz bir yüzeye konulan aletin
vanası açılarak, kum akışı durana kadar beklenir ve akış durunca vana çabucak kapatılır. Katan kum ve alet birlikte
tartılır. Arada ki fark huniyi doldurmak İçin gerekli olan kumun ağırlığıdır (W2). Boşalan kum tekrar alete
doldurulup vana sıkıca kapatılır.                                                            
 Arazi deneyi sırasında en büyük çukur hacmi ile çalışılacaksa, kumun gevşek birim ağırlığı hesaplandıktan sonra,
kum cam kaba vibrasyonla yerleştirilmelidir. Bu durumda kumun toplam ağırlığı yeniden tartılarak bulunmalıdır. Eğer
taban plakasıkullanılırsa, bu plaka huninin bir parçası olarak düşünülmelidir.

3.2.4— Yerinde Kuru Birim Ağırlık Tayini: 

Deneyin yapılacağı yerin yüzeyi tesviye edilir ve ters çevrilmiş alet bu yüzeye yerleştirilir.* Daha sonra
huninin etrafıçizilerek işaretlenir. Bu İşareti taşmayacak şekilde çukur açılır. (En az çukur derinliği Tablo - 13'de
verilmiştir.) Granüller zeminlerde bu işleme daha çok özen gösterilmelidir. Çukurdan çıkartılan bütün malzeme
hiç bir daneciği kaybedilmeden bir kaba alınır ve tartılır. Ayrıca bu malzeme dikkatle karıştırılarak su içeriği için
Tablo - 13'de verilen miktarda numune alınarak tartılır. Bu numune kurutulduktan sonra tekrar tartılır ve
ağırlığı kaydedilir. Hazırlanmışçukurun üzerine alet yerleştirilir ve vana açılır, kum akışı durana kadar beklenir
ve vana kapatılır. Alet içinde kalan kumla birlikte tartılır ve deney sırasında kullanılan kumun ağırlığı bulunur (W3)
3.3 — HESAPLAMALAR:
3.3.1 — Cam kap ve küçük huni hacminin hesabı: 
V=GxA
* Yüzeyin düzeltilmesinin mümkün olmadığı zeminlerde huni ile zemin yüzeyi arasın da kalan hacmin bulunması için
bir ön deneme yapılmalıdır. Bunun için kum ile dolu alet yüzeye yerleştirilerek vana açılır ve akma durunca
kapatılarak alet tartılır. Aletin dolu haldeki ağırlığından son durumdaki ağırlığı çıkartılarak, yüzey şekline
bağlı olarak huni için harcanan kum ağırlığı bulunur. Bu işlemden sonra dikkatle
temizlenmiş yüzey üzerinde çukur açılarak deney yapılır.
V  = Aletin hacmi (m3)
G = Aleti doldurmak için gerekli suyun ağırlığı (g)
A = Tablo - 14'ün  2. sütununda verilen  su sıcaklığı - hacim düzeltme faktörü.
3.3.2 — Kumun gevşek birim ağırlığının hesabı:   
ms               
            

ys  = ———            
          v
ys   =  Kumun gevşek birim ağırlığı (g/cm3)   
ms  = Aleti doldurmak için gerekli kumun ağırlığı (g)
V   = Aletin hacmi
(cm3)                                                                                                                              
3.3.3   — Deney çukurundan çıkarılan malzemenin kuru ağırlığının ve su içeriğinin hesabı:
             
         m1-m2
W = ————— x 100
            m2
         100 x m
Md = —————  x 100
               (W+100)
W = Deney çukurundan çıkarılan malzemenin su içeriği % si.
m1 = Su içeriği tayini için alınan numunenin yaş ağırlığı (g)
m2 = Su içeriği tayini için alınan numunenin kuru ağırlığı
(g)                                                                       
m   = Deney çukurundan çıkarılan malzemenin yaş ağırlığı (g)
Md = Deney çukurundan çıkarılan malzemenin kuru ağırlığı (g)
3.3.4 — Arazi kum birim ağırlığının tayini: 
               
           W3
Vs = —————
           ys  
                   
            md
 yd  = ————
            Vs  
VS   =  Deney çukurunun hacmi (cm3)
W3 = Çukuru dolduran kum ağırlığı (g)
Yd = Malzemenin arazi kum birim ağırlığı (g/cm3)
Arazi sıkışma yüzdesi, arazi kum birim ağırlığının laboratuar maksimum kum birim ağırlığına oranı olarak ifade edilir.
(Form - 12)
                   y  arazi
% sıkışma = ——————— x 100.
                            y  laboratuar
NOT. I — Çapı 30.48 cm (12 ") olan kum konisi ile maksimum dane boyutu 75 mm (3") olan malzemelerin
yerinde kuru birim ağırlık tayini yapılabilir.
ARAZİDEKİ İRİ AGREGA MİKTARINA GÖRE MAKSİMUM KURU BİRİM AĞIRLIK DÜZELTMESİ
1 — KAPSAM :
Arazide yerinde yoğunluk tayininde 4.75 mm ve 19,0 mm elek üzerinde kalan iri agrega yüzdesinin, Modifiye Proktor
veya Standart Proktor deneylerinde kullanılan iri agrega yüzdesinden farklı olması durumunda maksimum kuru
birim ağırlığın düzeltilmesi İşlemini kapsayan bir metottur.
2 — METOT:
2.1 —  Modifiye veya Standart Proktor metoduna göre Metot A veya B uygulandığında, deneyde 4.75 mm elekten geçen
malzeme kullanılır. Bu metotlarla tayin edilen maksimum kuru birim ağırlığın, arazide 4.75 mm elek üzerinde kalan iri
agrega yüzdesindeki farklılıktan dolayı düzeltilmesinde Şekil - 45 kullanılacaktır. Birim ağırlık düzeltme çizelgesi üzerinde
gerekli açıklamalar bir örnekte verilmiştir.
2.2 —  Modifiye veya Standart  proktor metoduna göre Metot C veya D uygulandığında, deneyde 19.0 mm elek
altı malzeme kullanılmaktadır.
Metot C ve D için. Şekil - 46 ve 47 düzeltme çizelgesi olarak verilmiştir. Şekil - 46'dan 4.75 mm elek üzerinde kalan iri
agrega miktarına bağlı olarak, arazi de kullanılacak düzeltilmiş kuru birim ağırlık değeri bulunur.
Düzeltme çizelgesi Şekil - 47 ile, 19.0 mm elek üzerinde kalan malzeme yüzdesine göre metot C ve D için
düzeltilmiş maksimum kuru birim ağırlık bulunabilir.
Şekil - 46 ve 47'ya göre düzeltilmiş maksimum kuru birim ağırlığın bulunması halinde deneyde ikame yapılmayabilir.
Ancak deneyde kullanılan malzemenin 19.0 mm den geçip 4.75 mm üzerinde malzeme yüzdesi ile,
arazideki malzemenin 4.75 mm ve 19.0 mm elek üzerinde kalan kısımlarının oranının kesin olarak
saptanması gerekir.
Şekillerde kullanılan hacim özgül ağırlığı, aşağıdaki formülle hesaplanmış değerdir;  
                                   A
Hacim özgül Ağırlığı = ———
                                 B - C
A : Kuru malzemenin havadaki ağırlığı, (g)
B : Doygun yüzey kuru malzemenin havadaki ağırlığı, (g)
C : Malzemenin sudaki ağırlığı, (g)
K : Sıkışma yüzdesinin hesaplanmasında laboratuarda bulunan maksimum kuru birim ağırlık değeri yerine,
düzeltilmiş maksimum kuru birim ağırlık değeri kullanılır.
 
 
   
     
     
Plaka Yükleme Deneyi
         Zeminin taşıma gücü ve sıkışma özelliklerinin arazide ölçülmesi için yapılan bir
deneydir. Çapı en az 30cm olan rijit dairesel veya kare plakaların temel alt kotu
seviyesinde yüklenmeleri ile gerçekleştirilir. Tahmin edilen taşıma gücünün 1/5 i kadar yük
kademesi seçilerek her bir yükleme arası eşit ve en az 1 saat olacak şekilde yükleme
gerçekleştirilir. Ve aynı hızla başaltım yapılır. Kurulan deney düzeneğinin kapasitesi kadar
veya 25mm toplam oturma gerçekleşinceye kadar yüklemeye devam edilir. Deney
sonucunda elde edilen oturma-yük eğrisi yardımı ile zeminin taşıma gücü hesaplanır.
         Modellenen deneyin gerçek temel boyutundan çok küçük olması nedeniyle
Terzaghi’nin  teoreminde belirttiği kamanın temel boyutuna göre çok küçük olması beklenir
buda çok katmanlı zemin tabakalarında sorun yaratabilir. Dikkat edilmesi gerekir. 

Vayn Deneyi
         Yumuşak kil, yumuşak silt gibi çok duyarlı kohezyonlu zeminlerin direncini yerinde belirlemek için
yapılır . Deney için , deneyin yapılacağı derinliğin biraz üzerinde kalacak şekilde sondaj deliği açılır.
Aletin kanatlı kısmı zemine dikkatlice itilerek yerleştirilir. Kanatlar tamamen gömülü iken  döndürülerek
, zemin silindirini kesmesi için gerekli moment uygulanır. Göstergeden moment ölçülerek drenajsız
kayma mukavemeti  Cu aşağıdaki gibi hesaplanır.             
 
    Burada 
                   T:kanatlara uygulanan burulma momenti
                   d:kanat çapı
                   h:kanat yüksekliği
          Bu deney kohezyonsuz uygulanmaz.

Presiometre Deneyi
         Bu deney, önceden açılmış bir sonda kuyusunda yapılan bir arazi deneyidir Deneyin
esası; zeminde oluşturulan silindirik çukurun genişletilerek zemine ait gerilme ve deformasyon
ilişkisinin belirlenmesi.
         Sondajda  1-2  m'de  bir  ara  verilerek  sondaj  ekipmanı  kuyudan çıkarılır.
Pressiometre sondası, kuyuya indirilir Sonda, alt ve üstte koruyucu iki lastik hücre ile ortada
bir ölçüm lastik hücresinden oluşur. Koruyucu hücreler basınçlı gaz ile şişirilir Bunlar ölçen
hücreyi alt ve üstten sınırlayarak, düşey doğrultuda deformasyonu önler Ölçen hücre basınçlı
su ile şişirilir,Gönderilen suyun ve/veya gazın basınçları ölçülür. Hücrenin yanlara temasından
sonra hücreye gönderilen suyun hacminden yanal şekil değiştirme hesaplanır Yan yüzlerde
kırılma meydana gelene kadar basınç uygulanır.

 
 
 
 
 
 
 
 
 

Ayrıca bazı bağıntılarla, yanal yönde presiyometre deformasyon modülü (Ep) elde edilir.
Ep zemin cinsine göre bir katsayıya bölünerek düşey doğrultuda zemin deformasyon modülü
elde edilebilir.

Koni Penetrasyon Deneyi (CPT)

         Bu deney statik denge deneyidir.Deneyde plandaki izdüşüm alanı 10 cm²
tepe açısı 60 derece olan bir metal konik ucun zeminlere itilerek batırılmasıdır.
         Konik uç yüzeydeki bir yükleme düzeneği ile zemine 4 cm itilir.Zeminin bu
itkiye karşı gösterdiği direnç ölçülür,Konik uç direnci= Quç .ise

      (kg/cm2)
Sürtünme ceketli sondalarla yan sürtünme Fs de belirlenir Sürtünme ceketi, içi boş
borudur. Sürtünme ceketi sonda da sadece ceketi batırmak İçin gerekli yanal
kuvvet,ceket yanal alanına bölünerek yan sürtünme Fs elde edilir.
Fs=Qyan,/Ayan       (kg/cm2)
 
Deney, derinlik boyunca her 20 cm'de bir veya sürekli olarak yapılır.Deney, İri
çakıllı sert zeminler için uygun değildir, daha çok kumlar İçin uygundur.Deney
sırasında zeminden örnek alınamaz.Deney sonuçlarından, zeminin sıkılığı, kayma
direnci parametreleri,taşıma gücü hakkında bilgi edinilebilir.

Standart Penetrasyon Deneyi (SPT)

    Deney önceden açılmış bir sondaj kuyusundan yapılan bir arazi deneyidir Sondajı çakma
için standart bir deney uygulanır Bunun için 76 cm yükseklikten serbestçe düşen 63 5 kg
ağırlığında bir tokmak kullanılır Sonda önce 15cm çakılarak kuyu tabanındaki örselenmiş
derinlik geçilir, sonra 30 cm çakılır ilk 15Çin'den sonra, sondanın 60 cm çakılması için gerekli
vuruş sayışma 'standart penetrasyon direnci' denir.Deney.çakıllı ve çok sert zeminler için
uygun değildir.Kum,ince çakıl,şilt ve kil için uygundur.
  
                                    
                                             Şekil SPT deney düzeneği
Deney sonuçları üzerinde başlıca iki düzeltme yapılır Yer altı su seviyesi altındaki ince kum
ve siltli zeminlerde SPT sayışı 15'den büyükse
                   
                  Nd=15+1/2*(Nö-15)
         
         Bu düzeltme zeminlerde, çakma sırasında oluşan boşluk suyu basıncı etkisini azaltmak
içindir .Deney sırasında derinlik düzeltilmesi de yapılmaktadır .Derinlik düzeltmesi;
                            Nd=Cn*Nö
                   Cn:Derinlik düzeltme katsayısı
                   Nd:düzeltilmiş düşüş sayısı
                   Nö:ölçülen düşüş sayısı

         SPT sayısı ile zeminde, sertlik ve gevşeklik durumu, kayma direnci parametreleri,
zemin taşıma gücü, temel oturmaları belirlenebilir

SPT(N) Yaklaşık Ø kayma açısı SIKILIK DURUMU

0-4 4Þ28 derece Çok Gevşek

4 - 10 10Þ30 derece Gevşek

10 -30 30Þ36 derece Orta Sıkı 

30 -50 - Sıkı

>50 50Þ44 derece Çok Sıkı

Hidrometre Deneyi
         Dane dağılımının saptanmasında ince daneli zeminler (200 No'dan küçük)
hidrometre yöntemiyle saptanır. 4 nolu elekten geçen malzemeden 200-250 gr
alınır, etüvde 24 saat bekletilir.Kurutulan bu malzeme desikatörde soğutulur, 200
nolu elekten elenir geçen ince malzemeden 50 gr alınır Ayrıştırıcı madde (sodyum
hekza metafosfat) eklenerek iyice karıştırılır.Ayrıştırma aygıtına (mikser) konan bu
malzeme üzerine arı su eklenerek aygıt çalışırken malzeme yitirilmesini önleyecek
ölçüde 10 dk süreyle karıştırılır.Bu arada bir mezür arı su ile doldurulur, deney
süresince hidrometre bu mezür içinde bulundurulur. 
Ayrışma aygıtındaki numune bir diğer mezüre yitirilmeden alınır 1000
cm3 işaretine dek arı su eklenir.Deney süresindeki beklenen sıcaklığa erişene
değin bekletilir. Okumalara başlamadan önce, süspansiyonun bulunduğu bu
mezürün açık ağzı bir elin avuç içine yapıştırılır ve birkaç kez baş aşağı getirilerek
karışımın homojen duruma gelmesi sağlanır,yaklaşık 30sn süreyle bu işlem yapılır 

Mezür masanın üstüne konur, diğer arı su dolu olan mezürdeki hidrometre
alınarak bu mezüre batırılır ve kronometre çalışılırlır. Hidrometre ince boyunlu üst
kesimden tutularak yavaşça süspansiyona batırılır. Hidrometrenin yüzerken
dengede durabilmesi için elle klavuzlanarak durgun bir biçimde yüzmesi sağlanır
Bu işlem 5 sn süresinde gerçekleştirilmelidir.0.25, 0.50, l ve 2 Dakikalarda
hidrometre süspansiyondan çıkarılmadan okumalar alınır Bu süre sonunda
hidrometre çıkartılır Süspansiyon yukarda bahsedildiği gibi işlem yapılarak yine
karıştırılır ve okumalar alınır. Aynı zamanlar için birbirine çok yakın son iki okuma
dizileri alıncaya dek bu işlem sürdürülür Bundan sonra, hidrometre
süspansiyondan çıkartılır, süspansiyon yine karıştırılır ve homojen duruma getirilir
Hidrometre diğer arı su dolu mezürden alınarak süspansiyona batırılır Bu kez. ilk
iki dk. için okuma alınmaz Ancak okuma için seçilen zamanlarda hidrometre arı su
dolu mezürlerden alınarak süspansiyona batırılır ve hidrometre  okumaları  
menüsküsün   tepesinden   okunur   ve yazılır, Hidrometrenin ince boyun
kesiminin her batırıştan önce kurulanması gerekir. Eğer hidrometre uzun süre
süspansiyonda bırakılırsa şişkin kesiminin üzerine çöken malzeme nedeniyle
önemli büyüklükte yanlış okumalar alınmış olunur. Ayrıca buharlaşmayı önlemek
ya da dışardan toz girişini önlemek için mezürlerin üzeri deney süresince bir
kapakla örtülmelidir.
         Arı su dolu mezürdeki hidrometre ve sıcaklık okumaları seçilen zamanlarda
alınabileceği gibi 20-30 dak.'lık aralarla da alınabilir Bu sıcaklık okumalarına göre,
süspansiyonu aynı sıcaklıkta tutabilmek için gerekirse sıcak ya da soğuk su
eklenir.Deney  süresince  sıcaklık  değişimlerinden  sakınmak  için  dereceli
mezürler, radyatör,güneş ışığı ve açık pencere gibi sıcaklık kaynaklarından uzak
tutulur.
Süspansiyon özgül ağırlığını ölçmek için derecelendirilmiş hidrometrelerde,
okumalar, hidrometre ince boyun kesiminden ve virgülden sonraki 4. rakamıda
kestirerek alınır. Ancak deney kağıdına işlenirken bu okunan özgül ağırlık
değerlerinden l çıkartılıp ve 1000 ile çarpılarak düzeltilmiş hidrometre okumaları
bulunur (Örneğin: okuma  r =1.325 olarak alınmış ise düzeltilmiş okuma R=325
olur)
Hidrometre; gr/lt cinsinden derecelendirilmiş ise okumalar, olduğu gibi alınır
(Örneğin:okuma 24.5 ise başka hesaba gerek olmadan düzeltilmiş okuma R=24.5
olarak alınır) Hidrometre okumaları hidrometrede işaretli en küçük okuma elde
edilinceye ya da süspansiyondaki en küçük dane çapını elde edinceye kadar
sürdürülür. Genellikle bu süre 24 saat alınabilir

Son hidrometre okuması alındıktan sonra, süspansiyon geniş bir buharlaşma

kabına malzeme yitirilmeden dökülür Etüvde buharlaştırılarak kurutulur, 00,1 gr
duyarlıkta kuru ağırlık tartılır.

Kıvam Limitleri (Atterberg Limitleri) Likit Ve Plastik Limit

         Kıvam limitleri olarak bilinen Atterberg limitleri ;zeminin tanecikleri ile su
arasındaki ilişkileri ve değişen su içeriklerine göre zeminin durumunun
tanımlanmasını yaparlar.
         Zemine fazla su verilirse zemin likit (sıvı) hale gelmektedir. Bu durumda
zemin akıcıdır ve kesme direnci yoktur.Kurumaya bırakılırsa belirli bir kesme
direnci kazanır.Bu geçiş durumundaki su içeriğine likit limit denir (WL  ile 
gösterilir) Eğer su kaybı daha fazla olursa zemin yavaş yavaş plastik özelliğini
kaybeder ve düz bir satıhta yuvarlanırsa ufalanır Bu durumdaki su içeriğine
plastik limit denir.(WL ile gösterilir) Daha da su kaybetmesi halinde artık hacim
küçülmesi olmayacaktır.Bu haldeki su içeriğine ise büzülme veya rötre limit denir
(RL ile gösterilir)
         Likit limit zeminin sıvı halden plastik hale, plastik limit zeminin plastik
halden yarı katı hale, büzülme limiti ise yan katı halden katı hale geçtiği sınır
değerlerdir.

 
Şekil: Zeminlerde su muhtevası -hacim değişimi davranışı ve kıvam limitlerinin
tanımlanması.
2-3-l) Likit Limit Deneyi:
Likit limit ve plastik limit için kullanılacak malzemenin seçiminde özen göstermek
ve değişen plastisitedeki zemin tabakalarım karıştırmak gerekir.Doğal su
içeriğinde olan ve 200 Nolu elek altı malzeme kullanılmalıdır (özellikle temel
zemini numuneleri için)
200 Nolu elek altına geçen malzeme iyice karıştırılarak 100 gr alınır.Bu malzeme
üzerine damıtık su eklenerek macun kıvamına gelene dek derin bir kap içinde
spatula ile karıştırılır.Hazırlanan bu macun kıvamındaki zeminden Casagrande
aletinin vuruş kabına konur, spatula ile kap içine sıvanır.
         Oluk açma bıçağı kullanılarak zemin belirgin bir biçimde iki eşit kısma
bölünür. Saniyede iki dönme yapacak hızda yatay kol döndürülerek zeminin iki
parçasının oluk tabanında 13 mm birleşmesini! sağlayacak düşüş sayışı saptanır
Oluk tabanındaki kapanma, zeminin kayması biçiminde değil, zeminin akarak
kapanması ile olmalıdır.
Su muhtevası - darbe sayısı ilişkisi
Su içeriği belirlenmesi için kapanan bölgeden numune alınır.Vuruş kabında kalan
malzeme karıştırma kabına alınır ve su içeriği değiştirilerek yeni bir darbe sayışı
saptanır. Bu işlemlere, 10-40 arasında en az 4 darbe sayışı saptanıncaya kadar
devam edilir.Saptanan her darbe sayışı için su muhtevası hesaplanır.
 Bu elde edilen darbe sayısı ve buna karşılık gelen su muhtevası değerlerinden
akış eğrisi elde edilir.Akış eğrisinde darbe sayışını logaritmik olarak apsiste, su
muhtevası aritmetik olarak ordinatta gösterilir.Akış eğrisinde 25 darbeye karşı
gelen su muhtevası değeri o zeminin "likit limit" değeridir.
2-3-2) Plastik Limit Deneyi
Likit limit için hazırlanan numuneden bir miktar alınır.Alınan bu malzeme kaba
konur ve parmaklar ile yoğrulduğunda yapışmayacak şekilde ancak kolayca
yuvarlanabilecek bir kütle elde edilmesini sağlayacak ölçüde arı su ile
karıştırılır.Bu kıvamdaki malzemeye el ile elipsoidal bir biçim verilir ve düz bir
plaka üzerine konarak el ayası ile yuvarlanır.Bu işlemi yaparken 3 mm çapında
çubuklar elde edebilmek için yeterince bastırılır.Çubukların çapı 3 mm olduğu
anda yüzeyde çatlamalar olmazsa, malzeme toplanır ve tekrar topak haline
getirilerek yoğrulur
Bu yoğurma işlemine 3 mm çapındaki çubuk çatlayıp birkaç parçaya bölününceye
kadar devam edilir.Bu ufalanan çubuğun parçalarının su muhtevası belirlemesi
yapılır Bulunan bu su muhtevası ortalamaları zeminin plastik limit değerini verir.
2-3-3) Büzülme (Rötre) Limit
Likit limit deneyindekine benzer biçimde hazırlanan malzemeden 30 gr
alınır.Geniş bir kaba konarak damıtık su katılır.Katılan bu su miktarı zeminin likit
limit ya da bunun biraz üstündeki su içeriği değerindedir.Rötre kabinin iç yüzeyi
vazelin ya da kalın bir yağ kullanılarak ince bir tabaka ile yapışmayı önlemek için
yağlanır.
Rötre kabinin yaklaşık üçte biri oranında malzeme alınarak, rötre kabının ortasına
konur ve kap sert bir yüzeye vurularak malzemenin kabın kenarlarına yayılması
sağlanır Kabın tamamen dolması için numune eklenerek diğer iki tabaka içinde
aynı işlemler yapılır Malzemenin kabın üzerinden taşmasına olanak sağlanır.Fazla
malzeme, rötre kabinin üst yüzeyi çelik bir cetvel ile düzgün bir biçimde sıyrılarak
alınır.
Rötre kabı içindeki malzeme ile birlikte tartılır ve " kap+yaş numune" ağırlığı
olarak yazılır.Bu ağırlıktan rötre kap ağırlığı çıkartılarak yaş numune ağırlığı (Wy)
bulunur.Kaptaki numune rengi açılıncaya kadar açık havada kurutulur sonra etüve
konur.Etüvden çıkartılan numune tartılır, kap+ kuru numune ağırlığı olarak
yazılır.Rötre kabı ağırlığı çıkartılarak kuru numune ağırlığı (Wk) bulunur.
         Rötre kabının hacmini tayin için, rötre kabı geniş bir kabın içine konur ve
rötre kabının üzerine kenarlarından taşıncaya kadar civa doldurulur Cam plaka
rötre kabı üzerine bastırılarak fazla civa taşırılır, cam plaka kaldırılır Rötre kabı
civa ile birlikte tartılır Bu ağırlıktan rötre kabı ağırlığı çıkartılır Bulunan civa ağırlığı
civa yoğunluğuna bölünerek (13 53 gr/cm3) rötre kabinin diğer bir deyişle yaş
numunenin hacmi bulunur.
         Geniş bir porselen kap içine yerleştirilen cam kap içine taşıncaya dek cıva
doldurulur.Üç iğneli plaka cam kabın üst yüzeyine bastırılarak fazla civa
taşırılır.Kuru numune rötre kabından alınarak civa dolu cam kap içine batırılır Bu
batırma   işlemi  üç iğneli cam plakayı numune üzerine bastırarak gerçekleştirilir.
Temiz kap içine, cam kaptan taşan (numunenin hacmi kadar yer değiştiren) civa
ağırlığı bulunur.Bu civa ağırlığım civa yoğunluğuna bölerek taşan civa hacmi,
diğer bir deyişle kuru numune hacmi (Vk) bulunur.
         Sonuç olarak, Atterberg Limitlerinin bir zemin laboratuarında önemi
büyüktür Özellikle zeminin özelliklerinin saptanmasında kullanılır Örneğin bir
zeminin plastiklik özelliğinin düşük veya yüksek oluşu ile killerin yağlı veya yağsız
oluşu belirlenir Zeminlerin sınıflandırılması bu deneylerle olur.Likit limiti ve plastik
limiti bilinen bir toprağın gurubu saptanabilir. Zeminin sıkışma indisi (Cc) ile likit
limit değeri arasında doğrusal bir bağıntı bulunmuştur.Böylece likit limit değeri
kabaca toprağın sıkışma indisi hakkında da fikir verebilir.Eşit likit limite sahip
topraklarda artan plastiklik limiti  direncinin  yüksekliğini, sıkışabilirlik
(kompresibilite) ve geçirgenliğinin  (permeabilite) düşük olduğunu gösterir.
Zemin Sıkışması
(Kompaksiyon)
   Kompaksiyon ile konsolidasyon arasındaki farkın tain olarak anlaşılması
gerekir.Konsolidasyon, devamlı basınç altında kohezyonlu zeminin boşluklarındaki
suyun tedrici olarak dışarı atılması ve neticede hacimde bir azalmanın meydana
gelmesidir. Konsolidasyon ise yalnız havanın dışarı atılması ile zemin tanelerinin
birbirine yaklaşmasıdır Bu silindiraj, vibrasyon ve tokmaklama şekliyle ve
neticede hava boşluklarının hacmim azaltarak. zeminin birim hacim ağırlığını
arttırır.
Barajlar, istinat duvarları, uçak pistleri vb birçok toprak inşaatlar insan yapısı
sıkıştırılmış dolgu gerektirir. Bir zemini sıkıştırıp daha yoğun hale getirmekle
gelecekteki oturmaların azalması, kayma direncinin artması ve geçirgenliğin
azalması sağlanmış olur.

Zemin mühendisliğinde sıkıştırma; bir zeminin porozitesini azaltmak,

yoğunluğunu yükseltmek gerekçesiyle genellikle dinamik yük ile zemin taneleri
birbirlerine yaklaştırmak ve kısmen üniformluğunu  sağlamak anlamına gelir.
Zemin cinsine göre farklı sıkıştırma uygulamak gerekir.Geçirimsiz zeminlerin diğer
bir deyimle, geçirimsizliği sağlayacak ölçüde ince malzeme bulunduran zeminlerin
laboratuarda sıkıştırılmasında ve arazi sıkıştırma denetiminde standart proktor
deneyi temel olarak alınır.Oysa geçirimli zeminlerin laboratuarda sıkıştırılmasında
ve arazi sıkıştırma denetiminde bağıl birim hacim ağırlık deneyi temel olarak alınır
Sıkışmanın temel ilkelerinin tam olarak anlaşılmasına karşın suyun özellikle ince
daneli zeminlerde önemli bir etken olduğu bilinmektedir. Kum bir zemine su
eklenmesi durumunda, taneciklerin çevresinde bir su filmi oluşur Daha çok su
eklenmesi   film   tabakasını   kalınlaştırır. Bu   genellikle   kayganlık   olarak
tanımlanır. Belirli bir noktaya dek eklenen su, özellikle ince taneli zeminlerde
zemin boşluklarındaki su o ölçüdeki hava ile yer değiştirir Ancak belli bir
doygunluk yüzdesinden sonra eklenen su zemin tanelerinin doldurması gereken
boşlukları doldurur Büyük ölçüde hava yeri doldurulmadan kalır ve eklenen su
tanelerin arasını açar.Bu nedenle zemin yoğunluğunda azalma olur.
Laboratuvarda sıkışma deneyinin amacı; verilen bir zemin için belli bir sıkıştırma
enerjisinde en büyük sıkışmayı "en büyük kuru birim hacim ağırlığı" sağlayacak  
belirli   ölçüdeki   su   içeriğinin   "optimum   su   içeriğinin"
saptanmasıdır.Böylece zemin bu optimum su içeriğinde yerinde (arazide)
sıkıştırıldığında beklenen sıkılık elde edilir.Ama bu amacın gerçekleşmesi için
laboratuarda elde edilen sıkışma derecesinin, yerinde kullanılan yöntemlerle elde
edilen sıkışma derecesine kıyaslanabilir olması gerekir.
Başlangıçta yerinde kullanılan sıkıştırma araçlarının küçük olması ve küçük
yoğunluk elde edilmesi laboratuarda kullanılan sıkıştırma yöntemlerinin küçük
enerji ile yapılmasını yeterli kılıyordu.Oysa yerel (arazi) sıkıştırma araçlarının ve
yöntemlerinin gelişmesi ile sıkışmada yüksek yoğunluk elde edilmesi,
laboratuarda sıkışma enerjisinin yükseltilmesini zorunlu kıldı.Genellikle, sıradan
temel ve dolgu projelendirmelerinde yerinde sıkıştırma enerjisinin benzerini elde
etmek için laboratuarda standart sıkıştırma (proktor) deneyi kullanılır.

Konsolidasyon Ve Konsolidasyon
(Odometre) Deneyi
  Üzerine yük uygulanan her malzemenin şekil değiştirme gösterdiği bilinen bir
gerçektir.Değişik malzemelerin yük altında şekil değiştirmesi incelendiğinde bu
şekil değiştirmelerin bir kısmının yük kaldırıldığı zaman geri geldiğini, bir kısmının
da kalıcı olduğu görülmektedir.Zeminlerin şekil değiştirme davranışından gözlenen
bir özellikte bunların zemin üzerine uygulanmış yüklerden etkilenmesidir.
Uygulanan yükler zemin  içinde kayma gerilmelerinde artışa yol
açmaktadır.Ortaya çıkan kayma gerilmelerinin zemin kayma mukavemetim
aşması veya bunların yol açtığı kayma şekil değiştirmelerinin aşırı düzeylere
ulaşması durumunda zeminde göçme meydana geldiği kabul edilmektedir.Tasarım
aşamasında zemine uygulanacak yüklerin göçmeye yol açmayacak şekilde
seçilmesi gerekir.Uygulanan yüklerin yol açtığı düşey normal gerilme artışları ise
zeminin kayma mukavemetini etkilediği gibi aynı zamanda zeminde düşey şekil
değiştirmeler meydana gelmesine yol açmaktadır.Yüklenen alandan (örneğin bir
bina temeli) etkilenen bölge içinde kalan zemin tabakalarının düşey şekil
değiştirmeleri toplamı zemin   üzerinde   (veya   temel   altında) gözlenen
oturmaları   meydana getirmektedir.Yapılar altında meydana gelen oturmaların
aşırı miktara ulaşması ve özellikle yapının değişik noktaları arasında birbirinden
farklı değerler alması (farklı oturma) durumunda, yapıda bir çok zararlı etkiler
ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle yapılar altında meydana gelebilecek oturmaları
hesaplayabilmemiz ve yapı temellerinin tasarımında toplam ve farklı oturmaların
müsaade edilebilir düzeyde olup olmadığına dikkat etmek gerekir.
Uygulanan yükler altında zemin tabakalarının sıkışması genellikle tek doğrultuda  
(yükleme   doğrultusunda)   meydana  gelmekte   olduğu   kabul edilmektedir.
Yapılardan zemine aktarılan düşey yükler altında, yatay düzlemler boyunca oluşan
sürtünme ve adhezyon kuvvetleri zeminin yatay doğrultudaki yer değiştirmesini
sınırlamakta, zemin tabakaları esas olarak düşey doğrultuda sıkışmaktadır.Bu
nedenle oturmaların hesabında tek boyutlu çözümler yeterli olmaktadır
         Yüklenen bir zeminin sıkışmasının aşağıdaki nedenlerden meydana geldiği
düşünülebilir:
         l )Zemin tanelerinin sıkışması
         2)Zemin boşluklarındaki su ve/veya havanın sıkışması
         3)Boşluktaki hava ve suyun dışarı çıkması Sonucu tanelerinin birbirine
yaklaşması ve zeminin toplam hacminin azalması
         Zemin taneleri oldukça sert minerallerden oluştukları için bunların sıkışması
küçük olmaktadır.Boşlukların tamamen su ile dolu olması durumunda (suya
doygun zemin) suyun sıkışabilirliğinin çok küçük olması nedeniyle bunun zeminin
sıkışmasına katkısıda ihmal edilebilecek mertebede kalacaktır Özellikle suya
doygun zeminlerde, esas olarak boşluklardaki suyun dışarı çıkması sonucu
meydana gelmektedir.Sabit bir yük altında, boşluklardaki suyun dışarı çıkması
sonucu zeminlerde meydana gelen hacimsel şekil değiştirmelere zemin
mekaniğinde "Konsolidasyon" adı verilmektedir Zemin  içinde suyun hareket
edebilme özellilerinin değişik zeminlerde birbirinden çok farklı olduğu
bilinmektedir.İnce taneli zeminlerin permeabilitesi çok düşük olduğu için, yüklenen
zeminden suyun dışarı çıkması yavaş olacaktır Buna bağlı olarak zeminin
sıkışmasıda zamana bağlı olarak gelişecektir Dolayısıyla zeminlerin sıkışmasının
hesaplanmasında gerilme-şekil değiştirme-zaman   ilişkilerinin incelenmesi gerekli
olmaktadır.Bu ilişkiler deneysel olarak labaratuvarda odeometre aleti kullanılarak,
kuramsal olarak ise konsolidasyon teorisi ile incelenmektedir
Konsolidasyon (Odometre) Deneyi:
Bozulmuş numunede çalışılacaksa 4 nolu elek altına geçen malzeme optimum su
içeriğinde maksimum kuru birim ağırlığa kadar sıkıştırılır. Proktor moltunda çıkan
nıımuneye ring mümkün mertebe malzemede yeni bir sıkışma meydana
getirmeyecek ve numunenin üstü ringin üstüne gelecek şekilde batırılır Ringin altı
ve üstü sıkıştırılmadan düzeltilir Ringin yüksekliği aynı zamanda numune
yüksekliği alarak (2H) kabul edilir.Numune kutusuna önce taban parçası, içine
poroz taşı, ve poroz taşı koruyucu süzgeç kağıdı konur. Numune üstüne süzgeç
kağıdı, poroztaş ve yükleme tabakası dikkatlice monte edilir ve numune kutusu
aletteki tablasına yerleştitilir Böylece odeometre kısmı  deneye  hazırlanmış  olur.
Aletin  kaldıraç  kısminin  denge  kotrolü yapılır Odeometre kısmında numuneye
yükü ileten vidalı çubuk dikkatlice aşağı çekilerek numune kapağındaki bilyeye
temas ettirilir.Gösterge yerine takılır ve sıfıra ayarlanır
         Daha sonra aynı numune üzerinde konsolidasyon denemesine
geçilir.Gösterge kolu tamamen içeri sürülerek göstereceği en büyük değere
ayarlanır. Kaldıraç koluna en düşük yük dikkatlice konur, Kronometreye basılır,
sırasıyla  6-15-29-60-135-240-540-735-960-1215  saniyelerde ,    sonra    25-36-
49-81-100-121-144-225-400-1440 dakikalarında gösterge okumaları kaydedilir.
İkinci gün ilk günkü yükün iki misli olacak şekilde yük artımı yapılır. Kaldıraç
kolundaki yük iki misline ayarlanır. Yükün 24 saat bekletilip numunedeki oturma
değerinin 1440. dakikaya kadar alınması gerekir. Her yüklenen yükün sonunda o
yükün altında numunede meydana gelen zamana bağlı sıkışma değerleri zaman-
sıkışma gırafiği ile çizilir. Son yüklemede 1440 dakika sonra son okuma
kaydedilir. Böylece 7 ayrı yük altında numune 7 günde yüklenmiş olur, sonra
boşaltmaya geçilir.En son yüklenen yük alınır ve 24 saat numunede meydana
gelen şişme (oturmanın geri dönüş miktarı) okunur Boşaltma tamamlanınca
numune çözülür, serbest su bir bezle alınıp tartılır, etüve konur 24 saat bekletilir,
tekrar tartılır kuru ağırlığı ve su muhtevası bulunur.
         Hesaplamada; son oturmanın büyüklüğü, oturmatiırı zamanla gidişi, oturma
miktarı ve sıkışma indisi belirlenir.

Kaliforniya Taşıma Oranının Tespiti (CBR)

         Bu deney kesit alanı 19.35 cm2 olan silindirsel bir pistonun belirli bir hızla zemine
itilerek elde
edilen yük - penetrasyon bağıntısının (kalifbrniya taşıma oranı) bulunmasını kapsar.
Penetrasyon herhangi bir değer için, ölçülen yükün standart bir yüke oranı olarak
tanımlanan Kaliforniya Taşıma Oranı (CBR) genellikle 25 mm'lik bir penetrasyon için verilir
Ancak, 50 mm'lik penelrasyondan daha büyük bir değer çıkarsa büyük olan değer seçilir.
         Pitonun boyutları dolayısıyla deney, sadece tane büyüklüğü en çok 20 mm olan
malzeme için uygulanır. Numunenin hazırlanışı, CBR deneyinden elde edilecek sonuçları
büyük oranda etkiler Su içeriğinin oldukça yüksek olduğu kohezyonlu zeminlerde (CBR
değeri %5'den küçük) bu deneyin doğru sonuçları vermediği görülmüştür.
         Bu yüzden; bu deney daha çok yolların ve hava alanlarının tabanını oluşturan
zeminlerin oldukça kuru olduğu tropik ve yarı tropik bölgelerde uygulanmaya elverişlidir
         Deneyin yapılışı:
         Kalıp, taban plakası takılmış ancak üst yüzeyi açık olarak içindeki numune ile birlikle
basınç aletinin plakası üzerine yerleştirilir. Numunenin üzerine gerekli görülen ağırlıklar
konur Penetrasyon pistonu, taşıma oranı %30'un altında olan zeminler için 45 kg'lık bir
yükle, taşıma oranı %30'dan yüksek olan zeminler için ise 22.5 kg'lık bir yükle numunenin
yüzeyine oturtulur ve dakikada 1.20 mm'lik hızla zemine itilir. 0625, 1.25. 1.S75, 250,
500, 750, 100, 12.50 mm'lik penetrasyonlar da alınır Piston kaldırılır ve numune yüzeyinde
bırakılmış girintiler doldurularak ve çıkıntılar çelik cetvelle kesilerek numunenin yüzeyi
düzlenir. Numunenin her iki ucuda denenecekse, taba plakası kalıbın altında üst ucuna
takılır ve kalıp, içindeki numune ile birlikte lers çevrilir ilk işlemler tekrar yapılır
Penetrasyon deneyleri tamamlandıktan sonra numunenin iki ucundaki yüzeylerin hemen
altından her biri 350 gr dolayında olan numuneler alınıp su içeriği tesbit edilir Ölçülen ve
bulunan değerler deney formunda kaydedilir
         Hesaplama
         %100 CBR değerine karşılık olan standart yük- penetrasyon eğrisi şu değerlerle
tanımlanır l 25 mm'lik penetrasyonda 86ökg/cm 2 . 25 inm'de 1360 kg/cm2 5.0mm'de 2040
kg/cm2. 75 mm'de 2585 kg/cm7, 1OOmm'de 3130 kg/cm2 12.5 mm'de   3590 kg/cm2  
Belirli bir penetrasyonu sağlayan yükün, aynı penetrasyonu standart eğri üzerinde
sağlayan vüke oranı, o penetrasyondaki CBR değeri olarak tanımlanır
         Sonuçta: CBR, % 30'a kadar değerler için %1 yakınlıkla, %30 ile %)100 arasındaki
değerler için % 5 yakınlıkla. %100'den büyük değerler için % l0 yakınlıkla verilir.
         
         SONUÇ: Bu deneylerden yararlanılarak zemin etüd raporu hazırlanmaktadır .

Standart Sıkıştırma (Proktor) Deneyi

   Laboratuarda sıkıştırma deneyinde, belirli boyutlardaki bir kap içindeki su içeriği
belirli bir zemine, yine belirli bir sıkıştırma enerjisi uygulanır ve sonra zeminin
birim hacim ağırlığı (yoğunluğu) belirlenir.Bu işlem değişik su içeriklerinde zeminin
birim hacim ağırlığı ve su içeriği oranı arasında belirli bir ilişki elde edinceye dek
birkaç kez yinelenir.
Boş molt ve alt tablası birlikte 0.01 gr duyarlıkta tartılır (üst yükselme halkası
takılmaksızın) Molta üst yükselme halkası takılır Hazırlanmış olan numune geniş
tavaya serilir ve üzerine su serpici ile su serpilir.Havada kurutulmuş bu numuneye
eklenecek su, zeminin kestirilen optimum su içeriğinden yaklaşık %6 daha düşük
bir nokta elde edilecek oranda olmalıdır. Şöyle ki; plastik olmayan zeminler için
verilen su öyle olmalıdır ki malzeme avuç içi ile sıkıca sıkıldığında parmaklarla hafif
bir basınç uygulandığında kırılmayacak biçimde toprak olsun.Plastik zeminlerde
daha dirençli bir toprak olacak ölçüde su verilir.
  Moltun içine konduğunda 5-7 cm yükseklikte bir katman oluşturacak şekilde
malzeme alınır ve molta konur. Molt içindeki malzemenin yüzeyi hafifçe
bastırılarak düzeltilir.Belirli yükseklikten (30.5 cm) düşen tokmakla, 25 darbe
vurularak malzeme sıkıştırılır.Her darbeden sonra molt ya da tokmak hafifçe
döndürülerek veya kaydırılarak darbelerin düzgün dağılması sağlanır.Sıkıştırılmış
bu tabakanın üstü bıçak ya da spatula ile hafifçe çizilir.Yeterli ölçüdeki malzeme
molta konarak  bir önceki işlem tekrarlanır.

Aynı biçimde bu sıkıştırılmış ikinci katmanında toplam yüksekliği (molt

yüksekliğinden fazla) 12-13 cm olmalıdır Moltun üst yükselme halkası, halka ile
moltun birleşim noktasında numunede kopma olmaması için döndürülerek
çıkartılır.Molt yüksekliğinden fazla olan sıkıştırılmış numune, düzgün bir çelik
cetvelle merkezden kenarlara doğru taşlanarak. molt üst düzeyinde düzgün bir
biçimde kesilir.
Moltun dış kesimindeki malzemeler iyice temizlendikten sonra molt alt tabladan
çıkarılır, numune ve molt birlikte 0.01 gr duyarlıkta tartılır ve yazılır.Numune
molttan çıkartılır Sıkıştırılmış numunenin molttan çıkarılması zaman kazanma
açısından numune çıkarıcı ile yapılabilir Su içeriği belirlenmesi için yaklaşık 100 gr
malzeme sıkıştırılmış numunenin üst, orta ve alt bölümlerinden alınır.
Çıkarılan bu sıkıştırılmış numune elle 4 nolu elekten geçecek biçimde ufalanarak
tavada kalan malzeme ile yine karıştırılır.Su püskürtücü ile su püskürterek
numunenin su içeriği %2 ~ %3 oranında arttırıl ir. Suyun düzgün olarak dağılması
için malzeme iyice karıştırılır. Yukarıda anlatılan sıkıştırma yöntemi aynen her
defasında malzemenin su içeriği %2 ~ %3 oranında arttırılarak 5-6 kez ya da
malzeme iyice ıslak ve çamurumsu bir duruma gelinceye dek uygulanır.

Standart sıkıştırma deneyi sonuçları, aritmetik eşelde çizilen bir sıkışma eğrisi
biçiminde verilir.Bu eğri, her aşama için bulunan su içeriği değerlerim yatay
eksende, buna karşı gelen kuru birim hacim ağırlık değerlerin! düşey eksende
göstererek elde edilir Birçok zemin için eğri parabol şeklindedir.
Sıkışma eğrisinin en yüksek (tepe) noktasına karşılık gelen su içeriği ve inim birim
hacim ağırlık değerleri o zeminin "optimum su içeriği" ve "en büyük kuru birim
hacim ağırlık (yoğunluk)" değerleri olarak belirlenir. 
 
Arazide Sıkışmanın Kontrol Edilmesi
a)Belli Boyutta Çukur Açmak:
Birim hacim ağırlığı kabaca bulmak istiyorsak ve zemin yeteri kadar kohezyonlu
ise uygulanabilir 10*10 cm, 15*15 cm lik alan çizilir ve derine doğru 5-10 cm
inilir.Çıkan malzeme tartılır Açılan çukurun küp veya prizma olmasın dikkat
edilir.Şeklin boyutlarına göre çukurun hacmi hesaplanır Ağırlık hacme bölünürse
yaş birim ağırlık bulunur Numunenin rutubeti bulunarak kuru birim ağırlık
hesaplanır.
Diğer bir çukur açma yönteminde ise açılan çukur birim özgül ağırlığı bilinen
malzeme ile doldurulur Çukurdan çıkan malzeme tartılır d^m/V den çukurun
hacmi hesaplanır.Daha sonra çukurun hacmi ve çıkan malzemenin ağırlığından
malzemenin birim hacim ağırlığı hesaplanır.
b)Yağ Metodu
c)Proktor İğnesi Metodu
d)Balon Metodu
e)Nükleer Aletlerle Yapılan Denemeler