ლექსები

მიხა ხელაშვილი

ლექსო ამოგთქომ

ლექსო, ამოგთქომ, ოხერო,

თორო იქნება ვკვდებოდე,
და შენ კი ჩემად სახსოვრად
სააქაოსა რჩებოდე,
გიმღერდენ ჩემებრ სწორები
ფანდურის ხმაზე ჰყვებოდე,
ქვეყანა მხიარულობდეს,
და მე საფლავში ვლპებოდე.
ნეტავი, ჩემო სახელო,
დიდხანამც იხსენებოდე,
ჩემო ნათქვამო სიტყვაო,
შენამც კი გაჰქვეყნდებოდე.
შენ, ჩემო საფლავის კარო,
შენამც კი აჰყვავდებოდე,
სახლო, არ დაიშლებოდე,
ცოლო, არ გათხოვდებოდე...
ერთ ეგეც უნდა ვიკითხო,
ჩემ სიკვდილს ვინ იტირებსა,
ვინ ჩამააბნევს ცრემლებსა,
საქმეს ვინ გაიჭირებსა?
ამასა ვფიქრობ და გულიცა
ამასვე ანამდვილებსა.
დედის მეტს ჩემი სიკვდილი
არავის აატირებსა.
თუმც ნათესავნი, და-ძმანი
აღარ აისხმენ ღილებსა,
ცოლიც ძალიან მიტირებს,
ქვეყანას გააკვირვებსა,
ცოტა ხნის შემდეგ ისიცა
სხვისა ჭირს გაახლინებსა.
სულ ყველას დავავიწყდები,
ყველას სხვა დაათირებსა,
მე დედის გულში ვიქნები,
ძილსაც ვერ დაიძინებსა,
ვენაცვლე ძუძუს გამზრდელსა,
გულით ეგ დამიტირებსა,
დედას უყვარვართ შვილები,
დედა არ გვახსოვს შვილებსა,
იმითა გვტანჯავს გამჩენი,
სულ მუდამ გვაცოდვილებსა.

1919 წელი. ბარისახო.

სურათი ახალ ქრისტესი

შენს სურათს ახალ ქრისტეო

ერს თაყვანს აცემინებენ,
ვით პირველყოფილ კერპის წინ
ყველას თავს ახრევინებენ.
შენის სახელის წიგნებსა
სოფლებში არბენინებენ,
ვინც არ გილოცავს, იმ ხალხსა
ჩეკაში ათმენინებენ,
მარქსისტთა სახარებასა
წირვაზე ასმენინებენ.
თავად სახსნილოს მიირთმენ,
სხვებს მარხვას აჭერინებენ,
თვით ჰყლაპენ სხვისა ნაშრომსა,
მშრომელთ კი აქცერინებენ,
შენი მიმდევნი, შენის თქმით
ხალხს ერთურთს ათელინებენ,
სუყველგან ძეგლებს გიდგამენ,
მღებავებს აფერინებენ,
შენის სახელის ჩუჩელას
გრძელ სიტყვებს აბერინებენ.
რო სულელების ბელადი
უნდა სუყველამ გაიცნოს,
მსოფლიო ისტორიაში
იმანაც პრიზი აიღოს.
ქუჩაში მოხეტიალემ
შრომის სახელი დაიდოს,
უქნარა გამიბატონდეს,
ჯუბეში ხელი ჩამიყოს,
მე გამომართვას ქონება,
თავისი თავი გაიძღოს,
ჩემის პურით და ღვინითა
დაბა-ატლასი ჩაიცოს.
გუშინ ქურდმა და ბაცაცამ
დღეს ჭკუა უნდა მარიგოს,
ლენინის გადმოცემული
მარქსის კანონით მამიგოს!

ლაშარის ჯვარი

გეყოფა ქარი და თოვლი

შაო ღრუბელო ცისაო,
იკმარე ღმერთო, ზარალი
ფშავეთში ფშავლებისაო,
აღართუ გაქვისთ შეძლება,
სალოცავებო მთისაო?!
აღართუ გვწყალობს დავლათი
ლაღის ლაშარის ჯვრისაო!
ცოდვით და სისხლით აგავსეს,
ნაპირი არაგვისაო…
წინავაც აგრე ყოფილა
ჩვენზე მოსევა მტრისაო,
მრავალნი იხოცებოდნენ
თოფებითა და ხმლითაო…
აიმართიან დროშები
ხატს უკითხავენ პირსაო,
ნათქომთა ხევისბრისასა
არ ჩააგდებენ ძირსაო,
ეხლა ამბადღა დამრჩალა
დრუება წინა ხნისაო.

მოვქუჩდეთ დედაქალაქსა

მოვქუჩდეთ დედაქალაქსა, ამას ვყიჟინებთ ყველანი,

სამშობლოს გასჭირვებია, ყვავებს დაუწყავ ფრენანი,
და ჩვენს მტერს გამოვუცვალოთ საგლოვო ძაძის ძველანი,
სუყველა მხრიდან გაისმის ცხენის ნალების თქერანი.
კიდევ იხილოს ქალაქმა, ფშავ-ხევსურთ აბჯართ ჟღერანი,
თუკი წაგვართმენ სამშობლოს, რად გვინდა თვალთა ცქერანი,
მივალთ იქ, საცა რომ უჭირს, შორით არ გვიყვარს მზერანი,
 სუყოველთვისინ ომი გვაქვს, ჭრილობა, სისხლის დენანი.
თვალითა ვხედავთ, რა ცხადად, რად გვინდა წარმოდგენანი,
მივხედ-მოვხედოთ ქართველთა, მტერნი გვყავს რაოდენანი!
ჩვენ წაქცეული უფლება, უკვდავად აღვადინოთა,
ისევ ძველნი ვართ ქართველნი, სუყველას ვაგრძნობინოთა,
მტერს დავხვდეთ მამა-პაპურად, ცხვირს სისხლი დავადინოთა,
დაუძინებელ მტერთათვის ცოტა ოფლ მოვიდინოთა.
მოვსპოთ იმათი ძალ-ღონე, სამუდამოდ მოვილხინოთა,
მოვბრუნდეთ, დროშა ქართული ამაყად გადმოვფინოთა.
ქართლისა კათალიკოსსა სიონში ვაწირვინოთა,
ღვთისმშობელს, ივერთა მცველსა, გალობა აღუვლინოთა,
მცხეთას, ერეკლეს კუბოსა, ლამპრები აღუტყინოთა,
ბნელში ნამყოფი სამარე, სანთლებით გაუბრწყინოთა.
ერთგულთა ქება შავასხათ, ორგულთა შავაგინოთა,
დავსხდეთ, ქეიფი გავწიოთ თავისუფლების ღვინითა,
სხვის სამეფოსა ძმურადა პასუხი მოუსმინოთა,
ჩვენზე ამაყი სიტყვის თქმა, არავის დაუთმინოთა.

მიწისგანა ვარ შობილი

ერთხელ მეც დავიკარგები,

სახლში არ დავბრუნდებია,
ბნელსა და ოხერ საფლავში
ნელ-ნელა დავეშვებია,
წახდება ხორციელობა,
დარჩება ტიტველ ძვლებია,
გულო, მაგ შენის ფიქრებით
შენაც თან ჩამომყვებია.
მიწისგანა ვარ შობილი,
მიწას ვერ ავცილდებია,
მიწა მზრდის, მიწა მახარებს,
ბოლოს მეც დავმიწდებია.

(***არც წვერს მოვიპარსავ, არ გავიკრეჭ თმასა)

არც წვერს მოვიპარსავ, არ გავიკრეჭ თმასა,

სანამდისინ არა ვნახავ მე ჩემს მიწა-წყალსა
თავისუფლად მოკაზმულსა, როგორც პატარძალსა,
ხელში ეროვნული დროშით ლაღად მომღიმარსა.
მაშინ ხელში თუ ავიღებ სავსე ფიალასა,
ვადღეგრძელებ ჩემს სამშობლოს კეთილ მომავალსა
და წარსულსაც მოვიგონებ, შოთას ენას მტკბარსა
და ვადიდებ დავითსა და თამარ დედოფალსა.

1918 წელი. ბარისახო.

დედას

რა სავალალოდ ვშობილვარ
უბედურ მასკვლავზედაო,
შენ ნუ მიტირებ, რომ მოვკვდე,
ძუძუთ გამზრდელო დედაო.
ვიცი მე შენი და სხვისცა,
მე სუყველასა ვხედაო,
გულში ბევრი რამ მიწყვია
მაგრამ თქმას ვერა ვბედაო.
გულს დაჩაგრულსა დარდითა
ლოდ დამედების ზედაო,
სხვა კი არავის რა უშავ,
შენ მებრალები ბეჩაო.
არ ვიცი რას რა მოველი,
რამ რარა ამაყბედაო.

1918 წლის 19 თებერვალი, ბარისახო.

ზმანება

ეჰ, წუხანდელო სიზმარო,

იყავ სანდობი გულისა,
შენ იყავ ჩემთვის დამსახი
უზომო სიყვარულისა.
რად იყავ ჩემთვის მჩვენები
სახისა მხიარულისა?
ერთხელ კიდევა გნახავდი,
გულის დამტკბობო, სულისა,
უეცრად ამბის მამტანო
მეგობრის, დაკარგულისა.
იესო ქრისტესათვის

ღმერთო, მარად ხარ დიდებით

ზეცაში განსვენებული,
თვალით ხილული ყოველი
არს შენგან აღშენებული.
ზეცაში ქერუბიმთ მთაზე
ზიხარ შენ განსვენებული…
შენ შეჰქმენ კაცი, დაჰბადე,
ჰყავ თავისუფლად რებული,
ეშმაკი შურით აღივსო,
ბოროტად განძვინებული,
ადამ შემცდარმა იმისგან
ჰრყო ღმერთი გარისხებული,
და შენ განსდევნე სამოთხით
რისხვითა შეჩვენებული.
და ჩვენ ჯოჯოხეთს ვმონებდით
იმ ადამსთანით წყებული,
მაგრამ გახსონდა თვის ქმნილნი
არ გყვანდით დავიწყებულნი;
და გვიხსნეს ბოლოს მაცხოვარ
მტრისაგან შავიწრებული.
ახლა გვაკმარე ტანჯულთა
დიდი ხნის გასაჭირია,
და მტერთა ჩვენთა მტანჯველთა
არ შეარჩინე მცირია,
ქვეყნად გადმოხედ უთესლოდ,
ძე გახდი კაცთა შვილია,
ვითარცა კაცი იზარდე,
ჩვენს წესებს ემორჩილია…
უწიგნონ აწიგნიანენ,
მიეც სამოთხის წილია.
ამ ქვეყნად ყოვლად მართალო,
თავ ჩვენთვის გაიწირია.
შენისა ძალით მკვდარნ აღსდგეს,
ბრმას თვალებ აუხილია,
ზღვაზე, ვით ხმელზე, მავალი
მასშინ არ დაიძირია…
შენ ჩვენსა დამზადებელსა
ბევრი შეგწამეთ ცილია;
ბოლოს სამსხვერპლო კრავ იქენ
სიმართლეს შეეწირია,
შიშველი აღვედ ჯვარზედა
ლახვრითა განიგმირია.
შეიძრა შენსა სიკვდილზე
მთელ დედამიწის ძირია,
შენის სიკვდილის მნახველი
მზე შავად იქმნა მზირია.
დიდება შენ ძალს, უფალო,
სამყარო გააკვირია,
ნუ შემიცოდებ, ბევრს ბოდავს
ჩემი ცოდვილი პირია.

იმედი

უკვდავი არის იმედი

თუმც ზამთარია ტიალი,
ეს თოვლი ადრე დადნება
წყლებმა გაიღოს ჩხრიალი,
თეთრმა მანდილმა მთებისამ
მწვანედ დაიწყოს ციალი,
და თბილისისკე ქართულმა
ჯარმა მოიღოს გრიალი;
ამ დროსთვის ვიყვე გმირულად
იდგეს ხმალ-ხანჯრის ტრიალი,
ვუჩვენოთ მტერთა - ორგულთა
ეროვნულ დროშის ფრიალი.

როსნამდის?!

როსნამდის ვიყო სულ მუდამ

ყველა მხრით დაღონებული,
როსნამდის ვიყო სულ მუდამ
სხვისაგან დამონებული?!

ფიქრები ცივ-გომბორის მთაზედ

შაიღ-მაიღის ხელაი
ცივის გომბორის სერებსა,
ეხლა ჰყვავიან იანი,
აქ კაცს რა დააბერებსა.
კიოოთ დაისვენებენ,
მოვშორდი ჩარგალელებსა.
კიდევ მიუვალ ფშავშია
ხინკლებსა, ცხელ-ცხელ კვერებსა.
ქალის დაგებულ ლოგინსა,
ბალიშს რო შააცერებსა.
მიუტანს თავის ნაძმობი
ყურებში გასაყრელებსა,
თუშურ დაფერილ ფულებსა
ზედ გულზე დასაკერებსა,
აღარ დასწვები სხვასთანა,
შაჰფიცნებს, დააჯერებსა.

საოხუნჯო

ღამის გუშაგი მიწოდეს,

ვიქმენ ველთ გაგზავნილადა,
ნახევრად მთვარეს ვუცქერდი,
არ იყო სრულ შევსილადა,
ერთი ლექსის თქმა მომწადდა,
სოსოს ვარგუნე წილადა,
ბელადსა ხინკლებსა ჰპარავს,
ჩვენ კი გვიხდება ჭირადა.

სატრფიალო

ჩემო ლამაზო მნათობო,

მზევ, რად არ ბრწყინავ ცაზედა,
რად ეფარები ღრუბელთა,
გული რადა გაქვს სხვაზედა.

საღამოს მოგონება

მთვარევ, დაბძანვას აპირებ,

რად მალე დაიხარეო?
წადი, ხო მაინც არ იშლი,
ჩარგლის თავს გაიარეო,
იმას უამბე ამბავი,
ვისთანაც დაგაბარეო.
უთხარ, რომ მწარე ფიქრები
სალხინოდ გამასცალეო
და ამ წერილის კითხვითა
გაართე, გაახარეო.
გული, მტირალი ჩუმადა
ცოტა ხანს დაიწყნარეო,
გაირთე ქვეყანაზედა,
მიიარ-მოიარეო,
შახედენ მთათა და კლდეთა,
- ამდენი არემარეო!
მარტო შენ თავი ნუ გგონავ
მტირალი, მგლოვიარეო.
ათი-ათასი სხვაც არი,
ქვეყანა მოვიარეო.

სიკვდილს მოველი

გულში მაქვს გადაწყვეტილი,

ახლა კი სიკვდილს ველია.
ვაუბნებ ჩემსა ენასა,
სანამდის არის სველია,
სუყველა ეხლა მოიდა,
ჩემ ახალი და ძველია,
მანამდის ვიყო ცოცხალი,
ვარ ბევრის გამომთქმელია.

მთაზე… მაღალზე

მთებს შემოვხედე მაღლებსა,

წვერები დასთეთრებია,
ადე და, ნისლო, მთას წადი,
რა თავზე მებურებია,
ფშავისაც გადასავალი
არ დამითოვო გზებია.

დროთ გაიარეს

დროთ გაიარეს მრავალთა,

მიაქვთ თვენი და დღეები,
ვუყურებ, პირისპირ მიდგას
ჩემის სამშობლოს კლდეები,
შიგ არ მიშვებენ, ნისლებსა
აქვთ დაკეტილი ბჭეები,
უპირისპირებს თხემებსა
გადამავალი მზეები.
მზის სხივთა გადაიარეს
მზის წვერთა მოცინარეთა,
უბერავს ჩქარი ნიავი,
ფოთოლთ შაურხევს არეთა,
ჩხრიალი მიაქვს წყაროთა
თავ-თავქვე მომდინარეთა,
ცრემლი სდის კლდეთა მტირალთა
აროდის მოცინარეთა.
ზამთარ-ზაფხულში უცვლელთა,
მეხისა მლოდინარეთა.
ჩაბნელებულან ჭალანი,
აღარ ისმიან ხმანია.
მთვარე ვერ შუქობს, ზოგს ალაგს
არ იგებიან გზანია,
წყალობა უბოძებია,
ცამ ჩამოყარა ნამია,
მთის ქუჩსაც ჩაუმწყაზარა
გვალვით დამწვარი თმანია.
ცაზედ ბჟუტავენ ობოლნი
ნერგნი ვარსკვლავნი მქრქალნია!
ჯერ გათენებას რა უნდა,
ჯერ შემოდგომის ჟამია.

(***როდისღა უნდა გათენდეს, რა ძნელად არი ბნელია?)

როდისღა უნდა გათენდეს, რა ძნელად არი ბნელია?

გზა არ იგება არსაით, დრო არი საშინელია.
იმალვის ტყეში სუყველა, ჩერდება ტურა, მგელია.
წვიმაა გასაკვირველი, ალბათ გაჯავრდა ელია.

1922 წელი, 30-31 დეკემბერი, საყორნე.

ლექსი ალექსი მისრიაშვილზედ

ფშავისკენ შავნი ღრუბელნი რად რარა გადმოდიანო,

შემოგვხვდებიან წვერზედა მთაწმინდავ ვარსკვლავიანო,
დაგიჩრდილებენ ნისლები, მზის მოსვლას დაგიშლიანო,
ხელშეკრულ ჩამოვავლევენ, მისრიაშვილო ხმიანო.
ხე და ქვან დაგემშვიდობნენ, მთანიც კი მოგსტირიანო,
დუშეთის კრებას დაესწარ გულდინჯო, მოკლე დღიანო,
იფიქრე გამომიშვებენ, დამკითხვენ გამომცდიანო,
დახვრეტას გადაგიწყვეტენ რა დიდხანს დაგაცდიანო;
ცოცხალს სამარეს გითხრიან, სიკვდილს არ დაგაცლიანო,
შიგ ჩასწევ, ამოიკვნესე, მანძილა ხარო რქიანო.
ალექსი ვეღარ მოგივათ ფშავში დეკანო, ღვიანო,
ვეღარც ამოხვალთ ლაღადა არაგვის პირზე იანო,
ქვეყანა არ დაგივიწყებს, სწორებში ეხტიბრიანო,
შვილებსა ლეგა მგლისასა, მისრიან გამაზრდიანო,
ლაშარ-ღელესა ფშავლები, თავით თავს მოიყრიანო,
სამი დროშით და ფერხისით საჯარეს შამუვლიანო,
შენს შვილებს დაუძახებენ, წინ სუფრას გაუშლიანო,
შესანდობარსაც დალევენ, თასებსა გამასცლიანო,
დაიძახებენ შენს ლექსსა, ცრემლებსა გადმაჰყრიანო!
შენს სიკვდილს მე მაბრალებენ, ცოდვიანს მეძახიანო,
გაზაფხულ როდის დადგება, შაშხანავ აგახმიანო,
ბევრისა დედა ვატირო, ბევრ უჭკვო დავაჭკვიანო,
მტრის ჯავრის ამამყრელი ვარ, ხელაშვილს მეძახიანო!

ავი სიზმარი

აგრე გვრძნობ, აგრე მიფიქრავ,

ავ სიზმარ ამიხდებისა,
ან ტყვია შემათამაშებს
გამოსროლილი მტრებისა,
ანდა გამრიყავ ჭალაზე
ზოვი დაღესტნის მთებისა,
სალეკოს მონათოსდება
ნაძოძი ჩემი ძვლებისა,
ჩამამყვებიან ყორნები
ჩრდილი დამფარავს ფრთებისა,
შენს ნაცვლად ცრემლებს დამაყრის
ცელქი ჩარჩქერი მთებისა,
 რა მამა დამიღონდება
რა დედა ატირდებისა.
შენ მაინც დამიტიროდი
ჩემებრ ტანჯულო ბედისა.
ჩემს გულში, ჩემო მნათობო
მჩაგვრელო ვარსკვლავებისა.
მე ჩემს გეძახი, არ ვიცი,
იქნება გახდე სხვებისა,
მშვიდობით, მენაც მივდივარ,
დრო არის გამგზავრებისა.

(***გაცოცხლოსთ ქართვლისა ქალნო და ანუ ქართველთ დედანო)

გაცოცხლოსთ ქართვლისა ქალნო და ანუ ქართველთ დედანო,

შვილებისათვის მომთხრობნო წარსულთა სიტურფეთანო,
სამშობლოსათვის საშველად სუსტი ძალ-ღონით მჩქეფავნო,
შეგასწროთ თავისუფლებას სულით და ხორცით ნეტარნო,
ამათ იცოცხლონ და თქვენაც - მათგან ნაშობნო მხედარნო!
ამინ!

1923 წელი.

ღმერთო

ეჰ, ღმერთო, ჩემო გამჩენო,

უფალო, ძეო ღვთისაო.
ხელი ამართე, დამიცევ,
ძალი არა მაქვს ცდისაო.
შემუსრე ძალი უღვთოთა,
დედაო მაცხოვრისაო.
ძნელია ნემსის ყუნწშია
გაძრომა აქლემისაო…
მიცხონე სული ცოდვილი,
უფალო, ძეო ღვთისაო…
აღმოსავლით და დასავლით
მოგვმადლე შუქი მზისაო.

ვედრება
ღმერთო, დიდო და მაღალო,
მარადის მყოფო ცაშია,
გადმოიხედე უფალო,
ქვეყანა დაინახია.
აკურთხე, განაძლიერე,
მშვიდობით შაინახია.
შენ განამტკიცე მთა-გორნი,
მაღლა აწვდილნი ცაშია,
და გაუმარჯვე ფშავ-ხევსურთ
შენს მადიდებელთ მთაშია.

ბუნება

ეს ოხერ ბუნების ძალა,

საიდან სადა ჰყვებაო,
ვერც ბრძენთა მისთვის
ქება თქვეს,
ვერცრა მე გამეგებაო.
მოდის ზამთარი, ზაფხული,
თოვლი და მიწა ზედაო,
ზოგთად ოქროდ ღირს ქვეყანა,
ზოგთად კი - აღარც ბზედაო.
ოხერის საწუთროსაგან
სუყველა დაიცდებაო.
მხოლოდ ეს მთები მაკვირვებს,
სულ მუდამ ცას აჰყურებენ,
და ნისლნი - ფიქრნი ღვთიურნი,
სულ მათს გარშემო რგულობენ,
და ქარნიც ღვთივ მონაბერნი
მთის გულ-მკერდს დაჰბურბურებენ,
სულ განუწყვეტელ ზღაპარსა
ეტყვიან, დასჩურჩულებენ.
ცა თავის წესსა ასრულებს,
თავისსა მზე - მთვარიანად,
და დედამიწა თავისას,
მდუმარებს მთა-ბარიანად.

დედის სიკვდილზედ

სინათლის სხივი გამიქრა,

ბნელით მაიცო მიწაო,
სისხლით და ცოდვით აივსო
მხარეო არაგვისაო;
გეწია ფშავის არეო,
დროება წინა ჟმისაო,
როდესაც დედის კალთაზე
ხანჯლით აკლავდნენ შვილსაო.
შორს მიდიოდა ტყვიაი
სალეკო ბილიკისაო,
იხოცებოდა მრავალი,
კრებოდა შუქი მზისაო.
ხან კი გადავდის კაცის ძე
დასამარხავად მკვდრისაო.
მაგრამ არ იყო ანდერძი
მოკვლაი დიაცისაო.
ეხლა აღარვის სცხვენია,
აღარც ხათრი აქცთ ხვთისაო,
ჩემ სამუქრაოდ მოდიან
ყმები ლაშარის ჯვრისაო,
არვისთვის რა მიწყენია,
ნეტა რა ჯავრი სჭირდაო?
ღმერთმა ხომ იცის, ფშავშია
ვცხოვრობდი სინდისითაო.
ქურდობით არ ვაწუხებდი,
არც არავისა ცრცვითაო.
დედა მამიკლეს მოხუცი,
სამოც-ოთხმოცი წლისაო,
ავადმყოფ მოკლეს, დედაო,
შაჰბრალდი აღარვისაო,
ფშავლები გბანენ სისხლითა
ცრემლით დაბანილ პირსაო.
რო დაგკრეს, დაიკვნესებდი,
დაინატრებდი შვილსაო!
მაშინ სად ვიყავ თავმკვდარი,
როცა შენ გაგიჭირდაო…
რად მინდა ქუდი თავზედა
ან თოფს რაადა ვზიდაო?!
ან გავლა ვაჟკაცურადა,
იმედი მაუზრისაო?!
მამკლავსა თავის დედისას
რცხვენოდეს ფშავლის შვილსაო;
მტერიც არ შამხვდა მტრისფერი,
მყოფილვარ შავი დღისაო.
შინაურების დათოფვა
არ ეკადრების გმირსაო!

ფიქრნო ოხერნო!

ოხერნი ფიქრნი, მაფიქრებთ,

გულს მიკლავთ დაღონებულსა,
ვინღა დამიხსნის, წყეულნო,
მე თქვენგან დამონებულსა.
სულ მუდამ უნდა მატიროთ,
აროდისა მყოფთ შვებულსა.
მუდამ ფეხს მადგამთ, ძირსა მწევთ,
არა მყოფთ განდიდებულსა.
დღეს ყველა ჩემზედ იცინის,
მე, ნამდვილ ასე მგონია,
თავმოსაწონი საქმეი
ახლა აღარა მგონია.
არვის ვყოფილვარ ბატონი,
არც არვინ დამიმონია,
მერმე მონობით დავლიენ
ჩემის სიცოცხლის დრონია,
შემდეგაც მონა ვიქნები
მე საწყალს ასე მგონია.
თუმც მითხრეს გზები გაგეხსნა
გექნა სავალი ფონია,
მეტს მონობას კი ვერ შევსძლებ
ვაჰმე, აღარ მაქვს ღონია.
მგონავ, ეს ჩემი სიცოცხლე
ასაწონ-დასაწონია,
ზოგ ახლად შესაკერავი
მოსაჭრელ-გასაზომია;
მაგრამ ვინ მოსჭრის, ვინ გაზომს,
და ვინ ჩამაცომს ტანზედა,
არავინ, თუ მე არ შევსძელ,
თვითონ არ მოველ ჯანზედა,
რაღა ვარ მტრისგან გაცრცვილი,
ნაცნობ მძლივთა მცნობ ხმაზედა;
ტყვეობის ნიშნად ყველა მცნობს
სამგლოვიარო თმაზედა,
მოკრეჭის ნება არ მომცეს
 ას წელს იზარდა თავზედა.
ახლა თმას ვიკრეჭ, ტანს ვიბან
თავისუფლების წყალზედა.
ღონეს მოვიკრეფ ყოველმხრით
მოვალ იმ ძველსავ ძალზედა,
და მტერს მოვუქნევ ფრანგულ ხმალს
სამშობლო მოედანზედა.

მოვა სიკვდილი უჩინო

წარმავალია ნათელი, სულ მოსაჩვენრად ბრწყინდება,

ბინდისფერია სოფელი, უფრო და უფრო ბინდდება,
რა არი ჩვენი სიცოცხლე, ჩიტივით გაგვიფრინდება,
ჩვენს ნასახლარზეც ოდესმე ბალახი აბიბინდება.
იმასაც მოკლედ უვლია, გრძლად ვინც გვეგონა იარა.
შუქს ბნელი შესჭამს, ვარდს - ჭია, კაცის გულს - ჯავრის იარა,
მოვა სიკვდილი უჩინო, ერთ წამში აგყრის იარაღს;
ჩვენ რას წავიღებთ ამ სოფლით, სხვას არა წაუღია რა.

შენიშვნა: ხალხური ლექსი, რომლის წინა სტიქონები ეკუთვნის ქართული პოეზიის

„ფიროსმანს“ ნიკო სამადაშვილს, ხოლო ბოლო სტრიქონები კი მიხა ხელაშვილს.

  
(***შეიყრებიან ღრუბელნი)

შეიყრებიან ღრუბელნი, 
საფშაოდ გადადიანო 
დაგესევიან მურგვლივა 
მთაწმინდის წვერო, კლდიანო 
ნამს ცვარად გადმოგაყრიან, 
მთაო, ქუჩ-ბალახიანო, 
ჭუჭყს არ გარჩენენ ტანზედა, 
ცრემლის წყარონი დიანო, 
წაწადა აგიმურღვდება, 
არაგვო კალმახიანო. 
ვეღარ ამოხვალთ ლაღადა, 
ჭალის პირებზე იანო, 
დაჭერილს ჩამოგავლევენ, 
მისრიაშვილო, ხმიანო. 
გიდგანან აქეთ-იქითა, 
გულ-რკინავ ფოლადიანო, 
ხე-ქვანიც დაგემშვიდობნენ, 
მთა-წვერნიც მოგტირიანო. 
დუშეთის კრებას დაესწარ, 
გულდრინჯო, მოკლე დღიანო, 
მალე გაავლევ გულის ხმას, 
რა ფიქრებს ჩაგიშლიანო, 
სიცოცხლის გმირო, აშკარო, 
სამარეს გაგითხრიანო, 
თოფს დაჰკრვენ მისრიაშვილსა, 
მაინც არ დაიშლიანო, 
შიგაით ამაიგმინე 
მანძელა, ხარო, რქიანო, 
თოფის ხმით დაგასრულებენ, 
სწორებში ქატიბრიანო. 
არ კვდება მისრიაშვილი, 
მტერო, ნუ გიხარიანო, 
შვილებსა, ლეგა მგლისასა, 
მისრიანივე ზრდიანო, 
ყოჩაღად იყავ ხოშიავ, 
ცრემლებით სილაღიანო, 
ისრე მოზარდე ობლები, 
თვალებ არ მაიწყლიანო, 
ლაშარ-ღელესა ფშავლები 
თავი თავს მაიყრიანო, 
შენ შვილებს დაჰპატიჟებენ, 
წინ სუფრას გაუშლიანო. 
სამის დროშით და ფერხისით, 
საჯარეს შამოვლიანო 
დაიძახებენ შენ ლექსსა, 
ცრემლებსაც გადმაჰყრიანო, 
დალევენ შესანდობარსა, 
თასებსაც გამასცლიანო, 
ამისსა მალექსებელსა 
სახელ მიხაი მქვიანო, 
როდის მოხვიდე ზაფხულო, 
ვინტოვკავ გაგახმიანო, 
ბევრაის დედა ვატირო, 
ბევრ უჭკო მოვაჭკვიანო, 
მე მაბრალებენ შენს მოკვლას, 
ცოდვიანს მეძახიანო. 
ჩოლოყაშვილის რაზმელებს

მაღალი ღმერთი გწყალობდეთ, 

ჩვენი ლაშარის ჯვარია, 
წინათაც ეგრე იბრძოდნენ, 
ის ჩვენი წინაპარნია. 
გაიმარჯვიან მტერთანა, 
ცუდად არ დარჩის ცდანია. 
წაეკიდიან, სძლივიან მცირეთა უთვალავნია. 
თქვენც მათი მიმბაძავი ხართ, 
თუმც ახლა დრონი სხვანია, 
თქვენც გაიმარჯვებთ ბრძოლებში, 
თქვენც გაქვთ დიდების გზანია. 
სიკვდილზე არავინ ფიქრობს, 
ყველა იქ მიმავალია. 
მოვკვდებით, ღია დაგვხვდება 
სასუფეველის კარია. 
იქ მიგვიღებენ, სადაცა 
გმირთა სავანე არია, 
იქ იქნებიან ქართველნი, 
ვინც სამშობლოსთვისს მკვდარია. 
ემაგის მალექსებელი 
ფშავში ფშაველთა გვარია, 
იქაური ვარ, საცა დგა 
გოდერძათ ნაციხარია.

(***მიხეილ ზურაბაშვილი)

მიხეილ ზურაბაშვილი, 
ფანდურზე ავტირდებიო, 
ავაჰმე, ჩემო ნადობო, 
სადა რა იმყოფებიო, 
ვის რა სახლს დაემწყემსები, 
ვის კერას ჩამასჯდებიო, 
ლამაზ თეთრ კელაპტარივით, 
ვის ხელში ჩამასდნებიო. 
ადექ და ნისლო, მთას წადი, 
თავზე რას მებურვებიო. 
გადმოხედნება მწადიან, 
საცა შენ მეგულვებიო. 
ქალის მთხოვარო მთხუებო, 
ცეცხლშიამც დაიწვებიო, 
აკი, მას მეუბნებოდი, 
მე ჯერ არ გავთხოვდებიო.