DETYRË PORTOFOLI NR 2

TEMA :MBLIDHNI MATERIALE QË LIDHEN ME

‘CIKLIN E KRESHNIKËVE’TË KËNGËVE
LEGJENDARE

LËNDA:GJUHË SHQIPE

KLASA:VI-A

SHKOLLA’’ALEKS BUDA’’

PUNOI :ANJA MURATI

 TEMA :MBLIDHNI MATERIALE QË LIDHEN ME ‘CIKLIN E KRESHNIKËVE’TË KËNGËVE
LEGJENDARE
Cikli i kreshnikëve të njohura edhe si Këngë Kreshnikësh, janë pjesë e ciklit tradicional të këngëve
epike shqiptare. Këngët morën trajtën e tyre përfundimtare në shekujt XVII e XVIII dhe përcilleshin gojarisht
nga rapsodët popullorë. Këngët u mblodhën për herë të parë në shek. XX nga francezet Shtjefën
Gjeçovi dhe Bernardin Palaj, ky i fundit i botoi për herë të parë më 1937.
Tradita e rapsodëve shqiptarë që i këndojnë këngët të mbajtura përmendsh është e fundit e llojit
të vet që mbijeton në Europën moderne.
 Eposi i Kreshnikëve është jehonë poetike disa shtresore e jetës së përbashkët (sh.VI-VIII), por edhe e
konflikteve disa shekullore ndëretnike, e kacafytjeve dhe e përgjakjeve ilire-shqiptare me ardhësit sllavë të
jugut në Iliri (Ballkan).
Zonat ku eposi këndohet janë të shumta në Shqipërinë e sotme.
Mendohet se ai është i pranishëm në zonat si Malësia e Madhe, Dukagjin, Has e shumë rrethe të tjera. Përveç
territorit të Shqipërisë, cikli këndohet edhe në zonat e Kosovës, si Pejë, Gjakovë, Prizren, Deçan, Rahovec e të
tjerë. Në qendër të këtij eposi, qëndrojnë dy vëllezërit Muji dhe Halili. Në epos tregohen historitë e të dy
vëllezërve, si edhe ka edhe një këngë ku përfshihet vajtimi i Ajkunës për birin e saj Omerin (aktualisht kënga
"Ajkuna qan Omerin" ose e njohur ndryshe edhe si "Vaji i Ajkunës").10.6.1789
Në shkence ai njihet me emërtimin eposi i kreshnikeve ose cikli i Mujit dhe i Halilit, kurse në
popull - këngë kreshnikesh, këngë të Mujit e të Halilit, këngë të moçme trimash, këngë lahute etj.Ky epos, që
përbën një pjesë të rëndësishme të epikës legjendare shqiptare në përgjithësi, jeton jo thjesht si një relikt i
nderuar dhe i çmuar etno - kulturor, por kryesisht për mesazhin e madh që sjell - rezistencën në emër të lirisë, të
së drejtës e të dinjitetit, - si dhe për vlerat e larta artistike.
Eposi i kreshnikeve i ka të gjitha tiparet e zhanrit, por edhe veçoritë specifike, që lidhen me klimën
historike-shoqërore e kulturore ku lindi, u rrit, u maturua e jeton.
Se pari, ai ka tri veçoritë kryesore : epizmin, frymën heroike dhe legjendaritetin.
Eposi i kreshnikeve e pasqyron jetën në forme tablosh të gjera "objektive". Frymëmarrja e gjere është e
pranishme në çdo ind të tij : në përleshjet dhe dyluftimet homerike, në madhështinë e heronjve dhe të botës që i
rrethon, në përmasat e larta dhe tradhtitë tronditëse, në ndjenjat dhe mendimet e thella (Muji, p.sh., kur
mendohet "shikon barin kah po rritet"), në gjatësinë e poemave (mesatarisht dalin me 200, por edhe me 500,
edhe me 1000 vargje), në gjatësinë e vargjeve (pëlqehet më shumë dhjetërrokëshi i bardhe - një varg me
mundësi të gjera shprehëse) etj.
Por epitetin objektive ne e vumë në thonjëza, sepse rapsodi shtiret sikur vetëm tregon objektivisht si kanë
ndodhur ngjarjet, kurse në fakt ai mban një qëndrim të caktuar, qofte edhe duke lënë atë të nënkuptuar.

DALLONI KARAKTERISTIKAT E LEGJENDËS SI LLOJ LETRAR ME KARAKTER FANTASTIK

  Legjenda apo gojëdhëna është një tekst apo rrëfyes që tregohet në formë gojore nga populli.
 Zakonisht këto gojëdhëna, i kushtohen personave të caktuar, dukurive që kanë ndodhur në të kaluarën,
apo ndodhin edhe në ditët e sotme.
 Të gjitha këto legjenda/gojëdhëna lënë gjurmë të pashlyera në jetën dhe shoqëritë njerëzore.
 Të gjitha tregimet, ndodhitë e personave të caktuar, apo edhe aftësitë e tyre që kanë, prezantohen si fuqi
mbinatyrore.
 E tërë kjo tregon se si njerëzit e kanë ndier gjithmonë efektin e dukurive dhe njerëzve çdo herë.
 Po ashtu, vlen të përmendet që kemi dallime në mes të legjendës/gojëdhënës dhe tregimeve të tjera
është ky: Legjenda nuk ka një kohë të zhvillimit të ngjarjes, një datë të caktuar se kur ka ndodhur një
veprim i caktuar.
 Ndërsa një tregim mund të ketë një kohë të caktuar se kur ka ndodhur një veprim, apo kur është bërë
ndonjë histori gjenerale.

Qëllimi i legjendës është të ekspozojë dhe përshkruajë tipare të veçanta të një kulture të caktuar. Këto rrëfime
gjithashtu kanë për qëllim të mbjellin vlera, të paralajmërojnë për pasojat e disa qëndrimeve dhe të debatojnë
për të mirën dhe të keqen. Që një legjendë të përmbushë objektivin e saj, ajo duhet të ketë këto karakteristika:
Vendi dhe hapësira Një legjendë ndodh në një kohë dhe mjedis të caktuar, saktësia e vendit ose mjedisit
lidhet me realen. Edhe pse rrëfimi i ngjarjeve zhvillohet në një hapësirë reale, elementet fantastike dhe
imagjinare zakonisht përfshihen.

ANALIZONI PERSONAZHET DUKE PËRCAKTUAR TIPARET E KARAKTERIT TË TYRE

‘Tregime të mocme shqiptare’
Heronjtë dallohen qartë njëri nga tjetri me cilësitë dhe të metat e tyre.
 Muji është herë i matur dhe herë i rrëmbyer, i rëndë, përbuzës, fyes, por gjithnjë zemërfortë, si në çaste
gëzimi ashtu edhe në çaste dhimbjeje;
 Halili është i hedhur, mendjeprehtë, trim, gjithënjë i shkathët;
 Dizdar Osman Aga është smirak, kryeneç, individualist;
 Hysen Kraposhniku është fisnik, trim, vëlla shpirtëror i Gjergj Elez Alisë;
 Ymer Deliu-vëllami i Hysos-është po ashtu i fismë dhe e do me shpirt Hyso Kraposhnikun;
 Halil Garria është besnik i fjalës; Omeri i Vogël është trim si i ati, Muji. Dhe sa shumë e do xhaxhain,
Halilin, zemra e tij e njomë, shpirt i hedhur, i zjarrtë, i pastër, plot lirizëm, shkathtësi dhe mençuri.
 Midis armiqve kemi bajlozët gjithmonë të vrazhdët, shëmtakë, grabitës, mburravecë.
 Ashtu kemi Behurin- të fortë fizikisht, të rrëmbyer, po mendjengushtë; kemi Kresho Kapedanin-
lëvdarac e përdhosës të fëlliqtë varresh;
 Pajin Harambash- të verbët nga urrejtja, harbut, por të fortë nga shtati; kemi krajlin mendjemadh e
kështu me radhë.