Detyrw Dosje

Tema : Sistemi skeletor dhe fraktura

Lwnda : Edukim Fizik
Punoi : Eni Hoxha
Klasa : XI-11

Skeleti i njeriut
Skeleti është tërësia e kockave të trupit, të cilat lidhen me njëra-tjetrën me anë të kyçeve. Boshti i
skeletit përfshin kockat e fytyrës, të kafkës dhe të shtyllës vertebrore, dhe kafazi i krahërorit ku
qëndrojnë brinjët. Skeleti lidhet me gjymtyrët e sipërme me anë të brezit të legenit. Çdo pjesë e
skeletit përmbush një funksion të caktuar: kockat e boshtit të skeletit mbajnë trupin dhe mbrojnë
organet jetësore, kurse kockat e gjymtyrëve bëjnë të mundur lëvizjet e shumëllojshme,
kontribuojnë në qëndrueshmërinë e trupit, bëjnë të mundur ecjen si dhe kapjen e shtrëngimin e
objekteve.

Kockat
Kockat mbahen nga një sistem gjenial nyjesh dhe menteshash që i mundësojnë kurrizorëve të
lëvizin.Kockat nuk janë aq të forta dhe të rënda siç duken. Nga brenda kanë hapësira boshe, që i
bëjnë të lehta dhe lejojnë kalimin e enëve të gjakut dhe të nervave.Kockat janë inde të gjalla - ato
rriten dhe shërohen vetë, një lloj si lëkura. Në raste të thyerjes së ndonjë kocke, indi i ri kockor
formohet me shpejtësi dhe plotëson boshllëkun. Me rastin e stërvitjeve të trupit ato ngjeshën dhe
bëhen më të forta. Kockat lidhen ndërmjet veti me nyje të cilat ju mundësojnë atyre njëherit që të
mund të lëvizin. Nyjet tek gishtat, bërrylat dhe gjunjët punojnë si mentesha, duke kufizuar
lëvizjen kryesisht vetëm në një drejtim. Po ashtu është karakteristike edhe nyja e legenit dhe e
shpatullave që kanë formën e një topi brenda një zgavre. Kjo zgjidhje i lejon krahët dhe këmbët
të lëvizin lirisht në çdo drejtim. Në të gjitha nyjet e lëvizshme ndodhet një lëngë që rrethon nyjen
dhe e bën atë të lëviz me lehtësi.Njeriu leviz me ane te sitemit lokomotor.Zakonisht lidhet me
sutura kerce dhe nyje.Skeleti i trupit perbehet nga shtylla ruazore derrasa gjoksore dhe brinjet.

Skeleti i Kokës
Skeleti i Kokës përbëhet nga Eshtrat e kafkës dhe Eshtrat e fytyrës. Eshtrat e fytyrës e rrethojnë
zgavrën e Syrit , të Hundës dhe Gojës.Skeleti i Kokës luan rol shumë të rëndësishëm ; e mbron
trurin , disa gjëndrra endrokine(hipofizën , epifizën) , si dhe shqisat e të pamurit , të dëgjuarit dhe
të drejtpeshimit.Eshtrat e kokës janë kryesisht shpatukë dhe të palëvizshëm.Përjashtim bën
Nofulla e poshtme që është e lëvizshme e cila lidhet me nyje me nofullen e sipërme.Kafka është
e lidhur me shtyllën rruazore me anë të nyjeve , për këtë koka mund të lëvizë përkah trupit.

Skeleti i trupit
Skeleti i trupit është i përbërë nga 33-34 shtylla rruazore , dërrasa gjoksore dhe brinjët.

Shtylla Rruazore apo shtylla kurrizore

Shtylla Rruazore është e përbërë me rreth 24 unaza.Ndërmjet unazave gjenden pllakëzat kërcore
që e zbusin shtypjen gjatë lëvizjes dhe e bëjnë shtyllën rruazore të lëvizshme dhe më tepër
elastike.Unazat e Shtyllës Rruazore emërtohen varësisht nga pjesa e trupit që i përkasin apo ku
gjenden.Shtylla Rruazore ka formën e shkronjës S , e cila i mundëson organizmit ecjen vertikale
dhe ekuilibrin gjatë ecjes , kërcimit vrapimit.Në brendinë e shtyllës gjendet palca
rruazore.Përpos unazave të shtyllës rruazore , skeletin e trupit e përbëjnë edhe brinjët dhe dërrasa
gjoksore.Brinjët janë eshtra të ngushtë , të gjatë , shpatukë dhe të lakuar.Trupi i Njeriut ka
gjithësej 12 palë brinjë.

1.1 Eshtrat
1.2 Kyçet
1.3 Kafka
1.3.1 Nofulla
1.4 Vertebra
1.5 Kafazi i kraharorit
1.6 Gjymtyrët e sipërme
1,6,1 Shpatulla
1.6.2 Krahu
1.6.3 Parakrahu
1.6.4 Gishtat e dorës
1.7 Gjymtyrët e poshtme
1.7.1 Legeni
1.7.2 Kofsha (femuri) e njeriut
1.7.3 Gjuri i njeriut
1.7.4 Gishtat e këmbës

FRAKTURA
Fraktura është ndërprerje e plotë ose e pjesshme e vazhdimësisë së kockës. Ndodh atëherë kur
kocka është subjekti një force të ushtruar mbi të dhe ajo nuk mundta absorvojë.Shfaqensi pasojë
e rrëzimeve, goditjeve,aksidenteve.Gjithesi frakturatmund të shfaqenedhe gjatë një aktiviteti
normal ose pas një dëmtimi minimal kur kockat vuajnë si rrjedhojë e ndonjë sëmundjeje si
kanceri apo osteoperoza.Pervec demtimittë kockave mund të përfshihenedhe struktura të tjera si
dëmtime të indeve të buta,hemoragji në muskujdhe artikulacione ,dëmtimtë nervave dhe enëve të
gjakut. Klasifikimi sipasllojit të frakturës :
Frakturë e plotë,përfshin ato raste kur kocka ndahet plotësisht në dy pjesë.
 Frakturë e pjesshme,dëmtim i pjesshem i kockës pa e ndare ate.
 Frakturë e mbyllur, kocka është e thyer por lëkura nuk është dëmtuar.
 Frakturë e hapur,dëmtohet edhe kocka edhe lëkura e membrama mukozale
 Frakturë komunitive,kocka është e shpërbërë në shumë pjesë të tjera.
 Transverse. Thyerje e kockës mespërmes.
 Spirale . Është e zakonshme në ndrydhjen e gjymtyrës.
 Oblike .Vija e thyerjes shkon pjerrët me aksin e kockave.
 Komunitive .Kocka e shpërbërë në shumë pjesë.
 Segmentare .Kocka e thyer ne segmente. E hapur E mbyllur E pjesshme E plote Tranverse
Oblike Spirale Komunitive Segmentare

Frakturat e metatarsit
Janë fraktura të pjesës së përparme të këmbës të cilat mund të ndodhin në të gjitha grup-moshat
tek meshkujt dhe femrat. Janë dëmtime që ndodhin kryesisht pas një traume direkte dhe rrallë
pas ndonje rrotullimi me këmbën e mbështetur mbi tokë. Shpesh këto janë fraktura të shkaktuara
nga stresi i një stërvitje të gjatë.
Simptomat: pas traumës vërehet dhimbje, fryrje, nxirje,vështirësi për të mbështetur këmbën në
tokë e për mbajtur peshën e trupit. Në frakturat e spostuara shpesh vihen re edhe deformime të
këmbës.
Diagnoza: bazohet në pershkrimin e pacientit mbi ngjarjen traumatike dhe radiografinë standarde
të shputës së këmbës.
Terapia: menjëherë pas traumës qese me akull, dhe të evitohet të mbështetet këmba në tokë.
Nëse këmba është shumë e fryrë mund të aplikohet një fashaturë ose gips për periudhën e
nevojshme të riabsorbimit të fryrjes. Më pas nuk duhet mbështetur këmba në tokë për 30 ditë. Në
frakturat e spostuara, është e nevojshme ndërhyrje kirurgjikale për të kryer sintezën e kockës me
shtiza metalike ose pllaka e vida. Shtizat metalike janë të këshilluara në frakturat e kokave
metatarsale dhe hiqen pas 3 javësh, ndërsa pllaka me vida garanton një stabilitet rotacional më të
madh dhe mund të mbahen për gjithë jetën
Frakturat e falangjeve Janë fraktura të shpeshta të shkaktuara nga trauma direkte. Një faktor
rreziku është ecja me këmbë zbathur.
Simptomat: dhimbje, fryrje, pafuqi funksionale, nxirje pothuajse e menjëhershme, ndryshim i
formës së gishtit veçanërisht kur fraktura është e shoqëruar edhe me levizje te kockes.
Diagnoza: klinike dhe me radiografi.
Terapia: në shumicën e rasteve këto fraktura janë pa spostim dhe mjafton mbështjellje e fortë me
leukoplast duke fiksuar segmentin e thyer me pjesën tjetër të gishtit. Në rastin e frakturave të
spostuara këshillohet ndërhyrje kirurgjikale për fiksimin e kockave me shtiza metalike të holla.
3. Frakturat e kockesse thembres apo kalkaneusit Thyerjete kockesse thembres,ose
kalkaneusit,mundtë jene lendimgjymtues. Ata më së shpeshti ndodhingjatë përplasjeve me
energji të lartë - të tillasi një rënie ngalartësi aponjë aksidentme motor.Përshkaktë kësaj,thyerjete
kalkaneusitjanë shpeshtë rëndadhe mundtë rezultojnë në probleme afatgjata. Kur bieni ne këmbë
nganje lartesi ,pasha e trupit tuaj është e drejtuar nga poshte. Ajobente levize kocken e talusi
tposhtë në kalkaneus. Në një aksident me motor, kalkaneusi shtyn lart talusin nga poshte .Në të
dyjarastet,modelete thyerjeve rezultojne të ngjashme.Samë e madhe te jete ngjeshja,aqme shume
demtohet kalkaneusi. Simptomatmë të zakonshme të një frakturë kalkaneusi janë: Dhimbje ,
Ekimoze(nxirje) , Ënjtje,Deformimte thembres, paaftësia për të vënë peshë në thember ose per te
ecur. Në disa fraktura të vogla te kalkaneusit,dhimbjamund te mos pengoje ecjenpormund te beje
qe te caloni. Radiografia: Ky test është më i zakonshmi dhe gjerësisht në dispozicion si teknikë
diagnostike Radiografia krijon imazhe të strukturave të dendura, si kockave,kështuqë ata janë
veçanërishttë dobishme në tregimin e frakturave. Trajtimi konservativ(jokirurgjikal) Nëse
fragmentete kockave të thyeranukjanë zhvendosurngaforcae lëndimit,jumundtë moskeni nevojë
perkirurgji.Vendosjae kembesne gipsapondonjë formë tjetëre imobilizimitmundtë jetë një
alternativë. Kjodo të mbajë skajete thyeranë pozicionine duhur,ndërsa atatë shërohen. Junukdotë
peshoni me këmbëne lenduarderi ne sherimine plote te kockes. Kjo mund të marrë 6-8 javë, dhe
ndoshta më të gjatë. Trajtimi Kirurgjikal (Nëse kockatjanë zhvendosur nga vendi ,ju mundtë keni
nevojëperkirurgji ) Koha per kirurgji. Nëse lëkura përreth fractures tuaj nuk është demtuar, pra
kocka e thyer nuk eshte ne kontaktme mjedisin, mjeku juaj mund të rekomandojë te pritet deri sa
ënjtja te zvogelohet,me pas operacioni. Mbajtja e këmbës ne imobilizim dhe duke e ngritur për
disa ditë do të ule ënjtjen. Ajo gjithashtu I jep lëkurës që ka qenë e tendosur një shans për tu
shëruar. Kjo periudhë e pritjes para operacionit shpesh përmirëson shërimin tuaj të përgjithshëm
pas operacionit dhe ul rrezikun e infeksionit. Ne thyerje te hapura, kocka e thyer eshte ne kontakt
me mjedisin. Keto thyerje duhet të pastrohen dhe kërkojnë kirurgjitë menjëhershme. Kirurgjia e
menjehershme gjithashtu rekomandohet shpeshpër një frakturë me shkëputje. Reponimi hapur
dhe fiksimi brendshëm. Gjatë këtij operacioni, fragmentete kockave ripozicionohen në
përqasjene tyre normale. Dhe mbahen së bashku me vida të veçanta ose pllaka metalike dhe vida.
Fiksimi nepermjet lekures me vida. Ndonjëherë, nësefragmente te kockave janë të mëdha,
atomund të vendoset, reponohen përsëri në vend duke shtyrë ose duke tërhequr mbi tapa bërë një
prerje të madhe. Vida tw veçanta mund të vendosen me prerje të vogla për të mbajtur fragmented
e eshtrave së bashku.
 Detyrw Dosje

Tema : Fraktura dhe dhwnia e ndihmws sw parw

Lwnda : Edukim Fizik
Punoi : Eni Hoxha
Klasa : XI-11
Një thyerje është një shkelje e integritetit të eshtrave. Ka fraktura të mbyllura, në të cilat vetëm kocka
është e dëmtuar dhe muskujt dhe lëkura e jashtme nuk janë prekur. Frakturat e hapura shoqërohen me
dëmtimin e të gjitha indeve të mbivendosura dhe hapjen e një plage në lëkurë. Vlen të përmendet se kjo
është ndihma e parë për thyerje që është shumë e rëndësishme, pasi ajo ndihmon në parandalimin e
fillimit të dhimbjes dhe madje edhe të zhvendosjes së kockave.

Si të përcaktohet fraktura? Dihet se një frakturë shoqërohet me dhimbje të forta. Por jo çdo

dhimbje është një thyerje - gjithashtu mund të jetë plagë, zhvendosje ose shtrirje. Prandaj, së
pari, është e nevojshme të kontrolloni natyrën e dëmit.
Si duken frakturat? Shenjat e shkeljes së integritetit të eshtrave mund të jenë gjymtyrë të
shtrembëruara pa dyshim, folda në ato vende ku thjesht nuk mund të jenë, shkurtimet e
gjymtyrëve, etj. Përveç kësaj, në vendin e thyerjes ka një edemë të fortë, dhe ndonjëherë një
hematoma.
Gjëja e parë që duhet bërë në këtë rast është që të thërrasë një ambulancë ose ta dorëzojë
pacientin në një pikë traumatike të vetën. Por përpara transportimit të personit të dëmtuar, duhet
të sigurohet ndihma e parë për thyerje. Teknika e zbatimit të saj varet kryesisht nga lloji i
lëndimit, si dhe nga disponueshmëria e fondeve të nevojshme.
Ndihma e parë për thyerje të tipit të mbyllur. Mënyra kryesore për të ndihmuar një pacient
është të pengojë një kockë të thyer duke vënë një gomë në të. Idealisht duhet përdorur një gomë
e veçantë, por përvoja thotë se jo të gjithë në shtëpi kanë përshtatje të tilla, veçanërisht nëse
lëndimi ka ndodhur në natyrë, jashtë, në male etj.
Prandaj, për shkak të mungesës së pajisjeve të krijuara posaçërisht, mund të përdorni çdo mjet të
improvizuar. Për shembull, pllakat, shufrat, fshesat, një armë - gjëja kryesore është se objekti
ishte mjaft i qëndrueshëm. Për të rregulluar gomën që ju nevojitet me ndihmën e fashave të
shtrënguara. Nëse nuk janë, atëherë ju mund të përdorni litarët, kasetat ose copat e indeve. Duhet
të ketë dy vende për fiksim - nga lart dhe poshtë vendit të lëndimit.
Nëse në dorë nuk ka absolutisht asgjë që mund të zëvendësojë gomën, është e domosdoshme që
të rimarrë kockën e thyer në një pjesë të shëndoshë të trupit - për shembull, nëse një këmbë është
thyer, atëherë mund të rikthehet me fashat nga e dyta. Nëse dora është plagosur, atëherë ripunoni
atë në bagazhin.
ad
Ndihma e parë për thyerje të shpinës është paksa e ndryshme nga ajo e mësipërme. Në rast se një
dëmtim i shtyllës kurrizore ka ndodhur, është më mirë të mos prekni fare një person të sëmurë
dhe ta bëjë atë të qëndrojë ende deri në ardhjen e një ekipi mjekësor. Fakti është se fraktura e
kurrizit është shumë e rrezikshme dhe madje edhe me lëvizjen më të vogël, mund të ndodhë
dëmtimi i palcës kurrizore. Nëse akoma keni nevojë ta merrni viktimën në spital vetë, pastaj
ngadalë dhe shumë butësisht ta transferoni atë në një sipërfaqe të sheshtë (për shembull, një
bordin e gjerë) dhe rregulloni këtë pozicion me fashat.
Ndihma e parë në rast të thyerjes së hapur . Para se të aplikoni shinën në kockën e dëmtuar,
është e nevojshme që të trajtoni plagën si duhet. Nëse ka ndonjë send të palëve të treta, atëherë ju
duhet t'i hiqni ato. Pastaj trajtoni skajet e plagës me një dezinfektues - jod, zelenka, kolonjë,
peroksid. Nëse pika më e afërt mjekësore është larg, për të shmangur infeksionin dhe
infeksionin, rekomandohet shpërndarja e plagës me plagë streptokide. Në krye të indeve të
dëmtuara, zbatoni një fashë sterile dhe më pas vazhdoni të aplikoni gomën.
Duhet të theksohet edhe një herë se ndihma e parë e ndihmës së parë për fraktura është shumë e
rëndësishme pasi:
 Parandalon zhvillimin e goditjes së dhimbjes.
 Heq gjendjen e pacientit.
 Parandalon përzierjen e mëtejshme të eshtrave, si dhe dëmtimin e indeve.
 Shumë shpesh është ndihma e parë që përcakton shpejtësinë e shërimit.
Ndihma e parë për thyerje është shumë e rëndësishme, kështu që është kaq e rëndësishme të
njohësh algoritmin e veprimeve