Krmilli

Klasa Gastropoda Krmijt Naruto Chapter 486 -

sht klasa m e prhapur dhe m pasur me lloje e
butakve. Deri tani jan prshkruar rreth 48.750 lloje
recente dhe rreth 15.000 lloje fosile. Gjenden n t
gjitha mjediset detare n ujra t mbla dhe n tok.
Format detare jan m t shumta dhe m t larmishme.
Trupi i krmijve prbhet nga koka me tentakula e
sy, nga shputa, strajca me organe t brendshme dhe
guaska. Guaska te gastropodet e ndryshme ka pamje
dhe karakteristika t ndryshme. Te disa lloje sht e
reduktuar n nj pllak t holl, kurse te llojet tjera
sht zhdukur trsisht. N prgjithsi guaska ka form
spirale, n disa raste sht konike. Spiralizimi kryhet
rreth nj boshti, i cili quhet kolumel. Q mund t jet i
plot ose i zgavruar. Kolumela e zgavruar hapet n baz
dhe formon krthizn. Te disa gastropode spiralizimi
sht i brendshm dhe nuk duket nga jasht. Prdredhjet
e spiralizuara t trupit lidhen mes vedi dhe vendi i ngjitjes
s tyre quhet suture. Sutura mund t jet e drejt, valore,
ose me forma t tjera. Prdredhja e fundit e guasks
sht m e madhja dhe n t ndodhet gryka e guasks
apertura. Zhvillimi i guasks llon n fazn larvale,
dhe ajo sht n llim n form t nj pllakze e vogl
ose gote t cekt. Disa prdredhje t para n maje t
guasks jan pjes t guasks larvale. Rritja e guasks
llon nga maja (apex) dhe vazhdon drejt bazs. Manti i
cili formon zgavrn e mantit e mbshtjell prdredhjn
e fundit t guasks. Shputa dhe pjesa e prparme e
trupit mund t futn e t dalin npr grykn e guasks.
Guaskat e gastropodeve jan t gjata e t holla, me shum
prdredhje, ose e shkurtr me pak prdredhje. Te disa
sht guaska e shtypur me prdredhjet t formuara n
nj plan. Shum gastropode e kane gaskn n form t
konit t spiralizuar. Guaska mund t jet e prdredhur
nga e majta ose nga e djathta dhe varsisht nga kjo quhet
sinistroze apo dekstroze. Guaska sht e prbr prej
shtresave: Periostrakum, shtresa e jashtme dhe dy t
brendshmet glqerore. Periostrakumsht shtres e holl
prej proteinave e quhet konhiolin. Shtresa e dyt sht
prizmatike, e prbr nga kristalet e CaCO3 n form
t aragonitit dhe kalcitit. Shtresa e brendshme e guasks
sht prej luspave glqerore. Ngjyra e jashtme e guasks
sht kryesisht e verdh, vetm disa lloje t krmijv
kan 1-5 shirita me ngjyr m t mbyllt n prdredhjet e
guasks. Disa pjes t trupit t krmijve jan t lidhura
me muskuj n majn e guasks. Me kontraktimin e ktyre
muskujve krmilli s pari e fut kokn e pastaj shputn n
guask n rast t rezikut os t kushteve t pavolitshme.
Disa krmij n pjesn e pasme t t shputs e tajojn nj
kapak glqeror q quhet opercullumdhe me te e mbyllin
grykn e guasks pr tu mbrojtur. Trupi i gastropodave
sht pak i modikuar krahasuar me t parin hipotetik
t butakve. Modikimi m i rndsishm sht torzioni
i strajces me organe t brendshme dhe i kompleksit t
mantit.
Torzioni
Trupi i krmijve sht pak i modikuar krahasuar
me t parin hipotetik t butakve. Modikimi m i
rndsishm sht torzioni i kompleksit t mantit dhe i
strajces viscerale. Plani primar i ndrtimit t butakve
kishte simetri bilaterale, por kjo simetri te butakt e
sotm sht e modikuar me torzionin ose zhvendosjen
e strajcs viscerale pr 180 grad, kshtu q vrima
anale nga pozita primare n pjesn e pasme t trupit,
zhvendoset prpara afr gojs. Me torsion sistemi nervor
e ndron pazitn primar t disa ganglioneve dhe e ton
formn e numrit 8. Torzioni llon me ritjn asimetrike t
muskujve n dy ant e kompleksit kok-shput. Torzioni
llon n stadin Veliger t larvs dhe mund t jet i
hovshm, kshtu q kryhet pr 2 3 minuta, ose sht
i ngadalshm. Te disa gastropode torzioni bhet me dy
hernga 90 grad ne kohzgjatje t ndryshme. Pasojat
e torzionit te grupet e ndryshme t krmijve, jan t
ndryshme. Strajca viscerale ka qen simetrik vetm
t format fosile, e vendosur n ann dorzal, n vijn
mediale. T krmijt e sotm sht asimetrike, e vendosur
gjithmin n njrn an t trupit. Strajca viscerale mund
prdredht n at mnyr q kompleksi i organeve t
mantit t gjendet prpara, dhe ather n kt pozit jan
dy veshkat, dy branshit dhe dy verzat e zemrs. Procesi
i prdredhjs mund t shkoj prpara dhe kompleksi
i organeve t mantit t arrij n ann e majt dhe t
1
2
mbetet vetm nj branshi, nj veshz dhe nj veshk,
si q sht rasti te Prosobranchia. Kur nga kjo gjendje
bht prdredhja e kompleksit t organeve t mantit prap
n ann e djatht si q sht rasti te Opisthobranchia
dhe Pulmonata, branshit arrijn pas zemrs, e cila e ka
vetm nj veshz, ose branshit zhdukn dhe n vend t
tyre paraqiten mushkrit. Pos zhvendosjes s kompleksit
t organeve t mantit dhe kryqzimit t sistemit nervor
n form t numrit 8, si pasoj e torzionit jan edhe
ndryshimet drastike t pozits s organeve tjera. Torzioni
ndikon edhe te krmijt dekstral q organet n ann e
majt t zhduken gradualisht, kurse te sinistrozet q
organet e ans s djathte zhduken gjegjsisht atrofohen.
Si prov se prdredhja e strajces trupore dhe e guasks
n njrn an dhe torzioni n ann tjetr nuk kan ndonj
lidhje t afrt, sht q dis lloje t Gastropodave t cilat
kan torsion nyk e kan trupin e spiralizuar. Ka mendime
t ndryshme pr pasojat dhe rndsin e torzionit. Pos
dobis q ndoshta ka torzioni, n literatur prmenden
edhe ndikimet e pavolitshme t cilat i shkakton ajo.
Strajca viscerale ndodhet n ann dorzale mbi shput
dhe kok, dhe sht e spiralizuar. Ky spiralizim i
strajcs viscerale si dhe spiralizimi i guasks nuk duhet
t przihen me torzionin. Kto dy proese nuk jan t
njjta. Spiralizimi i trupit, gjegjsisht i strajcs viscerale
sht si pasoj e zhvillimit jo t barabart t njrs an
t strajcs viscerale dhe tjetrs. Prdredhja spiralike e
guasks dhe mass viscerale sit ham edhe m par nuk
sht torzioni. Prdredhja spiralike mund t ndodh n
stadin e larvs, n t njejtn koh me torzionin. T
dhnat nga fosilet tregojn se spiralizimi ka qen ngjarje
e veant evolutive, dhe te gastropodet ka lluar shum
m heret se torzioni. Dihet se gastropodet e lashta kan
patur guask me simetri dyansore, planospirale, ku t
gjitha prdredhjet shtriheshin n nj plan. Guaska e till
nuk isht mjaft kompakte sepse secila prdredhj e re e
guasks shtrihej krejtsisht rreth prdredhjs paraprake.
Interesant sht se disa lloje bashkohore t krmijve n
mnyr sekondare jan kthyer n formn planospirale.
Problemi i kompaktsis s guasks planospirale sht
zgjedhur me formn konspirale t guasks e cila sht
formuar m von dhe ku secila prdredhje e re e spirals
shtrihet nn njrn an t prdredhjs se mparshme.
Koka sht e zhvilluar, te disa krmij sht dukshm e
ndar nga trupi. N t ndodhen nj ose dy pal tentacle.
N kok gjenden edhe shumica e shqisave. N baz
t tentakleve ose n maje t tyre ndodhet nga nj sy.
N kok gjendet edhe goja e cila te llojet me fek
gjendet n maje t saj. Shputa e gastropodeve gjendet
n ann ventrale t trupit. Zakonisht ajo shrben pr
pr lvizje me an t rrshqitjes. N kto raste nga ana
ventrale ajo ka nj sholl shum t zhvilluar t pasur
me gjndra pedale jargore. Epiteli i shputs sht ciliar
dhe kjo ndihmon lvizjet active me kontrakcione valore
t muskujve. Shputa sht e modikuar varsisht nga
mnyra e jets. Gastropodat t cilat notojn, n pjesn
e prparme t shputs kan penda ose zgjrme q quhen
parapodie me t cilat notojn. Gastropodat q futen
deprtijn n supstrat shputn e kan t modikuar pr
t grmuar rrn, te format e prforcuara shputa sht
si ventuz. Disa gastropoda jan endoparazite e n kto
raste shputa sht e redukuar si dhe pjes tjera t trupit.
Strajca me organe t brendshme (masa viscerale) sht e
prdredhur n form t spirals dhe sht e mbshtjellur
me mant, i cili si paret ilir shtrihet mbi kok dhe shput.
Zgavra e cila formohet midis paretit t mantit dhe paretit
t trupit dhe t koks sht zgavra e mantit.
Sistemi nervor Sistemi nervor i gastropodeve sht
ganglionar. Prbhet nga 6 pal ganglione: cerebral,
gojore, pedale, pleurale, parietale dhe viscerale. Renditja
e kture ganglioneve deri diku ndryshon te grupet
e ndryshme dhe varet nga shkalla e torzionit dhe e
preqndrimit t tyre n kok. Ganglonet cerebrale jan
mbi ezofag dhe e inervojn kokn dhe organet e koks.
Ganglionet e gojs jan n fund t zgavrs s gojs dhe
e inervojn raduln, gjndrat pshtymore dhe pjest e
ezofagut. Ganglionet pedale jane afr cerebraleve dhe
e inervojn shputn dhe muskujt e guasks. Pleuralet
jan gjithashtu pran cerebraleve dhe i inervojn buzt
e mantit. Parietlet jan n masn viscerale dhe i
inervojn osfradiet, ktenidiet, mantin, ezofagun dhe
gonadat. Visceralet e inervojn rektumin. T gjitha
palt e ganglioneve me prjashtim t atyre parietale
dhe pleuralei kan ganglionet e lidhura me komisura
(lidhje t trthorta). Lidhjet gjatore t ganglioneve t
ndryshme bhen me konektiva t cilat emrtohen n baz
t ganglioneve qi lidhin, p.sh. pleuroparietal. Torzioni
dhe prdredhja e zgavrs viscerale dhe e zgavrs s mantit,
q jan prmendur m par, i prfshijn gjithashtu edhe
konektivat pleuroviscerale. Kto konektiva kryqzohen
dhe ganglioni parietal i ans s majt kalon nn zor n
an t djatht, kurse ai i ans s djathyt n t majtmbi
zorr. Ganglioni pedal dhe pleural nuk prfshihen
n kt zhvendosje. Krmijt e grupit Pulmonata,
konektivat i kan shum t shkurtr sa q t gjitha
ganglionet ndidhen rreth fytit, dhe nuk i prfshin
torzioni. Qelizat ndijore i kan t prhapura npr
tr trupin. Kan shqisa t parit, ekuilibrit, t prekjs
3
shijimit, dhe t nuhatjes. Syt t ciat gjenden n kok,
n baz ose n maje t tentakleve jan n shkall t
ndryshme t ndrlikimit. Jan n form t kups ose
mshikzore me thjerz kristalore. Organet e ekuilibrit
jan statocistet t vendosura n shput ose me shpesh
afr ganglioneve cerebrale. Jane meshikzore te paisura
me epitel qepallor dhe kokrza t CaCo3. Osfradiet jan
organe kemoreceptore. Ndodhen n baz t ktenidieve,
krmijt tpksor nuk kan osfradie.
Sistemi i organeve t tretjs Te krmijt ky system
ka ndrtim t ndryshm gj q varet nga mnyra e t
ushqyerit dhe nga kualiteti i tij. Ka krmij mikrofag,
makrofag, rrmbyes, herbivore etj. Goja e tyre ndodhet
n kok, n ann ventrale ose n maje t nj trompe ose
feke t tkurrshme. sht e rrethuar me lobe gojore.
Kan 1 apo 2 nofulla t eprme t kitinizuara n fyt. N
fytin e tyre ndodhet edhe radula. Radula sht e prbr
nga nj membran kitinore e dhmbzuar, me dhmb
konik t kthyer mbrapa. Numri i dhmbve sht i
ndryshm prej m pak se 20 (deri 75.000) dhe ata jan
kriter pr prcaktimin e llojeve t krmijve. Gjndrat
pshtymore tajojn sekrete n goj. Te disa krmij
gjndrat pshtymore tajojn helm i cili sht vdekjeprues
edhe pr njeriun (Conus geographus). Pas faringut vjen
ezofagu, i gjat i pasur me gjndra. Rreth ezofagur
jan gjndrat pshtymore. Ezofagu vijon n gush, te
shum krmij, e n te ndalet ushqimi pr tu prgatitur
pr tretje. Ktu zbrthehet celuloza. N gush nodhen
dhmbt dhe pllakzat kitinore si dhe muskujt, me t
cilat imtsohet ushqimi. Kshtu te kta krmij gusha luan
rolin e lukthit muskulor. Nga gusha ushqimi kalon n
lukthi cili sht n lidhje me nj pal gjndra t tretjs.
Forma e lukthit sht e ndryshme te llojet e ndryshmet
krmijve. N te dallohen 3 pjes: - pjesa pr sortimin
e grimcave t ushqimit, - strajca me shkopthin kristalor,
- pjesa pr imtsimin e ushqimit. Shkopthi kristalor
sht i prbr prej matrixit proteinik ku adsorbohen
amilazat. Qepallzat e lukthit e rrotullojn shkopthin
kristalor n drejtim t rrotullimit t akrepave t ors.
Maja e shkopthit tretet n lukth e enzimet e liruara me
kt rast, e bjn tretjn e ushqimit. Mlia luan rol t
rndsishm n tretjn e ushqimit me encimet q i tajon
pr tretjn e ushqimit, grimcat e ushqimit deprtojn n
mli dhe mund t tretn vetm n brendi t qelizave t
saj. Pas lukthit vjen zorra e cila gjithashtu mund t jet e
ndrtuar n mnnyr t ndryshme varsisht nga mnyra e
ushqimit. Intestinumi (rektumi) sht n form t gypit t
shkurtr t pa diferencuar te format karnivore, ndrsa te
format herbivore sht i gjat dhe iprdredhur. Produktet
e patretura qiten jasht npr vrimn anale cilandodhet n
zgavrn e mantit afr spirakullumit (vrims respirative).
Sistemi i organeve t frymmarjes T gjith krmijt e
sidomos ata q jetojn n uj mund t marrin frym
me lekur. Krahas ksaj krmijt i kan edhe organet
e frymmarrjes, q jan branshit apo ktenidiet t cilat
ndodhen n zgavrn e mantit, n dy ant e saj si sht
rasti me format m primitive, ose vetm n njrn an.
Te shum lloje, pr shkak t torzionit dhe prdredhjs
s strajcs viscerale ka mbetur ktenidia e majt, ndrsa
ajo e djathta sht zhdukur. Te krmijt toksor branshit
jan zhdukur, dhe zavendsuar me mushkri. Mushkria
sht pareti i zgavrs s mantit i paisur me kapilar dhe
en t gjakut. Ajri hyn n zgavrn e mantit npr vrimn
respirative e cila quhet spiraculum dhe ne cila ndodhet n
ann e djatht t trupit prpara.
Sistemi i organeve t qarkullimit t gjakut Gjaku i
krmijve nuk shrben vetm pr bartjen e gazrave t
frymmarjes, bartjn e ushqimit dhe ekskreteve, por ka
edhe rol mekanik me rastin e daljes s shtazs nga guaska
dhe t lvizjs s shputs. Shtypja e gjakut e mundson
edhe nxjerrjn e tentakleve n kok, dhe pr kt shkak
krmijt duhet t kan shum gjak, 17 50% t peshs
s trupit. Si pigment i gjakut sht kemocianina e m
rrall hemoglobina. Zemra ndodhet pran organeve t
frymmarjes. Te disa lloje prbhet nga nj barkush e
dy veshza, kurse te llojet tjera njra vesha, zakonisht e
djathta sht zhdukur. Nga zemra gjaku futet n aort
e cila ndahet n dy deg: Njra q qon gjakun n kok
dhe shqisa dhe tjetra n organe t brendshme. Nga
degt e arterieve gjaku derdhet npr lakuna, pastaj npr
vena shkon n organe t ekskretimit e n branshi. Prej
branshive futet n veshza t zemrs.
Sistemi i organeve t ekskretimit Vetm pak lloje t
krmijve i kan nga dy nefridie, prej tyre e djathta sht
m e vogl. Shumica e llojeve e kan vetm veshkn
e majt e cila llon me hinkn qepallore n perikard.
Nga kjo hinke del kanali renoperikardial i cili qon n nj
zgjrim ku mblidhet urina e q quhet strajca veshkore.
Prej strajces veshkore npr nj gypi t veant ekskretet
derdhen jasht, n rnzn e spirakulumit. Qelizat
epiteliale t nefridieve gjithashtu, i mbledhin ekskretet e
kemolimfs nga lakunat n zgavrn e prmendur m par.
Sistemi i organeve gjenitale Gastropodet jan me gjini
t ndara ose hermaphrodite. Gastropodet e nnklass
prosobranchia jan gadi t gjitha me gjini t ndara, kurse
Opisthobranchia dhe Pulmonata jan hermaphrodite. Te
format hermaphrodite ekziston gjndra hermaphrodite e
4
cila prodhon edhe spermatozoide edhe eliza vez, n
t gjitha pjest e saj ose n pjest e caktuara. Nga
gonada vijon kanali hermafrodit. N fund t ktij kanali
derdhet gjndra albuminore, dhe prej ekskreteve t saj
prtohet i bardhi i ves dhe cipat e vezve. N vazhdim
te disa grupe e gastropodeve kanali hermafrodit vazhdon
n dy kanale: oviductin m t gjr dhe spermiduktin
me t ngusht, t cilt shtrihen paralelisht prpara dhe
prfundojn me vrima t veanta ose me vrom t
prbashkt. Te krmilli i vreshts kto dy kanale jan
plotsisht t ndara. Kshtu n fund ovidukti vijon n
vagin, pastaj shkon n atrium genitale q prfundon
me porin gjenital n ann e djatht afr tentaklit.
Afr kanalit vaginal gjenden gjndrat q ndihmojn
bartjen e spermatozoideve. Kto jan gjndrat gishtore
rreth strajcs s dashuris. N strajcn e dashuris
ndodhen shigjetat nga CaCO3, q kan rol stimulus gjat
kopulimit. Spermatozoidet q i shkmbejn gastropodet
gjat kopulimit, grumbullohen n receptaculum seminis.
Spermidukti n ann tjetr, pasi q t ndahet nga ovidukti
(afr koks) vijon si kanal vas deferens i cili lidhet me nj
agjel t gjat. N agjel formohen spermatoforet.Vas
deferensi prfundon me penisin. Gastropodet ujor i
lshojn vezt n shirita zhelatinoze, kurse ato toksoret
n tok t lagsht. Llojet hermaphrodite gjat kopulimit
i shkmbejn spermatozoidet mes vedi. Krmijt toksor
i bjn vezt t paisura me luspa, i vendosin n grop
dhe i mbulojn. Krmijt detar i bjn vezt n grupe,
kokone, t mbshtjellura me lnd albuminoide. Vezt
e fekonduara kan segmentim spiral, t ngjashm si
poliketet. Pas gastrulimit zhvillohet larva me qepalla
shum e ngjashme me trokoforen. Prej saj zhvillohe
larva Veliger. Si do t vijoj zhvillimi i individit brenda
cipave t vezs varet nga sasia e ushqimit rezerv n
vez. Ato lloje q kan pak ushqim rezerv n vez,
dalin shum heret nga veza, t pazhvilluara, kshtu q
e vazhdojn zhvillimin e metamorfozn jasht cipave
t vezs. Llojet q kan shum ushqim n vez, tr
zhvillimin e prfundojn n vez, pa u dukur fare si larva.

Stampa:Lien AdQ
5
1 Text and image sources, contributors, and licenses
1.1 Text
Krmilli Source: http://sq.wikipedia.org/wiki/Krmilli?oldid=1320455 Contributors: Sz-iwbot, Puntori, JAnDbot, Thijs!bot, TXiKiBoT,
SieBot, Loveless, DragonBot, MelancholieBot, CUSENZA Mario, Luckas-bot, CERabot, ArthurBot, Xqbot, TjBot, EmausBot,
WikitanvirBot, MerlIwBot, Addbot dhe Anonymous: 4
1.2 Images
Skeda:Question.png Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/30/Question.png License: CC-BY-SA-3.0 Contributors:
? Original artist: ?
Skeda:WikiPrmirso.png Source: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/sq/a/a8/WikiP%C3%ABrmir%C3%ABso.png License: ?
Contributors: ? Original artist: ?
1.3 Content license
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0