Pune per portofol

Tema : Sistemi skeletor dhe qarkullimi i gjakut

Lenda: Edukim Fizik

Pranoi : Ervin Sula

Klasa : X14
Punoi : Geri Mujo
Sistemi i qarkullimit të gjakut
Gjaku është elementi kryesor në sistemin transportues të trupit të
njeriut. Pasi pompohet nga zemra (deri në 100.000 rrahje në ditë),
nëpërmjet tubave që quhen enë gjaku, ai hapet në të gjithë trupin, duke
shpërndarë oksigjenin, ushqimin dhe elementet kimike, të nevojshme për
qelizat. Llogaritet që njeriu mund të jetojë edhe pas humbjes së një të
tretës të sasisë së gjakut, çdo humbje e sasisë më të madhe se kjo nga
biologët llogaritet vdekjeprurëse.

FUNKSIONI :

Komponentet esenciale të sistemit kardiovaskular të njeriut janë zemra,

gjaku dhe enët e gjakut. Ai përfshin qarkullimin pulmonar, një "lak"
përmes mushkërive ku oksigjenohet gjaku; Dhe qarkullimi sistemik, një
"lak" përmes pjesës tjetër të trupit për të siguruar gjak të oksigjenuar.
Qarkullimi sistemik gjithashtu mund të shihet të funksionojë në dy pjesë -
një makrokrikullim dhe një mikrokripsion. Një i rritur mesatar përmban
pesë deri në gjashtë kuart (afërsisht 4.7 deri 5.7 litra) gjak, duke përbërë
rreth 7% të peshës totale të trupit.Gjaku përbëhet nga plazma, qelizat e
kuqe të gjakut, qelizat e bardha të gjakut dhe trombocitet. Gjithashtu,
sistemi i tretjes punon me sistemin e qarkullimit të gjakut për të siguruar
ushqyesve që sistemi ka nevojë për të mbajtur zemrën e pompimit.
Sistemet kardiovaskulare të njerëzve janë të mbyllura, që do të thotë që
gjaku kurrë nuk lë rrjetin e enëve të gjakut.

Në të kundërt, oksigjeni dhe lëndët ushqyese shpërndahen nëpër

shtresat e enëve të gjakut dhe hyjnë në lëngun intersticial, i cili
transporton oksigjen dhe lëndë ushqyese në qelizat e synuara, dioksidit
të karbonit dhe mbeturinave në drejtim të kundërt.

Struktura e sistemit
Zemra
Enët e gjakut
Venat:
vena e qafës(vena jugulare)
vena zgavrore e poshtëme
vena e krahut
vena e dores e gishtave
vena e kofshës
vena e kërcirit
vena e këmbës e gishtave
Arteriet:
Aorta
arteria e kokës
arteria e qafës
arteria e krahut
arteria e dorës e gishtave
arteria e kofshës(arteria femorale
arteria e kërcirit
arteria e këmbës e gishtave
arteria e barkut

Sistemi Skeletor
Skeleti është tërësia e kockave të trupit, të cilat lidhen me njëra-tjetrën me anë të
kyçeve. Boshti i skeletit përfshin kockat e fytyrës, të kafkës dhe të shtyllës vertebrore,
dhe kafazi i krahërorit ku qëndrojnë brinjët. Skeleti lidhet me gjymtyrët e sipërme me
anë të brezit të legenit. Çdo pjesë e skeletit përmbush një funksion të caktuar: kockat e
boshtit të skeletit mbajnë trupin dhe mbrojnë organet jetësore, kurse kockat e
gjymtyrëve bëjnë të mundur lëvizjet e shumëllojshme, kontribuojnë në
qëndrueshmërinë e trupit, bëjnë të mundur ecjen si dhe kapjen e shtrëngimin e
objekteve.

Kockat mbahen nga një sistem gjenial nyjesh dhe menteshash që i mundësojnë
kurrizorëve të lëvizin.Kockat nuk janë aq të forta dhe të rënda siç duken. Nga brenda
kanë hapësira boshe, që i bëjnë të lehta dhe lejojnë kalimin e enëve të gjakut dhe të
nervave.Kockat janë inde të gjalla - ato rriten dhe shërohen vetë, një lloj si lëkura. Në
raste të thyerjes së ndonjë kocke, indi i ri kockor formohet me shpejtësi dhe plotëson
boshllëkun. Me rastin e stërvitjeve të trupit ato ngjeshën dhe bëhen më të forta. Kockat
lidhen ndërmjet veti me nyje të cilat ju mundësojnë atyre njëherit që të mund të lëvizin.
Nyjet tek gishtat, bërrylat dhe gjunjët punojnë si mentesha, duke kufizuar lëvizjen
kryesisht vetëm në një drejtim. Po ashtu është karakteristike edhe nyja e legenit dhe e
shpatullave që kanë formën e një topi brenda një zgavre. Kjo zgjidhje i lejon krahët dhe
këmbët të lëvizin lirisht në çdo drejtim. Në të gjitha nyjet e lëvizshme ndodhet një lëngë
që rrethon nyjen dhe e bën atë të lëviz me lehtësi.Njeriu leviz me ane te sitemit
lokomotor.Zakonisht lidhet me sutura kerce dhe nyje.Skeleti i trupit perbehet nga
shtylla ruazore derrasa gjoksore dhe brinjet.
Skeleti i Kokës përbëhet nga Eshtrat e kafkës dhe Eshtrat e fytyrës. Eshtrat e fytyrës e
rrethojnë zgavrën e Syrit , të Hundës dhe Gojës.Skeleti i Kokës luan rol shumë të
rëndësishëm ; e mbron trurin , disa gjëndrra endrokine(hipofizën , epifizën) , si dhe
shqisat e të pamurit , të dëgjuarit dhe të drejtpeshimit.Eshtrat e kokës janë kryesisht
shpatukë dhe të palëvizshëm.Përjashtim bën Nofulla e poshtme që është e lëvizshme e
cila lidhet me nyje me nofullen e sipërme.Kafka është e lidhur me shtyllën rruazore me
anë të nyjeve , për këtë koka mund të lëvizë përkah trupit.
Shtylla Rruazore
Shtylla Rruazore është e përbërë me rreth 33-34 unaza.Ndërmjet unazave gjenden
pllakëzat kërcore që e zbusin shtypjen gjatë lëvizjes dhe e bëjnë shtyllën rruazore të
lëvizshme dhe më tepër elastike.Unazat e Shtyllës Rruazore emërtohen varësisht nga
pjesa e trupit që i përkasin apo ku gjenden.Shtylla Rruazore ka formën e shkronjës S , e
cila i mundëson organizmit ecjen vertikale dhe ekuilibrin gjatë ecjes , kërcimit
vrapimit.Në brendinë e shtyllës gjendet palca rruazore.Përpos unazave të shtyllës
rruazore , skeletin e trupit e përbëjnë edhe brinjët dhe dërrasa gjoksore.Brinjët janë
eshtra të ngushtë , të gjatë , shpatukë dhe të lakuar.Trupi i Njeriut ka gjithësej 12 palë
brinjë.
Skeleti i njeriut
Skeleti
1.1 Eshtrat
1.2 Kyçet
1.3 Kafka
1.3.1 Nofulla
1.4 Vertebra
1.5 Kafazi i kraharorit
1.6 Gjymtyrët e sipërme
1,6,1 Shpatulla
1.6.2 Krahu
1.6.3 Parakrahu
1.6.4 Gishtat e dorës
1.7 Gjymtyrët e poshtme
1.7.1 Legeni
1.7.2 Kofsha (femuri) e njeriut
1.7.3 Gjuri i njeriut
1.7.4 Gishtat e këmbës