Pyetje nga biologjia 9

1.Cka jane indet dhe si ndahen?

1.Grupet e qelizave me funksion, ndertim dhe forme te ngjashme quajme inde.

2.Cili eshte roli I indit epithelial dhe ku gjendet?

2.Indi epitelial mbeshtjelle siperfaqen e jashtme dhe te brendshme te organizimit. Ka rol
mbrotjes, absorbues dhe sekretues.

3.Cfare roli ka indi lidhor dhe ku gjendet?

3.Roli I indit lidhor eshte qe te beje lidhjen e indeve me organet. Indi lidhor gjendet ne qdo pjese
te organizmit. Ajo eshte e ndertuar prej fijeve lidhore, masa nderqelizore dhe qelizave me
funksione te ndryshme ne organizem, p.sh qelizat e sistemit imunologjik te gjaku(leukocitet dhe
limfocitet), qelizat e skeletit(kerca dhe ashti), qelizat qe lidhin dhe bartin molekula te ndryshme
ne organizem(eritrocitet), dhe qelizat qe deponojne yndyren ne indin dhjamor.

4.Cfare roli ka indi I gjakut dhe ne kuader te cilit ind bene pjese?
4.Ka per detyre qe te pompoje gjakun ne organizem(ta barte/transportoj ate). Ben pjese ne kuader
te indit muskulor, dhe ndryshe quhet edhe indi muskulor I zemres.

5.Si dallohet indi muskulor I lemuar nga indi muskulor terthorovijor?

5.Dallon sepse indi muskulor I lemuar leviz pa vullnetin tone, ndersa indi muskulor terthoro-
vijore leviz me vullnetin tone.

6.Cfare roli ka indi nervor?

6.Te pranoje dhe te reagoj ndaj ngacmimeve te ndryshme nga mjedisi I jashtem dhe I
mbrendshem qe I drejtohen organizimit.

7.Cfare forme kan eshtrat?

7.Eshtrat mund të jenë: eshtra të gjatë(FERMUSI dhe HUMERUSI), eshtra shpatukë(eshtrat e
kafazit të krahërorit, dhe të komblikut), eshtra të vegjël(unazat e shtyllës rruazore, eshtrat e
shuplakës dhe të shputës).

8.Cka formohet ne palcen e eshtrave?

8.Në palcen e eshtrave formohen rruzat e kuqe të gjakut(eritrocitet). Në 250g të palces së eshtrave
prodhohen 5 miliardë eritrocite(qdo ditë).

9.Cka eshte osifikimi?

9.Osifikimi është procesi gjatë të cilit indi kërcor dhe lidhor zevendesohen me indin ashtror.

10.Cilat jane lidhjet ndermjet eshtrave dhe cilat lidhje jane te levizshme te palevizshme dhe
gjysemte levizshme?
10.Dallojmë 3 lidhje të eshtrave:
1)Me sutura – lidhen eshtrat e kafkës se kokës, dhe janë eshtra të palevizshem.
2)Me kërca – lidhen unazat e shpinës, brinjët. Dhe janë eshtra gjysmë të levizshem.
3)Me nyje – janë të lidhura të gjithë eshtrat që mund të levizin.

11.Si ndahet skeleti I njeriut?

11.Skeleti I njeriut ndahet në: skeletin e kokës, të trupit dhe të gjymtyreve.
12.Kush bën pjesë në skeleton e kokës, të trupit dhe të gjymëtyreve?
12.Në skeleton e kokës bën pjese: kafka e cila e mbron trurin dhe eshtrat e fëtyres. Në eshtrat e
trupit bëjnë pjesë: Unazat e shtyllës rruazore(shpinës), brinjët, dhe steriumi apo dërrasa
gjokësore. Skeleti I gjymëtyreve ndahet në: gjymëtryet e përpareme dhe gjymëtyret e pasme.

13.Prej sa unazave perbehet shtylla rruazore cfare forme ka dhe me cka jane te lidhura unazat
ndermjet veti?
13.Janë të përbera prej 33-34 unazave. Janë të lidhura me disqe kërcore(kërcë).

14.Cilat jane deformitetet gjate zhvillimit te skeletit,lendimet dhe semundjet e eshtrave

14.Deformitetet janë: Skolioza, Rakitisi, dhe Shputa e rrafshët. Lendimet janë: Thyerjet, pelkimi
dhe nxjerrja apo shynjëzimi. Semundjet e eshtrave janë: Tuberkulozi I eshtrave, ethet reumatike
dhe artoza.

15.Cilat jane tri tipet kryesore te muskujve?

15.Muskujt tërthoro-vijorë, të lemuar, dhe muskuli I zemrës.

16.Sa % e mases se pergjithshme te organizmit paraqesin muskujt dhe te kush kjo % eshte me e
madhe te meshkujt apo te femrat?
16.45%-50%, dhe të meshkujt është më e lartë.

17.Cka jane muaskujt skeletor apo terthorovijor?

17.Janë muskujt të cilet ndertojnë muskulaturën skeletore. Ky lloj muskuli lidhet për eshtra dhe
mundëson lëvizjen e trupit.

18.Cka jane muskujt e lemuar?

18.Muskujt e lëmuar ndërtojnë murin e shumë organeve, të lukthit, të zorreve, të organeve
urogjenitale, të eneve të gjakut, duke mundësuar levizjen e ushqimit, të gjakut, të produkteve të
fundme të kembimit të lëndëve – metabolizmit etj.

19.Cka eshte muskuli I zemres?

19.Muskuli I zemrës është një formë e veqantë e indit muskulor, sepse për nga funksioni I takon
muskulit të lemuar, ndërsa për nga ndertimi i takon muskulit tërthoro-vijorë.

20.Cilat jane veqorite e muskujve?

20.Tkurrja, elasticiteti dhe ngacmueshmeria.

21.Kur formohet acidi laktik ne muskul dhe cka shkakton?

21.Kur muskujt ngarkohen tepër me punë, dhe gjaku nuk mund ti furnizojë me oksigjen të
mjaftueshëm, kësisoje e fitojnë energjinë nga djegja e lëndeve ushqyese, pa praninë e oksigjenit,
e që rezulton në grumbullimin e lëndeve të djegshme si dioksidi I karbonit dhe acidi laktik.
ACIDI LAKTIK DHE DIOSKIDI I KARBONIT, BËJNË DOBËSIMIN E MUSKUJVE.

22.Cilat janë semundjet e muskujve?

22.Si semundje të muskujve konsiderohen: Distrofia dhe ndezja e muskujve.

23.Cka eshte e domosdoshme per zhvillimin normal te muskujve?

23.Aktiviteti fizik I organizmit, ushqimi I rregullt etj.

24.Muskujt ndikojne edhe ne punen e organeve tjera permend disa.?

24.P.sh me punën e muskujve frymëmarrja bëhet më e thellë, më shumë ajër hyn në mushkri,
zemra shpejton qarkullimin e gjakut etj.

25.Kush jane perberesit themelor te ushqimit?

25.Hidratet e karbonit(sheqernat), Yndyrnat, Proteinat, Lendet Minerale, Uji, Vitaminat etj.

26.Cfare prejardhje kan sheqernat dhe si ndahen?

26.Sheqernat kane prejardhje bimore. Sheqernat ndahen ne sheqerna te thjeshta dhe ne sheqera te
perbera:
Sheqernat e thjeshta jane: glukoza.
Sheqernat e perbera jane: amidoni, glikogjeni dhe celuloza.

27.Cka eshte celuloz?

27.Celuloza eshte nje sheqer I perbere, I cili nuk tretet ne organizem por ndihmon ne punen e
zorreve.

28.Cka jane yndyrnat dhe me cfare origjine mund te jene?

28.Yndyrnat jane komponime organike te nderlikuara. Mund te jene me origjine:
1)Bimore – vaji I ullirit, vaji I lulediellit etj,
2)Shtazore – tlyni, dhjami etj.

29.Cka jane proteinat dhe kush eshte njesi elementare e ndertimit te proteinave?
29.Proteniat kane rol te pazevendesueshem ne organizem, kane rol mbrojtes, structural dhe
funksional. Njesi elementare e ndertimit te proteinave jane aminoacide.

30.Kalciumi ,jodi dhe hekuri ne ndertimin e kujt marrin pjese?

30.1)Kalciumi merr pjese ne ndertimin e eshtrave.
2)Ne mungesen e jodit shkaktohet gjendra tiroide, apo gusha.
3)Herkur merr pjese ne ndertimin e hemoglobines, mioglobines dhe enzimeve te ndryshme.

31.Sa % e trupit te njeriut pemban uje?

31.60%.

32.Cka jane vitaminat dhe cka eshte hipovitaminoza dhe qka eshte avitaminoza?
32.Jane lende kimike te domosdoshme per kryerjen normale te proceseve jetesore.
Hipovitamonza eshte semundja e cila shkaktohet sipasoje e mungeses se vitaminave. Problemet
qe shfaqen sipasoje e mungeses se vitaminave quhen avitaminoza.

33.Sa vitamina jane te njohura dhe si emertohen?

33.Jane te njohura rreth 20 vitamina dhe ato emertohen me shkronja te medha te alfabetit
latin(A,B,C,D,E,K).

34.Cka eshte oksidimi biologjik dhe ku kryhet?

34.Oksidimi biologjik quhet procesi I zberthimit(oksidimit / shperberjes) se lendeve ushqyese ne
pranine oksigjenit dhe kryhet ne mitokondrie te qelizave.

35.Kush bene pjes ne sistemin e organeve te tretejes?

35.Ne sistemin e organeve te tretjes bejne pjese: Gypi tretes, dhe gjendrrat tretese.

36.Kush bene pjes ne gypin tretes?

36.Ne gypin tretes bene pjese: Goja, Fyti(faringu), Kapercalli(ezofagu) dhe lukthi.
37.Kush bene pjes ne gjendra tretese?
37.Ne gjendrrat tretese bejne pjese gjendrrat pshtymore, melqia, pankreasi dhe nje numer I madh
I gjendrrave ne paretin e brendshem te sistemit te tretjes.

38.Cka eshte goja?

38.Goja eshte pjesa fillestare e gypit tretes e cila eshte e mbeshtjellure me mukoze jargore. Ne
goje gjenden dhembet, gjuha, qiellza e forte dhe e bute si dhe kanalet percjellese te gjendrave
peshtymore.
Ne pjesen e perparjme goja kufizohet me buze ndersa ne pjesen e pasme goja vazhdon me fyt.

39.Cka jane dhembet kur fillojne te dalin?

39.Dhembet jane te vendosur ne nofullen e siperme dhe te poshtme, dhe kane per detyre te bejne
perpunimin mekanik te ushqimit.
Dhembet dalin:
-Nga mosha 6 muajshe deri ne 3 vjec, femijeve iu dalin dhembet e qumeshtit, qe gjithsej jane 20.
-Qe nga mosha 5 vjec e deri ne moshen 12 vjec, dhembet qumeshtore zevendesohen me dhembe
te perhershem.

40.Per cka sherbejn dhembet?

40.Sherben per perpunimin mekanik te ushqimit.

41.Ne prerjen gjatesore te dhembit cka dallojme?

41.Ne prerjen gjatesore te dhembit dallojme:
-Palcen e dhembit ne te cilen gjendet nervi dhe enet e gjakut qe e ushqejne dhembit(pulpa e
dhembit).
-Ne te dy anet e saj dallohet masa kryesore e dhembit(dentina).
-Ne siperfaqe te dhembit gjendet nje lende e bardhe dhe e forte – zmalti e cila ia jep dhembit
ngjyren e bardhe.

42.Prej qka perbehet dhembi?

42.Dhembi perbehet nga rrenja, qafa dhe kuroreza e dhembit.

43.Per cka sherben gjuha?

43.Sherben per perzierjen e ushqimit me pershtme dhe percjelljen ate drejt fytit. Gjithashtu gjuha
merr pjese edhe ne te floor, dhe ne te jane te vendosura organet ndijore per shijim.

44.Ku gjenden gjendrat pshtymore?

44.Ne zgavren gojore.

45.Nga kush perbehet pshtyma?

45.Pshtyma perbehet nga: uki, kriperat, enzimi-ptialine dhe jarget.

46.Cka eshte kapercalli dhe cfare forme ka?

46.Kapercalli ka formen e nje gypi qe e lidh fytin me lukth. Muret e tije perbehen nga muskujt e
lemuar.

47.Cka eshte epigllotisi?

47.Kapaku I laringut quhet epiglottis. Kur ushqimi futet ne ne goje(kur futet ne fyte), epiglotisi
mbyllet, apo e mbyll kanalin e laringut. Kur ajri futet, epiglotisi hapet apo e hape laringun.

48.Sa liter ushqim mund te pranoj lukthi I njeriut?

48.Lukthi I njeriut mund ti pranoj te rritur mund te pranoje 2-4 litra uje dhe ushqim.

49.Ne lukth gjenden gjendrat e lukthit, qka sherbejne ato,?

49.Gjendrat e lukthit sherbejne per tajimin e lengut te lukthit, HCL(acidin klorhidrik) dhe
enzyme(psh. Pepsine). Acidi klorhidrik I jep lengut te lukthit pH acidike, qe lehteson tretjen e
ushqimit dhe I mbyt bakterjet qe arrijne ne lukth perms ushqimit.

50.Cfare funksioni kryhet ne lukth?

50.Perpunimi kimik I ushqimit.

51.Zorra e holl sa mundet me qene e gjate?

51.7 metra.

52.Si quhet pjesa fillestare e zorres se holl dhe cilat lengje derdhen ne kete pjes?
52.Pjesa fillestare e zorres se holle quhet duodenium(zorra dymbedhjetegishtore), ku derdhen
lengje tretese nga dy gjendra – pankreasi dhe melqia. Gjithashtu ne duodenum derdhet edhe
vreri(e cila prodhohet nga melqia).

53.Cka eshte melqia?

53.Melqia ehste gjendrra me e madhe e organizmit tone. Ajo krahas sintezes dhe lirimit te lengut
temthor-vrerit, sherben edhe si deopi e gjakut, hekurit, disa vitamin dhe mineraleve.

54.Per cka sherben vreri dhe ku krijohet?

54.Vreri e ben emulzionin e yndyrnave duke I shenderruar piklat e medha te yndyres ne pikla te
vogla. Vreri prodhohet ne melqi.

55.Me cka eshte e veshur brendia e zorres se holle dhe cka lirojne?
55.Brendia e zorres se holle eshte e veshur me mukoze te rudhur ne te cilen gjenden rrezhdet
zorrore. Rrezhdet zorrore kane epitel njeshtresore dhe qeliza te vecanta qe lirojne jarge.

56.Ku gjendet zorra e verber?

56.Zorra e verber gjindet ne pjesen fillestare te zorres se trashe. Zorra e verbet eshte pa funksion,
e cila shpesh semuret dhe hiqet me operacion.

57.Cka kryhet ne zorren e trash nen veprimin e mikroorganizmave?

57.Behet kalbja e proteinave dhe fermentimi I hidrateve te karbonit.

58.Cka eshte kariesi?

58.Kariesi vshtv semundje e dhembit.

59.Cka jane bajamet?

59.Ne vende te caktuara nv qiellvzvn e gojvs ndodhen nyjat e indit limfatik tv quajtura bajame.

60.Cilat jane semundjet infektuese te organeve te tretjes?

60.Semudjet infektive tv organeve tv tretjes janv:dizenteria(shkuarja e barkut), paratifoja, tifoja,
vredhvza(hepatiti) infektuese, pezmatimi I melqisv ,etj.

61.Semundjet joinfektive te organeve te tretjes cilat jane?

61.Semundjet joinfektiëe të organeve të tretjes janë: gastritisi(pezmatimi i mukozës se lukthit), të
thatit në lukth dhe zorrë dymbëdhjetëgishtore, pezmatimi i zorrës qorre, kanceri i zorrës.
62.Cilat jane semundjet e melqis?
62.Vredhëza infective, kanceri I melqisë.

63.Cilat jane krimbat parasite ne organet e tretjes?

63.Janë: skraja e fëmijëve(Ascaris lumbricoides), shiriti, bubëza e femijëve, etj.

64.Ku zhvillohet bakteria Bacillus Botulinus?

64.Në ushqimet e konzerëës.

65.Si mund te dyshojme per ushqimin e infektuar me sporet e bakteries se botulinizmit?

65.Nësë konzerëes I ka kaluar afati I skadimit dhe kur ta hapim shkumojnë, e kanë shije të
thartë,nuk bën të përdoren për ushqim, sepse egziston dyshimi se në to gjenden sporet e bakteres
së botulinzmit.

66.Kush merr pjes ne ndertimin e organeëe te qarkullimit te gjakut?

66.Bëjnë pjesë: zemra dhe enet e gjakut, limfa, enët limfatike dhe gjëndrrat limfatike.

67.Prej kujt perbehet gjaku dhe njeriu I rritur sa litre gjak ka?
67.Gjaku perbehet prej: ujit, lëndeve të tretura dhe elementeëe qelizore(rruzat e kuqe-eritrocitet,
rruzat e bardha-leukocitet dhe pllakëzat e gjakut-trombicitet). Njeri I rritur I ka perafersisht 5 litra
gjak.

68.Cka jane eritrocitet sa eshte numri I tyre dhe roli I eritrociteëe?

68.Eritrocitet janë qelizat më të imëta të trupit, të cilat nuk kanë bërthamë, nuk ndahen dhe
ëazhdimisht formohen në palcën e kuqe të eshtraëe.

69.Cka gjendet ne eritrocite dhe roli I Hb?

69.Ne eritrocite gjendet Hemoglobina(Hb). Hemoglobina bart oksigjenin dhe dioksidin e
karbonit dhe i jep ngjyrën e kuqe gjakut.

70.Cka jane leukocitet ku krijohen sa eshte numri dhe roli I leukociteve?

70.Leukocitet jane rruzat e bardha te gjakut, numri I tyre eshte . dhe roli I tyre eshte qe ti luftoje
infeksionet, semundjet etj ne organizem. Numri I tyre eshte 5000-10000 ne nje millimeter kub.

71.Cka jane trombocitet numri dhe roli I trombociteve?

71.Trombocitet jane pllakzat e gjakut, roli I tyre eshte qe te beje koagulimin apo mpiksjen e
gjakut.

72.Cka eshte limfa dhe nepermjet kujt qarkullon?

72.Kur psh digjet lekura vendi I djegur ngrihet ne forme fshikeze, e c cila Brenda permban leng te
kthjellet qe quhet limfe. Limfa qarkullon nerpermjet rrijetin e sistemit limfati. Ky rrjet fillon me
kapilare limfatike qe derdhen ne venen e madhe afer veshzes se djathte te zemres. Kjo do te thote
se limfa del nga gjaku dhe perseri kthehet ne gjak.

73.Cka jane nyjet limfatike dhe ku gjenden?

73.Nyjet limfatike jane p.sh Bajamaet

74.Cilat jane gjendrat limfatike?

75.Ku eshte e ëendosur zemra dhe cili eshte roli I zemres?

75.Zemra eshte e vendosur ne kafazin e krahrorit, dhe roli I saj eshte qe te pompoje gjakun ne tere
organizmin.

76.Cilat jane shtresat e zemres?

76.Zemra perbehet nga 3 shtresa: shtresa e brendshme – endokardi, shtresa e mesme – miokardi
dhe shtresa e jashtme – perikardi.

77.Qka mundesojne Valvulat?

77.Valvulat e leshojne gjakun ne nje drejtim. Ato gjenden ne mes te Vesheza dhe barkushe, pra ne
vendkalimet ndermjet ketyre te dyjave.

78.Kush e sjell gjakun ne zemer e kush e largon gjakun nga zemra?

78.Gjakun ne zemer e sjellin venat dhe e largojne nga zemra arteriet.

79.Kush bene pjes ne enet e gjakut?

79.Ne enet e gjakut bejne pjese arteriet, venat dhe kapilaret e gjakut.

80.Kush ndikon ne punen e zemres?

80.Ndikon sistemi nervor autonom – vegjitativ.

81.Cka eshte tensioni I gjakut dhe pulsi?

81.Tensioni I gjakut: Kur gjaku del nga barkusha dhe hyn ne arterie ai shkakton nje shtypje te
caktuar ne muret e artierieve qe quhet shtypje apo tension I gjakut.
Kur gjaku futet nga zemra ne arterie ai godet muret e tyre elastike dhe valezon. Kjo goditje
valezore quhet puls dhe mund te ndihet me majen e gishterinjeve nese shtypet ndonjera nga
arteriet periferike te krahut ose qafes.

82.Cka eshte qarkullimi I madh I gjakut dhe qarkullimi I vogel I gjakut?

82.Qarkullimi I gjakut ndahet ne dy faza:
Qarkullimi I vogel I gjakut – Fillon nga barkusha e djathte dhe shkon ne mushkeri kur e len
dioksidin e karbonit dhe pasurohet me oksigjen. Dhe pastaj nga mushkerite shkon ne barkushen e
majte.
Qarkullimi I vogel I gjakut – fillon nga barkusha e majte, prej nga gjaku I begatuar me oksigjen
pompohet ne aorte. Aorta pas daljes prej zemres degezohet ne ene me te vogla, deri ne kapilare
arterial nga ku gjaku u jep oksigjen dhe lende ushqyese dhe merr prej tyre CO2 dhe lende te tjera
te panevojshme. Kapilaret venoz bashkohen ne vena me te medha qe e sjellin gjakun ne veshzen e
djathte te zemres. Ky cikel perseritet.

83.Cka quajm faze te inkubimit?

83.Koha qe kalon prej depertimit te mikrobeve ne organizem e deri te shfaqja e shenjave te
semundjes(temparatura e ngirutr, dhembje ne pjese te trupit, humbja e apetitit etj) quhet faze e
inkuibimit.

84.Cka jane antigjenet?

84.Mikrobet dhe helmet e tyre, si dhe turpthat e tjere te huaj ne organizem quhen antigjene.

85.Cka jane antitrupthat?

85.Antitrupthat jane lende proteinike qe I luftojne vetem lende(semundje) kunder te cilave edhe
jane formuar. Nga kjo del se veprimi I tyre eshte specifik.
86.Cka quajm imunitet dhe si ndahet?
86.Rezistenca qe I ben organizmi semundjeve infective perms antitrupthave quhet imunitet.

87.Si mund te krijohet imuniteti I fituar?

87.Ne raste te perballimit te semundjeve ngjitese(p.sh lise, fruthit, kolles se keqe etj.) ne
organizem mbet antitruptha qe e mborjne organizmin gjate gjithe jetes nga keto semundje dhe kjo
dukuri ilustron imunitetin e fituar.

88.Cka eshte vaksinimi dhe cka permbajn vaksinat?

88.Vaksinimi eshte nje lloj infektimi I qellishem I organimit. Vaksinimi permban microbe te
dobesuara ose te vdekura te cilat organizmi I lufton pa veshtiresi dhe me kete rast prodhon
antitrhuptha qe e bejne organizmin rezistent(imun) ndaj mikrobeve te ketije lloji.

89.Cka quajm transfusion dhe sa grupe te gjakut I kemi?

89.Dhenia e gjakut nga nje organizem ne organizmin tjeter quhet transfusion I gjakut.
Kemi disa grupe te gjakut:
Grupi 0 – dhurues universal, dhe merr vetem nga grupi I tij(0).
Grupi A – merr nga grupi 0 dhe mund ti jep vetem grupit AB.
Grupi B – merr nga grupi 0 dhe mund ti jep vetem grupit AB.
Grupi AB – eshte marres universal, por mund ti dhuroje vetem grupit te saj(AB).

90.Si mund te jete Rh faktori?

90.Rh faktori mund te jete pozitiv dhe negative. Rh+ dhe Rh-.

91.Cka eshte alergjia?

91.Alergjia eshte reagim I demshem imunobiologjik I organizmit. Substancat te cilet shkaktojne
alergjine quhen alergjene.

92.Cilat jane semundjet e gjakut,zemres dhe eneve te gjakut.?

92.Semundjet e gjakut jane: anemia, leukemia dhe tromboza dhe hemophilia.
Semundjet e zemres: ethet reumatike.
Semundjet e e eneve te gjakut: arteoskleroza, shtpja e larte e gjakut dhe venat e zgjeruara.

93.Cka eshte anemia?

93.Anemia eshte semundje e gjakut e cila shfaqet si pasoje e zvogelimit te numrit te eritrociteve
dhe sasise se Hb. Semundja mund te sherohet nese I semuri shkon ne bjeshke dhe merr preparate
te pasura me Fe. Shenjat e semundjes jane: zbehja, marramendja, tefiktit etj.

94.Cka eshte leukemia?

94.Leukimia eshte semundje e gjakut e karakterizohet me rritje te madhe te numrit te leukociteve
e parallel me kete zvogelohet numri I eritrociteve. Leukimia shfaqet si pasoje e formave te
ndryshme te rrezatimit.

95.Cka eshte hemophilia?

95.Eshte semundje e gjakut dhe quhet semundja kur gjaku nuk mund te koagulohet prandaj edhe
gervishjet me te vogla rezultojne me humbje te sasive te medha te gjakut. Eshte semundje
trasheguese dhe me se shumti preken meshkujt.

96.Cka eshte tromboza?

96.Eshte semundje e gjakut dhe shfaqet shpesh ne venat e kembeve te grate gjate apo pas
shtatzanise. Ne enet e gjakut te tyre behet mpiksja apo koagulimi I gjakut.
100.Cfare mund te jene te metat e zemres?
100.Te metat e zemres mund te jene te lindura dhe te fituara. Te metat e fituara te zemres shfaqen
si pasoje e ndezjes se valvulave te cilat e veshtiresojne punen normale te zemres. Te meturat e
lindura jane sipasoje e zhvillimit jonormal te zemres.

101.Cka eshte infarkti I zemres?

101. Infrakti I zemres eshte semundje e zemres e cila shfaqet si pasoje e bllokimit te eneve te
gjakut te cilat e furnizojne muskulin e zemres me gjak(tromboza, embolia). Sipasoje shfaqen
qrregullime te renda ne punen e zewmres, indi I zemres vdes dhe te rrahurat e saj ndalen
plotesisht.

102.Nga kush mund te shkaktohen ethet reumatike?

102.Ethet reumatike shkaktohen nga bakteret e familjes streptokoke. Semundja filllon me
dhimbje ne fyt(angjina) por shpejt rezulton ndezja e nyjave dhe e endokardit.

103.Cka eshte arterioskleroza?

103.Me moshe ne brendine e murit te eneve te gjakut shtresohen materie yndyrore dhe gelqerore,
si dhe ind lidhor. Si pasoje enet e gjakut semuren, behen joelastike. Kjo semundje quhet
arteroskleroze.

104.Cka eshte hipertensioni?

104.Hipertensioni apo shtypja e larte e gjakut eshte semundje e eneve te gjakut e cila eshte shume
e rrezikshme. Hipertensioni ngarkon zemren dhe enet e gjakut, posaqrisht kapilaret ne organet e
ndryshme. Nese nuk mjekohet semundja, kapilaret mund te shperthejne ne tru (pika ne tru,
paraliza e disa pjeseve te trupit), vehska dhe zemer etj.

105.Cka mundesojne organet e sistemit te frymemarrjes?

105.Organet e sistemit te frymemarrjes mundesojne shkembimin e gazeve(O2 dhe CO2) ndermjet
mushkerive dhe gjakut.

106.Kush bene pjese ne organet e frymemarrjes?

106.Zgavra e hundes, faring(fyti), laringut rakea dhe mushkerite. Perveq organeve themelore te
frymemarrjes kemi edhe organe ndihmese te frymemarrjes: pleura-cipa mushkerore, diafragma
dhe muskujt nderbrinjore.

107.Pse preferohet te mirret frym me ane te hundes?

107.Sepse ne hunde gjindet mukoza e hundes e cila se bashku me qimet e hundes e ndal
depertimin e pluhurit dhe te mikrobeve ne organet e frymemarrjes.

108.Cili eshte organi ku prodhohet zeri?

108.Organi ku prodhohet zeri eshte laringu.

109.Prej sa unazave perbehet trakeja dhe me cfare epiteli eshte e veshur?

109.Trakea(gabzherri) eshte e perbere nga 15-20 unaza kercore elastike. Trakea eshte e veshur me
epitel qepallore.

110.Pjesa e poshtme e trakes ne sa deg degezohet?

110.Pjesa e poshtme e trakese degzohet ne dy bronke.

111.Bronket ne cka degezohen?

111.Bronket degezohen ne bronkiole.

112.Bronkiolet me cka perfundojne?

112.Bronkiolet verbtas perfundojne ne alveole.

113.Sa eshte numri I alveoleve ne mushkeri?

113.Mushkerite e njeriut permbajne 300-400 miolione alveole me siperfaqe te pergjithshme prej
100m2.

114.Me cka jane te pajisura muret e alveoleve?

114.Muret e alveoleve jane te holla dhe jane te pajisura me ene te gjakut – kapilare. Muret e
alveoleve dhe te kapilareve permbajne membrane respiratore.

115.Ku kryhet shkembimi I gazrave?

115.Shembimi I gazrave kryhet neper membranen respiratore.

116.Ku jane te ëendosura mushkerite?

116.Mushkerite jane te vendosura ne kafazin e krahrorit, mbi diafragme.

117.Pse krahu I majt I mushkerive eshte me I vogel?

117.Per shkak te pozites se zemres e cila eshte me afer nga krahu I majte.

118.Si ndahen mushkerite?

118.Mushkerite ndahen ne krahun e djathte e cila ka tri rezhde, dhe ne krahun e majte e cila ka dy
rezhde pershkak te pozites se zemres.

119.Cka eshte plehura mushkerore dhe prej sa cipave eshte e perbere?

119.Krahet mushkerore jane te mbeshtjellur me nje cipe te holle – pleure. Pleura eshte e perbere
nga dy cipa: njera cipa mbeshtetet ne mushkeri, kurse cipa tjeter ne kafazin e krahrorit.

120.Ne mes te dy cipave mushkerore cka gjendet?

120.Mes dy cipave(hapsira ne mes te ketyre dyjave), gjindet nje leng e cila pengon ferkimin gjate
frymemarrjes.

121.A e kan aftesin e tkurrjes dhe shtrirjes mushkerite?

121.Mushkretie nuk mund te tkurren e as te shtrihen vete pershkak se perbehen nga indi I bute
shpuzor.
122.Kush e mundeson tkurrjen dhe shtrirjen e mushkerive?
122.E mundeson aktiviteti I muskujve nderbirnjeore dhe muskujt e diafragmes.

123.A kane qeliza nervore mushkerit?

123.Jo dhe kjo eshte arsye qe ne mushkeri nuk ndiejme dhimbje.

124.Cka eshte frymarrja mushkerore?

124.Marrja e oksigjenit dhe lirimi I dioksidit te karbonit quhet frymemarrje mushkerore.

125.Cka eshte frymemarrja qelizore?

125.Shkembimi I gazeve ndermjet gjakut dhe qelizave quhet fymemarrje qelizore.

126.Si produkte perfundimtare gjate frymarrjes qelizore kush lirohen?

126.Lirohen energjia e nevojshme per procese te ndryshme ne qelize dhe lirohet edhe dioksidi I
karbonit.

127.Gjate frymarrjes qelizore behet oksidimi I lendeve organike dhe cka lirohet?
127.Lirohet energjia e nevojshme per procese te ndryshme ne qelize.

128.Cilat jane semundjet me te shpeshta te organeve te frymarrjes?

128.Semundjet me te shpeshta te organeve te frymemarrjes jane: tuberkulozi, difteria, te ftohurit,
bronhitisi, kallja e mushkerive, angjina, astma, gripi etj.

129.Kush e shkakton gripin dhe si bartet?

129.Gripin e shkaktojne viruset te cilet atakojne rruget e frymemarrjes. Gripi bartet kur njeriu I
semure nga gripi kollitet apo teshtin, nga goja dhe hunda e tij del rryme pikash te imeta, jarge dhe
peshtyme, te cilat mund ta infektojne njeriun e shendoshe.

130.Kush e shkakton TBC dhe si bartet kjo semundje nga personi I semur te ai I shendosh?
130.E shkakton nje lloj I veqante I vaktereve I cili percillet nga njeriu I semure te njeriu I
shendoshe me kontakt, perdorim te gjesendeve te ndryshme e me se shpeshti nepermjet ajrit.

131.Cilat jane shenjat e semundjes se TBC?

131.Temparature te ngritur trupore, lodhet shpejt dhe eshte I molisur, djersitet, ka dhimbje te
gjoksit, kur flet kollitet dhe teshtin, me qrast ne ambien liron shume pika peshtyme e jarge me
microbe.

132.Ne fillim te semundjes se tuberkolozit(TBC) ne mushkeri qka shfaqet?

132.Ne fillim te semundjes ne mushkeri shfaqen tuberkulet(kavernat) sipas te cilave e ka marre
edhe emrin kjo semundje.

133.Te cilet persona eshte ma I shpesht kanceri I mushkerive?

133.Me se shumti eshte I perhapur tek personat te cilet konsumojne duhan(duhanxhinjet).

134.Kush jane shkaktaret e kancerit te mushkerive?

134.Substancat kancerogjene ne tymin e duhanit, substancat kancerogjene qe ndodhen ne ajrin e
ndotur nga industria, komunikacioni etj.

135.Cka eshte metastaza e kancerit?

135.Metastaza quajme kur Kanceri I mushkerive me ane te gjakut perhapet edhe ne pjeset e tjera
te trupit.

136.Si behet parandalimi ndaj semundjeve te organeve te frymarrjes?

136.Gjate kohes se epidemive duhet te ju shmangemi turmave te njerzve. Gjithashtu duhet te
perdorim maska mbrojtese ne menyre qe te mos infektohemi apo edhe ti infektojme te tjeret me
semundje ngjitese te frymemarrjes.

137.Cka do te thote ranimimi?

137.Reanimimi(nga latinishtja re-serish, anima-shpirt) eshte process I gjallerimit te njerzeve te
cileve u ka pushuar puna e zemres dhe mushkerive.

138.Me cka kryhet reanimimi?

138.Reanimimi kryhet me frymemarrje artificiale dhe masazh te jashtem te zemres.