PRAWO WYZNANIOWE- ZAGADNIENIA NA KOLOKWIUM- M.

OSUCHOWSKA

1. POJĘCIE PRAWA WYZNANIOWEGO:

 Prawo wyznaniowe to zespó ł norm prawnych regulujących funkcjonowanie grup

religijnych w społeczności świeckiej
 Jest to zespó ł norm dotyczących nie tylko kościołó w ale także innych związkó w
wyznaniowych
 Nie powinno być mylone z prawem własnym wspó lnot religijnych a zwłaszcza z prawem
kanonicznym
 Prawo wyznaniowe pochodzi od pań stwa- jego zakres ustala się zgodnie z
obowiązującymi normami prawnymi
 Każde pań stwo ma swoje prawo wyznaniowe
 Polskie prawo wyznaniowe—normy prawne odnoszące się do wolności sumienia i
religii, oraz statusu wspó lnot religijnych
 Jest to prawo skierowane do obywateli, wszystkich pod jurysdykcją pań stwa polskiego

ART. 25 KONSTYTUCJI

1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.

2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych,

światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.

3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach

poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla
dobra człowieka i dobra wspólnego.

4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą
Apostolską i ustawy.

5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy
uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami

ART. 53 KONSTYTUCJI:

1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.

2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz
uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę,
uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych
miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się
znajdują.

3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi
przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania
w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.

5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do
ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.

6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.

7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań
religijnych lub wyznania.

 Na źró dło wolności sumienia i religii wskazuje art. 30- przyrodzona i niezbywalna
godność człowieka jest źró dłem wszelkich wolności i praw człowieka i obywatela

1
  Art. 32- generalna zasada ró wności wobec prawa oraz powiązany z nią zakaz
dyskryminacji
 Art. 233- wolność sumienia i religii jako wolności niepodlegające ograniczeniom w
związku z wprowadzeniem stanu nadzwyczajnego
Prawo wyznaniowe ma 2 aspekty:
a. Indywidualne- pań stwo określa stanowisko wobec prawa do wolności sumienia i religii
b. Instytucjonalne- wobec związkó w wyznaniowych (wzajemna relacja pomiędzy
pań stwem a związkami)
Cel tworzenia tych norm:
 Przysługuje każdemu człowiekowi (fakt bycia człowiekiem)- pań stwo szanuje to prawo,
chroni je, przyjmuje je i wydaje
 Pań stwo reaguje na związki zawodowe określa swoje stanowisko
Prawo kanoniczne= prawo Kościoła Katolickiego, tworzone przez kośció ł
PRAWO KANONICZNE (łac. ius canonicum) – w Kościołach chrześcijań skich ró żnych
tradycji system norm prawnych określających funkcjonowanie poszczegó lnych Kościołó w, prawa i
obowiązki poszczegó lnych członkó w (duchownych i świeckich), sposó b zarządzania Kościołem, jego
strukturę, przestępstwa i kary za nie oraz elementarne przepisy liturgiczne.

Ź ró dła prawa kanonicznego:

 po Soborze Trydenckim (1582r.) wszystkie zbiory ogłoszone oficjalnie Corpus Iuris Canonici.
Obowiązywał od do 1918.
 Kodeks prawa kanonicznego z 1918r.
 Kodeks prawa kanonicznego z 1983r.- po soborze II watykań skim została podjęta praca
nad reformą prawa kanonicznego. Obecny kodeks obowiązuje do dziś.
PRAWO KONKORDATOWE: Stolica Apostolska posiada podmiotowość prawną jako jedyny
związek wyznaniowy. Posiada zdolność traktatową= zawiera traktaty. (ius contrahendi).
Konkordaty są to umowy bilateralne zawierane między Stolicą Apostolską a poszczegó lnymi
pań stwami, regulujące sytuację prawną Kościoła oraz Katolikó w w danym pań stwie.
Konkordat to umowa międzynarodowa, regulowana przez międzynarodowe prawo publiczne.
Konkordaty wykazują specyficzne cechy na tle umó w międzynarodowych- co do sporu nie
stosuje się arbitrażu międzynarodowego. Co więcej, konkordat zawierają strony nieró wne
jakościowo Stolica Apostolska nie dysponuje środkami przymusu aby można było
wyegzekwować postanowienia wynikające z umowy.
Konkordaty zawiera się z reguły na czas nieokreślony. Proces ratyfikacji obywa się w sposó b
ustalony przepisami prawa w danym pań stwie. Ze strony Stolicy Apostolskiej ratyfikacji
dokonuje papież. Czyni to bez konieczności uzyskania zgody jakiegokolwiek organu. Konkordaty
wygasają w sposó b podobny jak inne umowy międzynarodowe (zgoda stron, upływ określonego
czasu)
ZWIĄZEK WYZNANIOWY:
 Wspó lnota religijna założona w celu wyznawania i szerzenia wiary religijnej,
posiadająca własny ustró j, doktrynę i obrzędy kultowe
 Do kat. Związkó w wyznaniowych zalicza się także grupy religijne np: Jednota Braci
Polskich

2
  Wśró d związkó w wyznaniowych tradycyjnie wyró żnia się kościoły. Kościoły-
związki, które opierają się na doktrynie chrześcijańskiej.
 Cel: zaspokojenie potrzeb religijnych – potrzeba wynikająca z bycia człowiekiem-
potrzeba odniesienia się do istoty wyższej
 KAŻ DY KOŚ CIÓ Ł JEST ZWIĄZKIEM WYZNANIOWYM ALE NIE KAŻ DY ZWIĄZEK
WYZNANIOWY JEST KOŚ CIOŁEM
 Przepisy prawa polskiego przewidują dla związkó w wyznaniowych odrębny reżim
prawny niż w przypadku stowarzyszeń .
 Istnieje specjalna procedura rejestracji działalności jako związku wyznaniowego
 Prawnego charakteru nie ma sekta!!!

2. HISTORIA RELACJI PAŃ STWO- KOŚ CIÓ Ł

 Monizm religijno-polityczny : system najściślejszego powiązania pań stwa i religii

 Dualizm: rozdział kościoła od pań stwa. Oddzielenie całkowicie kościoła od pań stwa, brak
wpływó w w sprawowanie władzy świeckiej.
 Amerykań ski model pań stwo-kośció ł- model separacji czystej: zakłada autonomię pań stwa i
kościoła, nie bierze pod uwagę możliwości wspó łpracy między ośrodkami władzy
politycznej i religijnej.

Państwa:
A) Wyznaniowe: państwa akceptujące powiązanie państwa z kościołem
 Zamknięte (Afganistan)
 Otwarte- jedna religia ale zachowana wolność sumienia i wyznania
B) Świeckie: państwa opierające wzajemne relacje na oddzieleniu państwa i kościoła
 Separacja wroga- model francuski, sowiecki
 Separacja czysta- USA
 Separacja skoordynowana- Niemcy – zakłada wspó łpracę i wspó łdziałanie
pań stwa i kościoła dla dobra wspó lnego
System powiązania pań stwa i religii właściwy jest dla pań stw wyznaniowych.
Cechy państwa wyznaniowego w wersji zamkniętej :
 określonej afirmacja doktryny religijnej jako jedynie prawdziwej
 formalne uznanie w ustawie lub w umowie konkordatowej jednej religii lub jednego z
kościołó w rozwijających działalność na terytorium danego pań stwa jako religii oficjalnej
dla kościoła pań stwowego.
 subwencjonowanie określonej religii czy też działalności określonego kościoła z
funduszy publicznych , co daje mu uprzywilejowana pozycję w stosunku do pozostałych
kościołó w.
 formalny zakaz wyznawania innych religii poza religią oficjalną lub jedynie tolerowanie
ich przez pań stwo

Cechy państwa wyznaniowego w wersji otwartej :

 rezygnacja przez pań stwo z afirmacji jednej religii jako jedynie prawdziwej
 uznanie jednej religii lub jednego z kościołó w jako religii narodowej bądź jako kościoła
pań stwowego z racji historycznych ( wkład kościoła do kultury narodowej lub
socjologicznej , przynależność do danego kościoła większości danego społeczeń stwa)
 subwencjonowanie religii oficjalnej z funduszy pań stwowych
 gwarancje wolności religijnej dla wyznawcó w wszystkich religii oparte na zasadzie
ró wności

3
Ró żnica między tymi wersjami polega na tym ,że pań stwo wyznaniowe otwarte nie zajmuje
stanowiska w sprawie prawdziwości doktryny teologicznej , wstrzymuje się od stanowiska co
do tego któ ra doktryna religijna jest prawdziwa pozostawiając jednostce wolność wyboru religii
i światopoglądu. Niezależnie od tego jednak uznaje oficjalny charakter jednej z religii lub
jednego z kościołó w.

Monizm religijno- polityczny:

 Władza polityczna i religijna skoncentrowana była w jednym podmiocie
 Władca sprawował jednocześnie funkcję najwyższego kapłana
 Brak wolności religijnej—zaró wno mieszkań cy jak i ludy podbite zmuszeni byli do
przyjmowania religii oficjalnej w pań stwie
 Cezaropapizm:
 System zwierzchnictwa władzy świeckiej nad Kościołem w okresie Cesarstwa
Rzymskiego
 Dążenie władcó w świeckich do sprawowania pełnej władzy nad kościołem
 Istniał w wersji bizantyjskiej, frankoń skiej (Karol Wielki) oraz germań skiej
(cesarze niemieccy)
 Papocezaryzm:
 Inaczej zwany systemem teokracji papieskiej
 System podporządkowania pań stwa Stolicy Apostolskiej
 Władza świecka nie mogła ingerować w sprawy wewnętrzne Kościoła i była
obowiązana do użyczenia pomocy dla osiągania celó w kościelnych
 Prawo kanoniczne wyższe od jakiejkolwiek ustawy świeckiej
 Jurysdykcjonalizm:
 Jurysdykcjonalizm protestancki: jako konsekwencja reformacji. Władcy pań stw
protestanckich weszli w uprawienia papieża
 Jurysdykcjonalizm katolicki: absolutystyczna forma rządó w- ograniczenie
uprawnien papieskich względem kościołó w lokalnych

Systemy rozdziału kościoła od państwa:

System rozdziału kościoła i pań stwa właściwy jest dla pań stw świeckich.
Cechy państwa świeckiego :
a) nieuznawanie religii pań stwowej ani oficjalnego kościoła
b) przyjęcie zasady ró wności kościołó w (związkó w wyznaniowych) wobec prawa
c) przyjęcie zasady separacji , czyli oddzielenia kościoła (zw. wyzn ) od pań stwa

 Model francuski:
 Rewolucja francuska
 Pań stwo nie finansuje działalności religijnej (z wyjątkami)
 Nauka religii w szkołach tylko na żądanie rodzicó w
 Nauczyciele religii mają status osó b urzędowych
 Przepisy zabraniające noszenia w szkołach publicznych ostentacyjnych symboli
religijnych (chusty islamskie, sikhijskie turbany, brody, duże krzyże chrześcijań skie)
 Model sowiecki:
 Całkowite oddzielenie szkoły od kościoła
 Likwidacja przywilejó w dla Kościoła prawosławnego
 Brak ochrony praw jednostki
 Ideologia ateistyczna
4
  Paraliż działalności kościołó w i związkó w wyznaniowych
 Zakaz zgromadzeń i stowarzyszeń religijnych

Systemy wzajemnej niezależności państwa i kościoła:

 System amerykański= separacja czysta
 Zakaz ingerencji Kongresu w sprawy wewnętrzne poszczegó lnych religii i
wyznań
 Zaraz ograniczania wolności religijnej
 Zakaz ustanawiania takich praw, jakie by preferowały jedną religię nad innymi
 Eliminacja wszelkiej ingerencji pań stwa w sprawy wewnętrzne związkó w
wyznaniowych
 Zapewnienie związkom wyznaniowym całkowitej niezależności od pań stwa
 Nie jest to system areligijny
 Pań stwo unika utożsamiania się z jakimkolwiek wyznaniem
 System niemiecki= separacja skoordynowana
 Uznanie autonomii związkó w wyznaniowych
 Zw. wyznaniowe mają zdolność do rządzenia się własnym prawem
 Wewnętrzna sfera prawna zw. wyznaniowych nie jest w jakikolwiek sposó b
uzależniona od prawodawstwa pań stwowego
 Autonomia zakłada potrzebę wspó łdziałania
 Nauka religii jest zwyczajnym przedmiotem nauczania w szkołach publicznych

3. PAŃ STWA WYZNANIOWE A PAŃ STWA ŚWIECKIE

Państwo wyznaniowe, czyli takie, w którym panuje ścisła zależność między religią
(Kościołem) i strukturami państwowymi – zasady wynikające z religii znajdują
odzwierciedlenie w życiu społecznym, politycznym i ekonomicznym, przenikają do struktur
pań stwowych. Mamy wó wczas do czynienia z „fuzją struktur pań stwa ze strukturami danego
wyznania”. Termin „pań stwo wyznaniowe” stosuje się jako określenie potoczne.
Tego typu pań stwo z reguły mają w ustawie zasadniczej zapis o uprzywilejowanej pozycji i
roli w państwie jednej religii lub konkretnego Kościoła. Kośció ł uznany za oficjalny cieszy
się poparcie i wsparcie ze strony władz pań stwowych – często jest dotowany z budżetu pań stwa,
może liczyć na wiodące miejsce wśró d wszystkich wyznań , co nie oznacza, iż posiada
nieograniczone możliwości. Na Kośció ł centralny także nałożone są pewne ograniczenia,
wynikają one m.in. z uznania prawa obywateli do swobody wyznania i sumienia oraz z zakazu
dyskryminacji ze względó w religijnych.
Czasem funkcjonuje tzw. wyznaniowość otwarta, czyli gwarancją wolności wyznania dla
wszystkich obywateli przy jednoczesnym braku ró wnouprawnienia religii w pań stwie. Pań stwo
wyznaniowe to model stosunkó w pań stwo-Kośció ł najdłużej istniejący.
Elementy państwa wyznaniowego:
 uprzywilejowanie jednej instytucji wyznaniowej w poró wnaniu z innymi instytucjami
działającymi w pań stwie (m.in. poprzez finansowanie z budżetu pań stwa)
 dostosowanie praw stanowionych przez władze pań stwowe do interesó w instytucji
wyznaniowej (m.in. poprzez podejmowanie decyzji pań stwowych zgodnych z
doktrynami religii pań stwowej)
 materialne uprzywilejowanie hierarchó w religijnych jednej, pań stwowej religii w
poró wnaniu z innymi grupami społecznymi

5
  represyjna polityka wobec religii innych niż religia pań stwowa i ich wyznawcó w
Przykłady:
 Malta, Monako, Watykan- Katolickie
 Grecja, Cypr- Prawosławne
 Dania, Wielka Brytania- Protestanckie
 Arabia Saudyjska, Iran, Afganistan
 TURCJA, ALBANIA jest pań stwem muzułmań skim świeckim!!!!

Pań stwa wyznaniowe mogą istnieć w wersji tradycyjnej oraz zmodernizowanej. Te pierwsze
występują dziś stosunkowo rzadko i tylko w kręgu kultur wschodnich (Iran, Irak, Arabia
Saudyjska). Cechują się przede wszystkim tym, iż jedną określoną doktrynę religijną uznaje się za
wyłącznie prawdziwą co potwierdza się dodatkowo przez wpisanie do ustawy zasadniczej lub
innego akt normatywnego iż dany Kośció ł jest „kościołem narodowym” lub „pań stwowym”. Inne
Kościoły czy wyznania są tylko tolerowane lub wręcz przynależenie do nich spotyka się z surowymi
sankcjami. Dyskryminowanie innych kościołó w dokonywane jest także poprzez fakt
subwencjonowania z funduszy pań stwowych tylko „kościoła pań stwowego”.
We wspó łczesnej Europie nie występują już pań stwa wyznaniowe w wersji tradycyjnej, ale
możemy niewątpliwie wyró żnić kilka w wersji zmodernizowanej. Należą do nich np. Dania, Islandia
a więc pań stwa protestanckie, w któ rych kośció ł ewangelicko-augsburski pełno rolę kościoła
pań stwowego. Inne pań stwa to Wielka Brytania, gdzie status kościoła oficjalnego pełni Kośció ł
anglikań ski oraz Grecja na czele z uznawanym za narodowy Kościołem prawosławnym. W
pań stwach tych wybó r religii narodowej wypływa najczęściej z faktu, ze dana religia była i jest
wyznawana przez zdecydowaną większość społeczeń stwa. Jednocześnie pań stwo wyznaniowe w
wariancie zmodyfikowanym zapewnia poszanowanie wolności religijnej zaró wno w aspekcie
indywidualnym- odnośnie każdego człowieka jak i instytucjonalnym- wobec każdego innego
kościoła czy związku wyznaniowego, któ ry uzyskał oficjalne uznanie pań stwa.
Do chwili wprowadzenia w życie postanowień doktryny Soboru Watykań skiego II odnośnie do
wolności religijnej istniały w Europie także pań stwa wyznaniowe katolickie: Włochy, Hiszpania,
Irlandia.

Państwa świeckie.
Pań stwa tego typu charakteryzują się ró wnouprawnieniem Kościołó w i innych związkó w
wyznaniowych, w konsekwencji czego nie istnieje jeden Kośció ł jako ten „uprzywilejowany” czy
„oficjalny”.
Aktualnie nie można mó wić o jakiejś jednej konkretnej systematyce modeli pań stw świeckich, gdyż
każde pań stwo posiada swó j własny, wypracowany na przestrzeni lat model relacji z Kościołem czy
związkami wyznaniowymi. Generalnie dokonuje się podziału na pań stwa oparte na separacji
wrogiej i separacji skoordynowanej (przyjaznej).

4. PRAWNE POJĘCIE ZWIĄZKU WYZNANIOWEGO

Art. 10 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania: RP jest państwem świeckim,

neutralnym w sprawach religii i przekonań
Art. 11 : Kościoły i inne związku wyznaniowe są niezależne od państwa przy wykonywaniu swoich
funkcji religijnych

6
Definicja związku wyznaniowego art. 2. Jest to wspólnota religijna zakładana w celu wyznawania
i szerzenia wiary religijnej, posiadająca własny ustrój, doktrynę i obrzędy kultowe
 Działają w RP w konstytucyjnych ramach ustrojowych
 Są niezależne od pań stwa
 Kościoły i związki wyznaniowe i ich działalność podlega ochronie prawnej
 Korzystają na zasadach ró wnouprawnienia ze swobody pełnienia funkcji religijnych (art. 19)

Wśró d związkó w wyznaniowych wyró żniane są kościoły. Prawo polskie wielokrotnie posługuje się
sformułowaniem „kościoły i inne związki wyznaniowe”. Nazwa kośció ł stosowana jest zwykle przez
te związki, któ re opierają się na doktrynie chrześcijań skiej. Np. Kośció ł katolicki, Kośció ł
ewangelicko-augsburski. Zdarzają się jednak ró wnież takie grupy religijne, w któ rych nazwie
znajduje się słowo „kośció ł” chociaż nie odwołują się one do chrześcijań stwa np. Rodzimy Kośció ł
Polski.

Przepisy prawa przewidują dla związkó w wyznaniowych odrębny reżim prawny- inny niż w
przypadku stowarzyszeń .  wpis do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych.
Szczegó lnym sposobem regulacji sytuacji prawnej związku wyznaniowego jest uchwalenie ustawy o
stosunku pań stwa do tego związku wyznaniowego.

Prawnego charakteru nie ma określenie sekta. Nie jest ono używane w przepisach polskiego prawa.
Sekta :wspó lnota o charakterze religijnym, mająca własny, indywidualny światopogląd, działająca w
ramach organizacyjnych, izolująca się od reszty społeczeń stwa i silnie akcentująca rolę przywó dcy.

Ró żnice między kościołem a sektą :

1) Obecność wpływowego charyzmatycznego i dominującego lidera w sekcie- przywó dcy,
proroka, nauczyciela, mistrza
2) Ż ądza władzy i pieniędzy
3) W przypadku sekty zwykle ma ona destrukcyjny charakter
4) Tajny, elitarny charakter organizacji, brak zaufania i niechęć do świata zewnętrznego
5) W kościele obserwujemy otwartość na społeczeń stwo, dzielenie się materialnymi
wartościami z innymi ludźmi
6) Wykorzystywanie przez sekty ró żnych technik manipulacyjnych w celu pozyskania i
„zniewolenia członkó w”

5. WOLNOŚĆ MYŚLI, SUMIENIA W PRAWIE UE

a. Ewolucja unormowań wspólnotowych:

 Początkowo brak unormowań , gdyż UE ma głó wnie ekonomiczny charakter
 Traktat o UE (Maastricht 1992r.)- zawarto w nim postanowienia, zgodnie z któ rymi
działalność UE ma się opierać na zasadzie poszanowania praw człowieka i
podstawowych wolności (także na wolności myśli, sumienia i religii)
 Istotnym krokiem było przyjęcie deklaracji Nr 11 (1997r.) dotyczącej statusu
kościołó w i organizacja niekonfesyjnych, któ ra została dołączona do traktatu
amsterdamskiego

7
  Klauzula o kościołach (deklaracja nr 11)- zadeklarowano, ze UE przestrzega i nie
narusza rozwiązań krajowych określających sytuację prawną kościołó w, stowarzyszeń
i wspó lnot religijnych oraz organizacji światopoglądowych i niekonfesyjnych
 Klauzula stwierdza, że UE nie narusza ich statusu, akceptuje ró żne modele
stosunkó w pań stwo-kośció ł w poszczegó lnych pań stwach członkowskich oraz
stanowi, że z powodó w religijnych nikt nie może podlegać dyskryminacji.
 Deklaracja ta stwierdza fakt, że kościoły w ustawodawstwie Unii Europejskiej
mają taki sam status prawny, jakim cieszą się w ustawodawstwie
poszczegó lnych pań stw członkowskich, oraz, że status ten nie może być
naruszony przez organy unijne.
 poszanowanie przez Unię Europejską  pluralizmu systemó w relacji między
pań stwem a Kościołem  w Europie
 przyjmując traktat amsterdamski, dokonano zmian w Traktacie ustanawiającym
Wspó lnotę Europejską dodano postanowienie dotyczące zwalczania dyskryminacji
bazującej na religii i światopoglądzie
 Karta Praw Podstawowych(Nicea, 2000r., brak charakteru wiążącego)
 Wolność myśli, sumienia i religii przysługuje każdemu człowiekowi
 prawo domowy służby wojskowej ze względó w sumienia
 nikt nie może być dyskryminowany z powodu religii lub światopoglądu
 Biała księga na temat rządzenia Europą: kościoły obok innych podmiotó w
społecznych odgrywają istotną rolę w budowaniu społeczeń stwa obywatelskiego
 Wszystkie przyjęte do tego czasu rozwiązania znalazły swoje odzwierciedlenie w
Traktacie ustanawiającym konstytucję dla Europy nie wszedł on w życie
 Traktat z Lizbony (2007r.)- wprowadzał zmiany w traktatach założycielskich
 TUE: wzmocnienie ochrony praw podstawowych w tym wolność myśli, sumienia
i religii
 Do rangi normy prawnie wiążącej podniesiono klauzule kościelną
 Zobowiązano UE do dialogu z kościołami i innymi podmiotami wyznaniowymi
oraz organizacjami światopoglądowymi i nie wyznaniowymi

b. Dialog podmiotów wyznaniowych z Unią Europejską

 2001r. Biała Księga na temat rządzenia Europą
 Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy- zobowiązanie UE do dialogu z
kościołami, stowarzyszeniami i wspó lnotami religijnymi (także organizacjami
światopoglądowymi)
 Traktat z Lizbony (2007r.)- zobowiązanie do dialogu wpisano do TFUE- od 2009r.
obowiązująca norma prawna.
 Art. 17 : obciążający UE obowiązek prowadzenia dialogu ze stowarzyszeniami,
kościołami, wspó lnotami wyznaniowymi jest konsekwencją uznania ich
tożsamości i szczegó lnego wkładu
 Sam dialog powinien być otwarty, przejrzysty i regularny
 Stolica Apostolska utrzymuje z UE stosunki dyplomatyczne, posiadając przedstawiciela
dyplomatycznego w randze nuncjusza
 Opró cz nuncjusza apostolskiego przy UE działa Komisja Episkopatów Wspólnoty
Europejskiej- składa się z biskupó w. Komisja obserwuje prace UE w celu informowania
poszczegó lnych Episkopató w o sprawach leżących we wspó lnym interesie
8
  Proces integracji europejskiej budzi także zainteresowanie niekatolickich kościołó w i
związkó w wyznaniowych- Konferencja Kościołów Europejskich- przedstawiciel
około 170 kościołó w i innych organizacji
 Niektó re związki wyznaniowe posiadają własne biura i przedstawicielstwa
 Jako podmioty dialogu po stronie UE należy wskazać : Komisję Europejską,
deputowanych do Parlamentu Europejskiego
 Przy KE funkcjonuje Biuro Europejskich Doradców Politycznych- jeden z doradcó w
odpowiada za dialog z religiami, kościołami i humanizmem

6. ŹRÓDŁA POLSKIEGO PRAWA WYZNANIOWEGO

1. Konstytucja jako źródło polskiego prawa wyznaniowego

Źródła prawa (FONTES IURIS):

 W znaczeniu materialnym – wszystkie czynniki i okoliczności, któ re przyczyniają się

do powstania norm prawnych o określonej treści

 W znaczeniu formalnym – jest to zhierarchizowany zespó ł aktó w prawnych

zawierających odnośne normy i przepisy
1) Najwyższy akt prawa stanowionego w Polsce
2) Art. 53 Konstytucji RP – gwarancja wolności religijnej w znaczeniu indywidualnym;
podmiotem jest tu osoba fizyczna, osoba ludzka;
3) Art. 25 Konstytucji RP – gwarancje wolności religijnej w znaczeniu instytucjonalnym;
podmiotem są kościoły i związki wyznaniowe; określa relacje miedzy Pań stwem a
kościołami i związkami wyznaniowymi; reguluje relacje Pań stwo – Kośció ł;
4) Art. 48 – prawo rodzicó w do wychowania dzieci zgodnie z posiadanymi przekonaniami;
5) Art. 85 ust. 3 – artykuł dający możliwość zwolnienia z zasadniczej służby wojskowej ze
względu na przekonania;
6) Preambuła Konstytucji odnosi się do Boga;

2. Umowy międzynarodowe stanowiące źródła polskiego prawa wyznaniowego

 Możemy podzielić na:

- Umowy wielostronne (multilateralne) możemy podzielić na:
 Uniwersalne – dotyczą całej społeczności międzynarodowej, stroną
mogą być wszystkie pań stwa czy podmioty globu; najczęściej powstają
pod auspicjami ONZ; Międzynarodowe Prawo Ochrony Praw Człowieka i
Konwencje dotyczące ochrony praw człowieka np. Międzynarodowy Pakt
Praw Obywatelskich, Politycznych i Kulturalnych z 16 grudnia 1966 r. z
Nowego Jorku (art. 18 dot. prawa wolności sumienia, myśli i religii –
prawo do wolności religijnej), Polska ratyfikowała tę Konwencję w roku
1977;
 Regionalne – 3 systemy ochrony praw człowieka:
9
  System Rady Europy – Europejska Konwencja o Ochronie Praw
człowieka i podstawowych wolności z 4 listopada 1950r. Rzym
- art. 9 prawo do wolności myśli, sumienia, religii;
 System KBWE/OBWE
 System Unii Europejskiej
- Umowy bilateralne (dwustronne) – Konkordat zawarty miedzy Stolicą
Apostolską i Rzeczpospolitą Polską 28 lipca 1993 roku. (ratyfikowany 23 lutego
1998 roku); umowy dobrosąsiedzkie między Polską a krajami ościennymi np. z
Litwą;

Zestawienie:
1. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich, Politycznych i Kulturalnych
2. Konwencja o Prawach Dziecka
3. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podst. Wolności
4. Karta Praw Podstawowych – art. 10 (UE)
5. Art. 17 TFUE – klauzula o kościołach (UE)
+ przyjęte w ramach ONZ:
 Karta Narodó w Zjednoczonych
 Konwencja MOP (dyskryminacja w pracy)
 Konwencja UNESCO (dyskryminacja w oświacie)
 Konwencja o prawach dziecka

3. Konkordat jako umowa międzynarodowa

- Definicje:
 Instrument prawny, przy pomocy któ rego pań stwo i kośció ł regulują interesujące ich
sprawy – robocza definicja
 Umowa międzynarodowa zawarta miedzy dwiema suwerennymi stronami, z których
jedną jest Stolica Apostolska, a drugą państwo – definicja formalna - dotyczy gwarancji
wolności religii w wymiarze indywidualnym, której podmiotem jest os. fizyczna oraz w
wymiarze instytucjonalnym, której podmiotem jest Kościół Katolicki;
- Pochodzi od łaciń skiego terminu concordare – zgadzać się;
- Akt zgody
- I konkordat – 1122 r. w Wormacji, Kalikst II i Henryk V – walka o inwestyturę
- Ró żne określenie przez wieki, np. pax, concordata, pactum, modus vivendi, obecnie
konkordat, konwencja;
Konkordat w Polsce – wiadomości ogólne
- 28 lipca 1993 roku – podpisany miedzy Stolicą Apostolską a RP
- Ratyfikowany 23 lutego 1998 roku, towarzyszyła temu dyskusja polityczna, społeczna
- 25 kwietnia 1998 roku – wszedł w życie

10
- 15 listopada 1998 r. – praktyczne wejście w życie konkordatu (nowelizacja KRO, Ustawy o
aktach stanu cywilnego, wprowadzono drugą ró wnorzędną w prawie cywilnym wyznaniową
formę małżeń stwa);
- Podpisano w Warszawie,
 Ze strony Stolicy Apostolskiej - nuncjusz apostolski w Polsce – arcybp. Jó zef
Kowalczyk,
 ze strony RP – Minister Spraw Zagranicznych – prof. Krzysztof Skubiszewski, za
rządó w premier Hanny Suchockiej (dziś jest nadzwyczajnym ambasadorem RP
przy Stolicy Apostolskiej)
Co nowego wprowadzał nowego konkordat?
- Małżeń stwo konkordatowe – możliwość uzyskania skutkó w cywilnych przez małżeń stwo
zawarte zgodnie z prawem wewnętrznym danego kościoła, związku wyznaniowego;
- Możliwość nauczania religii w przedszkolach
- Możliwość dofinansowania z budżetu pań stwa Papieskiej Akademii Teologicznej w
Krakowie (dziś jest to Uniwersytet Papieski im Jana Pawła II w Krakowie) na takiej samej
zasadzie jak KUL

4. Ustawy wyznaniowe, tzw. ustawy indywidualne

Ustawy:

 Ustawy dotyczące wszystkich kościołó w i związkó w wyznaniowych

np. Ustawa z 17 maja 1989r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania w RP

 Ustawy dotyczące poszczegó lnych kościołó w i związkó w wyznaniowych

np. Ustawa o statucie KUL.

 Ustawy indywidulane, regulujące status poszczegó lnych kościołó w i związkó w

wyznaniowych, wszystkie te ustawy tworzone są zgodnie z 1 modelem (dot. zakresu
przedmiotowego), celem jest uwzględnienie specyfiki wynikającej z reguł
przyjmowanych przez konkretne grupy religijne, z zachowaniem fundamentalnej
zasady ró wnouprawnienia kościołó w i innych związkó w wyznaniowych:
1. Ustawa o stosunku Pań stwa do Kościoła Katolickiego
2. Ustawa o stosunku Pań stwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła
Prawosławnego (Autokefaliczny = samorządny)
3. Ustawa o stosunku Pań stwa do Kościoła Ewangelicko Augsburskiego
4. Ustawa o stosunku Pań stwa do Kościoła Ewangelicko Reformowanego
5. Ustawa o stosunku Pań stwa do Kościoła Chrześcijan Baptystó w
6. Ustawa o stosunku Pań stwa do Kościoła Ewangelicko Metodystycznego
7. Ustawa o stosunku Pań stwa do Kościoła Zielonoświątkowego
8. Ustawa o stosunku Pań stwa do Kościoła Adwentystó w Dnia Sió dmego
11
 9. Ustawa o stosunku Pań stwa do Kościoła Katolickiego Mariawitó w
10. Ustawa o stosunku Pań stwa do Starokatolickiego Kościoła Mariawitó w
11. Ustawa o stosunku Pań stwa do Gmin Wyznaniowych Ż ydowskich
12. Ustawa o stosunku Pań stwa do Kościoła Polskokatolickiego (Narodowego)
13. Ustawa o stosunku Pań stwa do Karaimskiego Związku Religijnego (odłam
judaizmu)
14. Ustawa o stosunku Pań stwa do Wschodniego Kościoła Staro Obrzędowego
15. Ustawa o stosunku Pań stwa do Muzułmań skiego Związku Religijnego

5. Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania

 ma charakter swego rodzaju ustawy generalnej, odnoszącej się do wyznawcó w

wszystkich wyznań oraz związkó w wyznaniowych in genere
 zakres podmiotowy:
art.1 – każdy obywatel:
Art. 1. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu obywatelowi wolność sumienia i wyznania.
2. Wolność sumienia i wyznania obejmuje swobodę wyboru religii lub przekonań oraz
wyrażania ich indywidualnie i zbiorowo, prywatnie i publicznie.
3. Obywatele wierzący wszystkich wyznań oraz niewierzący mają równe prawa w życiu
państwowym, politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym.

art. 7 – cudzoziemcy, bezpań stwowcy:

Art. 7. 1. Cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej korzystają z
wolności sumienia i wyznania na równi z obywatelami polskimi.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do bezpaństwowców.

 zakres przedmiotowy:
 określa stosunek pań stwa do kościołó w i innych związkó w wyznaniowych
 zawiera osobne przepisy dot. rejestrowania kościołó w i innych związkó w
wyznaniowych oraz regulacji spraw majątkowych tych związkó w
wyznaniowych, w odniesieniu do któ rych kwestia ta nie została unormowana
w osobnych aktach normatywnych

********************************************************************************************
Rozporządzenia

 akt wykonawczy do ustawy

 rozporządzenia wydaje: Prezydent, Prezes Rady Ministró w, Rada Ministró w,
poszczegó lni ministrowie, KRRiT, kierownicy poszczegó lnych komitetó w
organizowanych w ramach RM;
 rozporządzenie może być wydane tylko jeżeli ustawa to przewiduje i tylko w takim
zakresie w jakim ustawa przewiduje
 Ustawa o systemie oświaty z 7 września 1991 roku- gwarantuje nauczanie religii w
szkołach publicznych
12
  Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej do tej ustawy o sposobach nauczania
religii z 14 września 1992 roku

Akty prawa miejscowego

 wydawane przez organy samorządowe

Pomocnicze źródła prawa:

1. Doktryna

 nauka
 przyczynia się do rozwoju prawa, jego interpretacji
 nie stanowi źró dła prawa jako takiego
2. Zwyczaj

 Definicja zwyczaju - jednakowy sposó b postepowania w takich samych lub podobnych

sytuacjach
 Co wpłynęło na to, że zwyczaj przestał być źró dłem prawa?
- Tempo obrotu prawnego
 Zwyczaj nie jest źró dłem prawa polskiego, wykaz źró deł prawa polskiego jest zamknięty,
zwyczaju tam nie ma
3. Orzecznictwo

 Nie jest źró dłem prawa

 Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu – skargi z art. 9
Konstytucji RP:
- Skarga z roku 1992 roku, gdy religia została wprowadzona do szkó l publicznych,
skarga Czesława J.; skarżący dał wybó r swoim có rkom czy chcą chodzić na religie
czy nie; jedna chciała, druga nie. Czy druk pań stwowy może zawierać informację
dotyczącą wyznania? - skarga została odrzucona
- W 1994 roku na okładce WPROST ukazała się ikona Matki Boskiej
Częstochowskiej w maskach gazowych (ilustrująca artykuł dotyczący Huty
Bieruta, któ ra emitowała zbyt dużo toksyn) – skarga została odrzucona, ze
względu na wolność ekspresji;
- Nauczanie religii w szkołach publicznych, szkoły mają zagwarantować
opcjonalnie nauczanie etyki – sprawa aktualna;

7. KATALOG NACZELNYCH ZASAD POLSKIEGO PRAWA WYZNANIOWEGO

Wolność religijna w wymiarze indywidualnym i instytucjonalnym

1. Prawo do wolności religijnej w zakresie indywidualnym:
a) Zakres podmiotowy, indywidualny:
 Podmiot: osoba fizyczna

13
 Art. 53 Konstytucji z 1997r. – zakres podmiotowy indywidualny: każdemu (każdy człowiek,
osoba fizyczna, nie tylko obywatel) zapewnia się wolność sumienia i religii, wolność religijną
(lex generalis); dodatkowo specyficzny podmiot jakim są rodzice w zakresie wychowania
dzieci zgodnie z posiadanymi przekonaniami (lex specialis); podmiotem praw są rodzice, a
nie rodzina! Rodzina to nie podmiot, a stan do któ rego ma prawo osoba fizyczna; - koncepcja
naturalistyczna, personalistyczna;
 Konstytucja PRL z 1952 r. każdy obywatel (obywatelstwo to szczegó lną relacja miedzy
jednostką a Pań stwem) ma prawo do wolności sumienia i wyznania;
 Zupełnie inna postawa aksjologiczna, w PRL pań stwo było źró dłem prawa, bo byłeś jego
obywatelem - koncepcja pozytywizmu prawniczego
 Ź ró dłem prawa jest godność osoby ludzkiej, z faktu, że urodziłeś się człowiekiem posiadasz
ró wną, niezbywalną godność osoby ludzkiej. – PRAWA CZŁOWIEKA
b) Prawo podmiotowe (pewien uporządkowany zespó ł uprawnień )
 Uprawnienia pozytywne (do) – art. 53 ust. 2
- Posiadania i zmiany swoich przekonań
- Posiadania według potrzeby miejsc kultu i świątyń
- Otrzymania posługi religijnej w miejscu, gdzie się znajduję – umocowanie do
duszpasterstwa specjalnego np. w więzieniach, zakładach opieki społecznej, służby
zdrowia, resocjalizacyjne
- Uzewnętrzniania (manifestowania) swoich przekonań (indywidualnie, wspó lnie,
prywatnie, publicznie (miejsce publiczne to miejsce do któ rego ma dostęp bliżej
nieokreślona liczba osó b))
 Sprawowanie kultu (czynnik aktywny)
 Modlitwa
 Praktykowanie - w znaczeniu ścisłym, bezpośrednio odnosi się do postaw
światopoglądowych; uczestniczenie w świętach, procesjach; nie każda
czynność motywowana pobudkami religijnymi jest praktykowaniem;
 Uczestniczenie w obrzędach (czynnik bierny)
 Nauczanie
 Ad intra – do wewnątrz, nauczanie religii w szkole, w celu
pogłębienia swojego światopoglądu
 Ad extra – działalność misyjna (prozelityzm), pró ba przekonania
kogoś do swojego światopoglądu; sięga nawet do krytyki przekonań
innych religii, o ile jest to racjonalne i konstruktywne;
 Uprawnienia negatywne (od)

14
 - Wolność od zmuszania przez organy publiczne kogokolwiek do ujawniania swoich
przekonań
- Wolność od przymusu w zakresie uczestniczenia w praktykach religijnych
c) Ograniczenia
 Ograniczeniu podlega jedynie prawo do uzewnętrzniania swoich przekona jako jeden z
elementó w prawa do wolności religijnej!
 Prawo do wolności religii nie podlega ograniczeniu!
 Warunki ograniczenia prawa do uzewnętrznienia swoich przekonań :
- Ograniczenie musi być przewidziane w ustawie.
- Musi być dokonane w celu ochrony przynajmniej jednego z dóbr zbiorowych
(katalog)
 Bezpieczeństwo państwa – gdy zagrożone jest bezpieczeń stwo Pań stwa nie
można uchylić się od odbycia służby wojskowej ze względu na własne
poglądy; normalnie można;
 Porządek publiczny – władze publiczne mogą zażądać, żeby np. procesja
szła określonymi drogami, w określonych miejscach;
 Zdrowie – np. świadkowie Jehowy mają zakaz transfuzji krwi, gdyby ze
względu na ratowanie zdrowia lekarz publiczny złamał ten zakaz
ograniczenie wyznaje się uzasadnione;
 Moralność – moralny to inaczej ludzki, zapodmiotowiony w człowieku,
człowiek jako ośrodek decyzyjny; moralność w sensie społecznym to zespó ł
niepisanych zasad, któ re są powszechnie społecznie akceptowalne; np.
ustąpienie miejsca w zatłoczonym tramwaju starszej osobie;
 Prawa i wolności innych osób;

Art. 25 – wolność religijna w znaczeniu instytucjonalnym
Relacje Pań stwo – kośció ł (związki wyznaniowe)
a) Zasada ró wnouprawnienia:
Kościoły i związki wyznaniowe są ró wnouprawnione, a wynika to z:
2) Ró wnej godności wszystkich osó b (art. 30 Konstytucji RP)
3) Ró wność wszystkich ludzi wobec prawa
4) Pluralizmu religijnego społeczeń stwa demokratycznego
Ró wnouprawnienie nie jest ró wnoznaczne z ró wnością! Kościoły są ró wnouprawnione ale
nie są ró wne pod względem socjologicznym, ekonomicznym (chodzi tu o stan faktyczny) czy
innych czynnikó w intencjonalnych;

15
b) Zasada bezstronności Pań stwa w sprawach światopoglądowych
Bezstronność – wcześniej był używany termin neutralność światopoglądowa Pań stwa;
termin neutralność historycznie ma wymiar podwó jny; możemy mó wić o:
5) neutralności zamkniętej - polega na tym, że Pań stwo eliminuje wszelkie przejawy
życia religijnego ze sfery publicznej, sprywatyzowanie religii; np. Francja;
6) otwartej - pań stwo nie utożsamia się z żadnym ze związkó w wyznaniowych, nie jest
kompetentne w zakresie jakiejkolwiek doktryny religijnej, jednak ma pewne
pozytywne obowiązki względem swych obywateli ze względu na wyznanie; związki
wyznaniowe mogą aktywnie uczestniczyć w życiu publicznym, kierując postulaty
pod adresem władz publicznych, zwłaszcza te o charakterze etycznym;
*********************************************************************************
I. ZASADA RÓWNOUPRWNIENIA KOŚCIOŁÓWI INNYCH ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH:
 Nie ma dominującego związku wyznaniowego – zakaz uprzywilejowania, w takich samych
lub podobnych sytuacjach traktujemy tak samo – bierzemy pod uwagę pewną cechę, przy
związkach wyznaniowych jest to wielkość, ilość posiadanych miejsc kultu, zasięg
terytorialny, potrzeby, sposó b regulacji sytuacji prawnej
 Art. 30 Konstytucji RP – przyrodzona godność człowieka
 Art. 9 ust. 2 UGWSiW
 Jest klarownym wyrazem odrzucenia modelu pań stwa wyznaniowego
 Z tej zasady wynika uznanie swobody w kwestiach takich jak: określanie własnej doktryny
religijnej, organizowanie kultu, udzielanie posług religijnych, rządzenie się w swoich
spawach własnym prawem, kształcenie i zatrudnianie duchownych
 Istniejące między związkami wyznaniowymi ró żnice nie uzasadniają – w określonych
sytuacjach – ich niejednakowe traktowanie-np. nie narusza zasady ró wnouprawnienia fakt
iż jedynie sytuacja prawna Kościoła Katolickiego została unormowana w drodze umowy
międzynarodowej – zgodnie z art. 25 ust. 4 Konstytucji RP

II. ZASADA BEZSTRONNOŚCI

 Dotyczy światopoglądu władz publicznych – podmiotó w sprawujących władzę
ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą + władzę kontrolującą – obejmuje organy
administracji rządowej,
jak i samorządowej
 Bezstronność to jedna z form neutralności
 Cecha bezstronności odnosi się do przekonań religijnych, światopoglądowych i
filozoficznych władz publicznych

16
 Bezstronność oznacza postawę zobiektywizowaną, wolną od uprzedzeń , zakładającą
jednakowe odniesienie do wszystkich przekonań szanujących wartości stojące u podstaw
polskiego systemu prawnego
 Nie pozwala na składanie oficjalnych deklaracji o prawdziwości jakichś przekonań
 Dopuszcza pozytywne zaangażowanie na rzecz zapewnienia najszerszej wolności sumienia i
religii wszystkim osobom w warunkach demokratycznego i pluralistycznego społeczeństwa –
wyr. TK z 14.12.09
 Powinna być analizowana w kontekście unormowań dot. wolności sumienia i religii – nie
dopuszcza do wywierania przez władze publiczne wpływu na wybory dokonywane w
sprawach światopoglądowych przez jednostkę + nie pozwala władzom publicznym na
zobowiązywanie kogokolwiek do ujawniania swojego światopoglądu (art.53 konstytucji RP)
 Bezstronność w sprawach przekonań religijnych nie może być mylona z bezstronnością w
kwestiach o charakterze aksjologicznym

III. ZASADA AUTONOMII I NIEZALEŻNOŚCI

 Art. 25 ust.3 Konstytucji - Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami
wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej
niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i
dobra wspólnego
 Powinna być odnoszona do stosunkó w pań stwo-kośció ł i inne związki wyznaniowe
 Autonomia oznacza, że kościoły oi inne związki wyznaniowe mają prawo do samorządności
i samoorganizacji, czyli stanowienia norm obowiązujących wewnątrz ich struktury
organizacyjnej
 Uznanie niezależności oznacza, że w stanowieniu własnych norm i ich stosowaniu związki
wyznaniowe są wole od ingerencji władz publicznych
 Zasada ta obejmuje także niezależność pań stwa od związkó w wyznaniowych – wykluczenie
organizacyjnej i faktycznej podległości instytucji pań stwowych wobec jakiegokolwiek
związku wyznaniowego
 Autonomia i niezależność nie ma jednak charakteru absolutnego!!! – przysługuje im gdy
działają „w swoim zakresie”
 Katalog tych uprawnień wskazuje UGWRiW :
 Art. 11 - 1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są niezależne od państwa przy
wykonywaniu swoich funkcji religijnych.
 Uprawnienia, któ re przysługują kościołom i innym związkom wyznaniowym w związku
z należną im swobodą wypełniania funkcji religijnych:
a. Sprawy dogmatyczne, doktrynalne, kulturowe

17
 b. Zarząd i organizacja związkó w wyznaniowych
c. Tworzenie materialnych warunkó w działalności religijnej
d. Propagowanie wyznawania wiary
e. Działalność wynikająca z przyjmowanej doktryny
IV. ZASADA WSPÓŁDZIAŁANIA
 Art. 25 ust. 3 in fine Konstytucji RP- wspó łdziałanie dla dobra człowieka i dobra
wspó lnego
 Istota leży w działalności skoordynowanej, podejmowanej wspó lnie i skoncentrowanej
na dążeniu do osiągnięcia tych samych celó w + wzajemne wsparcie działalności
 Chodzi o wspó łdziałanie 2 niezależnych od siebie instytucji, na zasadach partnerskich
 Racje wspó łdziałania:
a. Dobro człowieka
- art. 30 Konstytucji + preambuła
- nienaruszalność przyrodzonej godności człowieka
- wezwanie do troski o zachowanie wynikających z niej praw i wolności
b. Dobro wspó lne
- zespó ł wartości służących całemu społeczeń stwu
 Sfery wspó łdziałania pań stwa ze związkami wyznaniowymi:
a. Zachowanie pokoju
b. Kształtowanie warunkó w rozwoju kraju oraz zwalczaniu patologii społ.
UGWSiR
c. W ochronie konserwacji, udostępniania i upowszechniania zabytkó w
d. Poszanowanie instytucji małżeń stwa i rodziny (Konkordat)

V. ZASADA BILATERALNOŚCI
 Art. 25 ust.4 i 5 Konstytucji RP:
4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa
międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.
5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami
wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę
Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.
 Posiadanie przez Stolicę Apostolską podmiotowości prawnomiędzynarodowej uzasadnia
szczegó lny tryb regulacji prawnej Kościoła Katolickiego
 W stosunku do Kościoła Katolickiego zasada ta wyraża się w oparciu jego sytuacji
prawnej na postanowieniach umowy międzynarodowej
 W stos. do innych związkó w wyznaniowych zasada ta znajduje odzwierciedlenie w
unormowaniu, zgodnie z któ rym ustawa określająca stosunki między RP a danym

18
 związkiem wyznaniowym ma być uchwalona na podstawie umowy zawartej uprzednio
przez Radę Ministró w i jego przedstawicieli
 W przypadku Kościoła Katolickiego formą regulacji pranej jest Konkordat oraz ustawy
 W przypadku niekatolickich związkó w wyznaniowych o treści ustaw mają decydować
postanowienia umó w zawartych przed ich przedstawicieli

8. KONSTYTUCYJNE GWARANCJE WOLNOŚCI SUMIENIA I RELIGII

 Najważniejszą gwarancją wolności sumienia i religii jest art. 25 ust. 2 Konstytucji RP, któ ry
brzmi: Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach
przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich
wyrażania w życiu publicznym.
Szczegó łowy zakres praw i wolności w sprawach wyznaniowych określa art. 53 ust. 1-7

Art. 53. 1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.

2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego
wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii
przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie.
Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb
ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.
3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego
zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.
4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być
przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii
innych osób.
5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy,
gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia,
moralności lub wolności i praw innych osób.
6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach
religijnych.
7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego
światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.
 Zakres przedmiotowy:

19
Konstytucja określa zakres wolności religii A NIE SUMIENIA - jest to sfera wewnętrzna, w któ rą
prawo nie ingeruje – istotą jest możliwość świadomego wyboru światopoglądu religijnego ale
także areligijnego

 2 aspekty

1) aspekt pozytywny, czyli wolność do działania,

 uzewnętrznianie przekonań religijnych w życiu prywatnym i publicznym.

Konstytucja RP wylicza sposoby tego uzewnętrzniania: uprawianie kultu, modlitwa,
uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie, nauczanie, posiadanie świątyń i innych
miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących, korzystanie z pomocy
religijnej przez osoby wierzące tam gdzie się znajdują.

2) aspekt negatywny, czyli wolność od przymusu ze strony innych osó b lub instytucji.

 wolność od przymusu w uzewnętrznianiu swych przekonań religijnych -

obejmuje zakaz: zmuszania kogokolwiek i przez kogokolwiek do
uczestniczenia oraz do nieuczestniczenia w praktykach religijnych a także
zobowiązywania przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego
światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.
 W ust.3 Konstytucji RP przywołany jest art. 48 ust. 1, któ ry brzmi: Rodzice mają prawo
do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno
uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz
jego przekonania.
 Zgodnie z art. 70 ust. 3 rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkó ł innych niż
publiczne.
 Wolność wyrażania swoich poglądó w oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji
zagwarantowana jest w art. 54 ust. 1 Konstytucji.
 Ustawa zasadnicza zapewnia każdemu wolność organizowania pokojowych zgromadzeń
i uczestniczenia w nich, jak ró wnież wolność zrzeszania się. Obywatel zaś, któ remu
przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie
służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych
w ustawie.

 Zakres podmiotowy:

1) każdy człowiek bez względu na narodowość czy obywatelstwo

20
 +art.35 Konstytucji RP:
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i
etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz
rozwoju własnej kultury.
2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych,
kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej

2) rodzice mają prawo do decydowania o kierunku wychowania religijnego ich dzieci

+ wolność religijna dziecka powinna być odpowiednio szanowana – art.48ust.1 Konstytucji
3) kościoły i inne związki wyznaniowe

 Dopuszczenie ograniczenia wolności religii

- uzależnione jest od spełnienia warunkó w formalnych – wyłącznie w drodze ustawy
- materialne podstawy legalności ograniczeń wolności uzewnętrzniania religii:
 „gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeń stwa pań stwa, porządku publicznego,
zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osó b”
 Dodatkowych ograniczeń nie usprawiedliwia nawet wprowadzenie któ regokolwiek
ze stanó w nadzwyczajnych”

9. WOLNOŚĆ SUMIENIA I RELIGII W EUROPEJSKIEJ KONWENCJI PRAW CZŁOWIEKA

 umowa międzynarodowa z zakresu ochrony praw człowieka zawarta przez pań stwa

członkowskie Rady Europy. Konwencja została otwarta do podpisu 4 listopada 1950 r., a
po uzyskaniu niezbędnych 10 ratyfikacji weszła w życie 3 września 1953 r.
 Artykuł 9 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności.
1. Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolność
zmiany wyznania lub przekonań oraz wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub z
innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań przez uprawianie kultu,
nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne.
2. Wolność uzewnętrzniania wyznania lub przekonań może podlegać jedynie takim
ograniczeniom, które są przewidziane przez ustawę i konieczne w społeczeństwie
demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczeństwa publicznego, ochronę porządku
publicznego , zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.
 Zakres artykułu 9 jest potencjalnie szeroki. Przepis obejmuje nie tylko przekonania
prywatne czy osobiste, ale ró wnież zbiorowe uzewnętrznianie opinii lub przekonań ,
indywidualnie lub z innymi. Tak więc artykuł 9 ma zaró wno swó j aspekt wewnętrzny jak
i zewnętrzny, a aspekt zewnętrzny może dotyczyć praktykowania przekonań w sferze
tak prywatnej jak i publicznej
 Jak zapisano w artykule 9, wolność sumienia i wyznania jest jednym z fundamentó w
społeczeń stwa demokratycznego. W przypadku osó b wierzących chroni ich religijną
tożsamość oraz koncepcję życia, ale ma znaczenie ró wnież dla ateistó w, agnostykó w,
sceptykó w i osó b obojętnych na sprawy religii.
 W swoim najbardziej podstawowym znaczeniu artykuł 9 stara się zapobiegać
pań stwowej indoktrynacji osó b przez zezwalanie na utrzymywanie, rozwijanie i
udoskonalanie i wreszcie zmianę osobistych myśli, sumienia i wyznania. Wszystko to
często określa się mianem forum internum
 Prawa te w myśl autoró w Konwencji posiadają genezę prawnonaturalną tzn. są
integralnie związane z osobą ludzką i nie zależą od prawa stanowionego
21
  W dodatkowym Protokole I do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z 20 marca 1952
r. prawo do wolności religijnej zostało ściśle połączone z prawem do nauczania i
wychowania. Art. 2 tego protokołu stwierdza m.in.: „W wykonywaniu wszelkich funkcji w
dziedzinie wychowania i nauczania, państwo szanować będzie prawa rodziców do
zapewnienia takiego wychowania i nauczania zgodnie z ich własnymi przekonaniami
religijnymi i filozoficznymi”1. Sformułowanie to w sposó b jednoznaczny udziela rodzicom
gwarancji wychowania dzieci zgodnie ze swoimi przekonaniami.
 art. 9 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
traktuje te wolności jako odrębne od siebie i niezależne, wyró żniając najpierw wolność
myśli, mającą znaczenie intelektualne, potem wolność sumienia o charakterze etycznym,
a następnie wolność wyznania, mającą znaczenie religijne. Podkreśla się, iż w gruncie
rzeczy art. 9 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności stoi nie tylko na straży wolności wyznania, czyli wolności religijnej, lecz także
ma chronić wolność światopoglądową – co akcentują użyte w treści tego przepisu
zwroty: „myśl”, „sumienie”, „religia” (wyznanie), „przekonanie”

10. ZAKAZ DYSKRYMINACJI ZE WZGLĘDU NA RELIGIĘ LUB ŚWIATOPOGLĄD

 Zakaz ten obejmuje wszystkie dziedziny życia

 Jest potwierdzony przez art. 6 ust.1 UGWSiW
 Ustawa o wdrożeniu niektó rych przepisó w UE w zakresie ró wnego traktowania , któ ra
znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach życia, zawarty w niej zakaz obejmuje:
1) podejmowanie kształcenia zawodowego
2) warunki podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej lub zawodowej
3) przystępowanie i działalność w związkach zawodowych, organizacjach pracodawcó w
oraz samorządó w zawodowych i korzystanie z uprawnień przysługujących członkom tych
organizacji
4) dostęp i warunki korzystania z instrumentó w rynku pracy i usług rynku pracy,
zabezpieczenia społ., opieki zdrowotnej, oświaty i szkolnictwa wyższego, jeżeli są one
oferowane publicznie
 Do zakazanych zachowań zaliczono zachęcanie lub nakazywanie nieró wnego
traktowania w w.w. zakresach
 Ten, kto zarzuca naruszenie zasady ró wnego traktowania jest zobowiązany do
udowodnienia tego faktu
 Ten, komu zarzucamy musi udowodnić, że nie naruszył tej zasady
 Nie stanowią naruszenia tego zakazu:
1) nieró wne traktowanie ze względu na religię lub światopogląd w zakresie podejmowania
środkó w, któ re w pań stwie demokratycznym są konieczne dla zapewnienia bezpieczeń stwa
publicznego i porządku, ochrony zdrowia, ochrony wolności i praw innych osó b oraz
zapobiegania działaniom podlegającym sankcjom karnym
2) podejmowanie działań służących zapobieganiu nieró wnemu traktowaniu lub
wyró wnywania niedogodności związanych z nieró wnym traktowaniem na podstawie religii
lub światopoglądu
1

22
 Zakaz dyskryminacji stanowi jedną z podstawowych zasad działalności w zakresie promocji
zatrudnienia, łagodzenia skutkó w bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej
 Ustawa o cmentarzach i chowani zmarłych zawiera przepis zakazujący stosowania praktyk
dyskryminacyjnych w razie pochó wku osó b zmarłych innego wyznania

 Przepisy prawa pracy:

 Konwencja MOP nr 111 dot. dyskryminacji w zakresie zatrudnienia i wykonywania
zawodu
 Zakaz dyskryminacji stanowi jedną z podstawowych zasad prawa pracy
 Art. 11 KP
 Art. 94 pkt. 2b KP
 Większość uregulowań zawiera Rdz. IIa Działu I KP
 Ró wne traktowanie w zatrudnieniu oznacza brak dyskryminacji, zaró wno
bezpośredniej, jak i pośredniej, któ ra byłaby oparta na wskazanych kryteriach, a
więc m.in. na przekonaniach religijnych pracownika
 Naruszenie zasady ró wnego traktowania w zatrudnieniu – zachowanie prowadzące do
ró żnicowania sytuacji pracownikó w w oparciu o kryterium religii – np. odmowa
nawiązania stos. pracy, rozwiązanie stos. pracy
 Pracownik ma prawo do odszkodowania w przypadku naruszenia tej zasady przez
pracodawcę
 Zachowania, któ re nie naruszają zasady ró wnego traktowania:
 Art. 183b §2 pkt. 1 KP
 Art. 183b §3 KP
 Art. 183b §4 KP - Ograniczanie prze kościoły i inne związki wyznaniowe dostępu
do zatrudnienia

11. „PRZESTĘPSTWO WYZNANIOWE” – ROZDZIAŁ XXIV KK: PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO

WOLNOŚCI SUMIENIA I WYZNANIA

 wszystkie wskazane przestępstwa mają charakter występkó w

 ścigane są z oskarżenia publicznego
 mogą być popełnione tylko umyślnie- wymagany jest zamiar
 wszystkie są przestępstwami powszechnymi
 art. 194 KK- dyskryminacja religijna
 art. 195§1 KK – złośliwe przeszkadzanie w wykonywaniu aktu religijnego – działanie
sprawcy musi być motywowane chęcią przeszkodzenia w wykonywaniu aktu religijnego
 art. 195§2 KK – złośliwe przeszkadzanie pogrzebowi, uroczystościom lub obrzędom
żałobnym
 art.196 KK – obraza uczuć religijnych – sposó b musi być taki, jak określono w przepisie –
publiczne znieważenie przedmiotu czci religijnej lub miejsca przeznaczonego do
publicznego wykonywania obrzędó w religijnych (może to być wypowiedź, gest, rysunek)
 Przedmiot czci religijnej – w rozumieniu art. 196 KK- każdy przedmiot
materialny, któ ry jest ściśle związany z oddawaniem takiej czci, np. obrazy,
wizerunki świętych, Bó g, inne osoby, któ rym oddawana jest cześć religijna

23
  Przestępstwo z art. 196 może być popełnione z zamiarem bezpośrednim –
sprawca działa w celu obrażenia uczuć religijnych, jak i z zamiarem
ewentualnym – sprawca przewiduje możliwość zaistnienia skutku przestępnego
 Przepis ten nie zabrania rzeczowej i merytorycznej krytyki

12. CYWILNOPRWNA OCHRONA SWOBODY SUMIENIA

 Występuje w ramach ochrony dó br osobistych

 Musi być w praktyce skuteczniejsza od tej oferowanej przez prawo karne
 Art. 23 KC – zaliczenie do dó br osobistych swobody sumienia
 Do tej samej kategorii w KC zaliczamy ró wnież uczucia religijne
 Art.24 KC – określa środki ochronne
 Ten, czyje dobro jest zagrożone może żądać zaniechania działania zagrażającego,
chyba, że nie jest ono bezprawne
 W przypadku dokonanego naruszenia poszkodowany może żądać, by ten, kto się
tego dopuścił dopełnił czynności potrzebnych do usunięcia skutkó w
 Dopuszczalne jest żądanie zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub
zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny
 Na mocy art. 448 KC sąd może przyznać takie zadośćuczynienie lub zasądzić sumę
pieniężną na cel społ., niezależnie od innych środkó w potrzebnych do usunięcia
skutkó w naruszenia

13. STOLICA APOSTOLSKA A PAŃSTWO-MIASTO WATYKAN

 Stolica Apostolska a Watykan

- Papież jako biskup Rzymu oraz wspomagające go urzędy, dykasteria kurii rzymskiej
- To nie to samo co Watykan
- Stato della citta del Vaticano – miasto pań stwa watykań skiego –traktaty luterań skie, by
zapewnić papieżowi niezależność jako głowie kościoła; posiada atrybuty typowe dla
pań stwa, terytorium, ludność i władzę. Jest monarchią konstytucyjną;
Atrybuty podmiotowości:
 Prawo legacji
– Stolica Apostolska akredytuje swoich przedstawicieli przy rządach pań stw –
nuncjusze lub pronuncjusze - legacja czynna
- SA akredytuje u siebie przedstawicieli pań stw
 Zdolność traktatowa – zawieranie konkordató w

- Watykan ma własne radio, paszporty dyplomatyczne, oznakowanie dyplomu, ma armię w

postaci gwardii szwajcarskiej, centralny bank watykań ski; posiada też własne
nieruchomości, prawa właścicielskie dla terytorium Watykanu np. Rezydencja w Castle
Gandolfo;
- Stolica Apostolska nie ma swojego przedstawiciela przy ONZ, ma tylko obserwatoró w
24
- Stolica Apostolska ma swoich przedstawicieli w IAEA, FAO, OBWE;

 Pod pojęciem Stolicy Apostolskiej należy rozumieć biskupa Rzymu oraz – o ile co
innego nie wynika z natury rzecz lub kontekstu – zespó ł organó w pomocniczych
tworzących kurię rzymską – a przede wszystkim Sekretariat Stanu, któ re służą
papieżowi pomocą w kierowaniu Kościołem Powszechnym i realizacji misji Kościoła w
świecie. (Kanon 361 K.P.K)
 SPÓ R O PODMIOTOWOŚ Ć PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO WATYKANU I STOLICY
APOSTOLSKIEJ
a) Koncepcja monistyczna (tożsamość) Watykan (od 1929 r.) i Stolica
Apostolska to nazwy, któ rym odpowiada jeden desygnat
- zlanie ontologiczne obu bytó w
- argument: braki wszystkich cech pań stwa w Watykanie
b) Koncepcja dualistyczna (uznanie odrębności) Dualizm implikuje spory
o charakter relacji między Stolicą Apostolską a Watykanem: a) koncepcja
wasalności autorstwa Balladore Pallieri b) koncepcja Jó zefa
Krukowskiego: historyczne powiązanie suwerenności duchowej i
terytorialnej
 PRZEPISY TRAKTATÓ W LATERAŃ SKICH O PODMIOTOWOŚCI PRAWA
MIĘDZYNARODOWEGO STOLICY APOSTOLSKIEJ I WATYKANU
Art. 2. Włochy uznają suwerenność Stolicy Apostolskiej w dziedzinie międzynarodowej,
jako właściwość, któ ra zgodnie z Jej tradycją w wymogami Jej posłannictwa w świecie,
przynależy do Jej natury.
Art. 3. Włochy uznają pełną własność Stolicy Apostolskiej, a także wyłączną i absolutną
władzę oraz suwerenną jurysdykcję w stosunku do Watykanu, istniejącego w aktualnych
granicach, ze wszystkimi jego przynależnościami i dotacjami, tworząc w ten sposó b
Pań stwo Miasta Watykań skiego w specjalnych celach i na warunkach określonych
niniejszym traktatem.
Art. 4. Uznana przez Włochy suwerenności i wyłączna jurysdykcja Stolicy Apostolskiej w
stosunku do Pań stwa Miasta Watykań skiego sprawia, że nie może tam mieć miejsca
żadna interwencja […]
Art. 12. Włochy uznają czynne i bierne prawo legacji Stolicy Apostolskiej, zgodnie z
ogó lnymi regułami prawa międzynarodowego Art. 26. Włochy ze swej strony uznają
Pań stwo Miasta Watykań skiego podlegające suwerennej władzy papieża.

 PRZEPISY USTAWY ZASADNICZEJ WATYKANU Z 26 XI 2000 R. O PODMIOTOWOŚCI

PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO WATYKANU
Art. 1. 1.Najwyższy Pasterz, Suweren Pań stwa Miasta Watykań skiego, piastuje pełnię
władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
Art. 2. Reprezentacja Watykanu wobec pań stw trzecich oraz podmiotó w prawa
międzynarodowego, w celu utrzymania stosunkó w dyplomatycznych i zawierania
traktató w, jest zarezerwowana dla Najwyższego Pasterza, któ ry wykonuje ją za
pośrednictwem Sekretariatu Stanu.

14. OSOBOWOŚĆ PRAWNA JEDNOSTEK ORGNIZACYJNYCH ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH

 Unormowania zawarte są w aktach normatywnych określających status prawny

kościołó w i innych związkó w wyznaniowych

25
  Zasadą jest, że osobowość prawną posiada nie tylko związek wyznaniowy jako całość,
lecz ró wnież jego jednostki organizacyjne –występują w obrocie prawnym jako odrębne
podmioty praw i obowiązkó w
 Możliwe jest ró wnież funkcjonowanie ró żnego rodzaju kościelnych jednostek
organizacyjnych, któ re nie posiadają osobowości prawnej – np. wydawnictwa, zakłady
wytwó rcze – działają one w ramach osó b prawnych, któ re je powołały
 Rejestr kościołó w i innych związkó w wyznaniowych??

15. WYZNANIOWA FORMA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA CYWILNEGO

Małżeństwo konkordatowe
- Art. 10 Konkordatu
- Korzysta z tej możliwości 12 kościołó w i związkó w wyznaniowych, któ re mają ustawę o
stosunku pań stwa do kościołó w po 1989 r.
- Nie korzystają przedwojenne;
- Etapy:
 Nupturienci najpierw udają się do USC właściwego ze względu na miejsce zamieszkania
jednej bądź drugiej ze stron
 W USC strony otrzymują 3 dwustronne jednobrzmiące egzemplarze dokumentó w
 Jedna strona wypełniana jest przez USC – dane jakie nazwiska będą nosiły strony i dzieci
zrodzone z tego małżeń stwa po zawarciu związku małżeń skiego, stwierdzenie, że
między stronami nie ma przeszkó d wynikających z prawa polskiego (7 przeszkó d
małżeń skich z KRO)
 w przypadku odmowy wydania USC w ciągu 14 dni musi odesłać decyzje odmowną;
 zainteresowany może się odwołać w ciągu 14 dni do sądu rejonowego;
 postanowienie sądu w tej sprawie jest wiążące dla USC;
 ważność tych 3 dokumentó w – wynosi 3 m-ce;
 Strony udają się następnie do właściwego kościoła/związku wyznaniowego
 Strony muszą wyrazić oświadczenie woli na piśmie, że chcą aby zawarte przez nich
związek wywierał skutki cywilnoprawne;
 Oświadczenie woli powinno być złożone w bezpośredniej bliskości po złożeniu
oświadczeń woli o wstąpieni w związek małżeń ski (po ślubie, strony podpisują
dokumenty w któ rym jest zawarte oświadczenie woli, na wszystkich 3 egzemplarzach);
 1 egzemplarz jest archiwizowany przez właściwy kośció ł/ związek wyznaniowy
 1 egzemplarz otrzymują małżonkowie
 1 egzemplarz powinien być przesłany przez kośció ł do właściwego USC
Jeżeli związek jest zawierany w sobotę, to kośció ł ma 5 dni roboczych na przesłanie tego
dokumentu do właściwego USC (urząd właściwy, to USC gminy na któ rej znajduje się dany
kośció ł); do piątku do wieczora powinien być przesłany
26
16. ZASADY ORGANIZOWANIA NAUKI RELIGII W PLACÓWKACH PUBLICZNYCH

1) Zasada ró wnoprawnego traktowania religii jako przedmiotu nauczania

2) Zasady oceniania i klasyfikowania
3) Zasada bezstronności światopoglądowej władz publicznych

17. FUNKCJE PUBLICZNE ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH A ICH DZIAŁALNOŚĆ W SFERZE

PUBLICZNEJ

A. ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA
 Małżeń stwa zawierane wg prawa wewnętrznego poszczegó lnych związkó w
wyznaniowych określamy mianem małżeń stw wyznaniowych
 Małżeń stwem wyznaniowym jest także małżeń stwo kanoniczne- zawierane wg
przepisó w prawa kanonicznego = małżeń stwo konkordatowe
 Przesłanki zawarcia małżeń stwa:
 Uregulowane w KRO- art. 1
 Odmienność płci
 Jednoczesna obecność
 Złożenie zgodnych oświadczeń
 Obecność osoby kompetentnej do przyjęcia oświadczeń = duchowny
uprawnionego związku wyznaniowego
 Sporządzenie aktu małżeń stwa przez kierownica urzędu stanu cywilnego
 Duchownemu musi być przedstawione zaświadczenie, ze nie ma przeciwskazań do
zawarcia małżeń stwa
 Nupturienci składają przed duchownym zgodne oświadczenia woli
 Duchowny sporządza zaświadczenie stwierdzające, któ re podpisuje duchowny,
nupturienci i świadkowie
 Duchowny w ciągu 5 dni jest obowiązany przesłać zaświadczenie do urzędu stanu
cywilnego jeśli wpłynie po terminie to kierownik urzędu stanu cywilnego ma prawo
odmó wić sporządzenia aktu małżeń stwa
 Sporządzenie takiego aktu małżeń stwa ma charakter konstytutywny!!!!
 Także przed duchownym możliwe jest zawarcie małżeń stwa w trybie nadzwyczajnym-
w przypadku zagrożenia śmiercią jednej ze stron małżeń stwa- może być ono zawarte
bez okresu „oczekiwania” jaki wynosi 1 miesiąc i bez przedstawiania oświadczenia o
braku przeciwskazań
 Ustanie małżeń stwa:
 Nawet jeśli małżeń stwo zostało zawarte jako małżeń stwo wyznaniowe to nic nie
stoi na przeszkodzie aby wygasło na skutek rozwodu czy unieważnienia
 Trwać ono będzie nadal w porządku wewnątrzkościelnym, chyba, ze przepisy
prawa danego związku stanowią inaczej

B. NAUCZANIE RELIGII W PUBLICZNYCH PRZEDSZKOLACH I SZKOŁACH

27
  Zasada równoprawnego traktowania religii jako przedmiotu nauczania:
 Art. 53 Konstytucji: religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o
uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole
 Nauczanie religii organizują szkoły a nie związki wyznaniowe
 Jeśli religia jest prowadzona na terenie szkó ł publicznych i w ramach systemu
oświaty nie należy czynić ró żnic między nauczaniem religii a nauczaniem innych
przedmiotó w
 Zasady oceniania i klasyfikowanie
 Podstawą oceny ucznia ma być jego wiedza, pilność i aktywność
 Nie powinno się uwzględniać udziału ucznia w praktykach religijnych

 Zasada bezstronności światopoglądowej władz publicznych a nauczanie religii:

 Władze szkole są zobowiązane do zachowania bezstronności w sprawach
przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych
 Władze nie mogą inspirować przedsięwzięć o charakterze religijnym
 Prawa i obowiązki uczniów i ich opiekunów prawnych:
 Prawo do udziału w katechizacji nie powinno naruszać wolności sumienia i
religii innych osó b
 Oświadczenia dotyczące nauki religii składają jedynie ci uczniowie, któ rzy
wyrażają chęć uczestnictwa w lekcjach religii- pozostali nie składają żadnych
oświadczeń
 Uprawnienie do uczestnictwa w lekcjach religii określonego wyznania jest
realizowane, gdy na lekcje zgłosi się odpowiednia liczna ucznió w
 Uprawnienia i obowiązki związków wyznaniowych:
 Kośció ł katolicki ma gwarancję autonomii w zakresie prawa do ustalania
programó w i podręcznikó w szkolnych
 Zgodnie z przepisami Konkordatu nauczyciele religii musza posiadać
upoważnienie od biskupa diecezjalnego
 Status nauczycieli religii:
 Kwalifikacje do nauczania religii posiada osoba, któ ra spełnia wymagania
kwalifikacyjne określone w porozumieniach między ministrem oświaty a
Konferencją Episkopatu Polski Kościoła Katolickiego oraz właściwymi władzami
zwierzchnimi kościołó w/związkó w wyznaniowych
 Nauczyciele są zró wnani w prawach i obowiązkach z ogó łem nauczycieli

C. DZIAŁALNOŚC NAUKOWA I EDUKACYJNA

 Zakładanie i prowadzenie szkó ł jest w Polsce prawem gwarantowanym przez
Konstytucję RP
 Na założenie szkoły trzeba uzyskać zezwolenie właściwej jednostki samorządu
terytorialnego
 W zakresie zakładania i prowadzenia szkó ł podstawowych, gimnazjalnych jak i
ponadgimnazjalnych- uprawnienia kościołó w i związkó w wyznaniowych nie wykazują
odrębności w stosunku do innych osó b prawnych i fizycznych
 Obecnie w Polsce istnieje kilkaset szkó ł typowych dla ustroju szkolnictwa o religijnym
profilu wychowawczym
 Szkolnictwo wyższe:

28
  Prawo o szkolnictwie wyższym wyłącza spod swego obowiązywania wyższe
seminaria duchowne i inne szkoły wyższe prowadzone przez kościoły i inne
związki wyznaniowe stanowi to wyraz respektowania przez ustawodawcę
gwarantowanej konstytucyjne autonomii związkó w wyznaniowych w zakresie
działalności edukacyjnej
 Prawo o szkolnictwie wyższym stosuje się jedynie do Katolickiego Uniwersytetu
Lubelskiego oraz do tych szkó ł, co do któ rych ustawa indywidualna tak stanowi
 KUL to jedyna w Polsce uczelnia wyznaniowa o statusie uniwersyteckim
 W Polsce funkcjonuje 7 wyższych wyznaniowych szkó ł zawodowych
 Wyższe szkoły katolickie działające w oparciu o umowę zawartą między Rządem
RP a Konferencją Episkopatu Polski = np. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w
Krakowie
 Wyższe seminaria duchowne Kościoła katolickiego są instytutami kościelnymi,
do któ rych ustawa prawo o szkolnictwie wyższym nie ma zastosowania
 Wydziały katolickie:
 Funkcjonują na uniwersytetach pań stwowych jako wydziały teologii
katolickiej
 Chrześcijań ska Akademia Teologiczna: jednowydziałowa uczelnia
pań stwowa kształcąca studentó w w zakresie nauk teologicznych

D. POMOC SPOŁECZNA:
 Świadczenie pomocy społecznej wobec obywateli jest co do zasady obowiązkiem władz
publicznych
 Pomoc w tych kwestiach świadczy także Kośció ł katolicki
 Tego rodzaju działalność związkó w wyznaniowych przewidują: Konkordat oraz Ustawa
o gwarancjach wolności sumienia i wyznania
 Organu administracji mogą zlecić realizację określonego działania innym uprawionym
podmiotom udzielając im dotacji na finansowanie- następuje to w trybie decyzji
administracyjnej
 Zakres działalności:
 Domy pomocy społecznej- potrzeby bytowe, mieszkanie, wyżywienia,
odzież i obuwie, pomoc w podstawowych czynnościach życiowych
 Rehabilitacja osób niepełnosprawnych- pomoc mająca na celu
poprawę stanu psychicznego lub fizycznego, warsztaty terapii
zajęciowej, ośrodki dla osó b chorych psychicznie
 Schroniska dla osób skrajnie ubogich- dla osó b bezdomnych. Mogą
działać na zasadzie noclegowni albo pobytu całodobowego. Jest to
udzielanie pomocy ale na pewien czas. Także ośrodki dla samotnych
matek z dziećmi. Do szczegó lnej kategorii należą hospicja.
 Stacje Caritas: niesienie pomocy ludziom starszym i chorym,
wymagającym wyspecjalizowanej opieki w miejscu zamieszkania
 Prowadzenie jadłodajni
 Ośrodki wspierania bezrobotnych
 Działalność opiekuńczo- wychowawcza: domy dziecka, rodzinne
domy dziecka, świetlice. Ośrodki opró cz poszukiwania rodzin
adopcyjnych wspó łpracują z sądami rodzinnymi. Świetlice mają za
zadanie zapewnienie opieki wychowawczej oraz stworzenie warunkó w

29
 do nauki poprzez opiekę przed i po zajęciach szkolnych. Także
organizacja zajęć sportowych, muzycznych, katechetycznych. Także
wyposażanie w odzież, niezbędne produkty.

E. OCHRONA DÓBR KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO:

 Ochrona dó br kultury i dziedzictwa narodowego jest zadaniem władz publicznych, w
któ rym to zadaniu partycypują wszyscy obywatele
 Kościoły i związki wyznaniowe jako właściciele i użytkownicy wielu dó br mają znaczy
udział w ich ochronie i utrzymaniu ich we właściwym stanie
 Ochrona zabytków:
 Jednostki organizacyjne kościołó w i związkó w wyznaniowych mający tytuł
prawny do zabytku są zobowiązani do finansowania prac konserwatorskich,
restauratorskich i robó t budowlanych
 Muzea:
 Kościoły i związki wyznaniowe mogą prowadzić działalność muzealniczą
 Cenne zbiory sztuki gromadzą muzea: katedralne w Krakowie czy klasztorne na
Jasnej Gó rze
 Archiwa:
 Przechowywanie materiałó w archiwalnych o istotnym znaczeniu historycznym
 Biblioteki

18. DUSZPASTERSTWA SPECJALNE

Duszpasterstwo – to zorganizowana działalność społeczna kościołów polegająca na głoszeniu zasad

wiary i celebrowaniu liturgii w różnych grupach, nad którymi opiekę ze strony kościołów sprawuje
duszpasterz. Zazwyczaj dokonuje się ono w ramach parafii (duszpasterstwo parafialne) oraz w ramach
duszpasterstw specjalnych, np.: Duszpasterstwo Akademickie, Duszpasterstwo Przedsiębiorców i
Pracodawców itp.

I. DUSZPASTERSTWO WOJSKOWE:
 Kościół Katolicki, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Kościół
ewangelicko-augsburski posiadają zorganizowane struktury duszpasterstwa
działające w strukturach Wojska Polskiego
 Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania przyznaje prawo do
organizowania opieki duszpasterskiej wobec osó b pełniących służbę w wojsku
także innym związkom wyznaniowym o uregulowanej sytuacji prawnej (art.19)
 7 kościołó w uzyskało gwarancję organizowania opieki duszpasterskiej w wojsku
przez duchownych swego wyznania
 Ci duchowni nie należą do korpusu żołnierzy zawodowych
 Wyznaczają ich właściwe władze zwierzchnie tych kościołó w w porozumieniu z
Ministrem Obrony Narodowej
 Tego rodzaju gwarancje uzyskały np.: kośció ł polskokatolicki, kośció ł
zielonoświątkowy, kośció ł Adwentystó w Dnia Sió dmego
 Duszpasterstwo wojskowe Kościoła katolickiego:
 Prowadzi działalność duszpasterską w Wojsku Polskim w ramach
Ordynariatu Wojskowego z siedzibą w Warszawie

30
  Podstawę prawną działania Ordynariatu stanowi Konkordat oraz ustawa o
stosunku Pań stwa do Kościoła katolickiego
 Ordynariat Polowy to okręg kościelny zró wnany prawnie z diecezją
posiadający własnego Biskupa Polowego
 W ramach Ordynariatu Polowego funkcjonuje 17 dekanató w
 Podstawową jednostka organizacyjną Ordynariatu jest parafia wojskowa
 Duszpasterstwo wojskowe prawosławne:
 Prawosławny Ordynariat Wojska Polskiego
 Na czele stoi Prawosławny Ordynariusz Wojskowy
 Podstawa prawna: ustawa o stosunku pań stwa do Polskiego
Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego
 Duszpasterstwo wojskowe ewangelickie:
 Ustawa o stosunku pań stwa do Kościoła Ewangelicko- Augsburskiego w RP
 Na czele ewangelickiego duszpasterstwa wojskowego stoi Naczelny
Kapelan Wojskowy- Ewangelicki Biskup Wojskowy
II. DUSZPASTERSTWO W STRUKTURACH MSW I MINISTERSTWA FINANSÓ W:
 Duszpasterstwo Straży Granicznej:
 Ustawa o straży granicznej
 Działalność duszpasterska jest prowadzona na podstawie porozumień
Komendanta Głó wnego Straży Granicznej z przedstawicielami właściwego
kościoła lub związku wyznaniowego
 Działalność duszpasterską w formacjach Straży Granicznej prowadzą:
Kośció ł katolicki, Polski Autokefaliczny Kośció ł Prawosławny oraz kośció ł
ewangelicko-augsburski
 Dziekani i kapelani Straży Granicznej są funkcjonariuszami Straży Granicznej
 Komendant Głó wny Straży Granicznej jest przełożonym dyscyplinarnym
dziekana i kapelanó w
 W zakresie przestrzegania przepisó w służby duszpasterskiej Biskup
Polowy Wojska Polskiego

 Duszpasterstwo Służby Celnej:

 Prowadzona na podstawie porozumień ministra finansó w publicznych z
przedstawicielami kościołó w i związkó w wyznaniowych
 Włączenie Duszpasterstwa Służby Celnej do Ordynariatu Polowego Wojska
Polskiego

 Duszpasterstwo Policji:
 Ośrodki duszpasterskie przy komendach wojewó dzkich, powiatowych,
komisariatach, ośrodkach szkolenia i szkołach policyjnych
 W celu zapewnienia posługi duszpasterskiej w jednostkach
organizacyjnych policji tworzy się w miarę możliwości kaplice lub izby
modlitwy
 Funkcjonuje na podstawie porozumienia z Komendantem Głó wnym Policji

 Duszpasterstwo w zakładach karnych i aresztach śledczych:

 Kościoły i związki wyznaniowe mogą udzielać posług religijnych także
wobec osó b przebywających w zakładach karnych i aresztach śledczych-
GwWolSU

31
  Wykonują to kapelani zatrudniani przez dyrektoró w poszczegó lnych
zakładó w
 Dyrektorzy placó wek zawierają stosowane umowy o wykonywanie posług
religijnych z duchownymi- w umowie określa się zakres czynności
kapelana
 Przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości gwarantują skazanym
możliwość uczestniczenia w nabożeń stwach i innych spotkaniach
religijnych organizowanych przez kapelanó w więziennictwa
 W zakładach istnieją specjalne pomieszczenia przeznaczone do tego celu

 Duszpasterstwo w zakładach opieki zdrowotnej:

 Konstytucja RP w art. 63 gwarantuje ludziom wierzącym prawo do
korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują
 Skonkretyzowane w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw
Pacjenta
 Pacjent w zakładzie opieki zdrowotnej ma prawo do opieki duszpasterskiej
 W sytuacji zagrożenia życia zoz jest obowiązany umożliwić pacjentowi
kontakt z duchownym jego wyznania
 Duchownym poszczegó lnych wyznań zostało zagwarantowane prawo
dostępu do chorych i podopiecznych znajdujących się w szpitalach,
sanatoriach, zamkniętych domach pomocy społecznej i świadczenia wobec
nich opieki duszpasterskiej
 Kierujący tymi placó wkami zobowiązani zostali do wyznaczenia
odpowiednich pomieszczeń na kaplice
 Nie istnieją ustawowe regulacje prawne dotyczące statusu kapelanó w
szpitalnych
DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH W MASS MEDIACH:
a. prawo do emitowania swoich programów w państwowych środkach masowego
przekazu:
 Kościoły i inne związki wyznaniowe mają prawo do emitowania w radiu i telewizji
nabożeń stw liturgicznych oraz programó w religijno-moralnych oraz społeczno-
kulturalnych
 Zagwarantowane w ustawie o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz w
większości ustaw indywidualnych
b. prawo do posiadania własnych środków przekazu:
 Kościoły i związki wyznaniowe mają prawo do wydawania prasy, książek, drukó w,
zakładania i posiadania wydawnictw oraz zakładó w poligraficznych
 Mogą realizować uprawnienia wydawnicze bezpośrednio lub za pośrednictwem innych
wydawnictw
 Rozpowszechnianie programó w radiowych i telewizyjnych, z wyjątkiem programó w
publicznej radiofonii i telewizji wymaga uzyskania koncesji

POSIADANIE CMENTARZY:

32
  Opró cz posiadania cmentarzy wojennych i komunalnych prawo polskie przewiduje
istnienie cmentarzy wyznaniowych, prowadzonych przez jednostki organizacyjne
prawnie uznanych kościołów i związków wyznaniowych
 Gwarancje w tym zakresie—konkordat
 W Konkordacie jest zawarte prawo kościoła do budowy, rozbudowy i konserwacji obiektó w
sakralnych i kościelnych oraz cmentarzy
 Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania zapewnia prawo związkó w
wyznaniowych do posiadania, zarządzania oraz zakładania i poszerzania cmentarzy
grzebalnych (art. 19a)
 O założeniu cmentarza decydują właściwe władze kościelne
 Konkordat stanowi, że katolickie cmentarze wyznaniowe są nienaruszalne: (dotyczy
wszystkich cmentarzy wyznaniowych):
 Związki wyznaniowe będące gospodarzem danego cmentarza mogą bez żadnych
przeszkó d dokonywać aktó w kultu religijnego
 Cmentarzom przysługuje ochrona prawnokarna i Prawno wykroczeniowa
 Zamykania cmentarzy dokonują właściwe władze kościelne
 Kult sprawowany jest wg prawa wewnętrznego danego związku wyznaniowego
 Zakaz złośliwego przeszkadzania w uroczystościach pogrzebowych, któ re stanowią akt
kultu religijnego
 Zakaz znieważania zwłok, prochó w ludzkich oraz miejsc pochó wku zmarłych
 Cmentarze wyznaniowe podlegają przepisom prawa polskiego m.in. w zakresie: przepisó w
sanitarnych, przepisó w dotyczących prowadzenia ksiąg cmentarnych czy grzebania
zmarłych
 Wyznaniowość cmentarzy a prawo do pochówku zgodnego z przekonaniami:
 Obowiązek umożliwienia pochowania bez żadnej dyskryminacji osó b zmarłych
innego wyznania lub niewierzących, jeśli w danej miejscowości brak jest cmentarza
komunalnego
 Istota tego obowiązku polega na umożliwieniu pochowania i stanowi realizację
prawa do grobu
 Prawo do pogrzebu= prawo do ceremonii pogrzebowych odpowiadających
światopoglądowi zmarłego, czyli prawo do pochó wku zgodnego z przekonaniami
 Gwarantem prawa do pochó wku jest pań stwo
 Przy czym ceremonie pogrzebowe nie mogą naruszać obowiązujących przepisó w
porządkowych
 Poszczegó lne kościoły i związki wyznaniowe są autonomiczne i pań stwo nie może
ingerować w ich wewnętrzne decyzje zakresu realizacji ceremonii pogrzebowych

19. ADMNISTRACJA WYZNANIOWA

 Ustawa o RM- art. 5- Rada Ministró w podpisuje umowy ze związkami wyznaniowymi

 Ustawa o działach administracji rządowej- rozdział 2 (klasyfikacja działó w w tym:
wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne)
Art.30 Dział wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne obejmuje sprawy:
1) stosunkó w Pań stwa z Kościołem Katolickim oraz innymi kościołami i związkami
wyznaniowymi;

33
 2) związane z zachowaniem i rozwojem tożsamości kulturowej mniejszości narodowych
i etnicznych, integracją obywatelską i społeczną osó b należących do tych mniejszości, a
także zachowaniem i rozwojem języka regionalnego.
 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22.09.2014r. dot. MAiC (Minister
Administracji i Cyfryzacji)
 Zarządzenie nr 43 Prezesa RM z 15.07.2014r. w sprawie nadania statutu
Ministerstwu Administracji i Cyfryzacji
 Naczelnym organem administracji rządowej jest Minister do spraw Administracji i
Cyfryzacji
 W ramach tego ministerstwa obsługę zadań w zakresie wyznań religijnych prowadzi
Departament Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych
 Prowadzenie spraw z zakresu stos. Między pań stwem a kościołami i związkami
wyznaniowymi
 Obsługa Funduszu Kościelnego
 Prowadzenie rejestru kościołó w i innych związkó w wyznaniowych

 Wyznaniowa administracja rządowa w województwie:

 Zwierzchnikiem jest wojewoda
 Wykonywaniem zadań zajmują się Wydziały Spraw Obywatelskich i Migracji
 W sposó b szczegó łowy kompetencje i zadania wydziałó w określają regulaminy
poszczegó lnych urzędó w wojewó dzkich
REJESTROWANIE ZWIĄZKÓ W WYZNANIOWYCH:
Uregulowane w ustawie o gwarancjach wolności sumienia i wyznania z 17.05.1989r.
1) Przygotowanie wniosku o wpis do rejestru
o Prawo przysługuje co najmniej 100 obywatelom polskim posiadającym pełną
zdolność do czynności prawnych
o Podpisy wnioskodawcó w muszą być potwierdzone notarialnie + data urodzenia,
miejsce zamieszkania, PESEL
o Te osoby nie muszą być członkami danego związku wyznaniowego
o Mogą utworzyć co najmniej 5 osobowy komitet założycielski reprezentujący ich
w postępowaniu w sprawie wpisu do rejestru
o Rejestracja jest bezpłatna
2) Wniosek:
o Powinien zawierać listę wnioskodawcó w
o Info o podstawowych celach, źró dłach i zasadach doktrynalnych i obrzędach
religijnych
o Zawiera adres siedziby kościoła/ związku wyznaniowego i dane osó b
wchodzących do kierowniczych organó w
o Należy do wniosku dołączyć statut
3) Organ rejestrowy= departament
o Może żądać od wnioskodawcó w wyjaśnień treści wniosku/ sprawdzić
prawdziwość danych zawartych we wniosku
o Jeśli nie zachodzą okoliczności przedłużające proces (np. uzupełnianie) to organ
rejestrowy w ciągu 3 miesięcy od zgłoszenia deklaracji wydaje decyzję o wpisie
do rejestru
o Z chwila wpisu do rejestru kośció ł/związek wyznaniowy uzyskuje osobowość
prawną i korzysta ze wszystkich uprawnień

34
 o Organ może odmó wić wpisu do rejestru jeśli wniosek zawiera postanowienia
naruszające porządek publiczny, moralność, władzę rodzicielską, prawa i
wolności innych osó b
o Na decyzję odmawiającą wpisu przysługuje skarga do sądu administracyjnego
o Postępowanie rejestrowe ma charakter jednoinstancyjny

Rejestr kościołó w i związkó w wyznaniowych składa się z dwó ch działó w: działu A, do któ rego
wpisuje się kościoły i inne związki wyznaniowe oraz działu B, do któ rego wpisuje się
organizacje międzykościelne
4) Wykreślenie z rejestru: (art. 36)
o Kośció ł lub inny związek, któ rego sytuacja została uregulowana w odrębnej
ustawie
o Kośció ł lub inny związek, któ ry zawiadomił organ rejestrowy o zaprzestaniu
działalności
o Kośció ł lub inny związek, któ ry utracił cechy warunkujące uzyskanie wpisu do
rejestru
o Wykreślenie następuje na podstawie decyzji organu rejestrowego
o Sąd okręgowy wykreśla na wniosek prokuratora lub organu rejestrowego, gdy
stwierdzi niezgodność działania związku z przepisami prawa
5) Likwidacja:
o Wykreślenie może nastąpić po przeprowadzeniu likwidacji
o Likwidatorami są członkowie organu kościoła lub związku wyznaniowego
o Organ rejestrowy, w drodze decyzji, może zarządzić likwidację i wyznaczyć
likwidatora np. w przypadku wykreślenia na wniosek prokuratora
o Jeśli statut nie stanowi inaczej, majątek pozostały po zakoń czeniu postępowania
likwidacyjnego może być przeznaczony wyłącznie na cele charytatywno-
opiekuń cze

20. UPRAWNIENIA JEDNOSTKI ZE WZGLĘDU NA WOLNOŚĆ SUMIENIA I RELIGII

A. SAMOOKREŚ LENIE SIEBIE

 Swoboda samookreślenia siebie w sprawach religijnych
 Swoboda przyjęcia dowolnej koncepcji świata, celu życia i systemu wartości
 Jest to wolność, któ ra pozostaje poza zakresem oddziaływania ustawodawstwa,
ponieważ nieuzewnętrznione poglądy nie mogą być normowane za pomocą przepisó w
prawnych
 Samookreślenie może mieć wyraz zewnętrzny- np. w związku z przystąpieniem do
wspó lnoty religijnej
 Jest to także swoboda wyboru religii lub światopoglądu areligijnego
 Każdy może swobodnie należeć lub nie należeć do kościołó w i innych związkó w
wyznaniowych oraz tworzyć wspó lnoty religijne
 Obrany przez jednostkę światopogląd może mieć charakter religijny (odniesienie do
wartości nadprzyrodzonych) jak i niereligijny.
 Przyjęty światopogląd może mieć charakter indywidualny (jednostka sama go
kształtuje) lub grupowy (człowiek akceptuje zasady przyjmowane przez któ rąś z
istniejących wspó lnot wyznaniowych)
 Szczegó lnym wyrazem swobody samookreślania siebie jest prawo do wypracowania
nowego światopoglądu- przyjętego za podstawę istnienia nowej grupy religijnej

35
  Prawo do samookreślenia siebie oznacza ró wnież możliwość zmiany raz przyjętego
światopoglądu prawo do swobodnego wystąpienia z grupy religijnej np. w celu
wstąpienia do innej lub pozostania poza jakimikolwiek strukturami
 Wszelkie formy zmuszania kogokolwiek do pozostania w ramach jakiejś grupy byłyby
niezgodne z prawem
 Swobodzie samookreślania siebie podporządkowane jest prawo korzystania ze źró deł
informacji na temat religii
 Możliwość swobodnego określania siebie obejmuje ró wnież swobodę wyboru stanu
duchownego lub zakonnego

B. UZEWNĘTRZNIANIE:
 Mimo, iż przekonania religijne rodzą się i kształtują w sferze wewnętrznej człowieka to
dotyczą one głó wnie sfery zewnętrznej i w tej sferze konkretyzują się i realizują
 Uzewnętrznianie dokonuje się najczęściej poprzez nauczanie oraz wykonywanie
praktyk religijnych
 Inne formy: zrzeszanie się, korzystanie z prawa do składania przysięgi, ślubowania,
przyrzeczenia czy postępowanie zgodnie z zasadami swojej religii
 Art. 53 Konstytucji „wolność religii obejmuje wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub z
innymi swojej religii, uprawnianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach,
praktykowanie i nauczanie”
 Prawo jednostki do uczestniczenia w rekolekcjach, wykładach, seminariach
 Prawo głoszenia, przekazywania innym wiedzy, religii
 W ramach nauczania: prawo do edukacji religijnej w ramach systemu oświaty
 Praktyki religijne:
 Sprawowanie kultu publicznego: udział w nabożeń stwach, liturgii
 Sprawowanie kultu prywatnego: modlitwa prywatna
 Podejmowanie innych czynności: pielgrzymka, post, umartwienia, spełnienie
dobrych uczynkó w
 Dokonywanie czynności rytualnych: spożywanie koszernych potraw, rytualne
obmycia
 Kult publiczny może być sprawowany jedynie w imieniu danego kościoła
 Wykonywanie praktyk religijnych może być dokonywane: indywidualnie lub
wspó lnie z innymi + prywatnie lub publicznie
 Praktykowanie jest uzależnione od posiadania miejsc kultu- Konstytucja w art.
53 gwarantuje prawo do posiadania świątyń i innych miejsc kultu w zależności
od potrzeb ludzi wierzących
 Prawo do wykonywanie praktyk religijnych przysługuje ró wnież osobom
przebywającym w zakładach karnych i aresztach śledczych
 Zrzeszanie się :
 Jest prawem wolnościowym, przysługuje nie tylko obywatelom polskim ale także
cudzoziemcom i bezpań stwowcom
 Gwarancje tego prawa- Konstytucja art., 58- prawo do zrzeszania się
 Prawo do zrzeszania się może być realizowane przez inicjowanie założenia
organizacji o celach religijnych i przystępowanie do tych organizacji
 Ograniczenia: nawiązywanie do faszyzmu, nazizmu, komunizmu, nienawiść
rasowa i narodowościowa, totalitarne metody i praktyki

36
  Prawo do zakładania organizacji o celach religijnych działających poza
strukturami i nadzorem związkó w wyznaniowych (organizacje świeckie)-
podlegają przepisom prawa o stowarzyszeniach
 Stowarzyszenia wyznaniowe:
 Istnienie stowarzyszeń wyznaniowych przewidziane jest w 7 ustawach
regulujących w sposó b indywidualny stos. Pań stwa do poszczegó lnych
związkó w wyznaniowych
 Cele stowarzyszeń wyznaniowych: działalność o charakterze oświatowo-
wychowawczym, charytatywno-opiekuń czym, społeczno-kulturalnym,
zwalczanie patologii społecznych, działalność humanitarna, misyjna
 Do stowarzyszeń wyznaniowych stosuje się przepisy prawa o
stowarzyszeniach z wyjątkiem tych uregulowanych w ustawach
indywidualnych
 Do organizacji kościelnych nie stosuje się przepisó w Prawa o stowarzyszeniach-
nie podlegają one rejestracji sądowej i nie mogą w tym trybie uzyskać
osobowości prawnej
 Tworzenie organizacji kościelnych przewidują ustawy regulujące w sposó b
indywidualny status prawny sześciu kościołó w
 Przysięga religijna:
 Możliwość wypowiedzenia słów „tak mi dopomóż Bóg” przewidziana jest we
wszystkich przypadkach przysięgi przy obejmowaniu ważnych stanowisk
pań stwowych : Prezydenta RP, Prezesa RM, ministró w, Prezesa NBP, Prezesa NIK
 Dodanie tych słó w zostało także przewidziane przy ślubowaniach: Prokuratora
Generalnego, RPO, RPD, posłó w i senatoró w, sędzió w TK, TS, sędzió w SN
 Słowa te mogą być, ale nie muszą wypowiedziane przez osobę, któ ra składa dane
ślubowanie
 W przypadku przysięgi żołnierskiej zasadą jest składanie przysięgi z dodaniem
słó w „tak mi dopomó ż Bó g”
 Nie może istnieć przymus w przedmiocie składania przysięgi religijnej (na
krzyż na Imię Boże) tak samo nie może istnieć zakaz uniemożliwiający jej
złożenia
 Art. 53 Konstytucji- otwarty katalog wolności religii- można w tym zawrzeć
swobodę składania przysięgi religijnej
 Praktyka obligatoryjnego składania przysięgi religijnej stanowiłaby naruszenie
Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
„nie można żądać przysięgi o charakterze religijnym od przedstawicieli narodu wybranych
w wyborach”

C. KLAUZULA SUMIENIA;
 Wolność sumienia i wyznania obejmuje nie tylko prawo do reprezentowania swobodnie
wybranego światopoglądu ale także prawo do postępowania zgodnie z własnym
sumieniem i wolność od przymusu postępowania wbrew swemu sumieniu
 Uregulowana jest w porządkach prawnych
 Klauzula sumienia to odmowa wykonania obowiązku nałożonego zgodnie z
prawem z powołaniem się na przekonania religijne lub moralne
 Klauzula sumienia= sprzeciw sumienia
 Możliwość powołania się na klauzulę sumienia uważana jest za prawo o charakterze
fundamentalnym, któ rego ograniczenie może nastąpić jedynie w wyjątkowych
sytuacjach
37
  Art. 3 ust. 2 ustawy o gwarancjach swobody sumienia i wyznania : „korzystanie z wolności
sumienia i wyznania nie może prowadzić do uchylania się od wykonywania obowiązków
publicznych nałożonych przez ustawy”
 W porządkach prawnych dopuszcza się możliwość powołania na klauzulę sumienia np.
prawo lekarzy i pomocniczego personelu medycznego do powstrzymania się od
wykonania niektó rych zabiegó w
Ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty
Ustawa o zawodzie pielęgniarki i położnej
 Zgodnie z tymi przepisami osoby wykonujące zawó d lekarza, pielęgniarki oraz
położnej mogą w szczegó lności odmó wić uczestnictwa w zabiegu przerywania
ciąży
 Powołanie się na klauzulę sumienia wymaga spełnienia kilku warunkó w: są oni
zobowiązani do uprzedniego powiadomienia na piśmie odpowiedniego
przełożonego, lekarz jest zobowiązany do uzasadnienia i odnotowania tego faktu
w dokumentacji medycznej i powinien wskazać realne możliwości uzyskania
tego świadczenia u innego lekarza
 Przy czym lekarze i personel medyczny nie mogą naruszać ciążącego na nich
obowiązku udzielania pomocy w każdym przypadku niebezpieczeń stwa utraty
życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
 Prawo powołania się na klauzulę sumienia dotyczy także służby wojskowej- art. 85
Konstytucji „obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie
pozwalają na odbywanie służby wojskowej może być obowiązany do służby zastępczej…..”
 Istotą służby zastępczej jest wykonywanie prac na rzecz ochrony środowiska,
ochrony przeciwpożarowej, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, opieki na
osobami niepełnosprawnymi lub bezdomnymi
 Możliwość przyjmowania osó b do służby zastępczej jest uwarunkowana zgodą
ministra właściwego do spraw pracy
 Osoba skierowana do służby zastępczej otrzymuje kartę skierowania do odbycia
służby zastępczej
21. SPRAWY WŁASNE ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH

I. ZARZĄDZANIE WŁASNYMI SPRAWAMI

 Niezależność od pań stwa w wykonywaniu funkcji religijnych: prawo do swobodnego
określania i szerzenia doktryny religijnej
 Zasada swobodnego kształtowania przez związki wyznaniowe swoich struktur:
 W zakresie tworzenia, podziału, łączenia, znoszenia, zmiany granic, siedziby
jednostek terytorialnych obowiązuje zasada swobodnego kształtowania
struktur organizacyjnych przez poszczegó lne związki wyznaniowe
 Nałożenie na władze związkó w wyznaniowych obowiązku powiadamiania o
dokonanych zmianach właściwych organó w administracji
 W przypadku kościoła katolickiego w zakresie tworzenia i dokonywania
zmian w swoich strukturach organizacyjnych kośció ł jest autonomiczny
Dotyczy to zmieniania i znoszenia prowincji kościelnych, archidiecezji,
diecezji

 Zasada swobodnej obsady stanowisk kościelnych i jej ograniczenia:

 Kościoły i inne związki wyznaniowe mogą w sposó b swobodny obsadzać
stanowiska w organach kościelnych osó b prawnych
 Potwierdza to Konkordat i ustawy indywidualne

38
  Dokonuje się tego w trybie przewidzianym przez prawo wewnętrzne danego
związku wyznaniowego
 Zasada notyfikacji obowiązek powiadamiania właściwych organó w
administracji pań stwowej o decyzjach kadrowych poszczegó lnych wyznań
 Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania: obowiązek
powiadomienia właściwego organu administracji pań stwowej o powołaniu
lub odwołaniu osoby będącej kierowniczym organem wykonawczym związku
wyznaniowego
 Zasada prenotyfikacji obowiązuje w odniesieniu do Kościoła katolickiego.
Polega ona na obowiązku powiadamiania władz rządowych o nazwisku
kandydata na urząd biskupa diecezjalnego przed ogłoszeniem jego nominacji
 Zasada obywatelstwa zakaz mianowania na określone stanowiska
kandydata nieposiadającego obywatelstwa polskiego
Uzależnienie mianowania kandydata nieposiadającego obywatelstwa
polskiego od uzyskania zgody ze strony Ministerstwa Administracji i
Cyfryzacji
Obowiązek informowania o obywatelstwie osó b pełniących funkcje organó w
osó b prawnych poszczegó lnych związkó w wyznaniowych
 Zakaz mianowania na określone stanowiska kościelne obcokrajowcó w
dotyczy jednie Kościoła Katolickiego—Konkordat art. 7
 Większość związkó w wyznaniowych działających na podstawie ustaw
indywidualnych nie została zobowiązana do uprzedniego zwracania się do
odpowiedniego ministra o wyrażenie zgody na obsadzenie stanowiska
kościelnych przez cudzoziemcó w

II. KULT PUBLICZNY (W TYM Ś WIĘTA RELIGIJNE)

 Brak ustawowej definicji kultu
 Oddawanie czci Bogu, zwłaszcza w liturgii
 Kult publiczny sprawowany jest w imieniu kościoła przez osoby prawnie do tego
upoważnione i w sposó b zatwierdzony przez władze kościelne

 Wolność kultu:
o Kościoły i inne związki wyznaniowe działają na zasadzie ró wnouprawnienia ze
swobody pełnienia funkcji religijnych
o Wypełniając te funkcje mogą : organizować i publicznie sprawować kult oraz
organizować obrzędy i zgromadzenia religijne
 Kult jest przede wszystkim sprawowany w obiektach sakralnych- kościołach, kaplicach
 Wyrazem wolności kultu jest zasada nienaruszalności tych miejsc
 Miejsca kultu- bez zgody władz zwierzchnich- nie mogą być przeznaczone na inne cele
 Kult może być sprawowany w obiektach kościelnych: są to budynki, do któ rych tytuł
prawny posiadają osoby prawne określonego związku wyznaniowego- służą one
najczęściej celom mieszkalnym, administracyjnym, katechetycznym
 Zakaz egzekucji podmiotó w służących do wykonywania praktyk religijnych i
przedmiotó w służących do wykonywania kultu publicznego
 Sprawowanie kultu w miejscach publicznych:
o Nie dotyczy przepisó w ustawy prawo o zgromadzeniach
o Mają zastosowanie przepisy konkordatu/ustawy o gwarancjach/ustawy
indywidualne
39
 o Wyznawcy poszczegó lnych wyznań mogą swobodnie uczestniczyć w publicznych
czynnościach i obrzędach religijnych
o Uzewnętrznianie indywidualnie lub zbiorowo swojej religii lub przekonań może
podlegać jedynie ograniczeniom ustawowym koniecznym do ochrony
bezpieczeń stwa publicznego, porządku, zdrowia lub moralności
o Sprawowanie kultu w miejscach publicznych nie wymaga zawiadomienia władz
administracyjnych

 Obchodzenie świąt religijnych:

o W celu zapewnienia wiernym udziału w sprawowaniu kultu publicznego
ustawodawstwo wyznaniowe zawiera odpowiednie przepisy dot. świąt
religijnych

o Charakterystyka dni wolnych od pracy pod względem ich religijnego charakteru

 Ustawa o dniach wolnych od pracy obejmuje swoim zakresem wszystkie
niedziele i 12 dodatkowych dni świątecznych:
- 1 stycznia – Nowy Rok
- 6 stycznia – Trzech Kró li
- Drugi Dzień Wielkiej Nocy – święto ruchome – uzyskał w Konkordacie
oraz ustawie o stosunku pań stwa do Kościoła Katolickiego ochronę na
ró wni z innymi świętami
- 1 maja
- 3 maja – święto narodowe i kościelne
- Boże Ciało
- 15 sierpnia
- 1 listopada
- 25 grudnia
- 26 grudnia

 Przetwarzanie danych osobowych

o Charakter danych przetwarzanych przez związki wyznaniowe
 Dane te dotyczą pośrednio lub bezpośrednio przekonań religijnych i
przynależności wyznaniowej- dane te zaliczane są do tzw. Danych
wrażliwych=szczegó lnie chronionych
 Art. 27 ust.1 OchrDanychU – generalny zakaz przetwarzania tego rodzaju
danych, przetwarzanie dopuszczalne jest jedynie w przypadkach
określonych w ustawie – np. przetwarzanie jest niezbędne do
wykonywania statutowych zadań kościołó w i innych związkó w
wyznaniowych
 Związki wyznaniowe przetwarzają dane osobowe w praktyce
administracyjnej (księgi parafialne), w przygotowaniu kandydató w do
stanu duchownego oraz w postępowaniach sądowych
o Przesłanki legalnego przetwarzania
 Spełnione kryteria podmiotowe, przedmiotowe i gwarancyjne:
1) dot. członkó w jednostek organizacyjnych oraz osó b utrzymujących z
nimi stałe kontakty w związku z ich działalnością
2) jest to niezbędne do wykonywania zadań statutowych
3) zapewnione są pełne gwarancje ochrony przetwarzanych danych
40
  Na żądanie osoby formalnie występującej z danego związku
wyznaniowego powinno nastąpić natychmiastowe zaprzestanie
generowania informacji na jej temat w systemach informatycznych czy
ewidencyjnych
 Szczegó łowe zasady dot. realizacji obowiązkó w związanych z
przetwarzaniem danych powinny zostać określone w prawie
wewnętrznym związkó w wyznaniowych
o Zakres publicznego nadzoru nad przetwarzaniem danych
 wyłączona została znaczna część uprawnień kontrolnych GIODO w stos.
do danych przetwarzanych na potrzeby związkó w wyznaniowych, nie
przysługuje mu prawo do:
1)wydawania decyzji administracyjnych i rozpatrywania skarg w
sprawach wykonania
2) wstępu do pomieszczeń , w któ rych zlokalizowany jest zbió r danych
3) żądania ukazania dokumentó w, udostępnienia do kontroli urządzeń ,
nośnikó w oraz systemó w informatycznych
4) zlecania sporządzania ekspertyz i opinii
o Udostępnianie danych
 Przesłanki udostępniania danych określa prawo wewnętrzne właściwego
związku wyznaniowego
 Jest to konsekwencja zasady autonomii i wzajemnej niezależności
pań stwa i Kościoła
 Nie mają w tym zakresie bezpośredniego zastosowania przepisy ustawy
o ochronie danych osobowych
o Uprawnienia osób, których dane dotyczą
 Zainteresowane osoby realizują swoje uprawnienia kontrolne w trybie
określonym przez prawo wewnętrzne właściwego związku
wyznaniowego
 W związku z brakiem możliwości stosowania procedur
administracyjnych nie mają zastosowania przepisy ustawy o ochronie
danych osobowych

22. FINANSOWANIE ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH

 Najważniejszym źró dłem finansowania związkó w wyznaniowych w Polsce jest

ofiarność wiernych
 Zbió rki organizowane na cele ściśle związane z działalnością wspó lnot religijnych wyjęte
są spod przepisó w ustawy o zbió rkach publicznych
 W ustawach podatkowych przewidziano możliwość obniżenia podstawy opodatkowania
przez podatnikó w dokonujących darowizn na cele związane z działalnością podmiotó w
wyznaniowych
 Ważną rolę w finansowaniu wydatkó w związanych z działalnością związkó w
wyznaniowych w Polsce pełni Fundusz Kościelny
 Obowiązujące przepisy dopuszczają korzystanie na zasadzie wyjątku z innych dotacji
pań stwowych
 W celu zdobycia środkó w do realizacji celó w religijnych kościelne jednostki
organizacyjne mogą także prowadzić działalność gospodarczą – podlegają wó wczas
wszystkim unormowaniom dot. tej działalności – jedynie ich dochody na podstawie
41
 ustaw podatkowych są zwolnione z podatku dochodowego, jeśli środki zostaną
wykorzystane na cele statutowe
 Ofiarność wiernych
 Obywatele i cudzoziemcy oraz bezpań stwowcy mają prawo do swobodnego
świadczenia na rzecz wspó lnot religijnych (art.5 UGWSiR)
 Temu prawu poszczegó lnych osó b odpowiada prawo kościołó w i innych
związkó w wyznaniowych do zbierania składek i otrzymywania darowizn,
spadkó w i innych świadczeń
 Gwarancje prawa do zbierania ofiar na cele religijne, działalność humanitarną
prowadzoną przez instytucje kościelne oraz na utrzymanie duchownych i
zakonnikó w zawarte są ponadto w ustawach regulujących w sposó b
indywidualny stosunek pań stwa do poszczegó lnych grup religijnych
 Publiczne zbieranie ofiar na cele ściśle związane z działalnością instytucji
religijnych nie wymaga zezwoleń wskazanych w art. 1 ustawy o zbió rkach
publicznych
 Wyjęte spod przepisu są TYLKO takie zbió rki, któ re odbywają się w obrębie
terenó w kościelnych, kaplic oraz w miejscach i okolicznościach zwyczajowo
przyjętych i w sposó b tradycyjnie ustalony
 Dochody uzyskiwane z niegospodarczej działalności statutowej nie podlegają
podatkowi dochodowemu od osó b prawnych, ale ponadto nie ma w stosunku do
nich obowiązku prowadzenia księgowości
 Wśró d kwot, o któ re można zmniejszyć podstawę opodatkowania uwzględniono
darowizny przekazane na cele kultu religijnego oraz działalność pożytku
publicznego
 Gó rny limit odliczeń z tytułu darowizn w przypadku osó b prawnych wynosi 10%
dochodu
 W ustawie o podatku dochodowym od osó b fizycznych przyjęto, że odliczenia
dokonywane ze względu na przekazane darowizny nie mogą przekroczyć łącznie
6%
 W przypadku darowizn dokonywanych przez osoby fizyczne na kościelną
działalność charytatywno – opiekuń czą stosuje się szczegó lny reżim prawny
 W przypadku darowizn na kościelną działalność charytatywno – opiekuń czą nie
obowiązują limity dopuszczalnych odliczeń
 Kościelna osoba prawna, na rzecz któ rej złożono darowiznę jest obowiązana do
wystawienia darczyń cy pokwitowania odbioru darowanej kwoty
 Wysokość dokonanej darowizny powinna być udokumentowana

 Subwencje i dotacje z Funduszu Kościelnego:

 Jedynym źró dłem, z jakiego zasilany jest obecnie fundusz kościelny są dotacje
pochodzące z budżetu pań stwa
 Kwota zasilająca fundusz jest corocznie ustalana w ustawie budżetowej
 Cele na jakie aktualnie może świadczyć Fundusz Kościelny można
przedstawić w trzech grupach:
1) Opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie
zdrowotne osó b duchownych
2) Prowadzona przez kościoły i inne związki wyznaniowe działalność
społecznie użyteczna: działalność charytatywno- opiekuń cza,
42
 oświatowo—wychowawcza, inicjatywy związane ze zwalczaniem
patologii społecznych
3) Konserwacja i remonty zabytkowych obiektó w sakralnych
 Fundusz może świadczyć na udzielanie duchownym pomocy materialnej i
lekarskiej oraz organizowanie dla nich domó w wypoczynkowych

43