AHMED

Manzûm
SÎRET-İ NEBÎ
(İNCELEME - TRANSKRİPSİYONLU METİN)
Manzûm Sîret-i Nebî
AHMED

İNCELEME - TRANSKRİPSİYONLU METİN

Yayına Hazırlayanlar:
Prof. Dr. Turgut Karabey
Yrd. Doç. Dr. Bülent Şığva

Kitabın içeriği ile ilgili tüm hukuki sorumluluk

yayına hazırlayanlarına aittir.

ISBN: 978-605-342-
Sertifika no.: 11382

Akçağ Yayınları:
Eski Türk Edebiyatı:

1. Basım: Ankara 2016

Sayfa Düzeni: Emel YALÇIN

© Akçağ Yayınları 2016

Fikir ve Sanat Eserleri Yasası gereğince bu eserin yayın hakkı
anlaşmalı olarak Akçağ Yayınları’na aittir. İzinsiz kısmen ya da
tamamen çoğaltılıp yayınlanamaz.

Baskı ve Mücellit: Erek Ofset

Büyük Sanayi 1. Cad. Çim Sk. No. 17/1 İskitler-Ankara

Kapak Baskı: Poyraz Ofset

İvedik OSB 2. Mtb. Sitesi 1537. sk. No: 9 Ankara

Akçağ Basım Yayım Pazarlama A.Ş.

Tuna cad. No. 8/1 Kızılay-Ankara
Tel: (312) 432 17 98 - 433 86 51
Faks: (312) 432 28 52

akcag@akcag.com.tr
www.akcag.com.tr
 AHMED

Manzûm
SÎRET-İ NEBÎ
(İNCELEME - TRANSKRİPSİYONLU METİN)

Yayına Hazırlayanlar:

Prof. Dr. Turgut Karabey

Yrd. Doç. Dr. Bülent Şığva
 “Bu Çalışma
Erzincan Üniversitesi
Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimince Desteklenmiştir.
Proje Numarası: SOS-A-150615-0144”
 İÇİNDEKİLER

ÖN SÖZ.................................................................................................... 1
GİRİŞ ....................................................................................................... 13
1. Siyerin Tanımı ve Tarihî Gelişimi .......................................................... 13
2. Türk Edebiyatı’nda Siyer ....................................................................... 13
a. Tercüme Siyer Kitapları ..................................................................... 14
b. Te’lîf Siyer Kitapları .......................................................................... 16
1. Mensûr Olarak Yazılmış Te’lîf Siyer Kitapları ................................ 16
2. Manzûm Olarak Yazılmış Te’lîf Siyer Kitapları .............................. 17

BİRİNCİ BÖLÜM
İNCELEME
AHMED
MANZÛM SÎRET-İ NEBÎ
A.ŞEKİL YAPISI ..................................................................................... 21
B. MUHTEVA YAPISI ............................................................................. 22
1. Eserin Kaynağı .................................................................................. 22
2. Eserin Bölümleri ............................................................................... 23
a. Sebeb-i Te’lîf ................................................................................. 28
b. Nûr-ı Muhammedî ......................................................................... 28
c. Velâdet-i Nebî ............................................................................... 33
d. Püserî-i Nebî ve Halîme ................................................................. 39
e. Mucizât-ı Nebî ............................................................................... 40
f. Mi’râc-ı Nebî ................................................................................. 42
g. Rıhlet-i Nebî .................................................................................. 43
3. Özel İsimler ....................................................................................... 44
a. Şahıs İsimleri .................................................................................. 44
1. Peygamberler .............................................................................. 44
Hz. Âdem.................................................................................... 45
Hz. Dâvud ................................................................................... 46
Hz. Eyyûb ................................................................................... 46
Hz. Hârûn ................................................................................... 47

5
 Hz. İbrâhîm ................................................................................. 47
Hz. Îsâ ........................................................................................ 48
Hz. Mûsâ .................................................................................... 48
Hz. Nûh ...................................................................................... 50
Hz. Süleymân .............................................................................. 50
Hz. Ya’kûb ................................................................................. 50
Hz. Yûsuf.................................................................................... 51
2. Dört Haife................................................................................... 51
Hz. Ebûbekir ............................................................................... 51
Hz. Ömer .................................................................................... 54
Hz. Osmân .................................................................................. 55
Hz. Ali ........................................................................................ 57
3. Sahabeler .................................................................................... 59
Abbâs Bin Abdulmuttalib ............................................................ 59
Abdurrahmân Bin Avf ................................................................. 59
Âyişe .......................................................................................... 60
Bilâl-i Habeşî .............................................................................. 60
Câbir Bin Abdullah ..................................................................... 61
Fadl Bin Abbâs ........................................................................... 62
Fâtıma......................................................................................... 63
Fıdda .......................................................................................... 64
Hafsa .......................................................................................... 65
Hasan ve Hüseyin........................................................................ 65
İbn-i Rabî’a ................................................................................. 66
İkrime ......................................................................................... 67
Kusem Bin Abbâs ....................................................................... 67
Şükrân ........................................................................................ 68
Usâme Bin Zeyd ......................................................................... 68
4. Mutasavvıflar.............................................................................. 68
Bayezîd-i Bistâmî ........................................................................ 68
Cüneyd-i Bağdâdî ....................................................................... 69
Hallâc-ı Mansûr .......................................................................... 69

6
 İbrâhîm Edhem ........................................................................... 70
Ma’rûf-ı Kerhî............................................................................. 70
5. Diğer Dinî Kişiler ....................................................................... 70
Abdulmuttalib ............................................................................. 70
Âmine ......................................................................................... 71
Âsiye .......................................................................................... 71
Cercîs ......................................................................................... 72
Halîme ........................................................................................ 72
Meryem ...................................................................................... 73
Vehb ........................................................................................... 73
Mehdî ......................................................................................... 74
6. Tarihî ve Efsanevî Kişiler............................................................ 75
Ebû Cehl ..................................................................................... 75
Ebû Tâlib .................................................................................... 75
Kârûn.......................................................................................... 75
Leylâ ve Mecnûn......................................................................... 76
b. Yer İsimleri .................................................................................... 76
c. Müzik Makamları ........................................................................... 79
d. Eser ve Müellif İsimleri .................................................................. 79
Avârifü’l-Ma’ârif ............................................................................ 80
Delâ’ilü’n-Nübüvve ........................................................................ 80
Faslü’l-Hitâb .................................................................................. 81
Fetâvâ............................................................................................. 82
Fusûsu’l-Hikem ve Futûhâtü’l-Mekkiyye ........................................ 82
İhyâ’u Ulûmi’d-Dîn ........................................................................ 82
Kânûn ve Şifâ ................................................................................. 83
Kenzü’l-Müzekkir........................................................................... 83
Kurtubî Tezkiresi ............................................................................ 84
Kûtu’l-Kulûb .................................................................................. 84
Makâsıd Şerhi ................................................................................. 84
Mesnevî.......................................................................................... 85
Nihâye ............................................................................................ 85

7
 Sahîhayn......................................................................................... 86
Şifâ-ı Şerîf ...................................................................................... 86
Tefsîr-i Teysîr ................................................................................. 88
Ukletü’l-Müstevfiz ......................................................................... 88
4. Üslûbu ............................................................................................... 88
a. Eserin Dili ...................................................................................... 88
b. İktibaslar ........................................................................................ 89
1. Âyet İktibasları ........................................................................... 89
I. Lafzen Âyet İktibâsları ............................................................. 89
a. Lafzen Yarım âyet iktibâsları................................................ 89
b. Lafzen Tâm Âyet İktibâsları ................................................. 95
2. Hadîs İktibâsları .......................................................................... 96
I. Lafzen Hadîs İktibâsları ........................................................... 96
a. Lafzen Yarım Hadîs İktibâsları ............................................. 96
b. Lafzen Tâm Hadîs İktibâsları ............................................... 98
II. Manen Hadîs İktibâsları .......................................................... 98
3. Kelâm-ı Kibâr İktibâsları............................................................. 99
c. Edebi Sanatlar .............................................................................. 100
Telmih .......................................................................................... 100
Mülemma ..................................................................................... 102
İştikâk .......................................................................................... 103
Cinâs ............................................................................................ 103
Tezâd ........................................................................................... 104
Tenâsüb ........................................................................................ 105

İKİNCİ BÖLÜM
TRANSKRİPSİYONLU METİN
AĤMED
2&3?Ĭ28ð7*9ò3*'ð 107
[Sebeb-i Teǿlįf] .................................................................................... 157
[MuǾcizāt-ı Nebį]................................................................................. 171
[Velâdet-i Nebį] ................................................................................... 210

8
 [Püserį-i Nebį ve Ĥalįme]..................................................................... 243
[MiǾrāc-ı Nebį] .................................................................................... 278
[Rıĥlet-i Nebį] ..................................................................................... 299
KAYNAKÇA.......................................................................................... 403
YAZMA NÜSHADAN ÖRNEK METİNLER ......................................... 405
SÖZLÜK ................................................................................................ 407

9
10
 ÖN SÖZ

Āh idüb dir idi iy cānum baba

Dünye vü Ǿuķbāda sulŧānum baba
ŞemǾ-veş ķılduñ beni giryān baba
Baġrumı itdüñ benüm biryān baba
Ķandesin iy şems ü māhum ķandesin
Dü-cihānda tekye-gāhum ķandesin
Baña sensüzin gerekmez dü-cihān
Ne cihān belkim gerekmez baña cān

Hz. Muhammed (s.a.v)’in muhabbeti, başlangıcından günümüze kadar İs-

lam âleminde bütün Müslümanların iliklerine kadar işlemiş bir sevgidir.
Bundan dolayı, İslam dünyasında çeşitli dillerde peygamberimizin hayatını
muhtelif yönlerden ele alıp anlatan daha ziyade mensûr siyer muhtevalı
eserler pek çoktur. Bu konuda Türkçe’de de bu tür eserlerin, geçmişten gü-
nümüze gelinceye kadar birçok örneğine rastlamak mümkündür. Ancak bu
siyer türünün İslam âleminde manzûm örnekleri sanıldığı kadar çok değil-
dir.
Elinizdeki, hayatı hakkında kaynaklarda bilgi bulunmayan şimdilik bizim
için mechul Ahmed isimli bir şaire ait olan bu “Manzûm Sîret-i Nebî” isimli
bu kitap, XV. yüzyılda kaleme alınmıştır. Şu andaki mevcut bilgilerimize
göre 125 yaprak ve 3699 beyitten ibaret olan tek yazma nüshası bugün
Mekadonya Milli Kütüphanesi (Narodna İ Univerzitetska Biblioteka Skopje,
Manuscript Turks II, 509) numarada kayıtlıdır. Bu manzûm Türkçe eser,
maalesef çeşitli kaynak eserlerde hayatı hakkında bir malumat kırıntısına
bile ulaşamadığımız Ahmed, isimli mechul bir şaire aittir. Ahmed isimli bu
meçhul şair, bu eserinde peygamberimizin hayatını, doğumunu, mi’râcını ve
vefatını kısaca onun biyografisini edebiyatımızda örneğine pek nadir tesadüf
edilebileceğimiz bir şekilde manzûm olarak anlatmıştır. Eser, peygamberi-
mizin hayatını XV. yüzyıl Türkçesiyle manzûm olarak anlatması ve o yüzyıl
dili hakkında bilgi vermesi bakımlarından dikkat çekicidir.
Elinizdeki bu araştırma ve kısaca inceleme eseri, Önsöz, Giriş ve İki Bö-
lümden meydana gelmiştir. Girişte, siyerin tanımı ve tarihi gelişimi üzerinde
kısaca duruldu. İslam dünyasında bu dine giren çeşitli kavimler tarafından
ortak bir edebiyat oluşturulmuştur. Bu İslamî Edebiyat’da eser veren Arap,
Fars ve Türk şair ve yazarlar tarafından yazılan ve tercüme edilen manzûm
ve mensûr belli başlı siyer kitapları anahatlarıyla tanıtıldı.
İncelemeyi içeren Birinci Bölüm’de Ahmed isimli meçhul bir şaire ait
olan bu Manzûm Sîret-i Nebî mesnevisi şekil ve muhteva yapısı bakımlar-

11
dan ele alındı. Bu mechul şairin eserini yazarken yaralandığı kaynaklar, ese-
rin bölümleri ayrıntılı bir şekilde tahlil edildi. Eserde yer alan şahıslar hak-
kında mevcut kaynaklara dayanılarak kısaca bilgi verildi, yer isimleri örnek
beyitler yoluyla zikredildi. Ahmed’in bu Manzûm Sîret-i Nebî mesnevisinde
tespit ettiğimiz âyet, hâdis ve kelâm-ı kibâr iktibâslarından eseri tanıtmak
için bazı örnekler verildi. Nümune olarak da beyitlerde yer alan edebî sanat-
lar üzerinde kısaca duruldu.
İkinci Bölüm elinizdeki eserin en önemli kısmıdır. Burada Ahmed isimli
bu mechul şairin Manzûm Sîret-i Nebî mesnevisinin transkripsiyonlu metni
yer almaktadır. Müstensihin yazısı pek güzel değil üstelik yazısına noktaları
koyarken dikkatsiz davranmıştır. Metin harekeli olmasına rağmen metnin
imlası da bozuktur. Bazı varaklarına da su isabet ettiği için mürekkeb da-
ğılmış ve harfler birbirine karışdığı için buraların okunmasında güçlük çe-
kilmiştir. Bu nedenle zaman zaman düzeltme cihetine gittik. Eserde, oku-
namayan kısımlar *** ile gösterilmiştir. Okunup da ama anlam verilemeyen
ya da anlamından emin olunamayan yerlerde (?) işareti konulmuştur. Tara-
fımızdan düzeltilen ya da eklenen kısımlar [ ] işareti ile gösterilmiştir.
Bu transkripsiyonlu metnin sonuna, eserin kolayca okunabilmesi ve iyi
anlaşılması için metinde geçen bu günkü okuyucunun bilmediği Arapça,
Farsça ve arkaik Türkçe kelimeleri ihtiva eden bir de sözlük eklendi.
Gayret bizden tevfik Allâh’tan.

Prof. Turgut KARABEY-Yrd. Doç Dr. Bülent ŞIĞVA

Erzincan 2016

12
 GİRİŞ

1. Siyerin Tanımı ve Tarihî Gelişimi

Siyer Arapça bir kelime olup sîret kelimesinin çoğuludur. Sözlük anlamı
“davranış, hal, durum, idâre, hareket, yürüme, yol, âdet” olup ıstılahı olarak
ise daha ziyade peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v)’in ahlâkı, seciyesi
ve hayat hikâyesinden bahseden eserlere sîret veya siyer denir. İslâm dünya-
sında Hz. Peygamber’in hayatı ve şahsiyeti hakkında birçok eser kaleme
alınmıştır. Bu konuda yazılan belli başlı ilk Arapça eser, İbn İshak’ın Sîretü
İbn İshak isimli kitabıdır. İkincisi İbn Hişâm’ın (ölm. 218/833) es-Sîretü’n-
Nebeviyye adlı eseridir. Bunları sırasıyla şu eserler takip eder: İbn
Hibbân’ın es-Sîretü’n-Nebeviyye, İbn Fâris’in Evcezü’s-Siyer li-Hayri’l-
Beşer’i, İbn Hazm’ınCevâmi’ü’s-Sîre’si, Mecdüddin İbnü’l-Esîr, Nevevî ve
Abdülmümined-Dimyâtî’nines-Sîretü’n-Nebeviyye’leri İbn Seyyidünnâs’ın
Uyûnü’l-Eser fî-fünûni’l-Megâzîve’Şemâ’il ve’s-Siyer’i, Moğoltay b. Kı-
lıç’ın el-İşâre ilâ Sîreti’l- Mustafâ’sı, İzzeddin İbn Cemâa’nın el-
Muhtasarü’l-Kebîr fî-Sîreti’r-Resûl’ü, İbn Kesîr’in el-Fusûl fî-Sîreti’r-
Resûl’ü, İbnHabîb el-Halebî’nin el-Muktefâmin Sîreti’l-Mustafa’sı ve
Nûreddin el-Halebî’nin İnsânü’l-Uyûn fî-Sîreti’l-Emîni’l-Me’mûn veya
diğer ismi Es-Sîretü’l-Halebiyye’si.1

2. Türk Edebiyatı’nda Siyer

Edebî bir tür olarak siyer, Türk Edebiyatı’ına ilkin Arapça ve özellikle
Farsça’dan tercüme yoluyla girmiştir. Ancak bunlara tam bir tercüme demek
doğru değildir. Çünkü bunlar, tercüme-telif bir yapıya sahip bir şekilde ede-
biyatımızda yer almışlardır.
Biz toplum olarak sohbeti çok severiz. Sohbet bizim kültür hayatımızda
önemli bir yere sahiptir. Bu sebeple eskiden devamlı sohbet meclisleri dü-
zenlenirdi, bunların da baş konusu siyer olurdu. Bu nedenle, Hz. Peygam-
ber’in hayatı, şahsiyeti, mucizeleri ve savaşları, padişah saraylarından köy
odalarına, tekkelerden kışlalara kadar yayılan bu sohbet meclislerinde anla-
tılırdı. Meclislerde bazen bunu bir anlatıcı daha önce okuyup öğrendiklerini
muhayyilesine istinat ederek nakleder, bazen de muhtelif dillerde yazılmış
bu nevi kitapları, bu dilleri bilenler okuyup tercüme ederek anlatırlardı.
Meclislerde bu şekilde anlatılan bu siyerlerin bir kısmı daha sonra kitap ha-
line getirilirdi. Bugünkü bilgilerimize göre Anadolu sahasında en eski Türk-
çe siyer kitabı, Kâdî Darîr’in Siyer-i Nebî’sidir. Anadan doğma âmâ olan

1
Mustafa Fayda, Siyer ve Megâzî, DİA, İstanbul 2009, c. 37, s.319-324.

13
Erzurumlu müellif Kâdî Darîr, Memlûk Sultânları’nın sohbet meclislerinde
kendisine okunan Arapça muhtelif siyer kitaplarını mecliste bulunanlara
Türkçe tercüme edip çeşitli zamanlarda anlatmıştır. Daha sonra bu anlatılan-
ları hafızasına kaydedip bunları zihninde yoğurarak zaman zaman çevresin-
de bulunan kâtiplere yazdırmış böylece meşhur eseri Siyer-i Nebî ortaya
çıkmıştır.
Anadolu sahasında yazılan siyerleri kaleme alınış tarzlarına göre şu şe-
kilde tasnif ederek dikkatlere sunabiliriz:

a. Tercüme Siyer Kitapları

Bu günkü araştırmalarımıza göre bu konuda Anadolu sahasında Osmanlı
Türkçesine tercüme ediliş tarihi sırasıyla tespit edebildiğimiz siyer kitapları
şunlardır:
1. Kâdî Darîr, Terceme-i Siyer-i Nebî. 790/1388 yılında Kahire’de ta-
mamlanmıştır. Manzum ve mensur karışık bu eser Anadolu Türk
Edebiyatı’nda en eski siyer kitabıdır.
2. Yazıcıoğlu Muhammed, Muhammediyye. Kendisinin daha önce
Arapça olarak yazdığı Meğaribü’z-Zamân isimli eserinin Hz. Pey-
gamberle ilgili kısmının OsmanlıTürkçe’sine nazmen tercümesinden
ibarettir.
3. Lâmi’î Çelebi, Terceme-i Şevâhidü’n-Nübüvve li-Takviyyeti Yakîni
Ehl-i Fütüvve. Bu eser, meşhur İranlı şâir ve mutasavvıf
Abdurrahman-ı Câmî’nin 885/1480 yılında Farsça yazdığı
Şevâhidü’n-Nübüvve adlı siyerinin Osmanlı Türkçe’sine tercümesi-
dir. Lâmi’î’nin bu eseri İstanbul’da iki defa yayınlanmıştır. İlki 385
sayfa olarak 1293/1876 senesinde eski harflerle, daha 1958 yılında
Muzaffer Ozak tarafından yeni harflerle neşredilmiştir.
4. Ahîzâde Abdülhalîm Efendi (Halîmî), Terceme-i Şevâhidü’n-
Nübüvve (Nevâhidü’l-Fütüvve fî-Tercemeti Şevâhidi’n-Nübüvve).
Bu eser, yine Abdurrahman-ı Câmî’nin yukarıda adı geçen eserinin
Osmanlı Türkçesi tercümesidir.
5. Celâlzâde Mustafa Çelebi, Delâ’il-i Nübüvvet-i Muhammedî ve
Şemâ’il-i Fütüvvet-i Ahmedî. Molla Miskîn lakabıyla meşhur olan
Muînü’l-miskîn’in Farsça kaleme aldığı siyerinin 959/1552 yılında
yapılan OsmanlıTürkçe tercümesidir.
6. Altıparmak Muhammed Efendi, Terceme-i Me’âricü’n-Nübüvve fî-
Medârici’l-Fütüvve. Bu eser yine yukarıda bahsedilen Muînü’l-
miskîn’e ait Farsça yazılmış Me’âricü’n-Nübüvve isimli siyerin Os-
manlı Türkçesi tercümesinden ibarettir. Bu eserin mütercimi daha
ziyade Altıparmak lakabıyla meşhur olmuştur. Eserin eski harflerle
tespit edebildiğimiz dört baskısı yapılmıştır. 1257/1841, 1290/1873

14
 ve 1306/1889 ve 1327-1328 yıllarında İstanbul’da dört ve
1271/1855 yılında da Bulak’ta bir defa neşredilmiştir. Eser ayrıca
Turgut Ulusoy tarafından sadeleştirilerek 1984 yılında İstanbul’da
yeni harflerle yayınlanmıştır.
7. Aydınlı Eyyüb b. Halîl, Sîretü’n-Nebî Tercümesi. Bu eser İbn
Hişâm’ın es-Sîretü’n-Nebeviyyesi’nin Osmanlı Türkçesi’ne çevirisi-
dir. Eser üzerinde Mes’ad Süheylim Ali eş-Şâmân doktora tezi yap-
mıştır.
8. Veysîzâde Ahmed İznikî, Terceme-i Siyer-i Kâzerûnî (Sahâyifü’l-
İber ve Letâyifü’s-Siyer). Muhammed b. Mes’ûd el-Kâzerûnî’nin el-
Müntekâmin Siyeri’n-Nebî el-Mustafâ isimli eserinin Osmanlı Türk-
çesi’ne tercümesidir.
9. Karaçelebizâde Abdülazîz Efendi, Terceme-i Siyer-i Kâzerûnî. Eser,
Sultan VI. Murâd’a ithâf edilmiştir.
10. Bâkî, Meâlimü’l-Yakîn fî-SîretiSeyyidi’l-Mürselîn. Ahmed b. Mu-
hammed el-Kastalânî’nin el-Mevâhibü’l-Ledüniyyebi’l-minahi’l-
Muhammediyye isimli eserinin Osmanlı Türkçesine tercümesidir.
Tespit edebildiğimiz kadarıyla eser, 1261/1845, 1313/1895,
1316/1898, 1322/1904 ve 1326/1910 senelerinde İstanbul’da eski
harflerle neşredilmiştir. Eserin ayrıca yeni harflerle, kısaltılarak sa-
deleştirilmiş iki yayını yapılmıştır. Biri İstanbul’da 1967 yılında,
Cumhuriyet döneminin en büyük şâirlerinden Necip Fazıl Kısakürek
tarafından kısaltılarak sadeleştirip Gönül Nimetleri ismiyle, diğeri
ise, yine İstanbul’da 1972 yılında İhsan Uzungüngör tarafından
Mevâhib-i Ledünniyye adıyla sadeleştirilerek yayınlanmıştır.
11. Benlizâde Mahmûd Mağnîsavî, Terceme-i Mevâhibü’l-Ledünniyye.
12. Benlizâde Mahmûd Mağnisavî, Tercüme-i Ravzatü’l-ahbâb fî-
Siyeri’n-Nebî ve’l-âlve’l-ashâb. Ataullah ibn-i Fazlullah el-Hüseynî-
i Şirâzî’nin Farsça yazdığı eserin Osmanlı Türkçesine çevirisidir. İlk
olarak 1268/1852 yılında İstanbul’da üç cilt halinde daha sonra
1288/1871 senesinde ise yine İstanbul’da dört cilt halinde neşredil-
miştir.
13. Mütercim Âsım Efendi, Terceme-i Siyerü’l-Halebî (Şerhu
Manzumeti’l-Halebiyye). Bu eser, İbrahim b. Mustafâ el-Mudârî el-
Halebî’nin şerh ettiği altmış üç beyitlik manzumesinin açıklamalı
Osmanlı Türkçesi tercümesidir. Bulak 1248/1832, 415 s.
14. Mîrzâzâde Ahmed Neyli, el-Evfâ fî-Tercemeti’l-Vefâ (fî-Fezâ’ili’l-
Mustafâ). Bu kitap, Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’ye ait, el-Vefâ bi-
Ahvâli’l-Mustafâ isimli eserin Osmanlı Türkçesi’ne tercümesinden
ibarettir.

15
 b. Te’lîf Siyer Kitapları
Bu günkü araştırmalarımıza göre tespit edebildiğimiz Anadolu sahasında
Osmanlı Türkçesiyle yazılmış belli başlı te’lîf siyer kitaplarını mensûr ve
manzûm olmak üzere iki ana başlık altında toplayarak şu şekilde sıralayabi-
liriz:

1. Mensûr Olarak Yazılmış Te’lîf Siyer Kitapları

Şu anda tespit edebildiğimiz Osmanlı Türkçesiyle kaleme alınmış mensur
siyer kitaplarının belli başlıları şunlardır:
1. Veysî, Dürretü’t-Tâc fî-Sîreti Sâhibi’l-Mi’râc. Bu eser ayrıca Siyer-i
Veysî ismiyle de tanınmıştır. Eser, çok sanatkârane bir nesir üslu-
buyla yazılmıştır. Bu bakımdan Osmanlı Türkçesi siyerleri içinde en
çok beğenilen eserlerden biri olmuştur. Çok okunan bir eser olduğu
için çeşitli kütüphanelerde 150 kadar yazma nüshası bulunmaktadır.
Bu nedenle daha sonraları bu esere, Nev’îzâde Âtâî, Nâbî,
Nazmîzâde Murtaza ve Tıflî Ahmed Çelebi gibi meşhur şair ve ya-
zarlar tarafından zeyiller yazılmıştır. Eser üzerinde Nuran Öztürk
doktora tezi yapmıştır.
2. Şeyhülislâm Karaçelebizâde Abdülazîz Efendi, el-Fevâyihu’n-
Nebeviyye fî-Siyeri’l-Mustafâviyye. Bu eserde, Hz. Peygamber’e
vahiy gelmesiyle başlayıp Hayber Savaş’ına kadar olan devre yer
alır.
3. Abdülbâkî Ârif Efendi, Sîretü’n-Nebî. Bu siyerin mukaddimesi man-
zumdur. Müellif, bu eseri bitiremeden vefât etmiş, damadı Fâiz
Efendi tamamlamıştır. Eserin, devrinde çok beğenildiği rivayet edi-
lir.
4. Hakîm er-Rûmî (Muhammed b. Halîl), Acâ’ibü’l-Ahbâr fî-Ahbâri
Seyyidi’l-Ahyâr.
5. Veysî, Dürretü’t-Tâc, Bulak 1245/1829, 126+114 s. Diğer baskısı
Siyer-i Veysî.
6. Ramazanzâde Nişancı Muhammed Paşa, Siyer-i Enbiyâ-yı İzâm ve
Ahvâl-i Hulefâ-yı Kiram (Târih-i Nişancı Muhammed Paşa), Eser iki
defa basılmıştır: İstanbul 1279/1862, 351 s; 1290/1873, 313 s.
7. Veysî, Siyer-i Veysî, İstanbul 1286/1869, 263 s.
8. Eyyüb Sabrî (Paşa), Mahmûdü’s-Siyer. Bu eser, İstanbul’da
1287/1870 yılında eski harflerle 620 sayfa olarak neşredilmiştir. Sa-
de bir üslupla yazılmış olan bu siyer, itimat edilir bilgi ve kaynaklara
dayanılarak kaleme alınmıştır.
9. Hakkı [Bıçakçıoğlu], Siyer-i Nebî Aleyhissalât-ı ves-selâm, İstanbul
1305/1888, 60 s.

16
 10. Düzceli Yusuf Suad [Neguç], Akvemü’s-Siyer (Siyer-i Seniyye-i
Cenâb-ı Levlâkiye Dâir). Bu kitap İstanbul’da 1327/1909 senesinde
eski harflerle basılmıştır. 1. cildi 496 sayfa olan eserin ikinci cildi
basılmamıştır. Eser neşredilince, tartışmalara sebep olmuştur. Mese-
lâ; Kılıçzâde Hakkı, İstanbul’da 1331/1913 senesinde 64 sayfalık
Akvemü’s-Siyer Münâsebetiyle Yusuf Suad Efendi’ye Tahsîsen,
Softa Efendilere Tamîmen Son Cevab ismiyle bir risâle kaleme al-
mış, Müellif Yusuf Suad Düzceli ise, Akvemü’s-Siyer adıyla İstan-
bul’da 1331/1913 yılında ona 23 sayfalık bir cevab vermiştir.
11. Lutfullah Ahmed (Takma adıyla Naci Kasım), Hayat-ı Hazret-i Mu-
hammed, 1.c. İstanbul 1331/1915, 336 s.; 2.c. İstanbul 1332/1916,
337-656 s.; 3.c. İstanbul 1332/1916, 657-1042 s.
12. Abdullah Âtıf, Siyerü’n-Nebî, Eser, 1338 yılında İstanbul’da eski
harflerle basılmıştır. Oldukça hacimli bir eserdir.
13. Ahmed Refîk [Altınay], Gazevât-ı Celîle-i Peygamberî, Bu eser, eski
harflerle 1324/1908 yılında İstanbul’da 224 sayfa olarak neşredilmiş-
tir.
14. Ahmed Midhat Efendi, Beşâir-i Sıdk-ı Nübüvvet-i Muhammediyye.
Bu eser, İstanbul’da 632 sayfa olarak iki defa basılmıştır. 1312/1894,
1317/1899
15. İsmail Hakkı İzmirli, Siyer-i Celîle-i Nebeviyye. İstanbul 1332/1916,
261 s. Bu eser, İsmail Hakkı Uca tarafından sadeleştirilerek 1996 yı-
lında Konya’da yayınlanmıştır.
16. Celâl Nûrî [İleri], Hâtemü’l-Enbiyâ, İstanbul 1332/1914, 328 s.
17. Hüseyin bin Tevfîk el-Konevî, Siyer-i Celile-i Nebeviyye ve Şemâil-
i Mustafaviyye, İzmir 1338/1922, 272 s.
18. Kemal, Siyer-i Muhtasara, [İstanbul] 24 s.
19. Muhammed Ziya, Siyer-i Nebî. İstanbul’da iki kez basılmıştır:
1340/1924, 1926, 192 s.

2. Manzûm Olarak Yazılmış Te’lîf Siyer Kitapları

Son yapılan araştırmalara istinaden elde edile bilgilere göre Anadolu ala-
nında tespit edilen başlıca manzûm siyer kitapları ise şunlardır:
1. Molla Velî, Manzûme-i Siyer-i Nebî. XV. Yüzyıla ait olan bu eser,
takriben 10.000 beyittir.
2. Süleyman Çelebi, Mevlid-i Şerif (Vesîletü’n-Necât), 1270/1853, 54
s. Yüzlerce yazma ve baskı nüshası vardır.
3. Münîrî İbrahim Çelebi-i Amasyevî, Siyer-i Nebî. Manzûm olarak ka-
le alınmıştır.

17
 4. Muhammed, Siyer-i Nebî. Yaklaşık 3000 beyitlik bu eser XVI. yüz-
yılda kaleme alınmıştır.
5. Abdurrahman, Siyerü’n-Nebî. 10.000 beyti aşkın bir eserdir.
6. İbrâhim Hanîfî b. Muhammed Kâzım, Manzûm Siyer-i Nebî,
7. Abdurrahim Zâhidî, Manzûm Siyer-i Nebî,
8. Abdurrahim b. Hüseyin, Manzûm Siyer-i Nebî.
9. ?, Manzûm Siyer-i Nebî,
10. Hâfız Muhammed Zühdî Efendi, Tayyib Efendizâde, Nazmü’s-Siyer.
Bu eser, 1324/1908 yılında 220 sayfa olarak Trabzon’da eski harfler-
le yayınlanmıştır.2

2
Mustafa Uzun, “Türkçe Siyer Kitapları”, DİA ,İstanbul 2009, c. 37, s.324-326.

18
BİRİNCİ BÖLÜM
İNCELEME

19
20
 AHMED
MANZÛM SÎRET-İ NEBÎ

A. ŞEKİL YAPISI

Ahmed isimli şairin kaleme aldığı Manzûm Sîret-i Nebî, 3669 beyitten
oluşan mesnevi nazım şekliyle yazılmış bir eserdir. Mesnevi nazım şeklinin
dışında 5 beyitlik bir gazel,

Ol laŧįfdür pādişāh-ı dü-cihān

Rūĥ-baħşdur belki oldur cān-ı cān

Cümle maħlūķāt anuñdur cüzǿ ü küll

Oldılar ķurbān aña ins ile cān

Bāġ-ı ķudsdür gülsitān-ı bāġ-ı ķuds

Oldı ol cān bülbüline āşiyān

Ĥüsnine müştāķ anuñ bāġ-ı İrem

Ķāmeti ŧūbā lebi kevŝer-cinān

Raĥmet-i Raĥmānuñ oldur mažharı

Ġarķa varur raĥmete kevn ü mekān

“Medĥ-i Ravża-ı Resūlu’l-lāh Sallā’l-lāhu ǾAleyhi ve Sellem” başlıklı 12

beyitlik (3213-3224) bir kaside bulunmaktadır. Kasidenin matla ve makta
beyti aşağıda yazılıdır.

Ol hümāyūn ravżadur ķıble-nümā

Āsitānı secde-gāhı evliyā

Maĥrūm itmegil ġubārından anuñ

Miskin Aĥmed çeşmini yā źā’l-Ǿaŧā

Hz. Fâtıma’nın vefatından duyulan üzüntünün dile getirildiği “Mersiye”

başlıklı 9 beyitlik (3610-3618) bir kaside de vardır. Kasidenin matla ve
makta beyti şöyledir:

21
 Fānį cismi ķodı çün ħayru’n-nisā
İtdi menzil milket-i dār-ı bekā

Bizi dūr itme olardan iy kerįm

Anlaruñla bile eyle dāyimā

Bunlardan hareketle 26 beyit farklı nazım şekilleri ile 3643 beyit ise
mesnevi nazım şekliyle kaleme alınmıştır. Aruzun remel bahrinin fâ’ilâtün /
fâ’ilâtün / fâ’ilün kalıbıyla yazılmıştır.
Eserde zengin kafiye başta olmak üzere tam ve yarım kafiyenin de
kullanıldığı görülmüştür. Kafiyenin yanısıra ahenk için sık sık redife de
başvurmuştur.

B. MUHTEVA YAPISI

15.yüzyılda yaşamış olan Ahmed isimli şairin kaleme aldığı Manzûm

Sîret-i Nebî isimli eserinin muhteva yapısını şu şekilde değerlendirmek
mümkündür.

1. Eserin Kaynağı

Ahmed isimli şair, eserini oluştururken peygamberler, Hz. Peygamber ve

İslâm tarihi ile ilgili meşhur bazı kaynak eserleri bazen müellifleriyle bazen
müelliflerini belirtmeden zikretmiştir. Yararlandığı tefsir, fıkıh, hadis, ta-
savvuf ile ilgili ve muhtelif konularda yazılmış belli başlı eserlerden müelli-
fi belli olanlar şunlardır:
Ebû Tâlib El- Mekkî, Kûtu’l-Kulûb; Ebü’l- Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz
el-Yahsubî Şifâ-ı Şerîf; Şihâbüddîn es-Sühreverdî, Avârifü’l-Ma’ârif; İbn-i
Sinâ, El- Kânûn Fi’t-Tıb ve Kitâbü’ş-Şifâ; Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî,
Mesnevi; Ebû Hafs Ömer b. Muhammed en-Nesefî, Tefsîr-i Teysîr,
Muhyiddîn İbnü’l-Arabî, Fusûsu’l-Hikem, Futûhâtü’l-Mekkiyye, Ukletü’l-
Müstevfiz; Muhammed bin Ahmed el-Kurtubî, Kurtubî Tezkiresi, Muham-
med Pârsâ, Faslü’l-Hitâb; Sa’düddîn Teftâzânî, Makâsıd Şerhi; Sığnâkî,
Nihâye; Gazâlî, İhyâ’u Ulûmiddîn; Buharî ve müslim, Sahîhayn.
Müellifi belli olmayan ya da müellifinin kim olduğu tespit edileme-
yen eserler ise şunlardır:
Kenzü’l-Müzekkir, Delâ’ilü’n-Nübüvve, Fetâvâ, Ravz-ı Fâyık,
Kebîr.
Bu eserler ve müellifleri hakkında detaylı bilgiler “Eser ve Müelllif İsim-
leri” başlıklı kısımda verilecektir.

22
 Bu eserlerin dışında her ne kadar isimleri zikredilmemiş bile olsa özellik-
le eserde yer alan bazı hayvan hikayelerinde Feridüddîn Attâr’ın Mantıku’t-
Tayr isimli eserinin ve genel olarak da Süleymân Çelebî’nin Vesiletü’n-
Necât isimli eserinin etkisi görülmektedir.

2. Eserin Bölümleri

Ahmed’in Manzûm Sîret-i Nebî’sinin yazıldığı tarih net olarak bilinme-

mesine rağmen eserin sonunda yer alan

Çünki đabǾic [‫ ]ﺿﺒﻌﺞ‬verdi hicrį bir hisāb

Oldı ol vaķtde tamām işbu kitāb

beytindeki tarih mısrasından ve istinsah tarihinden 15.yy.’da yazıldığını

tespit edebiliyoruz. Bu mesnevi, ilk dönem mesnevilerinden olduğu için
klasik mesnevi tertibi tam oluşmamıştır. Bölümler arası geçiş net değildir.
Bir bölüm içerisinde birden fazla konuya ait anlatım sergilenmiştir. Eseri
beyitlere ve bölümlerine göre şöyle değerlendirebiliriz:
Arapça yazılmış bir girişten sonra 35 beyitlik tevhid içerikli manzûme
gelmiştir. 35-58. beyitlerde münacat tavrının hakim olduğu görülmektedir:

Raĥmet it āşüfte miskįn bendeñe

Şefķat eyle bu żaǾįf efgendeñe

MaǾśiyetden gerçi oldum ehl-i tįġ

Raĥmetüñi benden itmegil dirįġ

Ben köyünmiş miskįne yā źā’l-celāl

Vaślınuñ eyle zülālinden nevāl (49-51)

Beyitlerde de görüldüğü üzere kendisinin aciz ve günahkâr bir kul oldu-

ğunu dile getirip Allah’tan bağışlanma dilemektedir. 59-99. beyitler arasın-
da nasihat içerikli bir anlatım sergilenmiştir. Allah yolunda yürüyen insan-
ların bir takım sıkıntılarla yüz yüze olacağı dile getirilmiştir. İnsanın Al-
lah’ın bir tecellisi olduğu ve ona ulaşma yolunda çektiği sıkıntıların Allah’ın
sevgisini onun kalbinde bir o kadar artıracağı vurgulanmıştır.

Vaśl-ı dosta ol bulur her demde rāh

Kim ide ol cismile cānın tebāh

23
 Yaķmayan kendözüni pervāne-vār
Ķaçan olur aña cānān āşiķār

Ger yaķarsa seni şemǾ-i źį’l-celāl

Žāhir ola saña dįźār-ı viśāl

Cān nidersin saña cānānuñ gerek

Dü-cihānda ulu sulŧānuñ gerek

Virüriseñ cānı cānān yolına

Saña andan yigrek cān bulına

Ger fenā virüb beķāyı alasın

Sen ĥayāt-ı cāvidānį bulasın (90-95)

100-145. beyitlerde aşk üzerine ifadelere yer verilmiştir. Türkçe beyitle-

rin yanı sıra Farsça beyitlerle de aşkın ne olduğu ve aşkın herşeye kadir ol-
duğu ortaya koyulmuştur. Aşk yolında yürüyen insanın bu yolda bir takım
sıkıntılara uğrayacağı dile getirilmiştir. Bu yolda yürümek isteyen kişiye
peygamberler ve evliyalar gibi sıkıntılara katlanması gerektiği nasihat edil-
miştir.
146-160. beyitlerde elif harfinden hareketle Allah’ın vahdaniyyeti üzeri-
ne ifadelere yer verilmiştir. 161-196. beyitlerde divan şiirinde çok kullanılan
ayna mazmunuyla aynada yansıyan herşeyin Allah’ın birer tecellisi olduğu
vurgulanmıştır.

Gözgülerde gerçi çoķdur śūretüñ

Lįk birden ġayrı yoķdur śūretüñ

Mümkināta daħı Ĥaķdandur vücūd

Aña andan dāyim irer feyż-i cūd

Gerçi yoķdur mümkināta daħı Ǿadd

Lįk anlarda görinendür aĥad

Küllį mā fi’l-kevni Ǿaks-i rūy-ı ū

Pertev-i nūr-ı cemāl u būy-ı ū (192-195)

24
 197-354. beyitlerde varlık aleminin tek bir yaratıcı tarafından yaratıldığı-
nın dile getirildiği tevhid türünden anlatımlara yer verilmiştir. Eşyanın nuru,
akıl, varlık, kesret-vahdet gibi bir takım tasavvufî konulara ait beyitler zik-
redilmiştir. Nasihat tavrı ile insandan bunları idrak etmesi istenmiştir.
355-602. beyitlerde Hz. Muhammed’in medhinin kıssasını yazmaya ça-
lıştığı ve bunu ancak aşk ehlinin anlayacağı ifade edilmiştir. Bu kısımda
benlikten uzak durulması öğütlenmiştir. Bostan ve Gülistan, Mantıku’t-Tayr
gibi eserlerde gördüğümüz çeşitli kısa hikayelerle (hüdhüd ile baykuşlar
hikayesi, hüdhüd ile karga (zag) arasındaki hikaye) tasavvufî öğretilere yer
verilmiştir. Kütüphane kataloğunda eserin müellifi bilinmiyor şeklinde kayıt
olsa bile eser içerisinde 379. beyitte müellif ismi olarak Miskin Ahmed
geçmektedir. Bu isim eser içerisinde farklı yerlerde yine yer almaktadır.

Miskįn Aĥmed bendeñe nedür vücūd

Bildürivir luŧf idüb iy baĥr-ı cūd

Bu kısımda insanın Allah’ın yansıması olduğu yenilenmiştir. Allah’a

ulaşmak için beş menzil olduğu, ancak bunların aşılarak Allah’a ulaşılacağı
anlatılmıştır. İnsanın kendi varlığını terk ederek ve benliğinden geçerek Al-
lah aşkıyla kendinden geçebileceği, Allah ile hem-râz olabileceği nasihat
edilmiştir. Bir bakıma fenafillah makamına nasıl ulaşılacağı ifade edilmiştir.

Sende biş menzil ķoyubdur Kird-gār

Anları geç tā ola Ĥaķ āşikār

Evveli ĥissdür ikincisi ħayāl

ǾAķl üçünci ki͜ oldurur śāĥib-maķāl

Ķalbdürür dördünci menzil eyle bil

Rūĥ bişincidür ki oldur ĥaķķa žıll

Ger dilersen gide senden hep ĥicāb

Göresin dostuñ cemālin bį-niķāb

Ĥissi terk it evvelā śoñra ħayāl

Śoñra Ǿaķlı eyle terk iy ber-kemāl

Śoñra ķalbüñ daħı śoñra cānuñı

Terk eyle tā bulasın ħānuñı (522-527)

25
 Senligüñden çıķmayınca sen i dost
Bil ĥaķįķat göremezsin rūy-ı dost

Seni maĥv itse tecellį bį-celāl

Küll-i şeyde göresin Ǿayn-ı cemāl

Cān u tenden çünki āzād olasın

Ĥaķķıla Ĥaķ olıben şād olasın

Dileriseñ Ĥaķķa hem-rāz olasın

Cümle yirde aña dem-sāz olasın

Andan özge nesneyi hįç sevmesen

Tā ĥicābuñ götüre ol źū’l-minen (535-539)

Müellifin bazı tasavvufî öğretileri okuyucuya ulaştırma ve nasihat etme

kaygısı bazı konularda tekrara düşmesine sebep olmuştur.
603-697. beyitlerde şair niçin böyle bir eser yazmaya kalktığını ve bunu
yazarken de nelerden faydalandığını açıklamıştır. Bu beyitleri, mesneviler-
deki sebeb-i te’lîf kısmı olarak addedilebiliriz. Bu bölüm “Sebeb-i Te’lîf”
başlıklı kısımda anlatılacaktır.
698-772. beyitlerde Hz. Muhammed’in (sav) medhine yer verilmiştir.
Bütün varlıkların en şereflisi, bütün peygamberlerin öncüsü olduğu, bu kai-
natın onun hürmetine yaratıldığı vurgulanmıştır. Birer beyitle ileride detaylı
bir şekilde anlatılacak Hz Peygamber’in mucizelerine telmih yapılmıştır.
Hz. Peygamber’in mucizelerinin anlatılacağının başlık atılarak bildirildi-
ği 773. beyitten itibaren 997. beyite kadar mucizât bölümü olarak değerlen-
dirilir. Müellif, bu kısmı yazarken mucizeleri, Delâ’il isimli eserden naklet-
tiğini belirtmiştir. Delâ’il, Hz. Peygamber’in Hak peygamber olduğunu ka-
nıtlamak maksadıyla meydana gelen mucizelerin anlatıldığı bir eserdir. Mu-
cizeler arası geçişte Hz. Peygamber’e salat ve selam getirilmiştir. Bu bö-
lümde ifade edilen mucizelerin ne olduğu “Mucizât-ı Nebî” başlıklı kısımda
değerlendirilecektir.
998-1035. beyitlerde eserin müellifi olan Ahmed, kendisinin aciz ve gü-
nahkâr bir kul olduğunu söyleyip Hz. Peygamber’den şefaat talep etmiştir.
Bu durum Arapça yazılan beyitler ile de desteklenmiştir.
1036-1066. beyitlerde şair, Hz. Peygamber’in mevlidini anlatmaya baş-
layacağını bildirmiştir. İlk olarak Hz. Peygamber’in ruhlar alemindeki nuru-
nun yaratılmasını sonradan da doğumuyla birlikte cismanî görünümü hak-
kında bir anlatım sergileyeğini izah etmiştir. Bu kısımda “Ben gizli bir hazi-

26
ne idim, bilinmeyi diledim, bunun için (beni bilmeleri için) yaratıkları yarat-
tım” mealindeki hadis-i kudsiden hareketle Hz. Muhammed’in (sav) nuru-
nun nasıl yaratıldığı ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır.
1072-1196. beyitlerde kainatın yaratılmasında nasıl bir yol izlendiği ve
Hz. Muhammed’in (sav) nurunun Hz. Âdem’in zahrına (sırtına) geçtiği dile
getirilmiştir. Bunun yanı sıra İslam dininin dört direği olarak bilinen dört
halifenin nurlarının Hz. Âdem’in parmaklarına intikal olayı da izah edilmiş-
tir. Bu olay anlatılırken dört halifenin övgüsüne de yer verilmiştir.
1196-1262. beyitlerde Hz. Muhammed’in (sav) nurunun Hz. Âdem’in al-
nına oradan da peygamberler ve oğulları vasıtasıyla babadan oğula geçerek
Hz. Peygamber’in babası Abdullah’a gelinceye kadar nasıl bir sıra takip
ettiği detaylı bir şekilde işlenmiştir. Bu kısım “Nûr-ı Muhammedî” başlıklı
kısımda ayrıntılı olarak anlatılacaktır.
1263-1685. beyitlerde Hz. Peygamber’in babası Abdullah ile ilgili hadi-
seler, Abdullah ve Âmine’nin evliliği, Âmine’nin hamileliği, Hz. Peygam-
ber’in doğumu, doğumunda ve doğumundan sonra meydana gelen mucize
ve olaylar anlatılmıştır. Bu kısım “Velâdet-i Nebî” kısmında ayrıntılı olarak
değerlendirilecektir.
1686-2098. beyitlerde Halîme’nin süt anne oluşuna ve Hz. Peygam-
ber’in onun yanındayken gerçekleşen olaylara ve mucizelere yer verilmiştir.
Bu kısım “Püserî-i Nebî ve Halîme” başlıklı kısımda değerlendirilecektir.
2099-2115. beyitlerde Hz. Peygamber’in yedi yaşındayken annesini
kaybetmesi, sekiz yaşında da dedesi Abdulmuttalib’i kaybetmesi, bunun
üzerine Ebû Tâlib’in himayesine girişi anlatılır.
2116-2388. beyitlerde Mi’râc olayı anlatılmıştır. Bu kısım ileride Mi’râc-
ı Nebî başlığında değerlendirilecektir.
2389-3212. beyitlerde Hz. Peygamber’in ahirete göçüşü (rıhlet olayı) an-
latılmıştır. Bu bölüm “Rıhlet-i Nebî” başlıklı kısımda anlatılacaktır.
3213-3224. beyitlerde kaside nazım şekliyle yazılmış “Medĥ-i Ravża-ı
Resūlu’l-lāh Sallā’l-lāhu ǾAleyhi ve Sellem” başlıklı bir manzûme yer al-
mıştır.
3225-3250. beyitlerde Hz. Peygamber’in ravzasına gelip ondan şefaat ta-
lep eden iki kişinin tasviri yapılmıştır.
3251-3431. beyitlerde mersiye türü ve nasihat tavrı ön plana çıkmıştır.
Hz. Peygamber’in ölümünden duyulan üzüntü dile getirilerek dünyanın fani
oluşuna vurgu yapılmıştır. Müellif, Allah’tan kendisi için af ve merhamet
dilemiştir. Bu dua kısmını, Arapça beyitlerle tamamlamıştır.
3432-3609. beyitlerde Hz. Peygamber’in vefatından sonra ehl-i beytin
özellikle de Hz. Fâtıma’nın üzüntüsü, ağlayıp sızlanması lirik bir şekilde

27
anlatılmıştır. Hz. Fâtıma’nın kendisi için Kubâ’da beyt-i ahzan yapılmasını
istemesi, burada Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin ile birlikte yas tutması, bir müd-
det sonra da vefat etmesi anlatılmış ve mersiye içerikli beyitler sıralanmıştır.
3610-3618. beyitlerde kaside nazım şekliyle Hz. Fâtıma için bir mersiye
yazılmıştır.
3619-3669. beyitlerde müellif Ahmed, Hz. Peygamber’in ümmetinin Al-
lah’ın rahmetine nail olacağını bildirerek Allah’a tazarru etmiş ve günahla-
rının affını talep ederek eserini tamamlamıştır.

a. Sebeb-i Te’lîf

Arapça Farsça karışık yazılmış 603. beyit bir başlık görünümündedir. Bu

başlıkta Hz. Muhammed’in (sav) mevlidinin anlatılmaya başlanacağı bildi-
rilmiştir. Eserin kalan kısmında da bu tür başlıklarla hangi konuların anlatı-
lacağı okuyucuya duyurulmuştur. Hz. Muhammed’in (sav) mevlidi anlatılır-
ken sahih hadis kaynaklarla bunun desteklendiği dile getirilmiş ve mevlidi
dinleyenlerin keder ve acılarla inleyeceği söylenmiştir. Mevlid yazmanın ya
da mevlide değer vermenin ne kadar önemli olduğu iki hikaye ile verilmiş-
tir. Hikayelerde mevlid okutup fakirlere yemek yediren kişilerin bundan
dolayı Hz. Peygamber’in şefaatine nail olduğu ve Allah’ın rızasını kazandı-
ğı ortaya koyulmuştur. Bu bölüm, mesnevilerdeki sebeb-i te’lîf kısmı olarak
addedilebilir. Çünkü Miskin Ahmed isimli müellif de bu tür şeylere nail
olmayı isteyerek bu mevlidi (siyeri) yazdığını dile getirmiştir. Bu kısım 697.
beyitle tamamlanır.

b. Nûr-ı Muhammedî

Allah, ilk olarak Hz. Muahmmed’in (sav) nurunu yaratmıştır. Bu nur, Hz.
Âdem’in yaratılmasıyla birlikte Hz. Adem’in sırtına daha sonra da alnına
geçmiştir. Hz. Âdem’in alnına geçen nur, Hz. Muhammed’in (sav) annesi
Âmine’ye gelene kadar bir sıra takip etmiştir. Hz. Âdem’den itibaren Âmi-
ne’ye kadar gelen bu nur klasik tarihî3 ve edebi eserlerde4 Hz. Muham-

3
Taberî Tarihi’nde bu durum “Hz. Muhammed Mustafa (sav)’ın Nesebi” başlığı altında
Hz. Peygamberimizin soyu, babaları ve atalarının nesebi, Hz Adem’den başlayarak ba-
badan oğula geçmiştir. Peygamberimiz Abdullah oğlu Muhammed’in baba yönünden
soyu şöyledir: “Hz. Adem, Hz. Şit, Enûş, Kaynân, Berd Nerâyil, Hz. İdris, Hz. İlyesa,
Edd, Adnân, Maad, Nizâr, Mudar, Müteveşlih, Lemek, Hz. Nuh, Sam, Erfahsed, Hz.
Salih, Abir, Fâliğ, Erguva, Sâruh, Nânor, Tereh, Hz. İbrahim, Hz. İsmail, Kaydar, Haml,
Yeş Secib, Ya’reb, Abdullah, Hemyesâb, Hz. İlyâs, Müdrike, Cüzeyme, Kinâne, Nadr,
Mâlik, Fihr, Galib, Lüey, Kâab, Mürre, Kilâb, Kusayy, Abdi Menâf, Hâşim,
Abdülmuttalib, Abdullah, Hz. Muhammed” Ebu Ca’fer Muhammed Bin Cerîrü’t-Taberî,
Tarih-i Taberî, Tercüme Eden: Hüsameddin Çelebi, Sadeleştiren ve Latin Harflerine
Aktaran: M. Faruk Gürtunca, Sağlam Yayınevi, İstanbul (?), C. 3, s. 45, 46.

28
med’in (sav) nesebi olarak değerlendirilir. Ahmed’in Manzûm Sîret-i

4
Mesela Süleyman Çelebi’nin Vesiletü’n Necât isimli mevlidinde nûr-ı
Muhammediyye’nin nakl edilme süreci şu şekilde anlatılmıştır:

Hak Taâlâ çün yaratdı Âdemi

Kıldı Âdemle müzeyyen âlemi

Mustafa’nun nûrını alnını kodı

Bil habîbüm nûrıdır bunûr didi

Klıdı ol nûr anun alnında karâr

Kaldı anun ile niçe rûzigâr

Sonra Havva alnına nakl itdi bil

Durdı anda dahi niçe ay u yıl

Şîs dogdı ana nakl itdi bugûr

Anun alnında tecellî kıldı nûr

Anası rahmine çün düşdi Enûş

Nûr ana naklitdi anda durdı hoş

Çün Enûşun oğlı Kaynân dogdı yâr

Nûr-ı Ahmed anda oldı âşikâr

Vardı Mehlâyile ol nûr-ı Resûl

Sonra Yârid alnına kıldı nüzûl

Çünki Uhnûh’a irişdi nûr yine

Geçdi andan Müteveşlah alnına

Lemk ü Nûh u Sâm u hem Erfahşede

Vardı Âbir Fâliga hem iy dede

Erg u Sârug u Nâhûra geldi çün

Vardı Târah alnına dogdugı gün

İrdi İbrâhîme İsmâîle hem

Söz uzanur ger kalanın dir isem

Bunlara irince uş kıldum beyân

Bâkîsin anlayasın bundan hemân

İşbu resmile müselsel muttasıl

Tâ olınca Mustafâya müntakıl

Şöyle vardı irdi ol nûr aslına

İrişince ol Muhammed alnına

Süleyman Çelebi, Mevlid, Hzl.: Necla Pekolcay, Dergah Yayınları, 5. Baskı İstanbul
2016, s. 62-64.

29
Nebîsi’nde de bu durum hemen hemen aynı görülmektedir. Bazı isimlerde
ise imla değişikliklerine rastlanır.

Emr itdi aña andan źū’l-celāl

Ki͜ ide Ādem alnına ol intiķāl

Vardı ol nūr cebhesine Ādemüñ

Rūĥı oldur sırrı oldur Ǿālemüñ

Emr itdi śoñra nūra źū’l-celāl

Ki ide ĥaķķ cebhesine intiķāl

Vardı ĥaķķ alnına nūr-ı nigār

ŞuǾle virdi anda ol nūr şems-vār

Śoñra andan nūrı ol śāĥib-cemāl

Oġlı Şįt alnına itdi intiķāl

Gitdi andan śoñra nūr-ı gül-Ǿiźār

Oldı͜ Ālūsuñ cebhesinde āşikār

Gitdi andan śoñra nūr-ı ber-kemāl

Cebhe-i Mehlāyile͜ itdi intiķāl

Śoñra Yerdā cebhesine vardı nūr

Āfitāb-veş buldı anda ol žuhūr

Śoñra ol nūr-ı ĥabįb-i źį’l-cemāl

İtdi alnına Ħunūħuñ intiķāl

Bir rivāyet bu ki nūr-ı źį’l-cemāl

Yerdādan İdrįse itdi intiķāl

Oldı andan śoñra nūr-ı gül-Ǿiźār

Cebhe-i Mutūşalħada āşikār

Gitdi andan Lāmeke vardı o nūr

Śoñra Nūĥ alnında buldı ol žuhūr

30
Śoñra Sām alnında ķıldı ol ķarār
Śoñra Erfaĥşedde oldı āşikār

Şāliħuñ alnına vardı śoñra ol

Śoñra vardı ǾAybere ol pür-uśūl

Śoñra ol Fāliġde oldı āşikār

RāǾūya vardı[ydı] śoñra ol nigār

Śoñra Sālūç alnına vardı o nūr

Niçe eyyām buldı anda ol žuhūr

Nāħūd[uñ] alnına vardı śoñra ol

Śoñra Tāraħ alnına ol pür-uśūl

Śoñra Āźer cebhesine āşikār

Oldı ol nūr ķıldı anda çoķ ķarār

Śoñra vardı ceddine śāĥib-cemāl

YaǾnį ol İbrāhįme itdi͜ intiķāl

Śoñra İsmāǾįlde buldı ol žuhūr

ŞuǾle virdi anda ġāyetde o nūr

Āfitāb-veş oldı ķıldı ol ķarār

Śoñra Ķaydar cebhesinde āşikār

Śoñra Nibte vardı nūr-ı Muśŧafā

Buldı ol anuñıla ġāyet śafā

BaǾd-ez-ān vardı HümeysaǾda ķarār

Ķıldı ol nūr anda oldı āşikār

BaǾdehū vardı YesaǾ alnına nūr

BaǾdehū Yaķdumda buldı ol žuhūr

Śoñra Zeyd alnına vardı ol ķamer

BaǾdehū Ud alnına ol şįr-i ner

31
Śoñra Uded alnına itdi͜ intiķāl
Śoñra ǾAdnān alnına ol źū’l-cemāl

BaǾdehū oldı MuǾadda āşikār

BaǾd-ez-ān oldı aña merciǾ-nizār

BaǾdehū vardı Mużar alnına nūr

Buldı anda gün gibi ġāyet žuhūr

İtdi andan śoñra İlyāsa Ǿubūr

Śoñra buldı Medrikede ol žuhūr

BaǾdehū ķıldı Ħuzeymede ķarār

ŞuǾle virdi anda ol nūr şems-vār

BaǾd-ez-ān vardı Kenānāya o nūr

Buldı alnında anuñ ġāyet žuhūr

BaǾdehū oldı Nužırda āşikār

Śoñra Mālik cebhesinde͜ itdi ķarār

Śoñra Fihre vardı nūr-ı Muśŧafā

Śoñra vardı Ġālibe ol pür-śafā

Śoñra itdi ol Lüeye intiķāl

Śoñra KaǾba vardı ol śāĥib-cemāl

Śoñra Mürre vardı nūr-ı ve’đ-đuĥā

BaǾd-ez-ān vardı Kilāba mā-ŧaġā

Gitdi andan śoñra nūr-ı bedr-i tām

Cephesin itdi Ķuśayyuñ ol maķām

İtdi andan śoñra nūr-ı ber-kemāl

Cebhe-i ǾAbdu’l-menāfa intiķāl

Gitdi andan śoñra nūr-ı gül-Ǿiźār

Cebhe-i Hāşimde oldı āşikār

32
 Gitdi anuñ cebhesinden śoñra nūr
Buldı ǾAbdu’l-muŧŧalibde ol žuhūr

Muśŧafānuñ ceddidür ol nįk-nām

Aślā kāfir olmamışdur ol hümām (1199-1238)

Śoñra ǾAbdu’l-lāha vardı nūr-ı şāh

Fį’l-ĥaķįķat oldurur nūr-ı İlāh

Mā-zāle nūr-ı Muĥammeden muntaķılen

Fį’ŧ-ŧayyibįne’ŧ-ŧāhirįne ūlį’l-Ǿulā

Ĥattā li-ĥabįbi’l-lāhi cāǿe muŧahhiren

Ve mükerremen ve muǾažžaman ve mücebbelen

Ŧoġnıcaġaz ol ĥabįb-i lā-yezāl

İtdi anuñ alnına ol intiķāl

Çün maķāmın buldı ķıldı ol ķarār

Oldı anda gün gibi ol āşikār (1247-1251)

c. Velâdet-i Nebî

1263-1685. beyitlerde Hz. Peygamber’in babası Abdullah etrafında geli-

şen olaylar, Âmine’nin hamileliği, Hz. Peygamber’in doğumu ve doğumun-
da meydana gelen mucizeler anlatılmıştır. Hz. Peygamber sevgisi olan kişi-
lerin Allah’ın rahmetine nail olacakları bildirilmiştir. Bu kısmı beyitlere
göre şöyle ifade edebiliriz:
1263-1344. beyitlerde Abdulmuttalib’in görüğü rüyalar anlatılmıştır. İlk
rüyada Abdulmuttalib, sırtından bir ağacın çıktığını ve dallarının bütün ci-
hana yayıldığını görür. Rüyasını ta’bir ettirince rüya tabircisi onun neslin-
den bir çocuğun insanlara rahmet olarak geleceğini, onun getireceği dine
tâbi’ olunacağını söyler. Diğer rüyasında ise Abdulmuttalib, belinden bir
zincirin çıktığını ve dört parçaya ayrıldığını görür. Bunu da muabbire yo-
rumlatır. Muabbir, aynı şekilde onun neslinden bir çocuğun geleceğini,
hükmünün doğudan batıya kadar her yere yayılacağını ve arşa çıkıp Rabbini
göreceğini (mirac olayı) söyler. Bunun üzerine dokuz oğlu olan
Abdulmuttalib, Ka’be’ye gider ve bir oğlu daha olursa Allah için onu kur-
ban edeceğini belirtir. Bundan sonraki kısımda Abdullah’ın dünyaya gelişi,
Abdulmuttalib’in nezrinden (adağından) pişman oluşu ve oğlunu kurban

33
etmekten kurtarmak için beşyüz devenin kurban edildiğinin anlatıldığı kura
olayı zikredilmiştir. Şair, Abdullah’ın kurban edilme ve kurtulma olayını
farklı bir rivayetle de ortaya koymuştur. Bu rivayet ise, Abdulmuttalib’in
zemzem çıkarmaya çalışırken eğer zemzem çıkarsa en küçük oğlumu (Ab-
dullah) kurban edeceğim demesi ve bundan pişman olup oğlunu kurtarmak
için yüz deveyi kurban etmesidir.
1345-1414. beyitlerde Abdullah ile Âmine’nin evliliği, Abdullah etrafın-
da gelişen bazı olağanüstü haller anlatılmıştır. Âmine’nin Hz. Muham-
med’e (sav) hamile kalışı, hamileliği sırasında herhangi bir sıkıntı çekmedi-
ği, hiç kimsenin onun hamileliliğini anlamadığı ifade edilmiştir.
1415-1460. beyitlerde Hz. Muhammed’in (sav) doğumu sırsında gerçek-
leşen olaylara yer verilmiştir. Hz. Meryem ve Âsiye’nin doğum için orada
oldukları ve Âmine’ye hizmet için geldikleri, Hz. Muhammed’in (sav) dün-
yaya gözlerini açmasıyla birlikte odanın içinin nurla doğması ve gökyüzüne
doğru yayılması anlatılmıştır.
1461-1474. beyitlerde ilk olarak Kâdî Darîr’in Siyer-i Nebi isimli eserin-
de görülen daha sonra da Süleymân Çelebî’nin Kâdî Darîr’den etkilenerek
yazdığı merhaba redifli beyitlere benzer beyitler bu eserde de yer almıştır.
Bu açıdan Kâdî Darîr’in ve Süleymân Çelebî’nin etkisinden söz edilebilir.

Merĥabā iy şems-i tābān merĥabā

Merĥabā iy cān-ı cānān merĥabā

Merĥabā iy Ǿandelįb-i bāġ-elest

ǾIşķuñıla cümle Ǿālem oldı mest

Merĥabā iy āfitāb-ı Ǿāşıķān

Merĥabā iy māhitāb-ı śādıķān

Merĥabā gūyende-i esrār-ı yār

Merĥabā bįnende-i envār-ı yār

Merĥabā iy cān-ı bāķį merĥabā

Merĥabā Ǿuşşāķa sāķį merĥabā

Merĥabā iy źāt-ı Ĥaķķuñ mažharı

Merĥabā iy enbiyānuñ rehberi

34
 Merĥabā iy āfitāb-ı lā-yezāl
Merĥabā iy māhitāb-ı bį-zevāl

Merĥabā iy bülbül-i bāġ-ı cemāl

Merĥabā iy āşinā-yı źį’l-celāl

Merĥabā iy sįn ü śād u ĥį vü mįm

Merĥabā iy kāf u hāǿ ü rį vü cįm

Merĥabā iy Ǿāsį ümmet menceǿi

Merĥabā iy çāresüzler melceǿi

Merĥabā iy māh u ħurşįd-i Ħuźā

Merĥabā iy Ĥaķdan olmayan cüźā

Merĥabā iy mažhar-ı envār-ı Ĥaķ

Merĥabā iy maħzen-i esrār-ı Ĥaķ

Merĥabā iy bülbül-i gülzār-ı şāh

Merĥabā iy śulśul-ı bāġ-ı İlāh

Merĥabā iy raĥmeten li’l-Ǿālemįn

Merĥabā ehlen şefįǾü’l-müźnibįn (1461-1474)

1475-1549. beyitlerde Hz. Peygamber’in dünyaya gelişinin mutluluğu

ifade edilerek hem Arapça hem de Türkçe beyitlerle Hz. Muhammed’in
övgüsüne yer verilmiştir. Doğum anında gerçekleşen mucizeler birer beyitle
anlatılmıştır.

Ol gicede sebze-zār oldı zemįn

Cümle aġaclar çiçeklendi hemįn

Ol gicede aķdı ķuru çeşmeler

Ol gice yeşerdi her ķuru şecer

Ol gicede oldı cümle ħasta śaġ

İblįsüñ yüregine uruldı dāġ

35
 Ol gicede cümle bütler düşdiler
Büt-perestler odlara tutuşdılar

Ol gice yıķıldı biñ bir kilise hem

Ol gice İblįsi ŧutdı ķatı hemm

Ol gice irdi Śafāya hem śafā

Çünki geldi bu cihāna Muśŧafā

Ol gice Merve ĥaķıçün zemzeme

Cümle aśnām ol gice düşdi yire

Cümle aśnām ol gice düşdi yire

Her birisi diledi yire gire

Ķayśar u Kisrānuñ eyvānı͜ ol gice

Yire geçdi cümlesi ucdan uca

KaǾbetu’l-lāh ķalķdı yirden ol gice

Yire geçdi cümlesi ucdan uca

ǾArşdan oldı ol gice žāhir bir ün

Didi bilüñ ŧoġdı Aĥmed işbu dün (1527-1537)

1550-1588. beyitlerde Hz. Muhammed’i (sav) sevip ona hürmet eden ki-
şiye Allah’ın da rahmetiyle muamele edeceği iki olayla anlatılmıştır. Bun-
lardan ilki Hz. Mûsâ döneminde yaşayan bir kişinin hikayesidir. Bu kıssada
Hz. Mûsâ döneminde ikiyüz yaşına kadar yaşayan ama işi gücü fısk olan
birisi ölür. Kavmi o kişinin ölümünden büyük mutluluk duyar ve cenazesini
kimse kaldırmaz. Allahu Teâlâ, Hz. Mûsâ’ya o kişinin cenazesini defn et-
mesini ve o kişiye cennetini nasip ettiğini vahy eder.

Mūsāya vaĥy eyleyüb didi Ǿalįm

Dostlarumdan biri öldi iy kelįm

Di fülān mezbele içre yatur ol

Oldurur benüm ķatumda ħāśś ķul

36
Anı ķavmi yumayub aña namāz
Ķılmadılar şöyle bil iy dil-nüvāz

Var anı yu aña śar gökcek kefen

Bil ki aña ķılmışam cennet vaŧan

Ķavmuñıla üstine ķıl sen śalāt

Şöyle bil iy mažhar-ı envār-ı źāt

Ne dirise Ĥaķ anı itdi kelįm

Didi sensin her işe iy Ĥaķ Ǿalįm

Ķavmi dirler ol kişi fāsıķdurur

Fısķ içinde key ķatı ĥāźıķdurur

Bunda ĥikmet nedürür dir iy kerįm

Kim ķamu maħlūķuña sensin raĥįm

Didi Allāh Mūsaya bil iy laŧįf

Tevrātı oķurdı bir gün ol żaǾįf

Anda gördi ol Muĥammed ismini

Eylemişler gökcek anuñ resmini

Öpdi anı ķodı defǾį yüzine

Źevķ idüben sürdi anı gözine

Çünki ol eyledi aña ĥürmeti

Anuñiçün aña itdüm raĥmeti

Seyyiǿātını anuñ Ǿafv eyledüm

Her günāhını anuñ maĥv eyledüm

Ĥażretümde anı dildār eyledüm

Ben nažar-gāh aña dįdār eyledüm

Ķut içinde bu ħaber mesŧūrdurur

Rāvįlerle şöylece meźkūrdurur (1559-1573)

37
 İkinci olay ise ezan okunurken Hz. Ebubekir’in Hz. Peygamber’in par-
maklarını öpmesi ve gözüne sürmesi üzerine Hz. Muhammed (sav) tarafın-
dan böyle davranan birinin göz ağrısı çekmeyeceğini ve kendisine şefaat
edeceğini söylemesidir.

DefǾaten ķaldurdı Śıddįķ ellerin

Öpdi baş barmaķları dırnaķların

İki gözi üstine anları ol

Ķodı sürdi anlara ol pür-uśūl

Ķurret[u’l]-Ǿaynı senüñle didi ol

Gözlerümüñ nūrı sensin yā resūl

Anı görincek ĥabįb-i lā-yenām

Didi bilgil sen ĥaķįķat iy hümām

Sencileyin eylese bir kimsene

Görmeye göz aġrısın ol kimsene

Her günāhından anuñ geçe Ħuźā

Enbiyādan anı itmeye cüźā

Ben idem ana şefāǾat yevm-i dįn

Ana raĥmet ide Rabbü’l-Ǿālemįn

Bir Fetāvā içre vardur bu ħaber

Şöyle meźkūrdurur anda bu eŝer (1579-1586)

1589-1626. beyitlerde yine Hz. Muhammed’in (sav) doğumuyla birlikte

gerçekleşen olaylar anlatılmıştır. Hz. Meryem ve Âsiye’nin ona hizmet et-
tikleri, Hz. Muhammed’in göbeğinin kesilmiş ve gözünün sürmeli olduğu,
melekler tarafından yıkandığı, sırtına nübüvvet mührünün vurulduğu, evin
içini bir bulutun kapladığı ve Hz. Muhammed’in (sav) arşa çıkarılıp Al-
lah’ın huzuruna götürüldüğü, üç gün boyunca meleklerin eve gelip ona se-
lam verdiği ifade edilmiştir.
1627-1685. beyitlerde doğumunda gerçekleşen olayların anlatımına de-
vam edilmiştir. Bu kısımda Abdulmuttalib’in Ka’be’deki putların devrildi-
ğini görmesi ve Ka’be’den “Cihanın güneşi doğdu” şeklinde sesi işitip eve
gelmesi, Âmine’nin doğum yaptığı haberini öğrenmesi, Âmine tarafından

38
Abdulmuttalib’e yedi gün boyunca onu kimsenin görmeyeceğinin söylen-
mesi, bunun üzerine torununu görmek için içeri girmeye çalışan
Abdulmuttalib’in melek tarafından engellenmesi, yedi gün sonra
Abdulmuttalib’in torunu için kurbanlar kesip fakirlere dağıtması anlatılmış-
tır.

d. Püserî-i Nebî ve Halîme

1686-2098. beyitlerde Hz. Peygamber’in Halîme’ye süt emmesi için ve-

rilmesi ve onun yanındayken gerçekleşen olaylar anlatılmıştır. Bu kısımda
anlatılan olayları şöyle iade edebiliriz:
1686-1874. beyitlerde Âmine’nin güçsüz bir hale gelip Hz. Muhammed’i
(sav) emziremez oluşu vurgulanmıştır. Meleklerin Allah’tan destur alıp Hz.
Peygamber’e dayelik yapmak istemelerine karşın Allah onlara izin verme-
miştir, onun dayesinin Halîme olacağını bildirmiştir. Süt anne olmak için
yola çıkan Halîme, rüyasında bir havuzun başında Hz. Muhammed’i (sav)
görür ve Hz. Muhammed, (sav) onun kendisine daye olacağını söyler. Başka
bir rüyasında ise dalları dünyayı kaplayan bir ağacın çıktığını ve bundan bir
hurma yediğini, o hurmanın tadının ağzından hiç gitmediğini görür. Mek-
ke’ye ulaşan Halîme süt annelik yapmak için sadece Hz. Muhammed’in
(sav) kaldığını anlar. Bunun da sebebi, yetime dayelik yapmanın o toplum-
da ar kabul edilmesidir. Kocasıyla konuşur ve ona süt anne olmaya karar
verir. Diğer bir rivayette ise Halîme, Hz. Muhammed’i (sav) Ka’be’nin ku-
zeyinde hatįm denilen yere bırakır. Geldiğinde Hz. Muhammed’i bulamaz.
Âmine’ye olanları anlatır. Âmine feryad ve figan eder, yalvarıp yakarır.
Ka’be’den bir ses gelir. Oğluna bir şey olmadığını ve oğlunu vadide bulaca-
ğını işitir. Âmine oğlunu bulur ve Halîme’ye verir. Bu anlatılan olayın bazı
kaynaklarda süt annelik yaptıktan sonra Halîme’nin Hz. Muhammed’i (sav)
ailesine teslim etmeye geldiği zaman vukû’ bulduğunu kayd ederler. Müel-
lif, bu kıssayı Mevlânâ’nın Mesnevîsi’nden nakl ettiğini söyler.5
1875-2098. beyitlerde Halîme’nin Hz. Muhammed’i alıp evine dönerken
gerçekleşen (önceleri çok güçsüz olan deve ya da eşeğin Hz. Peygamber’in
binmesi üzerine herkesi gelip geçmesi), Halîme’nin koyunlarının süt ile
dolması, yağmur yağmamasından dolayı meydana gelen kıtlığın Hz. Mu-
hammed’den dolayı yağmur yağıp bitmesi, onun yüzüne bakan hastaların
iyileşmesi, ayağının toprağına gözünü süren körlerin gözlerinin açılması
gibi birtakım olağanüstü durumlar anlatılmıştır. Bunların yanı sıra dört yaşı-
na ulaşan Hz. Muhammed’in (sav) göğsünün yarılması (şakk-ı sadr) ve
Halîme’nin Hz. Muhammed’e bir şey olur korkusuyla dedesine götürüp tes-

5
Bu hikayenin Mesnevi’de geçen ayrıntılı mensur anlatımı için bakınız: Ahmet Metin
Şahin, Mevlânâ Celâleddîn Rûmî Mesnevî’de Geçen Bütün Hikâyeler, Yeniakım Ya-
yınları, 2. Baskı, İstanbul 2013 s. 392-395.

39
lim etmesi olayına detaylı bir şekilde yer verilmiştir. Bütün bunların deva-
mında şair Ahmed, Allah’tan lutfuyla kendisine muamele etmesini isteyerek
Ahmed’i Ahmed’den ayırma diye dua etmiştir.

Miskįn Aĥmed bendeñe itgil nažar

Tā ki ne elem ire aña ne żarr

Luŧfuñıla aña eyle sen meded

Cām-ı Ǿışķuñ śun aña sen iy aĥad

Cām-ı Ǿışķuñdan içür aña müdām

Tā ki Ǿışķdan bį-hūş ola ol müdām

Aĥmedi Aĥmedden ayru itme sen

Zįre Aĥmed cāndurur Aĥmed beden

Çün anuñla eyledüñ hem-nām beni

Anı andan sen ayırma iy ġanį (2094-2098)

e. Mucizât-ı Nebî

773. beyitten itibaren

MaǾşare’l-uşşāķı ķūlū e’ś-śalāt
FesmeǾū min muǾcizātı şems-i źāt
başlığı atılarak Hz. Peygamber’in mucizelerinin anlatılacağı bildirilmiştir.
997. beyite kadar devam eden mucizât kısmında sekiz mucizeye yer veril-
miştir. Mucizeler arası geçişte Hz. Peygamber’e salat ve selam getirilmiştir.
Şair, mucizeleri, Delâ’il isimli eserden nakl ettiğini belirtmiştir.
İlk mucize Hz. Peygamber ve İkrime arasında geçmektedir. İkrime, Hz.
Muhammed’den peygamber olduğuna inanması için bir mucize göstermesi-
ni ister. Hz. Peygamber de suyun diğer tarafında olan dağ kadar büyük bir
taşa seslenir ve taş suyu geçerek Hz. Peygamber’in huzuruna gelir. Hz. Pey-
gamber’in Hak peygamber olduğunu söyler. Hz. Peygamber, taşa yerine git
demesiyle taş yeniden yerine gider. Bu mucize 774-791. beyitler arasında
yer almıştır.
792-799. beyitler arasında ikinci mucize anlatılmıştır. Bu kısımda
analatılan mucize, bir gazada gözü çıkan müminin gözünü Hz. Peygam-
ber’in yerine koyması ve öncekinden daha iyi görmeye başlamasıdır.

40
 800-847. beyitlerde üçüncü mucizeye yer verilmiştir. Hz. Peygamber’in
hicret etmesi üzerine onu görme arzusuyla henüz kocası mümin olmayan bir
kadının eşinden izin alıp Medine’ye varması anlatılır. Medine’ye gelen bu
kadın hamiledir. Medine’ye varınca doğum sancısı tutar ve çocuğu dünyaya
gelir. Ama çocuğun uzuvları yoktur. Bu durum Hz. Peygambere anlatılınca
Hz. Ebubekir ile ridasını gönderir ve çocuğun üzerine örtmesini ister. Hz.
Ebubekir bunu yapınca çocuk normal bir hale gelir.
854-886. beyitlerde anlatılan mucize ise şöyledir: Mescid içinde Hz.
Peygamber otururken bir müşrik kadın gelir ve yüzünü buruşturarak Hz.
Peygamber’e kötü sözler söyler. Bu kadının iki aylık bir çocuğu vardır. Hz.
Peygamber ona nazar edince dile gelir ve “Sen Hak Peygambersin” der. Hz.
Peygamber çocuğa “Benim peygamber olduğumu nasıl anladın?” diye so-
runca “Senin yanında oturan beşer görünümlü ama melek olan Cebrâîl bil-
dirdi” şeklinde cevap verir. Çocuk, Hz. Peygamber’in şefaatine nail olarak o
anda vefat eder. Bu durumu gören müşrik anne de iman eder ve o da vefat
eder. Allah’ın rızasını kazanan anne hurilerin getirdiği kefene sarılıp defn
edilir.
887. beyitte yeniden
MaǾşere’l-Ǿuşşāķı ķulū e’ś-śalāt
Fe’smeǾū min muǾcizātı nūr-ı źāt
başlığı atılarak mucizeler kısmının devam edeceği bildirilmiştir.
888-895. beyitlerde Abdurrahman Bin Avf, Hz. Peygamber’e bir kuzu
gönderir. Ashabıyla birlikte kuzuyu yedikten sonra Hz. Peygamber kuzunun
kemiklerinin bir araya toplar ve “Kum bi iznillâh (Allah’ın izniyle kalk”
der. Kuzu yeniden dirilir ve yürür.
896-903. beyitlerde Hz. Peygamber, bir kişiden kızını ister. O adam, Hz.
Peygambere kızını vermemek için kızının ebrasa olduğunu söyler. Hz. Pey-
gamber de ona lanet eder ve kızı ebrasa hastalığına tutulur.
904-978. beyitlerde Câbir’in iki oğlunun kaza sonucu ölmeleri ve Hz.
Peygamber’in duası üzerine yeniden dirilmeleri anlatılmıştır. Câbir, Hz.
Peygamber’i yemeğe davet eder. Bir koyun keser. Birisi on yaşında diğeri
on iki yaşında olan Câbir’in oğulları birbirleriyle oynarlarken mürekkeb
birinin elbisesine dökülür. Çocuklardan biri bir bıçak alıp eteğin o kısmını
kesmek ister. Allah’ın takdiriyle bıçak bir anda çocuğun boynunu keser.
Diğer çocuk da bu korkuyla kaçarken tandıra düşer ve ölür. Bu durumdan
haberdar olan anne, kocasına haber vermez. Resulullah’ın yemeği rahat bir
şekilde yemesini istediği için bu durumun Hz. Peygamber tarafından işitil-
mesini istemez. Hz. Peygamber yemeğe elini uzatmışken Cebrâîl, elini tutar
ve Câbir’in oğulları ile birlikte yemesini söyler. Câbir, eşine oğullarının
nerede olduğunu sorar. Kadın ise durumu söylemez. Çocuklarının dışarıda
olduğunu ifade ederek Hz. Peygamber’in onları beklemeden yemeğe başla-

41
masını ister. Hz. Peygamber yine yemeğe elini uzatmışken aynı olay tekrar
eder. Kadın, mecburen eşi Câbir’e olanları anlatır. Câbir duruma çok üzülür
ama Hz. Peygamber’in durumdan haberdar olmasını istemez. Hz. Peygam-
ber’e “Çocuklar burada değil siz yiyin” diye teklif eder. Hz. Peygamber
elini yemeğe uzatmışken yine Cebrail elini tutar ve Câbir’in oğullarıyla bir-
likte yemesini söyler. Üç defa olay böyle tekrarlanınca Câbir mecburen
olayları Hz. Peygambere anlatır. Cebrâîl’in söylemesi üzerine Hz. Peygam-
ber, iki çocuğun yanına gider ve “Allah’ın izniyle kalkın” der. Bunun üzeri-
ne iki çocuk dirilir.
984-986. beyitlerde ise Hz. Peygamber’in son mucizesine yer verilmiştir.
Hz. Peygamber’in hımarına (eşeğine) “Git fülanı bana çağır” demesi üzerine
eşeğin gidip o insanı Hz. Peygamber’in huzuruna davet etmesidir.
Şair, Hz. Peygamber’in mucizelerini saymakla bitmeyeceğini hatta kıya-
mete kadar gece gündüz anlatılsa bile bunun tamam olamayacağını ancak
denizden bir katre sunduğunu ifade edip Hz. Peygamber’den şefaat talep
ederek mucizât kısmını tamamlamıştır.

f. Mi’râc-ı Nebî

2116-2388. beyitlerinde Hz. Peygamber’in mi’râc olayı detaylı bir şekil-

de anlatılmıştır. Özellikle de 2147. beyitte başlık atarak bu konuya giriş ya-
pacağı bildirilmiştir:
Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām
Fe’smeǾ aħbāre Ǿurūc-ı bedr-i tām
Yukarıdaki manzûm bir başlıkla Cebrâ’îl ile Mekke’den Kudus’e gelişi
ve oradan gökyüzüne yükselişi ile mi’râc olayının anlatımına başlanmıştır.
Hz. Peygamber’in gökyüzüne yükselerek orada peygamberler ile karşılaş-
ması, karşılaştığı peygamberlerin Hz. Muhammed’den (sav) Allah’ın huzu-
runda kendilerini anmalarını istemeleri, onlara namaz kıldırması anlatılmış-
tır. Hatta hangi peygamberler ile karşılaştığı iki farklı rivayet ile pekiştiril-
miştir. Devamında Hz. Peygamber ile Cebrâ’îl arasında Sidretü’l-
müntehâ’da gerçekleşen konuşmaya yer verilmiştir. Hz. Peygamber’in Al-
lah’ın huzuruna tek başına gidişi, Allah ile olan konuşmaları, iki kaş arası
kadar hatta daha yakın olacak kadar (Kâbe kavseyni ev ednâ) Allah’a yakın
oluşu detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Mi’râc’ın iki türlü olduğunu belirtip
birisinin sûrî, ikincisinin manevî olduğunu ifade etmiştir. Hz. Peygamber’in
Mirâcı’nın ise manevî olduğunu belirtmiştir.

42
 g. Rıhlet-i Nebî

2389. beyitten itibaren başlık atılarak Hz. Peygamber’in vefatı anlatılma-

ya başlanmıştır.
Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām
Tā-be-gūyem men ġurūb-ı bedr-i tām
Yukarıda verilen başlığa yakın başlıklar, peygamberin rıhletinin anlatıl-
dığı kısımda birkaç defa tekrar edilmiştir.
Bütün sahabelerin kara elbiseler giyip yas tutması, gözlerinden kanlı yaş-
lar akıtması, feryad ve figan etmeleri vurgulanmıştır. Hz. Peygamber’in
altmış üç yaşındayken ömrünün sonuna erdiğini ifade etmiştir. Eserde bu
kısmı şöyle özetleyebiliriz:
Hz. Peygamber, ömrünün sona ereceği haberini Cebrâ’îl’den işitince Hz.
Bilâl’i gönderip bütün sahabelerine bu haberi söylemesini tavsiye eder. Sa-
habeler bir araya gelince Hz. Peygamber minbere çıkar, bu dünyanın fani
oluşuna vurgu yapar. Dünyaya bağlanıp kalınmaması hususunda nasihatler
eder. Kıyametin alametlerini sıralayarak ahir zamanda Mehdî’nin geleceği-
ni, ona uyanların kurtuluşa ereceklerini söyler. Müellif, bu kısımda Mehdî
ile ilgili bazı bilgilere Kurtubî Tezkiresi’ni, Muhyiddin-i Arabî’nin
Uklesi’ni, Muhammed Pârsâ’nın Faslü’l-hitâb isimli eserini kaynak göstere-
rek yer verir. Mehdî’nin Endülüs’te Masiye denilen bir yerde çıkacağını ve
yedi yıl hüküm süreceğini belirtir. Oruç ayında iki kere güneş tutulduğu yıl,
Mehdî’nin geleceği yıl olarak zikredilir. Dünyayı fesadın, fuhşiyatın kapla-
dığını mertlerin yerini namertlerin aldığını belirtir. Mehdî ve onun zamanın-
da meydana gelecek olaylar anlatıldıktan sonra müellif yine asıl konusuna
(Hz. Peygamber’in rıhleti) geri dönüş yapar.
Hz. Peygamber namazı kıldıramayacak kadar hasta olduğu için Bilâl’e
“Hz. Ebubekir namazı kıldırsın” der. Hz. Âyişe başta olmak üzere Hz.
Fâtıma ve birçok sahabe Hz. Ebubekir’in yufka yürekli olduğunu ve imam-
lık görevini layıkıyla yerine getiremeyeceğini belirtirler. Hz. Ebubekir’in
yerine Hz. Ömer’in imam olmasını teklif ederler. Bunu Hz. Peygamber ka-
bul etmez ve ısrarlı bir şekilde Hz. Ebubekir’in imamlığa geçmesini tavsiye
eder. Hatta Hz. Ali’nin yardımıyla zor da olsa mescide gelir ve Hz.
Ebubekir’in arkasında namaz kılar. Bu imamlık olayı eserde iki defa anlatı-
lır. İkinci anlatım için Sığnâkî’nin Nihâye isimli eseri kaynak gösterilir.
Namazdan sonra Hz. Peygamber, minbere çıkarak dünyanın fani oluşuna,
her insanın bir gün öleceğine dair vaazda bulunur.
Hz. Peygamber’in hastalığının kaç gün sürdüğüne dair üç rivayet zikre-
dilmiştir. Hastalık süresinin onsekiz, ondört ya da oniki gün olduğu ifade
edilmiştir. Hastalığı süresince sahabelerin çok büyük acı çektiği, gözlerin-

43
den kanlı yaşlar döktüğü, feryad u figan ettikleri birçok beyitte vurgulanmış-
tır.
Hz. Peygamber hasta yatağında sahabelerine nasihatler etmiş, Hz. Ali ta-
rafından yıkanmasını, Hz. Ali dışında avretine bakan kişinin gözünün kör
olacağını, dört büyük meleğin sırasıyla onun namazını kılacağını, sonra ehl-i
beytinin ve ashabının namazını kılıp defn edileceğini söyleyerek birtakım
vasiyetlerde bulunmuştur. Hastalığının ikinci gününde iyileşir gibi olması
sahabeler arasında büyük sevince vesile olmuştur.
Rıhletinin anlatıldığı bu kısımda 2923. beyitten itibaren artık Hz. Pey-
gamber’in ölüm anı verilmeye başlanmıştır. Azrâ’îl’in bir Arap kılığında
eve gelmesi, Azrâ’îl ile olan konuşmaları, Hz. Fâtıma’nın acı çekmesi ama
Hz. Peygamber’den sonra hemen kendinin öleceğini duyması ile mutlu olu-
şu, Hz. Peygamber’in ölüm halinde bile ümmetini düşünmesi ayrıntılı bir
şekilde anlatılmıştır.
3016. beyitte Yāā muĥibbe Muśŧafā ķul e’ś-śalāt
Key yekūne Ǿindehū baǾde’l-vefāt
başlığı atılarak Hz.Peygamber’in vefatından sonra gerçekleşen olaylar, yı-
kanması, kefenlenmesi ve defnedilmesi anlatılmıştır. Kainatın, herşeyin,
meleklerin Hz. Peygamber’in ölümü üzerine yas tutmaları, feryad ve figan
etmeleri çok lirik bir şekilde sergilenmiştir. Hz. Peygamber’in yıkanması
anında gerçekleşen olaylar ve nasıl yıkandığı ayrıntılı bir şekilde ifade edil-
miştir. Kefenlenmesinin ardından dört büyük meleğin, sonra da diğer melek-
lerin en sonunda da sırasıyla sahabelerin birer birer cenaze namazı kılmaları,
bu namaz kılma işleminin dört gün boyunca devam ettiği anlatılmıştır. Hz.
Peygamberi’in rıhletinin anlatıldığı kısım ravza-ı mutahharaya yönelik övgü
dolu beyitlerle son bulur.

3. Özel İsimler

a. Şahıs İsimleri

Eserde geçen peygamber, halife, sahabe, mutasavıf ve diğer dinî- tarihî

kişi isimleri bu kısımda değerlendirilmiştir.

1. Peygamberler

Allah’a ulaşmak isteyen ya da Allah aşkının kendi gönlünde tecelli etme-

sini isteyen bir kişinin bu yolda bir takım sıkıntalara maruz kalacağının ve
bu sıkıntıları aşmada peygamberler gibi olunması gerektiğinin anlatıldığı
kısımlarda birkaç beyitle de olsa peygamberlerin isimleri zikredilmiştir.
Bunun yanı sıra Hz. Muhammed’in nurunun intikalinin anlatıldığı kısımda

44
ve mi’râc-ı Nebî bölümünde peygamber isimlerine yine yer verilmiştir.
Eserde geçen peygamber isimleri alfabetik olarak şöyle sıralayabiliriz:

Hz. Âdem

İlk insan ve ilk peygamberdir. Eserde bu yönüne dikkat çekilir. Melekle-

rin kendisine secde ettiği vurgulanır. Meleklerin Hz. Âdem’e secde etmeleri
durumu, Hz. Muhammed’in (sav) nurunun ona geçmesine bağlanır. Hz.
Muhammed’in nurunun Hz. Adem’den başlayarak Amine’ye gelene kadar
kimlere geçtiği ayrıntılı bir şekilde eserde anlatılmıştır.

Çün yaratdı Ādemi ol źū’l-celāl

İtdi anuñ žahrına nūr intiķāl

Anuñıla buldı Ādem ķurb-ı şāh

Anuñiçün oldı ol hem secde-gāh

Anuñiçün irdi ulu devlete

Lāyıķ oldı anuñiçün midĥata

Hem ħalįfe anuñiçün oldı ol

Cümle āsmānı anuñçün bildi ol

Ŧopraġiken Ādeme nūr-ı ĥabįb

Virdi menşūr-ı cihānı iy lebįb

Olmasaydı nūr-ı Aĥmed baĥr-ı cūd

Ādeme olmazıdı hergiz vücūd

Ādemedür śūretā Aĥmed piser

Lįk aña maǾnįde Aĥmed peźer

Ādemüñ žahrında ol nūr şems-vār

Çünki žāhir olıben ķıldı ķarār (1108-1115)

Tā ki bildür [sen] neyiçün her melek

Benüm ardumda ŧurub diler dilek

45
 Didi Allāh şöyle bil iy pür-śafā
Vardurur žahruñda nūr-ı Muśŧafā

Ķamu maħlūķa anı ħān eyledüm

Belki anı cānlara cān eyledüm

Dü-cihānuñ şāhıdurur Muśŧafā

Müctebā vü murtażā vü müntehā (1118-1121)

Ayrıca Mi’râc olayında Hz. Peygamber’in karşılaşıp görüştüğü peygam-

berler arasında ismi zikredilir.

Çünki vardı göklere ol bedr-i tām

Her melek virdi aña biñ biñ selām

Ādeme uġradı evvel ol resūl

Didi Ādem beni eyle sen ķabūl (2174, 2175)

Hz. Dâvud

İsrailoğullarına gönderilmiş hem nebi hem de sultan peygamberlerdendir.

Dört büyük kitaptan biri olan Zebûr, Hz. Davud’a gönderilmiştir. Divan şiir
ve nesrinde gür ve güzel sesi (Dâvudî) ve el becerisi (demiri eğip işleyen
sanatkarlığı) ile anılır.

ǾIşķ Zebūrın anda ben Dāvūd-vār

Oķıyayın çarħa girsün ne ki var (593)

Hz. Eyyûb

Kur’an’da adı geçen peygamberlerden biridir. Allah’ın onu sınamak is-

temesi üzerine mal ve mülkünü yitirmiş, çocuklarını birer birer kaybetmiş,
hastalanmış ve vücudunda yaralar çıkmıştır. Bütün bunlara rağmen Hz.
Eyyûb, sabretmiştir. Şiir ve nesirde de sabır timsali olarak ele alınmıştır.
Sabrı sonucu bütün sıkıntılarından kurtulup eski durumundan daha iyi bir
konuma gelmiştir.

ǾIşķ odında sen göyün Eyyūb-vār

Tā saña ide tecellį Kirdigār (131)

46
 Hz. Peygamber’in Allah’ın huzuruna yükselirken görüştüğü peygamber-
lerden biridir.

Śoñra gördi Eyyūb anda ol laŧįf

Ħastalıķdan olmış ol ġāyet żaǾįf

Didi Eyyūb derdlerüñ dermānısın

Dü-cihānda cümle ħalķuñ ħānısın

Bir nažar it bu żaǾįf efkendeñe

Luŧf u iĥsān eyle miskįn bendeñe

Tā ki eyleye beni Allāh kabūl

Sen kerem eyle baña [hem] yā resūl (2182-2185)

Hz. Hârûn

Hz. Mûsâ’nın kardeşidir. Hz. Mûsâ’ya yardımcı olabilmek için

İsrailoğulları’na gönderilen peygamberlerden biridir.
Eserde Hz. Peygamber’in Mi’râc hadisesinde beşinci gökte karşılaştığı
kişi olarak zikredilir.

Gördi Hārūnı bişincide o şāh

Ol yüzi gül zülfi sünbül pādişāh (2197)

Hz. İbrâhîm

Hz. Muhammed’in atası kabul edilen bir peygamberdir. Nemrud ile olan
mücadelesi, Hz. İsmail’i kurban edişi, Ka’be’yi inşa etmesiyle bilinir. Divan
şiiri ve nesrinde kavminin inancına karşı gelip putları kırması, Allah’a dost
olması (Halilullah), ve atıldığı ateşin gül bahçesine dönüştürülmesi özellik-
leri ile anılır.

Nār-ı Ǿışķda yaķ seni İbrāhįm-vār

Tā göresin nār içinde rūy-ı yār (128)

Mi’râc olayında Hz. Muhammed’in (sav) görüştüğü peygamberlerden bi-

ri olarak eserde zikredilir.

47
 Uġradı İbrāhįme śoñra resūl
Virdi aña çoķ selām iy pür-uśūl

Didi oġul sen cānumuñ cānısın

MaǾrifet dürlerinüñ Ǿummānısın

Görisersin bu gice dįdār-ı yār

İşidisersin şehā güftār-ı yār

Bu gice hem-dem olursın dostıla

Cānum oġul beni anda sen dile (2186-2189)

Hz. Îsâ

Hz. Meryem’in oğludur. Allah’ın bir mucizesi olarak babasız dünyaya

gelmiştir.Cebrail’in Meryem’e ruh üflemesi sonucu babasız olarak dünyaya
geldiği için Rûhullah sıfatıyla anılır. Bebekken konuşması, körlerin gözleri-
ni açması, hastaları iyileştirmesi, ölüleri diriltmesi yönleriyle edebiyatta ele
alınmıştır. Sevgiliyle ilgili bir kısım durumlar, Hz. Îsâ ile benzerlik ilişkisi
kurularak verilmeye çalışılmıştır.

ǾĮsį gibi Ǿışķda ol hem çün melek

Tā ola seyrān-gāhuñ dāyim felek (135)

ǾĮsi-yi mürsel ki rūĥu’l-lāhıdı

Bende-i maķbūlı ol dergāhıdı (150)
Hz. Îsâ da Mi’râc olayında Hz. Peygamber’in karşılaştığı peygamberler-
den biridir.

Uġradı ǾĮsāya śoñra ol ĥabįb

Gördi kim pür-nūr olmış ol ŧabįb

Ol ĥabįbe didi iy ħayru’l-beşer

Ben faķįr efkendeñe eyle nažar (2190, 2191)

Hz. Mûsâ

İsrailoğullarına gönderilmiş peygamberlerden biridir. Kelimullah olarak

bilinir. Firavun ile olan mücadelesi ve mucizeleri ile divan şiirinde oldukça

48
geniş yer tutar. Tur dağında Allah’ı görmek istemesi, asasının ejderhaya
dönüşüp sihirleri yok etmesi, Kızıldeniz’i ikiye bölmesi, elini koynuna ko-
yup çıkarınca elinin bembeyaz oluşu (yed-i beyza) ve Hızırla yolculuğu di-
van şiirinde telmihler vasıtasıyla ele alınmıştır.

Oldıġıyçün Ǿışķ yār-ı maǾnevį

Ejdehā oldı Ǿaśā-yı Mūsevį (114)

Eser içerisinde kendi döneminde yaşayan ama fasık bir kişinin Tevrat’ı
okurken Hz. Muhammed’in ismini görüp ona hürmet etmesi üzerine cennete
layık oluşunun anlatıldığı yerde Hz. Mûsâ’nın ismine yer verilmiştir.

Didi Allāh Mūsāya bil iy laŧįf

Tevrātı oķurdı bir gün ol żaǾįf

Anda gördi ol Muĥammed ismini

Eylemişler gökcek anuñ resmini

Öpdi anı ķodı defǾį yüzine

Źevķ idüben sürdi anı gözine

Çünki ol eyledi aña ĥürmeti

Anuñiçün aña itdüm raĥmeti

Seyyiǿātını anuñ Ǿafv eyledüm

Her günāhını anuñ maĥv eyledüm (1567-1571)
Hz. Peygamber’in mi’râc hadisesinde görüştüğü peygamberlerden biridir.
Hz. Mûsâ, Hz. Peygamber’den kendisi için dua talep etmiştir.

Uġradı Mūsāya śoñra ol resūl

Didi eyle beni iy şāh sen ķabūl

Baña luŧf it iy laŧįf eyle nažar

Tā ķabūl ide beni Rabbü’l-beşer (2178, 2179)

49
Hz. Nûh
Hz. İdris’ten sonra gönderilmiş bir peygamberdir. Uzun yıllar insanlara
Hak yolu göstermeye çalışmış ve birkaç kişi dışında iman eden olmamıştır.
Bu nedenle Allah’ın emriyle bir gemi yapmıştır. Geminin tamamlanmasıyla
tufan olmuş ve Hak yolu tutanlar dışında insanlar yok olmuştur. Hz. Nûh,
divan şiirinde gemi ve tufan ile birlikte anılır.

Nār-ı Ǿışķda yaķ seni mānend-i Nūĥ

Tā bulasın dāyimā fetĥ-i fütūĥ (127)

Mi’râc olayında Hz. Peygamber’in görüştüğü peygamberlerden biri ola-

rak zikredilir:

Śoñra Nūĥa uġradı ol bedr-i tām

Ķarşu vardı şāha ol virdi selām

Çoķ tevāżuǾ eyledi anda aña

Didi eyle bir nažar iy şāh baña (2176, 2177)

Hz. Süleymân
İsrailoğulları peygamberlerindendir. Dâvud peygamberin oğludur. Ciha-
na hükmetmesi, ve zenginliği ile anılır. Tahtı, yüzüğü (mührü), Belkıs kıssa-
sı, karınca ile olan konuşması, kuş dilini bilmesi yönleriyle edebiyata konu
olmuştur. Özellikle makam ve mevkinin geçici oluşuna vurgu yapmak için
“Sultan Süleymân’a bile kalmadı bu dünya” ifadesinde geçen Süleyman,
Hz. Süleyman’dır.

Çek belā-yı Ǿışķı sen iy nįk-baħt

Tā Süleymān taħtı ola saña taħt (133)

Hz. Ya’kûb

Kur’anda adı geçen ve Hz. Yusuf’un babsı olan İbrani peygamberlerden-

dir. Bir adı da İsra’il olduğu için İbranilere İsra’iloğulları da denir. Hz. Yu-
suf’un kaybolması ve öldüğü haberinin verilmesi üzerine çok üzülür ve da-
ima ağlar. Bu nedenle yaşadığı eve Beytü’l-ahzen adı verilir. Divan şiirinde
gözlerinin üzüntüden görmez oluşu ve yeniden açılışı, Beytü’l-ahzen isimli
kulubesi ile zikredilir.
ǾIşķ odında yaķ seni YaǾķūb-vār
Tā göresin Yūsuf-ı cān āşikār (129)

50
Hz. Yûsuf

Hz. Ya’kûb’un oğlu olan ve Kur’an’ın en güzel kıssasında yer alan bir
peygamberdir. Güzelliği ile divan şiirinde ele alınır. Etkileyici bir güzelliğe
sahip olan sevgili Hz. Yusuf’a benzetilir ve ikinci Yusuf olarak (Yûsuf-ı
Sânî) kabul edilir. Hz. Yûsuf’un Züleyha ile arasında geçen olaylardan do-
layı Yûsuf u Züleyhâ isimli mesneviler edebiyatımızda oldukça geniş yer
tutmuştur. Kuyuya atılması, köle olarak satılması, Züleyha ile arasında ge-
çen olaylar, zindana atılması, Mısır’a sultan olması yönleriyle şiirde ve ne-
sirde telmihlere konu olmuştur.

ǾIşķ belāsın çek çü Yūsuf bir zamān

Tā olasın sen Ǿazįz-i Mıśr-ı cān (130)

2. Dört Haife

Hz. Ebûbekir

Dört halifeden ilkidir. Dört halifenin nurunun Hz. Âdem’in parmaklarına

intikal etmesi olayının anlatıldığı yerde ismi geçmektdir. “Mağarada ikinci-
nin ikincisi” ayetinden iktibâs yapılarak Hz. Muhammed (sav) ile birlikte
hicret ederken mağarada yaşanan olaya telmih yapılmıştır.

DefǾaten indür[di] andan źū’l-celāl

Ādemüñ barmaķlarına intiķal

Orta barmaġında śıddįķuñ nūrı

Žāhir oldı ol cihānuñ serveri

Śıdķ göginüñ āfitāb-ı enveri

Aśdıķānuñ etķıyānuñ ekberi

Vech-i şerǾüñ ķurretü’l-Ǿaynıdur ol

Ġār içinde ŝāniye’ŝneynidür ol

Leyle-i miǾrācda ol śāĥib-cemāl

Secde eyledi didi yā źā’l-celāl

Nicesin benüm Ǿalįmden di baña

Ol kerįm Allāh didi ol vaķt aña

51
 Nicesin śıddįķımuzdan iy nigār
Dü-cihān içinde oldur baħtiyār

Ol ħilāfet ķubbesinde ķıbledür

Ol imāmet ravżasında KaǾbedür

Oldurur ze[y]n-i zamān rükn-i cihān

Oldurur śıdķ-ı lisān yümn-i amān

Oldurur nūr-ı çirāġ-aśĥāb-ı śıdķ

Oldurur māh āfitāb-erbāb-ı Ǿışķ

Oldurur şeyħ-i şüyūħ-ı etķıyā

Oldurur aśl-ı uśūl-ı etķıyā

Oldurur sulŧān-ı dįne hem-nişįn

Ŝāniye’ŝneyn didügi oldur yaķįn (1139-1150)

Hz. Muhammed’in bazı mucizelerinin anlatımı sırasında olay içerisinde

aldığı fonksiyonlarla ele alınmıştır.

Mescid içre otururdı ol resūl

Ol cemįl ü ol aśįl ol pür-uśūl

İçerüden ol nigārı gördi ol

DefǾį͜ Ebū Bekre ridāsın virdi ol

Didi götür bunı ŧaşra çıķ i yār

Anda var derdile aġlar bir nigār

Var anuñ elinde bir kötrüm ġulām

Üstine ört bunı anuñ iy hümām

Sen śalāvāt aña telķįn eylegil

Luŧfıla ķalbini teskįn eylegil

Ŧurdı çıķdı ŧaşraya ol nįk-nām

Luŧfıla ol ħātūna virdi selām

52
 Örtdi oġlāna ridāyı defǾį ol
Didi iy ħātūn selām itdi resūl

Aña telķįn-i śalāvāt eyledi

Luŧf u ikrāmıla anı ŧoyladı

Ħoş śalāvāt virdi şāha ol nigār

Śaġ itdi oġlın anuñ Kird-gār (839-847)

Hz. Peygamber’in hastalığı sırasında Hz. Peygamber tarafından imamlık

görevi verildiği ifade edilmiştir:

Ol ĥabįb didi Bilāle iy laŧįf

Bil ki oldum ben bugün ġāyet żaǾįf

Di Ebūbekre yüri iy nįk-nām

Olsun aśĥābuma bugün ol imām

Yirüme oldur benüm ardumca imām

Di ki uysunlar aña her ħāśś u Ǿāmm

Ķoşu atı gibiyüz biz ikimüz

Sır sözidür anuñıla sözimüz (2720-2723)

Hz. Fâtıma’nın vefatı üzerine imamlık yaparak cenaze namazını kıl-

dırdığı ifade edilmiştir.
Aġlayub didi Ebūbekre ǾAlį
Gel imāmlıķ eyle bunda iy velį

Gel ķılıvir bunuñ üstine śalāt

İy ĥabįb-i mažhar-ı esmā śıfāt

Anda oldı ol hümām ol vaķt imām

Aña uydı kim varısa ħāśś u Ǿāmm

Ol gice[de] aña ķıldılar namāz

Didiler vā-ĥasretā iy dil-nüvāz (3603-3606)

53
Hz. Ömer

İslam’ın ikinci halifesidir. Eser içerisinde ismi zikredilen kişilerden biri-

dir. Hz. Muhammed’in (sav) nurunun Hz. Âdem’e intikal ettikten sonra sı-
rasıyla dört haifenin nurı Hz. Âdem’in parmaklarına intikal eder. Bu kısım-
da anılan Hz. Ömer zikredilerek adil oluşuna vurgu yapılır.

Nūr-ı Fāruķ ĥażretinde şems-vār

Žāhir oldı Ādemüñ ķıldı ķarār

Ķuŧbıdur ol dįn-i Ĥaķķuñ bį-gümān

Revnāķıdur şerǾ-i vechüñ ol Ǿayān

Oldurur leşker-keş ü Ǿasker-şiken

Oldurur rāfiǾ-sünen dāfiǾ-fiten

Oldurur perverde-i esrār-ı Ĥaķ

Oldurur bįnende-i envār-ı Ĥaķ

Şeyħ-i millet ķuŧb-ı devlet oldurur

Ħayr-ı ümmet zeyn-i sünnet oldurur

Sālik-i rāh-ı ŧarįķat oldurur

Mālik-i cāh-ı ĥaķįķat oldurur

Didi ĥaķķında anuñ ħayru’l-beşer

Benden özge bir nebį olsa eger

Ol nebį olurıdı ancaķ ǾÖmer

Oldurur Ǿālem içinde şįr-i ner

Ol ħalįfe olduġı vaķt der-cihān

Ķurt ķoyunıla yürürdi ol zamān

Biñ daħı altmışla altı minberi

Dikti İslām içre ol dįn serveri (1151-1160)

Hz. Peygamber’in hastalığı sırasında imamlık görevine Hz. Ebûbekir’in

Hz. Peygamber tarafından uygun görülmesi üzerine Hz. Âyişe ve bazı saha-

54
belerin Hz. Ebûbekir’in yerine imamlık için Hz. Ömer’in daha uygun olaca-
ğını ifade ettikleri kısımda ismi zikredilir.

Luŧf idüb diñ siz eyā ħayru’l-beşer

Kim yirüñüzde imām ola ǾÖmer

Fāŧımayla anda cümle ĥāżırāt

Didiler iy mažhar-ı esmā śıfāt

Diñ kerem idüñ imām olsun ǾÖmer

Heybetile anlara ķıldı nažar (2735-2737)

Ayrıca Hz. Muhammed’in (sav) ölümüne inanmak istemeyen, hatta “Hz.

Peygamber öldü” diyen kişiyi öldürürüm tehditleri savuran bir kişi olarak
anılmıştır.

Çün vefāt eyledi ol ħayru’l-beşer

Ĥücrenüñ bābında oturdı ǾÖmer

Şimşįr aldı eline ol pür-śafā

Didi kim ölmedi ölmez Muśŧafā

Her kimesne ki͜ öldi diye ol şehā

Ķılıcumdan bulmaz ol bir dem rehā

Ķılıcumla anı bį-cān iderin

Yüregini ŧopŧolu ķan iderin

Ölmedi hįç ölmeyiser Muśŧafā

Tā ebed bāķį ķalısar Muśŧafā

Vālih olub dir idi böyle ǾÖmer

Mecnūn olub āh iderdi͜ ol şįr-i ner (3088-3093)

Hz. Osmân

Dört halifenin nurunun Hz. Âdem’in parmaklarına intikal etmesi olayının

anlatıldığı yerde Hz. Ebûbekir ve Hz. Ömer’den sonra ismi geçen üçüncü
halifedir. Bu kısımda Hz. Muhammed’in (sav) iki kızıyla evlenmesinden

55
dolayı “Zi’n-nûreyn” unvanıyla anılmıştır. Cömert oluşu ve Kur’an okurken
şehit edilişine telmih yapılmıştır.

Nūr-ı Źį’n-nūreyn oldı āşikār

Binśırında Ādemüñ ķıldı ķarār

Ehl-i Ķurān serveri śāĥib-Ǿaŧā

Ol nigįn ü ħātem-i ĥilm ü ĥayā

Ger muśavver olsayıdı ĥilm ĥayā

Nūr-ı Źį’n-nūreyn virürdi͜ aña żiyā

Āsumān-ı ĥilmde oldur āfitāb

Ŧārüminde cūduñ oldur māhitāb

Oldurur baĥr-ı rumūz-ı enbiyā

Oldurur nehr-i künūz-ı evliyā

Oldurur āşüfte-i śubĥ-ı cemāl

Oldurur dil-rişte-i şemǾ-i viśāl

MenbaǾ-ı esrār-ı sulŧān oldurur

MaŧlaǾ-ı envār-ı subĥān oldurur

ǾĀlem-i Ǿirfānuñ oldur kāmili

Kişver-i İslāmuñ oldur Ǿāmili

Yoķdurur yekdeş seħāvetde aña

Yoķdurur ķurdeş emānetde aña

Ol Ǿadįmü’l-miŝl idi ender-zamān

Ol faķįrü’ş-şekl idi ender-cihāñ

ǾÖmrini ol beźl-i Ķurǿān eyledi

Kendözüni aña ķurbān eyledi

Oķuriken ol reǿįs-ehl-i ĥayā

Ol ĥalįm ü ol ĥabįb-i esħıyā

56
 Anı müǿmin dirilenler ŧutdılar
Kesdiler başını ķurbān itdiler

Ķanı oldı śıbġatu’l-lāha revān

Baş fidā olsun aña ķurbān revān (1162-1175)

Aşağıdaki beyitlerde ise Hz. Peygamberi’in ölüm haberini işitince

Hz. Osman’ın üzüntülü durumu sergilenmiştir.

Çünki ǾOŝmān bildi gitmiş Muśŧafā

Āh idüb düşdi yire ol pür-śafā

Bį-hūş oldı aślā söz söylemedi

Medhūş oldı kendüyi bulamadı

Gāh ŧurub gāh oturdı ol ĥalįm

Gāh giderdi kendözinden ol selįm (3098-3100)

Hz. Ali

Dört halifenin nurunun Hz. Âdem’in parmaklarına intikal etmesi olayının

anlatıldığı yerde dördüncü halife olarak zikredilmektedir. Bu şekilde daire-
nin tamamlandığı vurgulanır. Övgü içerikli bir anlatım sergilenir.

İtdi Ĥaydar nūrı ol śāĥib-cemāl

Ulu barmaġına anuñ intiķāl

Dāǿire oldı ǾAlįde ħoş tamām

Ŧutdı Ǿālem anlaruñıla nižām

Oldurur aśĥāb-ı źevķuñ sābıķı

Oldurur erbāb-ı şevķuñ sāyıķı

Oldurur Ǿāriflere burhān olan

Oldurur sāyirlere burhān olan

Oldurur sāliklere hādį olan

Oldurur sākinlere ĥādį olan

57
 Oldurur mažhar-ĥabįb-i evliyā
Pįşvā-yı esħıyā vü etķıyā

Oldurur seyyāĥ-ı neyyār-ı śafā

Oldurur seyyāĥ-ı deryā-yı vefā

Oldurur beydā-ı Ǿışķda şāh-bāz

Oldurur śaĥrā-yı śıdķda kār-sāz

Oldurur hem de nesįm-i źį’l-celāl

Oldurur maĥrem-ĥarįm-i źį’l-cemāl

Mevc urur ķalbinde anuñ deryā-yı rāz

Oldurur sırr-ı ĥaķįķį bį-mecāz

Dįn ü įmānuñdurur bünyādı ol

Cümle insān ehlinüñ üstādı ol

Ol ĥabįb didi anuñçün lā fetā

Ol laŧįfdür şehsüvār-i hel etā

Ol ĥaķāyıķ göginüñ meh-tābıdur

Ol deķāyıķ şehrinüñ hem bābıdur (1176-1188)

Eserde Hz. Muhammed’in vefatı üzerine onun yıkanması ve kefenlen-

mesi işini üstlendiği anlatılır.
Her birisi düşde gördi ol zamān
Didi śoymañ cismin anuñ bį-gümān

ǾAvretine kim anuñ ķılsa nažar

Kör olup andan gider nūr-ı baśar

Ol evüñ her kūşesinden bu nidā

Geldi olsun ol nidāya cān fidā

Göñlegi üstine dökdiler śuyı

Göñlek içinde yudı anı ǾAlį

Göñlegile anı ovardı ǾAlį

Āh iderdi aġlarıdı ol velį (3165-3169)

58
 Ayrıca Hz. Ali’nin ismi zevcesi Hz. Fâtıma’nın vefatının anlatıldığı kı-
sımda da geçmektedir.

3. Sahabeler

Abbâs Bin Abdulmuttalib

Hz. Peygamber’in amcalarından biridir. Hz. Peygamber’in cenazesinin

yıkanmasında görev alan kişilerden biridir.

Vardı Ĥaydar ol nefįsi yumaġa

Daħı ǾAbbās üstine śu ķoymaġa

Vardı yardım itmege hem Fađl o dem

Hem Usāme hem de Şükrān ü Ķuŝem (3158, 3159)

Abdurrahmân Bin Avf

İslamı kabul eden ilk sekiz kişiden biridir. Cennetle müjdelenen on saha-
beden biridir. 888-895. beyitler arasında analatılan Hz. Peygamber’in muci-
zesine konu olmuştur. Abdurrahmân bin Avf Hz. Peygamber’e bir kuzu
gönderir. Kuzu yiyildikten sonra Hz. Peygamber, kuzunun kemiklerini bir
araya toplar ve “kum bi-izni’l-lâh” (Allah’ın izniyle kalk) der. Kemikler bir
araya gelir ve kuzu yürümeye başlar.

Bir ķuzı gönderdi ǾAfv oġlı aña

Didi eylesün duǾā ol şāh baña

Ol ķuzuyı yidi ol aśĥābıla

Ehl-i beyt ü ālile aĥbābıla

CemǾ eyledi Ǿıžāmını anuñ

Didi çoķdur fażlı baña Tañrınuñ

Didi ǾĮsādan degülem ben eķall

Cümle ħalķdan beni Ĥaķ itdi ecell

Ol Ǿıžāma ķum bi’iźni’l-lāh didi

Saña cān virsün bu dem Allāh didi

Ol Ǿıžāma virdi Allāh defǾį cān

Ķalķdı yirden geldi oldı [ol] devān (890-895)

59
Âyişe

Hz. Ebubekir’in kızı olup Hz. Peygamber’in eşlerinden biridir. Hz. Pey-
gamber’in vefatının anlatıldığı kısımda ismi birçok defa zikredilmiştir. Aynı
zamanda Hz. Peygamber ona teninin renginden dolayı Humeyra lakabını
vermiştir.

ǾĀyişe ķatına vardı ol nigār

ǾĀyişe aġladı ol vaķt zār u zār

ǾĀyişe didi aña kim yā resūl

Niçün olduñuz bugün şöyle melūl

Ġuśśañ odı beni yaķdı iy ĥabįb

Yoħsa ķor mısın beni bunda ġarįb

Neylerem sensüz cihānı niderem

Ķanda giderseñ senüñle giderem (2477-2480)

Anı eyle göricegez ol emįn

Didi niçün yā Ĥumeyrā sen ĥazįn

Belki cānlar bizde mihmāndur yaķįn

Bunda gelüb yine giderler hemįn

Çünki mihmān ŧurmayub tįzcek gider

Anuñıçün kimse aġlayub nider

Sen benümçün itmegil hergiz fezaǾ

Aġlayub āh eyleyüb itme cezaǾ (2707-2710)

Bilâl-i Habeşî

Hz. Peygamber’in müzezzinidir. İslâmı kabul eden ilk yedi kişiden biri-
dir. Cennetle müjdelenen sahabelerdendir.
Hz. Peygamber’in rıhletinin anlatıldığı kısımda Hz. Peygamber ile saha-
beler arasında haberleşmeyi sağlayan kişi olarak eserde geçmektedir.

Vardı anuñ ķatına ol dem Bilāl

Āfitābuñ ķatına hem çün hilāl

60
 Didi ol sulŧān aña bil iy Bilāl
Kim yaķında olısardur irtiĥāl

Bunda gelsün daǾvet it aśĥābumı

Ehl-i beyti ālümi aĥbābumı (2482-2484)

Çünkim işitdi Bilāl bu sözleri

Ķanıla yaş dökdi anuñ gözleri

Vardı aśĥāba ħaber virdi Bilāl

Ġuśśadan olmışıdı hem çün hilāl

Çün olar semǾine irdi bu ħaber

Dökdi olaruñ gözleri laǾl u güher (2487-2489)

Câbir Bin Abdullah

Sahabelerden ve en çok hadis bildiren kişilerden biridir. Hz. Muham-

med’in birçok mucizesine şahit olmuş biridir. Bu mucizelerden biri de ken-
disinin iki oğluyla ilgilidir. 904-978. beyitler arasında anlatılan bu mucizede
Câbir, Hz. Peygamberi yemeğe davet eder. Bir koyun keser. Birisi on yaşın-
da diğeri on iki yaşında olan Câbir’in oğulları birbirleriyle oynarlarken
mürekkeb birinin elbisesine dökülür. Çocuklardan biri bir bıçak alıp eteğin o
kısmını kesmek ister. Allah’ın takdiriyle bıçak bir anda çocuğun boynunu
keser. Diğer çocuk da bu korkuyla kaçarken tandıra düşer ve ölür. Bu du-
rumdan haberdar olan anne, kocasına haber vermez. Resulullah’ın yemeği
rahat bir şekilde yemesini istediği için bu durumun Hz. Peygamber tarafın-
dan işitilmesini istemez. Hz. Peygamber yemeğe elini uzatmışken Cebrail,
elini tutar ve Câbir’in oğulları ile birlikte yemesini söyler. Câbir, eşine oğul-
larının nerede olduğunu sorar. Kadın ise durumu söylemez. Çocuklarının
dışarıda olduğunu ifade ederek Hz. Peygamber’in onları beklemeden yeme-
ğe başlamasını ister. Hz. Peygamber yine yemeğe elini uzatmışken aynı olay
tekrar eder. Kadın, mecburen eşi Câbir’e olanları anlatır. Câbir duruma çok
üzülür ama Hz. Peygamber’in durumdan haberdar olmasını istemez. Hz.
Peygamber’e “Çocuklar burada değil siz yiyin” diye teklif eder. Hz. Pey-
gamber elini yemeğe uzatmışken yine Cebrail elini tutar ve Câbir’in oğulla-
rıyla birlikte yemesini söyler. Üç defa olay böyle tekrarlanınca Câbir mec-
buren olayları Hz. Peygambere anlatır. Cebrâîl’in söylemesi üzerine Hz.
Peygamber, iki çocuğun yanına gider ve “Allah’ın izniyle kalkın” der. Bu-
nun üzerine iki çocuk dirilir. Bu olayı ifade eden bazı beyitler:

Didi Cābir diz çöküb iy şāh-ı dįn

Ķurbān olmışlar olar size yaķįn

61
 Diyüvirdi aña aĥvāli tamām
Gözlerinden dökdi yaş ol bedr-i tām

Ĥāżır oldı Cebreǿįl didi i şāh

Çoķ selām itdi saña bilgil İlāh

Didi varsun anlar üstine ĥabįb

Allāh iźniyle ŧuruñ disün ŧabįb

Anlara ben cānlarını vireyin

Maķśūdına Cābiri irgüreyin

Vardı ol ķumā bi’iźni’l-lāh didi

Cānuñuz virsün size Allāh didi

Yirlerinden defǾį anlar ŧurdılar

Ol ĥabįb ayaġına yüz urdılar (972-978)

Bu olay dışında Câbir’in Hz. Muhammed’e “Allah ilk olarak neyi yarat-
tı?” sorusu üzerine aralarında geçen ve bütün herşeyin Hz. Muhammed’in
nurundan yaratıldığının anlatıldığı kısımda ismi zikredilmiştir. Bu konuşma
eser içerisinde 1072-1262. beyitler arasında geçmektedir. Bu bölümde Hz.
Peygamber’in nurunun kendisine gelene kadar kimlere geçtiği anlatılır.

Mescidinde otururdı şems-vār

Cābir aña didi kim iy gül-Ǿiźār

Ne yaratdı evvelā ol źū’l-celāl

Diyüvir iy pür-kemāl ü źū’l-cemāl

Ol ĥabįb didi aña bilgil i yār

Žāhir itdi nūrum evvel Kird-gār (1072-1074)

Fadl Bin Abbâs

Hz. Abbâs’ın oğullarından biridir. Eserde iki olayda ismi zikredilmiştir.

Hz. Peygamber’in hasta haliyle mescide gelirken yardım aldığı kişi olarak
ismi anılmıştır.

62
 Ķoltuġınuñ birine girdi ǾAlį
Ķatı çoķ aġladı anda ol velį

Girdi Fađl anuñ birine aġlayu

Āh u vāhile yüregin dāġlayu (2802, 2803)

İsminin zikredildiği ikinci olay ismi Hz. Peygamber’in yıkanması ve ke-

fenlenmesi olayıdır. Hz. Peygamber’i yıkamak için görevli kişilerden biri
olarak ifade edilmiştir.

Vardı Ĥaydar ol nefįsi yumaġa

Daħı ǾAbbās üstine śu ķoymaġa

Vardı yardım itmege hem Fađl o dem

Hem Usāme hem de Şükrān ü Ķuŝem (3158, 3159)

Fâtıma

Hz. Peygamber’in küçük kızıdır. Hz. Ali ile evlenerek Hz. Hasan ve Hz.
Hüseyin’in annesi olmuştur. Fâtıma’nın babasına çok düşkün olduğu ve
babasının ölümüne çok üzüldüğü kaynaklarda belirtilir. Eserde Hz. Pey-
gamber’in rıhletinin anlatıldığı kısımda ismi çok anılmıştır.

Didi kim iy nūr-ı Ǿaynį aġlama

Āh odıyla yüregümi dāġlama

Üźnüñi ŧut iy ķızum benden yaña

Ne direm cānıla diñle ben saña

Aña bir söz söyledi ol gül-Ǿiźār

Aġladı zārılıķ itdi ol nigār

BaǾd-ez-ān didi aña ol bir kelām

Yine ol ol vaķtde oldı şād-kām

Fāŧımaya śoñra didi ǾĀyişe

Ne didi saña resūl iy Fāŧıma

63
 Fāŧıma didi baña ol gül-Ǿiźār
Didi bugün ölürin bil iy nigār

Anuñiçün aġladum oldum ĥazįn

Aġlama sen didi baña ol emįn

Śoñra didi baña tįz gelseñ gerek

Benümile tā ebed olsañ gerek

Anuñiçün oldum ol vaķt şād-kām

Baña babam didügi budur kelām (2980-2988)

Fıdda

Fıdda, Hz. Hüseyin ve Hz. Hasan’ın hizmetçileridir. Kubâ’da yapılan

beyt-i ahzanda Hz. Fâtıma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyn ile birlikte yaşayan,
onlara hizmet eden kişi olarak zikredilmiştir.

Fıđđa hem varurdı͜ olarla her śabāĥ

Aġlaşub anda iderlerdi śıyāĥ (3507)

Çün śabāĥ oldı didi iy Fıđđa sen

Bil ki oldum şimdiki dem ħasta ben

Rūĥumı ķabż eyleyü durur ķadįm

Vāh Ĥüseyn ile Ĥasan ķalur yetįm

Anlara sen ħidmet it her śubĥ u şām

Key yekūne dāruke dārü’s-selām (3519-3521)

Hz. Fâtıma’nın vefatı üzerine Fıdda’nın yas tutuşu ve üzüntüsü dile

getirilmiştir.

Fıđđa vardı gördi gitmiş ol nigār

Žāhir oldı nūr yüzinden şems-vār

Gördi yummış gözin aġzın ol nigār

Āh elinden işbu çarħuñ śad-hezār

64
 Gözlerinden Fıđđa dökdi ķanlu yaş
Başına ŧopraķ śaçub ol urdı ŧaş (3531-3533)

Hafsa

Hz. Ömer’in kızı olup Hz. Peygamber’in eşlerinden biri olma şerefine
nail olmuştur.
Şefkatli olmasından dolayı Hz. Ebûbekir’in imamlığa geçmesine Hz.
Âyişe birlikte karşı çıkan bir kişi olarak eserde zikredilmiştir.

ǾĀyişe͜ ana Ĥafśaya didi i cān

Ķurbān olsun bu ĥabįbe ins u cān

Di buña kim itmesün anı imām

Zįre kim ġāyet şefįķdur ol hümām (2790, 2791)

Hasan ve Hüseyin

Hz. Fatıma ve Hz. Ali’nin çocukları; Hz. Peygamber’in torunlarıdır.

Hz. Peygamber’in vefatından sonra anneleri Hz. Fâtıma’ya destek olan,
onun üzüntüsünü paylaşan kişiler olarak eserde yer almışlardır.

Āh itdi aġladı ol zār u zār

Bį-hūş olub düşdi yire ol nigār

Üstine varub Ĥüseyn ile Ĥasan

Didiler kim nolduñ iy vech-i ĥasen

Sensüzin iy seyyide biz nidelüm

Āh u vāh yā nicesi śabr idelüm

Ceddimüz gitdi vü biz ķalduķ ĥazįn

Sen gidicek bize kim olur ķarįn (3487-3490)

Hz. Fâtıma için yapılan beyt-i ahzanda Hz. Fâtıma ile birlikte kalmışlar-
dır.

Adın anuñ beyt-i aĥzān ķoyalum

Anda varub ķanlu yaş aġlayalum

65
 Gündüz anda varayın aġlayayın
Giceler de yine bunda geleyin

Kimseyi incitmeyeyin daħı ben

Ĥasretile derdile aġlayuben

Vardı Ĥaydar yapdı anda bir evi

Didi iy ev evlerüñ gökcek evi

Her śabāĥ anda varurdı ol nigār

Nevĥa idüb aġlarıdı zār u zār

Bile varurdı Ĥüseyn ile Ĥasan

Yüzleri ħulķları anlaruñ ĥasen (3501-3506)

Anneleri Hz. Fâtıma’nın vefatı üzerine yaşadıkları üzüntü vurgulanmıştır.

Nāgeh anda ĥāżır oldı şāh Ĥasan

Hem Ĥüseyn-i Kerbelā vech-i ĥasen

Gördiler kim yatmış anda ol nigār

Anuñ olur nūr yüzinden āşikār

Yüzi güler gibi ol yatmışıdı

Nūr-ı Ĥaķķa ġarķ olub batmışıdı

Aġladılar ķatı feryād itdiler

Üstine͜ anuñ varmaġa ķaśd itdiler (3535-3538)

İbn-i Rabî’a

Sahabelerden biridir. Hz. Ebûbekir’in imamlığa geçip dayanamadığını

görünce Hz. Ömer’in imamlığa geçmesini teklif eden sahabe olarak zikre-
dilmiştir.

Āh idüb İbn-i RabįǾa aġladı

Cümle aśĥābuñ yüregin dāġladı

66
 Śayĥa idüb didi ol ħayru’l-beşer
Gel imāmlıķ eyle bunda iy ǾÖmer (2759, 2760)

İkrime

Hz. Peygember’in göstermiş olduğu bir mucize sonucu müslüman olup

sahabeler arasına katılmıştır. İkrime, Hz. Muhammed’den peygamber oldu-
ğuna inanması için bir mucize göstermesini ister. Hz. Peygamber de suyun
diğer tarafında olan dağ kadar büyük bir taşa seslenir ve taş suyu geçerek
Hz. Peygamber’in huzuruna gelir. Hz. Peygamber’in Hak peygamber oldu-
ğunu söyler. Hz. Peygamber, taşa yerine git demesiyle taş yeniden yerine
gider. 775-791 beyitler arası bu mucizeye telmih yapılmıştır. Bu olayın an-
latıldığı birkaç beyit aşağıda verilmiştir.

Bir büyük nehrüñ kenārında meger

Ǿİkrimeyle otururdı ol ķamer

Aña didi ol ĥabįb-i źū’l-minen

Śıdķıla įmān getürgil baña sen

Ol da didi muǾcize göster baña

Ben daħı įmān getürem tā saña

Ne dilersin didi aña ol nigār

Göstereyin anı şimdi āşikār

Ol śunuñ öte geçesinde meger

Ŧaġa beñzer vardı bir büyük ĥacer

Didi geçsün bu śudan gelsün şu ŧaş

Ayaġuñ öpsün ķosun öñüñde baş

Seni taśdįķ eylesün ben de anı

Göreyin eyleyeyin taśdįķ seni (775-781)

Kusem Bin Abbâs

Hz. Abbâs’ın oğludur. Hz. Peygamber’in cenazesinin yıkanmasında

görevli kişilerden biri olarak zikredilmiştir.

67
 Vardı Ĥaydar ol nefįsi yumaġa
Daħı ǾAbbās üstine śu ķoymaġa

Vardı yardım itmege hem Fađl o dem

Hem Usāme hem de Şükrān ü Ķuŝem (3158, 3159)

Şükrân

Hz. Peygamber’in azadlı kölesidir. Hz. Peygamber’in cenazesinin yı-

kanmasında görevli altı kişiden biridir.

Vardı Ĥaydar ol nefįsi yumaġa

Daħı ǾAbbās üstine śu ķoymaġa

Vardı yardım itmege hem Fađl o dem

Hem Usāme hem de Şükrān ü Ķuŝem (3158, 3159)

Usâme Bin Zeyd

Hz. Peygamberin evlatlığının yani Zeyd’in oğludur. Hz. Peygamber’in

cenazesinin yıkanmasında görev alan altı kişiden biridir.

Vardı Ĥaydar ol nefįsi yumaġa

Daħı ǾAbbās üstine śu ķoymaġa

Vardı yardım itmege hem Fađl o dem

Hem Usāme hem de Şükrān ü Ķuŝem (3158, 3159)

4. Mutasavvıflar

Aşk ehlinden olabilmek için insanın bazı zorluklara katlanması ve bu ko-

nuda gerekirse malını hatta canını feda etmesi gerektiğinin anlatıldığı kısım-
larda bazı mutasavvıfların isimleri zikredilerek onların hayat hikayelerine
telmih yapılmıştır.

Bayezîd-i Bistâmî

Hayatı hakkında yeterli bilgi mevcut değildir. İran’ın Bistâm kasabasında

doğduğu için Bistâmî sıfatıyla anılmıştır. Hicri 3. asrın büyük mutasavvıfla-
rından biridir. Vecd halinde söylediği “Subhânî, ma’amumu şânî” (Ya Rab-
bi benim şanım ne yücedir.) sözüyle tanınır.

68
 Āb-ı vaślı içesin çün Bāyezįd
Ķanmayuben diyesin hel min mezįd (139)

Min müdām-ı vaĥdet-i hel min mezįd

Oldı bir vaķt mest Sulŧān Bāyezįd (325)

Bāyezįd eyledi didi maĥv-ı źāt

Ķalmadı anda beşerlikden śıfāt (328)

Cüneyd-i Bağdâdî

Doğum tarihi kesin olarak bilinmeyen Bağdâdlı mutasavvıflardan biridir.

“Leyse fi’l-cübbetî sivâllâh” (Cübbemin içinde Allah’tan başka bir şey yok)
sözüyle anılır.

Baśra vü Baġdād-ı Ǿışķda Ǿāşıķ ol

Sen Cüneyd-i Baśrį gibi śādıķ ol (138)

Cümle ħalķ anı işitdi ǾAmr u Zeyd

Hem daħı işitdi anı Şeyħ Cüneyd (327)

Ġavŝ u evtād Şeyħ Cüneyd ol nūr-ı baħt

Mesnedi ehl-i ŧarįķat ķuŧb-ı vaķt (439)

Hallâc-ı Mansûr

Tasavvufun gelişmesine önemli katkılarda bulunan ünlü mutasavvıf. Di-

van şiir ve nesrinde çokca anılan bir sûfîdir. Allah aşkıyla kendinden geçip
“Ene’l-Hak” deyişi çevresince anlaşılamadığından halifenin buyruğuyla
yakalanıp idam edilir.

Cümle źerrāt-ı cihān Manśūr-vār

Hep Ene’l-ĥaķ çaġırurlar āşikār (5)

Ger göreydüñ sen ĥaķįķat dār-ı yār

Uķtulūnį diyedüñ Manśūr-vār (86)

69
 ǾIşķ degül mi yār olan dil-dār olan
ǾIşķ degül mi Manśūr olub dār olan (103)

Seni it rüsvāy [ol] Manśūr-vār

Eyle ber-dār kendüñi der-dār-ı yār (336)
İbrâhîm Edhem

Behl şehrinde doğduğu kabul edilen büyük mutasavvıflardandır. Bir av

esnasında gaipten bir ses işitmesi üzerine tahtını, tacını, malını, mülkünü
bırakıp inzivaya çekilmesiyle bilinir.

Belħ-i Ǿışķda vur maĥabbet taħtını

Tā bulasın İbn-i Edhem baħtını (137)

Ma’rûf-ı Kerhî

Asıl adı Ebû Mahfûz b. Firûzân’dır. Bağdâd’ın Kerh mahallesinden ol-

duğu için Kerhî lakabıyla anılır. Ailesi Hıristiyan olup onu Hıristiyan mek-
tebine gönderirler. Burada hocası “Tanrı üçtür” dedikçe Ma’rûf ise “Birdir”
der. Bu nedenle bir takım eziyetlere uğramıştır. Edebiyatta menkıbeleriyle
anılır.

Kerħ-i Ǿışķda Ǿāşıķ ol iste meded

ǾIşķıla MaǾrūf olasın tā ebed (140)

5. Diğer Dinî Kişiler

Abdulmuttalib

Hz. Muhammed’in (sav) dedesidir. Eserde iki yerde olaylara dahil

edilmiştir. Birincisi (1263-1344. beyitlerde anlatılan) bir oğlum daha olursa
onu kurban edeceğim diyip sonra bundan pişman olması oğlu yerine deve
kurban etmesi olayıdır. İkinci olay ise (1652-1667. beyitlerde anlatılan) Hz.
Muhammed’in (sav) doğduğu haberini işitip onu görmek için içeriye girme-
ye çalışırken melekler tarafından engellenmesi ve yedi gün boyunca onu
göremeyeceklerinin söylenmesidir.

Gördi ǾAbdu’l-muŧŧalib sevdi anı

Ķodı anuñ yolına cān u teni

70
 Neźrine oldı peşįmān ol hümām
Didi iy Ǿallām u ĥayy-ı lā-yenām

Neźrime eyleyimezem ben vefā

Cürmümi Ǿafv eyle benüm iy Ħuźā (1323-1325)

Didiler kim gelme bunda yidi gün

Tā yüregüñe urulmaya dögün

Gitdi ǾAbdu’l-muŧŧalib andan hemān

Ķatı ferĥān oldı ġāyet şād-mān

Yidi günden śoñra geldi bir nidā

Žāhir oldı ol nidāya cān fidā

Dir gelüñ görüñ resūliñüz yüzin

Gözlerüñüze sürüñ ricli tozın (1664-1667)

Âmine

Hz. Muhammed’in annesidir. Eser içerisinde Abdullah ile evliliği ve Hz.

Muhammed’e hamile kalışı anlatılır. Doğum sırasında ve doğumdan önce
gerçekleşen bazı olağanüstü durumlar zikredilir.

Āmineye çünki oldı bu nidā

Şād oldı olmayub ol yā nede

Beñzi anuñ aślā śaru olmadı

Kimse anuñ yüklülügin bilmedi

Hem de büyük olmadı baŧnı anuñ

Daħı hem süzülmedi Ǿaynı anuñ (1407-1409)

Âsiye

Firavun’un karısı olup Hz. Mûsâ’yı bebekken bir sepet içinde Nil nehrin-
den alıp büyüten kadındır. Allah’a inanmış, Hz. Mûsâ’nın getirdiği dini ka-
bul etmiştir. Eserde Hz. Meryem ile birlikte Âmine’nin doğumu sırasında
oda içerisinde olup ona hizmet eden kişilerden biri olarak zikredilmiştir.

71
 Śoñra bir ħātūn münevver çehrelü
Ĥāżır oldı ķatı gökcek rayĥalu

Didiler bu Āsiyedür iy nigār

Ħiźmete geldi saña bu gül-Ǿiźār (1427, 1428)

Āmine͜ aydur ŧutdı Meryem bir ķolum

Āsiya ŧutdı benüm hem bir ķolum

Altuma gökcek döşek döşediler

Luŧf idüb anlar beni oħşadılar (1455, 1456)

Cercîs

Rivayetlere göre Hz. Îsâ’dan yaklaşık üçyüz yıl sonra yaşamış dinî, tarihî
ve efsanevî bir kişidir. Roma İmparatorluğu’nun puta tapılması yönündeki
baskılarına aldırmayıp hak dinde sebat eden bir kişidir. Bu nedenle pek çok
işkenceye maruz kalmıştır. Hatta yetmiş defa öldürüldüğü halde tekrar diril-
tilen ve etrafında bir takım menkibelerin oluştuğu tarihî bir şahsiyettir.

ǾIşķ yolında hem-çü Cercįs sen i yār

Başuñıla cānuñ eylegil niŝār (134)

Halîme

Hz. Peygamber’in süt annesi olarak zikredilmiştir. Kıtlıktan daolayı süt

anne olmak için Mekke’ye gidişi, geç kaldıkları için süt annelik yapacakları
tek çocuk olarak Hz. Muhammed’in (sav) kaldığını öğrenmeleri ve ona süt
annelik yapmaya başlaması anlatılır. Süt anneliği sırasında Hz. Muham-
med’den (sav) dolayı gerçekleşen olağanüstü olaylara değinilir.

Didi siz olmazsız ol gül lālesi

Ol ĥalįmüñdür Ĥalįme dāyesi (1697)

İki kimse ol Ĥicāzį ķardeşüm

Aldı gitdi müşkil oldı her işüm

Bir depe üstine anı iltdiler

Yardılar śadrın diküben gitdiler

Çün Ĥalįme diñledi anuñ sözin

ǾAķlı gitdi yavu ķıldı kendözin

72
 Āh itdi ķandesin didi i şāh
Ķande gitdüñ ķande varduñ sen i māh

Gözlerüm nūrı Muĥammed ķandesin

Dü-cihānuñ şāhı Aĥmed ķandesin

Ķandesin iy ġam-güsārum Muśŧafā

Ķandesin iy iftiħārum Muśŧafā

Ķandesin iy āfitābum Muśŧafā

Ķandesin iy māhitābum Muśŧafā (2029-2035)

Meryem

Hz. Îsâ’nın annesidir. Bekâreti, iffeti ve itaat simgesi bir şahsiyettir.

Cebrâîl’in ona üflemesi sonucu Hz. Îsâ’ya hamile kalmıştır.

Anı Meryem iltdi taǾlįm-ħāneye

Ol muǾallim didi Meryem aneye (151)

Âmine’nin doğumu anında odada hazır bulunan Âsiye’nin yanındaki

ikinci kişi olarak eserde zikredilmiştir.

Didiler Meryemdürür bu gül-Ǿiźār

Buña beñzer der-cihān yoķdur nigār

Bunda geldi saña ħiźmet itmege

Ħiźmet idüb yine tįzcek gitmege (1432, 1433)

Vehb

Âmine’nin babasıdır. Eserde kızını Abdullah’a eş olarak verdiği dile geti-

rilir.

Bir ķızı varıdı Vehbüñ ol zamān

Ĥüsnine Ǿuşşāķıdı ins ile cān

Āmine dirleridi aña be-nām

Ĥüsnine Ǿuşşāķıdı şāh u ġulām (1349, 1350)

73
 Virdi ǾAbdu’l-lāha Vehb ol dilberi
Didi ķodum yoluña cān ü seri (1357)

Mehdî

Kıyamete yakın dönemde zulüm ve adaletsizliğin hakim olduğu bir za-

manda gelip yeryüzünü adaletle dolduracağı ve İslâm’ı hakim kılacağı belir-
tilen kişi.
Pādişāhlar daħı žālim olsalar
Ķādįlar daħı reşāyā alsalar

Er ile Ǿavretde Ǿiffet ķalmasa

Oġlanıla ķızda ĥürmet ķalmasa

Süst olsa şerǾ-i dįn olsa żaǾįf

BidǾat artsa sünnet olsa hem naĥįf

Ħalķa ġālib olsa ĥırśıla ĥased

Kibr u Ǿucb u ĥıķd u bed-ħū bį-Ǿaded

Ehl-i İslām bir birini ķırsalar

Māla cāha dįnlerini virseler

Ehl-i beytden gele ol vaķt bir kişi

ǾAdlile dād ola anuñ her işi

Ol olısar Mehdį-i āħir zamān

ǾAdlile ŧolısardur bu cihān (2562-2568)

İsmeǾū iy ümmet-i şāhu’r-rüsül

Ne didi Mehdį içün ol pür-uśūl

Ehl-i beytümdendürür Mehdį didi

Benüm adumdur anuñ adı didi

Babam adı babasına ola ad

ǾĀleme hep andan͜ iriser Ǿadl u dād

74
 Alnı açuķ ŧartma enflü olısar
Ķılıcıyla şarķı ġarbı alısar

Śaġ yañaġında ola bir ķara ħāl

Aña maǾlūm olısardur cümle ĥāl (2595-2599)

6. Tarihî ve Efsanevî Kişiler

Ebû Cehl

Kureyş kabilesinin reislerinden olup İslamiyet’in ve Hz. Muhammed’in

(sav) en büyük düşmanıdır.
Ķıśśa-ı aħbār-ı medĥ-i Muśŧafā
Virmez ol aślā Ebū Cehle śafā (355)

Ebû Tâlib

Hz. Muhammed’in (sav) amcasıdır. Hz. Muhammed, (sav) annesini

ve dedesini kaybedince onun himayesine girmiştir.

Çün sekiz yaşına girdi ol emįn

Ceddi gitdi dünyeden olub ĥazįn

Aldı͜ Ebū Ŧālib anı ol dem hemān

Aña ħiźmet eyledi ol çoķ zamān

Kârûn

Hz. Mûsâ zamanında yaşamış zengin olmasına rağmen cimri biridir. Ser-
vetini Allah’tan değil kendi ilmiyle kazandığını dile getirerek Allah’a olan
isyanıyla ünlenmiştir. Sonunda malı ve mülküyle yere geçmiş birisidir.
Eserde de dünyanın geçici olduğuna, mal ve mülkün fani olacağına, kim-
senin ebedi olmadığına vurgu yapılan kısımlarda ismi zikredilmiştir.

Māl-ı Ķārūn bolsa biri ol merįd

Ŧoymayuben diye kim hel min mezįd (2645)

Ŧut ki Ķārūn mālını cemǾ idesin

Aśśı ne çün anı ķoyub gidesin (3326)

75
Leylâ ve Mecnûn

Leylâ ve Mecnûn mesnevilerinin kadın ve erkek kahramanlarıdır.

Edebiyattamızda oldukça çok işlenen bu mesnevide sevgili ve bu uğurda
sıkıntılar çeken aşık tipi verilmeye çalışılır.

Ger heme yārüñ senüñ Mevlā ola

Hemçü Mecnūn küll-i şeyǿ Leylā ola (515)

Yukarıda verilen tarihî ve efsanevî kişilere ek olarak dünyanın fani

olduğunu anlatabilmek ve herkesin bir gün mutlaka öleceğine vurgu yapa-
bilmek için Dahhâk, Efrâsiyâb, Keyhusrev, Keykubâd, Cemşîd, Rüstem ve
Fûr gibi isimler de zikredilmiştir.

Ķandedür Đaĥĥāk ile Efrāsiyāb

Çüriyüb yir içre oldılar türāb

Ķandedür Keyħusrev ile Keyķubād

Anlaruñ tācıla taħtın aldı bād

Ķandedür Cemşįd ü Rüstem ķanı Fūr

Anlaruñ cismin yidi ĥayyāt u mūr (3329-3331)

b. Yer İsimleri

Eser içerisinde Mekke ve Medine gibi kutsal mekanlar başta olmak üzere
İslam dünyasının belli başlı meşhur şehirleri, tarihte yer almış olan ünlü
kabile isimleri kutsal mekânlar aşağıdaki beyitler içerisinde yer almaktadır.

İy bürāźer śanma sen bāzār-ı Ǿışķ

Ola ol Bāzār u Baġdād u Dımışķ (89)

Belħ-i Ǿışķda vur maĥabbet taħtını

Tā bulasın İbn-i Edhem baħtını (137)

Baśra vü Baġdād-ı Ǿışķda Ǿāşıķ ol

Sen Cüneyd-i Baśrį gibi śādıķ ol (138)

Kerħ-i Ǿışķda Ǿāşıķ ol iste meded

ǾIşķıla MaǾrūf olasın tā ebed (140)

76
 Nāgehān bir hüdhüd-i bā-tāc u zer
Gördi kim giymiş ķabā-yı Şūşter (446)

Lā-cerem virildi baña tāc u zer

Egnüme daħı ķabā-yı Şūşter (452)

Şûşter, İran’da kumaşlarıyla ünlü bir şehirdir. Hüdhüd ile karga hikaye-
sinde hühhüdün giydiği kabayı vurgulamak için kullanılmıştır.

Rūmda anı ben ser-āġāz ideyin

Nāleme Ǿuşşāķı dem-sāz ideyin (596)

Şehr-i Baġdādda varıdı bir kişi

Gice gündüz ħayrıdı anuñ işi (618)

Mekkede varıdı bir ħātūn kişi

Gice gündüz aġlamaġıdı işi

Zįre kim įmān getürmişidi ol

Mekkeden de hicret itmişdi resūl (800, 801)

Mekke içre ķoķdı gökcek ķoķular

Anı seven ol ķoķuyı ķoķular (1458)

Didi ǾAbdu’l-lāh yürürdüm Baŧĥāda

Dostlarumla ben be-ġāyet źevķ ide (1358)

Yukarıdaki beyitte Mekke’nin eski adı Bathâ yer almaktadır.

Ol gice irdi Śafāya hem śafā

Çünki geldi bu cihāna Muśŧafā (1532)

Ol gice Merve ĥaķıçün zemzeme

Cümle aśnām ol gice düşdi yire (1533)

Ķayśar u Kisrānuñ eyvānı͜ ol gice

Yire geçdi cümlesi ucdan uca (1535)

Sevdiler anı Ķureyş Ǿavretleri

Andayıdı anlaruñ devletleri (1320)

77
Gördiler ķavm-i Ķureyş anı muĥāl
İçlerinde vāķıǾ oldı ķįl u ķāl (2312)

Süddesidür ķıblesi Ǿāşıķlaruñ

Ravżāsıdur KaǾbesi śādıķlaruñ (763)

Ol gice kim yüklü oldı Āmine

Bir ferişte indi KaǾbe ŧamına (1393)

Gökden indi üç Ǿalem ol gicede

Dikdiler birini anuñ KaǾbede (1423)

BaǾde-zān cümle melāyik śāf śāf

KaǾbe gibi anı itdiler ŧavāf (1609)

Birisin yir ile gök arasına

Dikdiler birini Ķuds śaħrāsına (1424)

Ol ħayāl-i ħāli Hinde irişe

Mevt Ĥabeş ehlile Sinde irişe (1940)

Bād gibi bį-ķarārsın śubĥ u şām

Bį-ŝebāt āvāresin der-Mıśr u Şām (2396)

Ol diyārı ġarbdan olur āşikār

Endülūsde olısardur ol nigār (2601)

Kimi Kerħį kimi Berħį dirilür

Kimi Baśrį kimi Mıśrį dirilür (2660)

Bāb-ı ħākine uġradı bād-ı seĥer

Ġāliye bū oldı ol misk-i Ħıŧā (3219)

Śoñra didi Ĥaydara ol gül-Ǿiźār

Var Ķubāya anda sen iy baħtiyār (3498)

Çün sefer itdi resūl ehliyile

Kerbelāda gördi ehli çoķ belā (3615)

78
 c. Müzik Makamları

Türk müziğinde kullanılan meşhur müzik makamları aşağıdaki beyitlerde

sıralanmıştır.

ǾIşķ Zebūrın anda ben Dāvūd-vār

Oķıyayın çarħa girsün ne ki var

Keşf ideyin ben ĥicāzį sırların

Söyleyeyin hem bu silk-mesleklerin

Kāǿināta düşsün andan iĥtirāk

Nār-ı Ǿışķa yansun sśfahān Ǿıraķ

Rūmda anı ben ser-āġāz ideyin

Nāleme Ǿuşşāķı dem-sāz ideyin

Zengūleyle eyleyeyüm bir nevā

Bülbülile kumrı olsun bį-nevā

Cümle Ǿuşşāķı muĥayyer ideyin

Nevrūzı anda muǾabher ideyin (593-598)

d. Eser ve Müellif İsimleri

Miskin Ahmed isimli müellif Hz. Peygamber’in hayat hikayesini anlatır-

ken tefsir, hadis, fıkıh türünden bir takım eserlerden yararlandığını bildir-
miştir. Hatta eserlerin müelliflerini bile zikr etmiştir. Eserde geçen eser ve
müellif isimleri aşağıda sıralanmıştır. Bazı eserler hakkında kısa bilgiler
verilmiş, bazısı hakkında ise bilgi bulunamadığı için sadece ismi zikredil-
miştir.
Aşağıda verilen beyitlerde müellifi tespit edilemeyen eserler sıralanmış-
tır.

Bundan elŧaf bir ĥikāyet ideyin

Ravz -ı Fāyıķdan rivāyet ideyin (661)

Fį-l-Kebįri hākeźā ķāle’l-İmām

Nażżara’l-lāh vechehu yevme’l-ķıyām

79
 ǾIşķ ile diñ e’ś-salātu ve’s-selām
Nice oldı diñleñüz siz ol hümām (1345, 1346)

Kebįri hākeźā ķāle’l-İmām

Fį’l-K
Ve ķāle’l-lāhu lehu dāre’s-selām (2109)

Aşağıdaki beyitlerde ise dolaylı olarak bazı eser isimleri zikredilmiştir.

Lįk itdüm bu kitābı Muħtaśar

Söylemedüm çoķ MeǾānį çoķ eŝer

Çoķ BedāyiǾ çoķ MeǾāniǾ ben Beyān

Eylemedüm anuñiçün iy cüvān (2145, 2146)

Gāh MeǾānį sözin iderdi beyān

Gāh BedāyiǾ sırrın iderdi Ǿayān

Muħtaśar diñle Muŧavvel kıśśasın

Ĥaķdan anuñ nicedürür ĥiśśesin

Telħįś idüb anı įżāĥ idelüm

Feth-i iǾcāza͜ anı miftāĥ idelüm (2448, 2450)

Aşağıda başlıklar halinde verilen eserler ise müellifin başvurduğu kaynak

eserlerdir:

Avârifü’l-Ma’ârif

Ebû Hafs Şihâbüddîn Ömer b. Muhammed b. Abdillâh b. Ammûye el-

Kureşî el-Bekrî es-Sühreverdî’nin (ö. 632/1234) tasavvufa dair eseridir. Hz.
Peygamberin doğumu anında meydana gelen bir olayın bu kaynaktan ifade
edildiği bildirilmiştir.

Fį’l-ǾAvārif hākeźā ķāle’ş-Şehāb

Nażżara’l-lāh vechehu yevme’l-ĥisāb (1495)

Delâ’ilü’n-Nübüvve

“Bilinmeyen şeyin öğrenilmesini sağlayan bilgi, kılavuz” anlamındaki

delîlin çoğulu olan delâil ile “peygamberlik” anlamındaki nübüvvet kelime-
sinden oluşan delâilü’n-nübüvve, terim olarak bir peygamberin bizzat gös-

80
terdiği veya peygamberliğine alâmet olmak üzere kendisi dışında meydana
gelen tabiat üstü olayları konu edinen, peygamberin getirdiği ilkeleri ilmî
tahlillere tâbi tutarak bunların ilâhî kaynaklı olduğunu, dolayısıyla o pey-
gamberin de hak peygamber olduğunu ispatlamayı amaçlayan eserleri ifade
eder.”6 Bu konuda bir çok kişi tarafından bu isimle eser kaleme alınmıştır.
Müellif Ahmed’in hangi kişinin eserinden faydalandığını bilemiyoruz. Fakat
Kaffâl isimli bir müellifin Delâ’il’ün-Nübüvve eserinin olması ve

Böyle naķl eyledi dir Ķaffāl imām

Sen de böyle iǾtiķād it iy hümām (1245)

beytinde Kaffâl isminin geçmesi bu eserin Kaffâl’a ait olabileceği ihtimalini

artırmaktadır. Kaffâl 10. yüzyılda yaşamış fıkıh, hadis, tefsir alimlerinden
biridir. İsmi Muhammed b. Ali’dir.

ǾIşķ ile di e’ś-śalātu ve’s-selām

Diñle yine sen Delāǿilden kelām (896)

Ben Delāyilden bunı naķl eyledüm

Nice buldum ise eyle söyledüm (980)

Faslü’l-Hitâb

Nakşibendiyye tarikatının kurucusu Bahâeddin Nakşibend’in önde gelen

halifelerinden biri olan Muhammed Pârsâ tarafından yazılan Faslü’l-Hitâb,
çeşitli tasavvuf terimlerini, ricâlü’l-gayb, ashap ve Ehl-i beyt’e muhabbet
gibi konuları ihtiva eden Farsça eserdir.
Eserde, Mehdî’nin zuhûru kısmında kaynak eser olarak zikredilmiştir.

Didi böyle Pārsā fį Faśli’l-ħiŧāb

Cennet olsun aña merciǾ hem meǿāb

ǾAskeri Mehdį öñince āşikār

Yüriye ķırķ mįl ķadar ol bį-şümār (2608, 2609)

Hz. Fâtıma’nın vefatına ait anlatımlarda kaynak eser olarak gösterilmiş-

tir.

6
Yusuf Şevki Yavuz, Delâilü’n-Nübüvve, DİA, C.9, s.115.

81
 Lįk dir Faśl-ı Ħiŧābda Pārsā
Raĥmet aña fį’ś-śabāĥi ve’l-mesā

Aħşamıla yatsu arasında vefāt

Eyledi ol bint-i sırr-ı kāyināt (3601, 3602)

Fetâvâ

Çeşitli fetvâların içerisinde bulunduğu ve çok sayıda müellif tarafından

kaleme alınmış eserlerin genel ismidir. Eser içerisinde yararlandığını söyle-
diği Fetâvâ isimli eserin hangi müellife ait Fetâvâ kitabı olduğu tespit edi-
lememiştir.
Bir Fetāvā içre vardur bu ħaber
Şöyle meźkūrdurur anda bu eŝer (1586)

Fusûsu’l-Hikem ve Futûhâtü’l-Mekkiyye

Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin (ö. 638/1240) bütün fikirlerinin özeti sayılan

temel eseridir. Tasavvuf düşüncesinin temel kitaplarından biri olan eserin
tam adı Fusûsu’l-hikem ve husûsu’l-kilem’dir. Yirmi yedi peygamberin her
birinin hikmetlerine izafeten yirmi yedi bölüme ayrılmıştır.
Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin (ö. 638/1240) tasavvufî görüşlerini en geniş
boyutlarıyla açıkladığı diğer eseri el-Fütûhât’tır. Tam adı el-Fütûhâtü’l-
Mekkiyye fî maǾrifeti’l-esrâri’l-mâlikiyye ve’l-mülkiyye’dir.
Mi’râc olayının anlatımı sırasında faydalandığı kaynak eserler olarak zik-
redilmişlerdir.
Şeyħ Fuśūsda böylece źikr eyledi
Bunuñile Ǿārifįni ŧoyladı

Hem Fütūĥātında daħı ol hümām

Böyle źikr itmişdürür bunı tamām (2277, 2278)

İhyâ’u Ulûmi’d-Dîn

Gazâlî’nin başta tasavvuf ve ahlâk olmak üzere fıkıh, kelâm gibi ilimlere
bilhassa amaçları bakımından yeni yaklaşımlar getiren önemli eseridir.
Hz. Peygamber’in vefatının anlatıldığı kısımda yararlandığı kaynak eser
olarak zikredilmiştir.

82
 Luŧf eyle baña iy sįmįn-źeķan
Ķatı aġ bez eylegil iy şāh kefen

Cebreǿįl baña ĥanūŧ getüriser

Aġlayub ol ķatuma oturısar

Yine ķalķub tįzcek andan gitdiler

Aġlayuben āh u efġān itdiler

Çün kefen içine beni ķoyalar

Gideler ħalvetde beni ķoyalar

Üstüme ķılur śalāt evvel Aĥad

Oldurur ĥannān ü mennān e’ś-śamed

Böyle dir Ġazālį İĥyāda bunı

Terk itmeñüz duǾāñuzdan beni (2902-2907)

Kânûn ve Şifâ

İbn-i Sinâ’nın tıpla ilgili yazdığı El-Kânûn Fi’t-Tıb isimli eseri ve man-
tık, fizik, matematik ve metafizik konularında yazdığı on bir ciltlik
Kitâbü’ş-Şifâ isimli eserlerini Hz. Peygamber’in her derde şifa oluşuna vur-
gu yapmak için zikretmiştir.

Derd-i hicre oldurur Ķānūn Şifā

Oldurur kān-ı mürüvvet hem vefā (1948)

Kenzü’l-Müzekkir

Kim tarafından yazıldığını tespit edemediğimiz Kenzü’l-Müzekkir isimli

eser de müellifin başvurduğu kaynak eserlerden biri olarak zikredilmiştir.

Bir nidā daħı irişdi nāgehān

Didi kim yuñ anı itmeñ siz gümān

Anı yumañ diyen ol İblįsdürür

Cümle efǾāli anuñ telbįsdürür

Muśŧafānuñ Ǿāşıķı Ħıżram bilüñ

Sözümi ŧutuñ saǾādetler buluñ

83
 Bu kelām Kenzü’l-Müźekkirde tamām
Şöyle źikr olmışdurur bil iy hümām (3129-3132)

Kurtubî Tezkiresi

Muhammed bin Ahmed el-Kurtubî, Endülüs’ün yetiştirdigi büyük alim-

lerdendir. Endülüs Emevileri’nin başşehri olan, dönemin ilim yuva-
sı Kurtuba’da dünyaya geliştir. Doğum tarihi 12. yüzyılın sonları ve 13.
yüzyılın başları olarak tahmin edilmiştir. Kurtubî Tezkiresi olarak bilinen
eserin tam ismi Et Tezkire fi Ahvali'l Mevta ve Umuri'l Ahire’dir. Kurtubî,
bu eserinde ölüm, ölülerin halleri, kıyamet, Cennet, Cehennem gibi mevzu-
ları anlatmıştır.
Ahmed, Mehdî’nin zuhûr edeceği yeri ifade ederken bu eseri kaynak ola-
rak belirtmiştir.

Māşįyedür didi ol yirüñ adı

Teźkirede Ķurŧubį böyle didi (2603)

Teźkirede böyle didi Ķurŧubį

Ħuld içinde anuñ rūz [u] şebi (2617)

Kûtu’l-Kulûb

Ebû Tâlib El-Mekkî tarafından yazılmış tasavvufa dair bir eserdir. Eser
içerisinde zikredilen Kūt isimli eserin bu olabileceği düşünülmektedir.

Ķūt içinde bu ħaber mesŧūrdurur

Rāvįlerle şöylece meźkūrdurur (1573)

Makâsıd Şerhi

Sa’düddîn Teftâzânî’nin kelama dair eseridir. Müellifin yararlandığı

kaynak eserlerden biri olarak zikredilir.

Hem Maķāśıd Şerħi içre SaǾd-ı Dįn

BaǾżısın naķl itdi anuñ bil yaķįn (2618)

84
Mesnevî

Mevlânâ’nın en önemli eserlerinden biridir. Dini hikayeler yoluyla oku-

yucuya bir takım İslamî öğütler verilir.
Müellif Ahmed, Halîme’nin süt anne olmak için geldiği Mekke’de Hz.
Muhammed’i (sav) alıp hatîm denilen yere bırakması ve geri döndüğünde
onu bulamaması olayını Mesnevî’den haber verdiğini ifade etmiştir.7

Nihâye

Burhâneddîn el-Mergînânî’nin Hanefi fıkhına dair yazdığı El-Hidâye

isimli eserinin Sığnâkî tarafından yapılmış şerhidir.
Hz. Peygamber’in hastalanıp imamlık görevini Hz. Ebûbekir’e verdiği
olayının anlatımında kaynak eser olarak zikredilmiştir.

Lįk Sıġnāķį Nihāyede ĥabįb

Didi ħaste olıcaġaz ol ĥabįb

Ķatı ħaste oldı bir gün ol nigār

Anda͜ olanlar aġladılar zār u zār

Didi olsun diñ Ebūbekre imām

Nāyib olsun baña anda ol hümām (2787-2789)

Şol Nihāye kim Hidāye şerĥidür

Ol faķįhler rūĥlarınuñ rūĥıdur

Böyle źikr olmışdur anda bu kelām

ǾIşķıla diñ e’ś-śalātu ve’s-selām (2812, 2813)

Ayrıca Hz. Peygamberin ne zaman vefat ettiğine dair bu kaynaktan haber

verildiği ifade edilmiştir.

Fį’l-Nihāye ķāle Sıġnākı’l-lebįb

Ķad tevaffā yevme iŝneyni’l-ĥabįb (3195)

7
Bu hikayenin Mesnevi’de geçen ayrıntılı mensur anlatımı için bakınız: Ahmet Metin
Şahin, Mevlânâ Celâleddîn Rûmî Mesnevî’de Geçen Bütün Hikâyeler, Yeniakım Ya-
yınları, 2. Baskı, İstanbul 2013 s. 392-395.

85
Sahîhayn

Buharî ve Müslim'in sahihlerine "iki sahih hadis kitabı" anlamında kulla-

nılan bir hadis terimidir.
Hz. Peygamber’in cenazesinin yıkanması olaylarının anlatımı sırasında
kaynak eser olarak zikredilmiştir.

Böyle meźkūrdur Śaĥįĥayn içre bu

Sev anı tā ki bulasın andan bū

Śu ķoyardı üstine ǾAbbās anuñ

Nice͜ idelüm dirdi derdüñden senüñ

Ķoķarıdı misk ü Ǿanberle gül-āb

Ditreridi üstine anuñ āfitāb (3170-3172)

Şifâ-ı Şerîf

Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz el-Yahsubî (ö. 544/1149)

Mâlikî kadısı, hadis, fıkıh ve dil âlimidir. En önemli eserlerinden biri Şifâ-ı
Şerîf isimli eseridir.
Dört bölümden meydana gelen eserde Hz. Peygamber’in yüce kişiliği ve
sahip bulunduğu özelliklerle ona karşı saygısız davrananlara uygulanacak
ceza konuları ele alınmıştır. Ayrıca Hz. Peygamber’in mucizelerine de yer
verilmiştir. Üzerinde pek çok şerh, hâşiye, ihtisar ve ta‘lik çalışması yapıl-
mıştır.
Aşağıdaki beyitlerde görüldüğü üzere müellif bazı yerlerde Kâdî İyâz’ın
Şifâ-ı Şerîf isimli eserinden yararlandığını belirtmiştir.

Fį’ş-Şifāǿi hākeźā ķāle’l-Ǿİyāż

Bevve Allāhu mekāneh fį’l-Ǿiyāż (1406)

Hākeźā ķāle’l-Ǿİİyāżu fį’ş-Şifā

Nażżara’l-lāh vechehū yevme’l-vefā (1971)

Mi’râc olayının anlatımında da bu eserden faydalandığını belirtmiştir.

Özellikle Hz. Peygamber’in gökyüzüne yükselirken karşılaştığı ve görüştü-
ğü peygamberlerin isimlerinin zikredildiği kısımda iki farklı rivayetin oldu-
ğunu belirtip ikinci rivayetin kaynağını da bu eser olarak göstermiştir.

86
 Ġayr-i ān el-Ķāđį ķāle Fį’ş-Şifā
Ol ĥasįb ü ol nesįb ol pür-śafā

Gördi evvel gökde Ādem cānını

Ol kerāmet ol saǾādet kānını

Gördi͜ ikinci gökde ǾĮsāyı o şāh

Luŧf ile virdi selām aña o māh

Çoķ tevāżuǾ eyledi ǾĮsā aña

Didi eyle bir nažar iy şāh baña

Gördi śıddįk Yūsufı üçüncide

Gördi İdrįs rūĥını dördüncide

Gördi Hārūnı bişincide o şāh

Ol yüzi gül zülfi sünbül pādişāh

Gördi Mūsā rūĥunı altıncıda

Gördi İbrāhįmi ol yedincide (2192-2198)

Hz. Peygamber’in ölümünden sonra bir kadının gelip Hz. Peygam-

ber’in ravzasına yüzünü sürmesi olayına kaynak olarak gösterilmiştir.

Vardı açdı ravżayı ol gül-Ǿiźār

Sürdi yüzin ħākine anuñ ol nigār

Sürdi anuñ Ǿafrine ol yüzini

ǾAķlı gitdi yavi ķıldı özini

Cānın anda virdi cānlar cānına

Ol leŧāfet ol žarāfet kānına

Hākeźā ķāle’l-Ǿİyāżu Fį’ş-Şifā

Beyyaża’l-lāh vechehu yevme’l-vefā (3233-3236)

87
Tefsîr-i Teysîr

Ebu Hafs Ömer b. Muhammed En-Nesefî tarafından yazılmış önemli tef-

sirlerden biridir.
Hz. Peygamber’in Mi’râc’ında gerçeklesşen olayların anlatımı sırasında
faydalandığı kaynak olarak zikredilmiştir.

Tefsįr-i Teysįr içinde bu kelām

Şöylece meźkūrdurur iy nįk-nām

Sūre-i ve’n-necmdedür bu kelām

ǾIşķıla di e’ś-śalātu ve’s-selām (2243, 2244)

Ukletü’l-Müstevfiz

İbnü’l-Arabî’nin dünyanın yaratılışına temas ettiği ve göklerin devirlerini

belirli bir kozmolojik anlayışa dayandırdığı eseridir.
Eserde, Mehdî’nin ahir zamanda ortaya çıkışının anlatıldığı kısımda
kaynak eser olarak zikredilmiştir.

ǾUķlesinde böyle didi Muĥyį’d-dįn

Nađđara’l-lāh licābehū yevme’d-dįn (2600)

4. Üslûbu

a. Eserin Dili

Ahmed’in bu Manzum Sîret-i Nebî isimli mesnevîsi, Türkçe bakımından

XV. yüzyıl dil yâdigârları arasında yer alır. Eserin dili bu yüzyılda Arapça
ve Farsça’nın karışımı bir Osmanlı Türkçesidir. O dönemde Türkçe’ye yüz-
lerce Arapça ve Farsça kelime girerken, aynı zaman da Arapça ve Farsça’ya
da yüzlerce Türkçe kelime girmişti ve ortak bir ümmet dili oluşmuştu. Eser-
de yer alan kelimelerin çoğu dinî kelimelerdir. Bunlar, İslâm dinini kabul
eden bütün kavimler arasında da ortak olan ve geniş halk tabakalar tarafın-
dan aşağı yukarı bilinen kelimelerdi. Bundan dolayı bu tarz metinler halk
tarafından yadırganmamış ve kolayca benimsenmişti. O dönemde İslamı
kabul eden diğer kavimler arasında maddi ve manevi bir birlik sağlıyordu.

88
 b. İktibaslar

Ahmed’in Manzûm Sîret-i Nebî’sinde tesbit edebildiğimiz belli başlı

iktibâsları üç ana başlık altında toplayarak şu şekilde tasnîf edip değerlendi-
rebiliriz:

1. Âyet İktibasları

Manzûm Sîret-i Nebî’de yer alan âyet iktibâsları lafzen yer almaktadır.
Aşağıdaki bunlar tasnif edilmiştir.

I. Lafzen Âyet İktibâsları

Bunları da yarım ve tâm lafzen âyet iktibâsları olarak ikiye taksim ederek
şöyledeğerlendirebiliriz:
a. Lafzen Yarım Âyet İktibâsları

Eserde, yarım lafzen âyet iktibâslarına örnek olarak şu beyitleri ve onlar-

da yer alan şu âyetleri gösterebiliriz:
“YefǾalu’l-āhu mā yeşāǿu: Allâh, dilediğini yapar,” İbrahim suresi 14/27

Ĥükm anuñ yefǾalu’l-lāh mā yeşāǿ

Bundan özge gözlemek Ǿayn-ı ħaŧā (15)

Feyż-i aķdesdendür istiǾdād şehā

Cümle şeyǿen yefǾalu’l-lah mā yeşāǿ (474)

“Hel min mezįd: O gün cehenneme: Doldun mu? Deriz. Daha yok mu,
der” Kaf Suresi, 50/30

Āb-ı vaślı içesin çün Bāyezįd

Ķanmayuben diyesin hel min mezįd (139)

Min müdām-ı vaĥdet-i hel min mezįd

Oldı bir vaķt mest Sulŧān Bāyezįd (325)

“Berzahun lā-yebġıyāni: O, iki doğunun ve iki batının Rabbidir. İki deni-

zi birbirine kavuşmak üzere salıvermiştir. Aşamayacakları bir engel var, bir-
birine geçip kavuşmazlar. Rahmân suresi, 55/7-23.

89
 Beyne baĥreyn lįk vardur bį-gümān
Fi’l-ĥaķįķat berzaħun lā yebġiyān (305)

Aşağıdaki beyitlerde İhlâs Suresi’nden lafzen yarım âyet iktibâsları ya-

pılmıştır:
“Ķul huva’l-lāhu aĥad, Allāhu’s-śamed lem-yelid ve lem-yūled ve lem-
yekun lehu kufuven aĥad: O, Allâh’tır, bir tektir, de. Allâh samettir, o, do-
ğurmamıştır ve doğurulmamıştır. Hiçbir şey onun dengi (ve benzer) değil-
dir. İhlâs suresi, 112/1-4

Vācibun bi’ź-źāt aĥaddurur yaķįn

Lem yekun leh iy aħį kufven aĥad (307)

İy ķadįm ü ķādir ü ferd ü aĥad

Yoķ saña Ǿālemde hįç kufven aĥad (575)

Žāhir u bāŧın huve’l-lāhu’l-aĥad

Lem-yelid ve lem-yuledAllāhu’ś-śamed

Didi itdüm ben şahādet kim aĥad

Ĥaķdurur yoķdur aña kufven aĥad (1134)

Aşağıdaki beyitlerde şu âyetten alınmış lafzen yarım âyet iktibâsları gö-

rülmektedir:
“Meśelu’l-leźįne ĥummilū’tevrāte ŝumme lem yaĥmilūhā kemeŝeli’l-
ĥimāri yeĥmilu esfāre :Tevrat’la yükümlü tutulup da onunla amel etmeyen-
lerin durumu, ciltlerle kitap taşıyan eşeğin durumu gibidir.” (Cuma suresi
62/5)

Ĥāmilü’l-esfārı ente ke’l-ĥimār

Maķśuduñdur sįm ü zer leyl ü nehār (347)

Ĥāmilü’l-esfārdur anlar ke’l-ĥimār

El-firār anlardan iy yār el-firār (2642)

“Ve leķad ħaleķnā’l-insāne ve naǾlemu mā tuvesvisu bihi nefsuhu ve

naĥnu aķrebu ileyhi minĥabli’l-verįd: Andolsun, insanı biz yarattık ve nefsi-
nin ona verdiği vesveseyi de biliriz. Çünkü ona şah damarından daha yakı-
nız. Kaf suresi, 50/16 Bu âyetten alınmış lafzen yarım âyet iktibâsları şu
beyitte yer alır:

90
 Sendedür bilgil murāduñ iy mürįd
Oldur aķreb saña min ĥabli’l-verįd (507

Aşağıdaki beyitlerde;
“Ve mā erselnāke raĥmeten li’l-Ǿālemįn: Seni (ancak) âlemlere rahmet
olarak gönderdik.” Enbiyâ suresi, 21/107 âyetinden alınmış lafzen yarım
âyet iktibâsları yer almıştır:

Aña didi ol şefįǾü’l-müźnibįn

Ol laŧįf ol raĥmeten li’l-Ǿālemįn (643)

Sāye-i Ĥaķ raĥmeten li’l-Ǿālemįn

Ĥażretidür devlet-i dünyā vü dįn (761)

Śoñra didi iy imām u iy emįn

İy şefįǾ iy raĥmeten li’l-Ǿālemįn (870)

Merĥabā iy raĥmeten li’l-Ǿālemįn

Merĥabā ehlen şefįǾü’l-müźnibįn (1474)

Bendedürür raĥmeten li’l-Ǿālemįn

Bendedürür nūr-ı Rabbü’l-Ǿālemįn (1897)

Dāye oġlıyıla ol sulŧān-ı dįn

Ol şefįǾ ol raĥmeten li’l-Ǿālemįn (2007)

Çünki ol sulŧān-ı İslām şāh-ı dįn

Mažhar-ı Ĥaķ raĥmeten li’l-Ǿālemįn (2332))

Ol kerįm ol devlet-i dünyā vü dįn

Ol raĥįm olrraĥmeten li’l-Ǿālemįn (2440)

Aşağıdaki beyitte Fâtiha suresinin birkaç kelimesi alınarak lafzen yarım

iktibâs yapılmıştır.
“Bi’smi’l-lāhi’r-raĥmāni’r-raĥįm. El-ĥamdu li’l-lāhi rabbi’l-Ǿālemįn, e’r-
raĥmāni’r-raĥįm, māliki yevmi’d-dįn, iyyāke naǾbudu ve iyyāke nesteǾînu,
ihdinâ’ś śırāŧe’l-müstaķįm, śırāta’l-leźįne enǾamte Ǿaleyhim ġayri’l-maġđūbi
Ǿaleyhim vele’đ-đāllįn.

91
 Rahmân ve rahîm olan Allâh’ın adıyla başlarım. Hamd âlemlerin Rabbi,
rahman ve rahîm olan, Hesaâb gününün sâhibi olan Allah’a mahsustur. Yal-
nız sana ibadet eder ve ancak senden yardım dileriz. Bizi dosdoğru yola ilet.
Kendilerine, nimet verdiğin kimselerin yoluna, gazaba uğrayanların ve sa-
pıklarınkine değil.” Fâtiha suresi 1/7.

Rāh-ı Ǿışķuñdur śırāŧ-ı müstaķįm

ǾĀşıķuñdur ġāyr-ı maġđūb-ı rāĥim (57)

İķterebe’s-sāǾatu ve’n-şaķķa’l-ķameru: (Kıyâmet) saât(i) yaklaştı, ay ya-

rıldı.” Kamer suresi, 54/1. âyetinden alınan lafzen yarım âyet iktibâslara şu
beyitlerde rastlıyoruz.

Devleti bilinde cevzādur kemer

Bir işāret itdi ve’n-şaķķa’l-ķamer (723)

Devleti bilinde cevzādur kemer

Bir işāret itdi ve’n-şaķķa’l-ķamer (1677)

“VVe’l-leyli: Geceye yemin olsun.” Leyl suresi, 92/1; “V

Ve’đ-đuĥā: Kuşluk
vaktine yemin olsun.” Duhâ Suresi, 93/1; “Fe kāne ķābe ķavseyni ev ednā:
Onunla arasındaki mesâfe iki yay boyu oldu, hatta daha az kaldı” Necm Su-
Mā zāġa’l-baśaru ve mā ŧaġā: Gözü, ne şaştı, ne de sınırı aştı.”
resi, 53/9, “M
Necm Suresi, 53/17 surelerinden seçilen bazı âyetlerle aşağıdaki beyitlerde
lafzen yarım iktibaslar yer almaktadır:

Zülfidür ve’l-leyli yüzi ve’đ-đuĥā

Ķābe ķavseyn ķaşı gözi mā ŧaġā (729)

Śaçı ve’l-leyli yüzidür ve’đ-đuĥā

ǾArş u kürsį andan alurlar żiyā (1443)

Vechi ve’ş-şems cebhesidürür ķamer

Çeşmine Ĥaķ didi mā zāġa’l-baśar (1442)

Sürmelenmiş gördi anuñ çeşmini

Ĥaķ anuñ mā-zāġ didi ismini (1598)

92
 Ħaddi ve’ş-şems cebhesidürür ķamer
Çeşmine Ĥaķ didi mā-zāġa’l-baśar (1933)

Ravża içre ķaldı ol gün ve’đ-đuĥā

Ravża içre ķaldı māzāġ mā-ŧaġā (3205)

Ol risālet kişverinüñ şāhıdur

Ķābe ķavseyn burcınuñ ol māhıdur (1451)

Ķābe ķavseyndür saña menzil olan

Daħı ev ednādurur maĥfil olan (2123)

Ķābe ķavseyne var oldur cemǾ-i cemǾ

Andan ev ednāya oldur aśl u ferǾ (2124)

Andan eyle ġayb-ı ġayba intiķāl (2122)

Oldurur bil ķābe ķavseyne miŝāl

Ķābe ķavseyn iken anuñ menzili

Ħāk içre iliterdür maĥfili (2743)

Ķābe ķavseyndür saña menzil olan

Daħı ev ednādurur maĥfil olan (2123)

Ķābe ķavseyne var oldur cemǾ-i cemǾ

Andan ev ednāya oldur aśl u fer (2124)

“Felem teķtuluhum ve lākinnel-lāhe ķatelehum ve mā remeyte iź remeyte

ve lākinnel-lāhe remā ve liyublįye’l-mu’minįne minhu belā’en ĥasenen
inne’l-lāhe semįǾun Ǿalįmun: Onları siz öldürmediniz, fakat onları Allâh
öldürdü. Attığın zamân da sen atmadın, fakat Allâh attı. Müminleri, tarafın-
dan güzel bir imtihânla denemek için Allâh öyle yaptı. Şüphesiz Allâh işi-
tendir. Bilendir.” Enfal suresi, 8/17. Aşağıdaki beyitte bu âyetten alınmış şu
lafzen yarım iktibasa rastlarız:

Mā-remeyte iz-remeyte guft Ĥaķ

Vāy ān-rā ki͜ u ġalaŧ ħˇāned sebaķ (1009)

“İllā tenśurūhu feķad naśrahu’l-lāhu iź aħrecehu’l-leźįne keferū ŝānįye’ŝ-

neyni iź humā fį’l-ġāri iź yeķūlu li-śāĥibihi lā taĥzen inne’l-lāhe maǾanā:

93
Eğer siz peygambere yardım etmezseniz, Allâh ona yardım eder. O inkâr
edenler, onu Mekke’den çıkardıkları sırada sadece iki kişden biri (iikincisinin
ikincisi) iken, ikisi de mağarada oldukları sırada arkadaşına ‘üzülme, çünkü
Alâh bizimle berâberdir’ diyordu.” Tevbe suresi, 9/40. Bu âyetten yapılan
yarım lafzen iktibâslar ise aşağıdaki beyitlerde şöyle yer alır:

Vech-i şerǾüñ ķurretü’l-Ǿaynıdur ol

Ġār içinde ŝāniye’ŝneynidür ol (1142)

Oldurur sulŧān-ı dįne hem-nişįn

Ŝāniye’ŝneyn didügi oldur yaķįn (1150)

“Śıbġata’l-lāhi ve men aĥsenü mina’l-lāhi śıbġaten ve naĥnü lehu

Ǿābidūn: Allah’ın boyası (dini ile boyanan.) Allah’ın boyasından (dininden)
daha güzel boyası (dini) olan kimdir?” Bakara suresi 2/138. Âyetten alınan
yarım lafzen iktibâs şu beyitte yer alır:

Ķanı oldı śıbġatu’l-lāha revān

Baş fidā olsun aña ķurbān revān (1175)
Hel etā Ǿalā’l-insāni ĥįnun mine’d-dehri lem-yekun şey’en meźkūren:
“H
Gerçekten insân üzerine zamândan öyle bir müddet geldi ki o zamân o,
anılmaya değer bir şey değildi.” İnsan suresi 76/1

Ol ĥabįb didi anuñçün lā fetā

Ol laŧįfdür şehsüvār-i hel etā (1187)

“Ulāike ke’l-enǾāmi bel hum ađallu ulāike humu’l-ġāfilūne: İşte bunlar

hayvanlar gibi, hatta daha aşağıdadırlar. İşte bunlar gafillerin ta kendileri-
dir.” A’râf suresi 7/179 âyetinden lafzen yarım iktibâs şu beyitlerde görülür:

Sünnetile eyleñüz dāyim Ǿamel

Olmayasız tā ki enǾāmdan ađall (2542) Araf 7/179

Anlaruñ efǾālidür cümle đalal

Anlaruñ evśāfıdur bel hum ađall (2653) Araf7 /179

“İnnemā yu’aħħiru hum li-yevmi teşĥaśu fįhi’l-ebśār: Allâh onları ancak

gözlerin dehşetle bakakalacağı bir güne erteliyor.” İbrahim suresi, 14/42
Âyetinden yarım kelime iktibâsı şu beyitte yer alır:

94
 Yüzimüz zerd olıcaġaz ħuşk-leb
Teşħaśü’l-ebśār güninde siz i Rab (3657)

“Elestu bi-rabbikum ķālū belā: ben sizin Rabbiniz değil miyim? Onlar da
evet demişlerdi.” A’râf suresi, 7/172 âyetinden lafzen yarım kelime
iktibâsları şu beyitlerde görülmektedir:

Nār-ı Ǿışķda seni yaķ ey büt-perest

Tā saña žāhir ola sırrıelest (79)

Anda cān didi belādür ķurb-ı yār

Eyledi aña tecellį Kird-gār (80)

b. Lafzen Tâm Âyet İktibâsları

Ahmed’in Manzûm Sîret-i Nebî’sinin aşağıdaki beytinde, tâm lafzen âyet

iktibâsına rastlıyoruz:
“Küllü şeyin hâlikin illâ vechehû: Onun yüzü (zatından) başka her şey
yok olacaktır. Kasas suresi, 28/88.

Ve huve Ĥaķ fi’l-ĥaķįķat ķulluhu

Küllü şeyǿin hālik illā vechehu (344)

“Ve’ş-şemsi ve’đ-đuĥā: And olsun güneşe ve parıltısına. Şems Suresi,

91/1. âyetinden şu beyitte tam lafzen iktibâs yapılmıştır.

Māha virdi rūy-ı ħurşįdi żiyā

Cebhesi ve’ş-şemsi ħaddi ve’đ-đuĥā (726)

“Ǿİndehū ummu’l-kitāb: Ana kitap (bütün kitapların aslı) onun yanında-

dır.” Ra’d suresi 13/39. âyeti aşağıdaki beyitte lafzen tâm iktibâs olarak yer
alır.

Andan oldı Ǿāleme hem fetĥ-i bāb

Oldı ĥaķķun Ǿindehū ummu’l-kitāb (1318)

95
 2. Hadîs İktibâsları

Ahmed, bu Manzûm Sîret-i Nebî’sinde birçok hadîs-i şerîfe de yer ver-

miştir. Onları lafzen ve ma’nen olmak üzere iki ana başlık altında ele alıp
şöyle tahlil edebiliriz:

I. Lafzen Hadîs İktibâsları

Eserde lafzen tespit edebildiğimiz hadîs-i şerîf iktibâslarını da yine yarım

ve tâm olarak ikiye ayırıp şöyle değerlendirmek mümkündür:

a. Lafzen Yarım Hadîs İktibâsları

“M
Mûtûkable en temûtû” (Ölmeden önce ölünüz) hadîsi aşağıdaki beyitte
lafzen yarım iktibâs yapılmıştır:

Maĥv eyle kendüñi ķable’l-memāt

Tā bulasın cāvidāna sen ĥayāt (508)

“Ĥubbu’l-vaŧanı mine’l-įmāni” (Vatan sevgisi imandandır) hadîsi şu be-

yitte lafzen yarım iktibâs olarak yer alır.

Di sefer eyle ķadįmį yāre sen

Zįre ki įmāndurur ĥubbu’l-vaŧan (558)
Ashâbî ke’n-nücûmi bi-eyyihim ıktedeytum ihtedeytum” (Ashabım yıl-
dızlar gibidir, hangisine uyarsanız doğru yolu bulursunuz) hadîsinden aşağı-
daki beyitte lafzen yarım iktibâs yapılmıştır:

Otururdı͜aśĥābıla çün āfitāb

Anlarıdı ke’n-nücūm ol māhitāb (889)

“Kulum bana nafile ibadetlerle yaklaşmaya devam eder, sonunda sevgi-

me erer. Onu bir sevdim mi artık ben onun işittiği kulağı, gördüğü gözü,
tuttuğu eli, yürüdüğü ayağı (aklettiği kalbi, konuştuğu dili) olurum” şeklin-
deki hadîs-i kudsiden lafzen yarım iktibâs şu beyitte görülür:

Ger diriseñ bu nice menbaǾdurur

Ķıśśa bį-yebśur ve bį-yesmaǾdurur (532)

“LLį maǾa’l-lāhi vaķtün lā-yeseǾunį fįhi melekün muķarrebün ve lā-

nebiyyün mürseün: Benim, Allah ile öyle anlarım olur ki, ne bir mukarreb

96
melek, ne de mürsel bir nebi öyle bir yakınlığı elde edebilir.” Hadîs-i
şerîfinden bir ibare aşağıdaki beyitlerde lafzen yarım hadîs iktibâsı olarak
yer almıştır:

Lį maǾa’l-lāh şāhbāzı oldurur

ǾIşķ-ı Ĥaķķuñ kār-sāzı oldurur (724)

Lį-maǾallāh şāh-bāzı oldurur

ǾIşķ-ı Ĥaķķuñ kār-sāzı oldurur (1680)

Lį-maǾa’l-lāh şāh-bāzı Muśŧafā

Küntü kenzen kār u sāzı Muśŧafā (2439)

“Men re’ānį fį’l-menāmi (fe-ķad re’ānį) fe-inne’ş-şeyŧāne lā-yetemesselü

bį: Beni düşde gören, kuşkusuz beni görmüştür; çünkü şeytan, bana benze-
yen bir şekle giremez.” hadîs-i şerîfinden aşağıdaki beyitte alınmış yarım
kelime iktibâsı görülür.

Źāt-ı ĥażret nūrıdur ol gül-Ǿiźār

Men reǿānį didi͜ anuñçün ol nigār (730)

“Kuntu kenzen maħfiyyen fe-aĥbebtu en uǾrefe fe-ħaleķtu’l-ħalķa li-

uǾrefe (li-yaǾrifūnį): Ben gizli bir hazine idim, bilinmeyi diledim, bunun
için (beni bilmeleri için) yaratıkları yarattım” hadîsinden alınmış lafzen ya-
rım hadîs iktibâsı şu beyitlerde yer alır:
Kenz-i maħfįyi ide ol āşikār
Dürlü gevherler ide andan niŝār (1043)

Lį-maǾa’l-lāh şāh-bāzı Muśŧafā

Küntü kenzen kār u sāzı Muśŧafā (2439)

“L
Levlāke levlāke le-mā ĥalaķtu’l-eflāke: Sen olmasaydın, sen olmasaydın
(Ey Muhammed) felekleri yaratmazdım” hadîs-i şerîfinden alınan lafzen
yarım hadîs iktibâsı aşağıdaki beyitlerde görülmektedir:

Kemter eyvānı [hem] eflākdur anuñ

Başı tācı daħı levlākdur anuñ (1676)

Çünki ol şāh girdi iki yaşına

Urdılar Levlāk tācın başına (1964)

97
 “Lā-fetā illā ǾAliyyun lā-seyfe illā źü’lfiķārı: Ali’den başka genç (yiğit),
Zü’lfikârdan başka (keskin) kılıç yoktur. Ali gibi kahraman kimse, kılıcı
gibi (keskin) kılıç yoktur.” hadîsinden alınan lafzen yarım iktibâs şu beyitte
şöyle yer alır:

Ol ĥabįb didi anuñçün lā fetā

Ol laŧįfdür şehsüvār-i hel etā (1187)

b. Lafzen Tâm Hadîs İktibâsları

Es-Śabru miftāĥu’l-fereci: Sabır, huzurun anahtarıdır.” hadîsi aşağıdaki

beyitte lafzen tâm iktibâs edilmiştir:

Aġlayub āh eyleyüb çekme ĥarec

Śabr ķıl ki e’ś-śabru miftāhu’l-ferec (2712)

II. Manen Hadîs İktibâsları

“Mūtū ķable en temūtū: Ölmeden önce ölünüz” hadîs-i şerîfi, şu beyitte

manen iktibâs edilmiştir:

Ölmege her dem idesin sen heves

Görine cān murġına bu ten ķafeś (123)

“ed-Dünyā cįfetun ve ŧālibuhā kilābun: Dünyâ bir leştir, tâlibleri köpek-

lerdir.” hadîsi aşağıdaki beyitte manen tâm iktibâs edilmiştir:

Cįfedür dünyā didi ol āftāb

Fi’l-ĥaķįķat ŧālibi anuñ kilāb (3269)

Kıyâmet gününde; diğer peygamberler, “nefsį, nefsį” derken, Hz Pey-

gamber “ümmetį, ümmetį” diyecektir. hadîs-i şerîfi aşağıdaki beyitlerde
manen iktibâs edilmektedir:

Cennete sen ümmetüñle ne ki var

Girmeyince şöyle bilgil iy nigār

Enbiyāya ümmetine ben ĥarām

Aña girmeklige itdüm iy hümām (2288, 2289)

98
 Allâh’ın sıfatlaının Hz. Peygamberde tezâhür ettiğini belirten hadîs-i
şerîf, şu beyitte manen yer alır:

ǾAyn-ı źātuñ ġayb-ı ġaybdur iy nigār

Seni görmek Ĥaķķı görmekdür i yār (2125)

3. Kelâm-ı Kibâr İktibâsları

Manzûm Sîret-i Nebî’de tespit edebildiğimiz belli başlı kelâm-ı kibârlar

şunlardır:
Kur’an-ı Kerimdeki Bakara 46. âyetde geçen “Dönüşünüz Allah’adır” ve
Bakara 25. âyette geçen “Orada siz ebedi kalıcısınız” ibarelerinden ilham
edilerek yazılmıştır. Bu ayetlerden mülhem bir beyit:

Bunı daħı böyle didi şeyħ ü şāb

YecǾalu’l-lāhu lehu ħuldu’l-meǿāb (437)

Aşağıdaki beyitlerde geçen ifadeler Hallâc-ı Mansûr tarafından ifade

edilmiştir. “Ben hakkım, Ey inanılacak, güvenilecek kişiler! Beni öldürün!
Öldürülmemde hayat içinde hayat vardır.” anlamına gelmektedir.

Cümle źerrāt-ı cihān Manśūr-vār

Heb Ene’l-ĥaķçaġırurlar āşikār (5)

Ger göreydüñ sen ĥaķįķat dār-ı yār

Uķtulūnįdiyedüñ Manśūr-vār

Uķtulūnįyā ŝiķātį diyedüñ

İnne fį ķatlį ĥayātįdiyedüñ (86,87)

Rūzıla şeb isteyesin sen memāt

Diyesin kim inne mevtį fi’l-ĥayāt (125)

Muhakkak, halefin selef gibidir. Selefin yaptığı şeyi halef de yapar.

İnne fį Ǿayni’s-selef Ǿayne’l-ħalef

Böyle didi bunı sulŧānu’s-selef (96))

99
 Aynada ve gölgelerdeki akisler gibidir, dünya bir hayaldir: Kainatta olan
her şey akis ve gölgeden ibarettir: Muhakkak kainat vehim ve hayalden iba-
rettir.
Māsivā-yı Ĥaķdurur vehm-i ħayāl
Ke’l-Ǿukūsi fį’l-merāyā ev zılāl (280)

Dirler ol vaķt māsivādurur ħayāl

Küllü mā fi’l-kevni Ǿaksun ev žılāl (321)

FaǾlem iy mažhār-cemāl-i źį’l-celāl

İnnemā fį’l-kevni vehmün ev ħayāl (343)

İnnemā e’d-dünyā ħayāl fi’l-ħayāl

Ke’l-Ǿukūsi ve’t-terābi ve’ž-žilāl (2882)

Leyse fį-dāreyi gayruhū deyyārun : Evde (kâinâtta) ev sâhibinden (Al-

lah’tan) başkası yoktur.Leyse fi’d-dāreyni gayru’l-lāhi: İki evde (dünyâ ve
âhirette) Allâh’tan başkası yoktur. Mutlak var olan odur. Diğer her şey
fânîdir.

Ve ĥuve ĥaķ fi’l-ĥaķįķat ve’l-cemāl

Leyse fi’l-ekvāni ġayrı źį’l-celāl (322)

c. Edebi Sanatlar

Telmih
Ahmed isimli şâirin yazdığı Manzûm Sîret-i Nebî mesnevisinde telmîh
sanatında çokca yer verilmiştir. Bunlara birkaç örnek vermekle yetiniyoruz:
Küllü emrin zį bālin lem-yubde’ bį-bismillāhi fe-hüve ebter: Allâh adı
ile başlamayan her iş neticesiz-kuyruğu kesik- kalır” hadîs-i şerîfine aşağı-
daki beyitte telmîh var:

Źāt anuñ ider vücūdın iķtiżā

Vācib oldı ism anuñ añuñ şehā (9)

Aşağıda yer alan 736-749. beyitlerde de Hz. Peygamber’in muhtelif mu-

cizelerine telmihde bulunulduğu görülüyor:

100
Ol degül mi āfitābı dönderen
Anı ikindü yirine getüren

Ol degül mi nāķasını uçuran

DefǾaten Mekkeye anı irüren

Ol degül mi merkebine emr iden

Var fülānı sen baña getür diyen

Ol degül mi ejdehāyı gideren

Bir nefesle anı yine dönderen

Ol degül mi Cābir oġlın dirgüren

Anasına anı defǾį irgüren

Oldurur eşcār u aĥcār yürüden

Yüzleri͜ üstine oları sürüden

Oldurur gözsüzlere gözler viren

Oldurur dilsüzlere sözler viren

Söyledi anuñ öñinde bį-şümār

Ĥaķ resūlsın didi sen iy gül-Ǿiźār

Leşkeriyle bir ŧaġa ol pādişāh

Uġradı bulmadı anda hįç rāh

Bir işāret itdi aña ol Ǿažįm

Ayrılub oldı śırāŧ-ı müstaķįm

Bir büyük aķarśuya uġradı ol

Aña eyledi işāret ol resūl

Ol śoġuldı ķurıdı anuñ yiri

Geçdi andan ol ĥabįbüñ leşkeri

Ġāyıŧıla bevlini hįç ins ü cāñ

Evvel āħir görmediler der-cihāñ

101
 Yir yudardı anlar[ı] ol dem hemāñ
Yig ķoķardı miskden ol bį-gümān (736-749)

Şu beyitte de Hz. Peygamber’in “şakka’l-kamer” mucizesine telmîh var:

Nitekim şaķķ itdi ayı Muśŧafā

Barmaġıyla gökde ol śāĥib-śafā (2380)

Şu beyitte Hallâc-ı Mansur’un idâmına telmîh yapılmıştır:

Dikeyin Ǿāşıķlar içre daħı dār

Aśılayın aña ben Manśūr-vār(591)

Aşağıdaki beyitlerde Hz. Mûsâ’nın mucizesine temîhde bulunuluyor:

Olduġıyçün Ǿışķ yār-ı maǾnevį

Ejdehā oldı Ǿaśā-yı Mūsevį(114)

Ķandesin iy çeşmümüñ nūrı benüm

Ķalbümüñ MūsįsinüñŦūrı benüm (1825)

Şu iki beyitte de Mevlânâ’nın ünlü eseri Mesnevî’nin ilk 18 beytinde yer

alan iki beytine telmîh yapılmıştır:

Düşdügiçün nāyneyistāndan cüdā

Vāy vāy idüb iñiler dāyimā (553)

Şerĥa şerĥa͜ olubdur[ur]sın hem-çü nāy

Geçdi Ǿömrüñ dimegile vāy u vāy (2401)

Mülemma

Manzûm Sîret-i Nebî’de pek çok Türkçe, Farsça ve Arapça mülem-

ma beyitler görülmektedir. Mülemma beyitlere örnek olarak şu bir kaç
beyti zikredebiliriz:

İnne fį Ǿayni’s-selef Ǿayne’l-ħalef

Böyle didi bunı sulŧānı’s-selef (96)

102
 Ente fį tįhi’l-ħayāli sāyirun
Vālih u ĥayrān fįhį ŧāyirun (345)

Lā tekūn velhāne fį tįhi’l-ħayāl

Vālih olub eyleme hįç ķįl u ķāl (346)

Mā-remeyte iz-remeyte guft Ĥaķ

Vāy ān-rā ki͜ u ġalaŧ ħˇāned sebaķ (1009)

İştikâk

Eserde, iştikâk sanatına âit de bir çok örnek beyite raslamak mümkündür:

Lā tekūn velhāne fį tįhi’l-ħayāl

Vālih olub eyleme hįc ķįl u ķāl (346)

Ol cevāddur kim anuñdur baĥr-ı cūd

Cūdıyıla buldı cümle şeyǿ vücūd (1)

Anuñ evvel raĥmet olmışdur vücūd

Cümle mevcūd andan olmışdur vücūd (35)

ǾIşķ göziyle görilür maǾşūķ yüzi

İşidülür Ǿışķ ķulaġıyla sözi (99)

Cümle şeyde vardurur ber-vażǾ-ı ħāśś

Dürlü keyfler dürlü dürlü hem ħavāśś (257)

Eşref-i enfüsdürür nefsi anuñ

Ekmel-i ecsāmdurur cismi anuñ (715)

Cinâs

Ahmed, Manzûm Sîret-i Nebî isimli eserini XV. asırda kaleme almıştır.
XIV. ve XV. yüzyıllarda cinas sanatına çok rağbet edilmiştir. Buna ait bir-
kaç örnek beyit verelim:

Göreyin bir daħı ol yārenleri

Dįn yolında yüregin yaranları (2485)

103
 Ol cevāddur kim anuñdur baĥr-ı cūd
Cūdıyıla buldı cümle şeyǿ vücūd (2)

Şol şecerde ki olmaya hįç berk ü ber

İrgürürler başına zaħm-ı teber (363)

Anuñiçün baña gelse derd ü dāġ

Olur ol benüm ķatumda verd ü bāġ (426)

Cümle źerre saña ola āyine

Baķasın anda cemāli ayına (542)

Der-kenār-ı sāĥil-i deryā-yı Çįn

Varıdı bir zāġ ĥarįś-i dāne-çįn (445)

Bülbülüñ feryādı vaśl-ı güldürür

Cünbüşi eşyānuñ aśl-ı külldürür (548)

Böyle meźkūrdur Śaĥįĥayn içre bu

Sev anı tā ki bulasın andan bū (3170)

Tezâd

Eserde tezâd sanatı da çokça görülmektedir. Bu sanata ait birkaç örnek

verelim:

Olmadı olmaz cihāna muttaśıl

Cüzǿ ü küll hįç andan olmaz munfaśıl (14)

Raķś ider Ǿışķında çarħ her rūz u şeb

Devr idüb eyler anı dāyim ŧaleb (17)

Žāhirüñdür bāŧınıol pāźişāh

Bāŧınuñ hem žāhiridür ol İlāh (22)

Evvel olan āħir olan oldurur

Bāŧın olan žāhir olan oldurur (26)

Ger fenā virüb beķāyı alasın

Sen ĥayāt-ı cāvidānį bulasın (95)

104
 Sen güneşsin yoķdurur saña zevāl
Cümle źerreñ ĥażrete bulmış viśāl (64)

Tenâsüb

Manzûm Sîret-i Nebî’de tespit ettiğimiz tenasüb sanatıyla ilgili bir kaç
örnek beyitler şunlardır:

Baĥr olub ger çıķarur iseñ śadef

Ŧolu ola lüǿlüǿ ile sende kef (145)

Ol gicede sebze-zār oldı zemįn

Cümle aġaclar çiçeklendi hemįn (1527)

Leff ü Neşr

Aşağıdaki beyitlerde leff ü neşr sanatı bulunmaktadır:

Naġmesine bülbülüñ der-gülsitān

Beñzeye mi bāng-ı zāġ-ı ħāk-dān(481)

Beñzeye mi yāħūd ebvām bülbüle

Zāġ-ı müdbir beñzeye mi śulśula (485)

Gülsitān-ı ķudsįdür cevlān-gehüñ

Būsitān-ı ünsdürür seyrān-gehüñ (505)

Süddesidür ķıblesi Ǿāāşıķlaruñ

Ravżāsıdur KaǾbesi śādıķlaruñ (763)

105
106
 İKİNCİ BÖLÜM
TRANSKRİPSİYONLU METİN

AĤMED
MANZŪM SĮRET-İ NEBĮ

107
108
[1b]
‫ﺑﺴﻢ ﷲ اﻟﺮﺣﻤﺎن اﻟﺮﺣﯿﻢ وﺑﮫ ﻧﺴﺘﻌﯿﻦ‬

‫وﻟﻰ و ُﺧﻠﱠﺘِ ِﮫ‬ ٰ ُ‫ُﻈﻤٰ ﻰ ِﻣﻦ اﻟﻨﱡﻮر اﻻ‬ ْ ‫ْاﻟ َﺤ ْﻤ ُﺪ ِ ِ اﻟﱠ ِﺬي َﺟ َﻌ َﻞ َﺣﺒِﯿﺒَﮫُ ْاﻟ ُﻤﺼْ ﻄَﻔَﻰ ُﻋ ْﻨ َﻮانَ ِﻋﻨَﺎﯾَﺘِ ِﮫ اﻟﻌ‬
ِ
‫ﻖ ْاﻻَﺳْﻤٰ ﺎ ِء‬ ْ ْ ْ
ِ ِ‫ﻤﯿﻊ دَﻗﺎﯾ‬ ِ ‫اﻟ ُﻜﺒ ْٰﺮى واَﻟﻘَﻠَ َﻢ ْاﻻَ ْﻋﻠَﻰ َواﻟ ُﻌ ْﻨﺼ َُﺮ ْاﻻَ ْﻋﻈَ َﻢ ْاﻻَﺳﻨَﻰ واﻟﻨﱡﺴْﺨَ ﺔَ اﻟ َﺠﺎ ِﻣ َﻌﺔَ ﻟِ َﺠ‬
‫ﻤﺎل ْاﻟ َﺠﻼ ِء‬ ِ ‫ﺐ اِﻟَﻰ َﻛ‬ ِ ِ‫اﻟﻮﺣْ ﺪَاﻧِﯿﱠ ِﺔ واﻟﺘﱠﻮْ ﻟِﯿَ ِﺔ ُﻣﺘَﻔَﻀﱢ ﻠَﺔً ﺑِﺎﻟ َﻤ َﺮاﺗ‬َ ‫ﻘﺎم‬ ِ ‫اﻟ ُﺤ ْﺴ ٰﻨﻰ ُﻣﺘَﻨ ﱢَﺰﻟﺔً ِﻣ ْﻦ َﻣ‬
َ‫ﻀﺎ ِء اِ ﱠن اِﻟَﻰ َرﺑﱢﻚ‬ َ َ‫ﺎب ﻗَﻮْ َﺳﯿ ِْﻦ اَوْ اَ ْد ٰﻧﻰ اﻟ ُﻤ ْﮭﺘ َٖﺪي اِﻟَﻰ ﻓ‬ َ َ‫واﻻﺳْﺘﺠْ ﻼ ِء ْاﻟ ُﻤﺮْ ﺗَ ِﺪي ﺑِ ِﺮدا ِء ﻓَ َﻜﺎنَ ﻗ‬ ِْ
‫ﺲ واﻟﻀﱡ ٰﺤﻰ‬ ِ ‫ﺎض ُﻏ ﱠﺮﺗِ ِﮫ ْاﻟ َﻐﺮﱠا ِء واﻟ ﱠﺸ ْﻤ‬ِ َ‫ﺎل ٖﻓﻲ ﺑَﯿ‬ َ َ‫اﻟﺮﱡ ﺟْ َﻌﻰ َو اِ ﱠن اِﻟَﻰ َرﺑﱢﻚَ ْاﻟ ُﻤ ْﻨﺘَﮭَﻰ َوﻗ‬
‫ور ُﻛ ْﻢ َﻣﺎ َو ﱠدﻋَﻚَ َرﺑﱡﻚَ َو َﻣﺎ ﻗَﻠَﻰ‬ ِ ‫ﺻ ُﺪ‬ ُ ‫َو َﺳ َﻮا ِد طُ ﱠﺮﺗِ ِﮫ اﻟﻄﱠﺮﱠا ِء واﻟﱠﻠﯿ ِْﻞ اِ َذا َﺳ ٰﺠﻰ َوا ْﻧ ِﺠﻼَ ِء‬
‫ﺿﻰ َو َﻣ َﻜﺎﻧَﺘِ ِﮫ ُﺳﺒ ْٰﺤﺎنَ اﻟﱠ ٖﺬي اَﺳ ْٰﺮى َوﻗُﺮْ ﺑِ ِﮫ‬ ٰ ْ‫َوﺗَ ْﺴﻠِﯿَ ِﺔ اُ ﱠﻣﺘِ ِﮫ َوﻟَ َﺴﻮْ فَ ﯾُﻌ ْٖﻄﯿﻚَ َرﺑﱡﻚَ ﻓَﺘَﺮ‬
ُ‫ﺎس َﺟ ٖﻤ ٖﯿﻌﺎ ً َو َﺟ َﻌ َﻞ َﻣﻘﺎ َﻣﮫُ َر ٖﻓﯿﻌﺎ ً َو ُﺣ ْﺴﻨَﮫ‬ ِ ‫ى اَرْ َﺳﻠَﮫُ اِﻟَﻰ اﻟﻨﱠ‬ َ ‫ب اﻟﻔُ ٰﺆا ُد َﻣﺎ َر ْا‬ َ ‫ت َﻣﺎ َﻛ َﺬ‬ ِ ‫َو ُﻣ َﺸﺎھَ َﺪ‬
ْ ً ْ ْ
‫َﺎرهُ ﻟَﮭُ ْﻢ ﻓِﻲ اﻟ ﱡﺪﻧ ٰﯿﺎ َرﺳُﻮﻻً َوﻓِﻲ اﻟﻘِﯿَﺎ َﻣ ِﺔ َﺷ ٖﻔﯿﻌﺎ ﻓَﯿَﻨﺒَ ٖﻐﻲ‬ ْ ً ْ
َ ‫ﺑَ ٖﺪﯾﻌﺎ ً َو َﻣﻮْ ﻟِ َﺪهُ ﻟِﻠ ُﻤ ْﺆ ِﻣ ٖﻨﯿﻦَ َر ٖﺑﯿﻌﺎ َواﺧﺘ‬
‫اﻻﺟْ ﺘِﮭَﺎ ِد‬ ِْ ‫ﻖ‬ ‫ح ﺑِ ِﮫ َﺣ ﱠ‬ ِ ‫ﻟَﮭُ ْﻢ اَ ْن ﯾَﺘﱠ ِﺨ ُﺬوا ﻟَ ْﯿﻠَﺔَ َﻣﻮْ ﻟِ ِﺪ ِه ٖﻋﯿﺪاً ِﻣ ْﻦ اَ ْﻛﺒَ ِﺮ ْاﻻَ ْﻋﯿَﺎ ِد وﺑِ ُﺤﺒﱢ ِﮭ ْﻢ ر َُوا ﻓﻲ اﻟﻔَ َﺮ‬
ِ ‫ﺼﺔَ َﻣﻮْ ﻟِ ِﺪ ِه ﺑَ ْﯿﻦَ اَ ْھ ِﻞ ْاﻟ ِﻮدَا ِد َوﯾ َُﺤﺮﱢ ﻗُﻮا ﻓِﻲ ﻧ‬
‫َﺎر‬ ‫ف ْاﻟ ِﻌﺒَﺎ ِد َوﯾَ ْﺘﻠ ُﻮا ﻗِ ﱠ‬ ‫َوﯾَﺘَﻘَ ﱠﺮﺑُﻮا اِﻟَ ْﯿ ِﮫ ﺑِﺎ ِ ْﻛ َﺮ ِام َﻛﺎ ِة ﱠ‬
‫ﺻﻠﱠﻰ ﷲُ َﻋﻠَ ْﯿ ِﮫ َو َﺳﻠﱠ ْﻢ اَﺑَ َﺪ ْاﻵ ٰﺑﺎ ِد‬ َ ‫س ْاﻻَ ْﺷﮭَﺎ ِد‬ ِ ‫ِھﺠْ ِﺮ ِه ْاﻻَ ْﻛﺒَﺎ ِد وﯾُﮭ ِْﺮﻗُﻮا اﻟ ﱡﺪ ُﻣﻮ َع َﻋﻠَﻰ ُر ُؤ‬
8
‫ﺻﺤﺎﺑِ ِﮫ ْاﻻَ ْﻓ َﺮا ِد ْاﻻَوْ ﺗَﺎ ِد‬ٰ َ‫َو َﻋﻠَﻰ آﻟِ ِﮫ َوا‬

8
Hamd - kendi sevgilisi Mustafa ki ilk yaratılan onun nurudur ve büyük dostluğundan
dolayı büyük yardımın unvanını almıştır; üstün kalem; yüksek ve büyük unsur onundur;
dostluk ve vahdaniyyet makamından indirilmiş; kâb-ı kavseyn gömleği giydirilmiş, şe-
riflik mertebesi ile derecelendirilmiş; dönüşü Rabbine olan semaya ve son durak Rab-
binin huzuruna yönlendirilmiş; güzel isimlerin bütün inceliklerini içinde toplayan, nüs-
hası kılan- Allah’adır. Bembeyaz, güneş ve kuşluk gibi olan yüzünün beyazlığı hakkın-
da “‫ﺲ واﻟﻀﱡ ٰﺤﻰ‬ ِ ‫ واﻟ ﱠﺸ ْﻤ‬-Güneşe ve kuşluk vaktindeki aydınlığına-” (Şems, 91/1); siyah saç-
larının güzelliği hakkında “ ‫ واﻟﱠﻠ ْﯿ ِﻞ اِ َذا َﺳ ٰﺠﻰ‬-Karanlığı ile etrafı bürüyüp örttüğü zaman ge-
ceye-” (Leyl, 92/1); kalplerinizin cilası hakkında “ ‫ﻚ َو َﻣﺎ ﻗَﻠَﻰ‬ َ ‫ َﻣﺎ َو ﱠد َﻋ‬-Rabbin seni bı-
َ ‫ﻚ َرﺑﱡ‬
rakmadı ve sana darılmadı.” (Duha, 93/1); ümmetinin tesellisi hakkında “ ‫ﻚ‬ َ ‫َوﻟَﺴَﻮْ فَ ﯾُﻌ ْٖﻄﯿ‬
‫ﺿﻰ‬ ٰ ْ‫ﻚ ﻓَﺘَﺮ‬
َ ‫ َرﺑﱡ‬-Pek yakında Rabbin sana verecek de hoşnut olacaksın.-” (Duha, 93/5); dere-
cesi hakkında “ ‫ ُﺳﺒ ْٰﺤﺎنَ اﻟﱠ ٖﺬي اَﺳ ْٰﺮى‬-Mescid-i Aksâ'ya götüren Allah noksan sıfatlardan mü-
nezzehtir-” (İsra, 17/1); yakınlığı ve müşahedeleri hakkında “ ‫ى‬ َ ‫ب اﻟﻔُ ٰﺆا ُد َﻣﺎ َر ْا‬
َ ‫– َﻣﺎ َﻛ َﺬ‬
(Gözleriyle) gördüğünü kalbi yalanlamadı-.”(Necm, 53/11) buyurdu.
(Allah) onu (a.s.) bütün insanlığa gönderdi, makamını yüksek, güzelliğini eşsiz kıldı,
doğumunu müminlere bayram yaptı; onu dünyada onlar için resul, kıyamette de şefaatçi
kıldı. Bu bakımdan onun doğum gecesini en büyük bayramlardan bir bayram yapmaları
gerekir. Büyük bir çabayla neşe ve sevinçlerini onun sevgisiyle geçirmeleri, bütün kul-
lara ikramda bulunarak ona yaklaşmaları; sevgililer içinde onun mevlidini okumaları;
kalplerini onun ayrılık ateşiyle yakmaları ve mevlid meclisinde göz yaşı dökmeleri ge-
rekir.
Allah’ın salat ve selamı ebediyyen onun ailesi ve onun eşsiz ve örnek olan ashabı üzeri-
ne olsun

109
[2a] [Fā Ǿi lā tün / Fā Ǿi lā tün / Fā Ǿi lün]

1. Ĥamdu li’l-lāh ol ķadįmdür bį-zevāl

Sermedįdür lem-yezeldür lā-yezāl

2. Ol cevāddur kim anuñdur baĥr-ı cūd

Cūdıyıla buldı cümle şeyǿ vücūd

3. Cümle şeyde görinendür nūr anuñ

Külli źerrāt-ı cihān meǿmūr anuñ

4. Pertevi nūrıdurur bu kāyināt

Aña mirǿātdur be-küllį mümkināt

5. Cümle źerrāt-ı cihān Manśūr-vār

Hep Ene’l-ĥaķ çaġırurlar āşikār

6. Heft-gerdūn noķŧa-i pergārıdur

ǾArş u kürsį źerre-i envārıdur

7. Hįç şebįhi hįç nažįri yoķ anuñ

Fi’l-ĥaķįķat bu ki ġayrı yoķ anuñ

8. Vācib oldur źātıyıla ķāyim ol

Žāhir oldur bāŧın oldur dāyim ol

9. Źāt anuñ ider vücūdın iķtiżā

Vācib oldı ism anuñ anın şehā

10. MümteniǾdür kim şerįki ola͜ anuñ

Oldurur viren vücūdın mümkinüñ

11. Belki źātıdur anuñ Ǿayn-ı vücūd

Cümle źerrāt-ı cihān aña şühūd

12. İrmez aña hįç ĥulūliyle fütūr

Hem [ta]ĥayyüzden münezzeh ol ġafūr

110
 13. Şibhi yoķdur aślā eşbāĥa anuñ
Nisbeti yoķdur hįç ervāĥa anuñ

14. Olmadı olmaz cihāna muttaśıl

Cüzǿ ü küll hįç andan olmaz munfaśıl

15. Ĥükm anuñ yefǾalu’l-lāh mā yeşāǿ9

Bundan özge gözlemek Ǿayn-ı ħaŧā
[2b]
16. Ādemi ol mažhar-ı źāt eyledi
Cümle şeyǿi muśĥaf-āyāt eyledi

17. Raķś ider Ǿışķında çarħ her rūz u şeb

Devr idüb eyler anı dāyim ŧaleb

18. ǾIşķı nārında yanar dāyim [b]u nār

Bād şevķında olubdur bį-ķarār

19. ǾĀb Ǿışķında anuñ oldı revān

Gülsitānda Būsitāndadur devān

20. Enbiyā Ǿışķında anuñ ĥayrān u zār

Cān fidā eylediler Manśūr-vār

21. Nūrınuñ bir źerresidür āfitāb

Kendözi kendözine eyler ħiŧāb

22. Žāhirüñdür bāŧını ol pāźişāh

Bāŧınuñ hem žāhiridür ol İlāh

23. Muĥtecibdür źāt anuñ evsāfile

Hem śıfāt efǾālile elŧāfile

24. Anuñ efǾāli daħı ekvānile

Muĥtecibdür daħı hem ezmānile

25. Külli-yi efǾāl anuñdur hep śıfāt

Cümle şeyde görinendür nūr-ı źāt

9
“Allah dilediğini yapar” İbrahim suresi 14/27.

111
 26. Evvel olan āħir olan oldurur
Bāŧın olan žāhir olan oldurur

27. Evvel āħir şöyle bil der-aśl-ı kār

Nesne yoķdur hįç cüz-i diźār-ı yār

28. Bu vücūd u bu dil ü bu cān tamām

Pertevi nūrıdur anuñ ve’s-selām

29. Küllį vü cüzǿį degüldür[ür] o şāh

Hem Ǿaraż cevher degül ol pāźişāh

30. Yoķdurur resmiyile ĥaddi anuñ

Yoķdurur elŧāfınuñ Ǿaddi anuñ
[3a]
31. Yoķdurur hįç aña nevǾ ü faśl u cins
Anı bilmez cinn melek hem daħı ins

32. Belki oldur źātınuñ künhin bilen

Anuñ elŧāfıdur ancaķ bilinen

33. Yoķdur efǾālinde aǾrāz u Ǿilel

Ĥikmetinde hem bilinmez hįç ħalel

34. Ol cevāddur muĥsin u vehhāb kerįm10

MuǾŧį vü rezzāķ u raĥmān u raĥįm

35. Anuñ evvel raĥmet olmışdur vücūd

Cümle mevcūd andan olmışdur vücūd

36. Raĥmetinden gökden indürdi kitāb

Raĥmetinden bizlere eyler ħiŧāb

37. Raĥmetinden bizi nāŧıķ eyledi

ŦalǾat-ı bįçūna Ǿāşıķ eyledi

38. Raĥmetini bize minnet eyledi

Muśŧafāya bizi ümmet eyledi
10
Yazmada “hem kerįm” şeklindedir.

112
 39. Ķaŧre-i raĥmet yiter her Ǿāśįye
ǾĀmid ü nāsį vü dānį ķāśįye

40. Ey laŧįf ü muĥsin ü vāhib kerįm

Vey raǿuf u muǾŧį vü mükrim raĥįm

41. Men şodem miskįn faķįr [ü] teng-i dil

Der-cihān dāyim ĥaķįr ü ħor11 ħacįl

42. Ten żaǾįf u nā-murād u nā-tüvān

Bį-kes ü müflis naĥįf ü bį-mekān

43. Rāh-ı Ǿışķda gāhį ħāk u gāhį āb

Gāhį bād u gāhį āteş geh ĥubāb

44. Gāhį ben der-Ǿışķ u sevdā-yı cünūn

Gāhį bį-maǾnį vü gāhį źū-fünūn

45. Gāhį ben Mecnūn u Leylā-yı zamān

Gāhį zāhid gāhį rüsvā-yı zamān
[3b]
46. Gāhį Ǿābid gāhį nāśiĥ der-cihān
Geh ķalender geh ħarābāt-ı muġān

47. Gāhį ĥayrān bį-ŝebāt u bį-ķarār

Bį-ħıred sekrān u tenhā vü bekār

48. Cām-ı Ǿışķuñdur12 beni sermest iden

Gāhį nįst u gāhį hest geh pest iden

49. Raĥmet it āşüfte miskįn bendeñe

Şefķat eyle bu żaǾįf efgendeñe

50. MaǾśiyetden gerçi oldum ehl-i tįġ

Raĥmetüñi benden itmegil dirįġ

11
Yazmada “ħor u” şeklinde harekelidir.
12
Yazmada “Ǿışķuñdurur” şeklindedir.

113
 51. Ben köyünmiş miskįne yā źā’l-celāl
Vaślınuñ eyle zülālinden nevāl

52. Şevķıyıla13 olmışam ĥayrān bugün

Derdiyile14 olmışam sekrān bugün

53. Derd-i Ǿışķuñdur devā-yı Ǿāşıķān

Derd-i derdüñdür fizā-yı15 śādıķān

54. Her kime kim derd16-i derd ĥāśıl ola

Ĥażretüñe dāyim ol vāśıl ola

55. Kimde derdüñ olmasa bildüm yaķįn

Bulımaz ol źerrece hįç būy-ı dįn

56. İy ki Ǿışķ rencūrlarınasın ŧabįb

Vey ki derd mehcūrlarınasın raķįb

57. Rāh-ı Ǿışķuñdur śırāŧ-ı müstaķįm

ǾĀşıķuñdur ġāyr-ı maġđūb u rācim

58. Sālik eyle bizi Ǿışķuñ rāhına

Vāśıl eyle daħı Ǿışķ āgāhına

59. Ĥabbeźā şol kim seni źākir ola

Cümle işde ol saña şākir ola

60. Dü-cihāndan yigdürür bir źerre derd

Derdi olmayan degül Ǿālemde merd
[4a]
61. İy bürāźer ĥāśıl eyle derd-i yār
Tā saña ide tecellį Kirdigār

62. Meylüñ eyle dāyimā sen sūy-ı dost

Fikrüñ olsun her nefes der-kūy-ı dost
13
Yazmada “Ǿışķı şevķıyıla” şeklindedir.
14
Yazmada “derdi derdiyile” şeklindedir.
15
Yazmada “cān-fizā-yı” şeklindedir.
16
Yazmada “dürd” şeklinde harekelidir.

114
63. Sen ħalįfe-zādesin bilgil i yār
Mažhar eyledi seni ol Kirdigār

64. Sen güneşsin yoķdurur saña zevāl

Cümle źerreñ ĥażrete bulmış viśāl

65. ǾĀlem içre belki sensin nūr-ı źāt

Āşikāre oldı senden hep śıfāt

66. Sende meknūn oldı esrār-ı ĥabįb

ŦāliǾ olur senden envār-ı ĥabįb

67. Ger göreydüñ sende sen esrāruñı

Göreyidüñ sende bį-şek yāruñı

68. Yavı ķılduñ sen seni iy bį-ħaber

Kendözüne eylegil bir dem nažar

69. Tā olasın vāķıf-ı esrār-ı yār

Göresin sen de cemāli āşikār

70. Śūretüñ deyrini eylegil ħarāb

Tā içüñde žāhir ola āfitāb

71. Ġayrı yād itseñ maĥabbetde i yār

Deyr idersin KaǾbe içre āşikār

72. Ger sen iseñ rāh-ı Ǿışķda Ǿışķ eri

Terk itme şāhidile sāġarı

73. Rāh-ı Ǿışķda muĥkem ol merdāne-vār

Hem cünūn-ı Ǿışķda ol dįvāne-vār

74. Tā göresin cümle şeyde rūy-ı dost

Küllįsinden ķoķasın sen būy-ı dost

115
 75. Belki sensin gözgi-yi nūr-ı cemāl
Görinür senden cemāli źį’l-celāl
[4b]
76. Cān sensin dil-ber ü cānān daħı
Yirde gökde mažhar-ı sübĥān daħı

77. AǾmā olmayandurur sulŧān gören

Cān gözidür baķ u bil cānān gören

78. Göz gerekdür kim göre ol nūr-ı źāt

Dost cemālin göre her dem der-śıfāt

79. Nār-ı Ǿışķda seni yaķ ey büt-perest

Tā saña žāhir ola sırr-ı elest

80. Anda cān didi belā der-ķurb-ı yār

Eyledi aña tecellį Kirdigār

81. Źāt-ı İllā’l-lāhı gördi ol Ǿayān

Evvel ü āħir olu[r] žāhir nihān

82. Źāt-ı Ĥaķķı iste her dem sen i yār

Fānį eyle kendüñi Manśūr-vār

83. Tā bulasın dāyimā dosta viśāl

Göresin her dem cemāl-i źį’l-celāl

84. Cām-ı Ǿışķ iç ger varısa sende hūş

Olasın sen tā ebed deng-i bį-hūş

85. Sāķi-yi Ǿışķuñ elinden iç müdām

Tā olasın deng-i medhūş sen müdām

86. Ger göreydüñ sen ĥaķįķat dār-ı yār

Uķtulūnį diyedüñ Manśūr-vār

87. Uķtulūnį yā ŝiķātį diyedüñ

İnne fį ķatlį ĥayātį diyedüñ

116
 88. Küllį şeyde gördügüñ dįźār-ı yār
İşidedüñ cümleden güftār-ı yār

89. İy bürāźer śanma sen bāzār-ı Ǿışķ

Ola ol Bāzār u Baġdād u Dımışķ

90. Vaśl-ı dosta ol bulur her demde rāh

Kim ide ol cismile cānın tebāh
[5a]
91. Yaķmayan kendözüni pervāne-vār
Ķaçan olur aña cānān āşiķār

92. Ger yaķarsa seni şemǾ-i źį’l-celāl

Žāhir ola saña dįźār-ı viśāl

93. Cān nidersin saña cānānuñ gerek

Dü-cihānda ulu sulŧānuñ gerek

94. Virüriseñ cānı cānān yolına

Saña andan yigrek cān bulına

95. Ger fenā virüb beķāyı alasın

Sen ĥayāt-ı cāvidānį bulasın

96. İnne fį Ǿayni’s-selef Ǿayne’l-ħalef

Böyle didi bunı sulŧānu’s-selef

97. Maĥv eylesen huva’l-lāhda seni

Tā göresin cümle şeyde sen anı

98. Rāh-ı Ǿışķa kim ururısa ķadem

Göre ol maǾşūķ cemālin dem-be-dem

99. ǾIşķ göziyle görilür maǾşūķ yüzi

İşidülür Ǿışķ ķulaġıyla sözi

100. ǾIşķ degül mi perde-bāzį her śuver

Kimse virmez işbu maǾnįden ħaber

117
 101. ǾIşķ degül mi perde-bāzį lā-mekān
ǾIşķ degül mi perde-bāzį cān-ı cān

102. ǾIşķ degül mi yildüren bu yilleri

ǾIşķ degül mi söyleden bu dilleri

103. ǾIşķ degül mi yār olan dil-dār olan

ǾIşķ degül mi Manśūr olub dār olan

104. ǾIşķ degül mi ħāk u gil hem ħār olan

ǾIşķ degül mi bād u āb u nār olan

105. ǾIşķ degül mi cām-ı sāķį mey olan

Āşikār ender-ħarābāt-ı muġān
[5b]
106. Ger nebūdį Ǿışķ-ı Ǿālem key şodį
Ger nebūdį Ǿışķ-ı ādem key şodį

107. Ger nebūdį sırr-ı Ǿışķ ez-lā-mekān

Key budįdendį cemālet Ǿāşıķān

108. Ger nebūdį sırr-ı Ǿışķ der-māh-tāb

Key devįdį rūz u şeb çün āf-tāb

109. Ger nebūdį sırr-ı Ǿışķ bā-enbiyā

Key şodendį ber-temāmet pįşvā

110. Ger nebūdį Ǿışķ ender-gülsitān

Key konį bülbül hezārān dāsitān

111. Olmasaydı Ǿışķ memlū bu zemįn

Kim bileydi nedürür küfr ile dįn

112. Olmasaydı Ǿışķ ender-rūĥ-ı pāk

İşidüb nice göreydi cirm-i ħāk

113. Olmasaydı Ǿışķ ender-maġz-ı post

Görmezidi rūĥ aślā rūy-ı dost

118
 114. Oldıġıyçün Ǿışķ yār-ı maǾnevį
Ejdehā oldı Ǿaśā-yı Mūsevį

115. Cümle eşyā Ǿışķıla devrān ider

Ayıla gün Ǿışķıla seyrān ider

116. Ŧolıdurur Ǿışķıla bu kāyināt

ǾIşķıla buldı žuhūr bu mümkināt

117. ǾĀrif iseñ bil ki Ǿışķdur Ǿayn-ı źāt

ǾIşķdan oldı āşikāre her śıfāt

118. Perde açub göstericek Ǿışķ cemāl

Maĥv olur Ǿaķl [u] vehem ile ħayāl

119. ǾIşķ cemālin gösterince ger yaķįn

Maĥv olur defǾaten küfr ile dįn

120. ǾIşķ içinde fānį eyle ne ki var

Tā ki žāhir ola saña rūy-ı yār
[6a]
121. Nār-ı Ǿışķda ger yanarsañ şemǾ-vār
Pāy-tā-ser nūr olasın āşikār

122. Ķalbi ger Ǿışķ ile memlū ķılasın

Ĥaķ ķatında dāyimā ķurb bulasın

123. Ölmege her dem idesin sen heves

Görine cān murġına bu ten ķafes

124. Gözüñe zindān görine bu cihān

Ķoyasın maǾşūķ yolında baş u cān

125. Rūzıla şeb isteyesin sen memāt

Diyesin kim inne mevtį fi’l-ĥayāt

126. Hem-çü ādem fānį ol der-Ǿışķ-ı yār

Tā göresin anı her dem āşikār

119
 127. Nār-ı Ǿışķda yaķ seni mānend-i Nūĥ
Tā bulasın dāyimā fetĥ-i fütūĥ

128. Nār-ı Ǿışķda yaķ seni İbrāhįm-vār

Tā göresin nār içinde rūy-ı yār

129. ǾIşķ odında yaķ seni YaǾķūb-vār

Tā göresin Yūsuf-ı cān āşikār

130. ǾIşķ belāsın çek çü Yūsuf bir zamān

Tā olasın sen Ǿazįz-i Mıśr-ı cān

131. ǾIşķ odında sen göyün Eyyūb-vār

Tā saña ide tecellį Kirdigār

132. Mūsį gibi nār-ı Ǿışķda yaķ seni

Tā ki eyleye muķarreb Ĥaķ seni

133. Çek belā-yı Ǿışķı sen iy nįk-baħt

Tā Süleymān taħtı ola saña taħt

134. ǾIşķ yolında hem-çü Cercįs sen i yār

Başuñıla cānuñ eylegil niŝār

135. ǾĮsį gibi Ǿışķda ol hem çün melek

Tā ola seyrān-gāhuñ dāyim felek
[6b]
136. Nār-ı Ǿışķda fānį ol çün Muśŧafā
Dosta irüb bulasın dāyim śafā

137. Belħ-i Ǿışķda vur maĥabbet taħtını

Tā bulasın İbn-i Edhem baħtını

138. Baśra vü Baġdād-ı Ǿışķda Ǿāşıķ ol

Sen Cüneyd-i Baśrį gibi śādıķ ol

120
 139. Āb-ı vaślı içesin çün Bāyezįd
Ķanmayuben diyesin hel min mezįd17

140. Kerħ-i Ǿışķda Ǿāşıķ ol iste meded

ǾIşķıla MaǾrūf olasın tā ebed

141. ǾĀşıķāne şemǾ-i Ǿışķa per ü bāl

Yaķmayınca ĥāśıl olmaz hįç viśāl

142. Virmeyince rāh-ı Ǿışķda baş u cāñ

Göremezsin cān u cānān iy cüvān

143. Māh yüzüñden götürseydüñ niķāb

Yanayıdı Ǿarş u kürsį āfitāb

144. Āsumāna Ǿāşıķ ol sen iy nigār

Tā bulasın neyyireyn18 leyl ü nehār

145. Baĥr olub ger çıķarur iseñ śadef

Ŧolu ola lüǿlüǿ ile sende kef

146. Bil elif Allāĥ gibidür bį-gümān

Ŧolu͜ elifdür her mekān u lā-mekān

147. Fi’l-ĥaķįķat bil elifdür ke’l-vücūd

İşbu sözde olmasın ehlü’l-cühūd

148. Bi[r] daħı büt gibidür urġıl yire

Tā ki rūĥuñ ĥażrete defǾį ire

149. Ger elifsen neydügini bilesin

Bįde tįde Ǿayn-elifi bulasın

150. ǾĮsi-yi mürsel ki rūĥu’l-lāhıdı

Bende-i maķbūlı ol dergāhıdı

17
“Başka yok mu” Kaf suresi 50/30.
18
Yazmada “neyyireyni” şeklinde harekelidir.

121
[7a]
151. Anı Meryem iltdi taǾlįm-ħāneye
Ol muǾallim didi Meryem aneye

152. Ben buña ne nesne taǾlįm ideyin

Di ki anı buña tefhįm ideyin

153. Didi ki ögret teheccį ĥarflerin

YaǾnį kim ögret meǾānį žarfların

154. Ol muǾallim didi͜ elif di ey püser

Didi elif defǾį ol ħayru’l-beşer

155. Śoñra aña ol muǾallim iy laŧįf

Didi bį di śoñra tį di iy žarįf

156. Didi elif neydügini ben tamām

Bilmedin bį dimezem iy ħūb-kelām

157. Çünki üstāź diñledi bu nükteyi

Didi bį-źār eyledüñ ben ħufteyi

158. Didi kim ben saña şākird olayın

Gice gündüz saña ħiźmet ķılayın

159. Şöyle bil iy ŧālib-i esrār-ı yār

İy cemįl iy mažhar-ı envār-ı yār

160. Cümle ĥarfde muħtefįdürür elif

Hep elifdür illā śūret muħtelif

161. Cümle vaĥş u ŧayr u cinn ü küllį ins

NevǾ ü nevǾ ü śınf u śınf u cins u cins

162. Cümlesi ser-geşte vü ĥayrān-ı Ǿışķ

Vālih u ser-mest ü ser-gerdān-ı Ǿışķ

122
 163. Şöyle bil iy şāh-ı Ǿālem mažharı
İy vücūd dāyiresinüñ medveri

164. Şol göñülde ki͜ ide derd-i Ĥaķ ķarār

Tā ķıyāmet ola mest ü bį-ķarār

165. Ger dilerseñ olasın hem-rāz-ı dost

İşidesin cümleden āvāz-ı dost
[7b]
166. Yaķmasa pervāne miskįn perr ü bāl
Maĥv olub şemǾe bulmaz ittiśāl

167. İderiseñ sen daħı ger maĥv-ı źāt

Sen de ķomazsañ beşerlikden śıfāt

168. Mā vü menlikden bulasın sen fenā

İrişe Ĥaķdan saña Ǿayn-ı beķā

169. Neye baķsañ göresin dįźār-ı dost

Görmeyesin der-cihān aġyār-ı dost

170. Lįk bil iy āfitāb-ı cān-ı mā

İşbu tįre-ħāk u bād u nār u mā

171. Saña olmışdur ĥicāb-ender-ĥicāb

RefǾ iderseñ anları fetĥ ola bāb

172. Göresin kimsin seni iy nūr-ı źāt

İy cemįl iy mažhar-ı esmā śıfāt

173. Māsivādan nefy iderseñ sen vücūd

Hep melāyik saña ideler sücūd

174. İy yüzi gül zülfi sünbül baĥr-ı cūd

Mümkine hįç kendüden yoķdur sücūd

175. Aña vācibden irincek feyż-i cūd

Bulur ol demde hem ol daħı vücūd

123
 176. Fi’l-ĥaķįķat vācibüñdürür vücūd
Mümkinüñ varlıġıdur ber-ter19 vücūd

177. Birdür[ür] źāt anda çoķdurur śıfāt

Hākeźā f’efhem eyā mirǿāt-ı źāt

178. Āyine olsa muśayķal şems-vār

Ķarşu śūret anuñ olur āşikār

179. Śāĥibinden śūret olmaz munfaśıl

Āyineye varub olmaz muttaśıl

180. Belki anda münǾakis olur śuver

Hākeźā f’efhem eyā ħayru’l-beşer
[8a]
181. Kibrįt olsa nāra ġāyetde yaķįn
DefǾį andan nūr alur ol bil yaķįn

182. Olur aña nūr-ı nārdan muttaśıl

Lįk nārdan nesne olmaz munfaśıl

183. Mümkinātda böyle olur bil vücūd

Kim aña vācibden irer feyż-i cūd

184. Aña͜ irer Ĥaķdan vücūd bį-infiśāl

Žāhir olur anda ol bį-ittiśāl

185. Āyine yüz biñ olursa iy nigār

Cümlede bir śūret olur āşikār

186. Āyine çoķ oldıġıyçün ol i şāh

Çoķ olmaz bellüdür bį-iştibāh

187. Yoķdur anda hįç ĥulūl u intiķāl

İnǾikāsdan ġayrı yoķ iy ħūb-cemāl

188. Āyineye baķıcaġaz sen i cān

Śūretüñi anda görürsin Ǿayān
19
Yazmada “per-ter” şeklindedir.

124
 189. Görinen sensin gören sensin hemįn
Fi’l-ĥaķįķat sen degülsin iy emįn

190. Gerçi kim ol sen degülsin iy nigār

Lįk senden ġayrı degül ol i yār

191. Gözgü içre śūretüñ dāħil degül

Hākeźā f’efhem eyā śāĥib-uśūl

192. Gözgülerde gerçi çoķdur śūretüñ

Lįk birden ġayrı yoķdur śūretüñ

193. Mümkināta daħı Ĥaķdandur vücūd

Aña andan dāyim irer feyż-i cūd

194. Gerçi yoķdur mümkināta daħı Ǿadd

Lįk anlarda görinendür aĥad

195. Küllį mā fi’l-kevni Ǿaks-i rūy-ı ū

Pertev-i nūr-ı cemāl u būy-ı ū
[8b]
196. Pertevi nūr-ı vücūddur görinen
Māsivāda şöyle bil iy yār-ı men

197. Şöyle bil nūrān-ı eşyānuñ i cān

Vardurur üç mertebesi bį-gümān

198. Biri budur nūrı͜ anuñ iy ħūb-nefes

Ġayrısından olmış ola muķtebes

199. Nitekim görürsin olur bu zemįn

Gün şuǾāǾından münevver iy emįn

200. Birisinde bu anuñ nūrı i yār

Muķteżā-yı źātı ola şems-vār

201. Nitekim nūrını neyyir-āfitāb

Muķteżā ola bil anı sen i şābb

125
 202. Biri daħı źātı žāhir ola͜ anuñ
Añla bunı varısa Ǿaķluñ senüñ

203. Źātına žāhir olan nūrıla ol

Āşikārā olmaya iy pür-uśūl

204. Nūr gibidür ki olmaz āşikār

Ġayrınuñ nūrıyıla bilgil i yār

205. Kendüyile žāhir ola ol i şāh

Bunda yoķdur kimseye hįç iştibāh

206. Şöyle bil iy nūr-ı Ǿayn-ı maǾnevį

Kim vücūddur Ĥaķķa nūr-ı maǾnevį

207. Ķısmeti Ǿaķliyyeyile iy emįn

Vardurur üç ķısmı anuñ bil yaķįn

208. Birisi anuñ vücūdı müstefād

Ġayrısından ola iy ħayru’l-Ǿibād

209. Mümkinüñ māhiyyeti gibidür ol

Oñad añla bunı iy śāĥib-uśūl

210. Źāt-ı mümkin budurur bilgil şehā

Ne vücūd ne Ǿadem ide iķtiżā
[9a]
211. Aña vācibden irincek feyż-i cūd
Bulur ol vaķt ol daħı andan vücūd

212. Birisi de bu vücūdın iķtiżā

Kendü ide bil eyā mažhar-Ħuźā

213. Ol vücūdın źāt ifāże eyleye

Hem vücūdı ġayra͜ ifāde eyleye

214. Buña vācib didiler ehl-i kelām

Vācibün bi’ź-źāt budur iy nįk-nām

126
 215. Vācibün bi’ź-źāt aĥaddurur yaķįn
Vācibün bi’l-ġayri mümkin iy emįn

216. Birisi daħı vücūdıyıla ol

Mevcūd ola bil eyā śāĥib-uśūl

217. Budurur nefs-i vücūd iy pāźişāh

İşbu sözde yoķdurur hįç iştibāh

218. Mevcūdiyyet içre aǾlā bį-gümān

Bundan özge mertebe yoķdur Ǿayān

219. Meźheb-i śūfiyyede iy şāh-ı dįn

Budurur vācib vücūd bilgil yaķįn

220. Öñ geçenler meźhebinde hem i cāñ

Buña vācib didiler itme gümān

221. Bunuñ içün didiler ehl-i şühūd

Śır[f] vücūddur bį-gümān vācib vücūd

222. YaǾnį şeyǾen anda yoķ iy baĥr-ı cūd

Biri źāt birisi de aña vücūd

223. Belki oldur bį-gümān maĥżā vücūd

Śaķın iy şāh olma min ehli’l-cüĥūd

224. Ol degüldür emr-i küllį iy cemįl

Eyleme hįç [sen] bu sözde ķāl u ķįl

225. YaǾnį külliyyet Ǿumūm Ǿārıż aña

Olmadı olmayısar añdan śoña
[9b]
226. Emr-i küllį zįre ħāricde i yār
Hįç taǾayyün sözin olmaz āşikār

227. Ansuzın ħāricde mevcūd olmaz ol

Ansuzın śūret daħı göstermez ol

127
 228. Ol taǾayyün źātınuñ bil Ǿaynıdur
Bunı fehm it sözlerüñ bu Ǿa[y]nıdur

229. Nitekim źātıdurur Ǿayni vücūd

Lā-tekūnū f’eĥźerū20 ehle’l-cüĥūd

230. Hįç terekküb yoķ aña bį-iştibāh

Hem taǾaddüd yoķ aña iy pāźişāh

231. Budurur muŧlaķ vücūd iy pür-kemāl

Eyleme sen işbu sözde ķįl u ķāl

232. YaǾnį degül Ǿārıżį māĥiyyet ol

Bunı gökcek añla sen iy pür-uśūl

233. Belki ol źātıyıla ķāyimdurur

Luŧfı anuñ dāyime dāyimdurur

234. Bel taǾayyün buldı źātıyıla ol

Hem žuhūr buldı śıfātıyıla ol

235. Fi’l-ĥaķįķat bu ki oldurur vücūd

Andan özge kimseye yoķdur vücūd

236. Ġayrıya mevcūd dimekdürür mecāz

Böyle eyle iǾtiķād iy dil-nevāz

237. Zįre ġayra Ǿārıż olmadı vücūd

ǾAyn-ı cüzǿi ol degül iy baĥr-ı cūd

238. Belki mevcūdiyyet-i eşyā şehā

Bu ki͜ ire pertev-vücūddan bil aña

239. Bu degül Ǿārıż ola aña vücūd

Yā ola ĥāśıl aña ol baĥr-ı cūd

240. Küllį fį vü cüzǿi daħı ħāśla Ǿāmm

Bil vücūd bunlar degüldür iy hümām

20
“Olmayın! Sakının!”

128
[10a]
241. İşbu ķaydlardandurur muŧlaķ vücūd
Ķayd-ı ıŧlāķdan da iy śāĥib-şühūd

242. YaǾnį degül muǾteber anda ķuyūd

Cehlile sen olma min ehli’l-cüĥūd

243. Gerçi ķayd ile bulınsa daħı ol

MuǾteber olmaya ol iy pür-uśūl

244. Ger vücūdla mevśūf olsa bil ki şey

Olsa anuñıla maǾrūf iy o ĥayy

245. Aña itmişdür tecellį bil vücūd

Vāśıl olmışdurur aña feyż-i cūd

246. Oldı ol nesne anuñçün āşikār

Bunı oñat añla sen iy baħtiyār

247. Hem ĥaķįķat işbu maǾnįden i şāh

Ħālį degül bellü bil bį-iştibāh

248. Ger olaydı ħālį andan ol i yār

Mevcūd olub olmaz idi āşikār

249. Hįç vücūdla olmazıdı mevśūf ol

Hem de mevcūdlıķ adıyla maǾrūf ol

250. İy vücūd beydāsı içre şāh-bāz

Hem-çünįn dįdende[durur] ehl-i rāz

251. Mažhar-ı Ĥaķdur be-küllį mümkināt

Anuñıla mevcūd oldı kāyināt

252. Lįk insān şöyle bil iy nūr-ı źāt

Oldı cümle mažhar-ı esmā śıfāt

253. Her kemāl kim maħlūķātda görinür

Daħı her hüsni ki ħalķda görinür

129
 254. Pertev-i źātį śıfātıdur anuñ
Bunı fehm it varısa fehmüñ senüñ

255. Küllį ķuvvet cümle ķudret her kemāl

Bel Ħuźānuñdur celāl ü hem cemāl
[10b]
256. Görünen mažharda noķśān iy emįn
Mažhara rāciǾdurur bilgil yaķįn

257. Cümle şeyde vardurur ber-vażǾ-ı ħāśś

Dürlü keyfler dürlü dürlü hem ħavāśś

258. Anlar istiǾdāda rāciǾdur i şāh

Cümle yoķdur anda bil bį-iştibāh

259. Daħı bil iy mažhar-ı envār-ı Ĥaķ

İy cemįl iy maħzen-i esrār-ı Ĥaķ

260. Źāt-ı Ĥaķķa keŝret irmez hem zevāl

İnķısāmdan hem berįdür bį-zevāl

261. ǾĀrıż olmaz ĥükmine anuñ ħalel

Hem yitişmez fiǾline daħı Ǿilel

262. İǾtibārį ķaydlarıyla ol i yār

Lįk olur keŝret libāsıyla͜ āşikār

263. Nitekim aǾdāda mebdeǿdür aĥad

Hep aĥaddur śaydıġuñ küllį Ǿaded

264. Bį-aĥad aǾdāda yoķdur hįç vücūd

Hem Ǿadedde bulmaz aǾdādsuz şühūd

265. Cümle aǾdāduñ vücūdıdur aĥad

ǾAyn-aĥaddur śayılan cümle Ǿaded

266. Mebdeǿ-i keŝretde vaĥdetdür i cān

Görinen keŝretde vaĥdetdür hemān

130
 267. Yoķdurur bil vaĥdete hįç inķısām
Hem taǾaddüd hem tekeŝŝür iy hümām

268. Śūretā gerçi ki keŝret çoķdurur

MaǾnįde vaĥdetden artuķ yoķdurur

269. Bil ki vāĥiddür vücūdda iy emįn

Aña keŝret yoķdurur bilgil yaķįn

270. Śūretā gerçi ki mevcūd çoķdurur

Lįk mevcūd Ĥaķdan özge yoķdurur
[11a]
271. YaǾnį mevcūd-ı ĥaķįķį Ĥaķdurur
Fehm eyle bunı bu söz ĥaķdurur

272. Çünki bildüñ mevcūd-ı Ĥaķ ĥaķdurur

Di ki mevcūd Ĥaķdan artuķ yoķdurur

273. Źāt-ı Ĥaķ itdi tecellį çün i şāh

Hem tenezzül eyledi ol pāźişāh

274. Çoķ taǾayyün oldı munžamm bil aña

Çoķ ķuyūd hem de aña iy cān-ı mā

275. Lįk olardur iǾtibār eyler i cān

İǾtiķādı böyle eyle bį-gümān

276. Žāhirįler bunları bilmediler

Ĥaķķa anlar ĥaķ ŧarįķ bulmadılar

277. Anları keŝret tevehhüm itdiler

Hem taǾaddüdde tefehhüm itdiler

278. Ol taǾaddüd ol tekeŝŝür vehmidür

Aślı śanmañ žāhirįler fehmidür

279. Daħı bil iy mažhar-ı sulŧān-ı mā

İy laŧįf ü iy cemįl iy cān-ı mā

131
 280. Māsivā-yı Ĥaķdurur vehm-i ħayāl
Ke’l-Ǿukūsi fį’l-merāyā ev zılāl

281. Bildüñ ise bunı sen iy şāh-ı mā

Ġayr-ı Ĥaķķa key śaķın mevcūd dime

282. Zįre ĥaķ varlıķ Ĥaķuñdurur hemān

Var dime ġayrıya śaķın sen i cān

283. Mümkinātdur pertev-i nūr-ı vücūd

İren andan aña dāyim feyż-i cūd

284. Bir idi bilgil vücūd iy yār-ı men

Aĥvel olub iki śanma anı sen

285. Şöyle bilgil pertev-i nūr-ı Ħuźā

İy laŧįf iy mažhar-ı settār-ı mā
[11b]
286. Şems şuǾāǾı yirde olsa āşikār
Olur ol yirler münevver şems-vār

287. Lįk ol yirlerde şems dāħil degül

Cüz şuǾāǾdan nesne hįç ĥāśıl degül

288. Şems degül anda görinen şemsdürür

Añlamayan bunı ħār u ħasdurur

289. Birdürür şems Ǿaķsi anuñ çoķdurur

İnķısām u keŝret anda yoķdurur

290. Gerçi şemsüñ Ǿaķsi çoķdur āşikār

Lįk birdür şems görürsin sen i yār

291. ǾAķsi çoķ oldıġı içün şems daħı

Olmaz ol çoķ sen bilürsin iy aħį

292. Şöyle bil iy yār-ı men maĥbūb-ı men

İy yüzi gül zülfi sünbül yāsemen

132
 293. Ger doķunsa laǾla nūr-ı āfitāb
Hįç irişür mi kemāl aña i şābb

294. Çiynege yāħūź doķınsa nūr-ı şems

Şems olur mı anuñiçün ħār u ħas

295. Hįç şeref-noķśān irişmez nūra bil

Fehm eyle bunı itme ķāl u ķįl

296. ǾĀrıż olmaz nūra bunlar bil i cān

Olmasun ķalbüñde bundan hįç gümān

297. Bil ki nūr fį-źātihį kāmildürür

Bunı böyle bilmeyen cāhildürür

298. Her maĥallde belki nūrdurur şerįf

Bunı gökcek fehm eyle iy žarįf

299. Hįç maĥallden nūra noķśān iremez

Hem şeref źātına anuñ giremez

300. Bil vücūd da böyledür iy nįķ-nām

Añladuñsa oldı bu [sözler] tamām
[12a]
301. Daħı bil iy ħūb-cemāl maĥbūb-ı men
İy yüzi gül laǾl-leb sįmįn-źeķan

302. Küllį şeyde vardurur iki cihet

Bilmeyenlerdür bunı bį-maǾrifet

303. Biri imkān biri įcābdur anuñ

Añla bunı varısa Ǿaķluñ senüñ

304. Oldı bu baĥreyne insān mülteķā

Bunı böyle bildiler ehl-i teķā

305. Beyne baĥreyn lįk vardur bį-gümān

Fi’l-ĥaķįķat berzaħun lā yebġiyān21

21
“Aşamayacakları bir engel var” Rahman suresi 55/20.

133
 306. Mümkin olan vācib olmaz iy aħį
Lā-yekūnu mümkinen vācib daħı

307. Vācibun bi’ź-źāt aĥaddurur yaķįn

Lem yekun leh iy aħį kufven aĥad22

308. Vācibun bi’l-ġayrdurur bu mümkināt

Bunı oñat fehm it iy nūr-ı źāt

309. Küllį aǾrāż hep cevāhįr ne ki var

İĥdaŝ itdi anı muĥdiŝ Kird-gār

310. Māsivānuñ śāniǾi vāĥiddürür

Bunı böyle bilmeyen cāĥiddürür

311. Belki mümkin lem yeşūm rįĥe’l-vücūd

YaǾrifūne hākeźā ehlü’ş-şühūd

312. Lįk baĥreyn içre cümle Ǿārifān

Ġavś idüben ġarķ olurlar bil i cān

313. Ġavś idincek baĥr-i imkānda olar

Žāhir ü bāŧınları Ǿirfān ŧolar

314. Cümle źerrātı görerler ki͜ āyine

Olmış ol dostuñ cemāli ayına

315. Görürler bu cümlede dįdār-ı yār

İşidürler cümleden güftār-ı yār
[12b]
316. Küllü şeyǿin fįhį maǾnā küllü şey
Žāhir olur anlara bu iy o ĥay

317. Lāyıĥ olur nūr-ı sāŧıǾ anlara

Žāhir olur nūr-ı sāmiǾ anlara

22
“Hiçbir şey onunla mukayese edilemez.” İhlas suresi 112/4. Bu beyit müfreddir.

134
 318. Anlara eyler tecellį bį-zevāl
Cümle şeyde görür anlar ħūb-cemāl

319. Geh23 vücūd baĥrında ġarķ olur olar

CemǾ ü cemǾden śoñra farķ olur olar

320. Görür anlar işbu Ǿālem māl-ā-māl

ǾAķs-ı nūrı bį-miŝāl u bį-zevāl

321. Dirler ol vaķt māsivādurur ħayāl

Küllü mā fi’l-kevni Ǿaksun ev žılāl24

322. Ve ĥuve ĥaķ fi’l-ĥaķįķat ve’l-cemāl

Leyse fi’l-ekvāni ġayrı źį’l-celāl25

323. Der-keh ü der-kūh u der-arż u semā

Cümle dįdendi cemāl-i pādişā

324. Diñle iy ķalb-i maǾārif cāmı sen

Bir ĥikāyet naķl ideyin saña ben

325. Min müdām-ı vaĥdet-i hel min mezįd26

Oldı bir vaķt mest Sulŧān Bāyezįd

326. Goft subĥānį Ǿažįmün şān-ı mā

Maĥv şod įn cism [ü] ķalb [ü] cān-ı mā

327. Cümle ħalķ anı işitdi ǾAmr u Zeyd

Hem daħı işitdi anı Şeyħ Cüneyd

328. Bāyezįd eyledi didi maĥv-ı źāt

Ķalmadı anda beşerlikden śıfāt

329. Çünki maĥv eyledi cism ü cānı ol

Eyledi Ĥaķdan rivāyet anı ol
23
Yazmada “gāh” şeklindedir.
24
“Kainatta olan herşey akis ve gölgeden ibarettir.”
25
“Allah’tan başka kainatta bir şey yoktur.”
26
“Başka yok mu” Kaf suresi 50/30

135
 330. Ķalmasa bir kimsenede mā vü men
Böyle dise hįç taǾaccüb itme sen
[13a]
331. İy bürāźer sen de maĥv eyle seni
Tā göresin cümle şeyde sen anı

332. ǾĀşıķāne maĥv eyle cān u ten

Ķoma sende źerre miķdār mā vü men

333. Terk eyle māl u mülk ü tāc kemer

Ķoma hįç ķalbüñde meyl-i sįm ü zer

334. Fānį ol der-Ǿışķ hem çün Ǿāşıķān

Tā ki iy cān bulasın sen cān-ı cāñ

335. İtmeyince kendüñi küllį tebāh

Göremezsin bellü bil dįdār-ı şāh

336. Seni it rüsvāy [ol] Manśūr-vār

Eyle ber-dār27 kendüñi der-dār-ı yār

337. Tā ola žāhir saña esrār-ı dost

İşidesin cümleden güftār-ı dost

338. Sırr-ı tevĥįddür bu naķş u bu śuver

Göremezsin anı sen iy bį-baśar

339. Görinendür Ǿaks-i dįdār-ı ĥabįb

İşidilen cümle güftār-ı ĥabįb

340. Lįk sen Ǿaķluñ Ǿıķālında esįr

Olduñ anın maĥcūb olduñ bį-baśįr

341. İtmeyince kendüñi rüsvāy-ı Ǿışķ

Olmayınca fānį der-ġavġā-yı Ǿışķ

342. Olamazsın şöyle bil min ehl-i rāz

Göremezsin ūstād-ı perde-bāz

27
Yazmada “ber-dār eyle” şeklindedir.

136
 343. FaǾlem iy mažhār-cemāl-i źį’l-celāl
İnnemā fį’l-kevni vehmün ev ħayāl28

344. Ve huve Ĥaķ fi’l-ĥaķįķat ķulluhu

Küllü şeyǿin hālik illā vechehu29

345. Ente fį tįhi’l-ħayāli sāyirun

Vālih u ĥayrān fįhį ŧāyirun
[13b]
346. Lā tekūn velhāne fį tįhi’l-ħayāl
Vālih olub eyleme hįç ķįl u ķāl

347. Ĥāmilü’l-esfārı ente ke’l-ĥımār

Maķśuduñdur sįm ü zer leyl ü nehār

348. Şöyle bil kim söyledügüm her kelām

MuǾtemeddür eyleme şekk iy hümām

349. Söyledügüm cümlesi zįbā vü ter

Nola egri baķsa aña kej-nažar

350. Zįre ol Ǿaķlı Ǿıķālında esįr

Olduġıçün oldı ol ġāyet nekįr

351. Gerçi Ǿālem ŧolıdur nūr-āfitāb

Lįk ol ebvāma görinür seĥāb

352. Āfitāba itse inkār rūzı kūr

Eksilür mi yaǾnį andan hįç nūr

353. Būy-ı gül ħūbdur velį cümle ziyān

Eyler ol anı bilürler Ǿārifān

354. ŞuǾle virmez ekmehe nūr-āfitāb

Zįre anuñ gözi yoķdur[ur] i şāb

28
“Muhakkak kainat vehim ve hayalden ibarettir.”
29
“Onun Zâtından başka her şey, herkes yok olmaya mahkumdur” Kasas suresi 28/88.

137
 355. Ķıśśa-ı aħbār-ı medĥ-i Muśŧafā
Virmez ol aślā Ebū Cehle śafā

356. Telħ gelür śafrāvįye şehd ü şeker

Ħarlara birdür güherle mühre-ħar

357. Dürler olmaz ħarlara hįç gūş-vār

Gūş-ı hūşı anlaruñdur sebze-zār

358. Bu maǾārif bu leŧāyif dürleri

Bu meŧārif bu Ǿavārif sırları

359. Münkirįnüñ gūşına lāyıķ degül

Zįre cüz-dünyāya͜ olar Ǿāşıķ degül

360. Vuślatuñ źevķini mehcūrlar bilür

Śıĥĥatuñ ķadrini rencūrlar bilür30
[14a]
361. Leylį źikri ħoş gelür Mecnūna pes
Yūsufa irmek ider YaǾķūb heves

362. Kim ki kej-ŧabǾ olsa yāħūd bed-hüner

Telyįn itmez anı illā nār meger

363. Şol şecerde ki olmaya hįç berk ü ber

İrgürürler başına zaħm-ı teber

364. Şāħ-ı ter gerek ki rāst eyleye nār

Ħuşk aġacı oda yaķarlar i yār

365. Ĥattā inkār eyleyene āşikār

ǾIşķıla urmaķ gerekdür źū’l-fiķār

366. Şöyle bil iy ŧālib-i dįdār-ı yār

İy ĥabįb iy rāġıb-ı güftār-ı yār

367. MaǾrifet deryāsıdur ġāyet Ǿamįķ

Kimse pāyān bulımaz aña͜ iy şefįķ

30
13b kenarda okunamayan bir beyit vardır.

138
 368. İdemezseñ ġavś girme sen aña
Ġarķ olursın şöyle bil didüm saña

369. Ger dilerseñ anda ġavvāś olasın

Çoķ maǾārif dürlerini bulasın

370. ǾIşķ-ı Ĥaķ keştįsine girgil i yār

Eyle seyr anuñıla leyl ü nehār

371. Baġlama Ǿaķluñ Ǿıķālına anı

Tā ki seyr itdürde anda ol seni

372. Ger sen ol baĥruñ içine giresin

Çoķ maǾārif dürlerini diresin

373. ǾAķluñı ķo saña olmasun Ǿıķāl

Oldurur bil saña olan pāy-māl

374. Bunları sen ĥalķa-der-gūş eylegil

Bunlaruñla Ǿaķlı ser-ħūş eylegil

375. Keşf itdüm şöyle bil iy dil-nüvāz

Remzile ben bunda cümle sırr u rāz
[14b]
376. Şerħ itdüm sırr-ı metn-i her kitāb
Añladuñsa faśl u faśl u bāb u bāb

377. İy penāh-ı vālihān-ı Ǿāşıķān

Ve͜ iy güvāh-ı rāz-dān-ı śādıķān

378. Hep senüñdür āsumān u mihr ü māh

Ĥażretüñden ġarįķ ü kimse penāh

379. Miskįn Aĥmed bendeñe nedür vücūd

Bildürivir luŧf idüb iy baĥr-ı cūd

380. Mā vü menlikden anı eyle ħalāś

Ĥażretüñ ķatında ola tā ki ħāśś

139
 381. Mā vü menlik aña itme pāy-māl
Luŧf u iĥsān it aña yā źā’l-celāl

382. Maĥv eyle māsivādan anı sen

Tā ki ġayr ol görmeye yā źā’l-minen

383. Bį-niyāz it anı sen iy bį-niyāz

Māsivāña ķoma ķalbinde niyāz

384. İy yüzi gül zülfi sünbül nįk-nām

Diñle saña diyeyin bir ħoş kelām

385. Ol kelām budur ki bir hüdhüd meger

Bir gün eyledi śafāyıla sefer

386. Mihmān oldı bir gice ebvāma31 ol

Yatdı anda ol gice ol pür-uśūl

387. Çün śabāĥ irişdi ŧoġdı āfitāb

Gökyüzinde ķalmadı hergiz seĥāb

388. Diledi kim andan ide intiķāl

Didiler bayķuşlar iy śāĥib-cemāl

389. Şimdi ŧoldı žulmet işbu yiryüzi

Görmez oldı işbu demde göz gözi

390. Didi hüdhüd ŧoġdı neyyir āfitāb

Yirde gökde ķalmadı žulmet-seĥāb
[15a]
391. Şimdiki vaķt oldı vaķt-i irtiĥāl
İdeyin ķoñ beni bundan intiķāl

392. Didiler yat olmadı vaķt-i sefer

Kimse dimez hįç bunuñ gibi ħaber

393. Gözlerimüz şimdi görmez hįç nūr

Sen neden gördüñ anı iy gözi kūr
31
Yazmada” ebvām” kelimesinin üzerine “bayķuş” yazılıdır.

140
 394. Anı görmez bu ķadar gözler delim
Sen nice görürsin anı iy leǿįm

395. Didi hüdhüd görürem anı Ǿayān

Virürem Ǿışķında anuñ baş u cān

396. Didiler bayķuşlar iy evi ħarāb

İderüz biz saña şimdi key Ǿaźāb

397. Zįre şimdi ŧoldı žulmet yir tamām

Nūr görmez şimdiki vaķt ħāśś u Ǿāmm

398. Sen görürem didügüñdürür dürūġ

Sensin işbu Ǿālem içre nā-bülūġ

399. Biri soķdı ķaynaġın gözine͜ anuñ

Gözi ķanı aķdı yüzine anuñ

400. Acısı çıķdı depesine hemān

Aķdı ela gözlerinden ķara ķan

401. Didi ķoñ ben daħı͜ oldum rūzı kūr

Sizcileyin görmez oldum ben de nūr

402. Didiler kim geldüñ evden şimdi sen

Ol bizümle bunda dāyim śaġ esen

403. Fį zübāni’l-murġı maķtūl hākeźā

Ķālehū fį ĥālihį yā ĥabbeźā

404. Sen daħı iy ŧāvūs-ı bāġ-ı İlāh

İy laŧįf iy bülbül-i gül-zār-ı şāh

405. Key śaķın ebvāma olma sen ķarįn

Şāhıla tā kim olasın hem-nişįn
[15b]
406. Śoĥbet itme maĥcūbįnle bir nefes
Bülbül ile būm olmaz hem-ķafeś

141
 407. ǾĀrifįnle śoĥbet eyle rūz u şeb
Tā ide dāyim tecellį saña Rab

408. Būm-ŧabǾ olma ki tā envār-ı źāt

Göresin her şeyde iy mažhar-śıfāt

409. ŞemǾ-veş varlıġuñ eyle küllį nār

Tā olasın dü-cihānda nūr-ı yār

410. Ger vücūduñ cūd idüben viresin

Cāvidānį sen ĥayāta iresin

411. İy ĥalįm ü iy Ǿalįm dānā-yı rāz

İy mucįb ü iy raķįb ehl-i niyāz

412. Bizde ķoma bizligimüzden eŝer

ǾIşķuña olsun fidā cānıla ser

413. Ķoma bizde hįç beşerlikden śıfāt

Tā görevüz cümle şeyde nūr-ı źāt

414. Bundan elŧaf bir ħaber vardur i cān

Dost yolında Ǿışķıla vir baş u cān

415. Bir żaǾįfce cānavarcuķ vardurur

Āfitāba ŧapmaķ aña kārdurur

416. Ol żaǾįfe didiler ĥirbā32 be-nām

Ol güne eyler perestiş śubĥ u şām

417. Cānavarlar ŧutdılar bir gün anı

Didiler kim öldürürüz biz seni

418. Zįre kim sen ħarķ-ı Ǿādet eyledüñ

Rūz u şeb şemse Ǿibādet eyledüñ

419. İdelüm biz saña envāǾ-ı Ǿaźāb

Tā ki senden gide ĥubb-ı āfitāb

32
Yazmada “ĥarbā” şeklinde harekelidir ve üstüne “keltenkele” kelimesi yazılmıştır.

142
 420. Didi idüñ ne ki Ǿaźāb var bugün
Öldürüñ yā yüregüme ķoñ dögün
[16a]
421. Ĥāşā li’l-lāh kim anuñ terkin uram
Ger hezār cānum ola aña virem

422. ǾIşķı nārında anuñ ben yanmışam

Ķanlu yaşına gözümüñ ben ķanmışam33

423. Cānumı Ǿışķında ķodum rāygān

Tā ki olam anuñıla cāvidān

424. Ķande baķsam gördügüm oldur Ǿayān

Aña ķurbān küll-i nās u küll-i cān

425. Baña nice ideriseñüz cefā

Anuñiçün olur ol mihr ü vefā

426. Anuñiçün baña gelse derd ü dāġ

Olur ol benüm ķatumda verd ü bāġ

427. Cānavarlar didiler çoķ söyleme

Saña didük olmaz işi eyleme

428. Yoħsa seni pāre pāre iderüz

Etüñ ile iti ķuşu ŧoylaruz

429. Didi idüñ her ne͜ iderseñüz bu dem

Yüregümi ŧolduruñ bu demde dem

430. Ben anuñ terkini hergiz urmazam

Andan özge hįç nesne34 görmezem

431. Cānavarlar defǾį anı ŧutdılar

Yüzi üstine yire bıraķdılar

33
Bu mısranın vezni bozuktur.
34
Yazmada “nesne ben” şeklindedir.

143
 432. Anı bir ŧaş üstine berkitdiler
Issı güne ķarşu ķoyub gitdiler

433. Maķśūdı ol miskįnüñ ħoź ol idi

MaǾşūķası ķarşusında oladı

434. Śandılar ki aña itdiler cefā

Bilmediler ki͜ aña virdiler śafā

435. Cānavarlar ol ne zevķe irdügin

Bilselerdi ne śafālar sürdügin
[16b]
436. Olayıdı cümlesi ġayždan hemān
Vireleridi ĥasedden baş u cān

437. Bunı daħı böyle didi şeyħ ü şāb35

YecǾalu’l-lāhu lehu ħuldu’l-meǿāb36

438. Nitekim şeyħ-i şüyūħ u aśfiyā

Muķtedā-yı evliyā vü etķıyā

439. Ġavŝ u evtād Şeyħ Cüneyd ol nūr-ı baħt

Mesnedi ehl-i ŧarįķat ķuŧb-ı vaķt

440. Ol raĥįķ-i37 vuślat içüb oldı mest

Ķalmadı ķatında anuñ hest ü pest

441. Mest oluben didi şāhān-ı cihān

Bilselerdi bizi anlar bį-gümān

442. İşbu tāc u ħırķa içre pādişāh

Olduġımuzı olar bį-iştibāh

443. Leşkeriyle bize anlar geleyidi38

Yā ĥasedden cümlesi öleyidi
35
Yazmada “şehāb” şeklindedir.
36
“Allah, dönüşün ebediliğini insan için kılmıştır.”
37
Yazmada “raĥįti” şeklindedir.
38
Bu mısranın vezni bozuktur.

144
 444. Bundan aǾceb bir ĥikāyet aydeyin
Ben leŧāyifden rivāyet aydeyin

445. Der-kenār-ı sāĥil-i deryā-yı Çįn

Varıdı bir zāġ ĥarįś-i dāne-çįn

446. Nāgehān bir hüdhüd-i bā-tāc u zer

Gördi kim giymiş ķabā-yı Şūşter

447. Didi iy hüdhüd bu tāc u bu ķabā

Saña ķanden irdi [ol] iy müctebā

448. Sen ġanįsin der-cihān bā-tāc u zer

Ben yürürem ħor u müflis bį-güher

449. Cümlemüzüñ ismi bizüm ķuşdurur

Bu tefāvut bizlere nā-ħoşdurur

450. Didi hüdhüd ben seferler eyledüm

Pādişāhlara ħaberler eyledüm
[17a]
451. Vaśf-ı cān rā sū-yı cānān mį berem
Ķıśśahā pįş-i Süleymān mį berem

452. Lā-cerem virildi baña tāc u zer

Egnüme daħı ķabā-yı Şūşter

453. Zāġ-ı miskįne çün irdi bu ħaber

Diledi kim ol daħı ide sefer

454. Tā kim anuñ başına da ire tāc

Cümle ķuşlardan ala bāc u ħarāc

455. Lā-cerem ol çoķ seferler eyledi

Diñle ol miskįne śoñra neyledi

456. Vardı bir sulŧān sarāyı yanına

Tā ki ire rāĥat anuñ cānına

145
 457. Başına tāc eg[n]ine ide ķabā
Diyeler ķuşlar aña kim merĥabā

458. Hüdhüdüñ didügini yād eyledi

Anda ŧurdı bāng u feryād eyledi

459. İstedi başına anda tāc u zer

Egnine zerrįn ķabā ol bį-hüner

460. Bir ġulām anı işitdi nā-gehān

Aldı defǾį eline tįr ü kemān

461. Bir oķıla vurdı ol bį-çāreyi

Ŧopraġa düşürdi ol āvāreyi

462. Śındı͜ anuñ ķuyruġıyıla ķanadı

Ol żaǾįfüñ ķanadı͜ anda ķanadı

463. Anda anı mūźįler itdi helāk

Oldı kūh u deşt içinde ķara ħāk

464. Her ki ol Ǿazm-i sefer bį-hūde͜ ide

Ol belāda kendüyi ālūde͜ ide

465. Kim ki olmaz işe eyleye heves

Olur ol Ǿālem içinde ħār u ħas
[17b]
466. Zāġ-veş olmaz işe olma ĥarįś
Alma ĥırśdan egnüñe ŝevbu’l-ħamįś

467. Gerçi hüdhüd zāġıla bir cinsdürür

Lįk hüdhüd merġūb-ı cān insdürür

468. Zāġa aślā raġbet itmez ins ü cān

Aña olmışdur vaŧanlar ħāk-dān

469. İns39 ü cān ĥayvān-i nāŧıķdur velį

BaǾżı maĥcūb baǾżısıdurur velį

39
Yazmada “Cümle ins” şeklindedir.

146
 470. BaǾżısıdur zevķde şevķde her nefes
Māl u mülke baǾzısı ider heves

471. BaǾżısı ārām-ı cān-ı Ǿāşıķān

BaǾżısı derd-i derūn-ı śādıķān

472. BaǾżısı müstaġraķ-ı vaśl-ı ĥabįb

BaǾżısı dostdan düşübdürür ġarįb

473. Eyler istiǾdāda göre her kişi

Rūz u şebde dürlü dürlü her işi

474. Feyż-i aķdesdendür40 istiǾdād şehā

Cümle şeyǿen yefǾalu’l-lah mā yeşāǿ41

475. Zāġ gibi ħāk-dāna bir nefes

İy bürāder eyleme hergiz heves

476. Tā ki͜ uralar başuña hem tāc-ı zer

Bilüñe baġlayalar zerrįn kemer

477. İns ü cin ķatında merġūb olasın

Ĥaķ ķatında daħı maĥbūb olasın

478. Fānį͜ olasın māsivādan daħı hem

Dāruñ ola daħı hem dārü’s-selām

479. Hüdhüde zāġ ķaçan ola hem-nişįn

Bülbüle ebvām ola mı hįç ķarįn

480. Aŧlas u zerrįn giyerise ĥımār

Ħarlıġından hįç çıķar mı ol i yār
[18a]
481. Naġmesine bülbülüñ der-gülsitān
Beñzeye mi bāng-ı zāġ-ı ħāk-dān

40
Yazmada “aķdāsdandur” şeklindedir.
41
“Allah dilediğini yapar” İbrahim suresi 14/27.

147
 482. Būy-ı cįfe ola mı Ǿabher şemįm
Yā ola mı sekbįnec Ǿanber nesįm

483. Kimse͜ ide mi zehri tiryāķ cehdile

Śabr ola mı hįç berāber şehdile

484. Zāġ-ı müdbir beñzeye mi hüdhüde

Gerçi ol biñ yıl dürüşüb cehd ide

485. Beñzeye mi yāħūd ebvām bülbüle

Zāġ-ı müdbir beñzeye mi śulśula

486. Sen daħı iy münkir-i Ǿuşşāķ-ı cihān

Beñzemezsin anlara ŧutma gümān

487. Mā vü menlik saña olmışdur śanem

Ger iderseñ anı Ǿışķıla Ǿadem

488. Olasın Ǿārifler ile hem-nişįn

Enbiyāya da olasın hem ķarįn

489. Źerre miķdār sende senlik ķalmasun

Şöyle gitsün kim yine ol gelmesün

490. Çün olasın fānį sen iy ħūb-cemāl

Olasın müstaġraķ-ı baĥr-i viśāl

491. Şöyle bil iy nūr-ı źāt menbaǾ-śıfāt

Hep senüñ meclāñdurur bu kāǿināt

492. Sensin olan mažhar-ı envār-ı yār

Sensin olan maħzen-i esrār-ı yār

493. Ĥüsnüñüñ kerrūbįler müştāķıdur

Ħulķuñuñ rūĥānįler42 Ǿuşşāķıdur

494. Saķf-ı aħđar sāye-bānuñdur i şāh

Ferş-i aġber meskenüñ iy pādişāh

42
Yazmada “revĥānįler” şeklindedir.

148
 495. Ĥilm ü reǿfet Ǿilm ü ĥikmet ħūy-ı to
Verd-i Ǿanber misk-i ezfer būy-ı to
[18b]
496. ǾAķl u naķl u Ǿışķ u şevķ ez baĥr-ı to
Kişver-i dįn mülk-i İslām şehr-i to

497. Evliyā vü enbiyā ġam-ħˇār-ı to

Aśfiyā vü aśdıķā dildār-ı to

498. Sen güneşsin fi’l-ĥaķįķat sen i şāh

Nūr-ı źātsın ġayr-ı ħurşįd-i İlāh

499. Oldı ser-gerdān seninçün āfitāb

Yüzüñe ĥayrān olubdur māh-ı tāb

500. Sensin iy cān nūr-ı Ǿaks-i lā-yezāl

Sensin āħir mevc-i baĥr-i bį-zevāl

501. Sensin olan menbaǾ-ı esmā śıfāt

Sensin olan maŧlaǾ-ı envār-ı źāt

502. Rūĥ-ı aǾžam belki sensin bį-gümān

Buldı zįnet senüñile dü-cihān

503. ǾĀlem-i ġayb u şehādetde i şāh

Sensin olan mažhar-ı źāt-ı İlāh

504. Ger feriştehler cemālüñ göreydi

Cümlesi Ǿışķuñda baş u cān vireydi43

505. Gülsitān-ı ķudsįdür cevlān-gehüñ

Būsitān-ı ünsdürür seyrān-gehüñ

506. Ķaŧresin sen baĥr-ı Ǿummān sendedür

Źerresin sen şems-i tābān sendedür

507. Sendedür bilgil murāduñ iy mürįd

Oldur aķreb saña min ĥabli’l-verįd44

43
Beytin vezni bozuktur.

149
 508. Maĥv eyle kendüñi ķable’l-memāt
Tā bulasın cāvidāne sen ĥayāt

509. ǾĀrifisen saña kāfįdür bu rāz

Ger ĥaķįķat isteriseñ ķo mecāz

510. Māsivāyı eyle terk iy ħūb-cemāl

Tā göresin sen cemāl-i źū’l-celāl
[19a]
511. Cān nedür kim aña įŝār idesin
Yā anuñçün başı ber-dār idesin

512. Geç bu çār u heft ü şeşden iy emįn

Tā olaǾaynu’l-Ǿayān Ǿayn-ı yaķįn

513. Dü-cihāndan fāriġ eyle cān u dil

Hįç dimāġuñda ķoma sen āb u gil

514. Çünki śūret ķalmaya hem cism ü cān

Evvel āħir nūr olursın bį-gümān

515. Ger heme yārüñ senüñ Mevlā ola

Hemçü Mecnūn küll-i şeyǿ Leylā ola

516. Māsivā olmazısa küllį Ǿadem

Rāh-ı Ǿışķa küfr ola urmaķ ķadem

517. Ger olursa māsivā küllį fenā

Bulasın Ĥaķdan ebed Ǿayn-ı beķā

518. Varlıġuñdan çıķmayınca pįş-i dost

Ķaçan olursın be-küllį ħˇįş-i dost

519. Ger ser-i mūy-ı hestden bāķį ola

Senüñ işüñ mest-i müştāķį ola

44
“Andolsun, insanı biz yarattık ve nefsinin ona verdiği vesveseyi de biz biliriz. Çünkü
biz ona şah damarından daha yakınız” Kaf suresi 50/16.

150
 520. Sāye-veş itsün seni güm āfitāb
Hįç ol va’l-lāhu aǾlem bi’ś-śavāb

521. Maħfįyise ger saña rāh-ı İlāh

Ķalbüñ içinden gider bil Ĥaķķa rāh

522. Sende biş menzil ķoyubdur Kird-gār

Anları geç tā ola Ĥaķ āşikār

523. Evveli ĥissdür ikincisi ħayāl

ǾAķl üçünci ki͜ oldurur śāĥib-maķāl

524. Ķalbdürür dördünci menzil eyle bil

Rūĥ bişincidür ki oldur ĥaķķa žıll

525. Ger dilersen gide senden hep ĥicāb

Göresin dostuñ cemālin bį-niķāb
[19b]
526. Ĥissi terk it evvelā śoñra ħayāl
Śoñra Ǿaķlı eyle terk iy ber-kemāl

527. Śoñra ķalbüñ daħı śoñra cānuñı

Terk eyle tā bulasın ħānuñı

528. Ger bu bişden ŧaşra baśasın ķadem

Görine Ǿaynu’l-Ǿayān Ǿayn-ı ķıdem

529. Seni senliksüz göresin iy cüvān

ǾAķl u cānı göresin bį-Ǿaķl u cān

530. ǾAyn u semǾüñ ġayr-ı Ǿayn u semǾ ola

Tefrįķañda cümle cemǾ-i cemǾ ola

531. Küllį aǾżāñ semįǾ ola vü baśįr

Küllį küllįle göresin iy baśįr

532. Ger diriseñ bu nice menbaǾdurur

Ķıśśa bį-yebśur ve bį-yesmaǾdurur

151
 533. Yaķmayınca senligüñi nār-vār
Žāhir olmaz saña hįç dįdār-ı yār

534. Varlıġuñdan çıķmayınca sen tamām

Hįç civār-ı Ĥaķķa bulmazsın maķām

535. Senligüñden çıķmayınca sen i dost

Bil ĥaķįķat göremezsin rūy-ı dost

536. Seni maĥv itse tecellį bį-celāl

Küll-i şeyde göresin Ǿayn-ı cemāl

537. Cān u tenden çünki āzād olasın

Ĥaķķıla Ĥaķ olıben şād olasın

538. Dileriseñ Ĥaķķa hem-rāz olasın

Cümle yirde aña dem-sāz olasın

539. Andan özge nesneyi hįç sevmesen

Tā ĥicābuñ götüre ol źū’l-minen

540. Ger ĥicāb olmaya saña āb u gil

Ŧayy idersin gökleri ŧayyü’l-cemįl
[20a]
541. ǾArşa varub anda cevlān ķılasın
Kimdügüñi anda seni bilesin

542. Cümle źerre saña ola āyine

Baķasın anda cemāli ayına

543. Murġ-ı cānuñ āşinā-yı bāġ-elest

Āb-ı engūr-i Ħuźādan oldı mest

544. Mest oluben kendözüni bilmedi

Yavu ķıldı kendülügin bulmadı

545. Uçdı Ǿarşdan indi ferşe ķondı ol

Mest oluben yine Ǿarşa döndi ol

152
 546. Mestliginden aślā hüşyār olmadı
Bunda anuñ hįç ķarārı ķalmadı

547. Zįre aña lā-mekāndur āşiyāñ

Lā-cerem yine aña olur revān

548. Bülbülüñ feryādı vaśl-ı güldürür

Cünbüşi eşyānuñ aśl-ı külldürür

549. Ādeme yirinde yitişmek cefā

Yigdürür ġurbetde irmekden śafā

550. Ġurbete düşen düşer her miĥnete

Gerçi ola ġarķ-ı baĥr-ı niǾmete

551. Düşdügiçün ġurbete Ādem i yār

İki yüz yıl aġladı leyl ü nehār

552. Düşdügiçün ġurbete eŧfāl-i nās

Rūz u şeb aġlayub eyler dürlü yās

553. Düşdügiçün nāy neyistāndan45 cüdā

Vāy vāy idüb iñiler dāyimā

554. Ġurbete düşen kişi ĥāli budur

Kim elinde ŧaş olur yāķūt u dür

555. Zehr olur şehd ü sükker aña hem

İçdügi gözyaşı olur aşı hem
[20b]
556. Ġurbete düşen kişiye her kişi
Yidürürler zehrile bişmiş aşı

557. Kimseyi Ĥaķ ġurbete düşürmesün

Başına şeyŧānları üşürmesün

558. Di sefer eyle ķadįmį yāre sen

Zįre ki įmāndurur ĥubbu’l-vaŧan

45
Yazmada “nistāndan” şeklindedir.

153
 559. MerciǾ-i eşyā Ħuźādur iy şehā
Cümle-i eşyāya oldur müntehā

560. Cān murġında [hem] oldur āşiyān

Ķo mekānı tā bulasın lā-mekān

561. Küll-i eşyā saña ola āyine

Ĥaķ cemālin göresin her āyine

562. Her ŧarafdan göresin envār-ı dost

Žāhir ola saña hem esrār-ı dost

563. Sen hümāsın ŧuraġuñdur bāġ-ı ķuds

Key saķın bu mezbeleye ŧutma üns

564. Bu muġeylān olmasun seyrān-gehüñ

Tā ola gülzār-ı ķuds cevlān-gehüñ

565. KaǾbeyi sįneñde pinhān eyledüñ

Bu Ǿaceb ķaśrı beyābān eyledüñ

566. Āsitānuñda ħazāyindür defįn

Ne Ǿaceb müflis yürürsin sen ĥazįn

567. Āb-ı ĥayvān senden olur āşikār

Žulmet içre gezme śusuz sen i yār

568. Dāruñ içre ŧāliǾ olur āfitāb

Sen gezersin źerre gibi der-seĥāb

569. Dost senüñle sen neçünsin der-ĥicāb

Göremezsin sendeyiken āfitāb

570. Ŧolu sensin Ǿarş u ferş ü nūr u nār

Cümle eşyā senden olur āşikār
[21a]
571. Sāķį sensin cām sensin hem müdām
Seni görüb saña söylersin müdām

154
572. Murġ-ı lāhūtįyedür bu ten ķafes
Anı key itmekdürür aña heves

573. Ger şikest olaydı nāsūtį ķafes

Ŧuramazdı bunda ol hįç bir nefes

574. Varurıdı lā-mekāna şād-mān

Anda ferĥān ķalurıdı şād-mān

575. İy ķadįm ü ķādir ü ferd ü aĥad

Yoķ saña Ǿālemde hįç kufven aĥad

576. Ĥażretüñdür ġayb-dān u ġayb-pūş

Ķalbümi Ǿışķuñdan itme hįç boş

577. ǾIşķuñıla ķalbümi sen zinde it

ǾIşķuñ içinde beni pā-bende it

578. Her kimesne senden ister mülk ü māl

Źerre-i derdüñi it baña nevāl

579. ǾIşķ gelicek ķalmaz anda mā vü men

Gül gelicek maĥv olur yāsemen

580. Çünki Ǿışķ bāzārı ola āşikār

Ħˇāce vü bende bir ola şems-vār

581. Senden özge kimse yoķdur iy cemįl

Yine Ǿāşıķ sen sañasın iy celįl

582. Gice gündüz āşikāre vü nihān

İsterem seni dilemezven cihāñ

583. Olısam ben Ǿāşıķ-ı şeydā bugün

ǾĀlem içre key ķatı rüsvā bugün

584. Ŧoldı göñlüm cām-ı Ǿışķuñ derdile

Yire urdum nām u nengi derdile

155
 585. Ĥālüm oldı key Ǿaceb işbu zamān
ǾĀşıķ-ı dįdāruñ oldum ben i cān
[21b]
586. Çünki gördi gözlerüm ruħsār-ı şāh
Yiri gögi neylerem iy pādişāh

587. Ben gedā Ǿāşıķlaruñdan olmışam

Śıdķıla śādıķlaruñdan olmışam

588. Her ne͜ iderseñ bende-fermān olmışam

ǾIşķınuñ Ǿıydında ķurbān olmışam

589. Ben köyünmiş miskįne yā źā’l-celāl

Eylegil vaśluñ zülālinden nevāl

590. Yakayın ben şemǾ-i Ǿışķı āşikār

Urayın beni aña pervāne-vār

591. Dikeyin Ǿāşıķlar içre daħı dār

Aśılayın aña ben Manśūr-vār

592. Minber-i Ǿışķa śuǾūd eyleyeyin

ǾIşķ ħˇānıyla Ǿālemi ŧoylayayın

593. ǾIşķ Zebūrın anda ben Dāvūd-vār

Oķıyayın çarħa girsün ne ki var

594. Keşf ideyin ben ĥicāzį sırların

Söyleyeyin hem bu silk-mesleklerin

595. Kāǿināta düşsün andan iĥtirāk

Nār-ı Ǿışķa yansun ıśfahān Ǿıraķ

596. Rūmda anı ben ser-āġāz ideyin

Nāleme Ǿuşşāķı dem-sāz ideyin

597. Zengūleyle eyleyeyüm bir nevā

Bülbülile kumrı olsun bį-nevā

156
 598. Cümle Ǿuşşāķı muĥayyer ideyin
Nevrūzı anda muǾabher ideyin

599. Zühre anı işidüb düşsün oda

Hem ǾUŧārid defterin ursun oda

600. Müşterį ol meclise͜ olsun müşterį

Şemsi yaķsun anda Ǿūd u micmeri
[22a]
601. MaǾrifet baĥrında ġavvās olayın
Bį-nihāyet anda dürrler bulayın

602. Ol maǾānį dürrlerinden bį-şümār

İdeyin Ǿāşıķlar üstine niŝār

[Sebeb-i Teǿlįf]

603. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selam

Tā bigūyem mevlid-i faĥrü’l-enām

604. ǾIşķıla iy ĥādį-i Ǿuşşāķ-ı şāh

Bunda cemǾ it Ǿāşıķān-ı pādişāh

605. Mevlid-i sulŧāna gelsen bir nefes

İşidesin anda sen bāng-ı ceres

606. CemǾ ola tā ki anda ķāfile

Sūy-ı Ĥaķķa gidile bį-meşǾale

607. ǾIşķıla āheng-i dil-dār olına

Cānıla baş anda įŝār olına

608. Anda maķśūd KaǾbesi ĥāśıl ola

Her kimesne aślına vāśıl ola

609. Ħˇāce-i kevneyn sulŧān-ı cihān

Nūrınuñ bir lemǾasıdur dü-cihān

610. Rūĥ-ı aǾžam sırr-ı kevneyn Muśŧafā

Mažhar-esmā dürr-i baĥreyn Muśŧafā

157
 611. Nice yirden geldi bunda ol cemįl
Ol aśįl ol hādį-i süblü’s-sebįl

612. Niçe ŧolundı daħı ol āfitāb

Diyeyin olsun cigerler hep kebāb

613. Naķl ideyin ben eĥādįŝ-i śıĥāĥ

Diñleyenler eylesünler çoķ niyāĥ

614. Eyleyeyin bu maǾānįyi beyān

Ķanlu yaşı gözlerüñ olsun revān

615. Derd odıyla oda yansun ins ü cān

Ġuśśayıla derdile ŧolsun cihāñ
[22b]
616. Evvelā ben bir ĥikāyet aydayın
Ehl-i aħbārdan rivāyet aydayın

617. Ol ĥikāyet budurur diñleñ anı

Terk itmeñüz duǾāñuzdan beni

618. Şehr-i Baġdādda varıdı bir kişi

Gice gündüz ħayrıdı anuñ işi

619. Muśŧafā Ǿışķında ol ķomışdı baş

Aķıdurdı gözlerinden ķanlu yaş

620. Ħalķa inǾām ideridi ol kişi

Yidürürdi et ü etmek hem işi

621. Başdan ayaġa ol idi cümle rūĥ

Luŧf-der-luŧf u fütūĥ-ender-fütūĥ

622. Her rebįǾü’l-evvel ayı Muśŧafā

Mevlidin eyleridi ol pür-śafā

623. Dürlü iĥsān ideridi anda ol

Çoķ ķoyun ķurbān iderdi anda ol

158
 624. Bir Yahūdį cārı varıdı anuñ
Fısķ u Ǿiśyān dāyimā kārıydı͜ anuñ

625. Aña bir gün Ǿavreti didi i yār

Ne Ǿaceb işler ider her yıl bu cār

626. Her rebįǾü’l-evvel ayı ol kişi

Ħayr eyler yidürür dürlü aşı

627. Aña eri didi bilgil iy nigār

Bir nebįsi vardur anuñ baħtiyār

628. Aĥmed-i muħtārdurur nāmı anuñ

Cümle Ǿālem içre ħod cāyı anuñ

629. İsmi Tevrāt içre͜ anuñ mesŧūrdur

Her kitābda nāmı͜ anuñ meźkūrdur

630. Ol ayuñ on ikisinde ol ĥabįb

Hem düşenbe gicesinde ol ĥabįb
[23a]
631. Anasından ŧoġdı çün ol bedr-i tām
Dü-cihānuñ āfitābı ol hümām

632. Anuñiçün anda bayram ider ol

Cümle ħalķa luŧf u inǾām eyler ol

633. Çün işitdi işbu sırrı ol nigār

Āh idüb aġladı anda zār u zār

634. İrdi ol vaķt aña Ǿışķ-ı Muśŧafā

Ŧoldı ķalbi źevķ u şevķıla śafā

635. Ol nigār şevķıla yatdı ol gice

Ħˇāb içre gördi kim nūr-ı dücā

636. Ĥāżır oldı cümle aśĥābıyıla

Āfitāb-veş kevkeb ü ay bile

159
 637. Ol nigār didi bu gün yüzlü şerįf
Kimdürür yoķ buncılayın hįç laŧįf

638. Didiler muħtār Muĥammed budurur

Zülfi sünbül laǾl-leb misk-būdurur

639. Vardı virdi ol nigār aña selām

Luŧfıla aldı selāmın ol hümām

640. Yā resūla’l-lāh diyü çaġırdı ol

Luŧfıla lebbeyk didi ol resūl

641. Aġladı o[l] gül-Ǿiźār āh eyledi

Ben saña kemter ķaravaşam didi

642. Baña lebbeyk dimege nedür sebeb

İy leŧāfet maǾdeni kān-ı edeb

643. Aña didi ol şefįǾü’l-müźnibįn

Ol laŧįf ol raĥmeten li’l-Ǿālemįn46

644. TaǾžįm itdüñ çün beni sen iy nigār

Bil ķabūl eyledi seni Kird-gār

645. Mevlidümi çünki taǾžįm eyledüñ

Fi’l-ĥaķįķat beni tefħįm eyledüñ
[23b]
646. Saña įmān ħilǾātın virdi Ħuźā
Tā ebed sen benden olmazsın cüźā

647. Aña įmān telķįn itdi ol ĥabįb

Ol nesįb ü ol lebįb ü ol ĥabįb

648. DefǾaten įmān getürdi ol nigār

Ħaŧŧı anuñ tevfįķ oldı baħtiyār

46
“(Ey Muhammed), biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiyâ suresi,
21/107.

160
 649. Çün uyandı uyķudan ol gül-Ǿiźār
Şād oluben aġladı ol zār u zār

650. ǾIşķıla ol vaķtde didi ol nigār

Muśŧafāya neźr olsun ne ki var

651. Yılda bir kez mevlidin eyleyeyim

NiǾmetile ħalķı ben ŧoylayayım

652. Adını ol vaķtde gördi şād-kām

Didi n’olduñ böyle olduñ iy hümām

653. Didi gördüm bu gice sen gördügüñ

Ħāk-i pāyine yüzüñi sürdügüñ

654. Bende aña įmān getürdüm iy nigār

Cān u başı eyledüm aña niŝār

655. Biz anuñ mevlidini eyleyelüm

NiǾmetile maħlūķı ŧoylayalum

656. Yılda bir kez mevlidi eylediler

NiǾmetile maħlūķı ŧoyladılar

657. Gice gündüz Ĥaķķa ŧāǾat itdiler

Kendülere luŧfı Ǿādet itdiler

658. ǾIşķıla şevķıla anlar oldılar

Ol ĥabįb ķatında maķbūl oldılar

659. Mevlide itdükleriçün ĥürmeti

Anlara virildi įmān ħilǾati

660. Bizleri de yā İlāhe’l-Ǿālemįn

Ħuld içinde Muśŧafāya it ķarįn
[24a]
661. Bundan elŧaf bir ĥikāyet ideyin
Ravz -ı Fāyıķdan rivāyet ideyin

161
 662. Bir Ǿazįz varıdı Zeyd oġlı ǾAlį
Dirleridi aña olıdı velį

663. Varıdı dir cārumuz bir Ǿābide

Śāliĥaydı nāśiĥaydı zāhide

664. Bir gün aña śundı͜ ecel47 cām-ı fenā

Bunda yoķdur kimseneye hįç beķā

665. Eyledi bu fānį dünyādan sefer

Bunda ķalan kimse ŧurmayub gider

666. Bir filori ķaldı ardınca anuñ

Raĥmeti͜ olsun aña dāyim Tañrınuñ

667. Varıdı bir oġlı anuñ nev-cüvān

Ĥaķķa ol ŧāǾat iderdi her zamān

668. Ol filori ki͜ anasından ķaldı͜ aña

Didi kim ne alayıdum ben buña

669. İşbu fikrile yürürken ol cüvān

Gördi bir yirde ħalāyıķ nā-gehān

670. MüctemiǾolub oķurlar Muśŧafā

Mevlidini diñledi ol pür-śafā

671. Çünki anı diñledi ol baħtiyār

Gözlerinden yaş aķardı cūy-bār

672. Anda yatdı ol gice ol uyıdı

Luŧf u iĥsān aña dāyim ħūyıdı

673. Ħˇāb içre ol gice ol nev-cüvān

Gördi kim olmış ķıyāmet nā-gehān

674. Çaġrışub dirler münādįler fülān

Ķandesin gel cennete gir şād-mān

47
Yazmada “cām śundı ecel” şeklindedir.

162
 675. Mevlide ĥāżır olanlar defǾaten
Cennete girdiler anlar cümleten
[24b]
676. Nā-gehān bir ķaśr-ı Ǿālį gördi ol
Aña girmek istedi ol pür-uśūl

677. Didiler mevlid iden girür aña

Virmezüz girmek aña destūr saña

678. Uyķudan āh eyleyüb uyandı ol

Āhınuñ tütünine boyandı ol

679. Uyķudan uyanıcaġaz aġladı

Yüregin ĥasret odıyla dāġladı48

680. Ol filoriyıla aldı eŧǾime

Mevlid eyledi yidürdi enǾime

681. Tā vefāt idince dāyim ol cüvān

Muśŧafā mevlidin49 itdi şād-mān

682. Ölmelü olıncaġaz ol nev-cüvān

Ķahķahayla güldi oldı şād-mān

683. Güle güle eyledi bundan güźer

Bunda gelen gülmez ü aġlar gider

684. Aña daħı śundı çarħ cām-ı fenā

Bunda aślā bāķį ķalmaz kimsene

685. Anı ķavmi śandılar kim ölmedi

Öldügüni kimse anuñ bilmedi

686. Ĥāżır itdiler ol araya bir ŧabįb50

Didiler ölmiş midür gör bu ġarįb

48
Yazmada “ŧaġladı” şeklindedir.
49
Yazmada “mevlūdin” şeklindedir.
50
Bu mısranın vezni bozuktur.

163
 687. Ol ŧabįb baķdı cemāline anuñ
Āferįn didi kemāline anuñ

688. Didi bilüñ bu cüvān ölmişdürür

Lįk buña Ĥaķ nažar ķılmışdurur

689. Anuñiçün bu cüvān dāyim güler

Ķatı ferĥān oldılar ol vaķt olar

690. Gözin açdı ol cüvān ol dem hemān

Didi oluñ siz benümçün şād-mān
[25a]
691. Ĥaķ baña bu dem tecellį eyledi
Luŧf idüb beni tesellį eyledi

692. Ölmedin cennetde yirüm görmişem

Muśŧafānuñ meclisine irmişem

693. Enbiyā vü evliyā cārum benüm

Ĥaķķı görmek dāyimā kārum benüm51

694. Güldügüm budur benüm bilüñ didi

Muśŧafānuñ mevlidin ķıluñ didi

695. İtdügümçün mevlide ben ĥürmeti

Ĥaķ teǾālā baña itdi raĥmeti

696. Böyle didi gözlerin yumdı hemān

Ķavmi oldı anuñiçün şād-mān

697. Muśŧafānuñ ĥürmetiçün iy Ħuźā

Bir nefes itme bizi andan cüźā

698. MaǾşere’l-aĥbābi ķūlū e’ś-śalāt

Fe’smeǾū esrāre sırrı’l-kāyināt

699. Söylegil iy bülbül-i bāġ-ı resūl

Nice geldi bunda di iy pür-uśūl

51
Yazmada “kārumdurur” şeklindedir.

164
 700. Sen ĥaķįķat şöyle bilgil bį-gümān
ǾAn-ķarįb söylemeyiser bu lisān

701. Var mı bülbül kim yiri ħār olmadı

Var mı genc kim ŧuraġı mār olmadı

702. Di ki bunda nice geldi Muśŧafā

Yine bundan nice gitdi͜ ol pür-śafā

703. Ki͜ anı cānlar işidüb şādān52 ola

Gülsitānuñ bülbüli ħandān ola

704. Şöyle Şįrįn söyle sen şāhuñ sözin

Ki͜ oda yaķsun Ħüsrev ü Ferhād özin

705. Diñle imdi iy muĥibb-i Muśŧafā

Diyeyim kimdür saña ol pür-śafā
[25b]
706. Bil ki Aĥmeddür vücūda mübtedā
Yine oldur hem de aña müntehā

707. Münĥaśırdur nevǾ-i şaħśında anuñ

Miŝli yoķdur Ǿaśrı içinde anuñ

708. Küll-i ħalķa menşeǿ oldur hem meǾād

Böyle bilendür anı ħayru’l-Ǿibād

709. Ĥaķķa seyre hem nihāyet oldurur

ǾĀlem-i ıŧlāķa ġāyet oldurur

710. Enbiyāya pįşvādur Muśŧafā

Evliyāya reh-nümādur Muśŧafā

711. İsm-i cāmiǾ mažharıdur Muśŧafā

Hem śıfātuñ mažharıdur Muśŧafā

712. Enbiyā[nuñ] serveridür Muśŧafā

Evliyānuñ dilberidür Muśŧafā

52
Yazmada “şāźān” şeklindedir.

165
 713. Hem ķavāyil ekmelidür Muśŧafā
Hem mežāhir ecmelidür Muśŧafā

714. Maħzen-i kenz-i vücūddur Muśŧafā

Daħı hem miftāĥ-ı cūddur Muśŧafā

715. Eşref-i enfüsdürür nefsi anuñ

Ekmel-i ecsāmdurur cismi anuñ

716. Ķıblesidür vāĥid-i mevcūduñ ol

Mažharıdur zįre kim maǾbūduñ ol

717. İşbu Ǿālem hep anuñdur baĥr u ber

Belki oldur cümle Ǿālem ser-te-ser

718. Āsumān u Ǿarş u Ǿunśur źāt anuñ

Her dü-Ǿālem noķŧa-i źerrāt anuñ

719. Mehdį-i İslām [u] hādįyü’s-sübül

Oldurur bu görinen hep cüzǿ ü küll

720. Āb-ı ĥayvān teşne-i güftār anuñ

Çeşm-i rıđvān Ǿāşıķ-ı dįdār anuñ
[26a]
721. Gerd-i rāhı çeşm-i cāna tūtyā
Ħāk-i pāyi ķalb-i nefse kįmyā

722. Kemter-i eyvānı eflākdür anuñ

Başı tācı daħı levlākdür anuñ

723. Devleti bilinde cevzādur kemer

Bir işāret itdi ve’n-şaķķa’l-ķamer53

724. Lį maǾa’l-lāh54 şāhbāzı55 oldurur

ǾIşķ-ı Ĥaķķuñ kār-sāzı oldurur

53
“(Kıyamet) saat(i) yaklaştı, ay yarıldı” Kamer suresi 54/1
54
“Benim, Allah ile öyle anlarım olur ki, ne bir mukarreb melek, ne de mürsel bir nebi
öyle bir yakınlığı elde edebilir.” Hadîs-i Şerif. Mehmet Yılmaz, Kültürümüzde Ayet ve
Hadisler (Ansiklopedik Sözlük, Kesit Yayınları, İstanbul 2013, s. 469.
55
Yazmada “şehbāzı” şeklindedir.

166
 725. Pāy-tā-ser luŧfıdur zįbā-yı nāz
Dil-fürūz u dil-ķarįb ü dil-nüvāz

726. Māha virdi rūy-ı ħurşįdi żiyā

Cebhesi56 ve’ş-şemsi ħaddi ve’đ-đuĥā57

727. Heft-zemįn ü heft-āsumān ħāk-deri

ǾArş u kürsį ħūşe-çįn ü gevheri

728. Gerçi Yūsufdı cemālile śabįĥ

Lįk cānān gibi degüldi melįĥ

729. Zülfidür ve’l-leyli58 yüzi ve’đ-đuĥā59

Ķābe ķavseyn60 ķaşı gözi mā ŧaġā 61

730. Źāt-ı ĥażret nūrıdur ol gül-Ǿiźār

Men reǿānį62 didi͜ anuñçün ol nigār

731. Bil anuñ źātıdurur Ǿayn-ı vücūd

Cümle Ǿālemler aña ider sücūd

732. Heft-çarħ u heft-aħter rūz u şeb

Devr idüben anı eylerler ŧaleb

733. Ehl-i Ǿirfān rūĥ anuñ müştāķıdur

Ayıla gün źerre-i işrāķıdur

734. Ol degül mi Ǿarşda seyrān eyleyen

Ol degül mi ferşde cevlān eyleyen

735. Ol degül mi söyleden susmışları

Ol degül mi ķalduran düşmişleri

56
Yazmada “çehbesi” şeklindedir.
57
“Güneşe ve kuşluk vaktine and olsun” Şems suresi 91/1, Duha suresi 93/1.
58
“Geceye and olsun” Leyl suresi 92/1
59
“Kuşluk vaktine and olsun” Şems suresi 91/1, Duha suresi 93/1.
60
“Onunla arasındaki mesafe, iki yay arası kadar” Necm suresi 53/9.
61
“(Hz. Muhammed’in) göz(ü) şaşmadı ve sınırı aşmadı” Necm suresi 53/16-18
62
Beni düşde gören, kuşkusuz beni görmüştür; çünkü şeytan, bana benzeyen bir şekle
giremez.” Hadis-i Şerif. Mehmet Yılmaz, age. s. 527.

167
[26b]
736. Ol degül mi āfitābı dönderen
Anı ikindü yirine getüren

737. Ol degül mi nāķasını uçuran

DefǾaten Mekkeye anı irüren

738. Ol degül mi merkebine emr iden

Var fülānı sen baña getür diyen

739. Ol degül mi ejdehāyı gideren

Bir nefesle anı yine dönderen

740. Ol degül mi Cābir oġlın dirgüren

Anasına anı defǾį irgüren

741. Oldurur eşcār u aĥcār yürüden

Yüzleri͜ üstine oları sürüden

742. Oldurur gözsüzlere gözler viren

Oldurur dilsüzlere sözler viren

743. Söyledi anuñ öñinde bį-şümār

Ĥaķ resūlsın didi sen iy gül-Ǿiźār

744. Leşkeriyle bir ŧaġa63 ol pādişāh

Uġradı bulmadı anda hįç rāh

745. Bir işāret itdi aña ol Ǿažįm

Ayrılub oldı śırāŧ-ı müstaķįm

746. Bir büyük aķarśuya uġradı ol

Aña eyledi işāret ol resūl

747. Ol śoġuldı ķurıdı anuñ yiri

Geçdi andan ol ĥabįbüñ leşkeri

63
Yazmada “ŧaġal” şeklindedir.

168
 748. Ġāyıŧıla bevlini64 hįç ins ü cāñ
Evvel āħir görmediler der-cihāñ

749. Yir yudardı anlar[ı] ol dem hemāñ

Yig ķoķardı miskden ol bį-gümān

750. Ol perį-peyker perįdendür65 laŧįf

Ol melek-çehre melekdendür şerįf
[27a]
751. Nergis anuñ gözlerinden oldı mest
Misk anuñ zülfinden olmışdur şikest

752. Lebleridür çeşme-i āb-ı ĥayāt

Ħūb dehānından ħacįl şehd ü nebāt

753. Cebhesidür bedr-i der-burc-ı kemāl

Çehresidür āfitāb-ı bį-zevāl

754. LaǾl-lebdür sįm-berdür serv-ķadd

Misk-ħāl ü dürr-dendān verd-ħadd

755. Rūşen oldı anuñıla kāǿināt

Andan oldı āşikārā nūr-ı źāt

756. Oldurur hem āfitāb-ı şerǾ ü dįn

Śıġve-i ādem nebiyyü’l-mürselįn

757. Māĥį-i Ǿiśyān-ı ādem nāmı͜ anuñ

Cümle Ǿālem cürǾa-ħor66 cām[ı] anuñ

758. MerciǾ-i ħalķ u imām-ı kāǿināt

FiǾli anuñ ĥuccetile muǾcizāt

759. Pįr-i ādem rāh-ı ŧıflıdur anuñ

Cümle Ǿālem ħāk-i naǾlidür anuñ

64
Yazmada “yolunı” şeklindedir.
65
Yazmada “yerindür” şeklindedir.
66
Yazmada “curǾa-ı ħor” şeklindedir.

169
 760. Heşt-cennet cürǾa-ı cāmı anuñ
Her dü-Ǿālem ez dü-mįm nāmı anuñ

761. Sāye-i Ĥaķ raĥmeten li’l-Ǿālemįn67

Ĥażretidür devlet-i dünyā vü dįn

762. Kān-ı śıdķdur maǾden-i luŧf u vefā

ŞemǾ-i eyvān-ı hidāyet Muśŧafā

763. Süddesidür ķıblesi Ǿāşıķlaruñ

Ravżāsıdur KaǾbesi śādıķlaruñ

764. Kār-gāhı ķıble-gāh-ı nüh-felek

Bār-gāhı KaǾbe-i cümle melek

765. Anuñıla buldı Ǿālem Ǿizzeti

Anuñıla buldı ol heşt-cenneti
[27b]
766. Gerçi ādem oldı eşbāĥa peźer
Lįk cānlar cānı ervāĥa peźer

767. ǾArş u kürsį ķıble-gāh-ı kūyıdur

Cümle eşyā āfitāb-ı rūyıdur

768. Sāyesi olmazıdı hergiz anuñ

Zįre miŝli yoġıdı hįç miŝlinüñ

769. Māverā-yı cism ü cevher cāyıdur

Yirile gök cümle ħāk-i pāyıdur

770. NaǾl-ħākidür anuñ tāc-ı felek

Andan alur nūrını cümle melek

771. Ķubbe-i gerdūn anın gerdāndur

Ay u gün anuñiçün seyrāndur

772. Kimde kim Ǿışķı anuñ ide ķarār

Dünyede Ǿuķbāda ola bāħtiyār

67
“(Ey Muhammed), biz seni ancak alemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiya suresi 21/7.

170
 [MuǾcizāt-ı Nebį]

773. MaǾşare’l-uşşāķı ķūlū e’ś-śalāt

FesmeǾū min muǾcizātı şems-i źāt

774. Bir gün ol sulŧān-ı dįn mažhar-vücūd

MenbaǾ-ı deryā-yı iĥsān kān-ı cūd

775. Bir büyük nehrüñ kenārında meger

Ǿİkrimeyle otururdı ol ķamer

776. Aña didi ol ĥabįb-i źū’l-minen

Śıdķıla įmān getürgil baña sen

777. Ol da didi muǾcize göster baña

Ben daħı įmān getürem tā saña

778. Ne dilersin didi aña ol nigār

Göstereyin anı şimdi āşikār

779. Ol śunuñ öte geçesinde meger

Ŧaġa beñzer vardı bir büyük ĥacer

780. Didi geçsün bu śudan gelsün şu ŧaş

Ayaġuñ öpsün ķosun öñüñde baş
[28a]
781. Seni taśdįķ eylesün ben de anı
Göreyin eyleyeyin taśdįķ seni

782. Ol ĥabįb-i źū’l-celāl faħru’l-enām

Āfitāb-ı kişver-i dįn bedr-i tām68

783. Ol ŧaşa çaġırdı didi gel i ŧaş

Bu śudan geç ķo benüm öñümde baş

784. Ķalķdı yirinden o ŧaş ol dem hemān

Ol śunuñ üstinde yürüdi revān

68
Yazmada “tamām” şeklindedir.

171
 785. Ol śu üstinde segirdüben o ŧaş
Geçdi ķodı ol ĥabįb öñinde baş

786. Didi kim sensin resūl-i źū’l-minen

Cümle ħalķ bendeñdür iy sįmįn-źeķan

787. Ol ĥabįb didi ne istersin aña

Didi͜ añı da göstereyin ben saña

788. Didi varsun yine yirine bu ŧaş

Anı görüb ķoyayın öñünde baş

789. ǾIşķıla taśdįķ ideyin seni ben

Ķoyayın yoluñda ben cānıla ten

790. Didi ol ŧaşa ĥabįb-i Kird-gār

Var yirüñde yine iy ŧaş ķıl ķarār

791. Vardı ol ŧaş yirine ķıldı ķarār

E’ś-śalātu ve’s-selām di sen i yār

792. MuǾcizeden bir daħı diñle i cān

Nice itdi ol ĥabįb-i dü-cihān

793. Bir ġazāda çıķdı bir müǿmin gözi

Ķana boyandı anuñ güzel yüzi

794. Ol faķįr yirden getürdi gözini

Āh itdi sildi anuñ tozını

795. Ol ĥabįb ķatına vardı aġlayu

Āh odıyla yüregini dāġlayu69
[28b]
796. Anı görincek didi aña o şāh
Aġlayuben eyleme sen āh u vāh

797. Ķodı ol gözi yirine ol ĥabįb

Ol nesįb ü ol laŧįf ü ol ĥasįb
69
Yazmada “ŧaġlayu” şeklindedir.

172
 798. Ķodı elin anuñ üstine o māh
İźhebi’l-beǿse70 didi ol dem o şāh

799. Yine evvelden laŧįf oldı o göz

MuǾcize[yi] bir daħı siz diñleñüz

800. Mekkede varıdı bir ħātūn kişi

Gice gündüz aġlamaġıdı işi

801. Zįre kim įmān getürmişidi ol

Mekkeden de hicret itmişdi resūl

802. Hicret itmişdi Medįneye o şāh

Ol nigār iderdi͜ anuñçün āh u vāh

803. Andan ayru düşdügiçün ol nigār

Āh iderdi aġlarıdı zār u zār

804. Śu içüben yimezidi ol ŧaǾām

Dirdi görem mi yüzüñ iy bedr-i tām

805. Seni görüb vireyidüm cānum saña71

Tā şefāǾat ideyidüñ sen baña

806. Saña ķurbān ideyidüm baş u cān

Ŧapuña ķurbān senüñ insile cān

807. Eri müǿmin olmamışdı ol zamāñ

Anı dögerdi diyüb itme fiġān

808. Bir gün elin öpdi anuñ ol nigār

Aġladı yaş dökdi gözi seyl-vār

809. Didi destūr vir baña sen varayın

Ol cemįlüñ ħūb-cemālin göreyin

70
Yazmada “İźhebe’l-beǿse” şeklindedir; “Acıyı gider” manasındadır.
71
Bu mısranın vezni bozuktur.

173
 810. Yoħsa benden fāyide olmaz saña
Luŧf u iĥsān eyle destūr vir baña
[29a]
811. Ĥāmileydi ol nigār-ı baħtiyār
Ħaŧŧ-ı devlet olmışıdı pāyidār

812. Ķaķımadı eri ol vaķtde aña

Didi virdüm şöyle bil destūr saña

813. Aña varub yine tįz gel iy nigār

Tā ki sensüz aġlamayam zār u zār

814. Ol nigār oldı Medįneye revān

Ol ĥabįb yolında ķodı baş u cān

815. Gice gündüz yürüdi ol ħūb-cemāl

Zį saǾādet zį kerāmet zį kemāl

816. Vaĥşįler cemǾ olurıdı her gice

Anı ĥıfž eylerleridi her gice

817. Dört yanına ĥalķa olurlardı͜ olar

Anı ortaya alurlardı olar

818. ǾĀşıķadur şāha bu dirleridi

Mūźiyātdan anı͜ olar śaķlarıdı

819. Her śabāh dirlerdi aña iy nigār

Var yoluña ĥāfızuñdur Kird-gār

820. Bizden eyle ol ĥabįbe çoķ selām

Di bize itsün şefāǾat ol hümām

821. Āħir ol vardı Medįne şehrine

Diledi ol vara Ǿālem faħrına

822. Ŧutdı oġlan burusı nāgeh anı

Didi iy Ĥaķ luŧf idüb ķurtar beni

174
 823. Tā ki görem bir daħı şāhuñ yüzin
İşidem bir kez daħı anuñ sözin

824. Anda bir oġlan ŧoġurdı ol nigār

Yoġıdı bir Ǿużvı anuñ āşikār

825. Eli gözi yoġıdı hem ayaġı

Yoġıdı burnı ķulaġı yañaġı
[29b]
826. Anı gördi ol nigār āh eyledi
Ĥasretile derdile çoķ aġladı

827. Didi müşrikler baña gülse gerek

Benüm işüm key ħarāb olsa gerek

828. Yoħsa Allāh ĥükmine virdüm rıżā

Her nice dilerse ider ol ķażā

829. Āh idüb aġlarıken ol gül-Ǿiźār

Ĥāżır oldı anda nāgeh bir nigār

830. Didi nolduñ böyle aġlarsın i cān

Gözlerüñden ķanlu yaş olmış revān

831. Didi geldüm Mekkeden ben iy nigār

Tā resūlı görem olam baħtiyār

832. Şol yatanı ben ŧoġurdum bil Ǿayān

Yoķdur anda el ayaķ göz hem lisān

833. Hįç anuñ bir Ǿużvı degüldür tamām

Anuñiçün aġlaram iy nįk-nām

834. Didi ol ħātūn aña kim iy nigār

Aġlama sen ĥasretile zār u zār

835. Ŧur yirüñden ol resūle͜ ilet beni

Tā ki ol sulŧān esirgeye seni

175
 836. Saña eyleye teraĥĥum ol ĥabįb
Seni Ĥaķdan dilek ide iy ġarįb

837. Oġluñı śaġ eyleye Allāh senüñ

Ķalbüñi ħoş eyleye ol şāh senüñ

838. Ŧurdı oġlunı götürdi ol nigār

Vardı sulŧān mescidine bį-ķarār

839. Mescid içre otururdı ol resūl

Ol cemįl ü ol aśįl ol pür-uśūl

840. İçerüden ol nigārı gördi ol

DefǾį͜ Ebū Bekre ridāsın virdi ol
[30a]
841. Didi götür bunı ŧaşra çıķ i yār
Anda var derdile aġlar72 bir nigār

842. Var anuñ elinde bir kötrüm ġulām

Üstine ört bunı anuñ iy hümām

843. Sen śalāvāt aña telķįn eylegil

Luŧfıla ķalbini teskįn eylegil

844. Ŧurdı çıķdı ŧaşraya ol nįk-nām

Luŧfıla ol ħātūna virdi selām

845. Örtdi oġlāna ridāyı73 defǾį ol

Didi iy ħātūn selām itdi resūl

846. Aña telķįn-i śalāvāt eyledi

Luŧf u ikrāmıla anı ŧoyladı

847. Ħoş śalāvāt virdi şāha ol nigār

Śaġ itdi oġlın anuñ Kird-gār

72
Yazmada “aġlar derdile” şeklindedir.
73
Yazmada “ridāyı oġlāna” şeklindedir.

176
 848. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām
Key tekūne Ǿindehu yevme’l-ķıyām

849. Arż-ı maĥşerde livā-yı şehriyār

Açuķ olub ŧurduġınca āşikār

850. Kimseye hįç anda olmaya Ǿaźāb

Bu beşāretdür bize iy şeyħ ü şāb

851. Gidicek cennet içine ol Ǿalem

Göriser ehl-i Ǿaźāb ol vaķt elem

852. Olısar kāfirlere ol vaķt Ǿaźāb

Şöyle bil va’l-lāhu aǾlem bi’ś-śavāb

853. Ŧura maĥşerde livā-yı bedr-i tām

Cennete girince müǿminler tamām

854. MuǾcizinden bir daħı diñleñ kelām

ǾIşķıla diñ e’ś-śalātu ve’s-selām

855. Mescid içre bir gün ol faħru’l-enām

Otururdı āfitāb-veş bedr-i tām
[30b]
856. Geçdi andan nāgehān bir müşrike
Oldı ol vaķitde ġāyet münkire

857. Yüzini şāh yüzine burtardı ol

Başını vü gözini depretdi ol

858. Anda şāha fuĥş sözler söyledi

Diñleñüz Ĥaķ aña ne iş eyledi

859. Varıdı͜ elinde iki͜ aylıķ bir śabį

Aña eyledi nažar ol dem nebį

860. Anasınuñ memesin emeridi

Anı ol ħātūn ķatı severidi

177
 861. Çünki ol şāh aña eyledi nažar
Ķodı aġzından memeyi ol piser

862. Çaġırub didi resūle ol ġulām

Saña olsun iy ĥabįb biñ biñ selām

863. Tañrı birdür sen resūlısın anuñ

İnsile cinn ü melek bendeñ senüñ

864. Otururdı Cebreǿįl ol şāhile

Āfitāb-ı kişver-i dįn māhile

865. Ol śabįye didi ol şāh iy püser

Sen neden bildüñ beni virgil ħaber

866. Ol śabį didi ki bildürdi İlāh

Rūĥ-ı ķuds bildürdi daħı hem i şāh

867. Didi ol şāh aña kim virgil ħaber

Rūĥ-ı ķuds kimdügini sen iy püser

868. Didi saġ yanuñda oldur oturan

Gök yüzinden saña Ķurǿān getüren

869. Şimdi baña ol ideyürür nažar

Ol melekdürür degüldürür beşer

870. Śoñra didi iy imām u iy emįn

İy şefįǾ iy raĥmeten li’l-Ǿālemįn74
[31a]
871. Luŧfıla sen bir nažar eyle baña
Tā olam cennetde ħiźmetkār saña

872. Eyledi ol dem duǾā ol źū’l-cemāl

Aña emįn didi peyk-i źū’l-celāl

74
“(Ey Muhammed), biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiyâ suresi,
21/107.

178
873. Didi aña ol resūl ħayru’l-beşer
Ĥaķ ķabūl itdi sözüñi iy piser

874. Çünki oġlan işitdi bu sözi

Aġlayuben dökdi yaş anuñ gözi

875. Ol didi baña gerekmez hįç ĥayāt

Āh idüb eyledi ol demde vefāt

876. Anası gördi anı āh eyledi

Ĥasretile fürķatile aġladı

877. Didi Allāh birdürür sensin resūl

İste beni Tañrıdan iy pür-uśūl

878. Ol resūl didi aña bil iy nigār

Kim ķabūl eyledi seni Kird-gār

879. Şimdi sen itseñ gerekdürür vefāt

Gitdi senden ķalmadı hįç seyyiǿāt

880. Ĥūrįler saña kefen getürdiler

Anı Kevŝer śuyına baturdılar

881. Böyle diyincek aña ol gül-Ǿiźār

Ĥaķķa cānın teslįm itdi ol nigār

882. Aġladı aśĥābıla ol vaķt resūl

Gözlerinden dökdi yaş ol pür-uśūl

883. Yudılar śardılar anlara kefen

Aġladılar didiler yā źā’l-minen

884. Bunlara sen raĥmet eyle iy raĥįm

Kim senüñ raĥmetlerüñdürür delim

885. Ķıldı ol şāh anlar üstine śalāt

Ol ĥabįb ol sırr-ı cümle kāǿināt

179
[31b]
886. Ķabre iltüb anları defn itdiler
Āh u efġān eyleyüben gitdiler

887. MaǾşere’l-Ǿuşşāķı ķulū e’ś-śalāt

Fe’smeǾū min muǾcizātı nūr-ı źāt

888. Bir gün ol sulŧān-ı İslām şāh-ı dįn

Mažhar-ı Ĥaķ raĥmeten li’l-Ǿālemįn75

889. Otururdı͜ aśĥābıla çün āfitāb

Anlarıdı ke’n-nücūm76 ol māhitāb

890. Bir ķuzı gönderdi ǾAfv oġlı aña

Didi eylesün duǾā ol şāh baña

891. Ol ķuzuyı yidi ol aśĥābıla

Ehl-i beyt ü ālile aĥbābıla

892. CemǾ eyledi Ǿıžāmını anuñ

Didi çoķdur fażlı baña Tañrınuñ

893. Didi ǾĮsādan degülem ben eķall

Cümle ħalķdan beni Ĥaķ itdi ecell

894. Ol Ǿıžāma ķum bi’iźni’l-lāh77 didi

Saña cān virsün bu dem Allāh didi

895. Ol Ǿıžāma virdi Allāh defǾį cān

Ķalķdı yirden geldi oldı [ol] devān

896. ǾIşķ ile di e’ś-śalātu ve’s-selām

Diñle yine sen Delāǿilden kelām

75
“(Ey Muhammed), biz seni ancak alemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiya suresi
21/7.
76
“Ashabım yıldızlar gibidir, hangisine uyarsanız doğru yolu bulursunuz.” Mehmet Yıl-
maz, age., s. 53.
77
“Allah’ın izniyle kalk.”

180
 897. Bir laǾįn sulŧāna öykündi meger
Ditreyü ditreyü yüridi o ħar

898. Aña iy necįs kişi didi͜ ol ĥabįb

Seni eyle eylesün şimdi mucįb

899. Çünki aña eyle didi ol emįn

Tā olınca eyle oldı ol laǾįn

900. Bir ķızın istedi ol bir kimsenüñ

Zaĥmeti vardur didi iy şāh anuñ
[32a]
901. Didi kim lāyıķ degüldür saña ol
Ebraśadur zįre ol iy pür-uśūl

902. Anı şāha virmemekdi ķaśd[ı]͜ anuñ

LaǾneti͜ olsun aña dāyim Tañrınuñ

903. Ebreśa olsun didi ol ķızı şāh

Ebreśa itdi anı defǾį İlāh

904. Cābir adlu bir kimesne varıdı

Muśŧafāya ol be-ġāyet yārıdı

905. İki oġlı varıdı çün neyyireyn

Belki anlardan olurdı envereyn

906. Birisi on ikiye irmişidi

Tañrı aña ħūb-cemāl virmişidi

907. Birisi girmişidi on yaşına

Tāc-ı devlet urmışıdı başına

908. Cābir öpdi bir gün ol sulŧān elin

Didi iy şāh ben saña kemter ķulın

909. İşbu miskįn meskenine sen i şāh

Nola gelsen iy latįf iy pādişāh

181
 910. İnşāǿa’l-lāh varavuz biz didi ol
DaǾvetüñ ķılduķ ķabūl iy pür-ūsūl

911. Bir gün ol sulŧān-ı İslām māhitāb

Vardı Cābir evine çün āfitāb

912. BaǾż-ı aśĥāb bile vardı78 şāhile

Dü-cihānuñ āfitābı māh ile

913. Vardı Cābir yüz süriyü ķarşu͜ aña

Didi ķurbān cümle ins ü cān saña

914. Sürdi͜ ayaġı tozına defǾį yüzin

Diledi ķurbān ide͜ anda kendözin

915. Merĥabā ehlen ĥabįbį didi ol

İns ü cin ķurbān saña iy pür-uśūl
[32b]
916. Bir ķoyunı defǾį ķurbān itdi ol
Tā ki etinden yiye anuñ resūl

917. Yaķdı oda tennūrın iy nįk-nām

Ol dilįr ü ol ħabįr ü ol hümām

918. Ol işe oldı mübāşir Ǿavreti

Aña olsun dāyimā Ĥaķ niǾmeti

919. Ol iki oġlan ki anuñ varıdı

Oķıyub yazmaķ olaruñ kārıdı

920. Anlar evde degülidi ol zamān

Anlar anda ĥāżır oldı nāgehān

921. Gördiler sulŧānı şādān oldılar

Sevnişüben ķatı ferĥān oldılar

922. Birbiriyle oynar iken ol zamān

Birisi dökdi mürekkeb nāgehān

78
Yazmada “vardı ol” şeklindedir.

182
 923. Birisi ķaftānı üstine devān
Aġladı çeşminden oldı yaş revān

924. Bir bıçaķ aldı eline ol daħı

Didi͜ etegüñ keseyin ben iy aħį

925. Etegüñi keseyin senüñ didi

Ne Ǿacebdür bu senüñ tenüñ didi

926. Etegin kesmek dileyince anuñ

Taķdįri irişdi defǾį Tañrınuñ

927. Ol bıçaķ irişdi anuñ boynına

Kesdi boynın baķ Ħuźānuñ oynına

928. Anası gördi anı āh eyledi

Añul añul ĥasretiyle aġladı

929. Didi baña sen śabūr vir iy İlāh

Tā ŧaǾām yiyüb gide ol pādişāh

930. Üstine vardı yüzin öpdi anuñ

Didi oġul cānı sensin ananuñ
[33a]
931. Evinüñ bir gūşesine ol nigār
İltdi anı aġladı çoķ zār u zār

932. Ol iş olmasun diyüben āşikār

Yapdı evi ķapusın ol gül-Ǿiźār

933. Ol bir oġlan ŧuta diyü kendözin

Ķaçar iken oda düşdi añsuzın

934. Tennūr içre ol daħı itdi vefāt

Cām-ı mevtden kimsene bulmaz necāt

935. Anası͜ anı daħı gördi aġladı

Nār-ı ĥasretle yüregin dāġladı79

79
Yazmada “ŧāġladı” şeklindedir.

183
 936. Anı da͜ iltdi ol birinüñ yanına
Raĥmetu’l-lāh dāyim anuñ cānına

937. Örtdi͜ oları bir kilįmle ol nigār

Didi kim sensin Ħuźā ĥayy Kird-gār

938. Erine dimedi bu aĥvāli ol

Tā ki ŧuymaya işitmeye resūl

939. Ol ŧaǾāmı defǾį ižhār eyledi

Yapça yapça āh idüben aġladı

940. Didi kim senden dilerem iy İlāh

Bu ŧaǾāmdan yiye bu devletlü şāh

941. Eriyile iltdiler şāha ŧaǾām

Bu ŧaǾāmdan didiler yiñ iy hümām

942. Elini aña uzatdı ol kerįm

Didi bi’smi’l-lāhi’r-raĥmāni’r-raĥįm

943. Cebreǿįl ŧutdı elin Allāh didi

Ol ŧaǾāmdan yimesün ol şāh didi

944. Cābirüñ oġlanlarıyıla yisün

Ĥāżır itsün anları aña disün

945. Cābire ol şāh didi var sen i cān

Ĥāżır eyle anları bunda hemān
[33b]
946. Vardı śordı Ǿavretine anları
Ol güzel ķuzuları ol cānları

947. ǾAvreti didi ki͜ olar bunda degül

Di ki yisün ol ŧaǾāmdan ol resūl

948. Vardı Cābir didi͜ oları bulmadum

Ķande varduķların iy şāh bilmedüm

184
 949. Ol ŧaǾāma el uzatdı yine şāh
Cebreǿįl ŧutdı elin didi İlāh

950. Cābirüñ oġlanları bile yisün

Anları getürsün aña ol disün

951. Vardı yine Ǿavretine ol hümām

Didi anlarsuz yimez o şāh ŧaǾām

952. ǾAvreti didi aña iy nįk-nām

Nice oldı diyeyin diñle kelām

953. Key śaķın āh eyleyüb aġlamaġıl

Āh odıyla yüregüñ dāġlamaġıl80

954. Didi iş bil şöyle oldı iy hümām

Śabr eyle ŧuymasun ol bedr-i tām

955. Tā ŧaǾāmdan yiye ol sulŧān-ı dįn

Ol emįn ol vaĥy-i Rabbü’l-Ǿālemįn

956. Çün işitdi Cābir anı aġladı

Derdile kendü özini dāġladı81

957. Didi gel göster oları baña sen

Anlara ķurbān ideyin cān u ten

958. Vardı gösterdi oları ol nigār

Āh idüb aġlaşdı anlar zār u zār

959. Gördi birisi boġazlanmış yatur

Birisi de oda köyünmiş yatur

960. Āh idüb düşdi olaruñ üstine

Ķurbān olmışsız didi Ĥaķ dostına

80
Yazmada “ŧāġlamaġıl” şeklindedir.
81
Yazmada “ŧāġladı” şeklindedir.

185
[34a]
961. İy güzelce ķuzıcaķlarum benüm
Vey laŧįfce ŧūŧįcaķlarum benüm

962. Sizsüzin ben bu cihānı nideyin

Ķande varayın nireye gideyin

963. Gözlerüme nūr olanlar ķuzılar

Hem tenüme rūĥ olanlar ķuzılar

964. Şol ķadar aķıtdı gözinden o yaş

Bilesince aġladı her ķuru yaş

965. Gözlerinden yaş sildi ol żaǾįf

Didi ķuvvet vir baña sen iy laŧįf

966. Luŧf u iĥsān eyle baña iy82 İlāh

Ŧuymaya bu işi tā ol ulu şāh

967. Vardı şāha didi bulunmaz olar

Bu ŧaǾāmdan yiñüz iy ħayru’l-beşer

968. Ol ŧaǾāmdan yimek istedi͜ ol cemįl

Dutdı elin aña didi Cebreǿįl

969. Ĥaķ TeǾālā saña eyledi selām

Cābirüñ oġlanları bile ŧaǾām

970. Yimeyince yimesün andan ĥabįb

Didi ki͜ oları ĥāżır itsün ol lebįb

971. Cābire didi ĥabįb-i Kird-gār

Var oları ĥāżır eyle sen i yār

972. Didi Cābir diz çöküb iy şāh-ı dįn

Ķurbān olmışlar olar size yaķįn

82
Yazmada “sen iy” şeklindedir.

186
 973. Diyüvirdi aña aĥvāli tamām
Gözlerinden dökdi yaş ol bedr-i tām

974. Ĥāżır oldı Cebreǿįl didi i şāh

Çoķ selām itdi saña bilgil İlāh

975. Didi varsun anlar üstine ĥabįb

Allāh iźniyle ŧuruñ disün ŧabįb
[34b]
976. Anlara ben cānlarını vireyin
Maķśūdına Cābiri irgüreyin

977. Vardı ol ķumā bi’iźni’l-lāh83 didi

Cānuñuz virsün size Allāh didi

978. Yirlerinden defǾį anlar ŧurdılar

Ol ĥabįb ayaġına yüz urdılar

979. ĤaķTeǾālā anlara virdi ĥayāt

ǾIşķ ile diñ e’s-selāmu ve’ś-śalāt

980. Ben Delāyilden bunı naķl eyledüm

Nice buldum ise eyle söyledüm

981. Fārsįden tercüme itdüm Türkįye

Tā şefāǾat ide şāh bende Türkįye

982. Bunı taśdįķ eyle sen iy nįk-nām

Key yekūne cāruke ħayru’l-enām

983. ǾIşķıla diñ e’ś-śalātu ve’s-selām

MuǾcizinden şimdi diñle bir kelām

984. Ol ĥabįbüñ bir ĥımārı varıdı

Ħiźmet itmek aña dāyim kārıdı

83
“Siz ikiniz Allah’ın izniyle kalkın”

187
 985. Ol resūl ol şāh-ı dįn dirdi aña
Var fülānı sen ķıġır gelsün baña

986. Aña varub dirdi ol ħar iy fülān

DaǾvet itdi gel seni şāh-ı cihān

987. Ol ĥabįbüñ muǾcizātuñ ins ü cān

İdelüm dirlerise bir bir beyān

988. Tā ķıyāmet idemeyeler tamām

Dirlerise gice gündüz şehr-i Ǿāmm

989. Ol deñizden bu dinen bir ķaŧredür

Ol güneşden işbu sözler źerredür

990. İy kerįm ü lā-yezāl ü lem-yezel

Vey Ǿaŧūf u vey raǾūf u ez-ezel
[35a]
991. Cümle źerrātı cihānda görinen
Pertev-i nūruñdurur yā źā’l-minen

992. Sensin evvel āħir olan pādişāh

Hem huve’ž-žāhir huve’l-bāŧın İlāh

993. Kimseye yoķ senden özge hįç vücūd

Bizi bizden maĥv it iy baĥr-ı cūd

994. Zįr ü bālā ne ki vardur mümkināt

Cümlesidür mažhar-ı esmā-śıfāt

995. Žāhir u bāŧın huve’l-lāhu’l-aĥad

Lem-yelid ve lem-yuled Allāhu’ś-śamed84

996. Ol resūle bizi maĥrem eylegil

Ķalbümüz zaħmına merhem eylegil

84
Bu mısranın vezni bozuktur. “O Allah birdir, (o) doğurmamıştır ve doğrulmamıştır,
Allah sameddir” İhlas suresi 112/1-3

188
 997. Luŧfuñıla bizleri sen iy aĥad
Ħuld içinde Aĥmedile it ebed

998. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām

Key tekūne dāruke dāre’s-selām

999. İy ĥabįb iy şāh-ı dārü’l-mülk-i dįn

Vey resūl-i ħāśś-ı Rabbü’l-Ǿālemįn

1000. Min şuǾāǾi vechike nūru’l-ķamer

Men reǿāke ķāle mā hāźā’l-beşer85

1001. Pertev-i nūruñdurur bu kāǿināt

Źātınuñ tafśįlidür bu mümkināt

1002. Luŧfuñıla bize iy ħayru’l-beşer

Dünyede Ǿuķbāda eylegil nažar

1003. Sen şefāǾāt eylegil biz Ǿāśįye

Yüzleri ķara ķulūbı ķāsįye

1004. Süddeñüze düşmişüz yā Murtażā

Ķavlile fiǾlüñüze virdük rıżā

1005. Ĥāđibü’l-miśbāĥı fį’l-eşbāĥ tu

Ĥāfıžu’n-nefs rāfiǾü’l-ervāĥ tu86
[35b]
1006. Sırr-ı Ĥaķsın iy cemįl iy nūr-ı źāt
ǾAynuñuzdur Ǿayn-ı cümle kāǿināt

1007. Yā münįre’l-ħaddi yā şemse’l-ķamer

Ente sırre’s-sırrı yā nūre’l-baśar

1008. Fį’l-ĥaķįķat ķad reǿya’l-lāh men raǿek

Ente ķulte men reǿan iy rūĥ-ı pāk87

85
“Ayın nuru, senin yüzünün parlaklığındandır. Seni her kim gördüyse bu beşer değildir
dedi.”
86
Sen, karanlıklarda kandilleri yakan, nefsi koruyan ve ruhları yüceltensin”
87
“Ey ruhu temiz (peygamber) kim (beni) görürse dedin (ya) işte seni göreni muhakkak
Allah görür.”

189
 1009. Mā-remeyte iz-remeyte88 guft Ĥaķ
Vāy ān-rā ki͜ u ġalaŧ ħˇāned sebaķ

1010. Çeşmümüzden refǾ eyle sen niķāb

Saña żamm it bizi olsun fetĥ-i bāb

1011. Źerreñüz irgürsene iy āfitāb

Źātuñuz deryādurur Ǿālem ĥubāb

1012. Düşmişüz biz ser-nigūn u ħor u zār

Ŧut elimüzi bizüm iy gül-Ǿiźār

1013. Gerçi biz Ǿāśį ķulūbı ķāsįyüz

Kelblerüñüñ lįk ħāk-i pāsiyüz

1014. Bābıñuzdur rūĥımuzuñ ķıblesi

Süddeñüzdür ķalbimüzüñ KaǾbesi

1015. Meclisüñdür maķśad-ı maķśūdımuz

Dü-cihānda melceǿ-i mevdūdımuz

1016. Ĥāşā li’l-lāh ĥażretüñden ġayrı dost

Görevüz biz der-miyān-ı maġzı post

1017. ǾĀşıķ u ser-mest [u] ser-gerdānıñuz

Ħūb-cemālüñ görmege Ǿaŧşānıñuz

1018. Dü-cihānda Ǿışkıla dįvāneñüz

Süddeñüze düşmişüz bįgāneñüz

1019. Bendeñüz efgendeñüz eyle nažar

Yalvaru geldük eyā ħayru’l-beşer

1020. Gerçi bį-ĥadd eyledük cürm ü günāh

Lįk saña Ǿāşıķuz iy pādişāh

88
“A
Attığın zaman sen atmadın” Enfal suresi 8/17.

190
[36a]
1021. Bābıñuzdur Ǿāśį ümmet menceǿi
Süddeñüzdür çāresüzler melceǿi

1022. Ķalbimüz pür-ġuśśa vü pür-derddürür

İşimüz her demde āh-ı serddürür

1023. Çeşmimüzdür ŧālib-i dįdārıñuz

Gūşımuzdur rāġıb-ı güftārıñuz

1024. Cām-ı Ǿışķuñıla ser-mest olmışuz

Derdüñile hest iken pest olmışuz

1025. Ķalbimüz rencine merhem eylegil

Ġuśśalardan bizi ħurrem eylegil

1026. Gerçi kim biz ħiźmetüñden ķāśıruz

Ġuśśamuz yoķ çün seni biz źākirüz

1027. Baĥr-ı insānuñ senüñ çün mevc ura

ǾĀlemi bir ķaŧresi ġarķa vire

1028. Sen güneşsin itme senden bizi dūr

Sāyeñüz sensüz nice͜ olalum śabūr

1029. Ŧāķatımuz küllį gitdi oldı ŧāķ

Śabr u ŧāķat ķomadı bizde firāķ

1030. Yā şefįǾa’l-müźnibįn işfaǾ lenā

Yā delįle’l-ĥābirįne ihdinā

1031. Ente nūru’l-lāhi yā şemse’r-reşād

Ente žıllu’l-lāhı yā ħayre’l-Ǿibād

1032. İnnenā cįǿnā ileykum ħāşiǾįn

Ħāŧiǿįne ħāşiǾįne ħāżiǾįn

191
 1033. Kun lenā Ǿavnen muǾįnen yā ķamer
Şems-i vechuk fį’ž-žalāmı ke’s-seĥer89

1034. Küllenā mecrūĥukum Ǿaŧşānukum

Min müdāmi śubbıkum sekrānukum90

1035. Vāķıfįne Ǿinde bābi Ǿaŧfıkum

Cud lenā min cūdıkum min luŧfıkum91
[36b]
1036. Gülsitānda bülbül olub öteyin
Nār-ı Ǿışķda Ǿūd olayın tüteyin

1037. Ol ĥabįbüñ mevlidini ben meges

Söyleyeyin olayın ǾĮsį-nefes

1038. Düzedeyin anı ben bir gülsitān

Anı meclā eylesünler ins ü cān

1039. Bülbül-i ķuds anda ötsün her nefes

Ĥūr u rıđvān aña itsünler heves

1040. Ŧūŧį gibi ķand u sükker yiyeyin

Ol ĥabįbüñ mevlidin söyleyeyin

1041. Evvel anuñ diyeyin rūĥānįsin

Söyleyeyin śoñra͜ anuñ cismānįsin

1042. Evvelā ķaśd itdi ĥayy u źū’l-celāl

Kim žuhūr bula cemāliyle celāl

1043. Kenz-i maħfįyi92 ide ol āşikār

Dürlü gevherler ide andan niŝār

1044. Künh-i aķdesden diledi ol ķadįm

Dürlü gevher āşikār ide delim

1045. YaǾnį źāt esmāsınuñ cevherlerin

Daħı esmā vü śıfāt gevherlerin

89
“Ey kamer, bize yardım ve yardımcı ol, yüzünün güneşi, karanlıktaki seher gibidir.”
90
“Hepimiz sizin yaralınıyız, susuzunuz. Sizin aşkınızdan daima sizin sarhoşununuz.”
91
“Sizin şefkat kapınızda duranlarız, bize lutf cömertliğinizden çokça verin.”
92
“Ben gizli bir hazine idim, bilinmeyi diledim, bunun için (beni bilmeleri için) yaratıkları
yarattım” Mehmet Yılmaz, age, s. 396.

192
 1046. Anları ķaśd itdi ižhār eyleye
Luŧfıyıla kāyinātı ŧoylaya

1047. Hem daħı esmā vü efǾāl dürlerin

İžhār itmek diledi hem sırların

1048. Hem kemāl-i źātını ol Kird-gār

Āşikār itmek diledi şems-vār

1049. Daħı esmāsı kemālin ber-kemāl

İžhār itmek istedi ol źū’l-celāl
[37a]
1050. Lā-cerem itdi tecellį özine
Žāhir oldı kendözi kendözine

1051. Ol tecellįden hemān ol şehriyār

Eyledi bir cevher anda āşikār

1052. Anuñ ismidür Hebā iy pür-kemāl

Reyb idüben eyleme hįç ķįl u ķāl

1053. Aña eyledi nažar ol Kird-gār

Andan oldı nūr-ı Aĥmed āşikār

1054. Evveli mevcūddurur nūr-ı resūl

Maśdarıdur Ǿālemüñ ol pür-uśūl

1055. Rūĥ-ı aǾžam oldurur bį-iştibāh

ǾUnśur-aǾžamdur daħı ol pādişāh

1056. Levĥ-i maĥfūž daħı oldur bį-gümān

ǾAķl-ı evvel hem de oldurur Ǿayān

1057. Hem ķalem aǾlā daħı ol nūrdurur

Anı böyle bilmeyen key kūrdurur

1058. Ol ķalemle ol ġanį perverdigār

Kāǿinātuñ naķşın itdi āşikār

193
 1059. Şöyle kim ol ħālıķ u ĥayy źū’l-celāl
Bir güher93 yaratdı evvel ber-kemāl

1060. Ol basįŧdür pāk-i rūĥānį laŧįf

Cümle eşyāya muĥįŧdür ol şerįf

1061. ǾAķl-ı evvel didiler aña şehā

Mebdeǿ oldur Ǿāleme hem müntehā

1062. Ol güherden bir daħı͜ itdi āşikār

Ķudretiyle ol ġanį perverdigār

1063. Nefs-i küllį dirler aña iy piser

Küll-i nefse her kemāl andan gider

1064. Levĥ-i maĥfūž dirler aña iy cüvān

ǾAķl-ı küll ismi ķalemdür bį-gümān
[37b]
1065. Andan oldı bir güherde94 āşikār
Anuñ ismidür Heyūlā bil i yār

1066. Çünki ebǾād-ı ŝelāŝį buldı ol

Cism-i muŧlaķ oldı ol iy pür-uśūl

1067. Bunlaruñdur cümlesi nūr-ı nigār

Tafśįlile diñle anı sen i yār

1068. […………………………………]95

1069. Var menāret içre bir gökçek ħaber

Ki͜ ol ħaberdür key śaĥįĥ ü muǾteber

1070. Ol ħaber budur eyā sįmįn-źeķan

Cān ile diñle eyā ħulķı ĥasen

93
Yazmada “gevher” yazılmış “güher” şeklinde harekelenmiştir.
94
Yazmada “gevherde” yazılmış “güher” şeklinde harekelenmiştir
95
Başlık yeri silik olduğundan okunamadı.

194
 1071. Bir gün ol ve’ş-şemsi Ŧā Hā ve’đ-đuĥā
Şehriyār-ı kişver-i dįn Muśŧafā

1072. Mescidinde otururdı şems-vār

Cābir aña didi kim iy gül-Ǿiźār

1073. Ne yaratdı evvelā ol źū’l-celāl

Diyüvir iy pür-kemāl ü źū’l-cemāl

1074. Ol ĥabįb didi aña bilgil i yār

Žāhir itdi nūrum evvel Kird-gār

1075. Śoñra andan ol ķadįm ü lā-yezāl

Ħayr u şerri žāhir itdi ber-kemāl

1076. Śoñradan ol nūra ol ĥayy lā-yenām

Luŧfıyıla eyledi ķurbın maķām

1077. On iki biñ Ǿā[le]m anda şems-vār

Ķodı anı luŧf idüb ol Kird-gār

1078. Źikri anuñ Rabbiye’l-aǾlāyıdı

Küll-i şeyden anda ol eclāyıdı

1079. Dört bölük itdi anı perverdigār

Birisinden Ǿarşı itdi āşikār
[38a]
1080. Birisinden kürsįyi ħalķ eyledi
Cūdıyıla kāyinātı ŧoyladı

1081. Birisin ķodı maķām-ı ķorķuda

On iki biñ Ǿā[le]m ŧurdı anda da

1082. Çün maķām-ı ħavfa buldı ol sebįl

Subĥāna’l-lāh dirdi anda ol cemįl

1083. Dört bölük itdi anı ol Kird-gār

Birisinden şemsi ķıldı āşikār

195
 1084. Bir bölüginden kevākible ķamer
Ħalķ itdi ķıldı͜ oları muǾteber

1085. Bir bölüginden yaratdı ol melek

Ŧolu oldı anlaruñla nüh-felek

1086. Birine ķıldı recāyı ol maķām

Ŧurdı anda on iki biñ yıl tamām

1087. Diridi ol ħālıķu’l-Ǿarşu’l-Ǿažįm

Sensin iy ħallāķ u Ǿallām u ĥakįm

1088. BaǾdehū ol pādişāh-ı źū’l-cemāl

Dört bölük eyledi anı ber-kemāl

1089. Birisinden Ǿilmi ĥilmi źū’l-kerem

Žāhir itdi şöyle bil iy muĥterem

1090. Anda aña Ĥaķ nažarlar eyledi

Anda istiĥyā idüb ol derledi

1091. Yüz yigirmi biñ daħı dört biñ i yār

Ŧamla oldı andan ol vaķt āşikār

1092. Her birinden bir nebį rūĥın ġanį

Žāhir itdi her biri oldı nebį

1093. İtdi anlar rūĥlarından āşikār

Müǿminįn ervāĥını ol bį-şümār

1094. ǾArş u kürsį sidre hem cümle melek

Yaradıldı nūrdan hem her felek
[38b]
1095. Āfitāb u ay u kevkeb ne ki var
Nūrımuzdan oldı bilgil āşikār

1096. Cenneti hem daħı͜ anuñ niǾmetlerin

Ĥūrįler ile olar ziynetlerin

196
1097. Ħalķ itdi ķudretiyle ber-kemāl
Nūrımuzdan şöyle bil ol źū’l-celāl

1098. İĥdāŝ itdi on iki anda ĥicāb

Her birisin nūra eyledi meǿāb

1099. Birisi anuñ kerāmetdür i yār

Biri heybet birisidürür vaķār

1100. Biri śabr u biri raĥmetdür anuñ

Biri ĥilm ü biri reǿfetdür anuñ

1101. Biridür anuñ saǾādet iy emįn

Biri śıdķ u birisidürür yaķįn

1102. İkisi Ǿilm ü sekįnetdür anuñ

Şöyle bil iy rūĥ u cān ile tenüñ

1103. Her ĥicābda ŧutdı biñ yıl ol ķarār

Źū’l-celāle tesbįĥ itdi bį-şümār

1104. Dirdi sensin bį-şerįk ü bį-miŝāl

Źū’l-cemālsin bį-nažįr ü źū’l-celāl

1105. Śoñra aśdı Ǿarş ayaġında anı

Yedi biñ yıl ķodı anda ol ġanį

1106. Śoñra anı KaǾbe yirinde ķodı

Anda ol çoķ dürlü tesbįĥler didi

1107. Şarķa ġarba şuǾle ol virüridi

Ġaşy olurdı kim anı görüridi

1108. Çün yaratdı Ādemi ol źū’l-celāl

İtdi anuñ žahrına nūr intiķāl

1109. Anuñıla buldı Ādem ķurb-ı şāh

Anuñiçün oldı ol hem secde-gāh

197
[39a]
1110. Anuñiçün irdi ulu devlete
Lāyıķ oldı anuñiçün midĥata

1111. Hem ħalįfe anuñiçün oldı ol

Cümle āsmānı anuñçün bildi ol

1112. Ŧopraġiken Ādeme nūr-ı ĥabįb

Virdi menşūr-ı cihānı iy lebįb

1113. Olmasaydı nūr-ı Aĥmed baĥr-ı cūd

Ādeme olmazıdı hergiz vücūd

1114. Ādemedür śūretā Aĥmed piser

Lįk aña maǾnįde Aĥmed peźer

1115. Ādemüñ žahrında ol nūr şems-vār

Çünki žāhir olıben ķıldı ķarār

1116. Secde itdiler aña cümle melek

Dilediler anda Ĥaķdan çoķ dilek

1117. Bir gün Ādem didi iy ĥayy u ĥalįm

Āşikārā gizlüye sensin Ǿalįm

1118. Tā ki bildür [sen] neyiçün her melek

Benüm ardumda ŧurub diler dilek

1119. Didi Allāh şöyle bil iy pür-śafā

Vardurur žahruñda nūr-ı Muśŧafā

1120. Ķamu maħlūķa anı ħān eyledüm

Belki anı cānlara cān eyledüm

1121. Dü-cihānuñ şāhıdurur Muśŧafā

Müctebā vü murtażā vü müntehā

1122. Aślı oldur kāǿinātuñ aślı ol

Maśdarıdur cümlenüñ ol pür-uśūl

198
 1123. Görinür andan cemāliyle celāl
Anda cemǾ olmışdurur cümle kemāl

1124. Ķıblesidür źātı anuñ cānlaruñ

Ĥażretidür menbaǾı iĥsānlaruñ
[39b]
1125. Kār-gāh u ķıble-gāh-ı Ǿāşıķān
Bār-gāh u secde-gāh-ı śādıķān

1126. Cümle Ǿālem nūrınuñ mirǿātıdur

Žāhir olan küllį şeyde źātıdur

1127. Ādem ol vaķtde didi yā źā’l-celāl

Sen raĥįmsin lem-yezelsin lā-yezāl

1128. Öñüme getür göreyin ben anı

Baña göster nedürür ol iy ġanį

1129. Arķasından anı ol vaķt źū’l-celāl

Cebhesine96 anuñ itdürdi͜ intiķāl

1130. Vardı anuñ öñine cümle melek

Secde idüb dilediler çoķ dilek

1131. Didi Ādem ol ĥabįb-i źū’l-minen

Nūrını göster baña͜ iy luŧf ıssı sen

1132. Cebhesinden indi defǾį nūr anuñ

Dırnaġına vardı pāk barmaġınuñ

1133. Çünki Ādem gördi Aĥmed nūrını

DefǾaten ķaldurdı pāk barmaġını

1134. Didi itdüm ben şahādet kim aĥad

Ĥaķdurur yoķdur aña kufven aĥad

1135. Hem Muĥammeddür ĥabįb-i Kird-gār

Daħı oldurur resūl-i şehriyār

96
Yazmada “cehbesine” şeklindedir.

199
 1136. Didi Ādem iy raĥįm-i Ǿāśiyān
İşbu nūrdan daħı var mı it beyān

1137. Ĥaķ didi žahruñda iy Ādem senüñ

Nūrı vardur Muśŧafā aśĥābınuñ

1138. Didi Ādem iy kerįm perverdigār

Anı göster baña luŧf it āşikār

1139. DefǾaten indür[di] andan źū’l-celāl

Ādemüñ barmaķlarına intiķal
[40a]
1140. Orta barmaġında śıddįķuñ nūrı
Žāhir oldı ol cihānuñ serveri

1141. Śıdķ göginüñ āfitāb-ı enveri

Aśdıķānuñ etķıyānuñ ekberi

1142. Vech-i şerǾüñ ķurretü’l-Ǿaynıdur ol

Ġār içinde ŝāniye’ŝneynidür97 ol

1143. Leyle-i miǾrācda ol śāĥib-cemāl

Secde eyledi didi yā źā’l-celāl

1144. Nicesin benüm Ǿalįmden di baña

Ol kerįm Allāh didi ol vaķt aña

1145. Nicesin śıddįķımuzdan iy nigār

Dü-cihān içinde oldur baħtiyār

1146. Ol ħilāfet ķubbesinde ķıbledür

Ol imāmet ravżasında KaǾbedür

1147. Oldurur ze[y]n-i zamān rükn-i cihān

Oldurur śıdķ-ı lisān yümn-i amān

97
“Mağarada ikincisinin ikincisi” Tevbe suresi 9/40.

200
 1148. Oldurur nūr-ı çirāġ-aśĥāb-ı śıdķ
Oldurur māh āfitāb-erbāb-ı Ǿışķ

1149. Oldurur şeyħ-i şüyūħ-ı etķıyā

Oldurur aśl-ı uśūl-ı etķıyā

1150. Oldurur sulŧān-ı dįne hem-nişįn

Ŝāniye’ŝneyn98 didügi oldur yaķįn

1151. Nūr-ı Fāruķ ĥażretinde99 şems-vār

Žāhir oldı Ādemüñ ķıldı ķarār

1152. Ķuŧbıdur ol dįn-i Ĥaķķuñ bį-gümān

Revnaķıdur şerǾ-i vechüñ ol Ǿayān

1153. Oldurur leşker-keş ü Ǿasker-şiken

Oldurur rāfiǾ-sünen dāfiǾ-fiten

1154. Oldurur perverde-i esrār-ı Ĥaķ

Oldurur bįnende-i envār-ı Ĥaķ
[40b]
1155. Şeyħ-i millet ķuŧb-ı devlet oldurur
Ħayr-ı ümmet zeyn-i sünnet oldurur

1156. Sālik-i rāh-ı ŧarįķat oldurur

Mālik-i cāh-ı ĥaķįķat oldurur

1157. Didi ĥaķķında anuñ ħayru’l-beşer

Benden özge bir nebį olsa eger

1158. Ol nebį olurıdı ancaķ ǾÖmer

Oldurur Ǿālem içinde şįr-i ner

1159. Ol ħalįfe olduġı vaķt der-cihān

Ķurt ķoyunıla yürürdi ol zamān

98
“Mağarada ikincisinin ikincisi” Tevbe suresi 9/40.
99
Yazmada “ħıżrında” şeklindedir.

201
 1160. Biñ daħı altmışla altı minberi
Dikti İslām içre ol dįn serveri

1161. ǾAdli Ǿaynı ħalķadur Ǿaynu’l-ĥayāt

Nāmı Ǿaynı ĥall-i Ǿaķd-ı müşkilāt

1162. Nūr-ı Źį’n-nūreyn oldı āşikār

Binśırında Ādemüñ ķıldı ķarār

1163. Ehl-i Ķurān serveri śāĥib-Ǿaŧā

Ol nigįn ü ħātem-i ĥilm ü ĥayā

1164. Ger muśavver olsayıdı ĥilm ĥayā

Nūr-ı Źį’n-nūreyn virürdi͜ aña żiyā

1165. Āsumān-ı ĥilmde oldur āfitāb

Ŧārüminde cūduñ oldur māhitāb

1166. Oldurur baĥr-ı rumūz-ı enbiyā

Oldurur nehr-i künūz-ı evliyā

1167. Oldurur āşüfte-i śubĥ-ı cemāl

Oldurur dil-rişte-i şemǾ-i viśāl

1168. MenbaǾ-ı esrār-ı sulŧān oldurur

MaŧlaǾ-ı envār-ı subĥān oldurur

1169. ǾĀlem-i Ǿirfānuñ oldur kāmili

Kişver-i İslāmuñ oldur Ǿāmili
[41a]
1170. Yoķdurur yekdeş seħāvetde aña
Yoķdurur ķurdeş emānetde aña

1171. Ol Ǿadįmü’l-miŝl idi ender-zamān

Ol faķįrü’ş-şekl idi ender-cihāñ

1172. ǾÖmrini ol beźl-i Ķurǿān eyledi

Kendözüni aña ķurbān eyledi

202
 1173. Oķuriken ol reǿįs-ehl-i ĥayā
Ol ĥalįm ü ol ĥabįb-i esħıyā

1174. Anı müǿmin dirilenler ŧutdılar

Kesdiler başını ķurbān itdiler

1175. Ķanı oldı śıbġatu’l-lāha100 revān

Baş fidā olsun aña ķurbān revān

1176. İtdi Ĥaydar nūrı ol śāĥib-cemāl

Ulu barmaġına anuñ intiķāl

1177. Dāǿire oldı ǾAlįde ħoş tamām

Ŧutdı Ǿālem anlaruñıla nižām

1178. Oldurur aśĥāb-ı źevķuñ sābıķı

Oldurur erbāb-ı şevķuñ sāyıķı

1179. Oldurur Ǿāriflere burhān olan

Oldurur sāyirlere burhān olan

1180. Oldurur sāliklere hādį olan

Oldurur sākinlere ĥādį olan

1181. Oldurur mažhar-ĥabįb-i evliyā

Pįş-vā-yı esħıyā vü etķıyā

1182. Oldurur seyyāĥ-ı neyyār-ı śafā

Oldurur seyyāĥ-ı deryā-yı vefā

1183. Oldurur beydā-ı Ǿışķda şāh-bāz

Oldurur śaĥrā-yı śıdķda kār-sāz

1184. Oldurur hem de nesįm-i źį’l-celāl

Oldurur maĥrem-ĥarįm-i źį’l-cemāl

100
“A
Allah’ın boyası (dini ile boyanan.) Allah’ın boyasından (dininden) daha güzel boyası
(dini) olan kimdir? Bakara suresi 2/138.

203
[41b]
1185. Mevc urur ķalbinde anuñ deryā-yı rāz
Oldurur sırr-ı ĥaķįķį bį-mecāz

1186. Dįn ü įmānuñdurur bünyādı ol

Cümle insān ehlinüñ üstādı ol

1187. Ol ĥabįb didi anuñçün lā fetā101

Ol laŧįfdür şehsüvār-i hel etā102

1188. Ol ĥaķāyıķ göginüñ meh-tābıdur

Ol deķāyıķ şehrinüñ hem bābıdur

1189. ŦāliǾi anuñ eseddür bį-gümān

Ķan ķaşanur ķılıcından ins ü cān

1190. Sāyesi yirde anuñ çün kūh-ı Ķāf

Rūĥ-ı sį-murġ[į] besį Ǿālį-ŧavāf

1191. Ger be-gūyem tā ķıyāmet cān-ı u

Men ne-gūyem źerreį ez-şān-ı u103

1192. Sevgil anı Mūsį gibi bį-nifāķ

Ĥıżr gibi dimeye hāźā firāķ

1193. İşde104 bunlar ol resūl aśĥābıdur

Dįn göginüñ cümlesi meh-tābıdur

1194. Dįn-i Ĥaķķı anlar iǾlān itdiler

Cānlarını Ĥaķķa ķurbān itdiler

1195. Anlaruñdur her birisi necm-i dįn

Raĥmetu’l-lāhi Ǿaleyhim ecmaǾįn105

101
“(Ali’den başka) yiğit yoktur.” Mehmet Yılmaz, age., s. 404.
102
“Geldi mi?” İnsan suresi 76/1.
103
“Onun canını kıyamete kadar anlatmaya çalışsam onun şanından bir zerresini bile söy-
leyemem.”
104
Yazmada “isde” şeklindedir.
105
“Allah’ın rahmeti onların hepsinin üzerine olsun.”

204
 1196. Ķul ĥabįbį e’ś-śelātu ve’s-selām
Key tekūne Ǿindehu yevme’l-ķıyām

1197. Nice oldı diñle nūr-ı bedr-i tām

Kimlere͜ iletdi anı Rabbü’l-enām

1198. Barmaġında Ādemüñ nūr-ı nigār

Žāhir olub anda ķıldı çün ķarār

1199. Emr itdi aña andan źū’l-celāl

Ki͜ ide Ādem alnına ol intiķāl
[42a]
1200. Vardı ol nūr cebhesine Ādemüñ
Rūĥı oldur sırrı oldur Ǿālemüñ

1201. Emr itdi śoñra nūra źū’l-celāl

Ki ide ĥaķķ cebhesine intiķāl

1202. Vardı ĥaķķ alnına nūr-ı nigār

ŞuǾle virdi anda ol nūr şems-vār

1203. Śoñra andan nūrı ol śāĥib-cemāl

Oġlı Şįt alnına itdi intiķāl

1204. Gitdi andan śoñra nūr-ı gül-Ǿiźār

Oldı͜ Ālūsuñ cebhesinde āşikār

1205. Gitdi andan śoñra nūr-ı ber-kemāl

Cebhe-i Mehlāyile͜ itdi intiķāl

1206. Śoñra Yerdā cebhesine vardı nūr

Āfitāb-veş buldı anda ol žuhūr

1207. Śoñra ol nūr-ı ĥabįb-i źį’l-cemāl

İtdi alnına Ħunūħuñ intiķāl

1208. Bir rivāyet bu ki nūr-ı źį’l-cemāl

Yerdādan İdrįse itdi intiķāl

205
 1209. Oldı andan śoñra nūr-ı gül-Ǿiźār
Cebhe-i Mutūşalħada āşikār106

1210. Gitdi andan Lāmeke vardı o nūr

Śoñra Nūĥ alnında buldı ol žuhūr

1211. Śoñra Sām alnında ķıldı ol ķarār

Śoñra Erfaĥşedde oldı āşikār

1212. Şāliħuñ alnına vardı śoñra ol

Śoñra vardı ǾAybere ol pür-uśūl

1213. Śoñra ol Fāliġde oldı āşikār

RāǾūya vardı[ydı] śoñra ol nigār

1214. Śoñra Sālūç alnına vardı o nūr

Niçe eyyām buldı anda ol žuhūr
[42b]
1215. Nāħūd[uñ] alnına vardı śoñra ol
Śoñra Tāraħ alnına ol pür-uśūl

1216. Śoñra Āźer cebhesine āşikār

Oldı ol nūr ķıldı anda çoķ ķarār

1217. Śoñra vardı ceddine śāĥib-cemāl

YaǾnį ol İbrāhįme itdi͜ intiķāl

1218. Śoñra İsmāǾįlde buldı ol žuhūr

ŞuǾle virdi anda ġāyetde o nūr

1219. Āfitāb-veş oldı ķıldı ol ķarār

Śoñra Ķaydar cebhesinde āşikār

1220. Śoñra Nibte vardı nūr-ı Muśŧafā

Buldı ol anuñıla ġāyet śafā

106
Bu mısranın vezni bozuktur.

206
 1221. BaǾd-ez-ān vardı HümeysaǾda ķarār
Ķıldı ol nūr anda oldı āşikār

1222. BaǾdehū vardı YesaǾ alnına nūr

BaǾdehū Yaķdumda buldı ol žuhūr

1223. Śoñra Zeyd alnına vardı ol ķamer

BaǾdehū Ud alnına ol şįr-i ner

1224. Śoñra Uded alnına itdi͜ intiķāl

Śoñra ǾAdnān alnına ol źū’l-cemāl

1225. BaǾdehū oldı MuǾadda āşikār

BaǾd-ez-ān oldı aña merciǾ-nizār

1226. BaǾdehū vardı Mużar alnına nūr

Buldı anda gün gibi ġāyet žuhūr

1227. İtdi andan śoñra İlyāsa Ǿubūr107

Śoñra buldı Medrikede ol žuhūr

1228. BaǾdehū ķıldı Ħuzeymede ķarār

ŞuǾle virdi anda ol nūr şems-vār

1229. BaǾd-ez-ān vardı Kenānāya o nūr

Buldı alnında anuñ ġāyet žuhūr
[43a]
1230. BaǾdehū oldı Nužırda āşikār
Śoñra Mālik cebhesinde͜ itdi ķarār

1231. Śoñra Fihre vardı nūr-ı Muśŧafā

Śoñra vardı Ġālibe ol pür-śafā

1232. Śoñra itdi ol Lüeye108 intiķāl

Śoñra KaǾba vardı ol śāĥib-cemāl

107
Yazmada “ġubūr” şeklindedir.
108
Yazmada “L
Levāya” şeklinde harekelidir.

207
 1233. Śoñra Mürre vardı nūr-ı ve’đ-đuĥā
BaǾd-ez-ān vardı Kilāba mā-ŧaġā

1234. Gitdi andan śoñra nūr-ı bedr-i tām

Cephesin itdi Ķuśayyuñ ol maķām

1235. İtdi andan śoñra nūr-ı ber-kemāl

Cebhe-i ǾAbdu’l-menāfa intiķāl

1236. Gitdi andan śoñra nūr-ı gül-Ǿiźār

Cebhe-i Hāşimde oldı āşikār

1237. Gitdi anuñ cebhesinden śoñra nūr

Buldı ǾAbdu’l-muŧŧalibde ol žuhūr

1238. Muśŧafānuñ ceddidür ol nįk-nām

Aślā kāfir olmamışdur ol hümām

1239. Daħı bil Zeyd ü ǾAmır ile ķatįr

Neyler idi dįn-i İslāma şehįr

1240. Nā-müselmāndı bular bil bį-gümān

Mekkede bunlar reǿįsdi ol zamān

1241. Kāfir olmamışdı bunlar der-cihān

Tañrıyı birlerleridi bį-gümān

1242. Ĥaşr ü neşre͜ iderleridi iǾtiķād

Anlarıdı ol zamān ħayru’l-Ǿibād

1243. Meyteyi daħı yimezlerdi olar

Bütlere hįç secde itmezdi bular

1244. Cāhiliyyetde olardı müǿminįn

Raĥmetu’l-lāhi Ǿaleyhim ecmaǾįn
[43b]
1245. Böyle naķl eyledi dir Ķaffāl imām
Sen de böyle iǾtiķād it iy hümām

208
 1246. Tā olasın sen de resūlle ķarįn
İy ĥabįbį ħuld içinde yevm-i dįn

1247. Śoñra ǾAbdu’l-lāha vardı nūr-ı şāh

Fį’l-ĥaķįķat oldurur nūr-ı İlāh

1248. Mā-zāle nūr-ı Muĥammeden muntaķılen

Fį’ŧ-ŧayyibįne’ŧ-ŧāhirįne ūlį’l-Ǿulā109

1249. Ĥattā li-ĥabįbi’l-lāhi cāǿe muŧahhiren

Ve mükerremen ve muǾažžaman ve mücebbelen110

1250. Ŧoġnıcaġaz ol ĥabįb-i lā-yezāl

İtdi anuñ alnına ol intiķāl

1251. Çün maķāmın buldı ķıldı ol ķarār

Oldı anda gün gibi ol āşikār

1252. Çünki vardı ravżaya ol gül-Ǿiźār

Žāhir oldı anda ol nūr berķ-vār

1253. Tā ķıyāmet andan olur āşikār

E’ś-śalātu ve’s-selām di sen i yār

1254. Çünki ķalķa ravżadan ol şehriyār

Cebhesinden ola ol nūr āşikār

1255. Arż-ı ĥaşre şuǾle vire āşikār

Ol nūr içre ġarķa vara ne ki var

1256. ŞerǾ nūrın bunda görendür gören

Anda ol nūr-ı ĥabįb iy yār-ı men

1257. Kim ki aǾmā olsa şerǾinden anuñ

Olısardur aǾmā ol nūrdan o gün

109
Beytin vezni bozuktur.
110
Beytin vezni bozuktur.

209
 1258. Anı taśdįk eyleyenlere aĥad
İde ol nūrdan tecellį tā ebed

1259. Görine andan cemāli bį-miŝāl

Ġāyib olmaya daħı͜ ola Lā-yezāl
[44a]
1260. İy ĥabįbį baĥr-ı mevvāc eyleyen
Nefsin anuñ māǿ-i ŝeccāc eyleyen

1261. Mažharından ĥüsnine iĥsānına

Mirǿāt iden źātına evśāfına

1262. Vech-i bāķįden bize göster cemāl

Anuñıla tā ebed iy bį-zevāl

[Velâdet-i Nebį]

1263. MaǾşere’l-Ǿuşşāķı ķulū e’ś-śalāt

Fe’smeǾū aħbāre nūr u şems-i źāt

1264. Diñleñüz ol nūrı iy Ǿuşşāķ-ı şāh

Nice eyledi anı ĥayy pādişāh

1265. KaǾbede bir vaķtde cedd-i Muśŧafā

Yatuben uyurıdı ol bā-śafā

1266. Ħˇāb içre gördi ol ħūb-nām-ver

Kim çıķar žahrından anuñ bir şecer

1267. Ol şecer aġśānı ġāyet çoġıdı

Aña beñzer bir şecer hįç yoġıdı

1268. Ġarba şarķa vardı anuñ ŧalları

Sāye virdi Ǿāleme yapraķları

1269. Çünki gördi bunı anda ol hümām

Uyķudan uyandı oldı şāź-kām

210
 1270. Anda bir dānā muǾabbir varıdı
Anuñıla ol be-ġāyet yārıdı

1271. Ŧurdı vardı ol muǾabbir yanına

Ol Ǿavārif ol maǾārif kānına

1272. Didi bir düş görmişem iy nām-ver

TaǾbįr eyle anı sen iy ħūb-beşer

1273. Gördigüm budur didi iy nįk-baħt

Çıķdı žahrumdan benüm bir ħūb-dıraħt

1274. Anuñ aġśānı cihānı büridi

Ol keŝįf degüldi belki nūrıdı
[44b]
1275. Gördiginüñ cümlesin didi aña
Ol muǾabbir didi müjdedür saña

1276. Didi žahruñdan çıķar bir nįk-baħt

Cümle beglerden alısar tāc u taħt

1277. Nūrıyıla yiryüzi tābān ola

Ayıla gün yüzine ĥayrān ola

1278. Nūr-ı Ĥaķdur ol laŧįf ser-tā-ķadem

Aña tābiǾ kimseye irmez nedem

1279. Aślı oldur kāyinātuñ aślı ol

Raĥmetidür Ǿālemüñ ol pür-uśūl

1280. Rūĥı anuñ ķıblesidür cānlaruñ

Süddesidür menbaǾı iĥsānlaruñ

1281. Görinür andan cemāliyle celāl

Anda cemǾ olmışdurur cümle kemāl

1282. Aña tābiǾ kimseler iy nįk-nām

Ĥaķ civārında ŧutısarlar maķām

211
 1283. Anı seven dāyimā dil-şād ola
Cānı anuñ ġuśśadan āzād ola

1284. Ol budaķlar ehl-i beytidür anuñ

Kim olardur ziyneti bu dünyenüñ

1285. Ĥükmine ħalķ bende-fermān olalar

Ķaşları yāsına ķurbān olalar

1286. Anuñ ile rūşen ola rāh-ı dįn

Dįniyile rūşen ola bu zemįn

1287. Ĥaķ aña her işde yardım idiser

İnsle cinn şerǾine anuñ gidiser

1288. ŞerǾ[i] anuñ şarķa ġarba iriser

Müǿminįni cennete ol yidiser

1289. Enbiyānuñ ħātemi ol olısar

Dįni anuñ Ǿāleme hep ŧolısar
[45a]
1290. Kimse idemez anuñla đarb u ĥarb
Heybeti anuñ ŧolısar şarķ u ġarb

1291. ŦāliǾi anuñ eseddür hem ķamer

Anda bulınsa gerek iy nām-ver

1292. Ŝevr burcında olısar āfitāb

Ŧoġnıcaġaz şöyle bil iy māhitāb

1293. Geliserdür gökden aña hem kitāb

Böyle bil va’l-lāhu aǾlem bi’ś-savāb111

1294. Āşikāra ola andan nūr-ı źāt

Göstere ol dürlü dürlü muǾcizāt

1295. Ol varaķlar ümmetidür iy emįn

Ħayr ümmetdür olar bilgil yaķįn

111
“Doğrusunu en iyi Allah bilir.”

212
 1296. Hep olaruñ olısardur şarķ u ġarb
İdiserler tā ķıyāmet đarb u ĥarb

1297. Bellü bil anlardurur ħayru’l-Ǿibād

Tā ķıyāmet idiserlerdür cihād

1298. İdiserlerdür olar ĥacc u ġazā

Anlara olmışdurur bunlar sezā

1299. Çün işitdi bunları ol nįk-nām

Cūşa geldi oldı ġāyet şād-mān

1300. Yine gördi śoñra bir düş ol lebįb

Ol saǾādet maǾdeni cedd-i ĥabįb

1301. Kim bilinden çıķdı bir zencįr-laŧįf

Ol çıķıncaķ şād oldı ol şerįf

1302. Aġdı hem dört çatladı ol silsile

Ol çıķıncaķ ŧoldı Ǿālem ġulġule

1303. Bir ucı uzar anuñ şarķa varur

Bir ucı daħı anuñ ġarba varur

1304. Bir ucı cevlān ide Ǿarşa varur

Bir ucı gökcek aġaç olub ŧurur
[45b]
1305. Uyķusından uyanıcaķ ol hümām
Bu düş içün oldı ġāyet şād-kām

1306. Vardı yine ol muǾabbirden yaña

Gördigi düşi didi cümle aña

1307. Ol muǾabbir didi ki iy baħtiyār

Kim çıķısardur bilüñden bir nigār

1308. Ġarba şarķa ĥükmi anuñ olısar

ǾArşa varub Rabbini ol göriser

213
 1309. Çünkim işitdi anuñ ol bu sözin
Bį-hūş olub yavu ķıldı kendözin

1310. Ŧoķuz oġlı varıdı ol vaķt anuñ

Her birisi serveriydi dünyenüñ

1311. KaǾbeye vardı vü oldı şād-kām

Secde idüb didi anda ol hümām

1312. Bir daħı oġlum olursa iy İlāh

Anı ķurbān ideyin bį-iştibāh

1313. Ŧoġdı anuñ śoñra bir oġlı laŧįf

Āfitābıla ķamerdendi şerįf

1314. Ķodı ǾAbdu’l-lāh defǾį nām aña

Ŧaña ķaldı cümle ħāśś u Ǿāmm aña

1315. Çünki ǾAbdu’l-lāh ŧoġdı anadan

Śanki gevher çıķdı vü dür-dāneden

1316. Śandılar ki yire indi māhitāb

Yāħu ŧoġdı yirde neyyir-āfitāb

1317. Bį-hūş olurdı yüzin gören anuñ

Medhūş olurdı gözin gören anuñ

1318. Andan oldı Ǿāleme hem fetĥ-i bāb

Oldı ĥaķķun Ǿindehū ummu’l-kitāb112

1319. İtdi anuñ alnına nūr intiķāl

ǾĀlemi ġarķa virdi māl-a-māl
[46a]
1320. Sevdiler anı Ķureyş Ǿavretleri
Andayıdı anlaruñ devletleri

112
“Ana kitap (bütün kitapların aslı) onun yanındadır.” Ra’d suresi 13/39

214
 1321. Āmineyi alıcaġaz ol cüvān
Aġlaşub eylediler anlar fiġān

1322. İki yüz Ǿavret ĥasedden öldiler

Nār-ı Ǿışķda yandılar kül oldılar

1323. Gördi ǾAbdu’l-muŧŧalib sevdi anı

Ķodı anuñ yolına cān u teni

1324. Neźrine oldı peşįmān ol hümām

Didi iy Ǿallām u ĥayy-ı lā-yenām

1325. Neźrime eyleyimezem ben vefā

Cürmümi Ǿafv eyle benüm iy Ħuźā

1326. Ol muǾabbir yanına vardı yine

Ħūb cemālini anuñ gördi yine

1327. Aña didi nice͜ ideyin di baña

Luŧf eyle yalvaru geldüm saña

1328. Ol muǾabbir didi aña iy ulu

Cūduñ olmışdur cihāna ŧopŧolı

1329. Oġluñıla on deveye ķurǾa śal

Olmaz ise on deveyi daħı al

1330. Anlara ķat ķurǾa śal iy baħtiyār

Oġluña düşerse ķurǾa āşikār

1331. On deve ķat anlara iy ħūb-cemāl

Olmaz ise ķat olara on cimāl113

1332. [Hem] düşince deveye ķurǾañ senüñ

Geliserdür senüñ ol vaķt śabįnüñ

1333. Anları sen defǾį ķurbān eylegil

Cūduñıla maħlūķātı ŧoylaġıl

113
Yazmada “cemel” şeklindedir.

215
 1334. Neźrine sen itmiş olursın vefā
Saña andan iriserdür çoķ śafā
[46b]
1335. Devenüñ bişyüzine degin tamām
ĶurǾa śaldı defǾaten ol nįk-nām

1336. Deveye düşürdi ol vaķt ķurǾasın

DefǾį ķurbān itdi anuñ cümlesin

1337. Bir rivāyetde bu ki͜ ǾAbdu’l-muŧŧalib

Ķazdururken Zemzem olub mużŧarib

1338. Tįz çıķarısa śuyı bunuñ i şāh

Neźrüm olsun didi kim bį-iştibāh

1339. Ķurbān idem bunda oġlum aśġarın

Ŧoylayam ben bunda ħalķuñ ekŝerin

1340. Aśġarı ǾAbdu’l-lāh idi oġlınuñ

Atası olıdı Ǿālem faħrınuñ

1341. Çünki böyle didi śu çıķdı hemįn

Neźrine oldı peşįmān ol emįn

1342. Anı ķurbān itmege ol ķıymadı

Ol muǾabbir aña ķurǾa śal didi

1343. Yüz deveye ķurǾa śaldı defǾaten

Anları hep ķurbān itdi cümleten

1344. Anuñiçün ol ĥabįb-i evvelüñ

Dirdi ben ibnü’ź-źebįĥįnem bilüñ

1345. Fį-l-Kebįri hākeźā ķāle’l-İmām

Nażżara’l-lāh vechehu yevme’l-ķıyām114

114
“Alllah onun yüzünü kıyamet günü aydın etsin.”

216
 1346. ǾIşķ ile diñ e’ś-salātu ve’s-selām
Nice oldı diñleñüz siz ol hümām

1347. Ceddi daħı key severidi anı

Yolına ķomışdı ol cān u teni

1348. Cebhesinde Muśŧafā nūrı anuñ

Düşeyidi niteki nūrı günüñ

1349. Bir ķızı varıdı Vehbüñ ol zamān

Ĥüsnine Ǿuşşāķıdı ins ile cān
[47a]
1350. Āmine dirleridi aña be-nām
Ĥüsnine Ǿuşşāķıdı şāh u ġulām

1351. Yüzine ĥayrānıdı şems ü ķamer

Zülfine reşk ideridi müşk-i ter

1352. Āfitābdan ħaddi alur[ı]dı bāc

Ħāli͜ alurıdı Ĥabeşden de ħarāc

1353. Çeşmine nergis kenįzekdi müdām

Zülfine nesrįn-i misk sünbül ġulām

1354. Ŧurresi cān boynına zencįridi

Cānıla dil śaçına şeb-gįr idi

1355. Vechine müştākıdı şems ü melek

Cebhesiydi gıbŧa-gāh-ı meh-felek

1356. Ķaddı ŧūbā lebleri kevŝer-miŝāl

Āfitāb idi yüzi ķaşı hilāl

1357. Virdi ǾAbdu’l-lāha Vehb ol dilberi

Didi ķodum yoluña cān ü seri

1358. Didi ǾAbdu’l-lāh yürürdüm Baŧĥāda

Dostlarumla ben be-ġāyet źevķ ide

217
 1359. Bir nūr oldı şuǾlesi şems-i revān
İki pāre oldı ol nūr nāgehān

1360. ŞuǾlesinden ġarķa vardı āfitāb

Cümle nūr anuñdurur va’l-lāhu Ǿalem bi’ś-śavāb115

1361. Bir pāresi116 maşrıķa vardı anuñ

Bir pāresi117 maġribe vardı anuñ

1362. Göklerüñ ķapusın ol vaķt açdılar

ǾĀleme gökçek ķoķular śaçdılar

1363. Gitdi gökler içine ol nūr hemān

Yine geldi arķama ol dem revān

1364. Geldi gökden baña bir gökcek nidā

Ol nidāya cümle cān olsun fidā
[47b]
1365. Didi kim olsun saña biñ biñ selām
İy Muĥammed atası iy nįk-nām

1366. Varıdı ol yirde bir ķuru şecer

Ol şecerde yoġıdı hįç berk ü ber

1367. Varıben altında oturdum anuñ

Aña͜ irişdi defǾį luŧfı Tañrınuñ

1368. DefǾaten gökcek yeşerdi ol şecer

Çünki ķalķdum andan eyledüm güźer

1369. Ķurı oldı defǾį anda ol şecer

Ol şecerde ķalmadı hįç berk ü ber

1370. Vālih olub bütlere vardum hemān

Didiler bütler baña kim iy cevān

115
Bu mısranın vezni bozuktur.
116
Yazmada “perāsı” şeklindedir.
117
Yazmada “perāsı” şeklindedir.

218
 1371. Daħı bizüm ķatımuza gelme sen
Zįre kim arķañda iy sįmįn-źeķan

1372. Şöyle bilgil kim Muĥammed nūrı var

Dü-cihān içinde oldur baħtiyār

1373. İdiser o cümle aśnāmı helāk

Śaçısardur başlarına ķara ħāk

1374. Çaġrışuben cümle aśnām şād-kām

Didiler kim e’ś-śalātu ve’s-selām

1375. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu v’es-selām

FesmeǾ aħbāre ŧulūǾ-ı bedr-i tām

1376. Yıllar içre bir hümāyūn yılıdı

Key ħuceste ķatı meymūn yılıdı

1377. Vaķfeye vardıydı ǾAbdu’l-lāh o yıl

Hem güneş ŝevre varubdı iy cemįl

1378. Dönüb ol eve giderken vaķfeden

Bir śu gördi aġıdı ol penbeden

1379. Bir nidā işitdi anda nāgehān

Didi gel iç bu śudan sen iy cüvān
[48a]
1380. İçdi andan baķdı anı görmedi
Ol aradan gitdi anda ŧurmadı

1381. Evine gitmek diledi ol cüvān

Yir dürüldi anuñiçün bį-gümān

1382. Cümle eşyā didiler iy bedr-i tām

Saña olsun dāyimā biñ biñ selām

1383. Çoķ selām olsun saña yā Muśŧafā

Tolısar senüñile Ǿālem śafā

219
 1384. Vardı ǾAbdu’l-lāh defǾį evine
Ķarşu çıķdı aña ol dem Āmine

1385. CumǾanuñ gicesiyidi ol gice

Daħı ķadruñ ķadrıyıdı ol gice

1386. Birbirine buldı anlar ittiśāl

Eylediler Ĥaķķa ol vaķt ibtihāl

1387. Burc-ı ķavsa irmişidi āfitāb

Şemse olmışdı muķārin māhitāb

1388. Cevheresi gül-Ǿiźāruñ ol gice

Dāmına düşdi nigāruñ ol gice

1389. Yüklü oldı Muśŧafāya Āmine

Cümle ħavfdan oldı ol vaķt emįne

1390. Her melek eyleridi anı ŧavāf

Ķarşusında hep ŧutarlardı muśāf

1391. Üstine ķuşlar ŧurub her śubĥ u şām

Dirleridi Aĥmede olsun selām

1392. Gülsitānda ötdi bülbüller hezār

Bildiler kim ŧoġısardur gül-Ǿiźār

1393. Ol gice kim yüklü oldı Āmine

Bir ferişte indi KaǾbe ŧamına

1394. Çaġıruben didi iy insile cān

Geliserdür biliñüz şāh-ı cihān
[48b]
1395. Bu cihāna geliserdür Muśŧafā
Raĥmet-i ħalķ olısardur Muśŧafā

1396. Maşrıķ-ı ġaybdan ŧoġısar āfitāb

Nūra ġarķ olub cihān gider sehāb

220
1397. Küfr-i žulmet ķalmayısar gidiser
ŞerǾi nūrı Ǿālemi ġarķ idiser

1398. Śad-hezārān āferįn ĥüsnine͜ anuñ

Sāye-i Ĥaķ raĥmeti͜ oldur Ǿālemüñ

1399. Bu gice düşdi anası raĥmine

İrdi ol ün cümle ħalķuñ semǾine

1400. Çünki yüklü oldı şāha ol nigār

Bir nidā işitdi ol vaķt āşikār

1401. Yüklü olduñ didi şāha bu gice

MaǾrifet kānıdur ol nūr-ı dücā

1402. Ol Ǿalįmdür ol ĥalįmdür ol raǿūf

Ol raĥįmdür ol ĥalįmdür ol Ǿaŧūf

1403. Ol kebįrdür ol neźįrdür ol beşįr

Ol sirācdur ol ķamer şems-i münįr

1404. İsmidür Aĥmed Muĥammed Muśŧafā

Māĥįį Maĥmūd muvāmit (?) pür-śafā

1405. Hem Muĥammed adluyı ol bį-nişān

Cennete ķoysa gerekdür bį-gümān

1406. Fį’ş-Şifāǿi hākeźā ķāle’l-Ǿİyāż

Bevve Allāhu mekāneh fį’l-Ǿiyāż

1407. Āmineye çünki oldı bu nidā

Şād oldı olmayub ol yā nede

1408. Beñzi anuñ aślā śaru olmadı

Kimse anuñ yüklülügin bilmedi

1409. Hem de büyük olmadı baŧnı anuñ

Daħı hem süzülmedi Ǿaynı anuñ

221
[49a]
1410. Ħoş olurdı śayru baķsa yüzine
Reşk iderdi misk ayaġı tozına

1411. Tañrı nūr virürdi anuñ gözine

AǾmā çeşmin sürse͜ ayaġı tozına

1412. Daħı çoķ dürlü Ǿacāyib bį-şümār

Āmineden olurıdı āşikār

1413. BaǾżılar dirler ki şāhuñ atası

Ölmişidi yüklüyiken anası

1414. Çün ŧoķuz ay yüklü oldı ol nigār

Vaķt irişdi kim ŧoġa ol gül-Ǿiźār

1415. Yā muĥibb[e’l-] Muśŧafā ķıl e’ś-śalāt

Fe’smeǾ aħbāre ŧulūǾ-ı şems-i źāt118

1416. Çün yaķın oldı o şemsüñ ŧoġması

ǾArş u kürsį nūrınuñ bir lemǾası

1417. On ikisinde rebįǾü’l-evvelüñ

Ol dü-şenbih gicesiyidi bilüñ

1418. Bir rivāyet budur ol ħayru’l-enām

Ol ayuñ heştinde hem-çün bedr-i tām

1419. Ķaśd ķıldı kim ŧoġa ol nūr-ı źāt

Nūra ġarķ ola anuñla kāǿināt

1420. Misk ü Ǿanber ķoķusı ŧoldı cihān

Cümle yirden gelüridi būy-ı cān

1421. Ol gice gökler ķapusın açdılar

ǾĀleme raĥmet zülālin śaçdılar

118
Ey Mustafa’yı seven (ona) salat getir. Güneş gibi zatı olan (peygamberin) doğumu ha-
berlerini dinle”

222
 1422. Ol gice cümle melāyik śāf śāf
Āmine evini itdiler ŧavāf

1423. Gökden indi üç Ǿalem ol gicede

Dikdiler birini anuñ KaǾbede

1424. Birisin yir ile gök arasına

Dikdiler birini Ķuds śaĥrāsına
[49b]
1425. Āmine͜ aydur ol gice dün yarısı
Ŧutdı anda beni oġlan aġrısı

1426. Ol gice ŧoldı evümüñ içi nūr

Ĥāżır oldılar ķatuma cümle ĥūr

1427. Śoñra bir ħātūn münevver çehrelü

Ĥāżır oldı ķatı gökcek rayĥalu

1428. Didiler bu Āsiyedür iy nigār

Ħiźmete geldi saña bu gül-Ǿiźār

1429. Žāhir oldı yine bir nūr-ı Ǿažįm

Anı gördüm gitdi benden cümle bįm

1430. Nāgehān bir ħātūn oldı āşikār

Yüzi nūrluyıdı anuñ şems-vār

1431. ŞuǾlesinden ħįre oldı bu gözüm

Heybetinden yavu ķıldum kendözüm

1432. Didiler Meryemdürür bu gül-Ǿiźār

Buña beñzer der-cihān yoķdur nigār

1433. Bunda geldi saña ħiźmet itmege

Ħiźmet idüb yine tįzcek gitmege

1434. Luŧfıla anlar selām virdi baña

Didiler kim ħiźmete geldük saña

223
 1435. Didiler kim müjde olsun iy nigār
Kim ŧoġısar şimdi Aĥmed şems-vār

1436. Şimdi senden ŧoġısardur Muśŧafā

ǾĀleme raĥmet olısardur Muśŧafā119

1437. Ol ezel noķŧasınuñdur medveri

Hem ebed sırrınuñ oldur mažharı

1438. Ķalbidür anuñ sarāy-ı Kird-gār

Śadrı anuñ taħt-gāh-ı şehr-yār

1439. Āsumān-ı vaĥdetün bedr ayı ol

Cümle ervāĥuñ varacaķ cāyı ol
[50a]
1440. KaǾbeye beñzer ķadem baśduġı yir
Reşk iledür naǾlı tozına Ǿabįr

1441. Cebhesinden dökilür anuñ gül-āb

NaǾlınından tozar anuñ misk-i nāb

1442. Vechi ve’ş-şems cebhesidürür ķamer

Çeşmine Ĥaķ didi mā zāġa’l-baśar120

1443. Śaçı ve’l-leyli yüzidür ve’đ-đuĥā

ǾArş u kürsį andan alurlar żiyā

1444. Gülsitān-ı ġaybe oldur Ǿandelįb

Oldurur hem Ĥaķķa121 dil-dār ü ĥabįb

1445. Şāh-bāz-ı lā-mekānį oldurur

Pādişāh-ı dü-cihānį oldurur

1446. Serv-i āzād ķāmetine bendedür

Anuñiçün tā ķıyāmet ħandedür

119
Bu mısranın vezni bozuktur.
120
“(Hz. Muhammed’in) göz(ü) şaşmadı ve sınırı aşmadı” Necm suresi 53/17
121
Yazmada “Ĥaķķa hem” şeklindedir.

224
 1447. Genc-i ġaybuñ maǾdenidür ol ĥabįb
Nūr-ı źātuñ mažharıdur ol ĥabįb

1448. Źerresinden rūşen olur āfitāb

ŞuǾlesinden žāhir olur āfitāb

1449. Ķalibinde hįç küdūret yoķdurur

Nūr-ı śırfdur anda žulmet yoķdurur

1450. Oldurur hem dürr-i deryā-ıśŧıfā122

Daħı oldur gevher-i kān-ı śafā

1451. Ol risālet kişverinüñ şāhıdur

Ķābe ķavseyn123 burcınuñ ol māhıdur

1452. MenbaǾıdur ol şefāǾat baĥrınuñ

MecmaǾıdur ol saǾādet nehrinün

1453. Ŧoġısardur bu gice ol āfitāb

ŞuǾlesinden nūr alur [ol] māhitāb

1454. Gelmişüz biz saña ħiźmet ķılmaġa

Elimüz baġlu kenįzek olmaġa
[50b]
1455. Āmine͜ aydur ŧutdı Meryem bir ķolum
Āsiya ŧutdı benüm hem bir ķolum

1456. Altuma gökcek döşek döşediler

Luŧf idüb anlar beni oħşadılar

1457. Ŧoġmalu olıncaġaz ol źū’l-cemāl

Zemzemeyle oldı Ǿālem māl-ā-māl

1458. Mekke içre ķoķdı gökcek ķoķular

Anı seven ol ķoķuyı ķoķular

122
Yazmada “deryā-yı ıśŧıfā” şeklindedir
123
“O
Onunla arasındaki mesafe, iki yay arası kadar yahut daha az kaldı” Necm Suresi 53/9.

225
 1459. Cümle źerrāt-ı cihān itdi śadā
Zemzemeyle didiler kim merĥabā

1460. Cümle źerre ħoş śadāyį mį-zedend

Ber-ķudūmį merĥabāyį mį-zedend124

1461. Merĥabā iy şems-i tābān merĥabā

Merĥabā iy cān-ı cānān merĥabā

1462. Merĥabā iy Ǿandelįb-i bāġ-elest

ǾIşķuñıla cümle Ǿālem oldı mest

1463. Merĥabā iy āfitāb-ı Ǿāşıķān

Merĥabā iy māhitāb-ı śādıķān

1464. Merĥabā gūyende-i esrār-ı yār

Merĥabā bįnende-i envār-ı yār

1465. Merĥabā iy cān-ı bāķį merĥabā

Merĥabā Ǿuşşāķa sāķį merĥabā

1466. Merĥabā iy źāt-ı Ĥaķķuñ mažharı

Merĥabā iy enbiyānuñ rehberi

1467. Merĥabā iy āfitāb-ı lā-yezāl

Merĥabā iy māhitāb-ı bį-zevāl

1468. Merĥabā iy bülbül-i bāġ-ı cemāl

Merĥabā iy āşinā-yı źį’l-celāl

1469. Merĥabā iy sįn ü śād u ĥį vü mįm

Merĥabā iy kāf u hāǿ ü rį vü cįm
[51a]
1470. Merĥabā iy Ǿāsį ümmet menceǿi
Merĥabā iy çāresüzler melceǿi

1471. Merĥabā iy māh u ħurşįd-i Ħuźā

Merĥabā iy Ĥaķdan olmayan cüźā

124
“Bütün zerreler hoş bir seda ile seslendiler. Onun gelişi üzerine merhaba dediler.”

226
 1472. Merĥabā iy mažhar-ı envār-ı Ĥaķ
Merĥabā iy maħzen-i esrār-ı Ĥaķ

1473. Merĥabā iy bülbül-i gülzār-ı şāh

Merĥabā iy śulśul-ı bāġ-ı İlāh

1474. Merĥabā iy raĥmeten li’l-Ǿālemįn125

Merĥabā ehlen şefįǾü’l-müźnibįn

1475. Āmine͜ aydur śoñra gördüm nāgehān

Bir laŧįf ķuş eve girdi ol zamān

1476. Śūreti ādem velį gevdesi ķuş

Çünki gördüm anı ķalbüm oldı ħuş

1477. Ķatuma geldi benüm ol ħūb-cemāl

Ķalmadı ķalbümde benüm hįç melāl

1478. Baña eyledi temelluķ ol laŧįf

Luŧfile bilüm śıġadı ol şerįf

1479. Nāgehān gördüm ki ol şems-i cihān

Ol çerāġ-ı şuǾle-i heft-āsumāñ

1480. Ol yüzi gül śaçı sünbül żaymurān

Çeşm-i nergis ķāmeti serv-i revān

1481. Ol risālet kişverinde pādişāh

Ol nübüvvet iķlįminde mįr ü şāh

1482. Ol ĥaķįķat taħtı sulŧān-ı ĥabįb

Ol ŧarįķat dürri Ǿummān-ı ĥabįb

1483. Ol şerǾįat baĥrınuñ dür-dānesi

Ol mürüvvet misk ü eźfer nāfesi

125
“(Ey Muhammed), biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiyâ suresi,
21/107.

227
 1484. Ol semā-yı maǾrifetde āfitāb
Ol feżā-yı mevhibetde māhitāb
[51b]
1485. Ol semāĥat gülsitānı bülbüli
Ol melāĥat būstānı śulśulı

1486. Ol śabā-yı bāġ-ı reǿfet pür-śafā

Ol çerāġ-ı żavǿ-ı raĥmet Muśŧafā

1487. Ol ĥabįb ol sırr-ı cümle kāǿināt

Ol lebįb ol rūĥ-ı cümle kāǿināt

1488. Ol mücemmel ol mükemmel Muśŧafā

Ol mücebbel ol mücellel Muśŧafā

1489. Dü-cihānda ol münevver āfitāb

Ol yüzi gül zülfi sünbül māhitāb

1490. Ŧoġdı ol gün yüzlü neyyir bedr-i tām

Ol şefįǾ-i Ǿāśiyān-yevmü’l-ķıyām

1491. Dört ķavāyım üzre ol ħayru’l-beşer

Ŧurdı ol dem göklere ķıldı nažar

1492. Śoñra itdi ĥażrete ol şāh sücūd

Oldurur mirǿāt-ı źāt mažhar-vücūd

1493. Didi iy şāh ümmetüm virgil baña

Ümmetüñ Ĥaķ didiler virdi saña

1494. Leblerinden oldı bir nūr āşikār

Nūra ġarķ oldı cihānda ne ki var

1495. Fį’l-ǾAvārif hākeźā ķāle’ş-Şehāb

Nażżara’l-lāh vechehu yevme’l-ĥisāb

1496. Ŧoġduġı sāǾatde sultānu’r-rüsül

Didi lā İlāhe illā’l-lāh ol

228
 1497. Zemzim iy ĥādį ĥabįbu ķad yerā
Vechehu ve’ş-şemsi Ŧāhā ve’đ-đuĥā

1498. Ķad tecellį fį’d-dücā bedri’l-cemāl

Eşraķat min vechihi şemsi’l-viśāl

1499. Vefraĥū ķad cāǿe mįķātü’ś-śafā

Min ĥabįbin źātuhū Ǿaynu’l-vefā
[52a]
1500. Ve’ş-kürū li’l-lāhi cāǿe’l-Muśŧafā
Lem-yekūn va’l-lāhi levlāhū’ś-śafā

1501. Źātuhū mirǿāt-i envārı’ş-şühūd

Fį’l-ĥaķįķat Ǿaynuhū Ǿaynu’l-vücūd

1502. Min raĥįķın ĥüsnuhū baĥru’l-velā

Mevcu źāke’l-baĥru yaǾlu fį’l-Ǿalā

1503. Yā śabāǿa’l-Muśŧafā hep merĥabā

Ķad ķadimte min naķāǿin ve’ś-śabā

1504. Yā beşįre’l-Murtaża ve’l-Müctebā

Mā-sivāhū li’l-ķulūbı mürtecā

1505. Ķad neşerte fį’l-ķulūbı ferĥaten

Lem-yuĥan levlāhū beytu ŧarfeten

1506. Mā-raeyne’l-ĥüzne müź beşşertenā

Mā’ş-teheyne’l-ĥüsne müź zeyyentenā

1507. Lem-yuzer levlāhū beytu fį’l-ĥarem

Rūĥuhū miftāĥu cūdı źį’n-niǾam

1508. ǾAyn-ı u şod Ǿayn-ı cümle kāǿināt

Mažhar-ı źātest ü ān şāhı’ś-śıfāt

1509. Devleti žıllı penāh-gāh-ı melek

Źerre-i işrāķıdur māh-ı felek

229
 1510. Rūĥ-baħşdur ol cemįl-i bį-miŝāl
Ħāk-i pāyı sürme-i çeşm-i ġazāl

1511. Ol celįs-i ķār-sāz-ı Ǿāşıķān

Ol enįs-i dil-nüvāz-ı śādıķān

1512. Enbiyānuñ ħatmi ol şāh-ı rüsül

Āfitāb-ı kişver-i dįn pür-uśūl

1513. Baśdı bu yir yüzine ħayru’l-ķadem

Nūrıla ŧoldı cihān gitdi žulem

1514. Çünki ŧoġdı ol ĥabįb-i lā-yezāl

Zemzemeyle oldı Ǿālem māl-ā-māl
[52b]
1515. ǾArş u kürsį ditredi ol gicede
Daħı yiller esmedi ol gicede

1516. Cümle deryā kükredi ol gicede

Gökde bulut ķalmadı ol gicede

1517. Ol gice çaġrışdı cümle mümkināt

Didiler kim e’s-selāmu ve’ś-śalāt

1518. Ol gice ŧoldı cinān hep zemzeme

Beñzemez ol gicedeki dem deme

1519. Ol gice eşcār u aĥcār çaġrışub

Merĥabā ehlen didiler sevnişüb

1520. Ol gice ŧabl-ı nübüvvet urdılar

Ol gice şeyŧānı gökden sürdiler

1521. Ol gicede ŧoġdı ol bedr-i tamām

Şems-i münevver yüzine oldı ġulām

1522. Ol gice ŧoġdı şefįǾü’l-müźnibįn

Nūrıyıla rūşen oldı bu zemįn

230
 1523. Ol gice ŧoġdı beşįr ü hem neźįr
Ol güneş yüzlü sirāc bedr-i münįr

1524. Ol gice ŧoġdı ĥabįb-i lā-yezāl

Āfitāb-ı kişver-i dįn-bį-zevāl

1525. Ol gice ŧoġdı muŧįǾ [ü] hem emįn

Ol ĥabįb ol raĥmeten li’l-Ǿālemįn126

1526. Ol gice Aĥmed Muĥammed Muśŧafā

Ŧoġdı Ǿālem oldı andan pür-śafā

1527. Ol gicede sebze-zār oldı zemįn

Cümle aġaclar çiçeklendi hemįn

1528. Ol gicede aķdı ķuru çeşmeler

Ol gice yeşerdi her ķuru şecer

1529. Ol gicede oldı cümle ħasta śaġ

İblįsüñ yüregine uruldı dāġ127
[53a]
1530. Ol gicede cümle bütler düşdiler
Büt-perestler odlara tutuşdılar

1531. Ol gice yıķıldı biñ bir kilise128 hem

Ol gice İblįsi ŧutdı ķatı hemm

1532. Ol gice irdi Śafāya hem śafā

Çünki geldi bu cihāna Muśŧafā

1533. Ol gice Merve ĥaķıçün zemzeme

Cümle aśnām ol gice düşdi yire

1534. Cümle aśnām ol gice düşdi yire

Her birisi diledi yire gire

126
“(Ey Muhammed), biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiyâ suresi,
21/107.
127
Yazmada “ŧāġ” şeklindedir.
128
Vezin gereği “kilse” okunacak.

231
 1535. Ķayśar u Kisrānuñ eyvānı͜ ol gice
Yire geçdi cümlesi ucdan uca129

1536. KaǾbetu’l-lāh ķalķdı yirden ol gice

Yire geçdi cümlesi ucdan uca

1537. ǾArşdan oldı ol gice žāhir bir ün

Didi bilüñ ŧoġdı Aĥmed işbu dün

1538. Pertev-i nūr-ı tecellį bu gice

Žāhir oldı Ǿāleme ucdan uca

1539. Žāhir oldı bu gice nūr-ı dücā

Anesinden ŧoġdı Aĥmed bu gice

1540. Bu gice ŧoġdı nebįler serveri

Bu gice ŧoġdı velįler rehberi

1541. Bu gice ŧoġdı bilüñüz yār-ı Ĥaķ

Žāhir oldı bu gice esrār-ı Ĥaķ

1542. Bu gicede ŧoġdı şāh-ı dü-cihān

Ĥükmi anuñ ķalısardur cāviźān

1543. Baśdı Aĥmed bu gice yire ķadem

Anı seven kimseye irmez nedem

1544. Ol gice gökden yeşil ķuşlar hemān

İndiler bu Ǿāleme anlar hemān

1545. Ŧutdılar anlar havā yüzin tamām

Didiler kim e’ś-śalātu ve’s-selām
[53b]
1546. Cebreǿįl ol gicede indi yire
Ol güzel śancaķları dikdi yire

129
Bu beyit der-kenār

232
1547. Dikdi birin KaǾbe üstine i cān
Çaġırub didi ki iy ins ile cān

1548. Bu gice ŧoġdı ĥabįb-i lā-yenām

Ol güneş yüzlü cemįl ol bedr-i tām

1549. Cümle yire ol nidā irdi tamām

Ŧoldı Ǿālem e’ś-śalātu ve’s-selām

1550. ǾĀlemüñ ħalķından oldurur murād

Anı seven kimsedür ħayru’l-Ǿibād

1551. Nitekim ol rūĥ-ı aǾžam şāh-ı dįn

Didi bilüñ iy Ǿazįzler siz yaķįn

1552. Mūsā Ǿaśrında varıdı bir kişi

Gice gündüz fısķıdı anuñ işi

1553. İki yüz yaşına ol girmişidi

Fısķı yirden göklere irmişidi

1554. Ol ĥāl içre ol żaǾįf itdi memāt

Aña daħı śundılar cām-ı memāt

1555. Oldılar ķavmı anuñçün şād-mān

Oldı ferĥān anuñiçün pįr cüvān

1556. Şükr saña didiler yā źā’l-minen

Kim ħalāś eyledüñ andan bizi sen

1557. Boynına bir pāre urķan daķdılar

Yüzi üstine anı bıraķdılar

1558. Süriyüb bir mezbeleye iltdiler

Ol maķāmda anı ķoyub gitdiler

1559. Mūsāya vaĥy eyleyüb didi Ǿalįm

Dostlarumdan biri öldi iy kelįm

233
 1560. Di fülān mezbele içre yatur ol
Oldurur benüm ķatumda ħāśś ķul
[54a]
1561. Anı ķavmi yumayub aña namāz
Ķılmadılar şöyle bil iy dil-nüvāz

1562. Var anı yu aña śar gökcek kefen

Bil ki aña ķılmışam cennet vaŧan

1563. Ķavmuñıla üstine ķıl sen śalāt

Şöyle bil iy mažhar-ı envār-ı źāt

1564. Ne dirise Ĥaķ anı itdi kelįm

Didi sensin her işe iy Ĥaķ Ǿalįm

1565. Ķavmi dirler ol kişi fāsıķdurur

Fısķ içinde key ķatı ĥāźıķdurur

1566. Bunda ĥikmet nedürür dir iy kerįm

Kim ķamu maħlūķuña sensin raĥįm

1567. Didi Allāh Mūsāya bil iy laŧįf

Tevrātı oķurdı bir gün ol żaǾįf

1568. Anda gördi ol Muĥammed ismini

Eylemişler gökcek anuñ resmini

1569. Öpdi anı ķodı defǾį yüzine

Źevķ idüben sürdi anı gözine

1570. Çünki ol eyledi aña ĥürmeti

Anuñiçün aña itdüm raĥmeti

1571. Seyyiǿātını anuñ Ǿafv eyledüm

Her günāhını anuñ maĥv eyledüm

1572. Ĥażretümde anı dildār eyledüm

Ben nažar-gāh aña dįdār eyledüm

234
 1573. Ķūt içinde bu ħaber mesŧūrdurur
Rāvįlerle şöylece meźkūrdurur

1574. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām

Diñle bundan elŧafiraķ bir kelam

1575. Bir gün ol dįn kişverinde āfitāb

Otururdı yüzi hem-çün māhitāb
[54b]
1576. Andayıdı Sıddık-ı Ekber o dem
Ol mübārek vaķtıdı ķutlu ķadem

1577. Anda eźān oķıdı nāgeh Bilāl

Ol celįs-i Muśŧafā ol pür-kemāl

1578. Çün Muĥammeddür resūlu’l-lāh didi

Ekŝer aśĥāb ol vaķıtda͜ andayıdı

1579. DefǾaten ķaldurdı Śıddįķ ellerin

Öpdi baş barmaķları dırnaķların

1580. İki gözi üstine anları ol

Ķodı sürdi anlara ol pür-uśūl

1581. Ķurret[u’l]-Ǿaynı senüñle didi ol

Gözlerümüñ nūrı sensin yā resūl

1582. Anı görincek ĥabįb-i lā-yenām

Didi bilgil sen ĥaķįķat iy hümām

1583. Sencileyin eylese bir kimsene

Görmeye göz aġrısın ol kimsene

1584. Her günāhından anuñ geçe Ħuźā

Enbiyādan anı itmeye cüźā

1585. Ben idem ana şefāǾat yevm-i dįn

Ana raĥmet ide Rabbü’l-Ǿālemįn

235
 1586. Bir Fetāvā içre vardur bu ħaber
Şöyle meźkūrdurur anda bu eŝer

1587. İsm-i śūfįler fetāvāsıdur anuñ

Buña inan varısa dįnüñ senüñ

1588. Bunı naķl eyledüm andan ben żaǾįf

Beni terk itme duǾādan iy laŧįf

1589. Işķıla diñ e’ś-śalātu ve’s-selām

Nice oldı diñleñüz ol bedr-i tām

1590. Çünki ŧoġdı ol şefįǾü’l-müźnibįn

Ol raĥįm ol raĥmeten li’l-Ǿālemįn130
[55a]
1591. Āsiyayla Meryem ana vardılar
Yüzlerini ayaġına urdılar

1592. Öpdiler elin ayaġın şād-mān

Didiler ķurbān saña ins ile cān

1593. Vardı Meryem öpdi anuñ ayaġın

Gözlerin öpdi anuñ hem yañaġın

1594. Kesmek istedi göbegin ol nigār

Ol yüzi gül zülfi reyĥān gül-Ǿiźār

1595. Gördi kim kesmişler anuñ sürretin

Eylemişler daħı anuñ sünnetin

1596. Śoñra vardı Āsiya͜ anuñ yanına

Ol şefāǾat ol saǾādet kānına

1597. Yüzini sürdi ayaġı tozına

Sürme çekmek istedi͜ anuñ gözine

130
“(Ey Muhammed), biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiyâ suresi,
21/107.

236
 1598. Sürmelenmiş gördi anuñ çeşmini
Ĥaķ anuñ mā-zāġ didi ismini

1599. Ĥūrįler anuñ ayaġın öpdiler

Üstine Kevŝer zülālin sepdiler

1600. Ŧįb saçmaķ istediler aña͜ olar

Gördiler saçılmış aña ŧįblar

1601. Āmine͜ aydur śoñra geldi üç melek

Her birisi diledi Ĥaķdan dilek

1602. Birinüñ elinde zerrįn ŧās var

Ķarşusında ŧurdı şāhuñ bende-vār

1603. Birinüñ elinde var ibrįķ-i zer

Şāha ķurbān cümle cān ü küllü ser

1604. Biri ĥarįr mendįl ŧutardı bir melek

Ħiźmetidi şāha anlara dilek

1605. İbrįķuñ śuyıla yudılar yüzin

Öpdiler elin ayaġın hem gözin
[55b]
1606. Śoñra ol mendįli aldı ol melek
Açdı anı diledi Ĥaķdan dilek

1607. Aldı tevĥįd mührin andan eline

Şāha virdi çoķ selām hem āline

1608. Arķasına urdı anı ol melek

Lā ilāhe naķş itdi ol illā’l-lāhe dek131

1609. BaǾde-zān cümle melāyik śāf śāf

KaǾbe gibi anı itdiler ŧavāf

1610. Śoñra anı büridi anda ġamām

Ol ġamām içinde ķaldı bedr-i tām
131
Bu mısranın vezni bozuktur.

237
 1611. Ġāyib oldı ol ġamām ol dem hemān
Aldı gitdi ol ĥabįbi bir zamān

1612. Ġarb ile şarķda anı gezdürdiler

Anı yine öñüme getürdiler

1613. Anda virdiler aña miftāĥ-ı ġayb

Anı seven kimse görmez hįç Ǿayb

1614. Āmine͜ aydur yine geldi bir seĥāb

Pinhān oldı ol seĥābda āfitāb

1615. Göklere ol āfitābı iltdiler

Ķudsįler anı ziyāret itdiler

1616. Cennete iltdiler anı baǾde-zān

Öpdiler ĥūrįler elin şād-mān

1617. ǾArşdan oldı śoñra bir nūr āşikār

Nūr içinde ġāyib oldı şehriyār

1618. Esdi vuślat gülşeninden bir nesįm

Žāhir oldı Aĥmede ol dem Ǿažįm

1619. Didi kim olsun saña dāyim selām

Mülkümi virdüm saña iy nįk-nām

1620. Bir maķāma vardı ŧıfl iken ĥabįb

Ki͜ andan özge kimseye͜ olmadı naśįb
[56a]
1621. Böyle virdi ol resūl śoñra ħaber
Bu ħaberlerdür be-ġāyet muǾteber

1622. Çünki oldı Aĥmede bu ħoş ħiŧāb

İrdi Ĥaķķa ŧıfl iken ol bį-riyāb

1623. Śoñra anı öñüme getürdiler

Diz çöküben ķarşuma oturdılar

238
 1624. Didiler üç gün bunı gizleñ tamām
Her melek gelsün buña virsün selām

1625. Ħalvet evde ķodular üç gün anı

Didiler kim śaķlasun Allāh seni

1626. Her melek anda anı itdi ŧavāf

KaǾbe gibi itdiler anlar muśāf

1627. MaǾşere’l-aĥbābı ķūlū e’ś-śalāt

Fe’smaǾū aħbāre sırrı’l-kāyināt

1628. Çünki ŧoġdı ol ĥabįb-i Kird-gār

Şarķıla ġarb anda oldı āşikār

1629. Ol gicede KaǾbedeydi ced-i şāh

Didi gördüm ol gice bį-iştibāh

1630. Ķalkdı yirinden Yemānį Rükni ħoş

[E]yledi ol demde ol ġāyetde cūş

1631. Ol Ĥicāzį Rük[n]ine vardı revān

Secde itdi aña anda bį-gümān

1632. Śoñra varub yirine ķıldı ķarār

Anı görincek ben oldum bį-ķarār

1633. KaǾbede bütler yüz üstine düşüb

Secde eylediler anlar sevnişüb

1634. KaǾbeden bir śavt işitdüm nāgehān

Didi ŧoġdı bu gice şems-i cihān

1635. Ol risālet kişverinüñ şāhıdur

Ol vilāyet iķlįmi sulŧānıdur
[56b]
1636. Beni pāk eyleyiser bunlardan ol
Ķurtarısar beni müşkillerden ol

239
1637. Yalın ayaķ baş açuķ ben śāf u śāf
Dört yanumda ŧutısarlardur muśāf

1638. Çün işitdi bunı cedd-i Muśŧafā

Sevinüben ķalbi oldı pür-śafā

1639. Key Ǿacebdür didi ol vaķt ol lebįb

Āmineden ŧoġmadıysa ol ĥabįb

1640. Āmine evine vardı ol hümām

Ķaķdı anuñ ķapusını şād-kām

1641. Ŧaşra çıķdı Āmine evden hemān

Anı gördi oldı ġāyet şād-mān

1642. Ĥamlini görmedi baŧnında anuñ

Didi noldı bu gice ĥamluñ senüñ

1643. Didi iy şeyħ bu gice bir bedr-i tām

Ŧoġdı benden şems aña oldı ġulām

1644. Ŧoġdı benden bu gice bir ħub-cemāl

Ħadleri ke’ş-şemsi ebrūsı hilāl

1645. Ŧoġduġunlayın hemān ol dil-nüvāz

Secde itdi Ĥaķķa eyledi niyāz

1646. Didi iy Ĥaķ ümmetüm virgil baña

Didiler Ĥaķ ümmetüñ virdi saña

1647. Secdeden ķaldurdı başını hemān

Yüzinüñ nūrıyıla ŧoldı cihān

1648. Cümle eşyā ŧoġıcaķ ol bedr-i tām

Didiler kim e’ś-śalātu ve’s-selām

1649. Bir nidā irişdi anda nāgehān

Didi budur bilüñüz şāh-ı cihān

240
 1650. Didi bunı śaķlañuz siz yidi gün
Śoñra idesiz bunuñçün siz dügün
[57a]
1651. Yidi günde bunı kimse görmesün
Üstine hįç kimse bunuñ girmesün

1652. Tā yidi günde melāyik hep ŧavāf

Gelüb anlar buña ŧutalar muśāf

1653. Śoñra iltürler bunı Ǿarş üstine

İndürürler yine tįz ferş üstine

1654. Āmineden çün işitdi bunı ol

Key taǾaccüb eyledi ol pür-uśūl

1655. Didi şimdi ol eve ben varayın

Beni kim ķomaz aña bir göreyin

1656. Ķılıc aldı eline ol nįk-nām

Ol eve vardı ki andaydı hümām

1657. Diledi kim ol ev içine gire

Bir firişte yitdi anı gögsire

1658. Bu edebsüzlük nedür didi aña

Dimediler mi ki kim ŧoġdı saña

1659. Bunda ŧoġdı bu gice bir pādişāh

ǾArşuñ üstine ķurısar bāriġah

1660. Ay ü günüñ nūrı bunuñ nūrıdur

ǾArş u kürsüñ nūrı bunuñ nūrıdur

1661. Ŧoġdı bunda bu gice bir nūr-ı źāt

Ki͜ andan aldı varlıġını mümkināt

1662. Anuñiçün çarħ ider çarħ dāyimā

Yil eser anuñiçün aħar bu mā

241
 1663. Olmasaydı ol cemįl-i nūr-ı źāt
Yaradılub olmazıdı mümkināt

1664. Didiler kim gelme bunda yidi gün

Tā yüregüñe urulmaya dögün

1665. Gitdi ǾAbdu’l-muŧŧalib andan hemān

Ķatı ferĥān oldı ġāyet şād-mān
[57b]
1666. Yidi günden śoñra geldi bir nidā
Žāhir oldı ol nidāya cān fidā

1667. Dir gelüñ görüñ resūliñüz yüzin

Gözlerüñüze sürüñ ricli tozın

1668. Çün işitdi anı cedd-i Muśŧafā

YaǾnį ǾAbdu’l-muŧŧalib ol pür-śafā

1669. Vardı girdi ol eve ol nįk-nām

Gördi kim ol evde yatur bedr-i tām

1670. Yatur anı gördi anda şems-vār

Ġarķa varmış nūrına her ne ki var

1671. Ceddinüñ yüzine güldi ol nigār

Bir nūr oldı leblerinden āşikār

1672. Ġarķa vardı aña cümle kāǿināt

Oldurur mažhar-śıfāt mirǿāt-ı źāt

1673. Mekke içre hįç kimesne ķalmadı

Kim anı varub ziyāret ķılmadı

1674. Ol saǾādet kįmyāsı menbaǾı

Ol şefāǾat sįmyāsı mecmaǾı

1675. Müctebā-yı enbiyādur ol ĥabįb

Muķtedā-yı evliyādur ol ĥabįb

242
 1676. Kemter eyvānı [hem] eflākdur anuñ
Başı tācı daħı levlākdur132 anuñ

1677. Devleti bilinde cevzādur kemer

Bir işāret itdi ve’n-şaķķa’l-ķamer133

1678. Cümle źerre āfitābı oldurur

Küllü ervāĥuñ meǿābı oldurur

1679. Mažhar itdi sırrına anı İlāh

Maśdar itdi raĥmete ol pādişāh

1680. Lį-maǾallāh134 şāh-bāzı oldurur

ǾIşķ-ı Ĥaķķuñ kār-sāzı oldurur
[58a]
1681. Nūr-ı Ĥaķdur ol ĥabįb ħatm-i rüsül
Oldurur hep bu görinen cüzǿ ü kül

1682. Oldurur hem pādişāh-ı dü-cihān

Daħı oldurur resūl-i ins ü cān

1683. Yidi gün itdi dügün cedd-i resūl

Ol fütüvvet maǾdeni kān-ı uśūl

1684. Mekke ehlin ŧoyladı ol ħūb-ħıśāl

Er ü Ǿavret kim varısa ber-kemāl

1685. Śoñra iltdi ŧaġa śaĥrāya ŧaǾām

Cānavarlar yidiler andan tamām

[Püserį-i Nebį ve Ĥalįme]

1686. Āmine oldı żaǾįfe baǾde-zān

Ŧāķatı ŧāķ oldı oldı nā-tüvān

132
“S
Sen olmasaydın, sen olmasaydın (Ey Muhammed) felekleri yaratmazdım” Mehmet
Yılmaz, age., s. 456.
133
“(Kıyamet) saat(i) yaklaştı, ay yarıldı” Kamer suresi 54/1
134
“Benim, Allah ile öyle anlarım olur ki, ne bir mukarreb melek, ne de bir mürsel nebi
öyle bir yakınlığı elde edebilir” Hadis-i Şerif, Mehmet Yılmaz, age., s. 469.

243
 1687. Emzürimez oldı südin ol nigār
Āh idüben aġladı ol zār u zār

1688. Cümle ĥayvān didiler kim iy İlāh

Key ķatı oldı żaǾįf ol pādişāh

1689. Bize destūr vir varalum Mekkeye

Dāyelıķ eyleyelüm ol bedr aya

1690. Aña ħiźmet eyleyelüm iy İlāh

Kim żaǾįf olmışdur ol devletlü şāh

1691. Virmedi destūr olara ol laŧįf

Cismi oldı ol ĥabįbüñ key żaǾįf

1692. Yirde gökde her melek āh eyledi

Nār-ı derdiyle yüregin dāġladı135

1693. Didiler kim yā İlāhe’l-Ǿālemįn

Ĥażretüñdür ġayb-pūş u ġayb-bįn

1694. Ol şerįf olmışdurur ġāyet żaǾįf

Süd ememez oldı ol oldı naĥįf

1695. Bize destūr vir varalum biz i Rab

Aña ħiźmet eyleyelüm rūz ü şeb
[58b]
1696. Virmedi destūr olara pādişāh
Aġlaşuben eylediler āh u vāh

1697. Didi siz olmazsız ol gül lālesi

Ol ĥalįmüñdür Ĥalįme dāyesi

1698. MaǾşere’l-Ǿuşşāķı ķulū e’ś-śalāt

FesmeǾū aħbāre mirǿātı’ś-śıfāt

1699. Diñleñüz iy Ǿāşıķįn ü śādıķįn

Nice itdi anı Rabbü’l-Ǿālemįn

135
Yazmada “ŧaġladı” şeklindedir.

244
 1700. Bir ķabįle varıdı ġāyet selįm
Aña dirlerdi Benį SaǾd-ı Ĥalįm

1701. Ol Ĥalįme ol saǾādet sāyesi

Ol selįme ol ĥalįmüñ dāyesi

1702. Ol kabįlede olurdı ol nigār

İşi anuñ ĥilm idi leyl ü nehār

1703. Key ķatı ķaĥŧ oldı anda bir zamān

Açlıġından anda ħalķ itdi fiġān

1704. Ol ķabįle Ǿavretiyle erleri

Ot yimek oldı olaruñ kārları

1705. Şol ķadar yidiler ol yir otını

Ki͜ anda kimse bulmaz oldı ķūtını

1706. Oldılar aclıķdan anlar bį-ķarār

Aġladılar gice gündüz zār u zār

1707. Ġayrı yire çıķdılar ot isteyü

Dürişürlerdi olar lūt isteyü

1708. Dövşürürken otı anlar bir nidā

İşidürler cümle cān aña fidā

1709. Biliñüz dir Mekkede bir āfitāb

Ŧoġdı andan nūrı alur māhitāb

1710. İsmidür anuñ Muĥammed Muśtafā

Her kimi ol emse ol bulur śafā
[59a]
1711. Baħtlu ħātūn kim anı emzürür
Baħtlu göz anı gören gözdürür

1712. Baħtlu dizler kim anı yaturur

Baħtlu eller kim anı götütür

245
 1713. Baħtlu cāndur aña Ǿaŧşān olan
Ķaşlarınuñ yāsına ķurbān olan

1714. Key żaǾįfe oldı anuñ anesi

Süd ememez oldı ol dür-dānesi

1715. Oldı anuñiçün o[l] şāh key żaǾįf

Oldı gökcek cismi anuñ hem naĥįf

1716. Dāye ister aña anuñ anesi

Sizden olur bilüñ anuñ dāyesi

1717. Çünki anlara irişdi136 bu nidā

Baş u cānı itdiler aña fidā

1718. Er ü Ǿavret anda cümle pįr cüvān

CemǾ olub Mekkeye gitdiler revān

1719. Bir gice yolda Ĥalįme uyıdı

Luŧf u iĥsān aña dāyim ħūyıdı

1720. Ħˇāb içre gördi bir düş ol nigār

ŦāliǾi saǾd oldı anuñ baħtiyār

1721. Gördi bir ĥavż-ı laŧįf [u] ħoş-revān

Andan içen dāyim olur şād-mān

1722. Südden aġ u buzdan ol śovuġıdı

Aña beñzer dünyede śu yoġıdı

1723. Anda gördi bir śabį ġāyet laŧįf

Ol ķamer-manžar güneşdendi şerįf

1724. Didi baña dāye sensin iy nigār

Gel bu śudan yun [u] iç iy gül-Ǿiźār

1725. Benüm ismümdür Muĥammed Muśŧafā

Saña benden iriserdür çoķ śafā
136
Yazmada “irişdi anlara” şeklindedir.

246
[59b]
1726. Aña girdi içdi andan ol nigār
Ulu devlet virdi aña Kird-gār

1727. Çünki gördi bu düşi ol dil-nüvāz

Uyanub eyledi Ĥaķķa çoķ niyāz

1728. Dimedi gördügi düşi kimseye

Ol ķabįleyile gitdi Mekkeye

1729. Her neye uġrasa yolda ol nigār

Dirdi aña merĥabā iy gül-Ǿiźār

1730. Mekkeye çün iki fersaħ ķaldı yol

Uyķu içre bir güzel düş gördi ol

1731. Çıķdı başından anuñ bir ħūb-dıraħt

Ĥaķdan irdi aña devlet ulu baħt

1732. Bürüdi dünyāyı anuñ ŧalları

Sāye virdi Ǿāleme yapraķları

1733. Ol şecerden düşdi bir ħurmā aña

Didiler irişdi Ĥaķdan baħt saña

1734. Anı alub yidi anı gül-Ǿiźār

Uyanıcaķ uyķusından ol nigār

1735. Buldı anuñ leźźetin aġzında ol

Tā gidince andan ol şāh-ı rüsül

1736. Gitmedi ol leźźet aġzından anuñ

İrmişidi luŧfı aña Tañrınuñ

1737. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām

Diñle nice oldı ķıśśa sen tamām

1738. Mekke ehline bu töre kārıdı

Anasından oġlan emmek Ǿārıdı

247
 1739. Mekkeye çün anlar oldılar ķarįb
Didiler kim bunda biz geldük ġarįb

1740. Ehl-i Mekke anları işitdiler

Anlara luŧf itmegi iş itdiler
[60a]
1741. CemǾ oluben er ü Ǿavret pįr cüvān
Ķarşuya çıķdılar anlara hemān

1742. Mekkeye girdiler anlar şād-mān

Şevķıla KaǾbeye oldılar revān

1743. KaǾbeyi anlar ŧavāf eylediler

Ehl-i Mekke anları ŧoyladılar

1744. KaǾbeye͜ iltdi śoñra͜ olarun her biri

Oġlanını ķızını Ǿavret eri

1745. İstediler dāye anlardan olar

Böyleyidi anlara dāyim ħūlar

1746. Oldı her Ǿavret bir oġlan dāyesi

Ķaldı anda ol saǾādet sāyesi

1747. Hem Ĥalįme daħı oġlan bulmadı

Ķatı ġam-gįn oldı aślā gülmedi

1748. Ġam-gįn olub yürür iken nāgehān

Ol ĥabįbi gördi oldı şād-mān

1749. Gördi aķ śūf ķundaķ itmişler aña

Didi cānlar ķurbān olsunlar saña

1750. Āfitābı bürimiş śandı seĥāb

Yā güneş ŧutmışdı Ǿanberden niķāb

1751. Vardı ol şāhuñ yanına ol nigār

Güldi anuñ yüzine ol gül-Ǿiźār

248
 1752. Çün Ĥalįme gördi anuñ yüzini
Gözine sürdi ayaġı tozını

1753. Anda bir Ǿādet daħı hem varıdı

Dāyelıķ itmek yetįme Ǿārıdı

1754. Anuñiçün kimse şāhı almadı

Ħiźmet idüb aña dāye olmadı

1755. Çün Ĥalįme daħı oġlan bulmadı

Ġam-gįn oldı aġladı hįç gülmedi
[60b]
1756. Erine varub didi iy şįr-i ner
Almaġa biz bunda bulmaduķ piser

1757. Varalum ǾAbdu’l-lāh oġlın alalum

Eve iltüb aña ħiźmet ķılalum

1758. Eri didi biz yetįmi nidelüm

Gel aħį biz ķavmimüzle gidelüm

1759. Ol nigār didi ki anuñ atası

Gerçi yoķdur lįk vardur anası

1760. Anı alub aña ħiźmet idelüm

İlimüze ķavmimüze gidelüm

1761. Eri rāżį oldı anı almaġa

Cān u başla aña ħiźmet ķılmaġa

1762. Yirlerinden ol ikisi ŧurdılar

Vardılar şāhuñ cemālin gördiler

1763. Āmineye virdiler varub selām

Didiler yalñuz yatur ol bedr-i tām

1764. Bizlere vir anı alub gidelüm

Baş u cānla aña ħiźmet idelüm

249
 1765. Didi ol vaķtda aña ol ħūb-cemāl
Ger emerse südüñi ol gül-Ǿiźār

1766. Vireyin ol māhitābı ben size

Yirde gökde āfitābı ben size

1767. Ŧurdı vardı ol nigār şāh yanına

Ol mürüvvet ol fütüvvet kānına

1768. Baķdı ol şāh güldi anuñ yüzine

Aldı defǾį ķodı anı dizine

1769. Memesini virdi aña ol nigār

Śaġ memesin aldı͜ anuñ ol gül-Ǿiźār

1770. Śol memesin almadı ol pür-uśūl

Āmine didi seni ķıldum ķabūl
[61a]
1771. Bir rivāyette Ĥalįme Aĥmedi
Aldı daħı defǾį gögsine ķodı

1772. Ŧoldı anuñ memeleri süd ile

Ķalbi daħı ŧoldı anuñ cūd ile

1773. Ol ŧavāf itmek diledi KaǾbeyi

Aġladı eyledi anda secdeyi

1774. Ķodı ol şāhı Ĥaŧįmüñ yanına

Ĥaķ śafālar virdi anuñ cānına

1775. Bir nidā irişdi anuñ semǾine

İtdi cān pervāne Ǿışķuñ şemǾine

1776. İy Ĥaŧįm didi ķatuña bil senüñ

Ķondı bir gün kim nūr-Ǿarşuñ nūrı͜ anuñ

1777. Ķondı şimdi ķatuña bir ŧıfl-ı Ĥaķ

Kim ŧufeylįdür anuñ bu cümle ħalķ

250
 1778. Ķatuña ķondı137 senüñ bir pādişāh
Ki͜ aña ķul olmışdurur mihr ile māh

1779. Ķatuña ķonuldı Ǿālem raĥmeti

Anı seven kimse görmez zaĥmeti

1780. Ķatuña ķonuldı Ŧā Sįn iy Ĥaŧįm

Ķatuña ķonuldı Yā Sįn iy Ĥaŧįm

1781. Ķatuña ķonuldu Ŧā Hā dį vü cįm

Ķatuña ķonuldı Śād u Ķāf u Mįm

1782. Ķatuña ķonuldı şāh-ı dü-cihān

Ŧurur anuñla zemįn ü āsumān

1783. Ķatuña ķondı beşįr ü hem neźįr

Ol güneş yüzlü sirāc bedr-i münįr

1784. Enbiyā ervāĥı cümle cavķ cavķ

Küllįsi andan alurlar źevķ u şevķ

1785. Geldiler anı ziyāret ķılmaġa

Baş u cānla aña bende olmaġa
[61b]
1786. Çün Ĥalįmeye irişdi bu nidā
Diledi anı bile śoñra gide

1787. Śaġa śola çoķ segirtdi ol nigār

Kimsene bulmayıben ķıldı ķarār

1788. Ķoduġı yirde ĥabįbi bulmadı

Ķanda varduġını anuñ bilmedi

1789. Āh idüben aġladı ol zār u zār

Ķanlu yaşı dökdi gözi seyl-vār

137
Yazmada “ķonuldı” şeklindedir.

251
 1790. Gördügine śordı cānlar cānını
Ol saǾādet ol şefāǾat kānını

1791. Kimse andan virmedi hergiz nişān

Başına ŧopraķ śaçub itdi fiġān

1792. Zārį zārį aġlar iken ol nigār

Gözlerinden yaş dökdi cūy-bār

1793. Nāgehān bir pįr-i nādān nā-bülūġ

Cümle efǾāli vü aķvāli dürūġ

1794. Ĥāżır oldı gördi aġlar ol nigār

Niçün aġlarsın didi iy gül-Ǿiźār

1795. Ol nigār aña didi bilgil i pįr

Bir Ǿaceb ĥāle śataşdum ben faķįr

1796. Şöyle kim ǾAbdu’l-lāh oġlın bunda ben

Ķodum oldı ġāyib ol ħulk-ı ĥasen

1797. Didi ol pįr aġlama sen iy nigār

Bileyin ben ķandedür ol gül-Ǿiźār

1798. ǾUzza dirler anda bir büt varıdı

Secde itmek dāyim aña kārıdı

1799. Vardı ol pįr aña eyledi sücūd

Didi sensin nehr-i mürvet baĥr-ı cūd

1800. Cāriyeñüzdür Ĥalįme kemterįn

Bundadur ķalbi anuñ ġāyet ĥazįn
[62a]
1801. Sāyeñüze geldi sizüñ ol nigār
Fürķat u derdiyle aġlar zār u zār

1802. Zįre͜ anuñ bir ġāyib olmış oġlı var

Aydıvir sen ķandedür ol gül-Ǿiźār

252
1803. İsmidür anuñ Muĥammed Muśŧafā
Ķande gitdi aydıvir ol pür-śafā

1804. Çün Muĥammed ismin işitdi śanem

E’ś-śalātu ve’s-selām didi o dem

1805. Cümle aśnām didiler iy bedr-i tām

Saña olsun her nefes biñ biñ selām

1806. Yüzleri üstine düşdiler yire

Ķaśd ķıldı her biri yire gire

1807. Didi[ler] ol pįre iy şūm bil ki sen

Ol Muĥammeddür ĥabįb-i źū’l-minen

1808. Oldurur bil āfitāb-ı dü-cihān

Nūrı anuñ ŧolıdur kevn ü mekān

1809. Heşt-behiştüñ ziynetidür ol şerįf

Cümle Ǿālem raĥmetidür ol latįf

1810. Ol laŧįfdür sırr-ı cümle kāǿināt

Belki oldur fį’l-ĥaķįķat nūr-ı źāt

1811. ǾArş u kürsüñ nūrıdur ol āfitāb

Nūr-ı u büd āfitāb u māhitāb

1812. Cümle deryā Ǿışkına aķar anuñ

Ķamu yiller Ǿışkına eser anuñ

1813. Cümle eflāk anuñiçün devr ider

Ayıla gün anuñiçün seyr ider

1814. Bāŧıl işden ol bizi Ǿazl idiser

Cümle müşkil işleri ĥall idiser

1815. Didiler iy pįr-i aĥmaķ git girü

Gelme saķın ķatımuza sen girü

253
[62b]
1816. Tā ki yaķmaya bizi oduñ senüñ
Tañrıdan hįç yoķdurur ödüñ senüñ

1817. Çün işitdi ol pįr işbu sözleri

Yaşıla dem dökdi ol dem gözleri

1818. Didi śaķın iy Ĥalįme aġlama

Aġlayuben yüregüñi dāġlama138

1819. ŻāyiǾ olmaz bellü bil ol gül-Ǿiźār

Gör bu bütler nice oldı ħor u zār

1820. Muśŧafā ceddine vardı ol nigār

Didi noldı bilmezem ol gül-Ǿiźār

1821. Ķoduġum yirde ben anı bulmadum

Ķandelıġın teftįş itdüm bilmedüm

1822. Çün Ĥalįme sözini ol diñledi

Aġladı āh eyledi çoķ iñledi

1823. Āh idüben śaçdı ol başına ħāk

İdeyazdı kendüyi ol vaķt helāk

1824. Didi kim iy dü-cihānda māhitāb

Yirde gökde neyyir olan āfitāb

1825. Ķandesin iy çeşmümüñ nūrı benüm

Ķalbümüñ Mūsįsinüñ Ŧūrı benüm

1826. Ķandesin iy tekye-gāhum ķandesin

Ķandesin iy secde-gāhum ķandesin

1827. Ķandesin iy yād-ġārum ķandesin

Ķandesin iy sāz-kārum ķandesin

138
Yazmada “ŧaġlama” şeklindedir.

254
 1828. Baġteten cāǿe’l-firāk iy nūr-ı źāt
İy ĥabįb iy menbaǾı esmā śıfāt

1829. Eyne ebġā vecheke yā Muśŧafā

Yā şefįǾa’l-müźnibįn kān-ı vefā

1830. Senden ayru tende ŧurmaz işbu cān

Żulmet oldı baña sensüz bu cihān
[63a]
1831. İy benüm çeşmüme nūr cismüme cān
Yoluña ķurbān senüñ ins ile cān

1832. Cānuma zaħm urdı nār-ı fürķatüñ

Deldi baġrum şāhā tįġ-i ĥasretüñ

1833. ŞemǾ-veş itdüñ beni giryān bugün

Baġrumı ķılduñ benüm biryān bugün

1834. Bir daħı görem mi iy şāh yüzüñi

İşidem mi yāħūd şįrįn sözüñi

1835. Vardı KaǾbe ķarşusına aġladı

Secde itdi çoķ tażarruǾ eyledi

1836. Didi kim iy pādişāh-ı kāyināt

Cūduñ ile mevcūd oldı mümkināt

1837. Aĥmede çoķdur Ǿināyātüñ senüñ

Aña ekŝerdür himāyātüñ senüñ

1838. Baĥr-ı cūduñ dürridür ol gül-Ǿiźār

Ķandedür ol aydıvir iy Kird-gār

1839. Ben şefįǾ itdüm anı yine saña

Ķandedür ol aydıvir iy Ĥaķ baña

1840. KaǾbeden anda işitdi bir nidā

Ġuśśalanma didi sen hįç Aĥmede

255
 1841. Ol benüm maĥbūb u maķbūlumdurur
Cümleden merġūb u maŧlūbumdurur

1842. Dü-cihānda oldurur maĥžūžumuz

Küllį yirde oldurur maĥfūžumuz

1843. Raĥmetüm śuyı anuñçün śaçılur

Gülsitānda gül anuñçün açılur

1844. Cenneti dostlariçün ħalķ eyledüm

Anları elŧāfumıla ŧoyladum

1845. Aña aǾdā olanıçün nārı ben

Ħalķ itdüm ġuśśalanma aña sen
[63b]
1846. Didi felān vādįdedür139 ol nefįs
Var anı sen bunda getür iy şerįf

1847. Anda͜ iletdiler ferişteler anı

Kimse͜ anunçün ġam-gįn itmesün seni

1848. Vardı ol vādįye cedd-i Muśŧafā

Velvelerle140 ķalbleri ŧoldı śafā

1849. Ol ĥabįbi gördi hem-çün āfitāb

Oturur ol yirde miŝl-i māhitāb

1850. Öpdi anuñ eliyle gözini

Gözine sürdi ayaġı tozını

1851. Götürüp iletdi anı KaǾbeye

Şükr idüben vardı an[d]a secdeye

1852. Āmineye virdi anı ol hümām

Aldı͜ anı Āmine oldı şād-kām

139
Yazmada “vādįdedürür” şeklindedir.
140
Yazmada “olevlerle” şeklindedir.

256
 1853. Virdiler yine Ĥalįmeye anı
Didiler ıśmarladuķ Ĥaķķa seni

1854. BaǾžılar dirler bu ķıśśa bu kelām

Evvelinden āħir olınca tamām

1855. Şol dem oldı kim Ĥalįme Aĥmedi

Besleyüb ceddine vireyim didi

1856. Götürüb iletdi anı Mekkeye

Evvelā iletdi anı KaǾbeye

1857. Çün Ĥaŧįm ķatına vardı ol nigār

Bir nidā işitdi anda āşikār

1858. Geldi didi iy Ĥaŧįm bil bir laŧįf

Yüzi anuñ ay ü gündendür şerįf

1859. İy Ĥaŧįm ķatuña geldi bir nigār

ǾĀleme raĥmetdürür ol gül-Ǿiźār

1860. İy Ĥaŧįm ķatuña geldi bir ĥabįb

Ki͜ andan alur cümle maħlūķāt naśįb
[64a]
1861. İy Ĥaŧįm ķatuña geldi nūr-ı zāt
Ki͜ andan oldı āşikārā kāyināt

1862. İy Ĥaŧįm ķatuña geldi şems-i Ĥaķ

Ki͜ andan alur varlıġını cümle ħalķ

1863. İy Ĥaŧįm ķatuña geldi ķāf u śād

Ki͜ andan oldı nār u māǿ u ħāk u bād

1864. İy Ĥaŧįm ķatuña geldi şāh-ı māh

Ki anuñla oldı Ǿālem pür-śafā141

1865. Çün irişdi aña ol vaķt bu nidā

Śordı kim ķanden gelür kim bu śadā

141
Bu beyt mesnevi kafiye düzenine uygun değil.

257
 1866. Ol Ĥaŧįm yanına ķodı Aĥmedi
Bu nidā ķanden gelür bilsem didi

1867. Her yañaya çoķ segirtdi ol nigār

Vālih ü ĥayrān olub ķıldı ķarār

1868. Aĥmedi ķoduġı yirde bulmadı

Ķande varduġını anuñ bilmedi

1869. Āħir olınca bu ķıśśa bu ħaber

Meŝnevįde böyledür iy şįr-i ner

1870. Bunı andan naķl itdüm ben żaǾįf

E’ś-śalātu ve’s-selām di iy laŧįf

1871. Çünki düşdi şāh Ĥalįme dāmına

Āh idüb aġladı ol vaķt Āmine

1872. Didi cānumdur ĥabįbüm gidicek

Nice͜ ideyin ben anı görmeyicek

1873. Aġladı zārılıġıla ol nigār

Ķanlu yaşı dökdi gözi cūy-bār

1874. Didi saña yā ilāhe’l-Ǿālemįn

Aĥmedi ıśmarladum ben iy emįn

1875. Çün Ĥalįme aldı şāhı şād-mān

Didi Ǿālem hep saña olsun ġulām
[64b]
1876. Bir devesi varıdı anuñ żaǾįf
Ħastalıķdan olmışıdı ol naĥįf

1877. Yürümege hįç mecāli yoġıdı

İñlemesi zārılıġı çoġıdı

1878. Üstine çün bindi sulŧān-ı cihān

Ķalķdı yirden oldı ol demde devān

258
 1879. Cümle ħalķ öñine geçdi ol deve
Zįre͜ aña binmişdi her derde devā

1880. Şāź oluben gideridi berķ-vār

Aña ŧapu ķılurıdı ne ki var

1881. Gül olurdı yidügi otlar anuñ

Gül suyıydı içdügi śular anuñ

1882. Dirdi şimdi çarħ-ı gerdān olmışam

Şimdiki dem Ǿarş-ı Raĥmān olmışam

1883. Şimdiki dem bendedür āb-ı ĥayāt142

Şimdiki dem bendedürür nūr-ı źāt

1884. Şimdiki dem ķuŧb-ı aķŧāb bendedür

Şimdiki dem şems ü meh-tāb bendedür

1885. Şimdiki dem bendedürür Muśŧafā

Şimdiki dem bendedürür pür-śafā

1886. Başuma uruldı bir devletlü tāc

Aluram münkir olanlardan ħarāc

1887. Bir rivāyetde Ĥalįmenüñ hemān

Bir ĥımārı varıdı bilgil i cān

1888. Ħastalıķdan olmışıdı ol żaǾįf

Açlıġından oldı ol ġāyet naĥįf

1889. Yürümege yoġıdı anda mecāl

Olmışıdı ol ķatı āşüfte-ĥāl

1890. Çün Ĥalįme bindi aña şāh ile

Śan güneş oldı muķārin māh ile
[65a]
1891. Ķalķdı merkeb yirden oldı ħoş-devān
KaǾbeden yañaya oldı ol revān

142
Yazmada “ĥayavāt” şeklindedir.

259
 1892. Üç kez anda secde itdi ol ĥımār
Çarħa girdi şāźlıķdan çarħ-vār

1893. Cümle ħalķ öñine geçdi yüridi

Anuñ üstinde͜ iki zįre nūrıdı

1894. Anı ħātūnlar taǾaccüb itdiler

Vālih olub yirlerine gitdiler

1895. Olara ol vaķtde didi143 ol ĥımār

Baña eyledi Ǿināyet Kird-gār

1896. Didi bilüñ bendedür şāh-ı cihān

Cümle Ǿālem bende aña bį-gümān

1897. Bendedürür raĥmeten li’l-Ǿālemįn144

Bendedürür nūr-ı Rabbü’l-Ǿālemįn

1898. Bendedür āħir zamān peyġamberi

Evliyānuñ enbiyānuñ dilberi

1899. Öliyidüm Tañrı cān virdi baña

Key żaǾįfdüm ol tüvān virdi baña

1900. Anuñ üstinde Ĥalįme eline

Aldı ol şāhı vü gitdi iline

1901. Gideriken yolda ol ħayru’l-beşer

Cūş iderdi cümle eşcār ü ĥacer

1902. Uġraduġı nesne ol ħayru’l-enām

Söyleyüb virüridi aña selām

1903. Ķurımış çeşmelere uġrasalar

Cūş idüb aķardı anlardan śular

143
Yazmada “Ol vaķtde didi olara” şeklindedir.
144
“(Ey Muhammed), biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiyâ suresi,
21/107.

260
 1904. Gündüz aña sāyebānıdı seĥāb
Gice gündüz yüzüyidi āfitāb

1905. ǾĀķıbet vardı Ĥalįme yirine

Aña uymayan kimesne yirine
[65b]
1906. Gice gündüz uyımazdı ol nigār
Ħiźmet iderdi aña leyl ü nehār

1907. Anlaruñ ķoyunları aruġıdı

Anlaruñ südleri aślā yoġıdı

1908. Şāhuñ elin anlara degürdiler

Ol ķoyunlar defǾaten semürdiler

1909. Anlaruñ çoķ oldı ġāyet südleri

Śıdayazdı hep ĥasūdlar ödleri

1910. Nice eyyām anda yaġmur yaġmadı

Bitmedi ot kimse ķoyun śaġmadı

1911. Ķatı ķızlıķ oldı ol yirde tamām

Açlıġından aġladı her ħāśś u Ǿāmm

1912. CemǾ oldı er ü Ǿavret pįr cevān

Vardılar dār-ı Ĥalįmeye revān

1913. Anda anlar eylediler çoķ fiġān

Āh odından yanayazdı āsumān

1914. Yalvarub aña didiler iy nigār

Bize raĥm eyle bi-ĥakkın Kird-gār

1915. Ĥālimüz oldı ħarāb eyle nažar

Bilürüz kim sendedür ĥayru’l-beşer

1916. Tañrınuñ maĥbūbıdurur ol laŧįf

Yüz süriyü aña geldük biz żaǾįf

261
 1917. Key Ǿacebdür didiler ol źū’l-cemāl
Kim degülise resūl-i źį’l-celāl

1918. Gel bizümle ol ĥabįbi al bile

Źū’l-keremden yalvarub yaġmur dile

1919. Ol nigār itdi ķabūl sözlerini

Öpdi cānlar cānınuñ gözlerini

1920. Anda şāhı başlara götürdiler

Bir müşerref mevžıǾa yitürdiler
[66a]
1921. Başlar açub āh u efġān itdiler
Anda çoķ ĥayvānı ķurbān itdiler

1922. Didiler kim işbu şāhuñ başıçün

LaǾl ü dür-pūşı muķavves ķaşıçün

1923. Raĥmetüñle iy kerįm eyle nažar

Āsumāndan arża indürgil maŧar

1924. Anlar anda çünki böyle söyledi

Ĥaķķ oları raĥmetiyle ŧoyladı

1925. Žāhir oldı bir seĥāb gökde hemān

Ol seĥābda pinhān oldı āsumān

1926. Şol ķadar indürdi seyli ol seĥāb

Anda olan ħalķı ķıldı ġarķ-ı145 āb

1927. Daħı çoķ dürlü Ǿacāyib bį-şümār

Ol ĥabįbden anda oldı āşikār

1928. Ĥasta anuñ görücegez yüzini

Ħoş olurdı bulurıdı özini

145
Yazmada “ġarb-ı” şeklindedir.

262
 1929. ǾAmā çeşmin sürse͜ ayaġı tozına
Tañrı nūr virürdi anuñ gözine

1930. Çün iki yaşına girdi ol cemįl

Ol güneş yüzlü ķamer ķaşlu aśįl

1931. Ķāmeti beñzerdi ŧūbā dalına

Reşk iletdi müşk zülf ü ħāline

1932. Gice zülfinden ŧutar Ǿanber niķāb

Cebhesinden rūşen olur āfitāb

1933. Ħaddi ve’ş-şems cebhesidürür ķamer

Çeşmine Ĥaķ didi146 mā-zāġa’l-baśar147

1934. Ħaddi nūrı Ǿarş u kürse armaġān

Leblerinüñ rįķı āb-ı cāvidān

1935. Tūbį tūbā didi ķaddin göricek

Şems şābāş didi ħaddin göricek
[66b]
1936. Yüzi anuñ çeşme-i nūr-ı İlāh
Sözi anuñ vaĥy-i cümle pādişāh

1937. Cān gülistānınuñ oldur bülbüli

Oldurur bāġ-ı cinānuñ śulśuli

1938. Rūy-ı nergis gözine andan çerāġ

Lāle anuñçün yüregine urdı dāġ148

1939. Zülfi cānlar boynınuñ şekkįridür (?)

Ķalb ile rūĥ śaçınuñ zencįridür

1940. Ol ħayāl-i ħāli Hinde irişe

Mevt Ĥabeş ehlile Sinde irişe

146
Yazmada “didi hem” şeklinde.
147
“(Hz. Muhammed’in) göz(ü) şaşmadı ve sınırı aşmadı” Necm suresi 53/17
148
Yazmada “ŧaġ” şeklindedir.

263
 [Ġazel]

1941. Ol laŧįfdür pādişāh-ı dü-cihān

Rūĥ-baħşdur belki oldur cān-ı cān

1942. Cümle maħlūķāt anuñdur cüzǿ ü küll

Oldılar ķurbān aña ins ile cān

1943. Bāġ-ı ķudsdür gülsitān-ı bāġ-ı ķuds

Oldı ol cān bülbüline āşiyān

1944. Ĥüsnine müştāķ anuñ bāġ-ı İrem

Ķāmeti ŧūbā lebi kevŝer-cinān

1945. Raĥmet-i Raĥmānuñ oldur mažharı

Ġarķa varur raĥmete kevn ü mekān

1946. Āsumān u Ǿarş u kürsį źāt anuñ

Cümle Ǿālem noķŧa-i źerrāt anuñ

1947. Silm ü ĥilm ü luŧf u iĥsān ħūyıdur

Misk ü Ǿanber ħāk-i pāyı būyıdur

1948. Derd-i hicre oldurur Ķānūn Şifā

Oldurur kān-ı mürüvvet hem vefā

1949. Dāye aydur gördüm andan rūz u şeb

Çoķ bedāyiǾ çoķ ġarāyib çoķ Ǿaceb

1950. Dizüm üstinde yaturdı bir gün ol

Mememi emeridi ol pür-uśūl
[67a]
1951. Geçdi andan çoķ ķoyunlar nāgehān
Ol arada cümlesi oldı devān

264
 1952. Ol ĥabįbe secde hemān itdiler
Öpdiler olar başına gitdiler149

1953. İki aķ ķuş gelüridi her śabāĥ

Şāhuñ öñinde düşerlerdi cenāĥ

1954. Anuñ ellerin öperlerdi olar

DefǾaten ġāyib olurlardı olar

1955. Ol ĥabįb öñinde her gün āşikār

Olurıdı bir Ǿažįm nūr şems-vār

1956. Ķoynına anuñ girüridi o nūr

Yine andan ol ķılurıdı Ǿubūr

1957. Memeden aġzın ķoyıncaķ ol ĥabįb

Sileyin aġzın diridüm ben ġarįb

1958. İki kimse gelüridi nāgehān

Aġzını anuñ silerlerdi Ǿayān

1959. Uyanıcaķ ol ĥabįb-i Kird-gār

Çoķ ŧavāyif olurıdı āşikār

1960. Dört yanında͜ anuñ ŧutarlardı muśāf

Ayak üstine ŧuruben śāf u śaf

1961. Uyanıcaķ ol emįr-i dü-cihān

Anda olar ġāyib olurdı hemān

1962. MaǾşere’l-Ǿuşşāķı ķūlū e’ś-śalāt

Fe’smeǾū aħbāre mirǿātı’ś-śıfāt

1963. Diñleñüz iy Ǿāşıķįn-i Muśŧafā

Nice oldı śoñradan ol pür-śafā

149
Yazmada bu beyit:
“Ol ĥabįbe secde itdiler hemān
Öpdiler başına gitdiler olar” şeklindedir.

265
 1964. Çünki ol şāh girdi iki yaşına
Urdılar Levlāk150 tācın başına

1965. Diledi kim yüriye ol pür-uśūl

Ol laŧįf ü ol žarįf ol pür-uśūl
[67b]
1966. Yirde seyre başladı ol āfitāb
Gökde aña reşk iletdi māhitāb

1967. Śaġ yanına śol yanına meyl ide

Yürümege başladı ede ede

1968. Śaġa śola meyl iderdi ol resūl

Ġarb u şarķuñ ehlin ideridi ķul

1969. Yüriyicek yirde ol serv-i revān

Hep revān ķurbān olurdı͜ aña revān

1970. Günde bir ayca büyürdi ol laŧįf

Ayda bir yılca olurdı ol şerįf

1971. Hākeźā ķāle’l-Ǿİİyāżu fį’ş-Şifā

Nażżara’l-lāh vechehū yevme’l-vefā

1972. Diñleñ iy Ǿuşşāķ-ı sulŧānu’r-rüsül

Nice oldı śoñradan ol pür-uśūl

1973. Dāyenüñ bir gökcek oġlı varıdı

Rıfķ u luŧf aña hemįşe kārıdı

1974. Çün yitişdi ol ĥabįb dört yaşına

Cümle cān ķurbān muķavves ķaşına

1975. Dāyesine didi destūr vir baña

Varayın ben daħı ķoyun gütmege

150
“S
Sen olmasaydın, sen olmasaydın (Ey Muhammed) felekleri yaratmazdım” Mehmet
Yılmaz, age., s. 456.

266
 1976. Dāye didi düşmenüñ çoķdur senüñ
Ħavf iderem biri ŧuş ola anuñ

1977. Senden ayru bir nažar ben olmazam

Kim saña ola żarar ħavf iderem

1978. Didi o şāh baña ĥāfıždur naśįr

Ben kemįne Ǿabdine oldur baśįr

1979. Didi dāye saña çün Ĥaķdur muǾįn

Her ne yire diriseñ var iy emįn

1980. Anda yatdı ol gice ol māhitāb

Śubĥ oldı çünki ŧoġdı āfitāb
[68a]
1981. Vardı͜ anuñ üstine bir pāre seĥāb
Tā cemālin yaķmaya͜ anuñ āfitāb

1982. Sāye oldı üstine anuñ seĥāb

Ĥaķ budur va’l-lāhu aǾlem bi’ś-śavāb

1983. Ŧonların geydürdi aña dāyesi

Didi kim sensin saǾādet sāyesi

1984. Baġladı anuñ biline bir kemer

Didi cānın virmeyen saña kem er

1985. Sürme çekdi çeşmine͜ anuñ ol nigār

Didi cānlar cānısın iy gül-Ǿiźār

1986. Virdi anuñ eline ol bir Ǿaśā

Aña virdiler selām seng ü ĥaśā

1987. Gözlerini öpdi sen varġıl didi

Śaġlıġıla aħşāmın gelgil didi

1988. Ķalķdı yirden ol ĥabįb ol dem hemān

Dāyenüñ oġlıyıla oldı revān

267
 1989. Çün yüridi Ǿizzetile ol nigār
Cūşa geldi cümle eşyā ne ki var

1990. Nūrıyıla oldı Ǿālem māl-ā-māl

Nūr-ı Ĥaķdur ol ĥabįb-i źį’l-celāl

1991. Dāye oġlıyıla gitdi ol cemįl

Aślā oyun oynamazdı ol aśįl

1992. Aña virürdi selām her ķuru yaş

Her ķoyun ayaġına ķorıdı baş

1993. Her ķoyun ŧutardı anuñ sözini

Anuñ öperdi ayaġı tozınu

1994. Aġśaġıdı ayaġı bir ķoyunuñ

Śınmışıdı süñügi yaǾnį anuñ

1995. Anuñ üstine ķodı elin o şāh

Śaġ itdi anı ol demde İlāh
[68b]
1996. Yiryüzinde yürise ol āfitāb
Aña gökden sāye olurdı seĥāb

1997. Yatsa yirde uyısa ol gül-Ǿiźār

Ayaġın anuñ öperlerdi olar

1998. Vaĥşįler ĥāżır olurdı bį-şümār

Tozına yüzler sürerlerdi olar

1999. Yürüdügi yirde ol ħayru’l-beşer

Yeşerürdi ķuru ot ķuru şecer

2000. Fį’ş-Şifāǿi hākeźā hāžā’l-kelām

Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām151

2001. Ķurtlar anuñ ķoyınuñ izlerin

Öpüben sürerleridi yüzlerin

151
1999 ve 2000. beyitlerin ikinci mısraları yazmada yer değiştirmiştir.

268
 2002. Bir ķuyuya varacaġız ol nigār
Ŧaşraya çıķardı śuyı cūy-bār

2003. Ol ķoyunlar ol śudan içeridi

Ol aradan ol ĥabįb geçeridi

2004. Varıdı ol yirde bir ner-ejdehā

Kimse bulmazdı deminden hįç rehā

2005. Eyleyüb ŧururdı ol yiri ħarāb

Varımazdı anda aślā şeyħ ü şāb

2006. Ol yiri [hem] ol ķatı yaķmışıdı

Adı anuñ Ǿāleme çıkmışıdı

2007. Dāye oġlıyıla ol sulŧān-ı dįn

Ol şefįǾ ol raĥmeten li’l-Ǿālemįn152

2008. İttifāķā ol araya irdi͜ olar

Ejdehāyı anda anlar gördiler

2009. Dāye oġlı ķorħdı ķaçmaķ istedi

Aña cānlar cānı ķorķma ŧur didi

2010. Çünki gördi ol ĥabįb-i muśŧafā

Çoķ tevāżuǾ itdi anda ol şeha
[69a]
2011. Meskenet idüb yüzin sürdi yire
Diledi kim yirüñ içine gire

2012. Didi kim sensin resūl-i Kird-gār

İşbu Ǿālem hep senüñdür ne ki var

2013. Didi aña ol ĥabįb-i źū’l-minen

Yüri git bu yirde ŧurma daħı sen

2014. Seni görüb kimse olmasun ĥazįn

Ol aradan ejdehā gitdi hemįn

152
“(Ey Muhammed), biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiyâ suresi,
21/107.

269
 2015. Gitdi ayruķ ol arada ŧurmadı
Anı anda daħı kimse görmedi

2016. Ol gün anlar yürüdiler şād-mān

Evlerine aħşām oldılar revān

2017. Ol gice yatdılar evde şād-kām

Śubĥ olıncaķ yine ol bedr-i tamām

2018. Dāyenüñ oġlıyıla oldı revān

Aña ķurbān cümle [hem] baş ile cān153

2019. Seyr iderleriken anlar ol zamān

Žāhir oldı iki kimse nāgehān

2020. Ol ĥabįbi ol aradan ķapdılar

Üstine kevŝer zülālin sepdiler

2021. İltdiler ol şāhı bir ŧaġ başına

Ķurbān olayın muķavves ķaşına

2022. Baśdılar anda ol ādem faħrını

Yardılar anuñ orada śadrını

2023. Yüregin kevŝer śuyıla yudılar

Anı yine mevżıǾına ķodılar

2024. Dikdiler śadrını ol şāhuñ olar

Öpdiler elini ol māhuñ olar

2025. Didiler kim sen resūlsın iy ĥabįb

ǾĀleme hep senden irişür naśįb
[69b]
2026. Dāye oġlı çünki gördi bu işi
Başına irdi cihānuñ teşvįşi

153
Yazmada “revān” yazılıdır.

270
2027. Başına ŧopraķ śaçub itdi fiġān
Ķanlu yaşı itdi gözinden revān

2028. Aġlayuben anasına vardı ol

Didi ķanı iy ana ol pür-uśūl

2029. İki kimse ol Ĥicāzį ķardeşüm

Aldı gitdi müşkil oldı her işüm

2030. Bir depe üstine anı iltdiler

Yardılar śadrın diküben gitdiler

2031. Çün Ĥalįme diñledi anuñ sözin

ǾAķlı gitdi yavu ķıldı kendözin

2032. Āh itdi ķandesin didi i şāh

Ķande gitdüñ ķande varduñ sen i māh

2033. Gözlerüm nūrı Muĥammed ķandesin

Dü-cihānuñ şāhı Aĥmed ķandesin

2034. Ķandesin iy ġam-güsārum Muśŧafā

Ķandesin iy iftiħārum Muśŧafā

2035. Ķandesin iy āfitābum Muśŧafā

Ķandesin iy māhitābum Muśŧafā

2036. Ķande gitdüñ iy şerįf ü iy laŧįf

Ķande varduñ iy Ǿafįf ü iy žarįf

2037. İşbu rūşen dünyā sensüzin i şāh

Gözlerüme cümlesi oldı siyāh

2038. Āh u efġān itdiler anlar o dem

Gözlerinden dökdiler yaş ile dem

2039. Aġlaşuben ol maķāma irdiler

Ol ĥabįbi ol arada gördiler

271
 2040. Gördiler kim oturur ol āfitāb
Sāyebān olmış aña gökden seĥāb
[70a]
2041. Meskenetle öpdiler elin anuñ
Didiler kim cümle Ǿālem hep senüñ

2042. Evlerine anı iltdiler olar

Eliyile ayaġın öpdi olar

2043. ŻāyiǾ ola didiler ħavf itdiler

Anı Mekkeye aluben gitdiler154

2044. Yolda bir sāĥir varıdı ol zamān

Uġradılar anlar aña nāgehān

2045. Gördi cānlar cānını ol bed-güher

Didi bundan iriserdür çoķ żarar

2046. Ķavmine çaġırdı didi gelüñüz

Bunı öldürmege tedbįr ķıluñuz

2047. Düşmeniñüzdür bu oġlan bį-gümān

Öldürüñ siz bunı oluñ şād-mān

2048. Ger bunı öldürmeziseñüz bu dem

Aśśı ķılmaz size śoñraġı nedem

2049. İns ile cin cümle aña uyısar

Küllü aśnāmı bu yire ķoyısar

2050. Dįniñüz bilüñ bu sizüñ yıķısar

Çoķ żararlar size bundan çıķısar

154
Yazmada bu beyitler:
“Evlerine anı iltdiler olar
ŻāyiǾ ola didiler ħavf itdiler

Eliyile ayaġın öpdi olar

Anı Mekkeye aluben gitdiler”
şeklindedir.

272
 2051. Çünki sāĥir didi bunı anlara
Şemşįr alub bindi anlar atlara

2052. Anları çün dāye gördi ol zamān

Yırtdı yüzin anda itdi çoķ fiġān

2053. Ol ĥabįbi aldı defǾį dizine

Öpdi gözin ķodı gözin gözine

2054. Aġladı āh eyledi itdi fiġān

Ditredi anda zemįn ü āsumān

2055. Didi iy ħalķa ki sensin dest-gįr

Bu ĥabįb-i źū’l-cemālesin baśįr
[70b]
2056. Bunı eyledüm şefįǾ iy Ĥaķ saña
ǾAvn u naśr it yā İlāhį sen baña

2057. Ĥıfž eyle bunı sen yā źā’l-minen

Tā żarar görmeye bu sįmįn-źeķan

2058. Çünki böyle didi anda ol nigār

Cūşa geldi yirde gökde ne ki var

2059. Uçdı altından deve ol dem hemān

Vardı ķondı Mekkeye ol bį-gümān

2060. Dāye virdi ol cemįli ceddine

Ay ile gün reşk iletdi ħaddine

2061. Ķodı ceddi gözin anuñ gözine

Yüzini sürdi ayaġı tozına

2062. Götürüb iletdi anı evine

Tā anası anı göre avına

2063. Mekkenin Ǿavretleri hep vardılar

Ol cemįlüñ ħūb-cemālin gördiler

273
 2064. Gördiler kim olmış ol śāĥib-cemāl
Ĥüsni ħulķı olmış anuñ pür-kemāl

2065. Ķaşları çatışlarını gördiler

Kirpügi atışlarını gördiler

2066. Ħadlerinüñ şaǾşaǾātın gördiler

Leblerinüñ lemaǾātın gördiler

2067. Gįsūsı olmış teselsül bildiler

Ħurşįdi devr-i ķamerde buldılar

2068. Gördiler çeşmini cānlara çirāġ

Kirpüginüñ biri biñ cāna ŧuzaġ

2069. Didiler hey hey bu ne şemsdür münįr

İns degüldür bel melekdür bu emįr

2070. Ķanķı burcdan ŧoġdı işbu āfitāb

Ķanķı dürcden çıķdı bu dürr-i ħoş-āb
[71a]
2071. Didiler kim bu kemāl u ber-kemāl
Bį-şek olmışdur cemāliyle celāl

2072. Śayĥa idüb bāreka’l-lāh didiler

NaǾra urub raĥmetu’l-lāh didiler

2073. Didiler bu cānlaruñ cānānesi

Kimdügüni bile mi kim anesi

2074. Piçelerle yüzlerini örtdiler

Başlarına daħı çārlar örtdiler

2075. Ŧurdı yirinden hemān serv-i revān

Anasından yañaya oldı revān

2076. Vardı öpdi anasın ol dem hemān

Boynına śalındı anuñ şād-mān

274
 2077. Çünki öpdi anasın ol māhitāb
Ķavse irişdi o vaķtde āfitāb

2078. İrdi nev-rūza o demde nev-bahār

Gülsitāna vāśıl oldı lāle-zār

2079. Āmine de öpdi anuñ yüzini

Ayaġı tozına sürdi gözini

2080. Öpdi gözini yüzini ol nigār

Şādlıķdan aġladı çoķ zār u zār

2081. Gerçi hicrüñ aġlamaġı yatludur

Lįk vuślat aġlamaġı ŧatludur

2082. Birbirisin öpdi ķoçdı şād-mān

Cūşa geldi heft-zemįn ü āsumān

2083. Yiyledi Āmine anuñ güllerin

Öpdi anuñ lālesin nergislerin

2084. İy ıraķı vuślata tebdįl iden

Vey sürūra ġuśśalar taĥvįl iden

2085. Zehri tiryāķ eyleyen subĥānımuz

Ŧaşı gevher eyleyen sulŧānımuz
[71b]
2086. Derdi dermān eyleyen ġaffārımuz
ǾAybı pinhān eyleyen settārımuz

2087. Cürmi maĥv iden raĥįm raĥmānımuz

İŝmi setr iden kerįm mennānımuz

2088. Nārı berd iden ĥakįm ħallāķımuz

Ħārı verd iden Ǿažįm rezzāķımuz

2089. Her maǾāśįden geçen vehhābımuz

Tevbeler maķbūl iden tevvābımuz

275
 2090. Ħāki insān eyleyen ĥannānımuz
Māǿi sükker eyleyen deyyānımuz

2091. Aġlamaġı dönderen gülmeglige

Gitmegi tebdįl iden gelmeglige

2092. Ol ĥabįbüñ ĥürmetiçün bizi sen

Andan ayru itmegil yā źā’l-minen

2093. Bizi eyle yā İlāhe’l-Ǿālemįn

Cennetü’l-meǿvāda anuñla ķarįn

2094. Miskįn Aĥmed bendeñe itgil nažar

Tā ki ne elem ire aña ne żarr

2095. Luŧfuñıla aña eyle sen meded

Cām-ı Ǿışķuñ śun aña sen iy aĥad

2096. Cām-ı Ǿışķuñdan içür aña müdām

Tā ki Ǿışķdan bį-hūş ola ol müdām

2097. Aĥmedi Aĥmedden ayru itme sen

Zįre Aĥmed cāndurur Aĥmed beden

2098. Çün anuñla eyledüñ hem-nām beni

Anı andan sen ayırma155 iy ġanį

2099. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām

Key yekūne dāruke dāru’s-selām

2100. İsmeǾū Ǿuşşāķe sulŧānı’r-rusul

Keyfe kāne ĥālu en ĥādį’s-subul
[72a]
2101. Çün ulaldı büyidi ol bedr-i tām
Aña Ǿizzet eyledi her ħāśś u Ǿāmm

155
Yazmada “ayırma sen” şeklindedir.

276
2102. Cümle ħalķ ĥüsnine Ǿāşıķ oldılar
ǾIşķ içinde cümle śādıķ oldılar

2103. İns ü cin itdiler aña inķıyād

Bildiler kim oldurur ħayru’l-Ǿibād

2104. Ħalķ içinde artdı anuñ devleti

Hem teraķķį buldı anuñ ziyneti

2105. Her kime kim vire devlet pādişāh

Kimse anı alımaz bį-iştibāh

2106. Girmedin ol yidi yaşına tamām

Anası͜ öldi ķaldı yalñuz ol hümām

2107. Atası͜ öldi dört yaşına girmedin

Dünyeden gitdi kemālin görmedin

2108. BaǾżılar dirler ki anuñ anası

Ĥāmileyken ölmiş idi atası

2109. Fį’l-Kebįri hākeźā ķāle’l-İmām

Ve ķāle’l-lāhu lehu dāre’s-selām

2110. Ve’đ-Đuĥānuñ Tefśįrinde bu kelām

Şöylece meźkūrdurur anda tamām

2111. Anuñ öldi atası vü anesi

Ķaldı yalñuz ol saǾādet sāyesi

2112. Ceddi ol vaķt aña Ǿizzet eyledi

Rūz ile şeb ķatı ħiźmet eyledi

2113. Çün sekiz yaşına girdi ol emįn

Ceddi gitdi dünyeden olub ĥazįn

2114. Aldı͜ Ebū Ŧālib anı ol dem hemān

Aña ħiźmet eyledi ol çoķ zamān

277
 2115. Tā vefāt idince ħiźmet eyledi
Gice gündüz aña Ǿizzet eyledi

[MiǾrāc-ı Nebį]
b
[72 ]
2116. Bu gicede olısardur nūr-ı nūr
Bu gice bulsañ gerek Ǿayn-ı ĥużūr

2117. Bu gice žāhir olur esrār-ı yār

Bu gicede görinür dįdār-ı yār

2118. Hep ĥicābı götürür bu gice Ĥaķ

Seni saña gösterür bu gice Ĥaķ

2119. Göklere var anda seyr it iy ĥabįb

Hep nebį alsun şehā senden naśįb

2120. Bu zemįnden bu gice pervāz it

Ĥażrete var dürlü dürlü nāz it

2121. ǾĀlem-i cismānįden eyle güźer

ǾĀlem-i rūĥānįye156 eyle sefer

2122. Andan eyle ġayb-ı ġayba intiķāl

Oldurur bil ķābe ķavseyne157 miŝāl

2123. Ķābe ķavseyndür saña menzil olan

Daħı ev ednādurur158 maĥfil olan

2124. Ķābe ķavseyne var oldur cemǾ-i cemǾ

Andan ev ednāya oldur aśl u ferǾ

2125. ǾAyn-ı źātuñ ġayb-ı ġaybdur iy nigār

Seni görmek Ĥaķķı görmekdür i yār

156
Yazmada “revĥānį” şeklinde harekelidir.
157
“O
Onunla arasındaki mesafe, iki yay arası kadar yahut daha az kaldı” Necm Suresi 53/9.
158
“O
Onunla arasındaki mesafe, iki yay arası kadar yahut daha az kaldı” Necm Suresi 53/9.

278
 2126. Cümle žulmānį vü nūrānį ĥicāb
RefǾ oldı saña oldı fetĥ-i bāb

2127. Enbiyāyıla melāyik bį-şümār

Yoluñ üstinde ŧururlar iy nigār

2128. Zemzemeyle ŧoldı kevn ile mekān

ǾArşa varur didiler śadr-ı cihān

2129. Heşt-behiştüñ ķapusını açdılar

Yoluñ üstine cevāhir śaçdılar

2130. Āsumānį ķudsa var iy āfitāb

Ķo bu ferşi Ǿarşa var iy māhitāb
[73a]
2131. Niçeye dek ferşde ŧutarsın maķām
ǾArşa varub göresin anda tamām

2132. Ĥažretüñdür murġ-ı ķuds-i pādişāh

ǾArşda seyr it yir degül yirüñ i şāh

2133. Ferş degüldür Ǿarşdurur cevlān-gehüñ

Ķo mekānı lā-mekān seyrān-gehüñ

2134. Sensin iy cān ruķǾa-i dįdār-ı şāh

Görinen sensin zi-māhį tā-be māh

2135. Cām-ı gül iç bu gice ez-dest-i yār

Tā-ebed ol bu gice sen mest-i yār

2136. Ŧur yirüñden imdi sen iy gül-Ǿiźār

Bu Burāķa Ǿışķıla olġıl süvār

2137. Ŧurdı yirinden hemān serv-i revān

Ol Burāķdan yañaya oldı revān

2138. Cebreǿįl ŧutdı rikābını hemān

Bindi aña defǾį şāh-ı dü-cihān

279
 2139. Śaġ yanına geçdi CebreǾįl-emįn
Cūşa geldi āsumān ile zemįn

2140. Yire indi gökden ol vaķt çoķ melek

Şādlıķdan çarħa girmişdi felek

2141. Yola girüb ķudse oldılar revān

Bir dem içre ķudse vardılar hemān

2142. Oldı͜ aña ŧayy-ı mekān basŧ-ı zamān

Buña eyle iǾtiķādı bį-gümān

2143. Yolda gördiler Ǿacāyibler olar

Naķl idersem nice defterler ŧolar

2144. Ger yazaydum şāhumuñ miǾrācını

Çoķ mücelledler ideydüm ben anı

2145. Lįk itdüm bu kitābı Muħtaśar

Söylemedüm çoķ MeǾānį çoķ eŝer
[73b]
2146. Çoķ BedāyiǾ çoķ MeǾāniǾ ben Beyān
Eylemedüm anuñiçün iy cüvān

2147. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām

Fe’smeǾ aħbāre Ǿurūc-ı bedr-i tām

2148. Ŧarfatü’l-Ǿayn içre anlar ol zamān

Ķudse varub anda ķondılar hemān

2149. Çünki Ķudse vardı ol ħayru’l-enām

Enbiyā hep aña virdiler selām

2150. Enbiyā ervāĥı anda āşikār

Oldılar cismi miŝāliyle i yār

2151. Śoñra anlar göklere itdi śuǾūd

Uġradı͜ anda da olara baĥr-ı cūd

280
 2152. Ĥāśıl oldı anlara ŧayy-ı mekān
Oldı͜ olara daĥı hem basŧ-ı zamān

2153. Hem mücerred olına cümle mekān

Bil müsāvįdür ĥaķįķat bį-gümān

2154. Ol gice geçdügi anlardan o şāh

Bil delįldürür buña bį-iştibāh

2155. Kim olardan Ǿālįdür ol şāh-ı dįn

Ol ĥabįb ol raĥmeten li’l-Ǿālemin159

2156. İşbu beytler şübheleredür cevāb

Şöyle bil va’l-lāhu aǾlem bi’ś-śavāb

2157. Bişnevįd iy Ǿāşıķįn-i Muśŧafā

Keyfe kāne ĥāl-i ān śāĥib-śafā

2158. Enbiyāya anda nice itdiler

Ol ĥabįble neylediler nitdiler

2159. Enbiyā ervāĥı hep cemǾ oldılar

Nār-ı Ǿışķda küllįsi şemǾ oldılar

2160. Ol ĥabįb öñinde anlar śāf u śāf

Eli baġlu ŧurdılar ŧutub muśāf
[74a]
2161. Didiler iy āfitāb-ı dü-cihān
Cümlemüze reh-nümāsın bį-gümān

2162. Bu gice senüñle beyǾat idelüm

İźniñüzle yirimüze gidelüm

2163. Enbiyā yapışdı anuñ eline

Çoķ selām virdiler aña āline

159
“(Ey Muhammed), biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiyâ suresi,
21/107.

281
 2164. Cümlemüzden ol seni͜ itdi iħtiyār
Evvel āħir seni ķıldı baħtiyār

2165. Aña sen bu gicede bulduñ viśāl

Bizi andan dile iy śāĥib-cemāl

2166. Ümmetüñ virür saña ol pādişāh

Ümmetüñden eyle bizi sen i şāh

2167. Anda͜ eźān oķıdı Cebreǿįl-emįn

DefǾį͜ imāmlıķ eyledi ol şāh-ı dįn

2168. Enbiyānuñ cānları cemǾ oldılar

Dertlerine anı dermān buldılar

2169. Ol gice itdiler aña iķtidā

Buldılar anuñla anlar ihtidā

2170. Anda͜ iki rekǾat śalātı ol hümām

Ķılıvirdi anlara oldı imām

2171. Çün śalātı eyledi ol şāh tamām

Luŧf idüben anlara virdi selām

2172. Didi ŧuruñ yiriñüzde bu zamān

Olayın ol şāh iline ben revān

2173. Gitdi andan göklere ol gül-Ǿiźār

Gördi ol yolda Ǿacāyib bį-şümār

2174. Çünki vardı göklere ol bedr-i tām

Her melek virdi aña biñ biñ selām

2175. Ādeme uġradı evvel ol resūl

Didi Ādem beni eyle sen ķabūl
[74b]
2176. Śoñra Nūĥa uġradı ol bedr-i tām
Ķarşu vardı şāha ol virdi selām

282
2177. Çoķ tevāżuǾ eyledi anda aña
Didi eyle bir nažar iy şāh baña

2178. Uġradı Mūsāya śoñra ol resūl

Didi eyle beni iy şāh sen ķabūl

2179. Baña luŧf it iy laŧįf eyle nažar

Tā ķabūl ide beni Rabbü’l-beşer

2180. Bu gice anuñ cemālin bį-ĥicāb

Görisersin āşikār ke’l-āfitāb

2181. Gözüm alub bile git sen iy ĥabįb

Tā cemālinden gözüm bula naśib

2182. Śoñra gördi Eyyūb anda ol laŧįf

Ħastalıķdan olmış ol ġāyet żaǾįf

2183. Didi Eyyūb derdlerüñ dermānısın

Dü-cihānda cümle ħalķuñ ħānısın

2184. Bir nažar it bu żaǾįf efkendeñe

Luŧf u iĥsān eyle miskįn bendeñe

2185. Tā ki eyleye beni Allāh kabūl

Sen kerem eyle baña [hem] yā resūl

2186. Uġradı İbrāhįme śoñra resūl

Virdi aña çoķ selām iy pür-uśūl

2187. Didi oġul sen cānumuñ cānısın

MaǾrifet dürlerinüñ Ǿummānısın

2188. Görisersin bu gice dįdār-ı yār

İşidisersin şehā güftār-ı yār

2189. Bu gice hem-dem olursın dostıla

Cānum oġul beni anda sen dile

283
 2190. Uġradı ǾĮsāya śoñra ol ĥabįb
Gördi kim pür-nūr olmış ol ŧabįb160
[75a]
2191. Ol ĥabįbe didi iy ħayru’l-beşer
Ben faķįr efkendeñe eyle nažar

2192. Ġayr-i ān el-Ķāđį ķāle Fį’ş-Şifā

Ol ĥasįb ü ol nesįb ol pür-śafā

2193. Gördi evvel gökde Ādem cānını

Ol kerāmet ol saǾādet kānını

2194. Gördi͜ ikinci gökde ǾĮsāyı o şāh

Luŧf ile virdi selām aña o māh

2195. Çoķ tevāżuǾ eyledi ǾĮsā aña

Didi eyle bir nažar iy şāh baña

2196. Gördi śıddįk Yūsufı üçüncide

Gördi İdrįs rūĥını dördüncide

2197. Gördi Hārūnı bişincide o şāh

Ol yüzi gül zülfi sünbül pādişāh

2198. Gördi Mūsā rūĥunı altıncıda

Gördi İbrāhįmi ol yedincide

2199. Çoķ tevāżuǾ ķıldılar anlar aña

Didiler kim Ĥaķ nažar itdi saña

2200. Didiler kim bu gice sen iy nigār

Dost cemālin görisersin āşikār

2201. Bir nažar it bizlere iy gül-Ǿiźār

Tā ķabūl eyleye bizi Kird-gār

160
Yazmada “laŧįf” yazılı.

284
 2202. Ol ĥabįbe anlara olsun selām
Gice [vü] gündüz ilā yevmi’l-ķıyām

2203. Bu rivāyet key eśaĥĥdur iy hümām

Bunı böyle didi iy ħayru’l-enām

2204. ǾIşķıla di e’ś-śalātu ve’s-selām

Tā olasın anlaruñla sen müdām

2205. İşid imdi nice itdi ol ĥabįb

ǾIşķıla diñle anı sen iy lebįb
[75b]
2206. Anlaruñla ol gice ol bedr-i tām
Çün buluşdı anlara virdi selām

2207. Geçdi͜ olardan ol ĥabįb-i Kird-gār

Sidreye vardı vü ķıldı ħoş ķarār

2208. Sidrede cümle melāyik ol şeha

İķtidā eylediler ħoş müntehā

2209. Ol maķāmda anlara oldı imām

Cümle ħalķuñ efđalıdur ol hümām

2210. Sidreden çün geçmek istedi emįn

Ķaldı anda Cebreǿįl olub ĥazįn

2211. Didi aña ol ĥabįb-i Kird-gār

Şimdiye dek baña yoldaşduñ i yār

2212. Şimdi niçün bunda ķalduñ iy emįn

Gel gidelüm bunda ķalma sen ĥazįn

2213. Aña didi Cebreǿįl iy bedr-i tām

Bu yiri ĥażret baña itdi maķām

2214. Cümleye Ĥaķ taǾyįn itdi bir mekān

Hep senüñdür her mekān ü lā-mekān

285
 2215. Ger yaķın varurısam bir ānmola
Köyinür başum benüm perüm bile

2216. Bundan öte ger baśarsam bir ķadem

Oda yanar hep ķanadum ben nidem

2217. Ol ĥabįb didi aña bilgil i yār

Rāh-ı Ǿışķda perri añmaķ ķatı Ǿār

2218. Per nedür kim sen anı yād idesin

Anuñiçün kendüñi yād idesin

2219. Nār-ı Ǿışķa kendüñi͜ ur pervāne-vār

Tā saña žāhir ola dįdār-ı yār

2220. Sen hevā-yı Ǿışķda yül perr ile bāl

Tā saña ĥāśıl ola dosta viśāl
[76a]
2221. Rāh-ı Ǿışķı śanmaġıl sen serseri
Belki kemter nesnedür virmek seri

2222. Kemterįn nesne bu yolda iy emįn

Cānuñı virmekdürür bilgil yaķįn

2223. Rāh-ı Ǿışķda virmeyince cānuñı

Göremezsin bellü bil cānānuñı

2224. Çünki sen añduñ bu yolda perrüñi

Perrüñile göremezsin Rabbüñi

2225. Sen yirüñde oturub śaķla peri

Vireyin ben dosta cānıla seri

2226. Maĥv͜ ideyin Ǿaynį Ǿaynında iy emįn

Tā ki Ǿaynum göre Ǿaynını yaķįn

286
 2227. Lį-maǾa’l-lāh161 vaķti benümdür hemān
Aña ķurbān eyleyeyin baş u cān

2228. Sen otur perrüñi śaķla ŧapuda

Cān vireyin olayın ben ŧapuda

2229. Pādişāhla olayın ben hem-nişįn

Anuñıla śoĥbet ideyin için

2230. Cebreǿįle böyle dirken bir nidā

Geldi aña cümle ins ü cān fidā

2231. DaǾvet itdi gel seni Allāh didi

Ħūb cemālin gör anuñ iy şāh didi

2232. Gitdi andan öteye ol āfiŧāb

Geçdi ol şāh anda yitmiş biñ ĥicāb

2233. Çoķ Ǿacāyib gördi ol ħayru’l-beşer

Naķl idicek anları sözler uzar

2234. Bir feżā görindi aña nāgehān

Yir ü gök yoġıdı anda hem meķān

2235. Ķandedür nefsi ayaġın bilmedi

Nefsi anuñ ķalbini hem bulmadı
[76b]
2236. Ķalbi bilmedi ki rūhı ķandedür
Cümle maħlūķ süddesinde bendedür

2237. Rūĥı sırrın bilmedi ne yirdedür

Ol ĥabįb ne yirde͜ idi ne gökdedür

2238. İstedi anuñ ayaġı nefsini

Nefsi daħı istedi hem ķalbini

161
“Benim, Allah ile öyle anlarım olur ki, ne bir mukarreb melek, ne de mürsel bir nebi
öyle bir yakınlığı elde edebilir.” Hadis-i Şerif. Mehmet Yılmaz, age., s. 469.

287
 2239. Ķalbi rūĥın rūĥı daħı sırrını
İstedüb bulmadılar bir birini

2240. Rūĥını ķurbet maķāmında ĥabįb

Ķodı oldı Ĥaķķa ol ġāyet ķarįb

2241. Sırrına itdi şühūdı ol maķām

Nūr-ı źātda maĥv oldı bedr-i tām

2242. Ĥaķ aña ol vaķt tecellį eyledi

Luŧfıla anı tesellį eyledi

2243. Tefsįr-i Teysįr içinde bu kelām

Şöylece meźkūrdurur iy nįk-nām

2244. Sūre-i ve’n-necmdedür bu kelām

ǾIşķıla di e’ś-śalātu ve’s-selām

2245. ǾIşķıla diñ e’ś-śalātu ve’s-selām

Nice oldı diñleñüz kim bedr-i tām

2246. İsmeǾū Ǿuşşāķı maĥbūb-ı Ħuźā

Keyfe kānet ķıśśa-i ān muķtedā

2247. Bir maķāma vardı anda ol ĥabįb

Oldı ol [kim] andan özgeye naśįb

2248. Ol mekānı ķodı buldı lā-mekān

Şerĥ idemez anı hergiz bu lisān

2249. Eylediler Ǿarż aña ħuld ile ĥūr

Bunları göstermedi gözine͜ o ħūr

2250. Ger bulara ķılsayıdı͜ ol bir nažar

Ĥaķ aña dimezdi mā-zāġa’l-baśar162
[77a]
2251. Ĥažž-ı rūĥānį vü cismānį o şāh
Terk itdi ol gice bį-iştibāh
162
“(Hz. Muhammed’in) göz(ü) şaşmadı ve sınırı aşmadı” Necm suresi 53/17

288
 2252. Maĥv oldı kāǿināt efǾāl śıfāt
Lā-cerem itdi tecellį aña źāt

2253. Pertev-i nūrı tecellį͜ oldı bedįd

Aĥmedüñ mįmini itdi nā-bedįd

2254. Çünki Aĥmed mįm gitdi oldı͜ aĥad

Māsivāya andan irişür meded

2255. BurķaǾı götürdi yüzinden anuñ

Perde[y]i giderdi gözinden anuñ

2256. Nūr-ı źātı oldı ol vaķt āşikār

İkiligi itdi defǾį tārumār

2257. Keŝreti maĥv eyledi vaĥdet ķodı

Gördi Aĥmed anda yine Aĥmedi

2258. Yavu ķıldı anda kendü özini

Gördi ol vaķt gine kendü yüzini

2259. Eyledi güm anda keyf ü aynını163

Gördi͜ anuñ Ǿaynını yine Ǿaynını

2260. Lįk bil iy āfitāb-ı dü-cihān

Olmasun ķalbüñde bundan hįç gümān

2261. Zįre kim erbāb-ı taĥķįķ-Ǿārifįn

Didiler kim şöyle bilüñ siz yaķįn

2262. Cümle eşyāda vücūddan ĥiśśe var

Oldurur anlarda varlıķ şems-vār

2263. Oldurur anlara Ǿayn-ı ŝābite

Dāyimedür ķāyimedür ŝābite

163
Bu ibare aslında “Keyfe ve eyne” olup vezin ve redif gereği yazmada yukarıdaki gibi
kayıtlıdır.

289
 2264. Olıcaġaz bir kişi kāmil i cān
Aña źāt eyler tecellį bį-gümān

2265. Ol vücūddan ĥiśśe olur āşikār

Kāmil olan anı görür bedr-vār
[77b]
2266. Lįk Ǿayn-ı śūretidür gördügi
Kendülügin terk idüben irdügi

2267. Rabb-ı ħāśdur gördügi anuñ hemān

Ol degüldür Rabb-i muŧlaķ bį-gümān

2268. Zįre kim görmez muķayyed muŧlaķı

Fį’l-ĥakįkat böyledür Tañrı ĥaķı

2269. Mümkinātdan ķayd-ı imkān bil i şāh

Zāyil olmaz tā ebed bį-iştibāh

2270. Vācibu[n] bi’ź-źāt aĥad sulŧāndurur

Vācibu[n] bi’l-ġayrı hem insāndurur

2271. Bir muǾayyen śūretiyle hem o şāh

Daħı ĥāżır śūretiyle164pādişāh

2272. Žāhir olmaz şöyle bil iy cān-ı men

Hep bulardandur münezzeh źū’l-minen

2273. Gerçi min vechin ĥaķįķat gördügi

Baş u cānın terk idüben irdügi

2274. Zįre Ǿayn-ı ŝābite iy pür-uśūl

Muŧlaķā ĥaķķā muġāy[ir] ol degül

2275. Zįre şeǿnu[n] min şüǿūni’l-Ĥaķdur ol

Hem śıfat hem daħı hem muŧlaķdur ol

2276. B’iǾtibāri[n] Ǿayn-ı Ĥaķdur bil i cān

B’iǾtibārin ġayr-i Ĥaķdur bį-gümān

164
Yazmada “śūretile ol” şeklindedir.

290
 2277. Şeyħ Fuśūsda böylece źikr eyledi
Bunuñile Ǿārifįni ŧoyladı

2278. Hem Fütūĥātında daħı ol hümām

Böyle źikr itmişdürür bunı tamām

2279. Bu ķadar söz Ǿārifįne vāfįdür

Bir işāret Ǿāķilįne kāfįdür

2280. Sende şöyle bil anı iy baĥr-ı cūd

Key tekūne ente min ehli’l-şühūd
[78a]
2281. Ķul ĥabįbi e’ś-śalātu ve’s-selām
Nice oldı diñle ol vaķt bedr-i tām

2282. İsmeǾū Ǿuşşāķe mirǿātı’ş-şühūd

Keyfe kāne ĥāluhū165 vaķti’ş-şühūd

2283. Cām-ı vaĥdet śundı ol şāha fenā

Aldı içdi buldı ol Ǿayn-ı beķā

2284. Görmez oldı kāǿināt ol nūr-ı źāt

Fānį oldı hep źevātile śıfāt

2285. Maĥv oldı hįç mecāli ķalmadı

Fānį oldı kendüye ol gelmedi

2286. Aña ol demde Ħuźā virdi selām

Didi bilgil sen benümsin iy hümām

2287. Cümle varum saña virdüm iy ĥabįb

ǾĀleme hep senden irüşür naśįb

2288. Cennete sen ümmetüñle ne ki var

Girmeyince şöyle bilgil iy nigār

2289. Enbiyāya ümmetine ben ĥarām

Aña girmeklige itdüm iy hümām

165
Yazmada “ĥāluhā” şeklindedir.

291
 2290. Bu ĥadįŝ ol anda źikr olmışdurur
Ol ĥabįbden böylece gelmişdürür

2291. Śoñra ĥażret didi aña iy nigār

Ġenc-i ġaybumda olanı ne ki var

2292. Saña virdüm şöyle bil iy Muśŧafā

Kāyināta senden irişür śafā

2293. Sen benümsin ben senüñüm iy hümām

ǾAyn-ı źātum mažharısın sen tamām

2294. Saña iren baña irer ol i cān

Seni gören beni görür bį-gümān

2295. Senden olur her kemālüm āşikār

Hep senüñdür dü-cihānda ne ki var
[78b]
2296. Ümmetüñi saña virdüm iy ĥabįb
Cennetümi anlara ķıldum naśįb

2297. Ol ĥabįb itdi Ĥaķa anda ŝenā

Didi ĥayysın saña irmez hįç fenā

2298. Senden özge hįç dilegüm yoķdurur

Ĥażretüñden ġayrı varum yoķdurur

2299. Çünki vuślat buldı anda ol nigār

Anda buldı maķśūdını ne ki var

2300. Cümle maķśūdı anuñ oldı tamām

Ne didiyse virdi͜ aña Rabbü’l-enām

2301. Ĥaķ TeǾālā didi aña iy nigār

Ümmetüñi daǾvet it leyl ü nehār

2302. Armaġān ilti͜ anlara biş vaķt namāz

Anı ķılub baña itsünler niyāz

292
 2303. Anlara miǾrācuñ anda vireyin
İrdügüñe anları irgüreyin

2304. Didi cānlar cānı ben yüz üstine

Ne ki dirseñ ŧutayın göz üstine

2305. ǾĀlem-i Ǿulvįden indi süflįye

Tā ki Ĥaķķa ħalķı daǾvet eyleye

2306. Yire inüb ħalķı daǾvet ķıldı ol

Dünyeden gidince meşġūl oldı ol

2307. Bu Muŧavvel ķıśśa[y]ı͜ itdüm Muħtaśar

Söylemedüm çoķ MeǾānį çoķ eŝer

2308. Çoķ BedāyiǾ eylemedüm ben Beyān

E’ś-śalātu ve’s-selām di sen i cān

2309. İsmeǾū aĥbābį mirǿāti’ś-śıfāt

Keyfe kāne ĥālu sırrı’l-kāyināt

2310. Çünki ol sulŧān-ı dįn indi yire

CemǾ itdi ħalķı ol vaķt bir yire
[79a]
2311. Virdi miǾrācdan olara ol ħaber
Düşdi olaruñ içine çoķ şerer

2312. Gördiler ķavm-i Ķureyş anı muĥāl

İçlerinde vāķıǾ oldı ķįl u ķāl

2313. Bu muĥāldur didiler bir gicede

Kim kişi yata uyuya Mekkede

2314. Ķalķa vara Ķudse andan Sidreye

ǾAķlı olan bu muĥāldurur diye

2315. Niçe müǿmin oldı mürted ol zamān

El-amān ħışmuñdan iy Ĥaķ el-amān

293
 2316. Çün işitdi anı śıddįķ-ı cihān
Didi taśdįķ itdüm anı bį-gümān

2317. Bundan ebǾad olanı ol şāh-ı dįn

Dise taśdįķ iderem anı yaķįn

2318. Bilürem kim ol cemįldür nūr-ı źāt

Žāhir oldı anuñıla mümkināt

2319. Cümle Ǿālem milkidür anuñ yaķįn

Her ne dirse işler anda ol emįn

2320. Anuñiçün didi kim śıddįķ aña

Anı sev itsün şefāǾat ol saña

2321. Key śaķın itme taǾaśśub sen i yār

Tā ki senden rāżį ola gül-Ǿiźār

2322. Cümle aśĥābın sev anuñ iy emįn

Tā ķabūl ide seni ol şāh-ı dįn

2323. TaǾžįm it şeyħini iy şeyħ cānıla

Tā olasın ħuldda sen ol ħānıla

2324. Daħı sūħteyn-i şāhį[ye] śıdķıla

Baş u cānı vir olara Ǿışķıla

2325. Sev o cānları i cān cānuñ bigi

Cān nedür bil dįn ü įmānuñ bigi166
[79b]
2326. Zįre anlar gördiler ol şāh yüzin
Hem de͜ işitdiler anuñ gökcek sözin

2327. Baş u cānı māl u mülki virdiler

Ol ĥabįbüñ śoĥbetine irdiler

2328. Cümlesini severidi ol ĥabįb

Sen niçün böyle itmezsin Ǿacįb
166
Yazmada “gibi” yazılıdır.

294
 2329. Cümle aśĥābın anuñ sev iy hümām
Key tekūne Ǿindehū yevmu’l-ķıyām

2330. Bizi͜ olardan eyleme dūr iy Ħuźā

Bir nefes miķdārı itmegil cüźā

2331. Yā muĥibbe’l-Muśŧafā ķul e’ś-śalāt

Key tekūne Ǿindehum yevmu’l-memāt

2332. Çünki ol sulŧān-ı İslām şāh-ı dįn

Mažhar-ı Ĥaķ raĥmeten li’l-Ǿālemįn167

2333. Ol maǾārif baĥrinüñ dürdānesi

Ol Ǿavārif şehrinüñ vįrānesi

2334. Ol cinānuñ ol cenānuñ ziyneti

Ol Ħuźānuñ cümle ħalķa raĥmeti

2335. Men reǿānį diyen ol mažhar-śıfāt

Ķad reǿya’l-lāh diyen ol mirǿāt-ı źāt

2336. Söyledi miǾrācını anda tamām

Aña inkār eyledi ekŝer enām

2337. Didiler kim bu didügüñdür muĥāl

Bu didügüñ sözdürür maĥża ħayāl

2338. Lįk bil iy Ǿārif-i śāĥib-kemāl

MündefiǾdürür didükleri muĥāl

2339. Zįre Ǿilm-i hendesede bu kelām

Ŝābit olmışdur berāhįnle tamām

2340. Āfitāb kim āsumān seyyāredür

Yüz altmış iki yir miķdārıdur

167
“(Ey Muhammed), biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiyâ suresi,
21/107.

295
[80a]
2341. Ķurśı anuñ böyleyiken bil i yār
Seyri ġāyetde serįǾdür āşikār

2342. Esfeli aǾlāsına iy pür-uśūl

Ŝāniyeden daħı͜ eķallde varur ol

2343. Daħı ŝābitdür kelāmda bu kelām

Çoķ berāhįnile olmışdur tamām

2344. Küll-i aǾrāżı [ol] itmekde ķabūl

Cümle ecsāmdur müsāvį͜ iy pür-uśūl

2345. Daħı ķādirdür ĥakįm-i źū’l-celāl

Mümkinātuñ küllįsine ber-kemāl

2346. Lā-cerem virdi resūle ol İlāh

Āfitāb seyri gibi ol pādişāh

2347. Daħı aña virdi ol ŧayy-ı mekān

Luŧfıyıla virdi hem basŧ-ı zamān

2348. Anuñiçün sāǾatinde gicenüñ

Mekkeden üstine vardı Sidrenüñ

2349. Vardı andan ķābe ķavseyne o şāh

Daħı ev ednāya168 hem bį-iştibāh

2350. Gördi Rabbin anda Rabbi Ǿaynıla

Görmedi ol anı keyf ü aynıla169

2351. BaǾżılar dirler ki ol şāh-ı cihān

Baş göziyle gördi anı bį-gümān

2352. BaǾżılar dirler ki ķalbį gözile

Gördi anı görmedi baş gözile

168
“O
Onunla arasındaki mesafe, iki yay arası kadar yahut daha az kaldı” Necm Suresi 53/9.
169
Bu ibare aslında “Keyfe ve eyne” olup vezin ve redif gereği yazmada yukarıdaki gibi
kayıtlıdır.

296
 2353. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām
Fe’smeǾu esrāre Ǿurūc bedr-i tām

2354. İkidür miǾrāc bil iy maǾnevį

Biri śūrį biridürür maǾnevį

2355. Śūrį miǾrāc süflįden ķal[ķ]maķdurur

ǾĀlem-i Ǿulvįye şaħś varmaķdurur
[80b]
2356. Rūhıyıla cismi hem bile vara
Āyetini Tañrınuñ anda göre

2357. MaǾnevį bu kim ide śāĥib-kemāl

ǾĀlem-i naķśdan kemāle intiķāl

2358. Daħı cehlüñ Ǿāleminden ol nigār

ǾĀlem-i Ǿilme varub ide ķarār

2359. Lįk Ŧūsį iǾtirāż itdi buna

Didi taĥķįķ şübhe gelmişdür baña

2360. Zįre ĥālden ġayr-i ĥāle bį-gümān

İntiķāl olur teraķķį fį’z-zamān

2361. Ol zamānda ŧaşrada olmaz yaķįn

Böyle bil bunı ĥaķįķat iy emįn

2362. Zįre kim menşeǿ taġayyürdür zamān

Nefsi ol degül muĥįŧ-ħoź bį-gümān

2363. İmdi nefsüñ beyne-eflākde eger

Olsa istikmāliçün neşǿet uħar

2364. Ol tenāsuħ olurıdı bį-gümān

Anı ħoź ibŧāl idübdür Ǿākilān

2365. Ħāric-i eflākde istikmāl i cān

Şöyle bilgil mümkin olmaz sen Ǿayān

297
 2366. İnsilāħ ölümile olur hemįn
Şübhe idüb böyle didi ol emįn

2367. Lįk sen iy cān-ı men cānān-ı men

Vey ĥabįb-i cān-ı men sulŧān-ı men

2368. Bilki Ǿārifler buña virüb cevāb

Didiler anlar budur bilgil śavāb

2369. İnsilāħdan maǾnevįdürür murād

Śūrį śanma anı iy ħayru’l-Ǿibād

2370. Zįre kim rūĥ münķasımdur fį’l-ķuyūd

Bunda şübhe yoķdurur iy baĥr-i cūd
[81a]
2371. Maķśūd andandur muħallaś bį-gümān
Budurur maķśūd-ı cümle Ǿārifān

2372. İnsilāħdan daħı budur hem murād

Şöyle bil va’l-lāhu aǾlem bi’r-reşād

2373. Çünki rūĥ bula ķaydlardan ħalāś

Ĥaķ ķatında olur ol ġāyetde ħāśś

2374. İrişür ıŧlāķına yine o rūĥ

Olur ol vaķtde aña fetĥ-i fütūĥ

2375. Bunda yoķdur hįç tenāsuħ bil i şāb

Ĥaķ budur va’l-lāhu aǾlem bi’ś-śavāb

2376. Daħı bil iy ŧālib-i esrār-ı Rab

Bu sözi sen eylemegil hįç reyb

2377. Mažhar oldı͜ insān-ı kāmil ķudrete

Girür o şāh dürlü dürlü śūrete

2378. Dilese eyler semāya ol śuǾūd

Ĥāśıl olur anda aña çoķ şühūd

298
 2379. Diler ise arża eyler ol nüzūl
Her nice dirse ider ol pür-uśūl

2380. Nitekim şaķķ itdi ayı Muśŧafā

Barmaġıyla gökde ol śāĥib-śafā

2381. İki pāre itdi anı ol ĥabįb

Daħı ižhār eyledi ol çoķ Ǿacįb

2382. Şemsde şemǾūnda taśarruf eyledi

Diñle ol cān aña nitdi neyledi

2383. Gider iken anı dönderdi o cān

Ne yire dirise getürdi Ǿayān

2384. İki kerre eyledi böyle Ǿalį

Ol esed ŧāliǾlü ol cānān velį

2385. Bir kere itdi Medįne de anı

Bir daħı itdi şemāyilde anı
[82b]170
2386. Eylemegil ĥażretüñden bizi dūr
Sensüzin biz nice͜ olalum biz śabūr

2387. Fürķat odından ciger oldı kebāb

Źerre-i āvāreyüz bį-āfitāb

2388. Bizi andan bir nefes ayırmaġıl

Çeşmimüz yüzinden anuñ ırmaġıl

[Rıĥlet-i Nebį]

2389. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām

Tā-be-gūyem men ġurūb-ı bedr-i tām

2390. Söylegil iy derd-mend ü müstemend

Kim oda yanmaķda olduñ çün sipend

170
Yazmada “81b-82a” varakları kopuktur.

299
2391. Her gice tenhā yanarsın şemǾ-vār
Her seĥer feryād idersin zār u zār

2392. Her zamān ġam-nāk u ĥayrān u ĥazįn

Her nefes senden işidürler ĥanįn

2393. Dünyede bir laĥža dil-şād olmaduñ

Ġuśśadan bir lemĥa āzād olmaduñ

2394. Gözlerüñüñ ķanlu yaşı cūy-bār

Yürüdügüñ yirler eyler lāle-zār

2395. Hem-dem urursın başuñ hem-çün meges

Yoķdurur sencileyin üftāde kes

2396. Bād gibi bį-ķarārsın śubĥ u şām

Bį-ŝebāt āvāresin der-Mıśr u Şām

2397. Āb gibi sen revānsın bį-vaŧan

Ħāk-veş düşübsin iy üftāde sen

2398. Nār gibi sen yanarsın rūz u şeb

Saña irer dāyimā dürlü taǾab

2399. Zehr-i hicrānı içersin ŧās u ŧās

Başuña gelmişdürür çoķ dürlü yās

2400. Dāyimā bu gerdişi leyl ü nehār

Seni ider ser-nigūn u ħor u zār

300
[83a]

2401. Şerĥa şerĥa͜ olubdur[ur]sın hem-çü nāy

Geçdi Ǿömrüñ dimegile vāy u vāy

2402. Miĥnetile zaĥmetüñ çoķdur senüñ

Ŧāķatüñ śabr itmege yoķdur senüñ

2403. Ĥasret odı key śarartdı yüzüñi

Ķanlu yaş dökmek ķızartdı gözüñi

2404. Oldı elif gibi ķaddüñ hem-çü dāl

Ĥasretüñ fürķatlaruña oldı dāll

2405. Zār u ĥayrānsın cihānda ħuşk-leb

Āh u vāhıla geçürdüñ rūz u şeb

2406. Gözlerüñden aķıcaġaz yaş u dem

Āhuñ olur yaşuña hem-dem o dem

2407. Kimse bilmez fürķat ü miĥnetlerüñ

Kimse bilmez zaĥmet ü ĥasretlerüñ

2408. Bir bucaķda [sen] beg olsañ yalıñuz

Kimse dimez ki nicedür ĥāliñüz

2409. Gerçi sensin Ǿālemüñ ġam-ħoresi

Hįç oñulmaz yüregüñüñ yaresi

2410. İllā bir derdlü171 ĥikāyet eylegil

Ehl-i aħbārdan rivāyet eylegil

2411. Ol ĥikāyet oda yaķsun Ǿālemi

Göz yaşına ġarķa virsün ādemi

2412. İşiden göñüllere ŧolsun melāl

Göz yaşıyla Ǿālem olsun māl-ā-māl

171
Yazmada “dertlü” şeklindedir.

301
 2413. Śad-hezārān bülbüli ķumrį-nevā
İşidüben olalar hep bį-nevā

2414. Ĥasretiyle oda yansun ins ü cān

Ġuśśayıla derdile ŧolsun cihān

2415. Yir yüzüni ġarķa virsün yemm-i hemm

Gökleri de oda yaķsun nār-ı hemm
[83b]
2416. Nice terk itdi bu fānį Ǿālemi
Nice yaķdı fürķat odı ādemi

2417. İşbu Ǿālem anuñiçün ser-te-ser

Tā ķıyāmet oda yanar iy piser

2418. Çarħ ider çarħ anuñıçün ŧuramaz

İşbu yir düşdi anın hįç ŧuramaz

2419. YaǾnį kim di ol resūl ħayru’l-beşer

İşbu dünyādan nice itdi sefer

2420. Diñleñ imdi iy aĥibbā-yı ĥabįb

Nice gitdi işbu yirden ol ĥabįb

2421. Yā Ebā-Bekrį nice oldı ĥazįn

Yāħū Fāruķ nicesi ķıldı ĥanįn

2422. Yāħū ǾOŝmān nice efġān eyledi

Göz yaşını nice Ǿummān eyledi

2423. Yā nicesi mātem itdi şāh ǾAlį

Giyüben esved Ǿabāyı ol velį

2424. Fāŧıma nice didi vā-fürķatā

Ĥasretā vā-miĥnetā vā-kürbetā

2425. ǾĀyişe yā nicesi yās eyledi

Aġlayuben niçe sözler söyledi

302
 2426. Yā nicesi itdi sāyir ķānıtāt
ĦāđıǾāt u ħāşiǾāt u śābirāt

2427. Sāyir aśĥāb nice efġān itdiler

Aġlaşuben nice nālān itdiler

2428. Eyleyeyin bu meǾānįyi beyān

Ķanlu yaşı gözlerüñüñ olsun revān

2429. MaǾşere’l-aĥbābı172 ķūlū e’ś-śalāt

Fe’smeǾū hicrāne mirǿāti’ś-śıfāt

2430. Ķuŧb-ı Ǿālem pįşvā-yı enbiyā

Müķtedā-yı aśfiyā vü evliyā
[84a]
2431. Şāh-ı iķlįm-i risālet Muśŧafā
Māh-ı erbāb-ı diyānet Muśŧafā

2432. Ol nübüvvet göklerinde āfitāb

Ol mürüvvet ŧāreminde māhitāb

2433. Ol cihānuñ ziyneti ucdan uca

Ol ĥaķįķat şemsi ol nūr-ı dücā

2434. Ol ĥabįb ol mažĥar-ı ihsān u cūd

Ol ĥabįb ol zübde-i mā-fį’l-vücūd

2435. Ol cemįl ol sırr-ı cümle kāǿināt

Ol aśįl ol aśl-ı küllį mümkināt

2436. Ol şefįǾ ol māĥį Ǿiśyān ü Ǿuśāt

Ol refįǾ ol mažĥar-ı esmā śıfāt

2437. Ol hümāyūn ravżalu ol şāh-ı dįn

Ol emįn-i vaĥy-i Rabbü’l-Ǿālemįn

2438. Ol laŧįf ol dil-fürūz ol dil-nüvāz

Ol şerįf ol pāy [ü] ser-zįbā vü nāz

172
Yazmada “Yā maǾşere’l-aĥbābı” şeklindedir.

303
 2439. Lį-maǾa’l-lāh173 şāh-bāzı Muśŧafā
Küntü kenzen174 kār-sāzı Muśŧafā

2440. Ol kerįm ol devlet-i dünyā vü dįn

Ol raĥįm ol raĥmeten li’l-Ǿālemįn175

2441. Ol mükemmel ol muǾažžam Muśŧafā

Ol mücemmel ol mufaħħam Muśŧafā

2442. Çün yitişdi altmış üç yaşına ol

İrdi āħir Ǿömrine ol pür-uśūl

2443. Bir gün ol mescid içinde şems-vār

Oturub eylerdi gevherler niŝār

2444. Sırr-ı vaĥdetden ħaber virürdi ol

Vaĥdeti keŝretde hem176 görürdi ol

2445. Gāh şerįǾat ĥükmin iderdi beyān

Gāh ŧarįķat remzin eylerdi Ǿayān
[84b]
2446. Gāh śaçardı ol maǾārif dürlerin
Gāh açardı ol ĥaķāyıķ dürlerin

2447. Gāh deķāyıķ baĥrı içre ġarķıdı

Gāh deķāyıķ cemǾ[i] içre farķıdı

2448. Gāh MeǾānį sözin iderdi beyān

Gāh BedāyiǾ sırrın iderdi Ǿayān

2449. Muħtaśar diñle Muŧavvel kıśśasın

Ĥaķdan anuñ nicedürür ĥiśśesin

173
“Benim, Allah ile öyle anlarım olur ki, ne bir mukarreb melek, ne de mürsel bir nebi
öyle bir yakınlığı elde edebilir.” Hadis-i Şerif. Mehmet Yılmaz, age., s. 469.
174
“Ben gizli bir hazine idim, bilinmeyi diledim, bunun için (beni bilmeleri için) yaratıkları
yarattım” Mehmet Yılmaz, age, s. 396.
175
“(Ey Muhammed), biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiyâ suresi,
21/107.
176
Yazmada “hem keŝretde” şeklindedir.

304
 2450. Telħįś idüb anı įżāĥ idelüm
Feth-i iǾcāza͜ anı miftāĥ idelüm

2451. Tenķįĥ idüb anı tavżįh idelüm

Ezkiyāya anı telvįĥ idelüm

2452. Muġnįdür ehl-i uśūle bu kelām

Mažhar-ı Ĥaķdur[ur] ol Ħayru’l-enām

2453. İrmişidi ol fenārį muŧlaķa

Ķaydı gidüb irmişidi muŧlaķa

2454. Sen senüñle nitekim yār olasın

Ĥāşā li’l-lāh kim sen anı bulasın

2455. Mā vü menlik saña olmışdur ĥicāb

Anları terk eyle götrülsün niķāb

2456. Tā göresin cümle şeyde nūr-ı źāt

Göresin her şeyde esmā vü śıfāt

2457. Maĥv olub mā vü menlik ķalmaya

Tā ebed ol yine saña gelmeye

2458. Fānį olub bulasın Ĥaķdan beķā

Neye baķsa gözlerüñ Ĥaķķa baķa

2459. Belki senden gitmeyince her śıfāt

Žāhir olmaz saña hįç envār-ı źāt

2460. Seni yitür tā ki anı bulasın

Cāvidānį anuñıla olasın
[85a]
2461. Senligüñden ger olursañ dūr sen
Žāhir ü bāŧın olasın nūr sen

2462. MaǾşere’l- Ǿuşşāķı ķūlū e’ś-śalāt

Fe’smeǾū hicrāne sırrı’l-kāyināt

305
 2463. Diñleñüz kim nice oldı şāh-ı dįn
Ol şefįǾ ol raĥmeten li’l-Ǿālemįn177

2464. Mescid içre otururken ol cemįl

Ĥāżır oldı anda nāgāh Cebreǿįl

2465. Didi kim itdi saña Allāh selām

Didi şöyle bilsün ol Ħayru’l-enām

2466. Kim aña ben ķatı müştāķ olmışam

Cümle ħalķı aña bende ķılmışam

2467. Sūre-i Fetĥi saña gönderdi ol

Yaķın oldı fetĥ-i ebvāb-ı vüśūl

2468. Nefsüñüñ menzillerinden iy ĥabįb

Geçüben bulmış idüñ fetĥ-i ķarįb

2469. Rūĥıla ķalbüñ kemālātı saña

Žāhir oldı iy ĥabįb öñden śoña

2470. Śoñra oldı saña hem fetĥ-i mübįn

Žāhir oldı nūr-ı esmā iy emįn

2471. Fetĥ-i muŧlaķ śoñra bulduñ iy nigār

CemǾ-i Ǿaynda fānį olduñ āşikār

2472. Gel gidelüm ol ile iy gül-Ǿiźār

Muntažırdur saña ervāĥ ne ki var

2473. İkilik gitsün aradan bir oluñ

Ol cihānda daħı varuñ mįr oluñ

2474. Bu cihān senüñdürür hep baĥr u ber

Ol cihān daħı senüñdür ser-te-ser

177
“(Ey Muhammed), biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiyâ suresi,
21/107.

306
 2475. Bu sözi çünkim işitdi ol emįn
Ķalbi anuñ oldı ġāyet de ĥazįn
[85b]
2476. Ol mükaĥĥal gözlerinden dökdi yaş
Cūşa geldi ŧaġ u ŧaş u ķuru yaş

2477. ǾĀyişe ķatına vardı ol nigār

ǾĀyişe aġladı ol vaķt zār u zār

2478. ǾĀyişe didi aña kim yā resūl

Niçün olduñuz bugün şöyle melūl

2479. Ġuśśañ odı beni yaķdı iy ĥabįb

Yoħsa ķor mısın beni bunda ġarįb

2480. Neylerem sensüz cihānı niderem

Ķanda giderseñ senüñle giderem

2481. Söylemedi aña aślā ol kelām

Ŧurdı vardı mescide ol bedr-i tām

2482. Vardı anuñ ķatına ol dem Bilāl

Āfitābuñ ķatına hem çün hilāl

2483. Didi ol sulŧān aña bil iy Bilāl

Kim yaķında olısardur irtiĥāl

2484. Bunda gelsün daǾvet it aśĥābumı

Ehl-i beyti ālümi aĥbābumı

2485. Göreyin bir daħı ol yārenleri

Dįn yolında yüregin yaranları

2486. Görsün anlar daħı benüm yüzümi

Diñlesünler bir daħı hem sözümi

2487. Çünkim işitdi Bilāl bu sözleri

Ķanıla yaş dökdi anuñ gözleri

307
 2488. Vardı aśĥāba ħaber virdi Bilāl
Ġuśśadan olmışıdı hem çün hilāl

2489. Çün olar semǾine irdi bu ħaber

Dökdi olaruñ gözleri laǾl u güher

2490. Bir maķāma cümlesi cemǾ oldılar

Nār-ı hicre yandılar şemǾ oldılar
[86a]
2491. Ķalblerinüñ gözgüsin ķabladı pās
Aġladılar eylediler ķatı yās

2492. Mescide vardılar anlar āh ide

Yanıben ŧutuşıben anlar oda

2493. Gördiler kim oturur şems-i cihān

Yüzi anuñ hem-çü bedr-i āsumān

2494. Bir ĥaśır üstine oturmış resūl

Key ķatı olmış żaǾįf ol pür-uśūl

2495. Aġlaşuben āh u efġān itdiler

Ĥasret u derdile nālān itdiler

2496. Merĥabā didi olara ol hümām

Ŧurdı çıķdı minbere ol bedr-i tām

2497. Minber üzre oturdı śāĥib-kemāl

Āfitāba düşdi reşkinden zevāl

2498. Allāha ĥamd eyledi ol pür-kemāl

Didi kim sensin cemįl ü źū’l-celāl

2499. Didi kim ħoş geldüñüz aśhābımuz

Cennet içre cārımuz aĥbābımuz

2500. Didi kim yoķdur cihānda hįç śafā

Çarħ itmez kimseye hergiz vefā

308
 2501. Çoķ ŧavāyif žāhir itdi bu cihān
Yine yir altında eyledi nihān

2502. Ejdehā gibi kimi bulursa yir

Anuñiçündür ki dirler aña pįr

2503. Āb u āteş oldı bünyādı anuñ

Ħānesinüñ nice͜ ola ābādı͜ anuñ

2504. Ŧolıdur[ur] miĥnet ü renc ü Ǿanā

Hem anuñ şehri fenāsıdur fenā

2505. Kimse aślā bunda ĥurrem olmadı

Bundan aślā kimse leźźet almadı
[86b]
2506. Bu cihāna hįc kimse gelmedi
İllā ol aġladı hergiz gülmedi

2507. İşbu dünyā şehri āb u gildürür

Śanmañuz bu ŧuracaķ menzildürür

2508. Bunda kimse olmamışdur şād-mān

Çarħ virmez kimseye hergiz amān

2509. Kimseye ķalmaz bu dünyā pāy-dār

Cümle Ǿālem fānį bāķį Kird-gār

2510. Bilüñüz kim işbu kevnile mekān

Yoġ oluben olısardur bį-nişān

2511. İşbu dünyā fānįdurur küllühū

Küllü şeyin hālikun illā vechehū178

2512. Ķanı YaǾķūb ķanı anuñ ĥüzni hem

Ķanı Yūsuf ķanı anuñ ĥüsni hem

2513. Ķanı Zelhā ķanı anuñ baħtı hem

Ķanı Belķįs ķanı anuñ taħtı hem

178
“Onun yüzü (zatından) başka herşey yok olacaktır” Kasas suresi 28/88.

309
 2514. Dürdi anlaruñ berātını cihān
Bu cihānda kimse ķalmaz cāvidān

2515. Serv-i ķadler verd-i ħadler ķandedür

Sįm-berler ela gözler ķandedür

2516. Ķanı sünbül zülflü nergis gözlüler

Ķanı bülbül dillü ŧūŧį sözlüler

2517. Hep fenā baĥrinde ġarķ oldı bular

Ķara ŧopraķ içre farķ oldı bular

2518. Cümlesi itdi ecel cāmını nūş

Ķara ŧopraķ olub oldılar ħamūş

2519. Ķanı ol sulŧān olub taħta çıķan

Ķara yire girdi śarınub kefen

2520. Ħoca vü bende [vü] sulŧān u faķįr

Ħāk içinde oldılar anlar ĥaķįr
[87a]
2521. Ķalmadı anlardan aślā resmi hįç
Hem añılmaz oldı͜ olaruñ ismi hįç

2522. Dünyede hįç olmadılar şād-mān

Ķabr içinde oldılar hep bį-nişān

2523. Śanasın dünyāya͜ olar gelmediler

Yiyüb içüb bir nefes gülmediler

2524. Ol güneş yüzlüler179 alınları ay

Her birisi gitdi diyü vāy vāy

2525. Yirini yirini anlar gitdiler

Aġlaşuben āh u efġān itdiler

179
Yazmada “yüzlüler ü” şeklindedir.

310
 2526. Miĥnet ü derdile anlar öldiler
Taĥt-ı arżda cümlesi yoġ oldılar

2527. Cümlesi dökdi gözinden ķanlu yaş

Gitdi bundan yüregi ŧopŧolu baş

2528. Bir nefes kim bunda olsa şād-mān

Niçe yıl çarħ aña itdürür fiġān

2529. Kim ki bunda niçe eyyām olsa śaġ

Urur ölüm yüregine dürlü dāġ180

2530. Virdi͜ ölüm taħtın Süleymānuñ yile

Bize daħı nidiserdür kim bile

2531. Ölüm olan yirde ne źevķ olısar

İns melek cin derdile hep olısar

2532. Kimse ĥüsni mevte māniǾ olmadı

Kimse ĥıśnı aña dāfiǾ olmadı

2533. Kimse mülki aña ķalķan olmadı

Kimse mālı aña dermān olmadı

2534. Bu cihāndur pür-cefā vü bį-vefā

Pür-Ǿanādur bį-ķarār ü bį-śafā

2535. Semm-i ķātildür didügi ol nebāt

Devleti vü dirligidür bį-ŝebāt
[87b]
2536. Bil ki anuñ ismidür kevn-i fesād
Ĥāśıl olmaz bunda kimseye murād

2537. İşbu dünyāda bulam dimek ŝebāt

Anı terk idendürür bulan necāt

2538. Aldanub dünyāya maġrūr olmañuz

Anı sevüb Tañrıdan dūr olmañuz

180
Yazmada “ŧaġ” şeklindedir.

311
 2539. Maħlūķı ķoñ Ħālıķı eyleñ ŧaleb
Ne bulasız anı siz her rūz u şeb

2540. Ǿİlmiñüzle eyleñüz śāliĥ Ǿamel

FiǾliñüzde tā bulunmaya ħalel

2541. Eyleñüz gül-zār-ı ķudsa siz heves

Külħanį dünyāyı sevmek bir nefes

2542. Sünnetile eyleñüz dāyim Ǿamel

Olmayasız tā ki enǾāmdan ađall181

2543. Her dem enśār ķavmini ħoş ŧutuñuz

Źikr ü tesbįĥ eyleñüz siz ķūtuñuz

2544. Dir iseñüz göresiz envār-ı źāt

Maĥv olsun sizde olan her śıfāt

2545. Ger taǾalluķdan tecerrüd bulasız

Gülsitān-ı ķudsa vāśıl olasız

2546. Ger Ǿalāyıķ ķoyasız ķurb bulasız

Ĥaķ ķatında key taķarrub olasız

2547. Ķanı envāǾıla emlāk182 cemǾ iden

Māl u mülkden düşmenini defǾ iden

2548. Bu cihānda ķanı sulŧānlıķ iden

Ġarba şarķa ĥükm-i fermānlıķ iden

2549. Bu maķāmdan götürüben raħt u baħt

Gitdi anlar bunda ķaldı tāc u taħt

2550. Ĥāżır oluñ size gelmedin vefāt

Bulasız tā kim necāt Ǿinde’l-memāt

181
“İşte bunlar hayvanlar gibi, hatta daha da aşağıdadırlar. İşte bunlar gafillerin ta kendile-
ridir.” Araf suresi 7/179.
182
Yazmada “emlākı” şeklindedir.

312
[88a]
2551. ŦāǾatıñuz sizi maġrūr itmesün
ǾUcbıñuz Ĥaķdan sizi dūr itmesün

2552. Tekye iden ŧāǾata maġbūn olur

Kendüyi gören kişi mecnūn olur

2553. Bį-dįn eyler Ǿucb u kįn müǿminleri

Sevmedi sevmez Ħuźā ħod-bįnleri

2554. Dār-ı ķudsa eyleñüz her dem heves

Dünye şehdine ķonub olmañ meges

2555. ǾĀdet eyleñ siz seħāyı rūz u şeb

Çekmeyesiz tā ki đārında taǾab

2556. Ġayrınuñ Ǿaybına183 ķılmañuz nažar

Kimse Ǿaybı kimseye itmez żarar

2557. Daħı didi anda ol sulŧān-ı dįn

Ol ĥabįb ü ol şefįǾü’l-müźnibįn

2558. Sįretümi daħı tebdįl itmeñüz

BidǾatile nefsi tađlįl itmeñüz

2559. Daħı įmān ehline her ħāśś u Ǿāmm

Tā ķıyāmet eyleñüz benden selām

2560. İy Ǿazįzler şöyle bilüñ şarķ u ġarb

Ŧolu olsa žulm u cevr ü đarb u ĥarb

2561. Ehl-i İslāmda mürüvvet ķalmasa

Dünye184 ehlinde fütüvvet olmasa

2562. Pādişāhlar daħı žālim olsalar

Ķādįlar daħı reşāyā alsalar

183
Yazmada “Ġayrıñuz Ǿaynına” şeklindedir.
184
Yazmada “dünyā” şeklindedir.

313
 2563. Er ile Ǿavretde Ǿiffet ķalmasa
Oġlanıla ķızda ĥürmet ķalmasa

2564. Süst olsa şerǾ-i dįn olsa żaǾįf

BidǾat artsa sünnet olsa hem naĥįf

2565. Ħalķa ġālib olsa ĥırśıla ĥased

Kibr u Ǿucb u ĥıķd u bed-ħū bį-Ǿaded
[88b]
2566. Ehl-i İslām bir birini ķırsalar
Māla cāha dįnlerini virseler

2567. Ehl-i beytden gele ol vaķt bir kişi

ǾAdlile dād ola anuñ her işi

2568. Ol olısar Mehdį-i āħir zamān

ǾAdlile ŧolısardur bu cihān

2569. Ķāle fį Faśl[ı’l]- Ħiŧābı pür-vefā

Raĥmet aña fį’ś-śabāhı ve’l-mesā

2570. Mehdį žāhir olmalu olıncaġaz

ǾAdlile yir ŧolmalu olıncaġaz

2571. Çözile śancaġı anuñ nāgehān

Ŧur yirüñden yüri diye bu zamān

2572. Bil senüñdür diye cümle şarķ u ġarb

Senüñile kimse͜ idemez đarb u ĥarb

2573. Seyf daħı hem ķınından ol zamān

Çıķa yüri diye iy śāĥib-ķırān

2574. Śancaġında͜ el-beyǾa li’l-lāh yazılu

Daħı anda ism-i aǾžam ķazılu

2575. Śaġ yanında ola Cebreǿįl anuñ

Śol yanında ola Mįkāǿįl anuñ

314
 2576. ǾĀlem anuñla münevver olısar
İns ü cin aña musaħħar olısar

2577. Fitnelerden yiryüzin ol ķıla pāk

ǾAdlile bāġ u gül-zār ola ħāk

2578. Dürlü dürlü ol mürüvvet göstere

Hem kerāmet hem fütüvvet göstere

2579. Her ki anuñ rāhın ide iħtiyār

Dünye vü Ǿuķbāda ola baħtiyār

2580. Key saǾādetlü kişi aña ire

Baş u cānı Ǿışķıla aña vire
[89a]
2581. Anı gören kimseler baħtuludur
Aña uyan kimseler yaħtuludur

2582. Bizi eyle yā İlāhe’l-Ǿālemįn

Aña uyan kimselerle yevm-i dįn

2583. Daħı ayırma resūlden bizi sen

Luŧf eyle bize sen yā źā’l-minen

2584. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām

Fį’l-ĥaķįķat kįst bişnev to imām

2585. Nūr-ı çeşm-i Murtażā ol şāh rıżā

Ol şefįǾü’l-müźnibįn yevmü’l-ķażā

2586. Didi Mehdį eşcaǾ-ı nās olısar

AħđaǾ-ı ħalķ aħşaǾ-ı nās olısar

2587. Anasından ŧoġıcaġaz ol imām

Sürmelü sünnetlü ŧoġa ol hümām

2588. Yir yudısar ġāyıŧıla bevlini

Arturısar Ĥaķ anuñ hem ĥavlini

315
 2589. Ol imām ħalfın emāmın göriser
Şarķa ġarba ĥükmi anuñ iriser

2590. Bir Ǿamūd nūrdan öñinde olısar

Nūrıyıla Ǿālem anuñ ŧolısar

2591. Göriserdür anda ħalķ aǾmālini

Anlaruñ efǾālini aĥvālini

2592. Bir śaĥįfe bilesince ola͜ anuñ

İsmi anda ola anı bulanuñ

2593. Tā ķıyāmet aña kim uyarısa

Aña uyub aña ŧoġrı yārısa

2594. Anlaruñ esmāsı anda olısar

Cümlesine Tañrı raĥmet ķılısar

2595. İsmeǾū iy ümmet-i şāhu’r-rüsül

Ne didi Mehdį içün ol pür-uśūl
[89b]
2596. Ehl-i beytümdendürür Mehdį didi
Benüm adumdur anuñ adı didi

2597. Babam adı babasına ola ad

ǾĀleme hep andan͜ iriser Ǿadl u dād

2598. Alnı açuķ ŧartma enflü olısar

Ķılıcıyla şarķı ġarbı alısar

2599. Śaġ yañaġında ola bir ķara ħāl

Aña maǾlūm olısardur cümle ĥāl

2600. ǾUķlesinde böyle didi Muĥyį’d-dįn185

Nađđara’l-lāh licābehū yevme’d-dįn186

185
Vezin vereği “Muĥy-i dįn” okunmalıdır.
186
Vezin gereği “yevm-i dįn” okunmalıdır.

316
 2601. Ol diyārı ġarbdan olur āşikār
Endülūsde olısardur ol nigār

2602. Anda bir deryā kenārından çıķar

ǾĀleme Ǿadl[į] śađāsını çaķar

2603. Māşįyedür didi ol yirüñ adı

Teźkirede Ķurŧubį böyle didi

2604. Yidi yıl ĥükm idiserdür der-cihān

Ĥükmine rām olısar insile cān

2605. ǾĮsį ol vaķt iniser gökden yire

Mehdįye uymaz kimesneyi͜ ol yire

2606. Kelb gibi Deccālı ol öldüriser

Hem vilāyet ħātemi ol olısar

2607. Ķurd ķoyunla yürüyiser ol zamān

Ĥayyeyile oynaya͜ oġlan şād-mān

2608. Didi böyle Pārsā fį Faśli’l-ħiŧāb

Cennet olsun aña merciǾ hem meǿāb

2609. ǾAskeri Mehdį öñince āşikār

Yüriye ķırķ mįl ķadar ol bį-şümār

2610. Śancaġı aġıla śaru olısar

Luŧfıyıla Ǿālem içi ŧolısar
[90a]
2611. Ol gelecek vaķtde çoķdurur nişān
Cümlesinden biri budur bį-gümān

2612. Oruc ayında͜ iki kerre āfitāb

Ŧutıla va’l-lāhu aǾlem bi’ś-śavāb

2613. Bir rivāyet budur iy ħayru’l-beşer

Evvelinde oruc ayınuñ ķamer

317
 2614. Ŧutıla hem ortasında āfitāb
Buña eyleñ iǾtiķād iy şeyħ ü şāb

2615. Ol yıl içre çıķa Mehdį-i zamān

Bir Ǿalāmet daħı budur bį-gümān

2616. Kāfir ala Endülūsuñ çoķ yirin

Key ħarāb eyledi anuñ ekŝerin

2617. Teźkirede böyle didi Ķurŧubį

Ħuld içinde anuñ rūz [u] şebi

2618. Hem Maķāśıd Şerħi içre SaǾd-ı Dįn

BaǾżısın naķl itdi anuñ bil yaķįn

2619. Mehdįnüñ ġāyet Muŧavvel ķıśśası

Naķl olınmaz bunda anuñ cümlesi

2620. Zįre itdüm bu kitābı Muħtaśar

Söylemedüm çoķ MeǾānį çok eŝer

2621. Telħįś idüb anı įżāĥ eyledüm

Mehdįyi bilmege Miftāĥ eyledüm

2622. Lįk şimdi Mehdįler çoķ çıķdılar

Kiźbleriyle Ǿālemi hep yıķdılar

2623. Dürlü dürlü lāf u daǾvį itdiler

Ŧoġrı yolı ķoyub egri gitdiler

2624. Mehdį çoķ olısardur āşikār

Didügi vaķtde ĥabįb-i Kird-gār

2625. Nefsimüzüñ şerlerinden iy Ħuźā

Bizi śaķla eyleme senden cüźā
[90b]
2626. Hem ayırma ol ĥabįbden bizi sen
Luŧf u iĥsān eylegil yā źā’l-minen

318
2627. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām
Diñle nice oldı aĥvāl iy hümām

2628. Ekŝerį geldi bularuñ bil yaķįn

Nice oldı diñle anı iy emįn

2629. Kāfir aldı Endülūsuñ yirlerin

Key ħarāb eyledi anuñ ekŝerin

2630. Bu cihāna ŧoldı cümle şeyŧanet

Žulm odından oda yandı memleket

2631. Baĥr-ı fitne cūşa geldi mevc mevc

Ehl-i fitne ŧoldı Ǿālem fevc fevc

2632. Ehl-i İslām içine düşdi ķıtāl

Eylediler bir birini pāy-māl

2633. Düşdi anlar içine envāǾ-ı ceng

Oldı͜ olaruñ her biri şįr ü peleng

2634. Ehl-i dünyāda mürüvvet ķalmadı

Er ile Ǿavretde Ǿiffet ķalmadı

2635. Ehl-i Ǿilm efǾāli oldı hem ħarāb

İtdiler žālimler ebvābın meǿāb

2636. KaǾbe gibi anı itdiler ŧavāf

Ellerini ķavşuruben śāf śāf

2637. Yüzlerin iderler anda ķara ħāk

Özlerini anda eylerler helāk

2638. Anlaruñ maķśūdlarıdur māl u cāh

MaǾbūd itdiler anı bį-iştibāh

2639. Enbiyānuñ yolını terk itdiler

Nefslerinüñ yollarına gitdiler

319
 2640. Ķodılar anlar kitāb u sünneti
İşlediler dürlü dürlü bidǾati
[91a]
2641. Ħabŧ u ġaşvā-veş (?) olar ħabŧ itdiler
Nefsleri ehvāsını żabŧ itdiler

2642. Ĥāmilü’l-esfārdur anlar ke’l-ĥimār

El-firār anlardan iy yār el-firār

2643. Daħı Ǿārif dirilenler āşikār

Māsivāyı itdiler terk ne ki var

2644. Lįk ķalbleri ŧoludur ĥubb-ı māl

Anlaruñ aĥvālıdurur ķįl u ķāl

2645. Māl-ı Ķārūn bolsa biri ol merįd

Ŧoymayuben diye kim hel min mezįd187

2646. Yoķdurur anlarda aślā ittifāķ

Anlaruñ dostluķlarıdurur nifāķ

2647. Hem olaruñ ħulķı ĥırśıla ĥased

Anlaruñ bed-ħūlarına yoķ Ǿaded

2648. Yoķdurur dįnden olarda hįç eŝer

Ŧoldı͜ olaruñ şerriyile baĥr u ber

2649. Yüzleridürür Ǿabūs u ķamŧarįr

Sözleridürür olaruñ zemherįr

2650. Ŧaşları ser-sebz ħoş reyĥān gibi

Ħubŝ ŧolmış içleri şeyŧān gibi

2651. Anlaruñ nefsi degüldür müǿmine

Ġamz iderler dāyim anlar müǿmine

187
“Daha yok mu?” Kaf suresi 50/30.

320
 2652. Zerķıla anlar ķılurlar çoķ namāz
Bį-ħużūǾ u bį-ħuşūǾ u bį-niyāz

2653. Anlaruñ efǾālidür cümle đalal

Anlaruñ evśāfıdur bel hum ađall188

2654. Anlaruñ ķalbi ŧolu fitne füsūn

Şeyŧanetde İblįs anlardan zebūn

2655. Zāġ gibi her biridür ĥįle-kār

Ħalķı ŧalar seg gibi leyl ü nehār
[91b]
2656. Dimne gibi işleridürür füsūn
Fitne Ǿilminde olardur źū-fünūn

2657. Pārs gibi yüzleridürür dürük

İşleridür sözleridür hep çürük

2658. Her birisi bebr kibr ü mūr emel

Dāyimā śırgįn (?) ü ħor miŝlü’l-çuķal189

2659. Cümlesidür der-ŝeķālet kūh-ı ķāf

İşleridür ķuru daǾvį ķuru lāf

2660. Kimi Kerħį kimi Berħį dirilür

Kimi Baśrį kimi Mıśrį dirilür

2661. Kendülerin śanur anlardan biri190

Belki anlar ĥaķdan oldılar beri

2662. Fitne-engįzdür olar ü ĥįle-ger

El-ĥaźer anlardan iy yār el-ĥaźer

2663. Āh ki gitdi mįşelerden şįr-i ner

Geldi anuñ yirine ħūk ile ħar
188
“İşte bunlar hayvanlar gibi, hatta daha da aşağıdadırlar. İşte bunlar gafillerin ta kendile-
ridir.” Araf suresi 7/179.
189
Yazmada “cuǾal” şeklindedir.
190
Yazmada “birin” şeklindedir.

321
 2664. Gitdi üsāme kaldı ansuz bādiye
Yirine geldi ziyād-ı Ǿādiye

2665. Zāġ-ı müdbir ŧutdı bülbüller yirin

İy bürāder rūz u şeb aġla yirin

2666. Gülsitānda raķś iderler dimneler

Ŧāvus anın itmez oldı cilveler

2667. Dimneler ŧāvus yirinde raķś ider

Daħı ŧāvus cilve eyleyüb nider

2668. Naġme itmez oldı bülbüller hezār

Bāng ider gülzārda zāġ-ı cįfe-ħˇār

2669. Ķalmadı meydān içinde pehlevān

Pįrzenle ŧoldı ħunŝā her mekān

2670. Aldı͜ Ebū’ş-Şibleyn mekānın Bū’l-Ĥuśayn

Śan Yezįd geldi gidincegez Ĥüseyn
[92a]
2671. MaǾrifet minberlerinde Ǿārifān
İtmez oldılar şaķāyıķ bu zamān

2672. Belki anda ötdi bāng-ebvām u zāġ

ǾĀrifüñ yüregine uruldı dāġ191

2673. Vāh ki oldı münǾakis işbu zamān

El-amān iy rūĥ u cismi el-amān

2674. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām

Key yekūne cāruke faħru’l-enām

2675. Gel aħį iy Mehdį-i āħir zamān

Kim fesād u žulmıla ŧoldı cihān

2676. Vaķt irişdi iy cihānuñ serveri

Evliyānuñ aśfiyānuñ dilberi

191
Yazmada “ŧaġ” şeklindedir.

322
 2677. Kim gelesin iy imāmü’l-muttaķįn
İy laŧįf iy raĥmeten li’l-Ǿālemįn192

2678. Sensin iy şāh müslimįnüñ mihteri

Müǿmin[įn]uñ serveri vü mihteri

2679. Her kime kim vuślatuñ vāśıldurur

Ķurretü’l-Ǿayn u sürūr-ı dildürür

2680. Saña müştāķ olmışuz iy nām-ver

Hep senüñdür işbu Ǿālem baĥr u ber

2681. Saña uyan dāyimā dil-şād olur

Hemm ü ġamdan ķalbi͜ anuñ āzād olur

2682. Saña uyan rūĥ-ı reyĥān bulısar

Cennet içre ĥūr u rıđvān bulısar

2683. Çirk ü şirkden yuyısarsın Ǿālemi

Luŧfuña ġarķ idisersin ādemi

2684. Sen saǾādet ehlinüñ sulŧānısın

Sen vilāyet dürrinüñ Ǿummānısın

2685. Sensin iy şāh luŧf u iĥsān mecmaǾı

Cūd kānı vü mürüvvet menbaǾı
[92b]
2686. Sāliyāndur kim umaruz biz seni
Kim yoluñda virevüz cān u seri

2687. Fürķatüñden çeşmimüz eşki revān

Hep revān ķurbān saña serv-i revān

2688. ǾÖmrimüz ire mi saña iy Ǿaceb

Gözimüz seni göre mi rūz u şeb

192
“(Ey Muhammed), biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiyâ suresi,
21/107.

323
 2689. Viremüz mi yoluña biz cān u baş
Gözimüzden dökevüz mi ķanlu yaş

2690. Miskįn Aĥmed ķadr-ı cāhuñda senüñ

Kemterįdür ħāk-ı rāhuñda senüñ

2691. Hicrüñüñ devrinde olmışdur hilāl

Aña͜ irişdür şems-i envār-ı viśāl

2692. Her ne yirde işide senden nişān

Anda olur Ǿāşıķāna cān-fişān

2693. Himmetüñ ābıyla cānın tāze it

Luŧf u iĥsān aña bį-endāze it

2694. Ķoyalum bu sözleri nitdi resūl

Diyelüm kim neyledi ol pür-uśūl

2695. MaǾşere’l-Ǿuşşāķı ķūlū e’ś-śalāt

Fe’smaǾū hicrāne sırrı’l-kāyināt

2696. Nice itdi diñleñüz sulŧān-ı dįn

Ol laŧįf u ol žarįf u ol emįn

2697. VaǾž idüben indi minberden hemān

ǾĀyişe ĥücresine oldı revān

2698. ǾĀrıż oldı aña ol demde śudāǾ

Vāh ki değmez iftirāķa ictimāǾ

2699. Çün mizāc-ı eşrefe irdi seķam

ǾĀyişenüñ ķalbi ŧoldı hemm ü ġam

2700. Āh idüb ol aġladı çoķ zār u zār

Gözlerinden dökdi yaşı seyl-vār
[93a]
2701. İrdi ol dem aña dürlü dürlü bįm
Didi ki ben neyleyeyim nideyim

324
 2702. Ġuśśasından olmışıdı iki ķat
Dir idi heyhāt sırrü’l-kāyināt

2703. Şerĥa şerĥa eyledi kendözüni

Giceye dönderdi ol gündüzüni

2704. Ġuśśasından yüzi śarardı anuñ

Aġlamaķdan gözi ķızardı anuñ

2705. Şerħ idemez anı hergiz işbu dil

Ger dir ise gice gündüz ay u yıl

2706. Ol laŧįf u ol nesįb u ol ĥasįb

Ol ŧabįb u ol lebįb u ol ĥabįb

2707. Anı eyle göricegez ol emįn

Didi niçün yā Ĥumeyrā sen ĥazįn

2708. Belki cānlar bizde mihmāndur yaķįn

Bunda gelüb yine giderler hemįn

2709. Çünki mihmān ŧurmayub tįzcek gider

Anuñıçün kimse aġlayub nider

2710. Sen benümçün itmegil hergiz fezaǾ

Aġlayub āh eyleyüb itme cezaǾ

2711. Kim cezaǾ itmez ķażā sehmini red

Hem ecel olmaz ecel seyline sed

2712. Aġlayub āh eyleyüb çekme ĥarec

Śabr ķıl ki͜ e’ś-śabru miftāhu’l-ferec193

2713. Böyle dirken aña sırr-ı kāyināt

Ĥāżır oldı nāgehān vaķt-ı śalāt

2714. Ķatına vardı anuñ ol vaķt Bilāl

Didi bil kim yā latįf yā źā’l-cemāl

193
“Sabr, rahatlığın anahtarıdır” Mehmet Yılmaz, age., s.593.

325
 2715. Aġlayuben didi iy śāĥib-ķırān
Ġuśśañuzla ŧoldı kevnile mekān
[93b]
2716. Hem senüñçün küll-i eczā-yı cihān
Āh idüben cümle eylerler fiġān

2717. Derdüñile her yürek pür-ħūndurur

Ķanlu yaşı gözlerüñ Ceyĥūndurur

2718. Şöyle bil iy mažhar-ı esmā śıfāt

Ĥāżır oldı işbu vaķt vaķt-ı śalāt

2719. Gel namāzı ķılıvir aśĥābuña

Ehl-i beyt ü āluña aĥbābuña

2720. Ol ĥabįb didi Bilāle iy laŧįf

Bil ki oldum ben bugün ġāyet żaǾįf

2721. Di Ebūbekre yüri iy nįk-nām

Olsun aśĥābuma bugün ol imām

2722. Yirüme oldur benüm ardumca imām

Di ki uysunlar aña her ħāśś u Ǿāmm

2723. Ķoşu atı gibiyüz biz ikimüz

Sır sözidür anuñıla sözimüz

2724. Beni ol giçse uyardum ben aña

Lįk geçdüm anı uydı ol baña

2725. Benden özge ħalķdan efđal oldurur

Cümle nāsdan daħı ekmel oldurur

2726. Benümiçün cümle mālın viren ol

Benümile daħı ġāra giren ol

2727. Ħalķ içinde daħı ġārda yārum ol

Ķabr içinde daħı ħuld[d]a cārum ol

326
 2728. Evvelā oldur beni taśdįķ iden
Āħir oldur sözümi taĥķįķ iden

2729. Cümle mevżiǾde baña oldur refįķ

Pes imāmlıķ aña olmışdur ĥaķįķ

2730. ǾĀyişe ana çün işitdi bu sözi

Dökdi yaşı ķanıla anuñ gözi
[94a]
2731. Elin öpdi ol ĥabįbün ol nigār
Didi bilürsiz anı iy gül-Ǿiźār

2732. Kim anuñ ķalbidürür ġāyet raķįķ

Cümle nāsdan ħalķa oldurur şefįķ

2733. Ħālį görse ol sizüñ miĥrābıñuz

Anda aġlar görse hem aśĥābıñuz

2734. Gözlerinden ķanlu yaş olur revān

Ķorķaram kim ķālıbından gide cān

2735. Luŧf idüb diñ siz eyā ħayru’l-beşer

Kim yirüñüzde imām ola ǾÖmer

2736. Fāŧımayla anda cümle ĥāżırāt

Didiler iy mažhar-ı esmā śıfāt

2737. Diñ kerem idüñ imām olsun ǾÖmer

Heybetile anlara ķıldı nažar

2738. Didi dimeñ baña siz böyle kelām

Kim benüm yirümde oldurur imām

2739. Yūsufuñ śāĥiblerinden olmañuz

Bu işi siz baña telķįn ķılmañuz

2740. Didi ol demde Bilāle ol hümām

Di Ebūbekre ki ol olsun imām

327
 2741. Aġladı ol vaķt Bilāl didi dirįġ
Ki͜ ān çünān māh-ı nihān şod zįr-i mįġ

2742. Didi ol cān iy dirįġā iy dirįg

Gidiserdür ol faśįĥ u ol belįġ

2743. Ķābe ķavseyn194 iken anuñ menzili

Ħāk içre iltiserdür maĥfili

2744. Aġlayu āh eyleyü ol dem Bilāl

Vardı aśĥāb ķatına hem çün hilāl

2745. Didi bilüñ iy yārenler bedr-i tām

Cümleñüze eyledi çoķ çoķ selām
[94b]
2746. Didi kim bilsün olar oldum żaǾįf
Ħastalıķdan cismüm oldı key naĥįf

2747. Yürümege hįç mecālüm ķalmadı

Uçmaġa hem per ü bālüm ķalmadı

2748. Didi olsun di Ebūbekre imām

Nāyib olsun baña anda ol hümām

2749. İşidicek anda aśĥāb bu sözi

Her birinüñ ķanlu yaş dökdi gözi

2750. Anda aśĥāb aġladılar zār u zār

Gözlerinden yaş aķdı seyl-vār

2751. Āh duħānın göklere irgürdiler

Göz yaşıyla mescidi ŧoldurdılar

2752. Śaçdılar başlarına ol demde ħāk

Özlerini ideyazdılar helāk

2753. Urdılar ellerini başlarına

Ķatdılar ķan gözleri yaşlarına

194
“O
Onunla arasındaki mesafe, iki yay arası kadar yahut daha az kaldı” Necm Suresi 53/9.

328
 2754. Çün işitdi bu sözi śıddįk o dem
Gözlerinden dökdi yaşıla o dem

2755. Vardı ol miĥrāba çoķ çoķ yirini

Ħālį gördi ol ĥabįbüñ yirini

2756. Aġladı āh eyledi didi i şāh

Bunda niçün gelmedüñ bugün i māh

2757. ǾAķlı gitdi düşdi ol vaktde yire

Diledi cānānına cānın vire

2758. Āh idüb aġlaşdılar aśĥāb o dem

Gözlerinden dökdiler yaşıla dem

2759. Āh idüb İbn-i RabįǾa aġladı

Cümle aśĥābuñ yüregin dāġladı195

2760. Śayĥa idüb didi ol ħayru’l-beşer

Gel imāmlıķ eyle bunda iy ǾÖmer
[95a]
2761. Vardı͜ imāmlıķ itmege anda ǾÖmer
Ķatı tekbįr eyledi ol şįr-i ner

2762. Anı işitdi yaturken ol emįn

Hey bu kimdür diñ anı baña yaķįn

2763. Didiler kim ol ǾÖmerdür iy nigār

Ķalbiñüz [hem] olmasun andan ġubār

2764. Rāżį olmaz didi bundan hįç Ħuźā

Hem resūl daħı buña virmez rıżā

2765. Didi diñ olsun Ebūbekre imām

Emrüme͜ itsün imtiŝāl ol nįk-nām

2766. Didiler varub aña bu sözleri

Giceye döndi anuñ gündüzleri

195
Yazmada “ŧaġladı” şeklindedir.

329
 2767. Vardı ol miĥrāba anda aġladı
Tekbįr idüb ellerini baġladı

2768. Baña ol gülzār-ı ķudsuñ bülbüli

Būsitān-ı ins ü ħulduñ sulsulı

2769. Ħastalıķdan buldı ħıffet bir pāre196

Diledi kim mescide kendü vara

2770. Ķalķdı ol demde yirinden şems-vār

Cūşa geldi cümle Ǿālem ne ki var

2771. Ķalmamışdı͜ anda yürimege mecāl

Bedr iken olmışıdı hem çün hilāl

2772. Didi kim sensin İlāhį ġayb-dān

Senüñile ŧolıdur kevn ü mekān

2773. Ŧolısın Ǿālemlere bį-ittiśāl

Cümle Ǿālemden berįsin bį-infiśāl

2774. Cismüme vir yā ķavį sen ķudreti

Tā varam mescide görem ümmeti

2775. Ħavfum oldur benüm iy dānā-yı pāk

Ki͜ aġlamaķdan ola aśĥābum helāk
[95b]
2776. Ol münevver başını baġladılar
Yaş yirine anda ķan aġladılar

2777. Śaġ elini ŧutdı ol şāhuñ ǾAlį

Aġladı zārılıķ itdi ol velį

2778. İbn-i ǾAbbās śol elin ŧutdı anuñ

Gözleri yaşıla dem dökdi anuñ

196
Yazmada “pere” şeklindedir.

330
2779. Key żaǾįf olmışdı ol bāġ-ı cemāl
Ol daķįķ olmışıdı hem çün hilāl

2780. Anı͜ olar ķaldurdılar yirden hemān

Cūşa geldi heft-zemįn ü āsumān

2781. Ŧaġ u ŧaş aġladı didi āh u vāh

Ĥasretā vā-fürķatā iy pādişāh

2782. Ara ara mescide͜ anı iltdiler

Cümle aśĥāb ķatı tekbįr itdiler

2783. Mescide girdügini ol bedr-i tām

Ŧuydı miĥrābda Ebūbekri hümām

2784. Ol yirinden girü gitmek istedi

Ol ĥabįb aña yirüñde ŧur didi

2785. Śaġına oturdı anuñ ol şāh-ı dįn

Ol cemįl ü ol aśįl ü ol emįn

2786. Otururken uydı aña ol cemįl

Ol ĥabįb ol hādį-sübülü’s-sebįl

2787. Lįk Sıġnāķį Nihāyede ĥabįb

Didi ħaste olıcaġaz ol ĥabįb

2788. Ķatı ħaste oldı bir gün ol nigār

Anda͜ olanlar aġladılar zār u zār

2789. Didi olsun diñ Ebūbekre imām

Nāyib olsun baña anda ol hümām

2790. ǾĀyişe͜ ana Ĥafśaya didi i cān

Ķurbān olsun bu ĥabįbe ins u cān

331
[96a]

2791. Di buña kim itmesün anı imām

Zįre kim ġāyet şefįķdur ol hümām

2792. Göricek miĥrābını ħālį anuñ

Key ķatı olur ħarāb ĥāli anuñ

2793. Ħavf iderem ki͜ anda cānın vire ol

Didi kim itmesün imām anı resūl

2794. Ĥafśa didi ol ĥabįbe bunları

Ol ĥabįb sākitdi ol vaķt anları

2795. Anlara yüzini taǾbįs eyledi

Başını śaldı vü tenkįs eyledi

2796. Ķaķıyub didi olara ol hümām

Baña söylemeñ bunuñ gibi kelām

2797. Yūsufuñ śāĥiblerindensiz didi

Aña anlar daħı nesne dimedi

2798. Didi Ebūbekre diñ olsun imām

Sözümi ķılsun ķabūl ol nįk-nām

2799. Didiler śıddįķa cümle bu sözi

Dökdi ol demde demi anuñ gözi

2800. Vardı miĥrāba imāmlıķ eyledi

Tekbįr eyledi śalāta başladı

2801. Buldı ħıffet śoñra ol şāh bir pāre197

Ķaśd ķıldı mescide kendü vara

2802. Ķoltuġınuñ birine girdi ǾAlį

Ķatı çoķ aġladı anda ol velį

197
Yazmada “pere” şeklindedir.

332
 2803. Girdi Fađl anuñ birine aġlayu
Āh u vāhile yüregin dāġlayu198

2804. İki ay arasına ol āfitāb

Girüben yürüdi hem çün māhitāb

2805. Ara ara mescide vardı o şāh

Cümle Ǿālem cūşa geldi didi āh
[96b]
2806. Mescide çün vardı ol sulŧān-ı dįn
Anı iĥsās eyledi Śıddįķ hemįn

2807. Gitdi miĥrābuñ içinden ol hümām

Vardı miĥrāba oturdı ol bedr-i tām

2808. Otururken anda͜ imāmlıķ eyledi

Āh odıyla kāyinātı dāġladı199

2809. Urıŧurub uydılar aśĥāb aña

Didiler kim cümle ħalķ ķurbān saña

2810. Ħastayiken āħir işi buyıdı

LaǾl-lebdür sįm-ber misk būyıdı

2811. Anuñıçün ķāyim itmek iķtidā

Cāyiz olmaz ķāǾide bil iy dede

2812. Şol Nihāye kim Hidāye şerĥidür

Ol faķįhler rūĥlarınuñ rūĥıdur

2813. Böyle źikr olmışdur anda bu kelām

ǾIşķıla diñ e’ś-śalātu ve’s-selām

2814. Çün namāzı ķıldı anda ol nigār

Minberüñ üstine çıķdı şems-vār

198
Yazmada “ŧaġlayu” şeklindedir.
199
Yazmada “ŧaġladı” şeklindedir.

333
 2815. Aşaġasında anuñ ķıldı ķarār
Zįre olmışdı żaǾįf ol gül-Ǿiźār

2816. Çoķ ŝenālar eyledi anda Ĥaķa

Didi kim ĥayysın senüñdürür bekā

2817. Sen ķadįmsin lem-yezelsin lā-yezāl

Raĥmetüñle oldı Ǿālem māl-ā-māl

2818. İy ķadįm ü vāhib ü ervāĥ-ı pāk

Ger gidersem saña varam ben çi bāk

2819. Śoñra didi ol ĥabįb ol şāh-ı dįn

Ol müşeffaǾ ol şefįǾü’l-müźnibįn

2820. Yā üśayĥābį bilüñ kim bu cihān

Hep fenāyiçün düzüldi bu cihān
[97a]
2821. Bu cihānda bāķį ķalmaz kimsene
Fānį olub yoġ olur her nesnene

2822. Bāķį Allāhdur ki oldur lā-yezāl

Mülkine yoķdur anuñ hergiz zevāl

2823. Cümle şeyde varlıķ anuñdur hemān

İǾtiķādı böyle idüñ bį-gümān

2824. Çünki varlıķ cümlede anuñ ola

Kimseye pes bunda ne varlıķ ķala

2825. Bilüñüz kim lā-yezāl ü lem-yezel

TaǾyįn itdi her kişiye bir ecel

2826. Ol kişiye çün irişdi ol ecel

Fāyide itmez aña dürlü ĥiyel

2827. Bir nefes ol bunda idemez ķarār

Bel ķılur bundan güźer bį-iħtiyār

334
 2828. Bir maķāma varur anda hįç zevāl
İrmez aña yoķdur anda intiķāl

2829. Ol maķāmda bulınur fetĥ-i fütūĥ

Anda olur hem daħı rūĥıla rūĥ

2830. Bir degirmendür bilüñ bu çarħ-Ǿatįķ

Ol Ǿižāmı ögidür eyler daķįķ

2831. Hem bu dirlik bir nefesde baġludur

Cümle yürek işbu derdden dāġludur200

2832. Dirlik oldur kim Ǿanāsı olmaya

Varlıķ oldur kim fenāsı olmaya

2833. Bir çöpe degmez ölüm olan mekān

Milk oldur kim ķala ol cāvidān

2834. Ķanı Ādem ķanı Mūsā ķanı Nūĥ

Derdden201 olmışdı yürekleri cürūĥ

2835. Ķanı YaǾķūb ķanı İbrāhįm Ħalįl

Ġuśśadan olmışdı anlar key Ǿalįl
[97b]
2836. Anlaruñ menşūrını dürdi cihān
Vāh ki ħāyindür bu çarħ-ı bį-gümān

2837. Ķande gitdi bu maķāmdan enbiyā

Ķande vardı aśfiyā vü evliyā

2838. Ķande gitdi yā olan śāĥib-ķırān

Ķande vardılar selāŧįn-i cihān

2839. Bir niçe gün bunda mihmān oldılar

Śoñra varub yirde pinhān oldılar

200
Yazmada “ŧaġludur” şeklindedir.
201
Yazmada “dertden” şeklindedir.

335
 2840. Kimse bunda olmamışdır şād-mān
Çarħ elinden el-ġıyās iy dostān

2841. Daħı didi anda ol sulŧān-ı dįn

Yā üśayĥābį bilüñüz siz yaķįn

2842. Şimdiye dek saŧĥ-ı arżda olduġum

Yigidi siz ile bunda ŧurduġum

2843. Şimdi yigdür taħt-ı arżda varduġum

Tā ķıyāmet anda olub ŧurduġum

2844. Anda sizi dileyem Allāhdan

Size raĥmet isteyem ol şāhdan

2845. Cürmiñüz baġışlaya baña Ħuźā

Sizi benden itmeye hergiz cüźā

2846. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām

Fe’smaǾ aħbāre ġurūb-ı bedr-i tām

2847. Şöyle vaǾž eyledi anda ol nigār

Oda yanayazdı anda kim ki var

2848. VaǾž idüben indi minberden o şāh

Yirile gök ŧoldı ol gün āh u vāh

2849. ǾĀyişe evine vardı ol laŧįf

Cismi anuñ olmışıdı key żaǾįf

2850. ĶāniǾātun śābirātun ħāşiǾāt

Aña vardı ķarşu anlar ħāđıǾāt
[98a]
2851. Gözlerinden dökdiler hep ķanlu yaş
Cūşa geldi cümle ķuruyıla yaş

2852. Küll-i źerrāt-ı cihān āh eyledi

Derdile vü Ǿışķıla vāh eyledi

336
2853. Ĥücre ol vaķt aġladı çoķ zār u zār
Bünye şarŧ degül ĥayātda bil i yār

2854. Kim ki eyle görsedi ol dilberi

Baş u cān andan olurdı dilberi

2855. On sekiz gün ħaste oldı ol laŧįf

Oldı anuñ cismi ġāyetde żaǾįf

2856. Bir rivāyet budurur on iki gün

Ħaste oldı͜ ol alnı ay [ü] yüzi gün

2857. BaǾżılar dirler eśaĥĥ budur yaķįn

Oldı ondört günde ħaste ol emįn

2858. Ħastalıķdan śoldı ol bāġ-ı cemāl

Ol kemālde bedr iken oldı hilāl

2859. Der dökerdi cebhesi miŝlü’l-gül-āb

Çehresi olmışdı zerd çün āfitāb

2860. İñleridi añul añul ol nigār

Cümle eşyā aġlarıdı zār u zār

2861. Ĥücreyi aśĥāb iderlerdi ŧavāf

Aġlaşurlardı ŧuruben śāf u śāf

2862. Āh idüb ķatı iderlerdi fiġān

Gözlerinüñ yaşı olmışdı revān

2863. Evce irmişdi olaruñ riķķati

Bį-kenāre varmışıdı fürķati

2864. Aġlaşub eylerleridi ķatı yās

Yaş aķardı gözlerinden ŧas u ŧas

2865. Ġuśśadan olmışlarıdı iki ķat

Dirleridi āh sırr-ı kāyināt

337
[98b]
2866. Derdile anlar iderlerdi fiġān
Cūşa gelürdi zemįn ü āsumān

2867. Gözlerinden yaş aķardı ķanıla

Yir ŧolardı laǾlile mercānile

2868. Nāgehān ol bāġ-ı İslām śulśulı

Dįn-i İslām gülsitānı bülbüli

2869. Yatduġı yirden olar efġānların

Diñledi feryādların efġānların

2870. Aġlayanlar didi kim kimlerdürür

İñleyenler derdile kimlerdürür

2871. Didiler aśĥābıñuzdur iy nigār

Derdiñüzden aġlaşurlar zār u zār

2872. Siz yataldan yimedi anlar ŧaǾām

Bir nefes olmadı anlar şāź-kām

2873. Didi kim diñ bunda gelsünler olar

Beni bir kez daħı görsünler olar

2874. DefǾį anlara ħaber eylediler

Didiler gelüñ resūl eyle diler

2875. Aġlaşub ĥücreye anlar girdiler

Ol cemįlüñ ħūb-cemālin gördiler

2876. Gördiler Ve’ş-şemsi Ŧāhā Ve’đ-đuĥā

Müctebā vü murtażā vü muśŧafā

2877. Bedr iken olmış hilāl gibi daķįķ

Ol refįķ ü ol şefįķ ü ol ĥaķįķ

338
 2878. Didiler iy şems-i tābān bedr-i tām
Saña olsun her nefes biñ biñ selām

2879. Saña ķurbān eyleyelüm baş u cān

Hep senüñ bendeñdürür insile cān

2880. Anlara luŧf eyleyüb ol müctebā

Didi kim ehlen ve sehlen merĥabā
[99a]
2881. Ŝümme ķāle iǾlemū cāǿe’l-firāk
Lā yekūnu illā fi’l-ĥaşri telāk

2882. İnnemā e’d-dünyā ħayāl fi’l-ħayāl

Ke’l-Ǿukūsi ve’s-serābi ve’ž-žilāl

2883. Eylemeñüz siz benümçün ħavf-nāk

Zįre mihmāndur bu evde rūĥ-ı pāk

2884. Bir niçe gün bunda mihmān olur ol

Yirine tįz yine seyrān ķılur ol

2885. Gülsitān-ı ķudsįdür aña maķām

Anda olan dāyim olur şāź-kām

2886. Hįç anuñ bāġına esmez mihr-i cān

Anı isteñ sizde varsa mihr-i cān

2887. Fi’l-ĥaķįķat feǾlemū enne’l-vücūd

Li’l-ķadįmi’l-vāĥidi’l-ĥayyi’l-vedūd

2888. Küllü şeyǿin lem yeşum rįĥe’l-vücūd

YaǾrifūne hākeźā ehlü’ş-şühūd

2889. Bellü bilüñ kim Ĥaķuñdurur vücūd

Māsivā-yı Ĥaķķa yoķdurur vücūd

2890. Cümle-i varlıķ Ĥaķuñdurur hemįn

Ara yirde adımuz vardur hemįn

339
 2891. Evvel oldur āħir oldur bį-gümān
Bāŧın oldur žāhir oldurur Ǿayān

2892. Yirile gök ŧolıdur bį-ittiśāl

Cümle şeydendür beri bį-infiśāl

2893. Ŝümme ķāle hākeźā sulŧān-ı dįn

Şāh-ı İslām raĥmeten li’l-Ǿālemįn202

2894. İy yārenler eylemeñ siz hįç fezaǾ

Aġlaşuben itmeñüz hergiz cezaǾ

2895. Siz benümsiz ben sizüñ öñden śoña

Hep gelürsiz Ǿan-ķarįb bilüñ baña
[99b]
2896. İllā size ben vaśiyyet iderin
Ben yaķında bu cihāndan giderin

2897. Ben idicek işbu dünyādan sefer

Gidicegez bende olan bāl ü per

2898. Şāh ǾAlįye beni sen yu didi ol

Zįre taĥķįķ şöyle bil iy pür-uśūl

2899. Senden özge Ǿavretüme bir nažar

Kim ki ķılsa kör olur iy şįr-i ner

2900. Sürresinden rükbesine dek anuñ

Şöyle bilgil varısa dįnüñ senüñ

2901. İki gözi kör olurıdı hemān

Buña eyleñ iǾtiķādı bį-gümān

2902. Luŧf eyle baña iy sįmįn-źeķan

Ķatı aġ bez eylegil iy şāh kefen

202
“(Ey Muhammed), biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiyâ suresi,
21/107.

340
 2903. Cebreǿįl baña ĥanūŧ getüriser
Aġlayub ol ķatuma oturısar

2904. Yine ķalķub tįzcek andan gitdiler203

Aġlayuben āh u efġān itdiler

2905. Çün kefen içine beni ķoyalar

Gideler ħalvetde beni204 ķoyalar

2906. Üstüme ķılur śalāt evvel Aĥad

Oldurur ĥannān ü mennān e’ś-śamed

2907. Böyle dir Ġazālį İĥyāda bunı

Terk itmeñüz duǾāñuzdan beni

2908. Ol śalātdan bunda raĥmetdür murād

Böyle bilüñ bunı iy ehlü’r-reşād

2909. YaǾnį Allāh raĥmet ide ümmete

Anları hep ġarķa vire raĥmete

2910. BaǾżılar böyle didiler bu sözi

Ol ĥabįbden Ĥaķ ayırmasun bizi
[100a]
2911. Ŝümme ķāle baǾdehū nūru’l-cemįl
Śoñradan ķılur namāzum Cebreǿįl

2912. Śoñra İsrāfįl Mikāǿįl namāz

Ķılısarlar idiserler çoķ niyāz

2913. Śoñra ǾAzrāǿįl namāzum ķılısar

Anlar anda ķanlu yaş aġlayısar

2914. Daħı śoñra ehl-i beytüm ķılısar

Hep melāyik anuñıla olısar

203
Yazmada “gidiler” şeklindedir.
204
Yazmada “beni ħalvetde” şeklindedir.

341
 2915. Daħı śoñra bāķį aśĥābum namāz
Ķılalar eyleyeler Ĥaķķa niyāz

2916. Śoñra beni ķabr içine ķoyalar

Beni Ĥaķķa teslįm idüb ķoyalar

2917. Çün vaśiyyet eyledi ol nūr-ı Ĥaķ

Oda yanayazdı anda cümle ħalķ

2918. Anda aśĥāb eylediler ķatı yās

Gözlerinden dökdiler yaş ŧas u ŧas

2919. Aġlaşuben ol maķāmdan gitdiler

Ķanlu yaş[la] ol yiri ġarķ itdiler

2920. Yevm-i iŝneyn olıcaķ ol bedr-i tām

Ħoşca oldı oldı aśĥāb şāź-kām

2921. Cümle aśĥāb ķatı şāźān oldılar

Muştılaşdılar ü ferĥān oldılar

2922. Şād olub her biri gitdi dārına

Meşġūl oldı her birisi kārına

2923. MaǾşere’l-aĥbābı ķūlū e’s-śalāt

Fe’smaǾū hicrāni mirǿāti’ś-śıfāt

2924. Çün đuĥā vaķti irişdi ve’đ-đuĥā

Ħasta oldı key ķatı ol murtażā

2925. Diledi kim murġ-ı ķuds ide sefer

Oda yaķa cümle ħalķı ser-te-ser
[100b]
2926. İndi ǾAzrāǿįl yire ol dem hemįn
Hücrenüñ bābına vardı ol emįn

2927. Aġlayuben didi iy ħayru’l-enām

Saña olsun dāyimā Ĥaķdan selām

342
2928. İźnüñüz var mı içerü girmege
Ol münevver ħūb-cemāli görmege

2929. Fāŧıma aġladı didi iy ǾArab

Ķatı ħastadur resūl çeker taǾab

2930. Var işüñe iy ķarındaşum ǾArab

Bunda biz aġlayalum her rūz u şeb

2931. Bir daħı didi selām olsun size

Var mı içerü girmege destūr bize

2932. Anı işitdi yaturken ol ĥabįb

Didi ki śanmañ ķapudaġın ġarįb

2933. Yüzleri gül dilleri bülbülleri

Ŧūŧį gibi ol laŧįf oġlanları

2934. Atalardan analardan ayıran

Oldurur ol ŧaşra ķapuda ŧuran

2935. Oldurur maǾmūrları vįrān iden

Oldurur gözler yaşın Ǿummān iden

2936. Oldurur evlerde ķopardan fiġān

Oldurur gözler yaşın iden revān

2937. Cām-ı mevti śunan oldur ādeme

Nār-ı fürķat śalan oldur Ǿāleme

2938. Oldurur hem Nūĥı eyleyen helāk

Yūsufı meşhedde iden ķara ħāk

2939. Dāvudı oġlıyıla öldüren ol

Lāle-veş gül yüzleri śolduran ol

2940. Meryem oġlı ǾĮsāyı ol öldürür

Göz yaşıyla Ǿālemi ol ŧoldurur

343
[101a]
2941. Hep melāyik rūĥunı ķabż idiser
Śoñra kendü kendüyi öldüriser

2942. İsm-i ķādir mažharıdur ol gelen

Fi’l-ĥaķįķat rūĥı virendür alan

2943. Ŧaşra ǾAzrāyildür eyleyen nidā

Geldi tā kim Ĥaķķa benümle gide

2944. Gel yā ǾAzrāyil içerü gir didi

Tañrı emrin yirine getür didi

2945. Meskenetle ĥücreye͜ ol girdi hemįn

Luŧfıla virdi selām öpdi zemįn

2946. Didi ol vaķtde aña ol müctebā

Ħoş geldüñ iy emįn gel merĥabā

2947. Ķabża mı geldüñ didi aña resūl

Yā ziyāret itmege iy pür-uśūl

2948. Ol didi kim Ĥaķ selām itdi size

Didi gelsün ol ĥabįbimüz bize

2949. Baña daħı böyle didi ol İlāh

Ger saña destūr virürise o şāh

2950. Ķabż eyle rūĥını getür baña

Her ne kim isterise virem aña

2951. Saña ger virmezse git girü

Olmasun kim varasın sen ilerü

2952. Ger dilerse didi ol śāĥib-fütūĥ

ǾÖmrin anuñ uzadayın Ǿömr-i Nūĥ

2953. Cümle ŧaġı aña altun ideyin

Vādįleri daħı Ceyĥūn ideyin

344
 2954. Didi ol vaķt maǾden-i śıdķ u śafā
Murtażā vü müctebā vü muśŧafā

2955. Śoñı mevt olası Ǿömri niderem

ǾÖmri terk idüb Ħuźāya giderem
[101b]
2956. Didi gel ķabż eyle rūĥum iy emįn
Çün benüm Ǿömrüm bu ķadardur hemįn

2957. Lįk śabr eyle ki Cebreǿįl gele

Zįre sözüm vardurur anuñıla

2958. Didi geydi şimdi ol esved Ǿabā

Aġladı çāk eyleyüb ceyb-i ķabā

2959. Çün melāyik anı eyle gördiler

Mātemüñ çün ķara ŧonlar giydiler

2960. Senüñiçün anlar eyler ķatı yās

Fürķatüñ zehrin içerler ŧas u ŧas

2961. Mātemüñ çün taǾziye͜ eylerler aña

Cānlarını ķurbān iderler saña

2962. Böyle dirken ĥāżır oldı Cebreǿįl

Didi kim itdi selām saña celįl

2963. Ol ķara ŧon içine girmişidi

Ķara ŧülbend başına śarmışıdı

2964. Didi kim geldi benümle iy cemįl

Dünye gögi ķapucısı İsmaǾįl

2965. Bizümile çoķ melāyik geldi hem

Ŧolıdurur ķalbleri ĥüznile hemm

2966. Ħāŧırıñuz śordı sizüñ ol celįl

Ħastalıķdan nicedür śoruñ cemįl

345
 2967. Didi kim ol olmasaydı kāyināt
Yaradılub olmazıdı mümkināt

2968. Anuñıçün ben yaratdum Ǿarşumı

Hem döşedüm anuñıçün ferşümi

2969. İsmümile ismini cemǾ eyledüm

Anuñıla bāŧılı ķamǾ eyledüm

2970. Cümle yirde ismin añar ins ü cān

Anuñ ismiyle ŧurur kevn ü mekān
[102a]
2971. Her kitābda anuñ ismin yazmışam
Ümmetinüñ hep günāhın bozmışam

2972. Ħuŧbelerde ismin añar her ħaŧįb

Śaġa śola çaġırur dir yā ĥabįb

2973. Her müǿeźźin çaġırub ismin añar

Dir resūl-ı ĥaķsın iy ħayru’l-beşer

2974. Daħı didi ümmetiçün ol emįn

Aġlamasun olmasun hergiz hazįn

2975. Ħalķdan öñdin yirden anlar çıķısar

Cennete de evvel anlar giriser

2976. Çün işitdi bu sözi ol źū’l-cemāl

Şāźılıķla ķalbi oldı māl-ā-māl

2977. Ķatı ferĥān oldı ol vaķt ol cemįl

Ol aradan ġāyib oldı Cebraǿįl

2978. Fāŧıma͜ ana āh idüb çoķ aġladı

Āh u vāhile yürekler dāġladı205

205
Yazmada “ŧaġladı” şeklindedir.

346
 2979. Anı eyle göricek ol şāh-ı dįn
Aġlayuben oldı ġāyetde ĥazįn

2980. Didi kim iy nūr-ı Ǿaynį aġlama

Āh odıyla yüregümi dāġlama206

2981. Üźnüñi ŧut iy ķızum benden yaña

Ne direm cānıla diñle ben saña

2982. Aña bir söz söyledi ol gül-Ǿiźār

Aġladı zārılıķ itdi ol nigār

2983. BaǾd-ez-ān didi aña ol bir kelām

Yine ol ol vaķtde oldı şād-kām

2984. Fāŧımaya śoñra didi ǾĀyişe

Ne didi saña resūl iy Fāŧıma

2985. Fāŧıma didi baña ol gül-Ǿiźār

Didi bugün ölürin bil iy nigār
[102b]
2986. Anuñiçün aġladum oldum ĥazįn
Aġlama sen didi baña ol emįn

2987. Śoñra didi baña tįz gelseñ gerek

Benümile tā ebed olsañ gerek

2988. Anuñiçün oldum ol vaķt şād-kām

Baña babam didügi budur kelām

2989. MaǾşere’l-Ǿuşşāķı ķūlū e’ś-śalāt

Fe’smaǾū hicrāni mirǿāti’ś-śıfāt

2990. Diñleñüz Ǿuşşāk-ı şāh-ı enbiyā

Nice itdi anda māh-ı evliyā

2991. Didi ǾAzrāǿįle ol sulŧān-ı dįn

İşle ne didiyse Rabbü’l-Ǿālemįn

206
Yazmada “ŧaġlama” şeklindedir.

347
 2992. Vardı ǾAzrāǿįl ol şāhuñ yanına
Ol saǾādet ol şefāǾat kānına

2993. ǾĀyişe gögsine düşdi ol kerįm

Didi bi’smi’l-lāhi’r-raĥmāni’r-raĥįm

2994. Ĥavl ü ķuvvet Allāhuñdur didi ol

Hem anuñdur cevr ü miĥnet didi ol

2995. Zer gibi zerd oldı gün yüzi anuñ

Hem süzüldi ol mukaĥĥal gözi͜ anuñ

2996. Depredürdi ol münevver başını

Aķıdurdı gözlerinden yaşını

2997. Ķordı başın śolına gāh śaġına

Mihr-i cān irişdi devlet bāġına

2998. Öñine bir ķab ile śu ķodılar

Cānımuzı oda urduñ didiler

2999. Elini gāh gāh aña śoķarıdı

Śu alub gögsine ol dökeridi

3000. Subĥāna’l-lāh dirdi ölüm zaĥmeti

Ķatıyımış uluyımış miĥneti
[103a]
3001. Fāŧıma gördi ki ol mirǿāt-ı źāt
NezǾa düşdi didi iy mažhar-śıfāt

3002. Dü-cihānuñ şāhı iken sen yaķįn

Gidisersin bizleri idüb ĥazįn

3003. Gidisersin dünyeden vā-fürķatā

Miĥnetā vā-veyletā vā-ĥasretā

3004. Gözlerini açdı ol vaķt şāh-ı dįn

Didi ķızum aġlama olma ĥazįn

348
 3005. Babañuñ ancaķ bugündür ġuśśası
Āĥiretdür bil anuñ hem ĥiśśesi

3006. Aġlama sen bunda ķalmazsın ġarįb

Benümile bulışursın Ǿan-ķarįb

3007. Baña sen gelseñ gerek tįz207 bil i cān

Anda sen ķalsañ gerekdür cāvidān

3008. Böyle dirken ĥāżır oldı Cebreǿįl

Didi eyledi selām saña Celįl

3009. Gökler ehli muntažırdur rūĥuña

Virmek ister selām anlar saña

3010. Cebreǿįl yüzine baķdı ol nigār

Didi mevtüñ ne ķatı acısı var

3011. Didi ǾAzrāǿįle ol vaķt ol hümām

Dilerem senden ilā yevmi’l-ķıyām

3012. Ümmetüme idecegüñ zaĥmeti

Baña eyle bulsun anlar raĥmeti208

3013. Cebreǿįl didi aña iy āfitāb

Ümmetüñe eylemez Allāh Ǿaźāb

3014. Görüñ ol kān-ı mürüvvet ĥażretin

Mevti ĥālinde de añdı ümmetin

3015. Ümmeti olan aña uymaķ gerek

Baş u cān yolında ol ķomaķ gerek

207
Yazmada “tįz gelseñ gerek” şeklindedir.
208
Yazmada “rāĥatı” şeklindedir.

349
[103b]

3016. Yā muĥibbe Muśŧafā ķul e’ś-śalāt

Key yekūne Ǿindehū baǾde’l-vefāt

3017. Fe’smaǾ iy mažhar cemāl-i źį’l-celāl

Keyfe kāne ĥāl-i mirǿāti’l-cemāl

3018. Nice oldı diñle ol sulŧān-ı dįn

Tā anuñla olasın sen yevm-i dįn

3019. Ĥücre içre yatur iken ol nigār

Nāgeh anda bir nūr oldı āşikār

3020. Çünki ol nūr žāhir oldı şems-vār

Eyledi bundan sefer ol gülǾiźār

3021. Murġ-ı ķuds uçdı ķafesden şāh-vār

Gülsitān-ı ķudsde eyledi ķarār

3022. Āşiyāna açdı ol per ile bāl

Dosta vuślat buldı ol bį-ittiśāl

3023. Çün taǾalluķdan tecerrüd buldı ol

Vāśıl oldı aślına ol pür-uśūl

3024. Kendüligin ķodı çün ol şāh-bāz

Vāśıl oldı dosta eyledi niyāz

3025. Ķayd gitdi ķaldı muŧlaķ muŧlaķā

Vāśıl oldı muŧlaķ ol vaķtde Ĥaķa

3026. Çün ŧolundı dünyeden ol āfitāb

Gülsitān-ı ķudsı eyledi meǿāb

3027. BaǾżılar dirler ki ol ħurşįd-i źāt

Yevm-i iŝneyn içre eyledi vefāt

3028. Evveliydi rebiǾü’l-evvelüñ

Āħiri ol idi ĥabįbi evvelüñ

350
 3029. Ol ķamer daħı hilāl idi o māh
Eyledi bundan sefer bį-iştibāh

3030. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām

Fe’smaǾ aħbār-ı ġurūb-ı bedr-i tām
[104a]
3031. İsmaǾū aĥbābe sulŧāni’r-resūl
Keyfe kānet ķıśśa-ı hādį’s-sübül

3032. Çünki eyledi sefer ol şāh-ı dįn

Çoķ melāyik büridi anı hemįn

3033. Ŧolu oldı maşrıķ u maġrib melek

Pāre pāre olayazdı nüh-felek

3034. Çün irişdi merkezine murġ-ı cān

Nāle feryād eyledi ins ile cān

3035. Yüregin ins ile cin ħūn eyledi

Gözleri yaşını Ceyĥūn eyledi

3036. Ĥāżırāt anda ķopardılar fiġān

Gözlerinden ķanlu yaş oldı revān

3037. Anda anlardan kimesne yoġ idi

Zįre ol demde melāyik çoġ idi

3038. Ol ĥabįb eyledügi vaķtde vefāt

İrkek ādem yoġ idi iy nūr-ı źāt

3039. Bu rivāyetdür eśaĥĥ bil iy hümām

Böyledür İĥyā içinde bu kelām

3040. Çünki gitdi bundan ol ħayru’l-beşer

Oda yandı cümle Ǿālem ser-te-ser

3041. Cebreǿįl üstinde ŧurub dirdi āh

Bu cihānı terk idüb gitdüñ i şāh

351
 3042. Daħı inmezem yire ben vaĥyile
Neye gelürem daħı ben bu ile

3043. Lįk senüñ ümmetüñ çün iy hümām

Yılda bir kez inem ü virem selām

3044. Çünki ol şāh anda itdi intiķāl

Ġuśśayıla oldı Ǿālem māl-ā-māl

3045. Yirde gökde her melek kim varıdı

Anuñiçün āh idüb aġlarıdı
[104b]
3046. Gürledi gökler anuñçün ol zamān
Āhıla vü vāhile ŧoldı cihān

3047. İşbu yir ditredi cümle ġarb u şarķ209

Gitdi ol vaķt bu cihāndan źevķ u şevķ

3048. ǾArş u kürsį ditredi ol şāh içün

Āfitāb oldı küsūf ol māh içün

3049. Ol ĥabįbüñ mātemiçün her melek

Ķara geydi yanayazdı nüh-felek

3050. Yanayazdı cümle kevn ile mekān

Küll-i eşyā aġlayub itdi fiġān

3051. Anuñıçün aġladı gülzār-ı bāġ

Başına urdı anuñçün ŧaş u ŧaġ

3052. Oldı ol günde ķıyāmet āşikār

Ķanıla yaş dökdi gözler āşikār

3053. ǾĀlem içre hįç nesne ķalmadı

Aġlayuben ol taĥassür ķılmadı

209
Yazmada “şarķ u ġarb” şeklindedir.

352
 3054. Cümle eşyā gözi dökdi ķanlu yaş
İns u cin başına urdı ķatı ŧaş

3055. Oda yandı nār u āb u bād u ħāk

Āh u vāh ŧoldı semekden tā simāk

3056. Āh idüb geydi gice esved Ǿabā

Śubĥ anuñçün itdi çāk ceyb-i ķabā

3057. Ķalmadı gözlerden anda cüz ħayāl

Ŧoldı ķalbler [hem] meger ġuśśa melāl

3058. Fāŧıma derdile dirdi āh u vāh

Nāra yanardı āsumān mihr u māh

3059. Aġlayub oldı perįşān ol nigār

Dökdi gözden laǾl ü mercān bį-şümār

3060. Gül-gūn oldı eşkiyile ķara ħāk

Cübbesinüñ ceybini eyledi çāk
[105a]
3061. Āh idüb dir idi iy cānum baba
Dünye vü Ǿuķbāda sulŧānum baba

3062. ŞemǾ-veş ķılduñ beni giryān baba

Baġrumı itdüñ benüm biryān baba

3063. Ķandesin iy şems ü māhum ķandesin

Dü-cihānda tekye-gāhum ķandesin

3064. Baña sensüzin gerekmez dü-cihān

Ne cihān belkim gerekmez baña cān

3065. Rūşen idi senüñile bu cihān

Mužlim oldı sensüzin kevn ü mekān

3066. Āh idüb eylerdi nevĥa ol nigār

Ĥasretile aġlarıdı zār u zār

353
 3067. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām
Nice itdi diñle aśĥāb-ı hümām

3068. Çünki aśĥāba irişdi bu ħaber

Kendülerin itdiler zįr ü zeber

3069. Başlarını bir birine çatdılar

Göz yaşına ķara ķanlar ķatdılar

3070. Dirleridi ķandesin iy pādişāh

Sensüz oldı bu cihān cümle siyāh

3071. Ķande gitdüñ iy yetįmlere peźer

Niderüz dünyāyı sensiz ser-te-ser

3072. İy dirįġ iy tāc-ı ümmet iy dirįġ

Kān-ı miĥnet bāġ-ı devlet iy dirįġ

3073. İy dirįġ iy merhemi mecrūĥlaruñ

İy dirįġ iy mefzaǾı maŧrūĥlaruñ

3074. İy dirįg iy hāribįnüñ menceǿi

İy dirįġ iy ĥāyirįnüñ melceǿi

3075. Nice idelüm iy şefįǾü’l-müźnibįn

Neyleyelüm210 raĥmeten li’l-Ǿālemįn211
[105b]
3076. Sensüzin biz neyleyelüm212 Ǿālemi
Gice gündüz eyleyelüm213 mātemi

3077. Ķandesin iy dįn ü dünyā devleti

Cümle Ǿālem buldı senden miĥneti

210
Yazmada “Neyleyeyüm iy” şeklindedir.
211
“(Ey Muhammed), biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” Enbiyâ suresi,
21/107.
212
Yazmada “neyleyeyüm” şeklindedir.
213
Yazmada “eyleyeyüm” şeklindedir.

354
3078. Neyleyelüm nidelüm biz iy nigār
Gice gündüz aġlayalum zār u zār

3079. Her biri dökerdi gözden ķanlu yaş

Başına ŧopraķ śaçub ururdı ŧaş

3080. Kimi[si] feryād idüb dir idi āh

Nice͜ ideyin sensüz iy devletlü şāh

3081. Kim[i] başına śaçardı ķara ħāk

Dileridi kendüyi ide helāk

3082. Kimisi yumdı gözin eyledi āh

Didi kim sensüz baña iy pādişāh

3083. Hįç gerekmez bu cihān ucdan uca

Oldı gündüzler baña sensüz gice

3084. Daħı baķmazam cihāna sensüzin

Tā vefāt idince açmadı gözin

3085. Kimisi didi ki iy sulŧān-ı dįn

Baña žulmet oldı sensüz bu zemįn

3086. Baña sensüzin gerekmez hįç ĥayāt

Āh idüb ol demde eyledi vefāt

3087. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām

Fe’smaǾū aĥvāl-i aśĥābi’l-hümām

3088. Çün vefāt eyledi ol ħayru’l-beşer

Ĥücrenüñ bābında oturdı ǾÖmer

3089. Şimşįr aldı eline ol pür-śafā

Didi kim ölmedi ölmez Muśŧafā

3090. Her kimesne ki͜ öldi diye ol şehā

Ķılıcumdan bulmaz ol bir dem rehā

355
[106a]
3091. Ķılıcumla anı bį-cān iderin
Yüregini ŧopŧolu ķan iderin

3092. Ölmedi hįç ölmeyiser Muśŧafā

Tā ebed bāķį ķalısar Muśŧafā

3093. Vālih olub dir idi böyle ǾÖmer

Mecnūn olub āh iderdi͜ ol şįr-i ner

3094. Çün ǾAlįye vāśıl oldı bu ħaber

ǾAķlı gidüb düşdi ol ħayru’l-beşer

3095. Kendüye gelincegez ol müctebā

Geydi ol dem āh idüb esved Ǿabā

3096. Başına esved Ǿimāme śardı ol

Aġladı feryād ile ol pür-uśūl

3097. Didi kim olsun saña biñ biñ selām

İy cihānuñ raĥmeti iy bedr-i tām

3098. Çünki ǾOŝmān bildi gitmiş Muśŧafā

Āh idüb düşdi yire ol pür-śafā

3099. Bį-hūş oldı aślā söz söylemedi

Medhūş oldı kendüyi bulamadı

3100. Gāh ŧurub gāh oturdı ol ĥalįm

Gāh giderdi kendözinden ol selįm

3101. Çün Ebūbekre irişdi bu ħaber

Yavu ķıldı kendözin ol şįr-i ner

3102. Ĥücreye girdi vü gördi Muśŧafā

Ol şefāǾat maǾdeni kān-ı śafā

3103. Nūra ġarķ olub yatur ol şems-vār

Āh idüb ol aġladı çoķ zār u zār

356
 3104. Māh yüzinden götürdi͜ anuñ niķāb
Žāhir oldı nūrı miŝlü’l-āfitāb

3105. Śaġ yanaġın öpdi anuñ didi āh

Śol yanaġın öpdi didi āh u vāh
[106b]
3106. Aġzını aġzına ķodı aġladı
Āh odıyla bu cihānı dāġladı214

3107. Didi āh gitmiş cihāndan Muśŧafā

Gitdi ansuz işbu Ǿālemden śafā

3108. Didi iy şāh-ı rüsül vā-fürķatā

İy ĥabįb-i enbiyā vā-ĥasretā

3109. Saña olsun iy ĥabįb Ĥaķdan selām

Gice vü gündüz ilā yevmi’l-ķıyām

3110. Eyledüñ iy şāh risāleti tamām

Ġarķa vardı nūruña cümle enām

3111. Ŧaşra çıķdı didi bilgil iy ǾÖmer

Bu cihāndan ol cemįl itmiş sefer

3112. Aġlayuben minbere çıķdı o şāh

Anda itdi derdile ol āh u āh

3113. Didi bilüñ iy Ǿazįzler Muśŧafā

Eylemiş bundan sefer ol bā-śafā

3114. Kim ŧaparsa Aĥmede bilsün kim ol

Eylemiş bundan sefer ol pür-uśūl

3115. Kim ŧaparsa ol şāhuñ maǾbūdına

Dü-cihānda irer ol maķśūdına

3116. Bilsün ol kim bāķįdür ol bį-zevāl

Oldurur ĥayy u ķadįm ü lā-yezāl

214
Yazmada “ŧaġladı” şeklindedir.

357
 3117. Eylesün aña Ǿibādet rūz u şeb
İtsün ol anuñ rıżāsını ŧaleb

3118. Tā ki raĥmet ide aña ol ķadįm

Anı ide cennet içinde muķįm

3119. Böyle didi indi minberden hemān

Gözlerinden ķanlu yaş oldı revān

3120. Anda aśĥāb āh u efġān itdiler

Aġlaşuben ķatı nālān itdiler
[107a]
3121. Didiler kim fānįdurur bu cihān
Bunda ķalmaz hįç kimesne cāvidān

3122. Ger kimesne bunda bāķį ķalsadı

Bāķį ķordı bunda Allāh Aĥmedi

3123. Ger olaydı kimse Ǿömrine ŝebāt

Bāķį ķalaydı ĥabįbine ĥayāt

3124. Nāleyile aġlamaġıla o şāh

Ele girmez bellüdür bį-iştibāh

3125. Bunı biz techįz ü tekfįn idelüm

Āhımuz nārını teskįn idelüm

3126. Ammā bunı kim yuyısar iy Ǿaceb

Eyleyelüm gelüñüz anı ŧaleb

3127. Aġlaşub cānlar iderlerken fidā

Nāgeh anda žāhir oldı bir nidā

3128. Didi kim bilüñ muŧahhardur resūl

Şöylece ŧursun ķoñuz ol pür-uśūl

3129. Bir nidā daħı irişdi nāgehān

Didi kim yuñ anı itmeñ siz gümān

358
 3130. Anı yumañ diyen ol İblįsdürür
Cümle efǾāli anuñ telbįsdürür

3131. Muśŧafānuñ Ǿāşıķı Ħıżram bilüñ

Sözümi ŧutuñ saǾādetler buluñ

3132. Bu kelām Kenzü’l-Müźekkirde tamām

Şöyle źikr olmışdurur bil iy hümām

3133. Bunda naķl eyledügüm ben her kelām

MuǾtemedlerdendürür iy nįk-nām

3134. Lįk Pārsā ķāle fį Faśli’l-Ħiŧāb

YecǾalu’l-lāhu lehu ħuldu’l-meǿāb215

3135. Kim ki Ħıżrı dünyede öldi dise

Yiryüzinden anı Ĥaķ aldı dise
[107b]
3136. Ol faķįr bį-maǾrifet cāhildurur
Gerçi śanur kendüyi Ǿāķıldurur

3137. Diñleñüz iy Ǿāşıķįn-i bedr-i tām

Key śaĥįĥ Ħıżr-ı nebįden siz kelām

3138. Ol resūlu’l-lāh peyember olmadın

Ħıżr anuñla śoĥbet itdi bilmedin

3139. Ħıżrıduġın bilmedi ol şāh anuñ

Ol ĥaķįķat rūĥı cānıla tenüñ

3140. Çoķ ĥadįŝ naķl itdi şāhdan bil i cān

Birisi budur anuñ itme gümān

3141. Didiyidi216 ol ĥabįb-i şāh-ı dįn

Āfitāb-ı şerǾ-i İslām ol emįn

215
“Allah, dönüşün ebediliğini insan için kılmıştır.”
216
Yazmada “didi didi “şeklindedir.

359
 3142. Rāyıyıla muǾcib olsa bir kişi
Hem lecūclıķ olsa anuñ her işi

3143. Anuñ olmışdur ħasārātı tamām

Böyle didiyidi217 ol ħayru’l-enām

3144. Hem resūl olmazdan öñ ol bedr-i tām

Olsa bişyüz yıl tamām iy nįk-nām

3145. Dişlerin tecdįd iderdi Ĥaķ anuñ

Ķuvvetin efzūn iderdi Ĥaķ anuñ

3146. Yüzyigirmi yılda bir kez śoñradan

Tecdįd eyler dişlerin ol źū’l-minen

3147. Çoķ tezevvüc eyledi ol der-cihān

Geldi çoķ evlād andan bį-gümān

3148. Çoġ idi evlādı anuñ ol zamān

Hįç birisi ķalmamışdur bu zamān

3149. Ķatı ħasta olıcaġaz ol ĥabįb

Kendüzi kendözine olur ŧabįb

3150. Ol śoķaķlarda žarįf dellāl olur

Diledügi nesneyi śatun alur
[108a]
3151. Nice dilerse ider bayǾ u şirā
Kimse aña idemez çün ü çerā

3152. Ħalķa alub śatıvirür ol metāǾ

Keşf eyler şübhelü yüzden ķınāǾ

3153. Siyyemā sūķ-ı Mināda ol nigār

Śūret-i dellāle girür āşikār

3154. Aña gelür śavt-ı aĥsen ķatı ħoş

Raķś ider andan gider Ǿaķlıla hūş
217
Yazmada “didi didi “şeklindedir.

360
 3155. Luŧf eyle eylemesün iy Ħuźā
Dü-cihānda bizi anlardan cüźā

3156. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām

Key tekūne Ǿindehū yevme’l-ķıyām

3157. İsmaǾū Ǿuşşāķ-ı mirǿāti’ś-śıfāt

Nice oldı anda ol baǾde’l-vefāt

3158. Vardı Ĥaydar ol nefįsi yumaġa

Daħı ǾAbbās üstine śu ķoymaġa

3159. Vardı yardım itmege hem Fađl o dem

Hem Usāme hem de Şükrān ü Ķuŝem218

3160. Anuñ üstinde ŧurub aġlaşdılar

Bį-hūş olub kendülerden şaşdılar

3161. Aġlaşuben ķatı ĥayrān oldılar

Bį-hūş oldılar velhān oldılar

3162. Didiler kim śoyalum mı ki bunı

Yā libāsda yuyalum mı ki bunı

3163. Birbirile ŧutarıken iħtilāf

Uyħu ŧutdı cümlesini bį-ħilāf

3164. Cümlesinüñ düşdi eźkānı hemįn

Sįnesi üstine anlaruñ yaķįn

3165. Her birisi düşde gördi ol zamān

Didi śoymañ cismin anuñ bį-gümān
[108b]
3166. ǾAvretine kim anuñ ķılsa nažar
Kör olup andan gider nūr-ı baśar

218
Yazmada “şiǾrāne Ķatem”” şeklindedir.

361
 3167. Ol evüñ her kūşesinden bu nidā
Geldi olsun ol nidāya cān fidā

3168. Göñlegi üstine dökdiler śuyı

Göñlek içinde yudı anı ǾAlį

3169. Göñlegile anı ovardı ǾAlį

Āh iderdi aġlarıdı ol velį

3170. Böyle meźkūrdur Śaĥįĥayn içre bu

Sev anı tā ki bulasın andan bū219

3171. Śu ķoyardı üstine ǾAbbās anuñ

Nice͜ idelüm dirdi derdüñden senüñ

3172. Ķoķarıdı misk ü Ǿanberle gül-āb

Ditreridi üstine anuñ āfitāb

3173. Ne yaña dirler ise dönerdi ol

Gözin açub anlara baķardı ol

3174. Çünki anlar ol cemįli yudılar

Üç lifāfe220 içre anı ķodılar

3175. Yoġ idi anda Ǿimāme bil i şāh

Hem serāvįl hem ķamįś bį-iştibāh

3176. Çün kefen işini tekfįl itdiler

Aġlaşub anuñ ķatından gitdiler

3177. Aĥmed üstine aĥad ķıldı śalāt

Buña eyle iǾtiķād iy nūr-ı źāt

3178. Maķśūd andan raĥmet ü rifǾatdürür

ǾAfv-ı cürm ü seyyiāt-ümmetdürür

219
Bu mısranın vezni bozuktur.
220
Yazmada “lifāķa” şeklindedir.

362
 3179. Śoñra Cebreǿįl aña ķıldı śalāt
Didi kim heyhāte sırrı’l-kāyināt

3180. Śoñra İsrāfįl ü Mįkāǿil namāz

Ķıldılar eylediler Ĥaķķa niyāz
[109a]
3181. Anda ŧurub eylediler ķatı yās
Hep melāyik ķalbini ķabladı bās

3182. BaǾdehū ķıldı namāzı her melek

Āhlarından yanayazdı nüh-felek

3183. Śoñra aśĥāb başķa başķa ķıldılar

Bu rivāyet key eśaĥĥdur didiler

3184. Üç gün anda ŧurdı ol ħayru’l-enām

Üstine ķıldı śalātı ħāśś u Ǿāmm

3185. Bir rivāyetde yedi gün ol nigār

Durdı anda gice gündüz şems-vār

3186. Lįk bil iy şāh-bāz-ı dil-nevāz

Meyyite bu vechile ķılmaķ namāz

3187. Maħśūś oldı ol ĥabįbüñ üstine

Ol cemįl ol źū’l-celālüñ dostına

3188. Mekrūh oldı ġayrıya bile śalāt

Oldurur mažhar-śıfāt mirǿāt-i źāt

3189. Hākeźā ķāle imāmü’l-aǾžamu (?)

Fi’l-cināni ve’l-cenānį’l- ħażamu(?)

3190. Lem yekūn miŝluh kemālen fi’l-enām

Rabbenā yessirlehu aǾlā’l-maķām

3191. Lįk İmām-ı ŞāfiǾį ol dil-nüvāz

Meyyite bu vechile ķılmaķ namāz

363
 3192. Didi kim mekrūh degüldür bilüñüz
Meyyite tekrār namāzı ķılıñuz

3193. MaǾşere’l-aĥbābı ķūlū e’ś-śalāt

Fe’smaǾū aĥvāle mirǿāti’ś-śıfāt

3194. İsmaǾū Ǿuşşāķa sulŧāni’r-rüsül

Keyfe kānet ķıśśahu ĥādį’s-sübül221

3195. Fį’l-Nihāye ķāle Sıġnākı’l-lebįb

Ķad tevaffā yevme iŝneyni’l-ĥabįb
[109b]
3196. ErbaǾā günine dek ol nūr-ı źāt
Yetdi kimse ķılmadı aña śalāt

3197. Ķıldılar üstine ol günde namāz

Eylediler Ĥaķķa ol vaķt çoķ niyāz

3198. Andan öñdin anuñ üstine śalāt

Ķılmadı hįç kimsene iy nūr-ı źāt

3199. Zįre kim farż itdi aśĥāb üstine

Kim ķılalardı śalāt Ĥaķ dostına

3200. Bir birine farż-ı Ǿaynıdı namāz

Aña ķılaydı idüb Ĥaķķa niyāz

3201. Cümlesi ĥāżır degül idi o dem

Gözlerinden dökülürdi tā ki dem

3202. Ķodılar tā cümlesi cemǾ oldılar

Fürķatüñ nārına şemǾ oldılar

3203. Çünki anlar cümle ĥāżır oldılar

DefǾaten anuñ namāzın ķıldılar

221
Yazmada “sebįl” şeklindedir.

364
 3204. Ravżada ol gün anı defn itdiler
Aġladılar ol aradan gitdiler

3205. Ravża içre ķaldı ol gün ve’đ-đuĥā

Ravża içre ķaldı mā-zāġ mā-ŧaġā222

3206. Ravżasıdur cennet-i aǾlā anuñ

Sāyebānı ķubbe-i ħađrā anuñ

3207. Ravżasıdur menbaǾ-ı esrār anuñ

Ravżasıdur maŧlaǾ-ı envār anuñ

3208. Ravżasıdur maŧlabı ŧāliblerüñ

Ravżasıdur merġabı rāġıblaruñ

3209. Ravżasıdur meǿmeni müǿminlerüñ

Ravżasıdur meskeni miskįnlerüñ

3210. Ravżasıdur menceǿi hāriblerüñ

Ravżasıdur melceǿi şāriblerüñ
[110a]
3211. Ravżasıdur mevridi Ǿaŧşānlaruñ
Ravżasıdur ravżası rıđvānlaruñ

3212. Ravżasıdur KaǾbe-i beytü’l-ĥarem223

Ravżasıdur ķıble-i ol źū’l-kerem

Medĥ-i Ravża-ı Resūlu’l-lāh Sallā’l-lāhu ǾAleyhi ve Sellem

3213. Ol hümāyūn ravżadur ķıble-nümā

Āsitānı secde-gāhı evliyā

3214. KaǾbe-i luŧf u ĥarįm-i bā-ĥarem

Dāyimā biñ biñ bulur andan śafā

222
“(Hz. Muhammed’in) göz(ü) şaşmadı ve sınırı aşmadı” Necm suresi 53/17
223
Yazmada “ĥarām” şeklindedir.

365
 3215. Ħuld revnaķ bulur andan her nefes
Rūĥ-efzādur hevāsından śabā

3216. Ol saǾādet ħıŧŧasında KaǾbedür

Yoķdur aña secde itmez hįç cā

3217. Ķubbesinden žāhir olur nūr-ı źāt

Tā cibāl nisbet (?) ola münşaķķ semā

3218. Źerre-veş Ǿışķı hevāsından güneş

Bį-ser ü pā raķś ider ol dāyimā

3219. Bāb-ı ħākine uġradı bād-ı seĥer

Ġāliye bū oldı ol misk-i Ħıŧā

3220. ǾAfri anuñ sürme-i çeşm-i ġazāl

AǾmįler çeşmine oldur tūtiyā

3221. Süddesidür meskeni müǿminlerüñ

Enbiyā itdiler aña ilticā

3222. Fi fenāhā küllü vaķtin müsteŧāb

Müstecābu Ǿindehā küllü’d-duǾā

3223. Āfitāb-ı kişver-i dįn ve’đ-đuĥā

Anda yatır zįre şāh-ı enbiyā

3224. Maĥrūm itmegil ġubārından anuñ

Miskin Aĥmed çeşmini yā źā’l-Ǿaŧā
[110b]
3225. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām
Key yekūne dāruke dāre’s-selām

3226. Varıdı bir ħātūn anda Ǿāşıķa

ǾĀbid idi zāhid idi śādıķa

3227. Nār-ı Ǿışķda dutuşub yanmış ıdı

Kül olıben ķatı ol köyinmiş idi224

3228. Çünki eyledi vefāt ol gül-Ǿiźār

Anı añsuzda işitdi ol nigār

224
Vezin gereği “köynmiş idi” okunması gerekir.

366
 3229. Bį-hūş olub śaçdı ol başına ħāk
Medhūş oldı olayazdı ol helāk

3230. ǾĀyişe ķatına vardı ol nigār

Aġladı eyledi ol feryād u zār

3231. Vālih olub ayaġına düşdi ol

Didi göster ķande[dür] ol pür-uśūl

3232. ǾĀyişe͜ anı gördi feryād eyledi

Māteme ol yine bünyād eyledi

3233. Vardı açdı ravżayı ol gül-Ǿiźār

Sürdi yüzin ħākine anuñ ol nigār

3234. Sürdi anuñ Ǿafrine ol yüzini

ǾAķlı gitdi yavi ķıldı özini

3235. Cānın anda virdi cānlar cānına

Ol leŧāfet ol žarāfet kānına

3236. Hākeźā ķāle’l-Ǿİyāżu Fį’ş-Şifā

Beyyaża’l-lāh vechehu yevme’l-vefā

3237. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām

Key yekūne cāruke faħru’l-enām

3238. Bir ǾArab vardı resūlüñ ķabrine

Sürdi yüzin gözin anuñ Ǿafrine

3239. Aġladı zārılıķ itdi ol faķįr

Didi iy Ĥaķ ħalķa sensin dest-gįr
[111a]
3240. Ben faķįrüñ śuçını Ǿafv eylegil
Fażluñuñ ħˇānıla225 beni ŧoylaġıl

3241. Ķullaruña Ǿādet olmışdur bu kār

Dostları ķabrinde͜ olur iy Kird-gār

225
Yazmada “ħūnıla” şeklindedir.

367
3242. Śuçlularuñ Ǿafv iderler śuçların
Anda hem āzād ider[ler] ķulların

3243. Bu ĥabįbüñ ĥürmetiçün beni sen

Bu ĥaremde āzād it yā źā’l-minen

3244. Bir nidā işitdi anda o[l] żaǾįf

Didi āzād itdi seni ol laŧįf

3245. Niçün eyledüñ baħıllıķ iy ǾArab

Cümle ħalķı eylemedüñ sen ŧaleb

3246. Cümle ħalķı isdeseydüñ bunda sen

Küllįsin āzād iderdi źū’l-minen

3247. Çün anuñ semǾine irdi bu nidā

Rūĥı anun itdi cisminden cüdā

3248. [Rıĥlet idüb] vardı cānlar cānına

Vāśıl oldı ol şefāǾat kānına

3249. Anı sevmek şöyle olur bil i cān

Sever iseñ anı vir sen aña cān

3250. Anı sevmek śanma sen āsāndurur

Belki kemter nesne terk-i cān olur

3251. MaǾşere’l Ǿuşşāķı ķūlū e’ś-śalāt

Key tekūnū Ǿinde mirǿāti’ś-śıfāt

3252. İy göziyle laǾl ü mercānlar niŝār

Ol ĥabįbüñ derdine leyl ü nehār

3253. Aġlamaġuñ vaķtidür iy göz ķanı

Ol ĥabįbüñ ķandedür şāhuñ ķanı

3254. Ķanı ol sulŧān-ı maĥbūb-ı cihān

Varub oldı ķara ħāk içre nihān

368
[111b]
3255. Āfitāb-ı Ǿālem oldı zįr-i mįġ
Gitdi bundan sırr-ı Ǿālem iy dirįġ

3256. Ķalmadı gözlerde anda hįç şuǾāǾ

ElvidāǾ iy faħr-ı Ǿālem elvidāǾ

3257. Ŧoldı ķablar gülşeni ĥaşkile ħār

İtdi cānlar bülbüli efġān u zār

3258. Dökdi gözler yaş yirine ķara ķan

El-fiġān iy şāh-ı Ǿālem el-fiġān

3259. Śındı͜ elemden şįşesi bu dillerüñ

Hem miĥenden gitdi baħtı (?) dillerüñ

3260. Ŧoldı cāmı gözlerüñ hem ķanıla

Hem bizendi laǾlile mercānıla

3261. Ŧoldı miĥnet seyli cānlar ħānesi

Çünki gitdi cānlaruñ cānānesi

3262. İy yürek yan yüzi güneş māh içün

Ķara ķara ķana ķan ol şāh içün

3263. Reh-revān oldı revān ķalduñ ĥazįn

Her nefes sen niçün itmezsin ĥanįn

3264. Ger severseñ fi’l-ĥaķįķat dilberi

Başıla cān fedā (?) olsun dilberi

3265. Āsān olur severem anı dimeñ

Hem yolında virürem cānı dimeñ

3266. DaǾvįye maǾnį gerek dir Ǿāşıķān

Aña uymaķ anı sevmege nişān

369
 3267. Şeyle bilüñ işbu cümle kāyināt
Yoġ oluben gidiserdür mümkināt

3268. İnnemā’l-kevnu ħayālun ke’s-serāb

Ve’ż-żilālu ve’l-Ǿukūsu ve’l-ĥabāb226

3269. Cįfedür dünyā didi ol āfitāb

Fi’l-ĥaķįķat ŧālibi anuñ kilāb
[112a]
3270. Lā tekū[nū] ŧālibihā ke’l-kilāb
Key tekūnū nāciyen yevme’l-ĥesāb

3271. İy bürāźer itme aña iǾtibār

Degmez ol bir ĥabbeye bilgil i yār

3272. Oldı ol vįrāne ebvāma vaŧan

Lā tekun ke’l-būmi iy sįmįn źeķan

3273. Dü-cihānda bulayın dirseñ murād

Cümle işde şerǾa eyle inķıyād

3274. Ucdan uca bir çöpe degmez cihān

Eyle ķon biñ pāre anı iy cüvān

3275. Leźźeti vü źevķi anuñ bį-ŝebāt

Anı terk idendürür bulan necāt

3276. Bir śafā kim irişe aña zevāl

Ke’s-serāb oldur ĥaķįķatde ħayāl

3277. Ġırra olma bes bu cāh u māla sen

Ķılma hergiz lā-beķā iķbāla227 sen

3278. Nitdiyise öñ geçenlere cihān

Saña daħı anı ider bį-gümān

226
Yazmada “ħayāl” şeklindedir.
227
Yazmada “ibķala” şeklindedir.

370
 3279. Seyyid olsañ yāhud olsañ saǾd-ı dįn
Tāc-ı şerǾ olsañ yā olsañ ķuŧb-ı dįn

3280. Çarħ elinden içmeyen cām-ı ecel

Aldamasun key saķın seni emel

3281. Ser-firāz olduġuña aldanmaġıl

Anı saña bāķį ķala śanmaġıl

3282. [Dün ü]228 gün düşecegüñ yād eylegil

Ķalbüñüñ milkini ābād eylegil

3283. Bu cihānuñ leźźeti dāyim degül

Kim zamānında Ǿaraż ķāyim degül

3284. Bil ki ͜ anuñ şehri fenāsıdur fenā

Hem Ǿanāsıdur anuñ Ǿaynı Ǿanā
[112b]
3285. Mülk oldur ki͜ anda olmaya zevāl
NiǾmet oldur ki͜ anda olmaz intiķāl

3286. İster iseñ anı isde cān-ı men

Tā saña ol gülsitān ola vaŧan

3287. Anda olur bāķıyāt u śāliĥāt

Anda olur Ǿömr-i dāyim bį-vefāt

3288. Anda olur ittiśāl bį-infiśāl

Anda bulınur şuhūd-ı bį-zevāl

3289. Şeyle bil iy mecmaǾ-ı iĥsān-ı cūd

İy laŧįf iy zübde-i śānį’l-vücūd(?)

3290. İşbu dünyā içre yoħdurur beķā

Bel ecel elindedürür her yaķa

228
Su lekesi nedeniye siliktir.

371
 3291. İkiyüzlüdür bu çarħ-ı bį-ķarār
Biri gizlü biri durur āşikār

3292. Evveli anuñ feraĥlik śoñı ġam

Žāhiridür luŧf u bāŧını sitem

3293. Hįç anuñ yoħdur medārında ŝebāt

Kimse dāmından anuñ bulmaz necāt

3294. Umma Ǿahdinden anuñ hergiz vefā

Ol mükedderde bulınmaz hįç śafā

3295. Ġırra olma sen bu dünyā cāhına

Tā ki anuñ düşmeyesin çāhına

3296. Sürme anuñ naŧǾı üzre fįl ü at

Bir piyādeyile eyler şāhı māt

3297. ǾAhdına anuñ śaķın inanmaġıl

Şehdine eyle ĥaźer el śunmaġıl

3298. Çarħ-ı merdüm-ħora itme iǾtimād

Dād elinden iy bürāder dād dād

3299. İtmemişdür kimse[y]i ol şād-mān

Her dem andan el-ġıyāŝ iy dostān
[113a]
3300. Bu heyūlā ķaydı içre iy emįr
Kendözüñi key saķın itme esįr

3301. İşbu āb u gilde iy sulŧān-ı men

Key saķın hergiz idinmegil vaŧan

3302. Tā saña gülzār-ı ķuds ola maķām

Göresin anda cemāli lā-yenām

3303. Aña eyle cān-ı men dāyim heves

Sevmegil bu ħāk-dānı bir nefes

372
 3304. İrmez anuñ bāġına hergiz ħazān
Aña varan ķalur anda cāvidān

3305. Ger ola ol gülsitān mesken saña

Cümle ħalķdan ola ol meǿmen saña

3306. Şeyle bil iy nūr-ı Ǿayn u cān-ı mā

İy ĥabįb iy şāh-ı mā sulŧān-ı mā

3307. Kimseye dem-sāz degüldür bu cihān

Belki durur [bize düşmān]229 bį-gümān

3308. Anuñ aślı āb u ħāk u bāddurur

Daħı nārdur bu Ǿaceb bünyāddurur

3309. Terkįb olmışdur bulardan bu cihān

Żıddıdur birbirine bilgil i cān

3310. İǾtidāl olduķda olur pāk ten

İǾtidāl gitdikde bozılur beden

3311. Lįk yoħ anda ĥaķįķį iǾtidāl

Belki aķrebdür aña iy ħoş-cemāl

3312. İşbu żıdlardan mürekkebde i yār

Niçeye dek iǾtidāl ide ķarār

3313. Key śaķın bu żıdlara baġlama ķalb

Tā senüñ cevherlerüñ olmaya ķalb

3314. Māsivādan ķalbüñi sen eyle pāk

Ķul lā ilāhe ol gözgü gibi tāb-nāk230
[113b]
3315. Ol cemāl envārıla pür ola
Ķuds-ı lāhūtıla ol maǾmūr ola

229
Bu kısım yazılı değildir. Mana bakımından bu şekilde tamamlanmıştır.
230
Bu mısranın vezni bozuktur.

373
3316. Levĥ-i maĥfūž gibi ola āyine
Anda eşyā görine her āyine

3317. Źevķıla idrāk idesin sen cemāl

Göresin anda cemāl-i źį’l-celāl

3318. Göresin hep işbu cümle mümkināt

Mažhar-ı meclāydı esmā vü śıfāt

3319. Śanma sen dünyā ide saña vefā

Ger śafā isderseñ aña ur ķafa

3320. Ġırra olma aña ol ġarrāredür

Ĥįle-ger seĥĥāre vü ġaddāredür

3321. İtme anuñ niǾmetine iltifāt

Anı sevmek reǿs-i küll-i seyyiǿāt

3322. Bil ki ġaddārdur ĥaķįķat bu cihān

Kimseye ol virmedi virmez amān

3323. Çünki ol zāyil olub tįzcek gider

ǾĀķıl anı bir çöpe alub nider

3324. Ŧut ki iy şāh iresin eflāke sen

Fāyide ne gir kefensiz ħāke sen

3325. Şarķa ġarba ŧut ki sulŧān olasın

Aśśı ne çün āħirü’l-emr olasın

3326. Ŧut ki Ķārūn mālını cemǾ idesin

Aśśı ne çün anı ķoyub gidesin

3327. Ķandedür erbāb-ı Ǿilm ü maǾrifet

Ķandedür aśĥāb-ı ĥilm ü maǾrifet

3328. Dürdi anlar menşūrin işbu cihān

Vāh ki çarħ virmez kimesneye amān

374
 3329. Ķandedür Đaĥĥāk ile Efrāsiyāb
Çüriyüb yir içre oldılar türāb
[114a]
3330. Ķandedür Keyħusrev ile Keyķubād
Anlaruñ tācıla taħtın aldı bād

3331. Ķandedür Cemşįd ü Rüstem ķanı Fūr

Anlaruñ cismin231 yidi ĥayyāt u mūr

3332. İǾtimād eyleme pes āb u gile

Tā ki andan itmeyesin sen gile

3333. Ķalbüñüñ cāmını ŧoldur Ǿışķ [u] şevķ

Tā meźāķuñ şehd-i vuślat ide źevķ

3334. Bu muġaylān-gāhı sevme bir nefes

Ravża-ı gülzāra eylegil heves

3335. Pūte-i tevbede nefsüñ ķalbini

Ħāliś eyle ķoma͜ anuñ Ǿilletini232

3336. Tā ola dāruñ senüñ dārü’s-selām

Olasın anda muķįm niǾme’l-maķām

3337. Dār-ı rāħatdur[ur] ol dāru’l-beķā

Anda varan dāyimā ŧutsa beķā

3338. Anda olur rūĥı reyĥān u ĥubūr

Anda olur hem serįr üzre sürūr

3339. İster iseñ ol mekān-ı bāķįyi

Terk eyle bu cihān-ı fānįyi

3340. İşbu ebvām āşiyānı ħāk-dān

Bozılub ķalmayısar andan nişān

231
Yazmada “ĥısmın” şeklindedür.
232
Yazmada “Ǿillini” şeklindedir.

375
 3341. Pāyına irse gerekdür rūzgār
İrer elbetde ħazāna nev-bahār

3342. Muttaśıldur śaġlıġı śayruluġa

Ulaşıķdur vuślatı ayruluġa

3343. Evvelā şeker virür ol luŧfile

Āħir aġu virür ol Ǿunfįyile

3344. Eyleme bes aña hergiz iǾtimād

Her nefes eyle beķā milkini yād
[114b]
3345. Pes idinme bu geçecek yirde yurd233
Key śakın cān Yūsufın yimeye ķurd

3346. Aśluña eyle rücūǾ sen iy cüvān

Tā ulaşa aślına bu murġ-ı cān

3347. Seni ġaflet ħamrı sarħoş eyledi

ǾAķluñ aldı deng ü medhūş eyledi

3348. Cān murġınuñ mekānı lā-mekān

İtme bunda sen nişānı āşiyān

3349. Āb u ħāke baġlama hergiz göñül

Olmayasın belki rıĥletde melūl

3350. Sen ki Ǿālem içre muħtār olasın

Nā-revādur şeyle bį-yār olasın

3351. Senüñ aśluñ Ǿulvįdur sen süflį[y]i

Terk eyle āşiyān it Ǿulvį[y]i

3352. Tā ola cevlān-gehüñ234 gül-zār-ı ķuds

Hem ola seyrān-gehüñ bustān-ı üns

233
Yazmada “yurt” şeklindedir.
234
Yazmada cevlān-gāhuñ” şeklindedir.

376
 3353. Anda yirüñ meclisi ķuddūs ola
Her nefesde dost saña meǿnūs ola

3354. İşbu Ǿālem cümle dildāruñ senüñ

Maşrıķ u maġrib heme yārun senüñ

3355. İsm-i cāmiǾ mažharısın sen i şāh

Hem śıfātuñ mažharı bį-iştibāh

3356. Hem meǾānį-külliye vü cüzǿiye

Hem śıfāt-i kevniye vü rabbiye

3357. Berzaħ itdi seni anlara ilāh

Andan ötrü olduñ ĥakįm sen i şāh235

3358. ǾĀlem-i Ǿulvį vü rūĥānįye sen

ǾĀlem-i süflį vü cismānįye sen

3359. MecmaǾ olduñ şeyle bil iy ħūb-ħıśāl

Anda cemǾ olmışdurur cümle kemāl
[115a]
3360. Bu nižām ile bu nāzük terkįbi
Bu güzel śūretle bu ħoş tertįbi

3361. Ĥaķdan özge kimse hergiz düzemez

Anı andan ġayrı kimse bozamaz

3362. Vāsıtasız kendözi bozar anı

Vāsıtayla yāħū bozar ol ġanį

3363. Mevt degül iǾdām-ı küllį iy nigār

Hem degül ifnā-yı muŧlaķ ol i yār

3364. Bil ki cāndan her taśarruf ķaŧǾ olur

Çün taśarruf gide cāndan ten ölür

235
Mısranın vezni bozuktur.

377
 3365. Çünki ten ölüb aña ire fenā
Cān kemāline irüb bula beķā

3366. İsm-i žāhir ĥükmi altında çü cān

Çıķsa bāŧın ĥükmi͜ olur aña revān

3367. İsm-i bāŧın ĥükminüñ altında rūĥ

Tā ebed ķalub bulur fetĥ-i fütūĥ

3368. Rūĥ kendöziyile ķāyimdurur

Ĥaķķıla͜ anuñ śoĥbeti dāyimdurur

3369. Bu degüldür baĥŝi͜ iǾāde didiler

Rūĥı iǾdām idüb įcād ideler

3370. Belki aña virilür ķālıb yine

Ĥükmini ide revāne ol tene

3371. İşbu cism-i śūħdan (?) ayrılsa rūĥ

Dürlü ħilǾatler aña ola fütūĥ

3372. Ķā[lıb oldı]236 saña merkeb Kird-gār

[Sen] menüñ üsdine olduñ ħoş süvār

3373. [Āħirü’l-emr]237 irişecegez fenā

Bāķį ķalursın saña irmez Ǿanā

3374. [Gidicek]238 senden şehā işbu vücūd

Saña feyyāżdan irişür feyż u cūd
[115b]
3375. Mevcūd olursın yine bį-iştibāh239
Tā ebed eyler tecellį saña͜ İlāh

3376. Rūĥ ĥādiŝdürür240 illā bāķįdür

Aña dāyim rabb-i Ǿālem sāķįdür

236
Bu kısım siliktir. Bu şekilde düzeltildi.
237
Bu kısım siliktir. Bu şekilde düzeltildi.
238
Bu kısım siliktir. Bu şekilde düzeltildi.
239
Yazmada “bį-ictibāh” şeklindedir.
240
Yazmada “ĥādisdür” şeklindedir.

378
 3377. Rūĥ olıncaķ işbu merkebden cüźā
Aña merkebler virürdür hem241 Ħuźā

3378. Ķanķısına dirise olur süvār

Dürlü śū[r]etle olur ol āşikār

3379. Lįk anlar dürr miŝāliler i yār

Ķanķısın dirse ider ol iħtiyār

3380. Yevm-i dįnde Ǿunśur-ı merkeb İlāh

Rūĥa virür şöyle bil bį-iştibāh

3381. Andan öñdin242 Ǿunśur-ı merkeb i cān

Rūĥa virmez bellü bilgil bį-gümān

3382. Bunı oñat añla bu söz ĥaķdurur

Bunda iy şāh hįç tenāsüħ yoķdurur

3383. Daħı bil iy rūĥ-ı men sulŧān-ı men

İy yüzi gül laǾl-leb ħulķı ĥasen

3384. Rūĥı aǾžam cismi cismānį degül

Ol laŧįf nūr nūrı subĥānį degül

3385. Nūrı anuñ āfitāb gibi Ǿayān

Pertevi žāhirdürür kendü nihān

3386. Aña virdi cāvidānı Ĥaķ beķā

Fi’l-ĥaķįķat aña irişmez fenā

3387. Olmadı olmaz o cisme muttaśıl

Lā yekūnu *** munfaśıl

3388. Zįre ol cismiyyete lāzım gelür

Ol ħū degül cismi͜ anı Ǿāķıl bilür

241
Yazmada “virürdür merkebler” şeklindedir.
242
Yazmada “öñindin” şeklindedir.

379
 3389. Hem muķaddesdür ĥulūlden de o şāh
Hem cihāt-ı sittden ol bį-iştibāh
[116a]
3390. Ol mücerreddür bil iy ħayru’l-Ǿibād
Śıdķıla sen buña eyle iǾtiķād

3391. Ol taǾalluķ buldı bu cisme hemān

Görinen āŝārıdur kendü nihān

3392. Fi’l-ĥaķįķat Ĥaķdurur tedbįr iden

Ĥikmetile her işi taķdįr iden

3393. Nūr-ı Ĥaķdur rūĥ-ı eşyā bil i cān

Beyle eyle iǾtiķādı bį-gümān

3394. Aña mirǿātdur dükeli mümkināt

Pertev-i nūr-ı vücūddur kāyināt

3395. Mažhara göre olur ol āşikār

Levni͜ enedür levni mā bilgil i yār

3396. Bu sözi sen ĥalķa-der-gūş eylegil

Nūruñıla Ǿaķlı sarħoş eylegil

3397. Lįk bilgil menǾ-i esmā vü śıfāt

İy cemįl iy sırr-ı cümle kāyināt

3398. Olmayıncaķ śāfį renkden āyine

Žāhir olmaz anda nūr her āyine

3399. Ger mizācda istiķāmet olmasa

Bel saķāmet jengi cismi ķablasa

3400. Ķalmasa eżdādda aślā iǾtidāl

Her biri bulur birinden infiśāl

3401. Žāhir olmaz anda aślā nūr-ı cān

Cānsuz olur defǾį cism-i ins ü cān

380
 3402. Beden ölüb rūĥ ölmez hįç i şāh
Aña virmişdür beķā ĥayy pādişāh

3403. Çün beden ölüb aña ire fenā

Rūĥ-ı ĥādiŝ bāķį͜ olur görmez Ǿanā

3404. Mevt budur fi’l-ĥaķįķat bil i şāh

Taśdįķ eyle bunı sen bį-iştibāh
[116b]
3405. Saña anı maĥbūb-ı muħtār ider ol
Hem nažar-gāh saña dįdār ider ol

3406. Anuñıçün şāh idin faħru’l-enām

Her nefes olsun aña biñ biñ selām

3407. Didi ölüm tuħfesidür müǿminüñ

Dost cemālidür nažar-gāhı anuñ

3408. MaǾrifet śayd itmedin ger āletüñ

Fāsid olsa müşkil olur hāletüñ

3409. Ĥasretüñe hįç nihāyet olmaya

Miħnetüñe hįç ġāyet bulmaya

3410. FeǾlem iy meclā-yı esmā vü śıfāt

İy cemįl iy mažhar-ı envār-ı źāt

3411. İn turįdu en tekūne ehl-i zār

Ķoma hįç ķalbüñde aġyāra niyār

3412. Ķoma sen ķalbüñde aġyārdan ġubār

Tā olasın dāyimā hem-rāz-ı yār

3413. Senligüñden olmayınca sen fenā

Göremezsin bellü bil rūy-ı beķā

3414. Śūret-i Ǿaynuña [ki] irse fenā

Śūret-i Ǿaynuña irmez [hįç] Ǿanā

381
 3415. Śūret-i ķudsiyet ile sen i cān
Bāķį ķalursın bil anı bį-gümān

3416. İy kerįm ü iy cemįl ü źū’l-celāl

Sen ķadįmsin lem-yezelsin lā-yezāl

3417. Ķalbe cāna sensin olan āşikār

Miskįn Aĥmed bendeñe eyle nažar

3418. Rāĥim ü raĥmān u ĥayy u Kird-gār

Tā aña yetişmeye hergiz ķarār

3419. Ķapuña yalvarı geldi ol gedā

Ĥāşā kim ķapuñdan [ol] maĥrūm gide
[117a]
3420. Ķapuñı ķoyub nereye varsun ol
Hem zülāl-ı vaśluña Ǿaŧşāndur ol

3421. Kes anuñ ĥažžın ĥažįž-i fānįden

Aña içür sen şarāb-ı bāķįden

3422. Luŧf eyle aña sen iy bį-niyāz

Māsivāña ķoma ķalbüñden niyāz

3423. Şekl-i pergār gibi ser-gerdāndur ol

Merkezinden ķuŧbına Ǿaŧşāndur ol

3424. Hem müyesser eyle ravżaya vara

Ķara yüzin süre ol ħāk-i dere

3425. Cāǿe şeybun munźirun bi’l-irtiĥāl

Ve huve ġayrun tāyibin bi’l-ibtihāl

3426. Lem yekun miŝleh źanūben fi’l-ümem

FaǾfū Ǿanhu curmehū yā źā’n-niǾam

3427. Ez der-i u kon ü cā dįger şeved

Ger şeved bį-iźn-i u kāfir şeved

382
 3428. İy ķadįm ü ķādir ü ĥayy ü mecįd
ǾIndehū hicrānikum emrun şedįd

3429. Vaśluña meǿmūluhū yā źā’l-cemāl

Cud lehū min cūdike kenzi’l-viśāl

3430. Dest-i u gįr pādişāh-ı Ǿālemįn

Ki tūyį ġaffār-ı külli’l-müźnibįn

3431. *** lehū dāru’l-maķām

Bi’n-nebiyyi’l-murtażā ħayru’l-enām

3432. MaǾşere’l-ahbābı ķūlū e’ś-śalāt

Key tekūne vāsılen yevme’l-memāt

3433. İsmeǾū Ǿuşşāķa erbābi’ś-śafā

Keyfe kāne ĥāl-i beyt-i Muśŧafā

3434. Fāŧıma͜ ana anda nice [āh] eyledi

Yā nice feryād idüben aġladı
[117b]
3435. Söyleyeyin her ciger olsun kebāb
Oda yansun nār u ħāk u bād u āb

3436. Çünki aśĥāb Aĥmedi defn itdiler

Aġlaşub anuñ ķatından gitdiler

3437. Vardılar mescide efġān itdiler

Derdle anlar ķat[ı] nālān itdiler

3438. Gördiler kim anda degül gül-Ǿiźār

Āh idüben aġlaşurlar243 zār u zār

3439. Aġlaşuben cübbeler çāk itdiler

Yire düşüb özlerin ħāk itdiler

3440. Fāŧıma ol nūr-ı çeşm-i Muśŧafā

Ħadleri gül zülfi reyĥān pür-vefā

243
Yazmada “aġladurlar” şeklindedir.

383
 3441. Āh idüb didi olara ol nigār
Gözlerinüñ yaşı aķub cūy-bār

3442. Ol ĥabįbe nice ķıyabildüñiz

Yirde anı nice ķoyabildüñiz

3443. Aġladılar āh u efġān itdiler

Mescid için laǾl u mercān itdiler

3444. Didiler kim iy nigār leyl ü nehār

Ķanlu yaşı aġlayalum zār u zār

3445. Ol nigār ol gül-Ǿiźār ol dil-nüvāz

Ol güzeller şāhı ol zįbā vü nāz

3446. Ol şerįfe ol žarįfe seyyide

Ol şefįķa ol şefįǾa ceyyide

3447. Ol nefįse nūr-ı çeşm-i Muśŧafā

Ol reǿįse maǾden ü kān-ı śafā

3448. Ol ĥabįbe ol ŧabįbe Fāŧıma

Ol ĥasįbe ol nesįbe Fāŧıma

3449. Ol lebįbe ol rebįbe Fāŧıma

Ol kerįbe ol kebįbe (?) Fāŧıma
[118a]
3450. Ol raĥįme ol ĥalįme Fāŧıma
Ol kelįme ol kerįme Fāŧıma

3451. MecmaǾ-ı aħlāķ-ı Aĥmed Fāŧıma244

MenbaǾ-ı evśāf-Muĥammed Fāŧıma

3452. Ol ciger gūşe-peyember ol nigār

Pāy-tā-ser nūr-ı baħt ol gül-Ǿiźār

3453. Gice gündüz aġlamaġa başladı

Kāyinātı baġlamaġa başladı

244
Yazmada bu mısra “MecmaǾü’l-ħallāķ-ı aħlāk-ı Aĥmed Fāŧıma” şeklindedir.

384
 3454. Giceler āh ideridi śubĥa dek
Gündüzin aġlarıdı giceye dek

3455. Śu içüben yimezidi ol ŧaǾām

Aġlarıdı olmazıdı şād-kām

3456. Dir idi vā-veylatā vā-ĥasretā

Ķande bulalum seni vā-fürķatā

3457. Ben ķarara lāle bigi yanmışam

Göz yaşına ġarķ oluben ķanmışam

3458. Ĥasretüñden ķana boyandı ciger

Oda yandı cümle Ǿālem ser-te-ser

3459. Nevĥa idüb āh iderdi ol nigār

Derdile aġlarıdı leyl ü nehār

3460. Nicedeyin neyleyeyin dir idi

Ne śu içüb ne yiyecek yir idi

3461. Söyleşür kimse göricek ol nigār

Aġlayub dir idi ķanı gül-Ǿiźār

3462. Taĥt-ı arżda yata ol bedrü’t-tamām

Saŧĥ-ı arżda söyleşesiz siz kelām

3463. Ķanı dostlıķ ķanı śoĥbet ķanı Ǿahd

Ķanı Ǿizzet ķanı ĥürmet ķanı cehd

3464. Tañrınuñ gösterdi ŧoġrı yolın ol

İblįsüñ bildirdi egri yolın ol
[118b]
3465. Açıvirdi size cennet ķapısın
Sizlere ögretdi ĥażret ŧapısın

3466. Ne revādur söyleşesiz siz kelām

Yirüñ altında yata hem245 bedr-i tām

245
Yazmada “ĥattā” şeklindedir.

385
 3467. İşidicek anlar anuñ sözini246
Her birisi keseridi sözini

3468. Āh idüb aġlarlarıdı zār u zār

Gözlerinden yaş aķardı seyl-vār

3469. Āh odından uyımazdı kimsene

Rāĥat olub yatmazıdı kimsene

3470. Söyleşür kimse göricek ol nigār

Aġlayub dir idi ķanı gül-Ǿiźār

3471. Nicedeyin neyleyeyin dir idi

Ne śu içüb ne yiyecek yir idi

3472. Nevĥa idüb āh iderdi ol nigār

Derdile aġlarıdı leyl ü nehār

3473. Taĥt-ı arżda yata ol bedr-i tamām

Saŧĥ-ı arżda söyleşesiz siz kelām

3474. Ķanı dostlıķ ķanı śoĥbet ķanı Ǿahd

Ķanı Ǿizzet ķanı ĥürmet ķanı cehd

3475. Bir yire cemǾ oldı aśĥāb ne ki var

Didiler yaķdı bizi ol gül-Ǿiźār

3476. Vardılar Ĥaydar ķatına bir śabāĥ

Aġlaşub eylediler anlar niyāĥ

3477. Didiler kim iy şefįǾü’l-müźnibįn

İy reǿįs-i şįr-i Rabbü’l-Ǿālemįñ

3478. Ol şerįfe ol nigār leyl ü nehār

Āh u vāh eyleyüb aġlar zār u zār

3479. Gice gündüz biz de͜ anuñçün aġlaruz

Derd odıyla yüregimüz dāġlaruz247

246
Yazmada “śūzını” şeklindedir.
247
Yazmada “ŧaġlaruz” şeklindedir.

386
[119a]
3480. Aġlamaķdan gündüz iş işlemezüz
Gice gündüz aślā rāĥat olmazuz

3481. Di aña luŧf eyle[sün] iy şehriyār

Gice gündüz aġlamasun ol nigār

3482. Yā gice aġlasun ol yā gündüzin

Yaķmasun āhı odıyla kendözin

3483. Biz daħı bir demde iş işleyelüm

Ehlimüz evlādımuz ŧoylayalum

3484. Didi Ĥaydar ol nigāra bu sözi

Dökdi yaşı anuñ ol güzel gözi

3485. Didi taĥt-ı arżda yata ol resūl

Ben anuñçün nice olmayam melūl

3486. Bākiyān aġlasun anuñ üstine

Ol cemįl ol pādişāhuñ dostına

3487. Āh itdi aġladı ol zār u zār

Bį-hūş olub düşdi yire ol nigār

3488. Üstine varub Ĥüseyn ile Ĥasan

Didiler kim nolduñ iy vech-i ĥasen

3489. Sensüzin iy seyyide biz nidelüm

Āh u vāh yā nicesi śabr idelüm

3490. Ceddimüz gitdi vü biz ķalduķ ĥazįn

Sen gidicek bize kim olur ķarįn

3491. Hep Medįne ħalķı aña vardılar

Āh idüb üstine çoķ aġladılar

3492. Bir zamāndan śoñra ol bint-i resūl

Ķalķdı yirinden olub ġāyet melūl

387
 3493. Anuñ üstine ħalāyıķ üşdiler
Başlar açub ayaġına düşdiler

3494. Didiler kim iy bizüm cānānımuz

Ķurbān olsun saña ŧatlu cānımuz
[119b]
3495. Sen ne͜ iderseñ biz bile eyleyelüm
Aġlarısañ biz daħı aġlayalum

3496. Daħı saña söylemeyelüm kelām

Senüñile aġlayalum ħāśś u Ǿāmm

3497. Ol nigār didi ki daħı biz sizi

Āh idüb incitmeyem ķoñ siz bizi

3498. Śoñra didi Ĥaydara ol gül-Ǿiźār

Var Ķubāya anda sen iy baħtiyār

3499. Benümiçün bir gümelte yap i şāh

Anda varub eyleyeyin āh u vāh

3500. İçine gül sep anuñ iy ħūb-cemāl

Göz yaşıyla anı͜ ideyin māl-ā-māl

3501. Adın anuñ beyt-i aĥzān ķoyalum

Anda varub ķanlu yaş aġlayalum

3502. Gündüz anda varayın aġlayayın

Giceler de yine bunda geleyin

3503. Kimseyi incitmeyeyin daħı ben

Ĥasretile derdile aġlayuben

3504. Vardı Ĥaydar yapdı anda bir evi

Didi iy ev evlerüñ gökcek evi

3505. Her śabāĥ anda varurdı ol nigār

Nevĥa idüb aġlarıdı zār u zār

388
 3506. Bile varurdı Ĥüseyn ile Ĥasan
Yüzleri ħulķları anlaruñ ĥasen

3507. Fıđđa hem varurdı͜ olarla her śabāĥ

Aġlaşub anda iderlerdi niyāĥ

3508. Böyle itdi altı ay ol gül-Ǿiźār

Nice oldı śoñra diñleñ ol nigār

3509. Vardı bir gün ravżaya ol bint-i şāh

Aġladı feryād idüb didi i vāh
[120a]
3510. Didi iy dįn kişverinde āfitāb
Dü-cihānda neyyir olan māhitāb

3511. Niceye dek ben żaǾįf śabr ideyin

Kendözüme yā nice cebr ideyin

3512. Geçdi ĥadden iştiyāķum didi ol

Nār-ı āhum yaķdı cānum didi ol

3513. Fürķatüñ derdine didi düşmişem

Ĥasretüñüñ nārına ŧutuşmışam

3514. Ķatı efġān itdi gözden dökdi yaş

Eriyüb śu olayazdı anda ŧaş

3515. Ditredi ķabr-i resūl eyledi cūş

Düşdi͜ anuñ üstine andan gitdi hūş

3516. Ķabr içinden ol ĥabįb ol müctebā

Didi kim iy nūr-ı Ǿaynį merĥabā

3517. Nūr-ı çeşmį ben de müştāķam saña

ǾAn-ķarįb bilgil gelisersin baña

3518. Şād oldı ķalķdı andan ol nigār

Eve vardı ol gice ķıldı ķarār

389
 3519. Çün śabāĥ oldı didi iy Fıđđa sen
Bil ki oldum şimdiki dem ħasta ben

3520. Rūĥumı ķabż eyleyü durur ķadįm

Vāh Ĥüseyn ile Ĥasan ķalur yetįm

3521. Anlara sen ħidmet it her śubĥ u şām

Key yekūne dāruke dārü’s-selām

3522. Ħidmetüñçün çoķ cezā vire Ħuźā

İtmeye benden seni hergiz cüźā

3523. Fıđđanuñ zerd oldı yüzi keh gibi

Gözi dökdi laǾl ü mercān dür gibi

3524. Ķoķdı anda misk ü Ǿanberle gül-āb

Oda yandı nār u ħāk u bād u āb
[120b]
3525. Eyledi aña tecellį Kird-gār
Ĥamdu li’l-lāh didi ol vaķt ol nigār

3526. Fıđđa efġān eyledi çoķ aġladı

Cübbesinüñ ceybini çāk eyledi

3527. Anda feryād idüb iderken fiġān

Bir nidā işitdi ol vaķt nāgehān

3528. Dir götürüñ işbu gökcek ħānı siz

Muśŧafāya tįzce iltüñ anı siz

3529. Ĥāżır oldı anda ervāĥ-enbiyā

Hem daħı ervāĥ-ı cümle evliyā

3530. Oldı ol ev içi ŧolu zemzeme

Andaġı dem beñzemezdi hįç deme

3531. Fıđđa vardı gördi gitmiş ol nigār

Žāhir oldı nūr yüzinden şems-vār

390
 3532. Gördi yummış gözin aġzın ol nigār
Āh elinden işbu çarħuñ śad-hezār

3533. Gözlerinden Fıđđa dökdi ķanlu yaş

Başına ŧopraķ śaçub ol urdı ŧaş

3534. Çarħ elinden el-ġıyāŝ iy dostān

Kimseye ol virmedi hergiz amān

3535. Nāgeh anda ĥāżır oldı şāh Ĥasan

Hem Ĥüseyn-i Kerbelā vech-i ĥasen

3536. Gördiler kim yatmış anda ol nigār

Anuñ olur nūr yüzinden āşikār

3537. Yüzi güler gibi ol yatmışıdı

Nūr-ı Ĥaķķa ġarķ olub batmışıdı

3538. Aġladılar ķatı feryād itdiler

Üstine͜ anuñ varmaġa ķaśd itdiler

3539. Fıđđa didi varmañ anuñ yanına

[Śoñra]248 vardı ol şefāǾat kānına
[121a]
3540. Didiler kim söyledüñdür[ür] Ǿacįb
Biz Ǿacebdür ķalmazısavuz ġarįb

3541. Göñlimüze düşdi fürķat ķorķusı

Geldi bize hem yetįmlik ķoķusı

3542. Ol şerįfe üstine vardı Ĥasan

Didi ana ne yatursın böyle sen

3543. Noldı nergis gözüñi yumduñ ana

Fürķat odına bizi urduñ ana

3544. Ĥasret odında köyünmiş anamuz

Fürķatile pārelenmiş anamuz

248
Bu kısım siliktir.

391
 3545. Noldı bugün ķatı yatmışsın bugün
Urduñ aħį yüregimüze dögün

3546. Derdile aġlariken ol nūr-ı māh

Ŧoldı Ǿālem yir ile gök āh u vāh

3547. Žāhir oldı aġlamaķlar nāgehān

Ol evüñ her gūşesinde ol zamān

3548. [Beyle bil kim]249 ol nigār itmiş sefer

Terk itmiş bu cihānı ser-te-ser

3549. [Āşiyān yurdında]250 eylemiş ķarār

Āşiyān olmış aña ol lāle-zār

3550. [Āh u vāhlar eyleyüb]251 anda Ĥasan

Hem Ĥüseyn-i Kerbelā sįmįn źeķan

3551. Didiler vā-ĥasretā vā-miĥnetā

Neyleyelüm iy ana vā-fürķatā

3552. Āh idüben aġlaşurlarken müdām

Ķatar iken gözlerine yaşıla dem

3553. Nāgehān ol pįşvā-yı evliyā

Ĥāmil-i esrār-ı şāh-ı enbiyā

3554. Ĥaydar-ı ħallāķ-ı Ǿālem şāh ǾAlį

Ol maǾārif şehribānı ol velį
[121b]
3555. Ĥāżır oldı gördi kim ķopmış fiġān
Āhile feryādıla ŧolmış cihān

3556. Didi nedür işbu feryād u fiġān

Göziñüzden ķanlu [yaş] olmış revān

249
Bu kısım siliktir.
250
Bu kısım siliktir.
251
Bu kısım siliktir.

392
3557. Didiler kim nūr-i çeşm-i Muśŧafā
Gitdi dünyādan bugün iy pür-śafā

3558. Bir keret āh eyledi derdile ol

Didi iyvāh nolduñ iy bint-i resūl

3559. Dökdi ol yaş gözlerinden seyl-vār

Aġladı vü eyledi feryād u zār

3560. Yanayazdı heft-zemįn ü āsumān

Şol ķadar āh itdi ol şāh-ı cihān

3561. İy nigārlar didi gelüñ yuñ beni

Fürķat odına yanayın ķoñ beni

3562. Yudılar Ǿavretler anı defǾaten

Dökdiler yaş gözlerinden cümleten

3563. Aña śardılar güzel aķ bir kefen

Yanayazdı bu zemįnile zemen

3564. Nūr-ı çeşm-i Murtażā vü Muśŧafā

ŞemǾ-i cemǾ-i enbiyā vü evliyā

3565. CāmiǾ-i aħlāķ-ı Aĥmed şāh Ĥasan

Anda cemǾ olmışdurur ħulķ-ı ĥasen

3566. Oldurur baĥr-ı siyādet cevheri

Oldurur şehr-i vilāyet gevheri

3567. Oldurur sulŧān-ı evtād-ı cihān

Oldurur bürhān-ı efrād-ı zamān

3568. Oldurur perverde-i bint-i resūl

Oldurur ser-defter-i ehl-i uśūl

3569. Oldurur gūyende-i esrār-ı yār

Oldurur bįnende-i envār-ı yār

393
[122a]
3570. Ol siyādet kişverinüñ şāhıdur
Ol diyānet ŧāreminüñ māhıdur

3571. Ol maǾārif ķıblesinde ķubbedür

Ol Ǿavārif ravżasında KaǾbedür

3572. Ol siyādet baĥrınuñ dürdānesi

Ol vilāyet nehrinüñ yek-dānesi

3573. Vardı öpdi śaġ yañaġını anuñ

Didi derdüñden nideyin ben senüñ

3574. Śoñra vardı āfitāb-ı maǾrifet

Ol Muĥammed-śūret ü Ĥaydar-śıfat

3575. Ol nihāl-i gülsitān-ı Muśŧafā

Mįve-i naħl-ı vefā bāġ-ı śafā

3576. Ķurretü[’l]-Ǿayn-ı imām ehl-i velā

Şāhid-i Zehrā şehįd-i Kerbelā

3577. Ol ķarįǾü’d-dehr maǾśūm u velį

Ol ĥasen-sįret Ĥüseyn bin-i ǾAlį

3578. Oldurur şehbāz-ı zühhād-ı cihān

Oldurur ser-bāz-ı Ǿubbād-ı zamān

3579. Oldurur sįmurġ-ı Ķāf-ı maǾrifet

Oldurur ser-bāz-ı Ǿġār-ı maŧrıķat

3580. Ol maǾārif taħtınuñ sulŧānıdur

Ol leŧāyif dürrinüñ Ǿummānıdur

3581. ŞemǾidür Ǿāşıķlaruñ ol şāh-bāz

Śubĥıdur śādıķlaruñ ol dil-nüvāz

3582. Ol şerįfdür muķtedā-yı sālikān

Ol laŧįfdür mühtedā-yı sākinān

394
 3583. Ol ciger-gūşe-peyember şįr-i ner
Ol şehįd-i Kerbelā ħayru’l-beşer

3584. Bundan efzūn ne olısar şįr-i ner

Kerbelāda ol şerįf teşne-ciger
[122b]
3585. Keseler başını anuñ iy dirįġ
Āfitāb ol derdden252 ola zįr-i mįġ

3586. Ol laŧįfe buncılayın ideler

Bunuñıla daǾvį-i dįn ideler

3587. Her ki anuñ bir ķılına çekdi tįġ

Aña kāfir dimemeklikdür dirįg

3588. Ol hidāyet bār-gāhı Ǿāmili

Ol diyānet kār-gāhı kāmili

3589. Ol śabįĥü’l-vech-i şāh-ı evliyā

Nūr-ı çeşm-i muķtedā-yı enbiyā

3590. Śol yañaġın öpdi gözden dökdi yaş

Cūşa geldi anda ol vaķt ķodı baş253

3591. Ol maķāmda eyledi feryād u zār

Gözi dökdi laǾl ü gevher bį-şümār

3592. Ol ikisi ķatı nālān itdiler

Aġladılar zār u efġān itdiler

3593. Gözlerini açdı nāgeh ol nigār

Ellerin ķaldurdı anda āşikār

3594. Ķoçdı anları vü baśdı gögsine

Düşdiler anlar da anuñ üstine

252
Yazmada “dertden” şeklindedir.
253
Yazmada “yaş” şeklindedir.

395
 3595. Bir ķıyāmet ķopdı ol vaķtde i yār
Andan oldı biñ ķıyāmet āşikār

3596. İy niçeler anda mecnūn oldılar

Vey niçeler cān virüben gitdiler

3597. Ditredi Ǿarşıla kürsį her felek

Aġlamaķdan öliyazdı her melek

3598. Bir nidā irişdi didi iy ǾAlį

Ķaldur üstinden oları iy velį

3599. Anları ol demde ķaldurdı ǾAlį

Āh idüb aġladı anda ol velį
[123a]
3600. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām
Key yekūne cāruke faħru’l-enām

3601. Lįk dir Faśl-ı Ħiŧābda Pārsā

Raĥmet aña fį’ś-śabāĥi ve’l-mesā

3602. Aħşamıla yatsu arasında vefāt

Eyledi ol bint-i sırr-ı kāyināt

3603. Aġlayub didi Ebūbekre ǾAlį

Gel imāmlıķ eyle bunda iy velį

3604. Gel ķılıvir bunuñ üstine śalāt

İy ĥabįb-i mažhar-ı esmā śıfāt

3605. Anda oldı ol hümām ol vaķt imām

Aña uydı kim varısa ħāśś u Ǿāmm

3606. Ol gice[de] aña ķıldılar namāz

Didiler vā-ĥasretā iy dil-nüvāz

3607. Ķodılar hem ol gice ķabre anı

Didiler ıśmarladuķ Ĥaķķa seni

396
 3608. Vāśıl oldı ol resūle ol gice
Şemse irişdi ol gice nūr-ı dücā

3609. Gülsitāna vāśıl oldı lāle-zār

Nev-rūza ulaşdı tāze nev-bahār

Merŝiye

3610. Fānį cismi ķodı çün ħayru’n-nisā

İtdi menzil milket-i dār-ı bekā

3611. Çün ĥažįžinden254 bu fānį Ǿālemüñ

Kesdi ĥažžın buldı evc-i kibriyā

3612. Çünki mevt ire resūle ehline

Ķaçan ola bunda kimseye beķā

3613. Ger olasın bāķį biñ yıl iy şehā

Fāyide ne çün ire saña fenā
[123b]
3614. Çünki tabut içre sen yatsañ gerek
Aśśı ne taħtuñ yiri olsa semā

3615. Çün sefer itdi resūl ehliyile

Kerbelāda gördi ehli çoķ belā

3616. Sen kemįn-gāh-ı belāyı eyle cā255

Tā olasın anlaruñıla bile

3617. Źį-saǾādet ehlidür şol kimsene

Ķalbi ŧola ĥubb-ı āl-i Muśŧafā

3618. Bizi dūr itme olardan iy kerįm

Anlaruñla bile eyle dāyimā

254
Yazmada “ĥażįżinden” şeklindedir.
255
Yazmada “cāy” şeklindedir.

397
 3619. Ķul ĥabįbį e’ś-śalātu ve’s-selām
Key tekūnu Ǿindehum yevme’l-ķıyām

3620. Ol nigār yanında mevtāya Ħuźā

Raĥmet itdi şöyle bilgil iy şehā

3621. Ǿİsmetinde enbiyānuñ bu kelām

Muśŧafādan mervįdür iy nįk-nām

3622. Şöyle ki͜ ol dįn kişverinde āfitāb

Didi kim bilüñ eyā şeyħile şāb

3623. Müǿminüñ ķatında kāfir olsa͜ aña

Nār Ǿaźābın taħfįf eyleye Ħuźā

3624. Müǿminiçün yeyni͜ ola aña Ǿaźāb

Bu beşāretdür bize eyā şeyħile şāb256

3625. Kāfire böyle olıcaķ bil i yār

Müǿminiçün müǿmine ol Kird-gār

3626. İtmeye ķabruñ Ǿaźābın var recā

Her günāhından anuñ ol şāh geçe

3627. Muśŧafānuñ ümmetine bil i şāh

Maħśūs olmışdur bu iş bį-iştibāh

3628. İy kerįm ü iy raĥįm ü iy śabūr

İy şekūr u iy setūr u iy ġafūr
[124a]
3629. Luŧfuñıla bize iĥsān eylegil
Miĥnet-i vecd-vā[r] ki (?) ġufrān eylegil

3630. Bi’n-nebiyyi’l-Muśŧafā yā rabbenā

Femĥu Ǿan dįvānınā eŝāmenā

3631. Saña lāyıķ itmedük biz bir Ǿamel

Nice ola ĥālimüz vaķt-ı ecel

256
Mısranın vezni bozuktur.

398
3632. Raĥmetüñdürür ümįdimüz hemān
Raĥmet eyle iy raĥįm-i Ǿāśiyān

3633. Raĥmetüñe eyledük biz iǾtimād

Raĥmet eyle bize yā rabbe’l-Ǿibād

3634. Rabbenā yessirlenā külle’l-merām

Key tekūne nāciyen yevme’l-ķıyām

3635. İy Ħudāvend-i zemįn ü āsumān

Pādişāh-ı vaĥş u ŧayr u ins ü cān

3636. Iżŧırāb ehline melceǿsin i şāh

Iśŧıbār erbābına menceǿ penāh

3637. Pā-bürehne ser-bürehne aġlayu

Sįne açub ellerimüz baġlayu

3638. Süddeñüzde yire ķoduk nāśıye

Raĥmet eyle iy kerįm biz Ǿāśįye

3639. Ķapuña yalvaru geldük biz i şāh

ǾAfv eyle cürmimüz iy pādişāh

3640. Süddeñüzden özge ķande varalum

Sen variken yā kime yalvaralum

3641. Süddesidür meskeni miskįnlerüñ

Bābıñuzdur meǿmeni müǿminlerüñ

3642. Raĥmetüñdür maŧlabı ŧāliblerüñ

Reǿfetüñdür merġabı rāġıblaruñ

3643. Rabbenā elŧıf lenā yevme’s-sefer

Bi’n-nebiyyi’l-müctebā ħayru’l-beşer

399
[124b]

3644. Luŧfuñuñ vaśfına ġāyet yoķdurur

Raĥmetüñe hįç nihāyet yoķdurur

3645. Cümle maħlūķāt eger luŧfuñ diye

Tā ebed birisini diyümeye

3646. Ŧālibān-ı raĥmetiñüz biz i şāh

Āh idüben rūzıla şeb sāl ü māh

3647. İy cihānı yoġiken var eyleyen

Muśŧafāyı maĥzen-esrār eyleyen

3648. Ĥażretinde anı dildār eyleyen

Źātın anuñ maŧlaǾ-envār eyleyen

3649. İftiķār-ı faķr u źillet torvasın

Ele alub boyna ŧaķduķ Ǿurvesin

3650. Şeyǿi li’l-lāh itmege geldük size

Luŧf u iĥsān eylegil iy şāh bize

3651. ǾĀşıķ eyle çeşmimüz dįdāruña

Vāķıf eyle raĥmimüz (?) aġrāruña (?)

3652. Ķalbimüzde ķoma aġyārdan ġubār

Gider andan āb u ħāk u bād u nār

3653. Şād u şenlikden bizi eyle ħalāś

Ĥażretüñde oluben tā ki ħāśś257

3654. ŦalǾat-ı bįçūnuñı göster bize

Ser-bürehne pā-bürehne geldük size258

257
Mısranın vezni bozuktur.
258
Mısranın vezni bozuktur.

400
 3655. Biz faķįre tevfįķüñ eyle refįķ
Vuślatuña bizi eylegil ŧarįķ

3656. Biz idicek işbu dünyādan sefer

Gidicegez bizde olan bāl ü per

3657. Yüzimüz zerd olıcaġaz ħuşk-leb

Teşħaśu’l-ebśār259 güninde siz i rab

3658. Murġ-ı ķuds eyleyicek bizden sefer

Luŧfıla iĥsānıla eyle nažar
[125a]
3659. Bizlere įmān ü Ķurǿān yoldaş it
Enbiyāyı evliyāyı ĥāldeş it

3660. Dillerimüzi ħaŧādan śaķlaġıl

Cürmimüzüñ cümlesin baġışlaġıl

3661. Śoñ nefesde cānımuz įmānıla

Ħatm eyle dįnile Ķurǿānıla

3662. Min ledunke yā İlāhį heb lenā

Raĥmeten bi’l-luŧfı ŝebbit ķalbenā260

3663. Vuślatuñ ħamrıyla bizi sarħoş it

Çeşmimüze ħūb-cemālüñi ŧuş it

3664. Bizleri it yā İlāhe’l-Ǿālemįn

Cennet içre Muśŧafāyıla ķarįn

3665. Bizi andın ayru itme bir nefes

Cānımuz her dem ider aña heves

3666. Bu duǾāyı sen ķabūl it yā mucįb

Her dilenciye irer senden naśįb

259
“Gözlerin dehşetle bakakalacağı” İbrahim suresi 14/42.
260
Yazmada “ķablenā” şeklindedir.

401
 3667. Ol ĥabįbe āline aśĥābına
Hem anuñ etbāǾına aĥbābına

3668. Bizden olsun her nefes biñ biñ selām

Bu kitāb olsun bunuñıla tamām

3669. Çünki đabǾic [‫ ]ﺿﺒﻌﺞ‬verdi hicrį bir hisāb

Oldı ol vaķtde tamām işbu kitāb

[ đabǾic = h. 875 / m. 1470]

Bi-Ǿavni’l-lāhi’l-meliki’l-vehhāb
Raĥime’l-lāhu li mü’ellifihi (?) ve daǾā li-kātibihi
Ketebehu el-Ǿabdu’l-fuķarā Ĥüseyn ibn-i Şeyħ Ĥasan261
Temmetü’l-kitāb fį şehri rebiyyi’l-āħir min şühūr senetihi iŝnā ve tisǾįn ve
ŝemāni miǾe hicriyye H.892

261
Müntensihin ismi Yaşar Aydemir-Abdülkadir Hayber tarafından hazırlanan Makedonya
Kütüphaneleri Türkçe Yazma Eserler Kataloğu Ankara 2007, s. 227’de “Ĥüseyn ibn-i
Mesįh” olarak kayıtlıdır.

402
 KAYNAKÇA

Ahmet Cevdet Paşa, Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârih-i Hulefâ, Bedir Yayınevi 2

Cilt, İstanbul (?)
AYDEMİR, Yaşar-HAYBER, Abdülkadir, Makedonya Kütüphaneleri
Türkçe Yazma Eserler Katalogu, TİKA, Ankara 2007
ÇAĞBAYIR, Yaşar, Ötüken Türkçe Sözlük, Ötüken Neşriyat, 5 Cilt, İstan-
bul 2007.
DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın
Kitapevi Yayınları, 26. Baskı, Ankara 2010.
DİLÇİN, Cem, Teni Taram Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara 1983.
Ebu Ca’fer Muhammed Bin Cerîrü’t-Taberî, Tarih-i Taberî, Tercüme Eden:
Hüsameddin Çelebi, Sadeleştiren ve Latin Harflerine Aktaran: M.
Faruk Gürtunca, Sağlam Yayınevi, 4 Cilt, İstanbul (?)
ESED, Muhammed, Kur’an Mesajı Meal-Tefsir, İşaret Yayınları, 5 Baskı,
İstanbul 2002.
Mütercim Âsım Efendi, Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi, Yayına Hazırlayanlar:
Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi, Türkiye Yazma Eserler Kurumu
Başkanlığı Yayınları İstanbul 2014, 6 Cilt.
ÖZEGE, M. Seyfettin, Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu,
Fatih Yayınevi Matbaası, 5 cilt, İstanbul 1971.
PALA, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, 15.
Baskı, İstanbul 2007.
REDHOUSE, Sir James W., Turkish and English Lexicon, Çağrı Yayınları
3. Edition, İstanbul 2006.
STEINGASS, F., Persian-English Dictionary, Çağrı Yayınları, İstanbul
2005.
Süleyman Çelebi, Mevlid, Hzl. Necla Pekolcay, Dergah Yayınları, 5. Baskı,
İstanbul 2016.

403
ŞAHİN, Ahmet Metin, Mevlânâ Celâleddîn Rûmî Mesnevî’de Geçen Bütün
Hikâyeler, Yeniakım Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2013.
Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul 2007.
TÖKEL, Dursun Ali, Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar (Şahıslar Mitoloji-
si), Akçağ Yayınları, Ankara 2000.
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 44 Cilt, İstanbul.
YILDIRIM, Ali, Peygamberimizin Şemâili, Damla Yayınevi, 3. Baskı, İs-
tanbul 1998.
YILMAZ, Mehmet, Kültürümüzde Ayet ve Hadisler (Ansiklopedik Sözlük),
Kesit Yayınları, İstanbul 2013.
ZAVOTÇU, Gencay, Klasik Türk Edebiyatı Sözlüğü, Kesit Yayınları, İs-
tanbul 2013.

404
YAZMA NÜSHADAN ÖRNEK METİNLER

[335b]

405
 [107a]

406
 SÖZLÜK

Āb: su, yağmur ǾĀmil: yapan, işleyen, sebep, vergi tahsi-

Ābād: ebedler, sonsuz gelecek zamanlar; line memur kimse
mamur, şen; çok dolu ǾĀmm: genel, yaygın.
ǾAbher: nergis; zerrin kadeh çiçeği; ya- ǾAnber: ada balığının bağırsaklarında
semin. toplanan yumuşak, yapışkan ve
ǾĀbid: ibadet eden misk gibi kokan, kül renginde bir
ǾAbįr: güzel koku madde; güzel koku; güzellerin sa-
çı.
ǾAbūs: çatık çahreli, asık yüzlü, yüzü
ekşi; somurtkan ǾAndelįb: bülbül.
Ađall: doğru yoldan pek uzak olan, çok ǾAraż: işaret, alamet; tesadüf, rast gelme,
sapıtmış olan, çok fena yol tutmuş kendi kendine vücut bulmayıp
olan başka bir cevherle meydana gelen
hal ve keyfiyet.
ǾAdįmü’l-miŝl: eşsiz, benzersiz, akransız
ǾĀrifān: arifler, bilgililer.
ǾAfįf: iffetli, temiz, namuslu
Aśdıķā: gerçek dostlar
ǾAfr: toprağın yüzü, toz, toprak
Aśfiyā: sâfiyet, takvâ ve kemâlât sahibi
Aġ-: çıkmak, yükselmek
ve Peygambere (a.s.m.) vâris
Āgāh: haberdar
olup, onun meslek ve gayelerini
Aġber: çok tozlu ihyaya ve tatbike çalışan muhak-
Aġśān: ağaç dalları kik zatlar
Aġyār: yabancılar, başkaldırı, rakipler Aśġar: en az.
Aħbār: haber, ortada dönen söylentiler; Āsitān:eşik.
Yahudi bilginleri, hahamları; me- Aśnām: putlar; dilberler.
serretler; iyilikle
Aśśı: Fayda, kazanç, kâr
Aĥcār: taşlar.
Āsumān: gökyüzü
Aħđar: yemyeşil.
Āşikār: meydanda olma, belli
Aĥibbā: dostlar, arkadaşlar
Āşiyān: yuva; ev
Aĥvel: şaşı.
Āşüfte: iffetsiz kadın; perişan
Aķdes: en kutsal.
Aŧlas: atlas kumaş; büyük harita, dünya
Aķreb: en yakın haritası.
Aķŧāb: kutuplar; azizler; efendiler ǾAŧşān: susamış
ǾAllām: çok bilgin; Allah'ın sıfatıdır. ǾAŧūf: çok acıyan, pek merhametli.
Ālūde: bulaşmış, bulaşık. ǾAvārif: iyilikler; armağanlar, bağışlar;
Anın: onun; onun için eli açık, cömert kimseler
Añul añul: ağır ağır, yavaş yavaş, usul Āvāz: ses
usul Avın-: teselli bulmak
AǾmį: Kör ǾAvret: insanın gösterilmesi ayıp olan
ǾAmįķ: derin yeri.
ǾAyān: açık, belli, aşikâr.
ǾAyn: göz; aslı, kendisi; bir şeyin eşi,
tıpkısı; kaynak, pınar.
ǾAyn-ı ŝābit: Tasavvufta eşyanın vücuda
gelmeden önce ilm-i İlahide sabit
olan sûreti
ǾAzl: işinden çıkarma, yol verme.
Bād: rüzgar, yel; defa, kez; yük; olsun
Baġla-: sarmak, kaplamak
Baħıl:cimri, hasis, pinti
Baĥr: deniz; büyük göl veya nehir
Baĥreyn: "iki deniz", Basra körfezi ile
Hint denizi; iki büyük esas, temel
şey
Baħtiyār: bahtlı, talihli, mes’ud, mutlu,
şanslı
Bāl: kanat, kol, pazu
Bālā: yukarı, üst; boy
Bāng: ses, seda, haykırma, bir ağızdan
alkış
BaǾdehū: ondan sonra
Bārgāh: izinle girilecek yer, padişah
divanhanesi
Bās, be’s: Zarar, ziyan; zahmet, zorluk;
azab, şidet, korku; fenalık
Baśįr: görüp, anlayan, görüş
Baş: yara
Baŧĥā: Mekke-i mükerreme
Bāŧın: iç; iç yüz; gizli, görünmeyen nesne
Bāzār: pazar, çarşı; alışveriş; pazar yeri
Bebr: kediye benzer, gayet büyük, üstü
yol yol tüylü, saldırdığı zaman de-
risindeki tüyleri kabarıp korkunç
bir manzara arz eden aslanın bile
korktuğu bir canavarmış
BedāyiǾ: yeni ve güzel şeyler
Bed-güher: kalbi bozuk, mayası bozuk
Bedįd: büyük sahra, geniş çöl
Beķā: devam, sebat, evvelki hal üzere
kalmak, bâkilik.
408
Beǿs, bās: Zarar, ziyan; zahmet, zorluk;
azab, şidet, korku; fenalık
Berāhįn: deliller, şahidler, bürhanlar
Berd: soğuk
Ber-dār: asılmış, yukarı kaldırılmış; tutu-
cu, itaat edici ve ettirici
Berk: Şimşek
Ber-ter: daha üstün
Berzaħ: ruhlar alemi
Beşāret: müjde
Bevl: idrar
Beydā: Tehlikeli yer, sahra, çöl
Bį-baśįr: anlayışsız, görmeyen
Bį-gümān: kuşkusuz, şüphesiz, şeksiz
Bį-hūde: boşuna, boş yere, beyhude
Bį-hūş: şaşkın, Sersem; deli
Bį-iştibāh: Şüphesiz
Bį-kes: kimsesiz
Bįm: korku
Bįnende: görücü, gören; tedbirli, ilerisini
düşünen, akıllı.
Binśır: Orta parmakla serçe parmak ara-
sındaki parmak, yüzük parmağı
Bį-riyāb: Şüphesiz
Biryān: yanmış, kebabın bir türü
Bį-ŝebāt: riyasız, yalansız
Bişnev: işit
Bį-şümār: sayısız
Bį-zevāl: zevalsiz, sonu olmayan
Bū’l-Ĥuśayn: Tilkiye denir künyesi de
sa’lebtir
Būm: baykuş
Burtar-: yüzünü buruşturmak
Buru ŧut-: gebe kadına doğum sancısı
gelmek
Būsitān: bahçe
Būy: koku
Bülūġ: erginlik.
Bünyād: temel, kök; yapı, bina
Bürāźer: Erkek kardeş, birader
Büt-perest: putperest, puta tapan
Cāh: itibar, makam, mevki
Cāĥid: Bilerek inkar eden, ayak direyen
Cām: kadeh, şişe, cam
Cānān: sevgili
Cār: komşu
Cāvidān: kalıcı, sonsuz, ebedi
Cavķ cavķ: çok çok, küme küme, takım
takım
Cehd: çalışma, çabalama
Celįs: birlikte oturan, arkadaş
CemǾ: toplama; çoğul
Cenāĥ: kanat
Ceres: çan; çıngırak
Cevād: cömert, eli açık; erkek adı
Cevāhįr: mücevherler; mücevher
Cevān: genç
Cevlān: dolaşma, dolanma, gezinme
Cevzā: ikizler burcu
Ceyb: 1. geo. Sinüs; cep; gömleğin açık-
lığı, yangı
CezaǾ: sabırsızlıkla sızlanma
Cibāl: dağlar
Cįfe: leş
Cįfe-ħˇār: leş yiyen, akbaba
Cimāl: erkek develer
Cinān: cennetler; bahçeler
Cirm: cismin kapladığı yer, hacim
Cūd: cömertlik, el açıklığı
Cūş: coşku; kaynama
Cūy-bār: akarsu, nehir, dere, çay, ırmak
kenarı
Cünbüş: eğlenti, zevk; uta benzer madenî
bir çalgı; hareket, kımıldanma
Cünūn: delilik, cinnet, delirmek; çok
olmak; otun uzaması.
Cürm: suç
CürǾa-ħor: Sarhoş
Cürūĥ: yaralar
Cüz: -den başka
Çār (cār): çarşaf, baş örtüsü
Çarh: çark, tekerlek; felek, gök; yaka
[elbisede]; ok yayı; çakır doğan;
tef; devreden, dönen
Çerāġ: mum; kandil
Çeşm: göz
Çirk: kir, pas, pis
Đaĥĥāk: çok gülen; çok gülücü; İran’da
eski tarihte yaşamış çok zalim bir
hükümdarın adı
Dānā: bilgin, bilgili
Dānį: alçak kimse
Dār: yurt; ev
Dāye: taya, sütnine, çocuğa bakan dadı
Dāyim: sürekli, devamlı
Def’aten: bir defada
Degür-: eriştirmek, yetiştirmek, ulaştır-
mak, duyurmak, bildirmek; do-
kundurmak, değdirmek
Delāǿil: kanıtlar, deliller
Delim: çok, birçok, fazla
Dem-sāz: yakın arkadaş; sırdaş
Deng: hayran, şaşkın, ahmak, sersem; İki
katı şetin tokuşmasından meydana
gelen ses; Pergel noktası
Dest: el
Deşt: bozkır, çöl, sahra, kumluk ve ne-
batsız geniş arazi
Devān: koşan, seğirten, hızlı yürüyen
Devr: devir;dönme.
Deyr: 1. Manastır, kilise 2. İnsanlık âle-
mi, bu dünyâ. 3. Mec. Meyhâne
Deyyān: herkesin hesabını ve hakkını en
iyi bilen ve veren mükafatlandıran
ve cezalandıran Allah
Dilber: gönül alan, güzel, sevgili
Dildār: kalbi hükmü altında tutan; sevgi-
li; mâşuk
Dil-nüvāz: gönül okşayan

409
Dimne: çakal Ehlen: Merhaba, hoşgeldin
Dirįġ: esirgeme Ehvā: arzular, istekler
Diźār: Yüz, çehre, didar Eķall: daha az, en az, pek az
Dögün: matem, yas Ekmeh: anadan doğma kör; tepe, bayır,
Duħān: duman, tütün yüksek yer
Dücā: karanlık Ekmel: mükemmel, tam
Dün: gece Ekser: en çok.
Dürc: kutu; mücevher kutusu; sevgilinin Ekvān: dünyalar; varlıklar
küçük ağzı Elest: Rabbiniz değil miyim?( Mealinde
Dür-dāne: İnci tanesi olan ayet-i kerimenin kısaltılmış
Düriş-: çabalamak, mücadele etmek işaretidir.)

Dürr: inci Elŧaf: Daha güzel

Dürūġ: yalan Elŧāf: iyilikler, lutuflar

Dürük: buruşuk suratlı, ekşi yüzlü, abus Elŧafiraķ: daha güzel, dah hoş
Dü-şenbih: pazartesi Emām: ön

EbǾad: çok uzak, en uzak Emįn: güvenilir; emniyetli

Ebraśa: Baras hastalığına tutulan, yani Enām: canlılar; insanlar

vücudunda yer yer beyaz lekeler Enbiyā: peygamberler
bulunan kadın Endāz: atıcı
Ebū’ş-Şibleyn – Źū’ş-şibleyn: Âmir bin Enf: burun, her şeyin ön kısmı, uç
Amr bin Hâris’in lakabıdır. İki Engūr: üzüm
ikiz oğlu olup halk onlara şibleyn Enįs: dost, arkadaş
ismini vermişlerdir. Ayrıca Hadir
Enǿām: at, deve, sığır ve koyun gibi
bin Şibl fakihlerdendir ve Şibl bin
hayvanlar; hayvan gibi kimseler
Abbâd el-Mekkî ve Şibl bin el-
Envār: ışıklar, nurlar
Alâ muhaddislerdendir.
Erbāb: ulu, ulvi, ala; reis, başkan, şef;
Ebvāb: kapılar; kısımlar, bölümler
sahipler, terbiyeciler
Ebvām: (bûm’un cem’i)baykuşlar
Ervāĥ: canlar, hayâtın cevherleri, ruhlar
Ecell: çok büyük, ulular ulusu
Esed: arslan
Ecmel: çok güzel, çok yakışıklı, daha
Esfār: yolculuklar, yola gidişler; düşma-
güzel.
na karşı gidişler
Ecsām: cisimler; vücutlar
Esħıyā: Cömertler, eli açık olanlar
Ednā: en aşağı; alçak mı alçak
Esrar: sırlar, gizler
Efđal: en üstün, en iyi
Eşbāĥ: nazîrler, misiller, benzeyenler,
Efġān: feryat etme, figan etme
eşler
Efgende: yıkılmış, yıkık, düşürülmüş,
Eşcār: ağaçlar
yere atılmış; düşkün, biçâre
Eşref: en şerefli.
EfǾāl: fiiller; hareketler, eylemler
EtbāǾ: tabi olanlar, bağlı olanlar, emri
Efzūn: fazla, çok, yukarı, aşkın
altında bulunanlar

410
Etķıyā: Allah korkusuyla günah işlemek-
ten çekinenler
Eŧfāl: çocuklar.
Evc: bir şeyin en yüksek derecesi, en
yüksek noktası, zirve
Evśāf: vasıflar, özellikler
Evtād: kazıklar
Evvelį: en evvel, en önce olan
Eyvān: ayvan; sundurma; çardak
Eyyām: günler
Eżdād: zıdlar, mukabil ve muhalif olan
şeyler
Eźfer: güzel kokulu şey
Ezmān: zamanlar
F’efhem: Fehm et.
Faħr: övünme, böbürlenme, büyüklenme,
şeref, onur, kıvanç; büyüklük,
ululuk; şöhret, ün; Fażįlet, erdem
Faķįh: fıkıh ilmi bilen, İslam hukukçusu,
zeki, anlayışlı kimse
Faķįrü’ş-şekl: eşsiz, benzersiz, emsalsiz
Fāriġ: boş; rahat, huzurlu; vazgeçen
Faśl: mevsim; bölüm; çözümleme
Fehm: anlama
Fenā: yokluk; kötü
Ferĥān: ferahlı, sevinçli
Ferişteh: melek, günahsız, masum, yu-
muşak huylu
Ferş: döşeme, yayma; halı; taş ve şaire
döşetme
Fevc: dalga; bölük; insan kalabalığı;
takım
Feyyāż: çok feyz veren; çok bereket ve
bolluk veren
FezaǾ: korkma, bağırıp çağırma; daya-
namama; ümitsizlik; inleyip sız-
lanma.
Fıđđa: Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in
hizmetkarı, gümüş
Fısķ: kötülük, sefihlik; dinsizlik; Tan-
rı’ya karşı isyan
411
Fi’l-ĥaķįķat: hakikatte, hakikaten, ger-
çekten, doğrusu
Filori: para
Fiten: fitneler
Fuĥş: haddini aşma; kötülük, namusa
aykırı hareket
Fürķat: ayrılık
Füsūn: şaşırtıcı, hayret verici ve kendine
cezbedici bir güzellik
Fütūĥ: fetihler; açılmak; yardım; zafer,
galibiyet
Fütūr: gevşeklik; bıkkınlık
Ġafūr: bağışlayıcı
Ġāliye: güzel koku, ıtır
Ġamām: bulut.
Ġam-gįn: kederli, tasalı, hüzünlü
Ġam-güsār: gam ve kederi defeden, tesel-
li veren, gam ortağı; arkadaş, dert
ortağı
Ġanį: bol bol, çok çok
Ġarķ: boğulma, suda boğulma; batırma
Ġarrāre: aldatıcı
Ġaşy: kendinden geçme, bayılma
Ġavś: yardım, muavenet; yardım istemek
için bağırma, medet; yardımcı,
imdada yetişen
Ġavvāś: dalgıç, inci ve sünger bulmak
veya denize düşen bir şeyi çıkar-
mak ve yahut rıhtım gibi deniz al-
tında yapılan inşaatın temellerini
düzenlemek üzere suya dalan, de-
nizin dibine inen kimse
Ġāyıŧ: insan pisliği, insan tersi, necaset
Ġayž: hiddet, öfke, kızgınlık
Gerdān: dönen
Gerdūn: dönücü, dönen, devreden; felek,
dünyâ, semâ
Gevher: elmas; mücevher; öz
Gıbŧa: imrenme
Ġırra: gururlu, kibirli, kendini beğenmiş
Ġıyāŝ: yardım
Gil: çamur, balçık; kil
Giryān: ağlayan.
Gögsir-: engel olmak, karşı koymak
Gökcek, gökçek: güzel, sevimli, hoş
Ġubār: toz
Ġulām: tüyü, bıyığı çıkmamış delikanlı,
genç; köle, esir, kölemen
Ġulġule: gürültü, şamata; bağırıp çağır-
ma, velvele, kaynaşma
Ġurūb: batma, batış. Batıda görünmez
olma. Gözden kaybolma
Ġuśśa: keder, tasa, gam; boğaza takılan
yemek; ağaç, diken
Gūyende: söyleyen, söyleyici
Güftār: söz
Gül-Ǿiźār: gül yanaklı, pembe yanaklı
Gül-āb: gül suyu
Gülsitān: gül bahçesi, güllük
Güm: kayıp, yitik
Gümān: zan, sanı
Gümelte: kulube
Güźer: geçme, geçiş
Ħˇįş: kendi; akraba
Ĥabbeźā: "ne sevimli, ne
mânâsında takdir edatı.
Ħabįr: haberli.
Ħabŧ: ibtâl etme, bozma; bir bahiste
birini susturma, ağzını kapama;
yanlış hareket etme, yanılma
Ĥacer: taş
Ħadd: yanak
ĦāđıǾāt: Allah’a boyun eğip itaat eden
kimseler
Hādį: hidayet eden, doğru yolu gösteren
Ĥādį: yardımcı
Ħađrā: yeşillik, en yeşil, pek yeşil
Ħāk: toprak
Hākeźā: aynı şekilde.
Ħalf: ard, arka
Ħālıķ: Yaratan, Tanrı.
Ħalįfe: halife; kalfa.
Ĥalįm: yumuşak huylu.
Ħallāķ: yaratan, herşeyi halkeden
Ĥāmil: kötü tanınmış olan kimse
Ħamįś: bir çeşit siyah aba
Ĥaml: yük; sırtına yük alıp getirmek;
kadının karnındaki çocuk; yük-
lenme.
Ħamr: ekşi, şarap, içki olup sarhoşluk
veren şey, birine bade içirmek
Ħandān: güleç, gülen.
Ĥanįn: şevk, arzu, iştiyak, istek; şiddetli
arzudan doğan feryad, inilti
Ĥannān: rahmetlerin en latif cilvesini
gösteren
Ĥanūŧ: ölüyü tahnit etmekle kullanılan
ilaç
Ħār: diken
Ħarābāt: harabeler, viraneler; meyhane-
ler.
Ĥarec: darlık, zorluk, sıkıntı; günah, suç;
korku, itiraz
Hārib: firar eden, kaçan
güzel" Ĥarįm: kutsal; harem; avlu.
Ĥarįś: hırslı.
Ħarķ: yarma, yırtma
Ħas: çerçöp, kırıntı
Ĥaśā: Ufacık taş, çakıl
Ħasārāt: ziyan ve zararlar, hasaretler
Ĥāśıl: ortaya çıkan, var olan.
Ĥasįb: muhterem, itibarlı, değerli ve soyu
temiz kimse
Ĥasįbe: değerli, itibarlı, soyu temiz kadın
Ħāśś u Ǿāmm: İleri gelen ve halk tabakası
Ĥasūd: kıskanç
ĦāşiǾāt: alçak gönüllülük gösterenler
Ħātem: mühür; yüzük.
Ĥaŧįm: Kabe’nin küzeyinde bulunan yer.
Ħavf: korku
412
Ĥavl: yıl, sene; etraf, çevre; güç, kuvvet, Ħubŝ: murdarlık, pislik; kötülük, fenalık
takat Ĥubūr: sevinç, sürur, gönül ferahlığı;
Ĥāyir: şaşkın alimler
Ĥayrān: şaşkın; hayran, tutkun. Ĥuccet: delil, kanıt.
Ĥayy: canlı, diri, sağ Ħuceste: uğurlu, meymenetli; hayırlı,
Ĥayyāt: (hayye’nin cem’i) yılanlar saâdetli, kutlu.
Ĥayye: yılan Ħufte: uyuyan, uyumuş.
Ĥāźıķ: mahir, usta, becerikli Ħuld: ebedilik, sonu olmayan, sonu ol-
Heft: yedi mamak, cennet.
Hemįşe: dâima, her vakit, her zaman Ħulķ: huy
Hemm: gam, keder, tasa, kaygı Ĥulūl: gelme, gelip çatma.
Hem-rāz: sırdaş. Ĥumeyrā: Hz. Muhammed’in eşi ve Hz.
Ebubekir’in kızı Aişe’nin lakabı
Heşt: sekiz
Ħunŝā: kendisisinde hem erkeklik hem
Hezār: bin; bülbül; pek çok
dişilik özelliği bulunan kişi
Ħıffet: hafiflik
Ĥūrį: huri, cennet kızı.
Ĥıfž: koruma; ezberleme.
Ĥurrem: şen, sevinçli, güleryüzlü, gönül
Ĥıķd: kin tutma, öç almak için fırsat
açan; taze; g. S. bir yazı sitili
bekleme
Hūş: akıl.
Ĥımār: Eşek
Ħuşk: kuru, yâbis, kaba, soğuk
Ħıŧŧa: günahlardan istiğfar etmek, başka-
ĦużūǾ: alçakgönüllülük, gönül alçaklığı
sının üzerinden suçluluğu kaldır-
mak; memleket, ülke Hüdhüd: çavuşkuşu, ibibik.
Ĥicāb:perde; utanma. Hümām: himmetli, azimli, bir işe sımsıkı
sarılıp o işi başarma
Hilm: yumuşaklık
Hümāyūn: mübarek, kutlu; pâdişâha ait
ĦilǾāt: yüksek makamdaki zatların be-
ğendiği kimseye ve takdir edilen Hüşyār: akıllı.
zevata giydirdiği kıymetli, süslü ǾIķāl: bağ, bend; daha ziyade Arabların
elbise, kaftan. başlarına koyup sardıkları bağ.
Ĥirbā: keltenkele, bukalemûn; Sık sık Iśŧıbār: sabretmek, dayanmak
fikir değiştiren kimse. Iŧlāķ: bırakma, salma.
Ħįre: kamaşık, donuk, fersiz ǾIžām: kemikler
Ĥiyel: aldatmacalar, hileler, sahtekarlık- İbrik: ibrik, ıbrık, su, şarap gibi sıvı ko-
lar nulan kap.
Ħoş-āb: parlak, berrak; inci, yakut, elmas İbtihāl: halktan alakayı keserek Allah
gibi şeylerin parlaklığı tazzarru’ ve niyazda bulunmak;
Ħoź: Kendi yalvarıp, yakarma
Ħūb: hoş, güzel; iyi İbŧāl: battal etmek, çürütmek, hükümsüz
Ĥubāb: su üzerindeki kabarcıklar. bırakmak

Ĥubb: muhabbet bağlılık, dostluk, bir Įcāb: gerekme, gerek.

şeyi birisine sevdirmek; hulus, lü- İçin: gizli, gizlice, has, özge; içten yürek-
zum ve sübut; muhafaza ve imsak ten

413
İfāże: taşma; bereketlendirme.
İftiķār: yoksulluğunu, fakirliğini açığa
vurmak, çok ihtiyacı olmak, teva-
zu’, alçak gönüllülük
İftirāķ: ayrılma, dağılma; perişan olma
İĥtirāk: yanma.
İķtidā: uyma, tâbi olma
İķtiżā: gerekme; ihtiyaç.
Ǿİmāme: sarık
İmtiŝāl: îcâbedeni, gerekeni yapma; bir
örneğe göre hareket etme; alınan
emre boyun eğme
İnfiśāl: ayrılma, yerinden ayrılma, yerini
bırakıp gitme; yeni bir fasıla geç-
me; azledilme, me'murluktan çı-
karılma
İnķıyād: bağlanma, boyun eğme
İnsilāħ: kesilen hayvan derisi yüzülme;
soyulma, sıyrılıp çıkma; ay niha-
yeti gelme
İntiķāl: göçme, taşınma; kavrama; miras
geçmesi.
İrgür-: Ulaştırmak, eriştirmek
İŝm: suç, günah
İstiĥyā: utanma.
İstikmāl: tamamlama
İşrāķ: doğma; aydınlatma.
İştibāh: kuşkuya düşme.
İttiśāl: ulaşmak, bitişmek, birbirine do-
kunmak, yakınlık, bağlılık, ka-
vuşmak
Ķable’l-memāt: ölüm öncesi
Ķabż: tutmak ele almak, kavramak, al-
mak tahsil etmek, teslim almak
Ķadd: boy
Ķadem: adım; ayak
Ķadįm: eski zaman, başlangıcı olmayan,
uzun zamandan beri var olma
Ķāl u ķįl: dedi denildi şeklindeki nakiller.
Ķalender: dünyâdan elini eteğini çekip
herşeyi hoş gören.
414
Ķāmet: boy
Kāmil: bütün, tam, olgun, eksiksiz, ke-
malde olan
Ķamįś: gömlek; döl yatağını kaplayan
ince deri; bazı nebatlardaki ince
zar
ĶamǾ: ezme, kırma; kahretmek, zelil
etmek, zabtetmek, ezmek, kırmak,
hasta etmek, başına vurmak; bir
sese kulak verip dinlemek
Ķamŧarįr: şiddetli, sert
Kān: maden ocağı
Ķand: şeker, şeker kamışının donmuş
usaresi.
Ķande: Nerede, nereye
Ķānıtāt: itaatlı; bağlı; dindar kişiler
Ķaravaş: cariye, hizmetçi
Ķarįb: yakın, yakın olan, uzak olmayan;
soyca yakın
Ķarįn: yakın, hısım, akraba, arkadaş, yaşı
aynı olan arkadaş, refik, komşu
ĶarįǾ: cenkte muhârib ve mudârib olan
bahadır
Kār-sāz: iş işleyen, becerikli.
Ķāśį: ba’îd olan, Allah’tan uzak olan
Ķāsį: duygusuz, katı, hissiz, taş gibi.
Ķaşan-: işemek
Ķavāyım: direkler, sütunlar
Ķayd: kelepçe, bağ; bağlamak; bir şeyi
bir yere yazmak; deftere geçir-
mek; sınırlamak; şart.
Ķāyim ol-: yerine geçmek.
Ķaynaķ: yırtıcı hayvan pençesi
Kebāb: doğrudan doğruya ateşte veya
kab içerisinde pişirilen et. 2. ateş-
te alazlanarak veya kavrularak pi-
şirilen her türlü nesne.
Keh: saman.
Kej-nažar: eğri bakışlı, şaşı.
Kelb: köpek, it; meşhur bir yıldız; iki
adım arasına koyarak dikilen ka-
yış
Kemān: yay; keman. Ķuŧb:kutup.
Kemįn: pusu, tuzak Kūy: köy; sokak; sevgilinin evinin bu-
Kemter: aciz, fakir, itibarsız lunduğu yer.
Kenįzek: cariyecik, küçük halayık. Ķuyūd: kayıtlar, bağlar; deftere geçirme-
Kenz: hazine. ler
Kerħ: iğrenme, tiksinme, hoşlanmama; Küll: hep; bütün, çok
zorlama; Türkistan’da bir yer is- Künh: asıl, öz.
mi. Küsūf: küsûfa uğramış, küsuflanmış,
Kerįbe: tasalı ve mahzun kadın ziyası, aydınlığı tutulmuş [Güneş]
Kerįm: cömert; yüce. Lā-cerem: şüphesiz, elbette, besbelli
Kerrūbį: meleklerin büyüğü, büyük me- Lāhūtį: ilahî.
lek.
LaǾl: kırmızı taşlı değerli taş, laǾl taşı;
Keŝret: çokluk, bolluk. kırmızı dudak.
Keştį: gemi. Lāŧif : Allah adlarındandır; yumuşak,
Kevkeb: yıldız. hoş, güzel; nâzik.
Kevn: varlık Lā-yezāl: zevalsiz olana ait, sonu olma-
Key: çok, pek, gayet, pek çok yanla ilgili
Ķıġır-: çağırmak, davet etmek Leb: dudak
ĶınāǾ: başörtüsü, eşarp, örtü yaşmak, Lebįbe: akıllı kadın
peçe, nikab; içinde hediye gönde-
Lecūc: inatçılık; pek inatçı ve hasım
rilen tabak
olan, suyu çok olan yer
Ķıtāl: muharebe; kavga; öldüresiye yapı-
LemaǾāt: parlamak, parlayışlar, parıltılar.
lan karşılık harp
Lemĥa: bir göz atmak; şimşeğin bir defa
Ķızlıķ: kıtlık, pahalılık; kurak giden yıl
çakışı
Kirdigār: sâni, yapan Allah.
Lem-yezel: zail olmaz, baki, zeval bul-
Kist: kimdir? (manasında soru edatı)
maz, daimi olan
Kişver: iklim; memleket, vilâyet, ülke
Leşker: asker; ordu.
Kiźb: yalan, yalan söyleme
Levlāk, levlāke: Sen olmasaydın!
Ķudret: güç.
Leyl ü nehār: gece gündüz.
Kūh: dağ.
Leyl: gece
Ķulūb: kalpler.
Libās: giysi.
Kūr: kör.
Lifāfe: ayağa ve sair yere salınan dolağa
Ķurb:yakınlık; yakın
ve sargıya denir.
Ķurdeş: akran, emsal
Lįk: ama ancak.
Ķurre: soğuk; ışık, tazelik, parlaklık
Livā: sancak, bayrak.
Ķurret[u’l]-Ǿayn: göz nuru
Lūt: yiyecek
Ķurś: yuvarlak ve yassı nesne; teker,
tekerlek nesne; çörek; bir yıldızın Lüǿlüǿ: inci.
görünen yüzü Maġbūn: alışverişte aldanmış olan; şaş-
Ķūt: rızık, yiyecek, gıda kın, şaşırmış

415
Maġđūb: hiddet ve gadaba uğramış, Māverā: öte, ötesinde; ahiret, öbür dün-
doğru ve hak dini tanıyamamış ve ya.
rahmetten mahrum kalmış, lütf-u Mažhar: ortaya çıkış yeri; şereflenme,
İlahiden mahrum olmuş. nail olma, mazhar olmak karşı-
Maġrib: batı taraf, garb, güneşin battığı laşmak, nail olmak
cihet, akşam vakti Mebdeǿ: başlangıç noktası.
Maĥbūb: muhabbet edilen, sevilen; sev- Meclā: ayna; çıkma görünme yeri
gili Medār: sebeb, vesile; bir şeyin etrafında
Maħfį: gizli, saklı döneceği nokta
Maĥfil: mahfiller; toplantı yerleri; oturu- Meded: yardım, medet.
lacak yer Medhūş: dehşete uğramış, şaşırmış;
Maĥfūž: alçalmış. korkmuş, ürkmüş
Maħzen: yalnız, ancak, tek; hazine ve Medver: dönüş yeri
define gibi şeyleri koyacak yer; MefzaǾ: korku, korku yeri, sığınacak yer
erzak yeri; bodrum, yeraltı
Meges: sinek
Maĥžūž: hazetmiş, hoşlanmış.
Mehcūr: hecrolunmuş, terk olunmuş,
Maķtūl: öldürülen. bırakılmış, kullanılmaz olmuş,
Māl-ā-māl: çok dolu, lebâleb, ağzına unutulmuş; uzaklaşmış, Aynlmış.
kadar dolu Meknūn: dizili; gizli.
Mānend: gibi. Melāĥat: yüz güzelliği, cemal; tuzluluk,
MaǾārif: marifetler, bilimler; bilgi, kül- tuzlu su.
tür; tahsil ile elde edilen ilim, ma- Melāyik: melekler.
lumat
Melceǿ: sığınılacak yer, halas olacak,
MaǾrūf: herkesçe bilinen, tanınmış, belli; kurtulacak yer
meşhur,ünlü; şeriatın emrettiği,
Melįĥ: güzel, şirin.
uygun gördüğü.
Memāt: ölüm.
MaǾśiyet: âsîlik, itaatsizlik; isyan, günah.
Memlū: doldurulmuş, dolu.
MaǾşūķa:(bayan) sevgili.
Menceǿ: Necat, kurtuluş yeri. Necat
Mār: yılan.
bulma, kurtulma
Maśdar: çıkış yeri, kaynak; masdar.
Menzil: inilen yer, konulacak yer, yer,
Māsivā: Tanrı’nın dışındaki varlıklar; dünya
dünyaya özgü her şey.
Meǿāb: geri dönülecek yer; sığınılacak
Māşįye: koyun ve keçi gibi hayvan; oğlu yer
ve kızı çok olan kadın
MerciǾ: dönülecek yer, kaynak, başvuru
Maşrıķ: güneş doğacak cihet, gündoğusu, yeri.
doğu, şark ciheti
Merdāne: yiğitçe.
Maŧar: yağmur
Merdüm: insan, adam
Maŧlab: istek, istenilen şey, hallolunacak
Merġūb: rağbet edilen, aranılan, isteni-
mesele
len.
MaŧlaǾ:doğuş yeri; kaside ve gazelin ilk
Merįd: katı, yoğun; güçlü, kuvvetli kim-
beyti.
se; baş kaldıran; inatçı; şerli
Maŧrūĥ: düşkün, bî-çâre

416
Mervį: rivayet edilen, anlatılan, nakledi-
len
MetāǾ: fayda, menfaat, kıymetli eşya,
tüccar malı
Mevc: dalga
Mevhibet: bahşiş, ihsan, bağış.
Mevrid: varacak yer, varacak yol
Mevśūf:vasfolunmuş, vasıflanmış; belir-
tilen.
Mevvāc: çok dalgalanan, pek dalgalı
Meyl: eğim; eğilim, istek; yatkınlık.
Meymūn: uğurlu, bereketli, kutlu
Meyte: hayvan leşi.
Meyyit: ölmüş; çok zayıf kimse
Mežāhir:şereflenmeler, mazharlar, eşya-
nın göründüğü yerler.
Meźāķ: tatmak, zevk tadacak yer, damak,
tat duyma
Mezbele: çöplük, döküntü alanı.
Mezkūr: zikredilen, belirtilen, adı geçen.
Micmer: buhurdan, içinde tütsü yakılan
kab
Miftāĥ: anahtar; şifre cetveli; dil öğrenir-
ken yapılacak tercüme ve
mes'elelelerin halledilmiş şekille-
rini gösteren kitap
Mįġ: kara bulut, duman, sis
Mihmān: konuk.
Mihr: güneş
Mihter: daha büyük, daha ulu
Minber: camide hatibin hutbe okumasına
mahsus kürsü.
Minen: minnetler
Mirǿāt: ayine, ayna
Miskin: zavallı, uyuşuk; cüzzamlı.
Mįşe: Meşelik, küçük koruluk, ağaçlık
Miyān: orta; bel; ara.
Mucįb: gereken; sebep.
Mufaħħam: büyüklük kazanmış kerem
sahibi, itibarlı, azim, büyük
Muġān: ateşe tapan; mecûsî, Zerdüşt
417
Muĥāl: imkansız, vukuu mümkün olma-
yan
Muħallaś: kurtarılmış, tahlis olunmuş.
Muhayyer: seçmeli, beğenmeye bağlı,
beğenmece; Türk müziğinin en
eski ve en çok kullanılan makam-
larındandır.
Muĥdiŝ: ihdas eden, yeniden meydana
getiren, icâdeden, kuran.
Muĥibb: seven, muhabbet eden, dost,
hayrı isteyen
Muĥįŧ: çevre; saran, kuşatan
Muĥkem: tahkim edilmiş, sağlam kılın-
mış, sağlam,berk, sağlamlaştırıl-
mış, kuvvetli.
Muĥsin: ihsan eden, iyilik eden; kerim,
cömert.
Muĥtecib: örtülü, örtünmüş, saklanan,
gizlenen.
Muħtefį: ihtifâ eden, saklanan, gizlenen;
saklanmış, gizlenmiş.
Muħtelif: türlü.
Muķārin: bitişik, ulaşmış, erişmiş, yak-
laşmış, bir yere gelmiş
Muķarreb: yakın.
Muķavves: yay gibi eğri; kavisli bükül-
müş, kemerli
Muķayyed: kayıtlı serbest olmayan, sınır-
lı, bağlı
Muķtebes: alıntı yapılmış.
Muķtedā: iktidâ edilen, uyulan; örnek
tutulan; önde.
Muķteżā: iktizâ etmiş, lâzım gelmiş;
kanun icabına göre yazılan yazı,
derkenar.
Munfaśıl: ayrı, ayrılmış
Muntažır: intizâr eden, gözleyen, bekle-
yen
Munžamm: inzimâm eden, üste konan,
katılan; ek.
MuǾabbir: rüya tabir eden
MuǾcib: taaccübe, hayrete düşüren şaş- Müdbir: talihsiz düşkün
kınlık veren Müflis: iflas etmiş; sefil.
MuǾįn: iane eden, yardımcı Mühre-ħar: katır boncuğu
MuǾtemed:kendisine îtimâdedilen, inanı- Mühtedā:doğru yolu gösteren, hidayete
lıp güvenilen kimse; avans para eriştiren
alıp, muayyen miktardaki istihkak Mükedder: kederli, sıkıntılı; tekdir edil-
sahiplerine usûlüne göre veren miş; azarlanmış; bulandırılmış
muhasip (sayman).
Mükerrem: muhterem, aziz, sayın, saygı-
MuǾŧį: îta eden, veren. değer,sayılan; ululandırılan, hür-
Mūr: karınca met ve ta'zîme erişmiş.
Murġ: kuş Mükrim: ikramcı, ikram eden, edici;
Murtażā: beğenilmiş, seçilmiş, makbul, ağırlayan, ağırlayıcı; misâfirsever.
rağbet gören, beğenilen. Mülteķā: kavuşak, kavuşma; buluşma;
Muśāf: saf tutan birleşme yeri.
Muśayķal: cilalı, parlak, yaldızlı. Mümkināt: olabilen, olabilir şeyler,düz.
Muśĥaf: Kur’ân. MümteniǾ: imkansız.
Muttaķįn: ittika eden, sakınan, çekinen; Münezzeh: tenzîh edilmiş, temiz, an;
Allah'dan korkan uzak.
Muttaśıl: sürekli, durmadan. Münįr: nurlandıran; nur veren, ziya ve-
Muŧahhir: tathîr eden, temizleyen ren, parlak
Muŧavvel: uzatılmış, uzun uzun Münkir: inkâr eden
Mūy: kıl. MünǾakis: yansıtan.
Mūźiyāt: insanı rahatsız eden küçük Münşaķķ: inşikak eden, yarılan yarılmış,
şeyler, hayvancıklar yaymak
Mübāşir: müjdeleyen; mahkemede kapı- Mürtedd: irtidad eden, İslam dininden
cılık edip şahid ve maznunların dönen
ismini çağırarak mahkemeye yar- Mürüvvet: insanlık; iyilik
dım eden kişi; geçici bir vazife Müsāvi: eşit, denk, birinin ötekinden
alarak merkezden bazı emirleri farksız olanı, aynı halde ve dere-
götüren, icra salahiyeti olan; mü- cede bulunan
fettiş. Müstaġraķ: batmış.
Mücebbel: soylu, asil Müstecāb: isticâbe edilmiş, kabul olun-
Mücelled: teclîd olunmuş, ciltlenmiş muş
Mücellel: muhterem; görkemli, haşmetli Müstefād: kazanılmış, kâr edilmiş; anla-
Mücemmel: güzel şılmış.
Müctebā: seçilmiş, kıymetli, ihtiyar Müsteŧāb: iyi, güzel, ala
olunmuş. Müşkil: güç, zor
Müdām: devam eden, süren, sürekli; Müştaķ: çok isteyen, can atan
devam eden, arası kesilmeyen; şa- Müşterį: Jüpiter.
rap.

418
Müźnibįn: günah işleyenler, suç işleyen- Ner: erkek
ler Nesįb: asil kadının fasfı; kasidenin
Nāfe: misk ahusu denilen hayvanın gö- âşıkâne olan mukaddemesi
beğinden çıkarılan bir çeşit misk, Nesįbe: soylu, soyu temiz kadın
koku; derisinden kürk yapılan Nesįm: meltem, esinti.
hayvan postlarının karnı altındaki Nevāl: talih, kısmet, bahşiş, bağış
deri kısmı; güzelin,sevgilinin saçı.
Nevha: ölüye sesle ağlama
Nāgeh: vakitsiz; ansızın, birdenbire.
Neyistān: sazlık, kamışlık.
Nāgehān: ansızın, birdenbire.
Neyyār: Çok nur saçan
Naġme: ezgi, melodi.
Neyyir: nurlu, parlak; ışıklı cisim, cisim-
Naĥįf: cılız. lenmiş nur; Güneş.
Naķş: nakış, desen; resim; duvar resmi. Neyyireyn: cisimlenmiş iki nur" Güneş
Nā-murād: muradına erişememiş; Türk ile Ay.
müziğinin eski bir mürekkep ma- NezǾ: çekip koparmak ayırmak, can
kamı olup zamanımıza kalmış bir çekişmek; halkı birbirine düşür-
nümunesi yoktur. mek, ifsad, bozmak
Nār: ateş, od; cehennem Neźr: adak, adama
Nāśıye: alın Nigār: Resim; sevgili; resmedilmiş, resmi
Nāsį: unutan yapılmış.
Nāśiĥ: nasihat eden, öğüt veren. Nigįn: yüzük; yüzük kaşı; mühür.
Naśįr: nusret eden, yardımcı Nihān:gizli; gizlice.
Naśr: yardım, üstünlük, yenme, galip Niķāb: peçe.
kılma Nįk-baħt: iyi talih.
Nāsūtį: insanlık ile ilgili. Nįk-nām:iyi nam, iyi ün yaradılışı, aslı,
Nā-tüvān: zayıf, kuvvetsiz. iyi adlı, iyi ünlü.
Nāy: ney; kamış. Niŝār: saçma, serpme
Nažįr: benzer, eş. Niyāĥ: ağıt, ölü üzerine, iyiliklerini
sayıp dökerek, ağlama.
Nebāt: topraktan yetişen, biten her çeşit
şey; bitki Nizār: Gücsüz, zayıf

Necāt: kurtuluş, selamet; hırs, hased; Nübüvvet: peygamberlik.

yüksek mekan Oñat (oñad): doğru, uygun, iyi, mükem-
mel, layıkıyla
Necįs: pis.
Öd: korku
Necm: yıldız
Ödü śıdayaz-: ödü kopmak, ağlayacak
Nedem: pişman olma, pişmanlık
olmak
Nefy: sürgün.
Öñdin: önce, ilk önce, daha önce
Nehār: gündüz
Öte geçe: öte taraf
Nekįr: bilinmemiş olan, muayyen olama-
Pāyān: son.
yan, mezarda iki sual meleğinden
Pāy-māl:ayak altında kalmış, çiğnenmiş.
birisinin adı.
Penāh:sığınma.
Neng: ar, utanma.

419
Per ü bāl: kanat ve kol. Rebįbe: üvey kız; dadı
Perestiş:tapınma; taparcasına sevme. Refįķ: ortak, arkadaş, eş yardımcı, yoldaş
Pergār: pergel. RefǾ: kalkındırma, yüceltme
Perr: kanat Rehā: kurtuluş, kurtulma, halas
Pertev: ışık, parlaklık, yalım; erkek adı. Reh-nümā: yol gösterici
Rencūr: hasta.
Pervāne: pervane böceği; fırıldak, perva-
ne; ulak. Reǿfet: merhamet, acımak; yüce, esirge-
mek
Pervāz: uçma; saçak
Reşād: manevî doğru yolu bulup o yola
Perverde: beslenmiş, terbiye edilip yetiş-
girme, hak yolunda yürüme; Sul-
tirilmiş, büyütülmüş.
tan Reşad adına basılan altın; er-
Perverdigār: Tanrı. kek adı
Pes: arka; sonra, geri, sonunda, o zaman, Reşāyā: rüşvetler
öyleyse; bu yüzden, bununla bir- Reşk:kıskançlık.
likte Revān: giden; akan; ruh; revan olmak
Peyk: haber ve mektup getirip götüren, gitmek, yola koyulmak
ulak. Revnaķ: parlaklık.
Peyker: yüz, surat. Reyb: şüphe.
Peźer: peder, baba Reyĥān: fesleğen; kadın adı
Pinhān: gizli, saklı Rezzāķ: rızıklandıran.
Pįrzen: kocakarı, acuze, yaşlı kadın Rıđvān: memnunluk, razılık, hoşnutluk;
Piser: çocuk, oğul cennetin kapıcısı olan büyük me-
lek
Pįşvā: reis, başkan, baş, hakim; mukteda,
Rıfķ: yumuşaklık, yavaşlık, tatlılık
imam
Rıĥlet: göç etmek, vefat etmek.
Pūş: giyen, örten
Ricl: ayak
Püser: oğul.
Ridā: örtü; hırka; derviş postu.
Rācim: taşlanmış, recmedilmiş.
Rįķ: salya, ağız suyu
Rāġıb: isteyen, rağbet eden.
Rikāb: üzengi; huzur; kat
Raĥįķ: safi şarap, cennet şarabı. Riķķat: acıma, incelik, yufka yüreklilik,
Raħt: at takımı; yol levazımı; döşeme ve yumuşaklık
ev takımı Risālet: birisini bir vazife ile bir yere
Raķś: dans. göndermek, peygamberlik
Rām: itaat eden, boyun eğen, kendini Riyāb: şüpheler, kuşkular
başkasının emirlerine bırakan, Rūĥānį: ruha ait, ruh ile ilgili; gözle
(bkz: fermân-ber, mutî, münkad); görülemeyen, cismi olmayan;
insanın bütün varlığıyla Allah'a mezhep işlerine ait, âhiretle ilgili
bağlanması olan
Raǿūf: pek esirgeyen, çok merhamet Ruħsār: yüz.
eden; Allah'ın adlarından biri; er- RuķǾa: üzerine yazı yazılan kağıt, deri
kek adı. parçası; kısa mektup; yama; di-
Rāygān: parasız, bedava. lekçe

420
Rūy: yüz. Sekbįnec: Latince ferula persica. Fars
Rūz: gün; gündüz. çaşırı isimli hekimlikte kullanılan
Rükbe: diz, diz kapağı kötü kokulu bir bitki
Rüsvā: rezil. Sekįnet: karar; rahat, sakinlik, dinlenme;
gönül rahatlığı.
Śābir: kefil; yağmursuz beyaz bulut
Sekrān: sarhoş.
Śadef: sedef.
Selef: öncekiler, önceki görevliler.
Śādıķ: yürekten bağlı olan; doğru.
Selįm: sağlam, kusursuz, refah ve sela-
Śadr: göğüs, baş, başköşe
met üzere bulunan
Śafrāvįye: karacigere bağlı öd keseine ait
Semāĥat: cömertlik, iyilik severlik, el
Sāġar: kadeh, içki kadehi.
açıklığı.
Sāĥir: büyücü; büyüleyici
Semek: balık; yer
Saķāmet: bozukluk, ziyan, noksan, zarar,
Semm: delik; zehir, ağu
eksiklik, keyifsizlik; dert
SemǾ: işitme, işitiş; dinleme, kulak ver-
Saķf: tavan, çatı, dam.
me; kulak
Sāl: sene, yıl
Semür-: tavlanmak, şişmanlamak.
Sālik: tarikat mensubu.
Seng: taş
Sāliyān: yıllar, seneler
Serāvįl: şalvar, don
SāmiǾ: İşiten, dinleyen, dinleyici
Serd: düzgün dile getirme; soğuk; sert,
Śanem: put; put kadar güzel.
haşin.
Saŧĥ: yüzey, satıh
Ser-gerdān: avare, aylak; şaşkın.
SāŧıǾ: Yükselip meydana çıkan, yükselen
Ser-geşte: sersem, başı dönmüş, avare ve
Śavt: ses, sada; bağırma, haykırma, çığ- mütehayyir olan. Hayrette kalmış.
lık.
Sermed: daimî, sürekli; erkek adı.
Sāyebān: gölgelik; çadır
Sermest: sarhoş
Śayĥ: çağırış, çığlık feryad, haykırış
Ser-nigūn: baş aşağı olmuş, ters dönmüş;
Ŝebāt: yerinde durma, kımıldamama, talihsiz, bahtsız.
sözünden, karârından vazgeçme-
Ser-te-ser: baştan başa, bütün hep
me
Server: önder, lider, baş.
Sebįl: yol; su dağıtım yeri, sebil.
Ŝevb: elbise
Sebz: yeşil, yeşil renkli
Sevniş-: birlikte sevinmek
Ŝeccāc: çağlayan, şarıltı ile akan,bol,
şiddetli akan su; suyu çok alan Ŝevr: boğa
süt. Seyl: sel.
Seg: köpek Seyrān: gezinme.
Seğirt-: koşmak Seyyiǿāt: fenalıklar, kötülükler; suç-
Sehāb: bulut; karanlık lar,günahlar; kötülüğe karşılık çe-
kilen sıkıntılar.
Seħāvet: cömertlik, eliaçıklık.
Śıdķ: doğruluk; kalp temizliği.
Seĥĥār: büyüleyici; büyü gibi kuvvetle
çeken, büyü yapan Śıġve: guruba meyl eylemiş güneş
Seķam: hastalık, illet Śıĥāĥ:doğruluk, gerçeklik.

421
Silk: dizi; iplik; meslek. Süvār: ata binmiş, binici; "binen, binici"
Silm: barış, barışıklık mânâlarına gelerek birleşik keli-
Sįm: Gümüş meler meydana getirir.

Simāk: balıklar; parlak yıldız, iki parlak Şābāş: aferin, ne kadar güzel
yıldızdan biri bir şeyi kaldıracak Şābb:genç, delikanlı; yiğit.
alet; gökyüzü; gökyüzündeki iki Şādān: sevinçli.
parlak yıldız Şād-kām: çok sevinçli
Sįmįn: gümüşten; gümüş gibi beyaz. Şād-mān: sevinçli, mesruriyet, bahtiyar
Sipend: tütsü olarak kullanılan üzerlik Şāħ: ağaç ve çiçek dalı
tohumu Şākir: şükr eden.
Sirāc: ışık, lamba, fener, mum, kandil; Şāź: mutlu, şad
şevk veren şey; güneş ve ay ma-
Şeb: gece.
nasına veya Resul-i Ekrem’ “nur
Şeb-gįr: gece uyumayan; gece giden
saçan” mealinde verilen bir isim-
kervan; sabah vakti; sabah kuşu
dir.
Şebįh: benzeyen, benzeyici.
Siyādet: seyyidlik
Şecer: ağaç
Siyyemā: özellikle, hususiyle, hele
ŞefįǾ: şefaatçi, şefaat eden
Śoġul-: suyu çekilmek, kurumak
Şefįķ: şefkatli, esirgeyen, rikkat sahibi,
Śoñraġı: sonraki, gelecek
merhametli
Śubĥ: sabah
Şeh: şah, padişah
ŚudāǾ: baş ağrısı, rahatsızlık
Şehd: bal
Śūf: Sof, yün, yapağı; yün dokuma
Şehriyār: hükümdar, şah.
Śūfiyye: mutasavvıflar, tasavvufla uğra-
Şehsüvār: binici, usta binici.
şanlar.
Şemāyil: ahlak
Sūħteyn: iki medrese talebesi
Şemįm: güzel koku; güzel kokulu.
Sūķ: çarşı Pazar, alım satım yeri
Şems: güneş
Śulśul: Üveyik kuşu
Şemşįr: Kılıç
ŚuǾūd: Yukarı çıkma, yükselme
Şeǿn: iş; yeni iş, yeni çıkan hal, hadise
Śūret: yüz; çare; biçim; tarz.
Şerĥa şerha: dilim dilim, kesilip dilim-
Śuver: yüzler; çareler; biçimler; tarzlar.
lenmiş şey
Sūy: yön, taraf.
Şerįk: ortak; okul arkadaşı.
Sübĥān: Allah.
Şeydā: aşktan aklını kaybetmiş, dîvâne,
Sücūd: secde etme, yere kapanma.
düşkün, şaşkın.
Südde: kapı; eşik
Şeyħ: yaşlı, ihtiyar; tarikat şeyhi
Sükker: şeker.
Şibh: benzeme; benzer.
Sünük: kemik
Şikest: kırık; yenilgi; kırma; kırılma.
Sürre, sürret: göbek
Şįr-i ner: erkek arslan
Süst: gevşek, tembel
Şūm: uğursuz, şom.

422
Şūşter: İran’da kumaşlarıyla ünlü bir
şehir.
Şühūd: görme, görünme, tanıklar
Şümār: sayı; sayan.
Şüyūħ: şeyhler; ihtiyarlar, yaşlılar.
TaǾaccüb: şaşırma
Tāb-nāk: parlak, ışıklı, ziyadar, münev-
ver
Tađlįl: dalalaete düşürme, doğru yoldan
çıkarma, azdırma, ayartma
Tafśįl: ayrıntılı açıklama.
Taĥassür: hasret çekmek, üzülmek
Taĥayyüz: yer tutma, yer alma, herhangi
bir cismin boşlukta yer alması
Taħfįf: hafifletme, yükünü azaltma, ko-
laylaştırma
Taĥķįķ: doğru olup olmadığını araştır-
mak veya doğruluğunu yanlışlığı-
nı meydana çıkarmak
Taĥvįl: değiştirmek, bir halden başka
hale getirmek
TaǾab: yorgunluk; sıkıntı, zahmet, me-
şakkat, eziyet
TaǾaddüd: çoğalma, birden fazla olma.
TaǾayyün: ortaya çıkma, belirme.
TaǾbįs: yüz ekşitmek, yüz buruşturmak
TaǾlįm: öğretme; öğrenme; meşk; idman,
egzersiz.
TaǾžįm: hürmet, riayet, ikramda bulun-
mak.
Tavāǿif: zümreler; tayfalar; kavimler
Tavżįĥ: açıklama, açık anlatma, aydın-
latma
Tebāh: yok olmuş; yıkılmış; bozulmuş,
çürümüş.
Tebdįl: değiştirme, dönüştürme, değişik-
lik
Tecdįd: yenilendirilmiş, yeni, yepyeni
Tecellį: görünme, ortaya çıkma; kader,
tecellî etmek görünmek.
423
Techįz ü tekfįn: cenazenin malzemesini
hazırlama ve kefenlendirmek
Teçhįz: cihazlama, lüzumlu şeyleri ta-
mamlama; donatma, donatım
Tefāvut: iki şeyin birbirinden farklı ol-
ması; iki şey arasındaki fark.
Tefehhüm: yavaş yavaş anlama, farkına
varma.
Tefhįm: anlama, idrak etme
Tefħįm: büyük sayma, ta’zim
Tefrįķa: bölücülük; ayrılma; bölüm bö-
lüm yayınlama.
Teheccį: heceleme.
Tekeŝŝür: çoğalma.
Tekfįl: kefil etme, edilme, kefil gösterme
Tekye: dayanma, güvenme
Telbįs: hile yaparak aldatma, ayıbını
kusurunu örtüp iyi göstermek
Telħ: acı.
Telħįś: özetleme, hulâsa etme, uzun bir
yazıyı kısaltma; sadrâzam tarafın-
dan pâdişâha yazılacak şeylerin
kısaltması veya bu yolda kısaltıl-
mış yazı
Telķįn: öğretme, kulağına anlatma.
Telvįĥ: açıklama, belli etme; ed. lüzumlu
şeylerden bahsetmek suretiyle
olan kinaye, posa hâline getirme
Telyįn: yumuşatma, yumuşatılma
Temelluķ: kişiye nazikane bir şekilde
muamele etmek ve sevgisini izhar
etmek.
Tenāsuħ: ruhun bedenler arası göçü
Tenkįs: baş aşağı etme, edilme
Tennūr: tandır; fırın.
Teraĥĥum: acıma, merhamet etme.
Teraķķį: ilerleme, gelişme
Terekküb:oluşum; bileşim.
Teselsül: zincirleme, zincir gibi birbirine
bitişik kısımlar olma
Teskįn: rahatlandırma, yatıştırma, süku-
net verme
Teşne: susuz,susamış.
Teşvįş: karıştırma, karma karışık etme,
bulandırma
Tevehhüm: gönülden duyulan yakınlık-
lar, gönül okşayıcı, sevişme, sev-
gi; dostluk etme.
Tevfįķ: uygun düşürme; uydurma, muva-
fık kılma; Cenab-ı Hakkın kuluna
yardım etmesi.
Tevvāb: çok tövbe eden; tövbe kabul
eden Tanrı
Tezevvüc: evlenme, kadın eş alma, zevce
edinme
Tįr: ok; sevgilinin kirpiği.
Tiryāķ: panzehir; afyon.
Torva: torba
Tūtiyā: göze çekilen sürme
Tüvān: güç
Ŧabįb: doktor.
Ŧāķ: kemer.
Ŧala-: ısırmak, yaralamak, sokmak
ŦāǾat: ibadet etmek, itaat etmek.
Ŧārem: dam, kubbe, künbet, satıh; çardak
Ŧarfatü’l-Ǿayn: bir kere göz açıp kapa-
yıncaya kadar olan an
Ŧarįķ: yol, tarz, usul, vasıta; meslek
Ŧayr: kuş, uçmak
Ŧayy: dürüp bükme, durulup bükülme,
sarma, katlama; atlama, üzerinden
geçme
Ŧįb: güzel koku, güzel kokusu için sürü-
len şey
Ŧoyla-: ziyafet vermek, yedirip içirmek,
ağırlamak
Ŧufeylį: dalkavuk, çanakyalayıcı.; ek-
ti,sığıntı; asalak, parazit.
Ŧur-: yerinden kalkmak ayağa kalkmak.
Ŧurre: alın saçı; kıvırcık saç lülesi
424
Ŧuş ol-: yönelmek, rastlamak, karşılaş-
mak
ǾUbbād: abidler, kullar
ǾUbūr: geçme, geçiş
ǾUcb: kendini beğenmişlik
Ulal-: büyümek, yetişmek.
ǾUmmān: okyanus.
ǾUnfį: şiddetli, sert, kaba
ǾUşşāķ: aşıklar.
ǾUŧārid: Merkür.
ǾUżv: organ; üye.
Ün: ses, yüksek ses; şöhret
Üns: alışma.
Vācib: gerekli.
Vā-fürķatā: ah ayrıldı, eyvah, ne yazık
Vā-ĥasretā: ah ayrıldı, eyvah, ne yazık
Vaĥdet: birlik, yalnızlık, teklik
Vaĥş: yabani, vahşi
Vaķār: ağırbaşlılık.
Vaķfe: Durak, durulacak yer; hacıların
Arafat’ta durmaları; duraklama
anı
Vāķıf: vakfeden; anlamak, bilmek.
Vālih: şaşakalmış, şaşırmış
Varaķ: yaprak; kağıt; plaka.
Vaśl: ulaşma; kavuşma, vuslat; bağlama,
ulama.
Vā-veyletā: Eyvah, yazık.
Vecd: aşk, muhabbet, kendinden geçe-
cek, unutacak kadar İlâhî bir aşk
hâli, yüksek heyecan
Vehem: kuruntu, vesvese
Vehhāb: çok bağışlayıcı Tanrı.
Velhān: şaşkın, sersem
Verd: gül
Viśāl: ulaşma, varma; kavuşma, vuslat.
Vuślat: ulaşma; kavuşma
Yaħtu: nur, şule, aydınlık
Yañaya: tarafa, yana
Yapça yapça: yavaş yavaş, usul usul
Yavu ķıl-: kaybetmek, yitirmek yazı
mürekkepleri
Yekdeş: akran, emsal
Yevm: gün, yirmidört saatlik zaman
Yeyni: kolay, hafif, ağır olmayan
Yigrek: daha iyi
Yirin-: kederlenmek, üzülmek, mahzun
olmak, tasalanmak.
Yit-: ulaştırmak, çekmek
Zeber: üst
Zebūn: zayıf, güçsüz, âciz
Źeķan: İki çene kemiğinin birleştiği
nokta, yüzün alt ucu; çene
Zemzeme: ezgili, nağmeli ses; nağme
Zerd: sarı, soluk, solgun
Zerķ: bir su veya sıvı ilâcı şırınga ile
verme; sofuların giydiği mavi
cübbe; dindar görünme; ikiyüzlü-
lük, hîle, riya, dalavere

Yiyle-: koklamak. Źerrāt: zerreler

Yüklü ol-: hamile, gebe olmak Zerrįn: altından.

Yül-: yolmak Zevāl: yok olma, yok oluş; batma; öğle.

Źā’l-minen: Allah Źevāt: zatlar, şahıslar, kimseler

Zāġ: karga. Žıll: gölge.

Žāhir: ortaya çıkan, görünen, zuhur eden; Zįbā: güzel, süslü, yakışıklı
belli, açık, aşikâr; sanırım; görü- Žilāl: gölgeler
nüş, dış yüz. Źillet: aşağılık, horluk, hakirlik, alçaklık
Žahr: Arka, sırt Zįr: alt, aşağı
Źākir: zikreden. Ziyād: fazlalık, çokluk
ŻaǾįf: zayıf, güçsüz. Žulmān: karanlıklar
Zār: ağlama, inleme Zühhād: zahidler
Żavǿ: Aydınlık, ışık Zühre: Venüs, Çoban Yıldızı.
Żaymurān: Ağaçlardan salkım salkım Zülāl: berrak, saf, temiz su.
sarkan morlu beyazlı sarmaşığım-
sı bir çiçek. Bir tür kokulu bitki.

425