WORKSHEETS

ARALING PANLIPUNAN 4
IKATLONG MARKAHAN

PANGALAN: ______________________________________________
PANGKAT: _______________________________________________

Week 1
MELCS: Natatalakay ang kahulugan at kahalagahan ng pamahalaan
Aralin: Kahulugan at Kahalagahan ng Pamahalaan.
KAHULUGAN NG PAMAHALAAN
Ang PAMAHALAAN ay isa sa apat an element ng estado o bansa. Ito at isang samahan o
organisasyong namumuno, napapalakadm gumagabay sa isang bansa. Ito ang nagbubuklod sa mga
mamamayan. Ang pamahalaan ang pangunahing tagpagpatupad ng kaayusan at kapayapaan. Ito
ang nagtatakda ng mga alituntunin at batas upang mabuhay nang mapayapa ang mga mamamayan.
Ang pamahalaan ay itinatag at patuloy na itinataguyod ng mga tao o mamamayan ng bansa. Ang
mga mamamayan ang pumipili at nagtatakda ng mga taong namumuno sa pamahalaan. Sila ang
itininuturing na mga pinuno ng bansa. Dahil sila ang pinili at itinakda upang pamunuan ang
pamahalaan, binigyan sila ng mga kapangyarihan upang tuparin ang kanilang mga tungkulin sa
bansa at sa mga mamamayan nito.
Ang pamahalaan ng Pilipinas, ay naaayon sa DEMOKRASYA sapagkat nasa mga mamamayan
ang kapangyarihang mamili ng mga pinuno. Batay sa kapangyarihan ng pambansang pamahalaan
ng Pilipinas, ito ay isang unitary na kung saan sakop ng kapanyarihan ng pambansang pamahalaan
ang mga lokal na pamahalaan sa bansa. Pinamumunuan at pinamamahalaan ito ng isang Pangulo
o Presidente na siyang pinuno ng bansa, katuwang ang Pangalawang Pangulo.
Ang selyo ng Pilipinas (bilog na larawan) ay sumisimbolo sa pamahalaan ng Pilipinas.
Nagtataglay ito ng mga simbolo at kulay na may kinalaman sa kasaysayan ng bansa tulad ng imahe
ng leon na nagpapakita ng impluwensya ng Espanyol, agila naman para sa impluwensya ng mga
Amerikano. Mga emahe ng araw, tatlong bituin at mga kulay na bughaw, pula at puti na katulad ng
sa watawat ng Pilipinas.
Ang Palasyo ng Malakanyang ay ang opisyal na tirahan at tanggapan ng pangulo ng Pilipinas.
Sinisimbolo nito ang kapangyarihang pampanguluhan at ehekutibo ng ating bansa. Ito ay
matatagpuan sa kalye J.P. Laurel, San Miguel, Maynila, katabi nito ang Ilog Pasig.
KAHALAGAHAN NG PAMAHALAAN
Mahalaga sa isang bansa ang pagkakaroon ng pamahalaan. Kailangan ng isang bansa ang
pamahalaan upang maging maayos, mapayapa, at maunlad ito.
1. Pagpapanatili ng kapayapaan, kaligtasan at kaayusan
2. Pangangasiwa ng likas na yaman
3. Pagbibigay ng hanapbuhay
4. Pagbibigay ng serbisyong pampubliko
5. Pagpapanatili ng kultura at kasaysayan

GAWAIN 1: Isulat ang TAMA kung wasto ang isinasaad ng pangungusap at MALI kung ito ay di-
wasto.
_________1. Ang Pilipinas ay isang demokratikong bansa.
_________2. Pinagsisilbihan at pino-protektahan ng pamahalaan ang mamamayan
_________3. Prime Minister ang tawag sa pinakamataas na pinuno ng pamahalaan ng Pilipinas.
_________4. Hindi kayang panatilihin ang kaayusan ng bansa at hindi kayang tugunan ang
pangangailangan ng mga mamamayan nito.
_________5. Ang mga opisyal o pinuno ng bansa ay pinipili sa pamamagitan ng pagboto ng mga tao.

GAWAIN 2: Pillin ang mga parirala o kaisipan na nagsasabi ng kahalagahan ng pagkakaroon ng

pamahalaan. Lagyan ng tsek ang iyong sagot.
_______ 1. pinanatili ang kaayusan at katahimikan
_______ 2. nagpapatupad ng mga batas para sa pansariling interes ng opisyales
_______ 3. pinipigilan ang kagustuhan ng mga tao
_______ 4. pinapaunladang kabuhayan ng mga mamayan
_______ 5. Itinataguyod ang mga karapatang pantao
 PERFORMANCE TASK 1: Kung ikaw ay pipili ng iyong nais na maging pangulo sa susunod na
halalan. Sino ang iyong pipiliin. Gumupit ng kanyang larawan. Idikit ito sa isang bond paper.
Isulat ang dahilan kung bakit siya ang iyong nais na maging pangulo ng ating bansa.

WEEK 2
MELCS: Nasusuri ang balangkas o istruktura ng pamahalaan ng Pilipinas
ARALIN: BALANGKAS NG PAMAHALAAN NG PILIPINAS: Pambansang Pamahalaan
Binubuo ang pmabansang pamahalaan ng Pilipinasng tatlong sangay: Ang mga ito ay anga
Sangay Ehekutibo o Tagapagpaganap, Sangay Lehislatura o Tagapagbatas, at Sangay Hudikatura o
Tagapaghukom. Ang pagkakaroon ng tatlong sangay ng pamahalaan ay nakabatay sa paniniwala ng
paghihiwalay ng kapangyarihan o separation of powers. Alinsunod nito, ang bawat sangay ng
pamahalaan ay may sariling gawain at kapangyarihan. May sadyang pagkakapantay-pantay ang
tatlong sangay. Bawat sangay ay may kapangyarihang bantayan at pigilan ang maaaring pang-
aabuso sa kapangyarihan ng bawat isa. Ang prosesong ito ay tinatawag na check and balance.

SANGAY NA SANGAY NA SANGAY NA

TAGAPAGPAGANAP TAGAPAGBATAS TAGAHUKOM

Ang Sangay na Ang Sangay na Tagapagbatas o Ang Sangay na

Tagapagpaganap ang tumitiyak na ang Kongreso ang gumagawa nag mga Tagapaghukom ang sangay
ang mga batas na ginawa ng batas ng bansa. Mayroong dalawang na nagbibigay ng
Kongreso ay naipatutupad upang interpretasyon ng batas.
kapulungan ang Sangay na
mapangalagaan ang kapakanan ng Ang kapangyarihang
Tagapagbatas: ang mataas na
mga mamamayan. Pinamumunuan panghukuman ay nasa ilalim
ng Pangulo ang sangay na ito. kapulungan at ang mababang
kapulungan. Ang Senado ay ang Mataas ng Kataas-taasang
Kaagapay niya sa pagpapatupad ng
na Kapulungan at ang Kapulungan ng Hukuman o Korte Suprema
mga batas ang Gabinete na binubuo
ng mga Kalihim ng iba’t ibang mga Kinatawan ay ang Mababang at mabababang hukuman.
ahensiya. Kapulungan. Ang mga senador ay Sa Korte Suprema
Batay sa Konstitusyon, ang pumipili ng Presidente ng Senado bilang dumudulog ang sinumang tao
Pangulo, alinsunod sa pagsang-ayon pinuno at ang Kapulungan ng mga na hindi sumasang-ayon sa
ng Komisyon sa Paghirang, ang may Kinatawan naman ay pumipili ng anumang desisyon ng
kapangyarihang humirang ng mga kanilang lider na tinatawag na Ispiker. mabababang hukuman,
puno ng mga kagawaran, maging ang dalawang sangay
embahador, konsul, may ranggong Bukod sa paggawa ng mga batas, ng pamahalaan kung may
kolonel sa Sandatahang Lakas, at nakasalalay rin sa Kongreso ang tanong tungkol sa legalidad
iba pang mga opisyal ayon sa pagsasagawa ng mga imbestigasyon at ng batas.
isinasaad sa Konstitusyon. pananaliksik para makatulong sa
Bilang punong komander kanilang mga gagawing batas. Ang Ang Kataas-taasang
ng sandatahang lakas ng bansa, Hukuman ay binubuo ng
pambansang badyet ay dumadaan din sa
maaaring iatas ng Pangulo ang isang Punong Mahistrado at
pagsusuri ng Sangay na Tagapagbatas.
pagsupil sa anumang karahasan, labing-apat na katulong na
pananalakay, o paghihimagsik; at Sa kapulungan ng sangay na mahistrado. Sila ay
isailalim ang bansa sa batas militar.
tagapagbatas ay mayroong mga espesyal hinihirang ng Pangulo batay
Taglay rin ng Pangulo ang
na kapangyarihan. Halimbawa, ang sa rekomendasyon ng
veto power o ang kapangyarihang
tanggihan ang isang panukalang pagpapatibay ng mga kasunduan ng Judicial Bar Council. Ang
batas na ipinasa ng Kongreso. Siya Pilipinas sa ibang bansa ay isang Kataas-taasang Hukuman ay
rin ang pumipili ng punong kapangyarihan ng Senado at ang pinamumunuan ng isang
mahistrado ng Korte Suprema, pagsasampa naman ng kasong Punong Mahistrado.
gayundin sa Mabababang impeachment o pagkatanggal sa puwesto
Hukuman, mula sa talaan ng ng mataas na opisyal ay kapangyarihan
Judicial Bar Council. ng Kapulungan ng mga Kinatawan.

GAWAIN 1: Tukuyin ang isinasaad ng mga sumusunod na pangungusap.

_________________1.Pamahalaan ng Pilipinas na pinamumunuan ng Pangulo ng bansa.
_________________2.Bilang ng sangay ng pambansang pamahalaan ng Pilipinas
_________________3.Sangay ng pamahalaan na gumagawa ng batas.
_________________4.Sangay ng pamahalaan na nagpapatupad ng batas.
_________________5.Sangay ng pamahalaan na nagbibigay ng interpretasyon ng batas.
_________________6.Ito ay ang kapangyarihan ng pangulo na tanggihan ang isang batas.
_________________7.Pinakapinuno ng mga senador
_________________8.Ito ay binubuo ng mga kalihim na pinili ng pangulo
_________________9.Dito dumudulog ang sinumang tao na hindi sumasang- ayon sa anumang
desisyon ng mababang hukuman
_________________10. Ito ay binubuo ng punong mahistrado at mga katulong na mahistrado.
WEEK 3
MELCS: Nasusuri ang balangkas o istruktura ng pamahalaan ng Pilipinas
ARALIN: BALANGKAS NG PAMAHALAAN NG PILIPINAS: Lokal na Pamahalaan
Ayon sa Saligang Batas ng 1987, ang
lokal na pamahalaan ay bahago ng
pambansang pamahalaan na nakatuon sa mga
pangyayarri sa mga yunit ng local na
pamahalaan tulad ng lalawigan, lungsod,
bayan, at barangay.
PAMAHALAANG PANLALAWIGAN
Ang pamahalaang panlalawigan ang
pinakamalaking yunit ng local na pamahalaan.
Ayon sa batas, lahat ng pamahalaang
panlalawigan ay nasa ilalim ng kapangyarihan
ng pambansang pamahalaan subalit Malaya sa
pamamahala ng iba pang lalawigan.
Nasaskupan ng pamahalaang panlalawigan
ang mga lungsod, mga munisipyo o bayan at
mg barangay.
Ang pamahalaang panlalawigan ay
pinamumunuan ng mga opsiyal na inihalal ng
mga mamamayan sa nasaskupan nito. Ito ay
pinamumunuan ng gobernador at bise-
gobernador. Ang mga kasapi ng Sanguniang
Panlalawigan ay tumatayong sangay na
tagapagbatas o lehislatura. Samantala ang
sangay na tagahukom sa mga lalawigan ay
nananatili sa Kataas-taasang Hukuman.
Pamahalaang Panlungsod at Pamahalaang
Pambayan
Tulad ng pamahalaang panlalawigan,
mayroon din itong kapangyarihang
tagapagpaganap, tagabatas at tagapaghukom.
Pinamumunuan ng alcalde o mayor at bise
alkalde o bise-mayor ang sangay ng
tagapagpaganap. Ang kapangyarihan ng
sangay na tagapagbatas naman ay nasa
Sangguniang Panlungsod na binubuo ng mga
konsehal na inihalal din ng mga mamamayan.
Pamahalaang Pambarangay
Pinakamaliit nay unit ng pamahalaan sa
Pilipinas ang pamahalaang pambarangay. Ang
kapitan ng barangay ang namumuno dito.
Katuwang niya sa pamamahala ang ptiong
kagawad ng barangay na bumubuo naman sa
Sangguniang Barangay. Itinatalaga ng kapitan
ang kalihim o secretary at ingat-yaman o
treasurer nito. Tumutulong naman sa
pagpapanatili ng kapayapaan sa barangay ang
mga barangay tanod.

Gawain 1: Tukuyin kung PAMBANSA o LOKAL na antas ng pamahalaan ang may saklaw ng
sumusunod na mga sitwasyon.
_____________1. ugnayang panlabas
_____________2. koleksiyon ng basura
_____________3. mga asong pagala-gala
_____________4. pagtatayo ng mga paaralan
_____________5. pagpapataw ng parusa sa taong nagkasala
PERFORMANCE TASK 2: Kilalanin at isulat ang BUONG PANGALAN ng mga namumuno sa
ating bansa at sa inyong lugar.

ANTAS NG PAMAHALAAN
Pambansang Pamahalaan Pangalan
Pangulo ng Pilipinas
Ikalawang Pangulo ng Pilipinas
Senador (magbigay ng 1)
Kinatawan ng inyong distrito
sa kapulungan (Congressman)
Punong Hukom
Lokal na Pamahalaan Pangalan
Governador
Bise- Gobernador
Mayor
Kapitan
WEEK 4
MELCS: Nasusuri ang mga gampanin ng pamahalaan upang matugunan ang pangangailangan
ng bawat mamamayan
Aralin: Mga Gampanin ng Pamahalaan para sa kanyang mamamayan

Mga Gampanin ng Pamahalaan Para sa Kanyang

Mamamayan

Ang pamahalaan ay itinatag para sa kapakanan Sa gawaing pang-ekonomiya, itinataguyod ng

ng lahat ng mga taong sakop nito. Kung wala nito,
walang kapanatagan sa bawat lipunan dahil walang
susupil sa masasamang gawain at kaguluhan at
walang tutugon sa pangangailangan ng mga
mamamayan. Ito ang sandigan ng pag-unlad ng
sambayanan. Napakahalaga nito dahil sa pagbibigay
halaga nito sa edukasyon, kalusugan, kaligtasan, at
iba pang pangangailangan ng taong bayan.
Kailangan ng isang bansa ang pamahalaan dahil
sa iba’t ibang gampanin nito para sa kanyang
mamamayan. Tungkulin ng pamahalaan na
gumawa ng batas, magpatupad ng batas at bigyan
ng pagpapakahulugan ito. Maliban dito,
pinagtutuunan din nito ang iba pang gawain na ang
ilan ay iniatas pa ng Saligang Batas katulad ng
gawaing panseguridad, kaayusang panlipunan at
pang-ekonomiya at katarungang panlipunan.
Sa gawaing pangseguridad, pinapangalagaan
ng pamahalaan ang bansa sa pamamgitan ng
pagkakaroon ng sariling hukbong sandatahan na
magtatanggol sa bansa at magpapanatili ng
katatagan nito. Sa pamamagitan din nito
nagkakaroon ng ugnayang diplomatiko ang bansa
na kung saan ito ay nakikipagtulungan upang
mapabuti ang kabuhayan ng bawat mamamayan.
Ito din ay nagtatakda ng mga batas upang maiwasan
ang pang-aabuso ng mga tao sa mga tinatamasang
karapatan.
Sa katarungang panlipunan may programa
din ang pamahalaan upang mabigyan ng proteksyon
ang karapatan ng biktima at akusado tulad
halimbawa ng Witness Protection Program ng
Kagawaran ng Katarungan na nagbibigay seguridad
sa mamamayang testigo laban sa akusado sa
pagkakasalang kriminal.
GAWAIN 1: Basahin at isulat ang titik ng tamang sagot. Isulat ang inyong sagot sa patlang.
pamahalaan ang kaunlaran ng bansa sa pamamgitan
ng pagtulong sa maliliit na industriya at pagbibigay
ng iba’t ibang tulong at pondo upang ang mga ito ay
umunlad. Binibigyang prayoridadad din ng
pamahalaan ang edukasyon sa pamamagitan ng
pagpapatayo ng mga paaralan at pagbibigay ng
libreng pag-aaral sa mga pampubikong paaralan
simula elemntarya hanggang sa kolehiyo. Ang
pamahalaan din ang nagbibigay ng babala sa mga
mamayan kung may kalamidad tulad ng bagyo,
lindol, baha, pagputok ng bulkan at epidemya.
Tinutulungan ng pamahalaan ang pangangailangan
ng mamamayang katulad ng nasalanta ng mga
kalamidad, bagyo, pagbaha, lindol at pagputok ng
bulkan at iba pang sakunang dulot ng kalikasan at
gawa ng tao.
Sa kagalingang panlipunan, may pabahay na
inaalok ang pamahalaan sa abot kayang halaga para
sa mga iskwater sa kalunsuran. Ang proyektong
pangkabuhayan ang nauuna sa mga listahan upang
makapagtrabaho nang maayos sa pamilya at sa
bansa. Pinangangasiwaan din ng pamahalaan ang
pisikal, pangkabuhayan, panlipunan, at
pangkulturang kaunlaran ng bawat mamamayan, isa
na dito ay ang pagpapagawa ng mga kalsada, mga
tulay at mga gusaling pampubliko para sa
kaunalaran ng buong bansa.
Mga Sanggunian: MISOSA HEKASI, “Gawain ng
Pamahalaan: Tugon sa Pangangailangan ng
Mamamayan”
Yaman ng Pilipinas, Batayang Aklat sa Heograpiya,
Kasysayan at Sibika 6, pp.96-98

______1. Ano ano ang nagtutulungan upang lubos na matugunan ang ating mga pangangailangan?
a. mga ospital c. mga pamilihan at paaralan
b. mga tindahan d. mga ahensiya ng pamahalaan
______2. Marami nang naitayong mga pampublikong pagamutan at paaralan sa bansa.
a. seguridad c. kagalingang panlipunan
b. katarungang panlipunan d. kaayusang pangkapayapaan
______3. Agad na sinusuri ng kaukulang ahensya ang mga dayuhang mandaragat na natatanaw na
nangingisda sa loob ng hangganan ng teritoryo ng Pilipinas.
a. seguridad c. kabutihang pampamilya
b. kagalingang panlipunan d. kaunlarang pang-ekonomiya

______4. Pinapatnubayan at sinusuri ng pamahalaan ang kalagayan ng pagtaas ng dolyar upang hindi
ito gaanong maka-epekto sa ating kabuhayan.
a. kagalingang panlipunan c. kabutihang pangkalusugan
b. katarungan panlipunan d. kaunlarang pang-ekonomiya
______5. Ano ang layunin ng ating pamahalaan para sa mamamayang Pilipino?
a. para sa ating kabutihan at kaunlaran
b. para maging bahagi tayo ng kanilang gawain
c. upang matiwasay at payapa ang ating bansa
d. upang magkaroon tayo ng sapat na kabuhayan
GAWAIN 2: Ang pamahalaan ay may apat na gampanin na itinalaga ng Saligang Batas, ito ay ang
panseguridad, kagalingang panlipunan, kagalingang pang-ekonomiya at katarungang panlipunan.
Suriin ang mga programa ng pamahalan na ipinatutupad ngayon at tukuyin kung anong gampanin
ito. Isulat sa patlang ang P kung panseguridad, KT kung katarungang panlipunan, KE kung
kagalingang pang-ekonomiya, at KG kung kagalingang panlipunan.

_____1. Libreng pabahay para sa mga mamayang nakatira sa mga estero at lansangan.
_____2. Pautang na may maliit na interes sa mga maliliit na negosyo.
_____3. Witness Protection Program ng Kagawaran ng Katarungan
_____4. Libreng edukasyon sa mga pamantasan.
_____5. Pagtatalga ng mga relocation sites upang manatiling ligtas sa banta ng panganib na dulot
ng kalamidad.

WEEK 5
MELCS: Nasusuri ang mga programa ng pamahalaan tungkol sa: (a) pangkalusugan (b) pang -
edukasyon (c) pangkapayapaan (d) pang -ekonomiya (e) pang -impraestruktura
Aralin: Mga Ahensiya ng pamahalaan na nagbibigay ng iba’t-ibang programa

Gawain 1: Pag-ugnayin ang mga ahensiya ng pamahalaan na nasa Hanay A at ang mga serbisyo o
paglilingkod na tinutugunan nito na nasa Hanay B. Isulat ang titik ng tamang sagot.
Sagot A B
1. Department of Education a. Kalusugan
2. Department of Health b. Komunikasyon
3. Department of Trade and Industry c. Pagaayos ng mga kalsada
4. Department of Labor and Employment d. Pagsasaka at paghahaayupan
5. Department of Transportation e. Hanapbuhay
6. Philippine National Police f. Kaligtasan at kaayusan
7. Department of Public Works and Highways g. Kondisyon ng panahon
8. National Telecommunications Commission h. Transportasyon
9. Department of Agriculture i. Negosyo at kalakalan
10. Philippine Atmospheric, Geophysical and j. edukasyon
Astronomical Services Administration
PERFORMANCE TASK 3: Pumili ng isang ahensiya ng pamahalaan. Gumupit ng larawan o
artikulo (balita) tungkol sa programang ipinatupad ng ahensiya. Ipaliwanag ito. Gawin ito sa
isang bond paper.
Department of Public Works and Highways (DPWH)

Nagpatayo ng mga sky way

upang mas mapabilis ang
transportasyon ng mga tao.
WEEK 6
MELCS: Nasusuri ang mga programa ng pamahalaan tungkol sa: (a) pangkalusugan (b) pang -
edukasyon (c) pangkapayapaan (d) pang -ekonomiya (e) pang -impraestruktura
Aralin: Mga Programang Pang-Kalusugan at Pang-Edukasyon
MGA PROGRAMANG PANGKALUSUGAN
Bilang bahagi ng lakas-tao ng bansa, ang pamahalaan ay
may tungkulin ding pangalagaan ang kalusugan ng
kaniyang mamamayan. Sinasabing ang kalusugan ng
bayan ay nababatay sa kalusugan ng mamamayan nito.
Kaya naman, ang pamahalaan ay nagbibigay ng mga
serbisyo.
Iba-iba ang mga programang pangkalusugan ng
pamahalaan. May mga programa para sa mga bata,
kabataan, kababaihan, at para sa lahat. Ang Kagawaran ng
Kalusugan ang pambansang ahensiyang naatasan ng
pamahalaan na mamahala sa mga serbisyong
pangkalusugan. Ilan sa malalaking programa ng
kagawaran ang National Health Insurance Program (NHIP),
Complete Treatment Pack, pagbabakuna, programa sa mga
ina at kababaihan, at programa laban sa mga sakit.
Ang PhilHealth
Ang NHIP ay itinatag upang magkaroon ng seguro ang lahat
ng mamamayan at mapagkalooban ng may kalidad na mga
pasilidad at serbisyong pangkalusugan, at pagkakamit ng
pangkalahatang kalusugan. Sa tulong ng Philhealth,
maraming mamamayan ang nakapagpapagamot at
nabibigyan pa ng libreng gamot. Kasama rito ang libreng
pagpapagamot sa mga sakit na dengue, asthma, at
katarata, maging sa malalalang sakit gaya ng kanser.
Complete Treatment Pack
Layunin nitong marating ang pinakamahihirap na
mamamayan at mabigyan ng kumpletong gamot lalo na sa
mga pangunahing sakit sa bansa. Nagtatalaga rin ng mga
doktor, nars, at komadrona sa malalayong munisipyo
upang mabilis na matugunan ang pangangailangan ng mga
tao rito.
Pagbabakuna
Itinataguyod at higit pang pinalawak ng pamahalaan ang
pagbabakuna o imunisasyon ng mga bata laban sa mga
sakit gaya ng diarrhea, polio, tigdas, at trangkaso.
Kasama pa rito ang pamamahagi ng mga bitamina gaya
ng Vitamin A, iron, at iodine laban sa sakit sa dugo at
mata. Malaking tulong ang serbisyong ito dahil
nababawasan ang malubhang pagkakasakit ng mga bata
na kung magkaminsan ay sanhi rin ng pagliban nila sa
paaralan.
Programa sa mga Ina at Kababaihan
Kasama rito ang regular na pagpapatingin sa sentrong
pangkalusugan ng mga nagdadalang-tao, libreng bitamina
para sa kanila, at libreng bakuna laban sa sakit gaya ng
neo tetanus. Hinihikayat din ang mga ina na regular na
magpatingin sa doktor sa mga health center na makikita
sa maraming bahagi ng komunidad.
Programa Laban sa Iba pang mga Sakit
Ang ilang mga sakit gaya ng tuberkulosis ay madali nang
malunasan sa tulong ng programa ng pamahalaan laban
sa sakit na ito. Maliban sa walang bayad ang
pagpapatingin, may mga gamot pang ibinibigay ang mga
health center para sa tuluyang paggaling ng mga
mamamayang may karamdamang ito. May programa rin
sa pagpapalaganap ng impormasyon sa pag-iwas, tamang
pagsugpo, at paggamot sa human immunodeficiency virus
infection at acquired immune deficiency syndrome (AIDS).
MGA PROGRAMANG PANG-EDUKASYON
Sa pamamagitan ng iba-ibang programang pang-
edukasyon ng pamahalaan, natutugunan ang
pangangailangan sa pagkatuto ng mga mamamayan. Ang
Pilipinas ay kaisa sa mga bansang nagtataguyod ng
Edukasyon para sa Lahat (Education for All) na
naglalayong mapabuti ang kalidad ng edukasyon ng bawat
Pilipino, bata man o matanda. Bilang tugon sa
pandaigdigang programang ito at sa pambansang
pangangailangan na mapaunlad ang sistema ng
edukasyon sa bansa, may mga programa sa edukasyon na
ipinatupad ang pamahalaan. Nangunguna sa mga ito ang
Basic Education Program o kilalang Kinder to Grade 12
Program. Nilalayon nitong magkaroon ang mga mag-aaral
ng lubos at tuloy-tuloy na pagkatuto ng mga batayang
kasanayan, at magkaroon ng kahandaan sa kolehiyo o
pag-eempleyo.
May mga Day Care Center din sa maraming barangay na
nangangalaga sa mga batang nag-uumpisa pa lamang
matuto. May programa rin para sa mga out-of-school
youth (OSY) o yaong mga nahinto sa pag-aaral na
pinangangalagaan naman ng Kagawaran ng Edukasyon
sa pamamagitan ng programa nitong Abot-Alam.
Layunin ng programang ito na mabawasan ang mga
OSY at maihanda sila sa pagnenegosyo o pageempleyo.
Binibigyan sila ng pagkakataong makapag-aral muli sa
pamamagitan ng Alternative Learning System sa mga
oras at araw na libre sila o di naghahanap.
Pinaiigting din ang mga programa sa edukasyon para sa
mga Indigenous People (IP) o mga katutubo nating
mamamayan. Maliban sa literasi, layunin ding
mapangalagaan at mapagyaman ang kultura ng mga IP.
Pinalalaganap din ng pamahalaan ang mga programa nito
sa iskolarsyip para sa mahuhusay na mag-aaral ngunit
walang sapat na panustos sa pag-aaral.

Gawain 1: Isulat ang salitang KALUSUGAN kung ito ay bahagi ng programng pangkalusugan ng
pamahalaan at EDUKASYOn kung ito naman ay bahagi ng programang pang-edukasyon.

____________________ 1. Education for All

____________________ 2. Libreng Bakuna
____________________ 3. Day Care Center
____________________ 4. PhilHealth
____________________ 5. Alternative Learning System
____________________ 6. Pagbibigay ng libreng gamot sa mga buntis
____________________ 7. Programang Abot-Alam
____________________ 8. Edukasyon para sa mga Indigenous People
____________________ 9. Programa laban sa tuberkulosis
____________________ 10. Deworming or Pagpupurga sa mga mag-aaral
 Gawain 2: Isulat ang TAMA o MALI.
__________ 1. May mga programa para sa mga bata, kabataan, kababaihan, at para sa lahat.
__________ 2. Ang Kagawaran ng Edukasyon ang pambansang ahensiyang naatasan ng pamahalaan
na mamahala sa mga serbisyong pangkalusugan.
__________ 3. Ang Basic Education Program o kilalang Kinder to Grade 12 Program ay naglalayong
magkaroon ang mga mag-aaral ng lubos at tuloy-tuloy na pagkatuto ng mga
batayang kasanayan, at magkaroon ng kahandaan sa kolehiyo o pag-eempleyo.
__________ 4. Ang pagbabakuna ay malaking tulong ang serbisyong ito dahil nababawasan ang
malubhang pagkakasakit ng mga bata na kung magkaminsan ay sanhi rin ng
pagliban nila sa paaralan.
__________ 5. Pinababayaan na lang ng pamhalaan ang mga kabataang hindi makapag-aral upang
malulong sila sa masamang bisyo.

WEEK 7
MELCS: Nasusuri ang mga programa ng pamahalaan tungkol sa: (a) pangkalusugan (b) pang -
edukasyon (c) pangkapayapaan (d) pang -ekonomiya (e) pang -impraestruktura
Aralin: Mga Programang Pang-Kapayapaan at Pang-Ekonomiya at Pang-Impraestruktura

Mga Programang Pangkapayapaan

Mga Ahensiya sa Kapayapaan
Sandatahang Lakas ng Pilipinas (Armed Forces of the Philippines,
AFP). Ang Sandatahang Lakas ng Pilipinas ang pangunahing lakas
na tagapagtanggol ng bansa. Tungkulin nitong ipagtanggol ang
bansa laban sa mga kaaway o mananakop, lokal man o banyaga,
at pagpapanatili ng kaayusan at katahimikan sa bansa. Ang
Sandatahan ay binubuo ng Hukbong Katihan (Army), Hukbong
Dagat (Navy), at Hukbong Himpapawid (Air Force).
Department of National Defense (DND). Tungkulin nitong
pangalagaan ang katahimikan sa loob at labas ng buong bansa at
tiyakin ang seguridad nito laban sa mga panganib.
Mga Lokal na Pamahalaan (Local Government Units, LGU). Ang
katahimikan at kaayusan sa mga lungsod at bayan ay kapayapaan
na rin ng buong bansa. Tumutulong ang mga lokal na pamahalaan
sa pagpapanatili ng kaayusan ng kanikanilang nasasakupan sa
pamamagitan ng pagpapatupad ng mga ordinansa na naglalayon
ng kapayapaan sa lugar na nasasakupan.
Pambansang Pulisya ng Pilipinas (Philippine National Police,
PNP). Ang PNP ay ang lakas ng hanay ng kapulisan ng bansa. Sila
ang kaakibat ng mga lokal na pamahalaan sa pagsugpo sa mga
krimen at paghuli sa mga taong lumalabag sa batas. Katulong pa
rin sila sa pagpapatupad ng mga batas trapiko.
Mga Programang Pang-ekonomiya
Pangangalaga sa mga Manggagawa
Ang pangangalaga sa mga Pilipinong manggagawa at
mangangalakal ay binibigyang-pansin laban sa mga di kanais-nais
na gawaing pangkalakalan. Ilan dito ay ang panggagaya at
paggamit ng pangalan ng umiiral o mabiling produkto. Hinihikayat
ang pagbubuo ng produkto na may kahusayan at kalidad upang
mapantayan ang mga poduktong mula sa ibang bansa.
Hinihikayat din ang taong bayan na tangkilikin ang sariling mga
produkto bilang inspirasyon at suporta sa mangangalakal na
Pilipino.
Pangangalaga sa mga Lokal na Industriya at Kalakal
May mga patakaran ang pamahalaan para sa pangangalaga sa
mga lokal na industriya at kalakal. Isa na rito ang pagkontrol sa
paglalabas at pag-aangkat ng mga produkto. May mga patakaran
din laban sa pagpupuslit o smuggling. Ang pagpupuslit ay iligal o
di sang-ayon sa batas na pagpapasok at pagluluwas ng mga
kalakal buhat sa ibang bansa at palabas ng ating bansa.
Pagpapaunlad ng Kagubatan
Dalawang mahalagang tugon ang binuo ng pamahalaan
para sa pangangalaga ng kagubatan. Ang una ay ang
reforestation o ang muling pagtatanim sa mga lugar na
pinutulan ng mga puno. Itinayo ng pamahalaan ang
Pambansang Punlaan ng mga Puno at unti-unti, sa
pamamagitan ng ibaibang ahensiya at institusyon, ay
tinatamnan ang mga bahagi ng kagubatan na nakalbo na.
Ang ikalawa ay ang pagbabawal sa mga pagtotrosong
panluwas. Ang pagpapatupad ng Selective Logging o Total
Log Ban ay naging isyu sa bansa na sa kalaunan ay
pinagkasunduan din bilang tugon sa lumalaganap na
suliranin sa kagubatan.
Pagpapaunlad ng Yamang Tubig
Nais ng pamahalaan na matugunan sa pamamagitan ng
yamang tubig ang ilan sa mga pangunahing
pangangailangan ng tao lalo na ng mga mangingisdang
nakikinabang dito. Bilang tugon, nagkakaloob ang
pamahalaan ng mga programa gaya ng pagsasanay para sa
wastong pangangalaga at pagpapalaki ng mga fingerling at
pagpapautang ng puhunan para sa kaugnay na mga
negosyo. Gayon din, sa pamamagitan ng mga kooperatiba
at mga lokal na pamahalaan, nagkakaloob din ang
pamahalaan ng puhunan para sa pagbubuo ng maliit na
pangisdaan o anumang hanapbuhay na may kinalaman sa
yamang tubig.
Pagpapaunlad ng Yamang Mineral
Ang kabundukan ng Pilipinas ay sagana sa iba-ibang uri
ng mineral. Ngunit ang paglinang dito ay hindi ganap na
naisasagawa ng pamahalaan dahil sa kakulangan sa
kagamitan, puhunan, at kaalaman sa makabagong
teknolohiya. Bagama’t nabibigyan ng pagkakataon ang
ilang Pilipino na magmina sa makalumang paraan,
binigyan ng pamahalaan ng permiso ang ilang
korporasyong pag-aari ng dayuhan na mamuhunan sa
paglinang ng mga mineral sa bansa. Kapalit ng permisong
ito ay ang tulong teknikal mula sa mga dayuhan upang
magkaroon ng malawakang eksplorasyon sa mga yamang
mineral at pagpapaunlad at paggamit ng ilang
kapakinabangan sa bansa tulad ng langis.

Pagpapaunlad ng Agrikultura Paghikayat ng mga Pribadong Negosyo

Ang agrikultura ay isang mahalagang pinagkukunan ng kita ng
bansa kahit noon pa man. Kaya naman, bilang pagpapaunlad sa
sektor na ito, binibigyan ng pamahalaan ng suporta ang mga
magsasaka gaya ng pagtuturo at pagsasanay sa kanila hinggil sa
makabagong mga paraan sa pagsasaka. Maraming magsasaka rin
ang tinuturuan ng mga ahensiya ng pamahalaan sa agrikultura ng
paggamit sa mga pananim ng organic fertilizer at mga pesticide na
walang halong kemikal. Ito’y upang mapanatiling mataba ang lupa
para sa susunod na pagtatanim. Layunin ng pamahalaang
mapalaki ang ani ng mga sakahan nang sa gayon ay lumaki rin
ang kita ng mga magsasaka, gayon din ng bansa.
Upang maging ganap ang partisipasyon ng mamamayan sa
pagtugon sa pambansang ekonomiya, hinikayat ng
pamahalaan ang pagtatayo ng mga korporasyon,
kooperatiba, samahan, at mga negosyong pag-aari ng
pribadong mamamayan. Ang pamumuhunan ng maliliit na
negosyante ay binibigyang-puwang ng pamahalaan upang
makatulong sa pag-angat ng ekonomiya ng bansa.
Pangangasiwa sa Monopolyo
Ang pagkakaroon ng monopolyo ay iniiwasan ng
pamahalaan dahil naghahatid ito ng hindi makatarungang
kompetisyon. Naging patakaran na ng pamahalaan na
pangasiwaan ang mga ganitong kompanya o di kaya ay
tuluyan nang pagbawalan ang pananatili ng mga ito.
Gawain 1: Lagyan ng tsek (/) kung nakatutulong sa pagpapanatili ng kapayapaan at ekis (X) kung
hindi.
_____ 1. Kaguluhan sa Timog Mindanao
_____ 2. Pakikipagsabwatan sa mga magnanakaw
_____ 3. Banggaan ng motorsiklo at kotse sa kalsada
_____ 4. Paglalagay ng mga ilaw-trapiko sa malalaking kalye
_____ 5. Pagpapatupad ng mga polisiya hinggil sa kapayapaan
_____ 6. Negosasyong pangkapayapaan sa pagitan ng pamahalaan, mga makakaliwa, at
Bangsamoro Islamic Freedom Fighters
_____ 7. Pagpapaunlad ng kabuhayan ng mga kababaihan sa pamamagitan ng pananahi at
pagtitinda
_____ 8. Kaguluhan sa pagitan ng mga hukbong pandagat at banyagang mangingisda sa loob ng
dagat Pilipinas

Mga Programang Pang-impraestruktura ng

Pamahalaan
Upang mapabilis ang kaunlaran ng ekonomiya at
makalikha ng maraming trabaho, lalo na sa mga
lalawigan, nagbibigay ang pamahalaan ng kaukulang
pondo para sa mga proyektong pang-
impraestruktura, na kinabibilangan ng national
roads at mga tulay; mga paliparan, daungan, at
mga parola; mga silid-aralan at iba pang pasilidad
na pang-edukasyon; sistema ng malinis na tustos
ng tubig, irigasyon, at post-harvest facilities; at
mga estruktura para sa pagpigil sa baha (flood
control) at proteksiyon ng mga burol.
Ang Autonomous Region in Muslim Mindanao ay
nagpatupad naman ng mga proyektong pang-
impraestruktura sa pamamagitan ng pagtatayo ng
mga lansangan, mga tulay, at water supply sa buong
rehiyon.
Noong taong 2012, sinimulan ang Public-
Private Partnership (PPP) program ng
administrasyong Aquino at 16 na proyekto ang
nasimulan dahil dito. Nakipagnegosasyon din ang
pamahalaan para sa Chinese-funded North Rail
contract upang matugunan ang pangangailangan ng
bansa sa transportasyon.

Ang P141.8 bilyong badyet noong 2011 ay
ginawang P182.2 bilyong total budget para sa
impraestruktura ng gobyerno sa 2012 National
Budget. Ito ay 25.6 bahagdang mas mataas kaysa sa
alokasyon nang 2011 at kumakatawan sa 1.6
bahagdan ng Gross Domestic Product kung
ihahambing sa 1.4 bahagdan noong 2011.
Ang Japan, sa pamamagitan ng Japan
International Cooperation Agency, ay nagpondo na
halos Php46.88 bilyon para sa flood control at mga
proyekto sa irigasyon at mga daan sa buong bansa.
Pinondohan nito ang pitong proyekto—apat para sa
DPWH, dalawa sa National Irrigation
Administration, at isa na ipinatupad naman ng DAR.

Ang Department of Public Works and Highways Pinangangasiwaan naman ng National

(DPWH) ang nakakuha ng bulto ng badyet para sa
impraestruktura, na sinundan ng Department of
Agriculture (DA) at ng Department of Agrarian
Reform (DAR) para sa pagtatayo ng farm-to-market
roads, post-harvest facilities, at mga pasilidad sa
patubig. Ang Department of Education (DepEd) ay
nagtatayo at nagkumpuni ng mga silid-aralan, pati
na ang mga pasilidad para sa tubig at sanitasyon sa
mga pampublikong paaralan.
Pinahusay naman ng Department of
Transportation and Communication (DoTC) ang
mga paliparan, daungan, at iba pang sistema ng
transportasyon. Sinimulan din ng Pasig River
Rehabilitation Commission ang rehabilitasyon at
pagpapaunlad ng Ilog Pasig at kaakibat nitong mga
estero.
Telecommunications Commission (NTC) ang
paggamit ng mga makabagong teknolohiya na
nakapagpapabilis sa komunikasyon ng mga tao.
Nakatutulong sa mabilis na pag-uugnayan ng mga
tao ang telepono, cellular at mobile phone,
computer, internet, at fax machine.
Sa mga proyektong pang-impraestruktura ng
pamahalaan na ipinatupad at ipatutupad pa,
inaasahan na pasisiglahin nito ang mga gawain sa
maraming lungsod at lalawigan. Ang mga trabahong
lilikhain ay makatutulong sa pagpapaangat ng
kalidad ng pamumuhay ng mga Pilipino. Ang
maraming trabaho ay nangangahulugan din ng mas
maraming pagkain sa mesa, karagdagang kita para
sa edukasyon ng mga kabataan, at mas maraming
gawain upang sumigla ang mga komunidad.

Gawain 2: Isulat ang TAMA o MALI.

__________ 1. Ang pamahalaan ay angbibigay ng kaukulang pondo para sa mga programang
pang-impraestruktura ng bansa.
__________ 2. Kabilang sa mga programang pang-impraestruktura na ito ay ang pagpapagawa ng
mga kalsada at tulay, mga gusali at mga silid-aralan.
__________ 3. Ang Department of Public Works and Highway ang nangangasiwa sa paggamit ng
mga makabagong teknolohiya upang mapabilis ang komunikasyon ng mga tao sa
pamamagitan ng telepono, cellular phone at mobile phone.
_________ 4. Ang mga programang pang-impraestruktura ay binibigyang halaga ng pamahalaan
dahil ito ay nakatutulong sap ag-angat ng pamumuhay ng mga tao.
_________ 5. Hindi na dapat pang bigyan ng malaking pondo ang pagsasaayos ng mga kalsada
dahil hindi naman ito ginagamit ng mga tao.
WEEK 8
MELCS: Napahahalagahan (nabibigyang -halaga) ang bahaging ginagampanan ng pamahalaan
Aralin: Kahalagahan ng Pagpapatupad ng Ibat-Ibang Programa ng Pamahalaan
Isa sa mga pangunahing gampanin ng ating
pamahalaan ay ang pagtataguyod ng
kapakanan ng bawat mamamayan. Upang
mabisang maisakatuparan ng pamahalaan
ang mga gampanin at proyekto nito,
mahalagang taglayin nito ang sumusunod na
katangian ng mabuting namumuno.
• Mataas na Pagpapahalaga sa
Panangutan (Accountability)- ang
pagiging responsible sa mga aksiyon,
desisyon at patakarang ipinatutupad ay
pangunahing salik ng mabuting
pamamahala. Kaugnay nito ang pag-
uulat, pagpapaliwanag, at pananagutan
sa mga epekto ng mga ipinatupad na
desisyon o aksiyon.
• Katapatan o Pagiging Bukas
(Transparency)- Tumutukoy ito sa
pagiging matapat sa pakikitungo at
pakikipag-ugnayan ng mga
namamahala sa publiko.
• Pakikilahok Participation)- Ang
pakikilahok ng iba’t-ibang sector ng
lipunan sa mga Gawain ng pamahalaan
ay nagbibigay ng pagkakataon sa mga
mamamayan na makibahagi sa pagbuo
ng mga desisyong may kaugnayan sa
kanila.
• Pagiging mabisa (Effectiveness)- Ang
mabuting pamamahala ay tumutugon
Gawain 1: Hanapin ang mga sumusunod na salita o lipon ng mga salitang maaring mabuo. Gawing
gabay ang mga sumusunod na tanong. Isulat sa patlang ang tamang sagot. Gawin mo ito sa iyong
sagutang papel.
Paglilingkod sa mga bata at matatanda
Pagtulong sa mga biktima ng kalamidad
Pabahay
Pagtulong sa mga may Kapansanan
Malinis at maayos na pagkain
Transportasyon at Komunikasyon
1. Aling gampanin ng pamahalaan ang
pinangangalagaan ng National Housing
Authority (NHA)?
________________________________
2. Aling gampanin ng pamahalaan sumasakop
upang mapabilis ang pagluwas ng mga
PERFORMANCE TASK 4: Gumawa ng poster tungkol sa programa o proyekto ng ating
pamahalaan. Gawin ito sa isang bond paper.
sa mga suliranin at pangangailangan
ng mga mamamayan.
• Patas na Pagtrato (Equity o Fairness)-
Ang mabuting pamamahala ay dapat
maging patas sa lahat ng sector ng
lipunan.
• Pananaig ng Btas (Rule of Law)- Sa
mabuting pamamahala, ipinatutupad
ang batas nang walang kinikilingan.
Malaki din ang gampanin ng mga
mamamayan upang maipatupad ng
pamahalaan ang mga programa at gawain
nito. May tungkulin at pananagutan ang
bawat isa na dapat gampanan upang maging
maayos ang pagpapatupad ng mga
programang ito. Narito ang ilan sa mga
paraan upang mapahalagahan at
masuportahan ang mag programa ng
pamahalaan:
• Pagsusumikap sa pagpapabuti sa sarili
bilang responsible, aktibo at may
pakinabang na mamamayan
• Pakikiisa sa mga programa at gawain
ng pamahalaaan
• Paggalang sa Karapatan ng kapwa
• Pagtangkilik sa mga lokal na produkto
• Paggalang at pagsunod sa mga batas at
sa mga pinuno
• Pakikiisa sa matalinong pagpili ng mga
lider ng pamahalaan
• Pagbabayad ng buwis
• Pakikibahagi sa pagsusuri sa mga
usaping local at Pambansa
Mahalang suportahan natin ang bawat
programa ng ating local at pambansang
pamahalaan upang higit na mapatatag ang
ating bansa.
produkto mula sa malalayong bayan?
_____________________________________________
3. Ang pagbibigay ng 20% diskwento sa mga
senior citizen ay sakop ng paglilingkod na ito.
___________________________________
4. Ang pagtatalaga ng express lane sa mga
may kapansanan ay sagot sa paglilingkod na
ito ng pamahalaan. _______________________
5. Aling gampanin ng pamahalaan ang
tinutugunan ng abiso mula sa PAGASA?
____________________________________________