Η Μεγάλη Εκκαθάριση ή ο Μεγάλος Τρόμος (ρωσικά: Большо́й терро́р, μτγ.

μπαλσόι τερόρ, μτφ. μεγάλος τρόμος) ή γενικότερα οι σταλινικές διώξεις, ήταν

ευρείας έκτασης εκστρατεία κοινωνικοπολιτικής καταστολής στην Σοβιετική Ένωση
από το 1936 έως το 1938.[1] Κατά τη διάρκειά της διαδραματίστηκε μια μεγάλης
κλίμακας εκκαθάριση του κομμουνιστικού κόμματος της ΕΣΣΔ και στελεχών της
κυβερνήσεως, καταστολή των χωρικών, εκκαθάριση της ηγεσίας του Κόκκινου
Στρατού, εκτεταμένη παρακολούθηση από την αστυνομία και τις μυστικές υπηρεσίες,
και καταδίωξη των ατόμων που θεωρούνταν σαμποτέρ και αντιεπαναστάτες.[2] Ειδικά
η περίοδος 1937-1938 η οποία υπήρξε και η πιο οξεία, αναφέρεται στην ιστορική
ιστοριογραφία ως Γιεζόφστσινα (ρωσικά: Ежовщина) εκ του Νικολάι Γιεζόφ, ο
οποίος ήταν ο επικεφαλής της Εν Κα Βε Ντε, της μυστικής αστυνομίας της ΕΣΣΔ.
Εκτιμάται πως τουλάχιστον 600.000 άνθρωποι πέθαναν κατά την περίοδο των
εκκαθαρίσεων αυτών.[3][4][5][6]

Έγγραφο των εκκαθαρίσεων με υπογραφές των Στάλιν, Μόλοτωφ, Καγκανόβιτς,

Βοροσίλοφ, Μικογιάν, και Τσουμπλάρ.

Ο όρος καταστολή χρησιμοποιείτο επίσημα για να περιγράφει την καταδίωξη των

ατόμων που θεωρούνται αντιεπαναστάτες και εχθροί του λαού από την ηγεσία της
Σοβιετικής Ένωσης. Η εκκαθάριση είχε ως στόχο να απομακρύνει από το
Κομμουνιστικό Κόμμα τους διαφωνούντες με τον Στάλιν και να στερεώσει την
εξουσία του. Τα πιο προβλεβλημένα γεγονότα αφορούσαν την εκκαθάριση της
ηγεσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος, καθώς και της κυβερνήσεως και του
στρατού οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν μέλη του κόμματος. Η εκστρατεία αυτή
όμως επηρρέασε και πολλές άλλες κοινωνικές κατηγορίες, όπως τους διανοούμενους,
χωρικούς -ειδικά τους έυπορους χωρικούς, γνωστούς ως κουλάκους-, και τους
ελεύθερους επαγγελματίες.[7] Επιπλέον, η Εν Κα Βε Ντε προχώρησε σε εκτεταμένη
καταδίωξη εθνικών μειονοτήτων οι οποίες κατηγορήθηκαν πως αποτελούσαν την
πέμπτη φάλαγγα προπαγανδίζοντας υπέρ των εχθρών της Σοβιετικής Ένωσης, όπως
για παράδειγμα η κατηγορία προς τους πολίτες πολωνικής καταγωγής πως είχαν
σχηματίσει μια μυστική πολωνική στρατιωτική οργάνωση η οποία ποτέ δεν υπήρξε.
Σύμφωνα με τον λόγο του Νικίτα Χρουστσόφ το 1956 με τίτλο «Περί της λατρείας
της προσωπικότητας και των συνεπειών της» («О культе личности и его
последствиях») καθώς και μετέπειτα ευρήματα, ένας μεγάλος αριθμος κατηγοριών,
ιδιαίτερα αυτών που παρουσιάστηκαν στις δίκες της Μόσχας, βασίστηκαν σε
εξαναγκασμένες ομολογίες, οι οποίες συχνά προέκυπταν από βασανιστήρια[8], καθώς
και σε ευέλικτες ερμηνείες του άρθρου 58 του Ποινικού Κώδικα της Σοβιετικής
Ρωσικής Δημοκρατίας το οποίο αφορούσε τα αντεπαναστατικά εγκλήματα. Πολύ
συχνά δεν γινόταν δίκη, αλλά βάσει του σοβιετικού νόμου της εποχής εκείνης οι
καταδικαστικές αποφάσεις γίνονταν επί τόπου από τις τρόικες της Εν Κα Βε Ντε.
[9]
Εκατοντάδες χιλιάδες των θυμάτων κατηγορήθηκαν για διάφορα πολιτικά
εγκλήματα (κατασκοπεία, υπονόμευση, σαμποτάζ, αντισοβιετική επιθετικότητα,
στασιαστική συμπεριφορά) και εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες ή
στάλθηκαν στα γκουλάγκ και πέθαναν εκεί από πείνα, αρρώστιες, κρύο, και
υπερεκμετάλλευση. Υπήρξαν και άλλες μέθοδοι εκτέλεσης, όπου για τους σκοπούς
της γρήγορης εκτέλεσης χωρίς δίκη είχαν τεθεί σε χρήση ακόμα και φορτηγά των
οποίων οι θάλαμοι χρησιμοποιούνταν ως θάλαμοι αερίων για την εκτέλεση των
συλληφθέντων.[10][11][12]