რენე დეკარტი

მეტაფიზიკური განაზრებანი

განაზრება პირველი

 აქამდე ყველაფერი რა ჭეშმარიტად და სანდოდ მიაჩნდა დეკარტს გრძნბისაგან ან გრძნობათა

საშუალებით შეუცნია
 დეკარტი ამბობს რომ ბევრ რამეში შეი₾ება შეიტანოეჭვი აი გრძნობების მხრივ, მაგრამ არის
რაღცები რაც უეჭველია, მაგალითად ის რომ მე ვარ და ახლა ამ კონსპექტს ვკრეფ
(სამწუხაროდ)
 სიზმარშიო ვეჭვდებიო რაღაცებშიო, მაგრამ რეალურად იმ ნიშნის პოვნა რაც სიზმარს
რეალურისგან განასხვავებს რთულიაო ბატონმა რენემ
 მოკლედ ამბობს რომ შეიძ₾ება სიზმარში რაღცა რასაც ვხედავ ნამდვილი არაა მაგრამ
უეჭველი რეალბაშ დანახულ სგანას გავს ანუ ახლა რაღაცას არ ვიგონებთ და ანუ ის სხეული,
ხელი, ფეხი, ტავი ნამდვილი და ასრებული საგნები არიან, მხატვრებიც რაღცას რომ ხატავენ
და მაგალითდ სირენებს და სატირებს სხვადაასხვა ცხოველის შეერთებით იღებენ ანუ
მთლად ახალს არ იგონებენ და ვინმე მთუ შეძ₾ო და სეთი გამოიგონა რაღაცა რაც მანამდე
არსებულს არაფერს არ გავს ფერები მაინც უეჭველი იქნება ჭეშმარიტი და ისეთი რომელიც
აქამდეც არსებობდა.
 სუ რომ არ ვაღიაროთ რომ ფეხი ხელი თავი არსებობს ის მაინც უნდა ვაღიაროთ რომ რაღაცა
უნივერსალური არსებობს, რომლის შეერთებოთაც ვირებთ სხვა დანარჩენს
 ფიზიკა, ასტრონომია, მედიცინა ისეთ რაღცებს შეისწავლის რაში ეჭვის შეტანაც
შესაძლებელია ნებისმიერ დროს, რადგან უფრო კომპლექსურ რაღცებზეა დაყრდნობილი,
მაგრამ აი არითმეტიკა გეომეტრია, მარტივ ცალსახა წესებზეა დაყრდნობილი და ტავს არ
იტკიებს იმით არსებობენ ბუნებაში ეს აგქნები თუ არა. 2+2=4 ეს ჭეშმარიტია და ოთხკუთხედ
რომ ხუთი გვერდი არასდროს არ ექნება ესეც ნათელია.
 ღმერთის არსებობაზე იწყებს ლაპარაკს და ამბობს რომ იქნებო მე რო სხვებს ვეუბნები ამაში
ცდებიო, იქნებ მეც ვცდები იმაში რომ 2+3 ხუთის ტოლიაო და იქნებ ღმერთს ნდა რომ
მოვტყუვდეო ანუ მოკლედ ეჭვი შეაქვს, და იმათ სასარგებლოს ვისაც ღმერთის არჯერა
ამბობს რომ მოდი რაც აქამდე ვთვი ღმერტს შესახებ ყველაფერი ვითომ ზღაპარიაო
 რაც უფრო უძლური იქნება ის შემოქმედი ვისაც სხვები დეკარტის გაჩენას მიაწერენ მით
უფრო დასაჯერებელი იქნება, რომ ის იმდენად უსრულოა, რომ ყოველთვის ტყუვდება.
 ახლა ამბობს რომ ყველაფერში, აიმისთვსი რომ მომავალში მეცნეირებისთვის რამე სანდრო
და სარწმუნო აღმოვაჩინოო, ეჭვი უნდა შევიტანოო და გააზრებულად და დინჯად
დავფიქრდეო.
 შეიძ₾ება გადავაფასოო ბევრი რამეო, მაგრამ რადგან მთელი ცხოვრება ასე განვლეო მაინც
შემაწუხებსო ეგ ფიქრები და აზრებოო ამირომ ისე უნდა დავაფასო როგორც ისინი
ნამდვილად არიან, ანუ ასე თუ ისე საეჭვოებს, მაგრამ მიაუხედავდ ამისა იმდენად
საალბათოებს რომ უარყოფას ისევ დაერება ჯობია
 ანუ მოკლედ საპირისპიროს ვიტყვიო ყველაფერზე რაც აქამდე სვნაიარად მჯეროდაო და ასე
ვოქჯებიიქამდე სანამდ წონასწორობაში არ მოვალო და ისე არ ჩამომიყალიბდება ეს აზრები
 რომ ერთ ან მეორემხარე სარ გადამხაროსო და ასე არ მოვცდები იმ გზასო რომელსაც
შეუძლია ჭეშმარიტების შემეცნებმდე მიმიყვანოსო.
 ანუ უარყოფს ღმერთს და ამბობს რომ რაღაცა ავმა სულმა დმააჯერა ეს ყველაფერი და ჩემს
მოტყუებას ცდილობსო ანუ ცა აჰერი მიწა რასაცა ჩემს გრშემო ვხედავ ყველაფერი ჩემი
ილუზიებიაო და ვტყვუვდებიო. ანუ სინამდვილეშ არც ხლეი არც ფეხი არაფერი არ მაქვსო,
მაგრამ შეცდომით მჯერა რომ ეს ყველაფერი მაქვსო. ამ აზრს ჩავეჭიდებიო და თუ
ჭეშმარიტებამდე მიმიყვანს ჰო კაი თუ არადა ე.ი. ჩემი მსჯელობის შეჩერებეა მაინც ჩემს
შესაძლებლობაში რჩებაო

განაზრება მეორე
 დაშვებული აქვს მოკლედ რომ ყველაფერი ყალბია და ყველაფერი არის უბრალოდ ფიქცია,
მაშნ რა რაის ჭეშმარიტი? იქნებ მხოლოდ ის რომ ცხადიქვეყანაზე არაფერია?
 წინააღმდეგობაში მოდის თუ ღმერთი ან ძალა არ არის ვინც მა ფიქრებს მიჩენს ე.ი. უნარი
მაქვს თვითონ შევქმა ისინიო. ანუ უკიდურეს შემთვევაში მეც აღარ ვარ რაღაცას სგაანიო,
მაგრამ ამავდროულად უარვყავიო რომ სხეული ან გრძNობა არსებობდესო, ანუ რა გამოდისო
რომ მეც რ ვარსებობო, სვამს ასეთ კითხავს ეს დეკარტი
 ანუ აქ ამბობს რომ მევ ვარსებობდი უეჭველად თუ დარწმუნდა ან რაიმეს შესახებ აზრი
ჰქონდა. ანუ ვიღაც არის ვინც მატყუებს, მაგრამ იმას ვერ მომატყუებს რომმე არ ვარსებობს,
ანუ ჩემს არრაობაშ ვერ დაამრწმუნებს
 ანუ დასკვნა: დებულება „მე ვარ, მე ვარსებობ“ აუცილებლად ჭეშმაირიტია ყოველთვის,
როდესაც მე მას წარმოვთქვამ ან გავიაზრებ ჩემს გონრბაში.
 დეკარტი ამბობს რომ ჯერ ცხდაად არ იცის თვითონ როგორია, ამიტომ ფრთხილად უნდ
აიყოს რომ სხვა რამე არ მიიჩნიოს თავის თავად. ამიტომ ცდილობს იპოვოს ის თუ რად
მიაჩნდა თავისი თვი ამ წინააღმდეგობის დშვებამდე.
 აქამდე დარწმუნებული იყო რომ ქონდა ხელი ფეხი რომელიც სხეულის ნაწილი იყო, გარდა
ამისა ამჩნევდა რომ იკვებებოდა დადოდა და ამ ყველაფერს სულ მიაწერდა. არც სულში და
არც სხეულში ეჭვი არა შეუტანია. სხეულს ისი ასე აღწეერდა: მე მესმის სხეული ოროგრც
საგანი, რომელიც შეი₾ება იქნეს განსაზღვრული რაიმე ფიგურით, რომელიც შეიძ₾ება
მოთავსებული იყოს რომელსამე ადგილში და ასე ავსებდეს სივრცის ანწილს.
 სხეულის ყველა თვისების ეჭვქვეშ დაყენებას შეძლებს, სირული, საზრდოობა გრძნობაც კი
რასდგან ამ ყველაფრისტის ახეულია საჭიროო და სხეულის არსებობას ეჭვქვეშ ვაყენებო.
აზროვნებაზე რო მიდგა საქმე აქ ამბობს რომ ეს არის ატრიბუტი რომელიც მას ეკუთვნის.
 მე ვარ მე ვარსებობს ცხადია, მაგრამ ცხადია იმ ხნსი განმავლობაში სანამ ვაზროვნებ
 ანუ ზისტად რომ ითვას „მე ვარ მოაზროვნე საგანი“
 იმის გარდა რომ მე ვაზროვნებ ყველაფერი უნდა ცამოვიშოროო რადგან ყველაფერი შეიძ
₾ება ჩემი წარმოსახვის ნაყოფიაო, ანუ არაფერი არა არის ცოდნა რასაც წარმოსახვის
საშუალებით შეიძლება მივწვდე.
 მოკლედ მე მაქვს ბევრი უნარი, ბევრ რამეში ეჭვი შემაქვს, ბევრ რამე სწარმოვიდგენ, შეიძ
₾ება საგნები რომელბსაც მე წარმოვისახვ არ იყვნენ ჭეშმარიტი მაგრამ ეს წარმოსახვის უნარი
ამით არ წყვეტს ჩემში ნამდვილად ყოფნას და რჩება ჩემი აზროვნების ნაწილად.
 შეიძ₾ებ აი რასაც ვხედავ ვგრძნობმაგალითად სინთლე და ხმაური ჩემიწ არმოსახვის
ნაწილია, მაგრამ ის ხომ მაინც სანდოა რომ მე ამ რაღაცებს წარმოვიდგენ. სწორედ ეს არის ის,
რასაც ჩემში ეწოდება გრძნობა, ეს კი ზუსტად სხვა არაფერია თუ არა აზროვნება.
 საინტერესოა ის რომ ის რაღაცები რაშიც ეჭვი შემაქვს რეალურად უფრო გარკვეული არაინ
ვოდრე ისინი რომელთა ჭეშმარიტებაშც მე დარწმუნებული ვარ. ანუ სინათლე ხმაური უფრო
რეალური არ უნდა იყოს ვიდრე სულის არსებობის დაჯერება?
 მოკლედ ახლაო შევიმეცნოთო ისეთი რაღაცები ჩვენს გარეთ რაც ხელშესახებიაო და
მარტივია უფროაღსაქმელადო და არა საზოგადო ცნობილი რამეო, მაგალითად სანთელიო
რომელსაც აქვს ფორმა ფერი სუნი რაღაც თვისებ, მაგრამ ცეცხლთან მიშვერის შემდგე კარჰას
ამ თვისებებს, ანუ რა შეიცვალა საგანი არა, ის დარჩა იმად რაც იყო. ანუ ეს ყველაფერი რა
თისებებიც ჰქონდა მე მივაწერე რაღც სხეულს, რომელმაც ცეცხლთნ შეხების მერე სხვა
თვისებები შეიძინა, ამიტომ მას უნდა ჩამოვაშოროთ ეს ყველააზედმეტი თვისება დავტოვოთ
მხოლოდ ვრცეული საგანი.
 მაშასადამე უნდა დავეტანხმო იმას, რომ წარმოსახვის საშუალებით მე ვერც კი მივწვდებოდი
რა არის სანთლიეს ეს ნაჭერი და მხოლოდ ჩემიგაგების უნარი წვდება ამას.
 ჩემი წვდომა არ არაის არც ხედვა არც შეხება არც წარმოსახვა და არც არასპდეს ყოფილა იგი
ასეთი რამ, თუმცა მე იგი უწინ ასეთად მეჩვენებოდა, არამე დის არის მხოლოდ გონებით
ხილვა რომელიც შეიძლებ აიყოს უსრულო და ბუნდოვანი, როგორიც იყო ის წინათ ან
ნათელილდა გარკვეული, როგორიც არის ის ამჟამად
 როდესაც ჩვენს წინაშეა სანთელი ჩვენ ვამბობთ რომ ვხედავთ იმავე სანთელს იმავე ფერითა
და ფორმით, ამიტომ დეკარტის აზრით სხვები სანთელს შეიცნობენ თვალების ხედვით და
არა მხოლოდ და მხოლოდ გონების ხილვით.
 მოკლედ ამბობს რომ ურჩევნია განვიხილო ის როდის წვდებოდა მეტი სიცხადითა და
სისრულიღ თუ რა არაის სანტელი. ეს მაშინ ხდებოდა როცა პირველად დაინახა ეს სანთელი
და როცა ფიქრობდა რომ შეიმეცნებდა გარეგანი გრძნობებით ან ე.წ. საზოგადო გრძნობებით.
ამის მერე ეჭვი უკვე სასაცილო იქნებოდა. ანუ აი რა უნდა ყოფილიყო ისეთიო რასაც ვთქვათ
უკანასკნელი პირუტყვის გინებაც ვერ ჩაწვდებოდა, მაგრამ როცა ყველა ზედმეტ თვისებას
ცამოშორებს სანტელს და გაშიშვლებულს აკვირდება ხვდება რომ ამნაირი სანთლის წვდომა
მხოლოდ ადამიანის გონებას შეუძ₾ია, მაგრამ ის შეუცდომელი არაა
 ანუ მე თ სანთელს ვუყურებ და ასე შევიმეცნებ და ვამბობ რომ ის არსებობს, აქედა უეჭველი
გამოდის რომ მე თვითონ ვარ ან ვარსებობ.
 შეი₾ება რასაც ვხედავ სანთელი არა იყოს და ვცდებოდე, მაგრამ შეუძლებელია მე რომელიც
ვფიქრობ არაფერი არ ვიყო მაშინ, როდესაც მე ვხედავ, ან რაც იგივეა როდესაც მე ვფიქრობ,
რომ მე ვხედავ
 ყველა ის საბუთი რომელბიც ემსახურებიან სანთლის ან სსხვა რომელიმე სეულის ბუნების
შეცნობას და მიწვდომას ბევრად უკეთსაც ამტკიცებენ ჩემიგონების ბუნებას.
 თვით სხეულები შეცნობილნი აირნა არა გრძნობითა და წარმოსახვით, არამედ მხოლოდ
გაგების უნარით და ეს სხეულებიც შეიცნობიან არა იმით რომ ისინიი დაინახეს ან შეეხნენ
არამედ მხოლოდ იმითო რომ ისნი აზროვნებით იქნენ გაგებული და მიწვდომილი. ამიტომ
დეკარტი ნათლად ხედავს, რომ არაფერია ისეთი რაც უფრო ადვილად იყოს მის მიერ
შესაცნობი, ვიდრე თავად მისი ანუ ზოგადად გონება.
 განაზრება მესამე
 მოკელდ ყველაფერს გავაქრობ ჩემს გრშემოო ან მათ ყალბად მივიჩნევო და ჩემს შინაგან
რაობას გამოვიკვლევო.
 შეიძ₾ება ცემს გარშემო საგნები რომ გავქრე აღარ იასრებებენო მაგრამო აზროვნების
ფორმები რომელსაც ის გრძნობასა და წარმოსახვას უწოდებს უეჭველად იმყოფებიან და
მოიპოვებიან რამდენადაც ისინი აზროვნების ფორმებია
 ყოველი საგანი რომელსაც ჩვენ შევიცნობთ ძალიან ნათლად და ძალიან გარკევულად
ჭეშმარიტია.
 ყველაფერს რასაც გარსემო აღიქვამდა საეჭვდო და არასანდოდ ცნო, და მხოლოდ ის ქონდა
ნათლად შეცნობილი რომ ეს იდეები და აზრები წარმოდგენილი იყვნენ მის გონებაში.
 ანუ სხვა რაღცააზე ამბობდა რომ ნათლად ამჩნევდა და ეს სწხვა რაღაცა იყო ის რომ მის
გრეშე არსებობენ საგნები, რომლებისფანააც წარმოიშბიან ეს იდეები და რომლებსაც ეს
იდეები ემსგავსებიან და აი სწორედ აქ ტყუვდებოდა, ამ მსჯელობის ჭეშმარიტების მიზეზი
არ იყო არავითარი ცოდნა რომელიც მას გააჩნდა.
 იმისთვის რომ რმერთის არსებობა დაამტკიცოს საჭიროა პირველი საბაბის გამოჩენის თანავე
გასინჯოს არსებობს თუ არა ღერთი. და თუ აღმოაჩენს რომ რაღაც ღმერთიარსებობს, მაშინ
ისიცი უნდა გასინჯოს მშესა₾ებელია თუ არა რომ ის მატყუარა იყო, ვინაიდან ვერ ხედავს
რომ ამ ორი ჭეშმარიტების გარეშე ოდესმე შეეძლოს რომელიმე საგანში იყოს
დარწმუნებული.
 გვ 29 ის ბოლო გვ 30ის დასაწყისი ცოტა ვერ გავიგე-დეკარტის თქმით მისი აზრებიდან
ზოგიერთი თითოს საგანთა ხატებაა და ამით შეეფერება სწორედ იდეის სახელწოდება,
მაგალითად როცა წარმოიდგენს კაცს, ცას ან თვით ღმერთს. სხვებს ამათ გარეშე აქვთ რაღაც
სხვა ფორმა, მაგალითაც როცა სურს, როცა უარყოფს, მაშნ ის კარგად წვდება რომელიმე
საგანს როგორც მისი გონების მოექმწდების ქვემდებარეს, მაგრამ ამ მოქმედებით იმ იდეას,
რომელიც აქვს ამ საგნიდან ამატებს კიდევ რაღაც სხვას და აი აზრთა ამ ჯგუფიდან ზოგს
ეწოდება ნებელობა ან ვნება, სხვებს კი მსჯელობა
 თუ იდეას ავირებთ ტვისთავად და არ დავაყენებთ მიმართებაში სხვა საგანთან მაშინ ის ვერ
იქნება მცდარი.
 შეიძ₾ება რარაც მსურდეს, ცუდი ან ისეთი რაც არ ახდება, მაგრამ ეს იმის ჭეშმარიტებას
ხელს არ უშლის რომ მე ეს რაღცმსურს
 მთვარი შეცდომა შეიძ₾ება რაც შეიძ₾ება შემხვდეს არის ის, რომ მე რომ ვმსჯელობ ჩემი
იდეები ემსგავსებიან გარშემო არსებულ საგნებს, შეცმოაში არ შევიდოდი თუ ამ იდეებს
უბრალოდ აღვიქვავდი როგორც ჩემი აზრის სახეცვლილებებს და არ დავაყენებდი მათ
გარეგან საგანთან მიმართებაში.
 იდეებიდან ზოგი ჩემთან ერთდ იბადება, ზოგი გარედან მოდის და ზოგს კიდევ მე ვქმნი
 მოკლედ უნდა რომ გაარკვიოს და შეეხოს იმ იდეებს რომლებიც მას ეჩვენება რაღაც გარეშე
საგნებისგან მომდინარედ და უნდა რომ განიხილოს რა საბუთის გამო უნდა სჯეროდეს რომ
ისინი ემსგავსებიან ამ საგნებს
 ამ საბუთთა შორის პირველია ის რომ მისის შეხედულებითეს თვითონ ბუნებამ ასწავლა,
მეორე საბუთია ის რომ ის საკუთარ თავში განიცდის რომ ეს იდეები არაა მისი
ნებისყოფისგან დამოკიდებული (ანუ მისგან დამოუკიდებლად არიან ეს იდეები), აი
 მაგალითად იმ წამს რო იჯდა და ცხელოდა, იმიტომ კი არ ცხელოდა რომ ეს იდეა თვითონ
ჰქონდა თავში ეს გარეგანი საგნიდან მოდიოდა კერძოდ იმ ცეცხლიდან რომლის ახლოსაც
იჯდა, და გონიერად მიაჩნია რომ სწორედ ეს უცხო სგაანი გზავნის და აღბჭდავს მასშ თავის
სურათს.
 როცა ახსენ არომ ბუნებამ ასწავლა ეს, ამ ბუნების სიტყვი სქვეშ გულისხმობს ერთგვარ
მიდრეკილებას რომელიც აიძლებს რაღაც დაიჯეროს და არა ბუნებრივი სინათლე, რომელიც
მისცემდა ცოდნას, რომ ეს ჭეშმარიტია (ანუ რაღაც იძულებით აჯერებს ამ იდეის
ჭეშმარიტებაში და არა ბუნებრივი სინათლე, რომელიც თითქოს ცხადად აჯერებს იდეის
ჭეშმარიტებაში)
 ამ ორ ნათქბასმ რისისაა განსხვავება რომ ბუნებრივი სინათლის ნაჩვენებს საეჭვოდ ვერ
აქცევდა.
 რაც შეეხება მეორე დებულებას, რომ იდეები გარედან უნდა მოდიოდნენ რადგან ისნი არ
არია ჩემი ნებისყოფისგნა დამოკიდებულნი, დეკარტს ეს მოსაზრებაც არ მიაჩნია
დამაჯერებლად. ვინაიდან ყველა მიდრეკილება რომელიც მასშია და მისნებას ყოველთვის
არ ეთანხმება, სწორედ ასე შეიძ₾ება იყოს რაღც ნიჭიერება ან ძალა მასში რომელსაც შეუძლია
წარმოშვას ეს იდეები გარეგანი საგნსი დაუხმარებლად (ანუ იმ მიდრეკილებების მსგავსად
რომელიც მასშია თავიდანვე შეიძ₾ებ იყოს რაღ ძალაც ორმელის გარეგანი საგნებისგან
დამოუკიდებლად აჩენს ახალ იდეებს)
 რომც დავეთანხმოთ რომ ეს იდეები გამოწვეული არიან საგნებით, აქედან არ
გამომდინარეობს აუცილებლად ის ფაქტი რომ ისინი მათ უნდა დემსგავსონ, რადგან
შეიძლება დიდი განსხვავება იყოს სანაგსა ა იდეას შორის. აი მაალითად მზსი ორი
სხვადასხვა იდეა მოჰყავს, ერთი იდეის წყაროა გრძნობა, ანუ რომელიც გარედან მოდის და
მეორე ამორებულია ასტრონომიის საბუთებიდან ანუ ცნობილი ცნებებიდან და
დაბადებულია მასთან ერთდ. და აასე ბრამ და თავხედი მიდრეკილების გამო სჯეროდა, რომ
მის გარეშე იმყოფებიან მისის არსებობისგან განსხვავებული საგნები, რომლებიც მისსი
გრძნობისორგანოების თუ სხვა რაიმე საშუალებათა დახმარებიტ გზავნიან მისკენ იდეებს ან
სახეებს და აღბეჭდავენ მასში თავის მსგავსებს
 ახლა კიდევ ერთი გზა იხსნება იმის გამოსაკვლევად იმ საგანთა შორის რომლის იდეებიც
აქვს მას თვად თუ რაინა ისეთი საგნები რომლებიც არსებობენ მის გარეშე. თუ ეს იდეები
განიხილება მხოლოდ იმ მხრივ რომ ისინი აზროვნების ესა თუ ის ფორმებია მაშნ არ
განასხვავებს სხვებსგან და თვლსი რომ ისინიც ჩნდებიან მისგან ერთი და იმავე წესით.
მაგრამ თუ ეს იდეები განიხილება როგორც საგნები და ერთი წარმოადგენს ერ საგანს ხოლო
მეორე მეორეს მაშნ ცხადია რომ ისინი ძალიან განსხვავდებიან ერთმანეთისგან.
 ის იდეები რომლებიც წარმომიდგენენ მე სუბსტანციებს უეჭველად რაღც უფრო მეტი არიან
და თავის თავში ასე ვთქვათ მეტს ობიექტრუ რეალობას შეიცავენ, ე.ი. წარმოდგინების
საშალებით მონაწილეობენ ყოფიერების ან სისრულის მეტს ხარისხში ვიდრე ის იდეები
რომლებიც მემხოლოდმოდუსებს ან აქციდენციებს. (მგონი ამას აბობ, რომ ისე იდეები
რომლებიც საგნის არსს წარმომიდგენე უეჭველად რაღჩ უფრო მეტი არიან და თვის თვში
უფრო მეტ ობიექტურ რეალობას შეიცავენ, ვიდრე ისინი რომლებიც საგნის წარმავალ
შემთვევით ტისებებს წარმომიდგენენ)
 ანუ აქედან გამომდინარე ღმერთშ მეტი ობიექტური რეალობა აქვს ვიდრე იმ იდეებს
რომლების საშუალებით მე წარმომიდგება დაბოლოებული სუბსტანციები
 არარაობა ვერაფერს შექმნიდა არამედ აგრეთვე ისიც რომ არც ერთი რაობა რომელიც უფრო
სრულია, ე.ი. შეიცავს თავის თვში მეტ რეალობას არ შეიძლება იყოს ნაკლებ სრულის შედეგი
და მისგან დამოკიდებული. (ანუ არაფრისგან ვერაფერი ვერ შეიქმნებოდა, და ვერც ისეთი
რამისგან შეიქმენბოდა ერთი რამე რომელსაც თვის თვში ამ ერთზე ნაკლები რაღც აქვს)
 ემინენტურად-ფორმალურად, ტანაბრად ან უაღრესად დიდად
 ქვას რომელიც აქამდე არ არსებობდა არ შეუძ₾ია ახლა დაიწყოს უცბად არსებობა, თუ იგი არ
წარმოიშვა ამა თუ იმ საგნით, რომლსაც აქვს ფორმლაურად ან გაფორმწბულად ყველაფერი
ის რაც ქვის შემადგენლობაში შედის.
 რამდენადაც ყოველი იდეა არის გონების ნაყოფი, მისსი ბუნება ისეთია, რომ იგი მოითხოვს
თავისით რაიმე სხვა ფორმლაურ რეალობას, გარდა იმ რეალობისა, რომელსაც იგი იღებს და
სესხულობს აზრისგან ან გონებისაგან, რომლის მხოლოდ ერთ-ერთი სახეცვლილებაც არის
იგი, ე.ი. არის აზროვნების რაღაც სახე ან ფორმა. მაშასადამე რათა იდეა შეიცავდეს ამა თუ იმ
ობიექტურ რეალობას უფრო მეტად, ვიდრე სხვას მას უეჭველად უნდა ჰქონდეს იგი რაიმე
მიზეზისგან, რომელშიაც იმდენი რომალური რეალობა მაინც მოიპოვება, რამდენ ობიექტურ
რეალობასაც შეიცავს ეს იდეა. (ანუ ყველა იდეა არის გონების ნაყოფი, მაგრამ ბუნები ისეთია,
რომ მოითხოვს ცალკე ფორმალურ რეალობას. ამიტომ იმისთვის რომ იდეა შეიცავდეს
რომელიმე ობიექტურ რეალობას უფრო, ვიდრე სხვას მას უეჭველი უნდა ჰქონდეს ეს
ობიექტური რეალობა რაიმე მიზეზისგან, რომელშიც იმდენი ფორმალური რეალობა მაინც
მოიპოვება, რამდენ ობიექტრუ რეალობასაც შეიცავს ეს იდეა (ამ ბოლო წინადადებას ვერ
ვხვხები)) თუ ჩვენ დავუშვებთ რომ ამა თუ იმ იდეაში იმყოფება რაღაცა რაც არ მოიპოვება
მის მიზეზში გამოვა რომ ამ იდეას იგი მიუღია არარაობისგან (ანუ რაც იდეაში იქნება ის
მიზეზშიც უნდა იყოს, რადგან თუ იდეაშია და მიზეზში ანუ საფუძველში არა ე.ი. იდეას ეს
რაღაცა არარაობისგან მიუღია)
 ბუნებრივი სინათლე მაწვდის მე იმის ევიდენტურ ცოდნას რომ იდეები ჩემში სურატებს
ჩამოგავენ: ამ სურთებს სინამდვილეში ადვილად შეუძლიათ ჩამორჩებოდნენ იმ საგანთა
სისრულეს, რომლებისაგან ისინი იყვნენ გადაღებუ;ი, მაგრამ არასდეს არ შეიძ₾ება რომ ეს
სურათები შეიცავდნენ რამე უფრო დიდს ან უფრო სრულს (ანუ ეს ბუნებრივი სინათლე
მაწვდის ცოდნას რომ იდები ჩემში სურათებადაა რა და შეიძლება რეალურ იდეას
ჩამორჩებოდეს რამი ანუ აკლდეს რაღცა, მარა არასდრო სარ უნდა შეიცავდნენ რამე უფრო
სრულს ვიდრე თვითონ ეს საგნები და იდეებია)
 თუ ობიექტრრი სინამდვილე ან სისრულე რომელიმე ჩემი იდეისა ისეთია, რომ მე
მეცოდინება ნათლად რომ ეს სინამდვილე ან სისრულე ჩემში არც გაფორმებულად არც
ფორმალურდა არაა და არ შემიძლია მე ვიყპ მისის მიზეზი, ე.ი. მე მარტო არ ვარ ამ ქვეყნად,
არსებოსბ რაღცა სხვა რაც ამ იდეის მიზეზია
 იმ იდეებს შორის რომელიც ჩემშია, არის კიდევ ისეთი იდეა, რომელიც წარმომიდგენს
ღმერთს, სხვები წარმომიდგეენ ანგელოზებს, კიდევ სხვები, ცხოველებს, და ბოლოს არიან
ისეთი იდეები რომლებიც წარმომიდგენე ჩემს მსგავს ადამიანებს.
 გვ 39 (წიგნის გვერდით) თავიდან წავიკითხო
 როცა მე ვფიქრობ რომ ქვა რიას სუბსტანცია ანუ სგაანი რომელსაც შეუძლია თავისით
იარსებოს და მეც ვარ სუბსტანცია, თუმცა მე კარგად ვიცი რომ მე ვარ მოაზროვნე და არა
განფენილი, ხოლო ქვა არი სგანფენილი და არა მოაზროვნე, მიუხედავად ამ განსხვავებებბისა
ისინი მაინც ეთანხმებიან ერთ მუხლში, რომ ორივენი წარმოადგენენ სუბსტანციებს.
მსგავსად ამისა, მე რომ ვარ ამჟამად და რომ ვიყავი სხვა დროსაც, რომმაქვს მრავალანირი
აზრი, ვიძენ გრძეობისა და რიცხვის იდეებს, რომლებც შემდგე შემიძლია როგორც მინდა ისე
გადავიყანო ყველა სხვა საგანზეც. სხვა იდეები როგორიცაა მოყვანილობა, მოძრაობა,
განფენილობა, მართალია რაა ჩემში ვინაიდან მე მარტო ვარ მოაზროვნე საგანი, იმიტომ რომ
ისნი სუბსტანციის სახეცვლილებებია და მეც ვარ სუბსტანცია მათ როგორც ჩანს შეუძლიათ
ჩემში იყვნენ ფორმალურდა (ემინენტურად)
 გადადის ღმერთის რასებობა ა არსებობის საკითხზე და ამბობს რომ იმ დიად თვისებებს
რასაც ღმერთს მივაწერო იმდენად დიდებიაო რომ მის არსებობაში ეჭვის შემტანიაო, ამიტომ
უნდა დავასკვნაო ყველა ზემოთ ჩამოთვლილიდანო რომ ღმერთი არსებობსო
 ვინაიდან თუმცა სუბსტანციის იდეა არის ცემში უკვე იმის გამო რომ მე ვარ სუბსტანცია, მე
მაინც არ მექნებოდა უსაზღვრო სუბსტანციის იდეა (რამდენადაც მე ვარ განსაზღვრული
ასრება), თუ ეს იდეა არ იქნებოდა ჩემში ცადებული რომელიმე მართლაც უსაზღვტო
სუბსტანციის მიერ.
 დეკარტის თმით ის აშკარად მეტ რეალობას ხედავს უსაზღვრო სუბსტანციაში ვიდრე
განსაზღვრულ სუბსტანციაში და მაშასადამე რაღცნაირად აქვს თვაიდანვე უსაზღვროს ცნება,
ვიდრე განსაზღვრულის, ე.ი. ღმერთის ცნება ვიდრე თავისის თავისა. ანუ როგორ
შეიძლებოდაო მეო მცოდნოდა რომ ვეჭპბ და რაღცა მსურსო თუ წარმოდგენა არ მექნებოდა
იმ სრულის შესახებო, რომელთანაც შედარებთ შევიტყობდი ჩემი ბუნების ნაკლოვანებებსო.
 ღმერთის არსებობის იდეა ფრიად ნათელია და გარკვეული, რადგან ყველაფერი რეალური
და ჭეშმარიტი რასაც კი ჩემი გონება წვდება ნათლად და გარკვეულად და რაც ტის თავში
შეოცავს რამე სისრულეს, მოცემულია და იმყოფება სულ მთლად ამ იდეაში. ეს ჭეშმარიტება
არ ირღვევა იმის გამო რომ მე ჩემს შემეცნებაში ვერ ვიტევ უსაზღვროს, ხოლო ღმერთში
უსაზღვროდ მრავალი რამ არის ისეთი რის გაგებაც მე არ შემიძლია.
 მერე მოკლედ უშევბს, რომ შეიძ₾ება ღმერთის უსასრულობას მე ვერ ჩვწვდე ჩემი
დასაზღვრულობისგამოო, მაგრამ რეალურდა შეიძ₾ება იმაზე მეტი ვიყოო ვიდრე ამას
ვფრიქრობ ცემს ტავზეო, და ყოველი სისრულე რომელსაც ღმერთს მივაწერ შეიძლება ჩემს
თავშივე ვიპოვოო, ანუ პოტენციურდა მაქვსო ჩემში ამის ძალაო. აი მაგალითად ჩემი ცოდნა
ხომ ნელ-ნელა იზრდებაო და რასაც ვაკვირდებიო არანაირი დაბრკოლება არ წარმოშობილაო
ისეთიო რამაც მას შეუზღუდოს იმის საშუალება რომ გაიზარდოს უსასრულობამდე. თუ ეს
შემიძლია რატომაა გამორიცხული რო ღვთაებრივი ბუნების სხვა სისრულე შევიძინოო,
თუმცა უფრო კარგად რომ დავაკვირდეო ამ ყველაფერსო უფრო ცხადი ხდება რატომაა ესო
შეუძლებელიო. რაც უნდა ქონდეს ამ ყველაფრის განხორციელების საშუალებაო ღმერთის
იდეას ვერანაირად ვერ უახლოვდებაო, რომლის იდეაში არაფერია პოტემციურდა არამედ
ყველაფერი არის აქტუალურდა და ნამდვილად. ანუ ჩემი შემეცნება შეიძლება უფრო და
უფრო დიდდებოდესო მაგრამ აი სადამდე უდნა გაიზარდოსო რომ მას უსაზღვროდ
გაზრდილი ვუწოდოო რა მარტივად რომ ვთქვათ და აი ღმერთიო მე მესმისო როგორც
აქტუალურად ანუ ეგრევე თავიდანვე უსაზღვროო
 მეო რომელსაც ეს ამხელ აიდეა მაქვსო ღმერთის შესახებო მის გარეშე როგორ ვიარსებებდიო,
ანუ ვისგნა მექნებოდა ცემი არსებობა მიღებული იქნბ მშობლებისგანო ან იქნებ ღმერთზე
უფრო დაბლა მდგომი სისრულის მგონე არსებისგანო ან იქნებ სულაც ჩემი თავისგანო,
მაგრამ თუ ჩემი თავსიგან მექნებოდა მღებული ეს არსებობა, მაშნ არ ვიქნებოდი არავითარ
სისრულეს მოკლებულიო და ეჭვიც არ მექნებოდა არაფერშიო და გამოდის რომ მე ვიქბოდი
ღმერთიო (წიგნის გვ 45 მაინც გადავიკითხო)
 ვინ დროის ბუნებას დააკვირდება მიხვდება რომ სუბსტანციას რათა იგი დაცული იყოს
ყველა წუთში რომლსი განმავლობაშც ის იარსებებს საჭირო აიგივე ძალა და მოქმწდება რაც
საჭიროა მის ხელახლა შესაქმნელად იმ შემთხევვაში რომ იგი არ არსებულიყო. ამიტომ დაცვა
და შექმნა რეალურდა რა განსხვავდებიან, მხოლოდ ჩვენია ზროვნების წესის მიმართ არიან
განსხვავებულები.
 მეო არ მაქვსო იმსი ძალაო რო ახლა რომ ვარსებობ ერთი წუთის შემდგეაც ვიარსებოო, ასეთი
ძალა რომ ყოფილიყო ჩემშიო უეჭველი მეცოდეინებოდაო, მაგრამ ვხვდებიო რომ
დამოკიდებული ვარ ჩემგან განსხვავებულ რაღაც არსზეო.
 შეიძლებაო ეს არსიო არ იყოს ღმერთიო და იყოს მშბელიო ან რამე სხვაო, მაგრამ თუ კარგად
დავუკვირდებიტ ეს შეუძლებებლიაო, რადგან მიზეზში იმდენი რეალობა მაინც უნდა იყპოს
რამდენიც მის შედეგში. მაშასადამე რაკინმე ვარო საგანიო, რომელიც აზროვნებსო და თავსი
თავში რომელსაც აქვს რათღაც იდეა ღმერთსი შესახებ, როგორიც ბოლოს არ უნდა იყოსო
ჩემი არსის მიზეზიო, აუცილებლად საჭიროა ვღიაროთო რომ ეს მიზეზი არის აგრეთვე
საგანი, რომელიც აზროვნბს და რომელსაცა ქვს თვაი თავში ყველა იმ სისრულის იდეა,
რომელსაც მე ღმერთს მივაწერო. ( ეს რაღაცა ბოლომდე ვერ გავიგე)
 თავისი თავისგან აქვს ამ მიზეზს წარმოშობა და არსებობა თუს ხვა საგნისაგნ, ვინაიდან თუ
მას იგი ტის ტავისგანა ქვს, გამომდინარეობს რომ ეს არის ღმერთი, იმტომ რომ იმდენა დ
რამენადაც მას აქვს უნარი თავისით იყოს და იარსებოს მას უნდა გააჩნდეს უეჭველი ასევე
ძალა აქტუალურდ აჰქონდეს ყველა ის სისრულე რომლის შესახებაც მას აქვს თავის თვში
იდეა, ე.ი. ყველა ის სისრულე რომელიც დეკარტის შემეცნებით არის ღემრთი (ანუ თი
თავისი თავიდან აქვს წარმოშბა ამ მიზეზს, მაშნ თავისით უნდ აიყოს და თავისისტ იარსებოს
და ზემოთ ვთვქით რომ მე სხვა არსზე ვარ დამოკიდებული და ვერ განვაგებ ახლა თუ
ვარსებობ რომე რთი წუთის მრეც ვიარსებებ, ამასთნ ერთდ უნდა გააჩნდეს ძალა
აქტუალურად ჰქონდეს ყველა ის სისრულე რომლის შესახებაც აქვს თავის თავში იდეა, ანუ
მე უსასრულოდ კი ვიცი რომ ცოდნა შემი₾ია მივიღო მაგრამეს პერიოდულად ხდება დროში
იწელება და ამ შემთვევაი ატულაურად ანუ ეგრევე უნდ მოიცავდეს ყველა სისრულეს.
 თუ მას ვსიი არსებობა მიღებული აქვს სხვისგან, მაშინ იმავე საბუტების გამო საკითხავია,
ვინც მას არსებობა მიანიჭა თვითონ არის თვისით თუ სხვისით და ასე უნდა ჩავყვეთ
საფეხურებს ამნამ სანამ არ მივალთ საწყისთან რომელიც იქნება ღმერთი.
 მშობლებმა კი გამჩინესო, მაგრამ რეალურდა მათ უბრალოდ ხელი შეუწყვესო ჩემს
დაბადებსა, მათ არ გგამჩინეს მე როგორც მოაზროვნე არსება, ანუ მათ მარტო ჩემს
ხეულებრივ ფორმაზე იზრუნეს და ეს აზროვნება და გონება ღმერთის ცადებულია ცემშიო.
და ანუ მხოლოდ იმით რომ მე ვარსებობ და რომ ჩემში იმყოფება უაღრესად სრული არსების
ე.ი. ღმერთის იდეა სავსებით ცხადად დამტკიცებულია რომ ღმერთი არსებობს.
 ახლა დარჩა ერთი რაღც გასარკვევი, საიდან მივიღე საერთო ეს იდეაო, რადგან მე ის
გრძნობიდან ნაღადად არ მიმიღიაო და არასოდეს მოლოდინის გარეშე არ წარმომდგარაო.
ღმერთის იდეას ვერაფერს ვერ მოვაკლებ და ვერც მივუმატებ ამიტომ მხოლოდ ისღა შემიძ
₾ია ვთქვაო ეს იდეა დაბადებული და წარმოშობილია ჩემთან ერთდ იმ დროსვე როდესაც მე
გავჩნდიო და შევიქმენიო
 როდესაც მე ვაზროვნებ ჩემს თავზე მხოლოდ ის კი არ ვიცი რომ მე ვარ ნაკლოვანი
უსასრულო სხვაზე დამოკიდებული სგანი, რომელიც მუდამ ილტვის უკეთესისკენ და უფრო
დიდიკენ, არამე დისიც ვიცი რომ ვიზეც ვარ დამოკიდებული მას აქვს თავის თავში ყველა ის
დიადი რამ რასაც მე ველტვი და რის შესახებაც ჩემშვი ვპოულობ იდეებს და ამრიგად
სწორედ ეს არის ღმერთი.
